Leer voor je leven
Samen werken aan passend onderwijs
Pagina 6
Duurzame leerkracht
Pagina 8
Directeur en bestuurder grijp uw kans
Pagina 16
Ouders als partner W! nd U E NI passe
plijn erwijs l u H ond
Inhoud 4 De leerkracht centraal 6 Duurzame leerkracht, grijp uw vak! 8 Framework, als schoolontwikkelingsprofiel 10 Opbrengstgericht werken, is doelgericht denken 12 Duurzaam gedrag 14 Passend onderwijs is handelingsgericht samenwerken
IJsselgroep: resultaat met mensen.
16 Bouwen aan vertrouwen
Voor u ligt het katern Samen werken
18 Het CAAR softwarepakket
uw zorgen met betrekking tot de
aan passend onderwijs. Wij kennen invoering en implementatie van passend onderwijs. Het heeft ons aangezet tot de samenstelling van een pakket dienstverlening dat veel aspecten van passend onderwijs adresseert. We geloven in dit pakket en bieden het u niet zonder trots aan. Leerkrachten, onderwijszorgverleners, ouders, directeuren en bestuurders met ieder hun eigen taken en verantwoordelijkheden zullen een duurzame en veilige omgeving creÍren voor alle aan hen toevertrouwde kinderen. Zo ontstaat het bij hen passende onderwijs. Onze visie is gebaseerd op de wetenschap dat kwalitatief goed onderwijs wordt gedragen door goed toegeruste professionals op alle niveaus. Dat is hèt antwoord op de opdracht van passend onderwijs. Wij gaan graag met u aan de slag om die opdracht op een juiste en inspirerende manier in te vullen. Immers, de IJsselgroep staat voor resultaat met mensen. Marko Otten Bestuurder IJsselgroep
pagina 3
Resultaat met mensen
Marko Otten
Doelgericht denken
Miriam Kobussen
Noodzaak tot samenwerken
Janneke Menkveld
Plezier in het werk
Albert de Boer
Probleemgedrag kun je voorkomen
Melle van der Hoek
Bouwen aan vertrouwen
Liesbeth Clavaux
Geen kind meer tussen wal en schip
Helen Koot
Onderwijsbehoeften centraal stellen
Hansje Planjer
Alles over passend onderwijs
Ina Oosterhuis
NIEUW Hulplijn passend onderwijs IJsselgroep heeft een nieuwe service geopend: de hulplijn passend onderwijs. Al uw vragen over passend onderwijs kunt u stellen aan de hulplijn passend onderwijs. De hulplijn wordt bezet door Ina Oosterhuis, onderwijskundige en coördinator van een samenwerkingsverband passend onderwijs. Zij is als geen ander op de hoogte van de verschillende aspecten van passend onderwijs waarmee u in de praktijk te maken kunt krijgen. Desgewenst kan zij u in contact brengen met één van onze specialisten voor een vervolgafspraak. De hulplijn is te bereiken op werkdagen van 9.00-18.00 uur.
088 093 13 3
3
pagina 4
De leerkracht centraal Passend onderwijs staat voor de deur. Voor veel scholen, directeuren en leerkrachten toch spannend, ook al hebben ze zich daar de afgelopen jaren intensief op voorbereid. Wordt het echt spannend? Wat is passend onderwijs eigenlijk?
IJsselgroep heeft daar de afgelopen
IJsselgroep is een samenwerking
Opbrengstgericht werken is niet
maanden over nagedacht. Net als
aangegaan met twee organisaties,
gericht op het afrekenen van
iedereen hebben we gezien dat het
die ieder een programma hebben
leerkrachten op hun gelukte of
aan komt op de leerkracht. Passend
gemaakt:
mislukte inspanningen, maar op
onderwijs gaat alleen lukken als de
• Framework: Objectiveert de
het zoeken naar maatregelen om
leerkracht de kinderen in de klas het onderwijs biedt dat ze vragen en dat ze verdienen. Als de leerkracht wordt
zwaarte van de groep;
het onderwijs te verbeteren.
• CAAR: Vermindert de administratieve belasting.
Leerkrachten worden blijvend gecon-
vertrouwd en ondersteund bij zijn
fronteerd met verschillen in gedrag
taak. Als de leerkracht zijn verant-
tussen kinderen. Dat is niet meteen
woordelijkheid neemt voor de
een probleem en het zou fijn zijn als
kinderen. Als schoolteams samen op zoek gaan naar voor en bij alle kinderen ‘Passend Onderwijs’. Hoe kan de leerkracht invulling geven aan de opdracht om passend onderwijs te bieden? Wat vraagt dat van die leerkracht?
”Plezier in het werk, halt aan de werkdruk”
Welke ruimte heeft de leerkracht
die diversiteit ook niet leidt tot gedragsproblemen bij kinderen of overmatige stress bij leerkrachten en ouders. Met de preventieve gedragsmodule Duurzaam gedrag en de curatieve aanpak met het 5G model zoals in ROE (Regels Opstellen en Evalueren) hebben we een doordacht pakket als het gaat om omgaan met
nodig?
gedrag en gedragsproblemen. Uiteraard zijn de adviseurs van
IJsselgroep heeft het project
IJsselgroep in staat hun producten
Verantwoordelijkheid voor een grote
Duurzame leerkracht ontwikkeld,
bij u toe te lichten en in te voeren.
diversiteit aan kinderen met veel
waarmee we leerkrachten willen
verschillende kindkenmerken vraagt
ondersteunen bij het ontwikkelen
Passend onderwijs betekent ook dat
veel van leerkrachten. Oplossings-
van het vakmanschap en het
alle kinderen leren. Het vraagt van
gericht en handelingsgericht denken
voorkomen van te veel werkdruk-
leerkrachten doelgericht denken in
en werken verlicht de druk en geeft
beleving. Plezier in het werk. Samen
iedere les en iedere leerlijn.
een competent gevoel. IJsselgroep
met de leerkracht zoeken naar een
Aansluiten bij de leerbehoeften van
kan leerkrachten in hun kracht zetten,
professionele houding en relevante
kinderen om zo de optimale
met hen samen zoeken naar wat
kennis.
ontwikkeling te realiseren.
past en kennis inbrengen over problemen en stoornissen als ADHD,
Er is discussie over hoe zwaar de
Dyslexie, PDD-NOS, Dyscalculie en
taak van de leerkracht is. Welke
nog veel meer. Leerlingenzorg 3.0.
groep is zwaarder, groep A met heel veel kinderen of groep B met minder leerlingen die wel een leerlinggewicht hebben of een ‘rugzakje’?
pagina 5
Ouders nemen in passend onderwijs
Dat vraagt vertrouwen en een goede
Kortom IJsselgroep biedt een
een belangrijke en bijzondere plaats
communicatie. Ons project Bouwen
volledig pakket om samen met u
in. Veel van de kinderen met speciale
aan vertrouwen doet wat de naam
passend onderwijs tot dat succes
onderwijsbehoeften zullen afhankelijk
aangeeft. Met passie voor de zaak en
te maken dat alle kinderen en hun
zijn van de samenwerking tussen
zorg voor ouders en kinderen.
ouders zoeken.
ouders en school.
pagina 6
Autonomie en professionaliteit in passend onderwijs
Duurzame leerkracht, grijp uw vak! ‘Wij willen zelf over de invulling van ons leven beschikken. Dat bepaalt voor een deel ons geluk. We willen niet dat iemand ons voorschrijft wat we moeten denken, zeggen en doen. Je kunt dus zeggen dat hoe meer anderen ons dagelijks gedrag beïnvloeden, hoe minder we het idee hebben dat we autonoom zijn. Hoe ongelukkiger we zijn.’
Vrij naar: Peter Bieri, ‘Hoe willen wij leven’ (wereldbibliotheek, 2012)
Passend onderwijs staat voor de
en realiseren die ook. Autonomie is
Autonomie: Het belang van een
deur. De afgelopen jaren is er vooral
een belangrijke succesfactor van het
onderzoekende en reflectieve
één ding duidelijk geworden: als het
Finse onderwijs!
houding
gaat over de kwaliteit van het
In Finland zijn alle leerkrachten
onderwijs is de leerkracht de
Autonomie: Instemming met
academisch opgeleid. Wat betekent
centrale factor. Iedereen is het er
verbetermaatregelen
dat? Wat is het wezen van een
over eens: De leerkracht is het
Veel scholen in Nederland zijn bezig
wetenschappelijke opleiding?
allerbelangrijkst!
met verbetermaatregelen, zoals
Wat levert een academische
En met name autonomie en
‘opbrengstgericht werken’ en
opleiding op? Dat is vooral een
zelfsturing van de leerkracht zijn
‘groepsplannen’. Niet alle leerkrachten
(onder)zoekende houding. Finse
daarbij belangrijke factoren die
zijn daar enthousiast over.
leerkrachten zijn steeds op zoek naar
bijdragen aan de verbetering van
Leerkrachten (zij die iedere dag voor
het geven van (letterlijk) passend
de kwaliteit van het onderwijs.
de klas staan) hebben het idee dat ze
onderwijs. Ze vragen zich af:
allerlei dingen ‘moeten’, zonder dat
• Welke maatregelen moet ik nemen
Het belang van autonomie
zij daar iets over te zeggen hebben.
om dit kind en deze groep
Een voorbeeld van onderwijs waarin
Vaak zien zij er het nut niet van in.
de leerkracht centraal staat, is het
Veel van de maatregelen leiden in
Finse onderwijs. Finse leerkrachten
hun beleving tot extra werk, zonder
kind meer kans te geven op een
zijn zelf verantwoordelijk voor de
iets toe te voegen aan de kwaliteit
succesvolle schoolloopbaan?
inrichting van het onderwijs. Er zijn
van het werk in de groep.
geen toetsen en er is geen onder-
Als leerkrachten zo belangrijk zijn
deze vragen (nog) beter te kunnen
wijsinspectie, zoals wij die in
voor de kwaliteit van het onderwijs,
beantwoorden?
Nederland kennen. De Finse
zou het dan niet goed zijn om ten
leerkracht is in hoge mate
minste hun bereidheid tot het
autonoom. Toch behoort het Finse
uitvoeren van verbetermaatregelen
onderwijs tot het beste van Europa.
te verkennen? Zou het niet goed zijn
Finse onderwijzers zorgen voor
deze maatregelen duidelijker te
kwalitatief goed onderwijs.
koppelen aan de kwaliteit van het
Ze zorgen er voor dat kinderen ‘iets
onderwijs? Maar hoe moet dat?
leren’. Ze hebben doelstellingen voor
Wat vraagt dit van directeuren,
ogen, die gehaald moeten worden
intern begeleiders en leerkrachten?
optimaal te helpen? • Wat kan ik anders doen om dit
• Welke kennis heb ik nodig om
“ Autonomie, verantwoordelijkheid en vertrouwen vormen een drie-eenheid die tot succes leidt”
pagina 7
Duurzame leerkracht als antwoord IJsselgroep wil leerkrachten ondersteunen bij het zoeken naar autonomie en professionaliteit. Daarvoor is het project ‘Duurzame leerkracht’ ontwikkeld. • Duurzame leerkracht zorgt voor meer werkplezier en het verminderen van werkstress. Werkdruk neemt af als je je eigen keuzes
Houding is de basis
maakt. Als je zelf kunt bepalen hoe jouw passend onderwijs er uit ziet. • D uurzame leerkracht daagt uit tot het werken met het doel voor ogen en binnen de kaders van wat
Deze vragende en reflectieve
In het rapport ‘Leraar zijn’ van de
houding vormt een wezenlijk
Onderwijsraad (Onderwijsraad,
onderdeel van het komen tot
maart 2013), wordt een oproep
verbetering van het onderwijs en is
gedaan aan beleidsmakers en
ook de basis van autonomie.
leraren om meer werk te maken van
Immers: als ik niet zelf mag nadenken
de professionele houding. De
en op basis daarvan beslissingen
inspectie schrijft in het rapport:
kan nemen, ben ik niet autonoom in
‘Professionalisering als gerichte
mijn vakmanschap.
opgave’, (Onderwijsinspectie, mei 2013) dat het gaat om het creëren van
Vakmanschap en professionaliteit
professionele ruimte. Dat betekent
De leerkracht is belangrijk, hij zou
zeggenschap van de leerkracht over
autonoom moeten kunnen werken.
zijn werk. Professionele ruimte leidt
Is dat echt alles? Komt het dan
tot gedrag van schoolleiding en
vanzelf goed met de resultaten?
leerkrachten, dat is gericht op het
Waarom kan het Finse onderwijs
leveren en verbeteren van de
zonder toetsen en inspectie? Wie
kwaliteit van onderwijs. Je probeert
controleert de Finse leerkrachten?
steeds meer professional te worden.
Het antwoord is simpel: Dat doen zij
Dat is de betekenis van het woord
zelf. Finse onderwijzers nemen de
‘professionalisering’.
verantwoordelijkheid voor de inhoud, de kwaliteit en de opbrengst
Vakmanschap bestaat uit kennis (van
van hun onderwijs. Ze gaan zelf op
gereedschap) en vaardigheden (om
zoek naar de oplossing voor de
de instrumenten te gebruiken), maar
problemen die ze in de klas tegen-
vooral ook uit een professionele
komen. Op zoek naar literatuur, tips,
houding (attitude, gerichtheid) ten
onderwijsbehoeften en instrumenten
aanzien van het eigen vak, een
om de kinderen dat te leren wat ze
houding van ‘zelf blijven leren’.
moeten leren. Wie autonoom wil
De wil om kennis en vaardigheden
zijn, neemt verantwoordelijkheid.
te ontwikkelen staat voorop.
En wie verantwoordelijkheid neemt,
Houding is de basis. Kennis,
dwingt vertrouwen af.
vaardigheden en houding vormen
Autonomie, verantwoordelijkheid en
een erkende tweede drie-eenheid,
vertrouwen vormen een drie-eenheid
van professioneel handelen.
die tot succes leidt: een professionele houding.
je samen (als collega’s) hebt afgesproken. • D uurzame leerkracht daagt uit tot het kiezen van een houding van verantwoordelijkheid en (hernieuwd) werkplezier en leidt tot minder werkstress. • D uurzame leerkracht laat je nadenken over resultaten, niet vanuit getallen en CITO toetsen, maar doelgericht, vanuit eigen verantwoordelijkheid en de drive om goed onderwijs te geven. Onderwijs op basis van onderwijsbehoeften van de kinderen in je groep. Duurzame leerkracht bestaat uit 3 à 4 hele dagen samen met collega’s nadenken en praten over het vak, over het besluit tot autonomie en verantwoordelijkheid. Als duurzame leerkracht laat je zien dat je het besluit hebt genomen om autonoom te willen zijn en je verantwoordelijkheid te nemen. Wie verantwoordelijkheid neemt, kan rekenen op het vertrouwen van zijn leidinggevenden. Dat geeft pas echt plezier! Voor meer informatie ga naar www.duurzameleerkracht.nl of neem contact op met albert.deboer@ijsselgroep.nl, tel.: 06 55 19 24 70
pagina 8
‘Framework’ als schoolontwikkelingsprofiel Passend onderwijs, directeur en bestuurder grijp uw kans ‘Passend onderwijs geeft je de mogelijkheid om je visie en je missie in het onderwijs en met je eigen school waar te maken. In plaats van het te ervaren als een bedreiging, kun je passend onderwijs ook als een kans zien’.
Meer dan ooit helpt het als u als
Daarnaast zoeken zij ook een
Het SchoolOndersteuningsProfiel
directeur weet wat uw ambities zijn
antwoord op hun eigen dringende
(SOP) van Framework kan u hierbij
voor de toekomst van uw school.
vragen:
ondersteunen.
• Waar liggen de kansen van mijn Passend onderwijs is niet meer en niet minder dan kwalitatief goed onderwijs organiseren voor ieder kind. In passend onderwijs werken
school? • Hoe zit het met mijn autonomie als directeur?
Hoe werkt het SOP Framework? Een coördinator van een samenwerkingsverband daar over: “Ik heb
• Wacht ik af of neem ik initiatief en
goede discussies ervaren bij het
scholen hierin samen, in een wijk, op
mijn verantwoordelijkheid in deze
opstellen van een SchoolOnder-
een scholeneiland of in een regio.
roerige tijd?
steuningsProfiel (SOP). Ik heb baat
Passend onderwijs maakt scholen
gehad bij het programma ‘Frame-
verantwoordelijk voor continue
Passie en betrokkenheid
work’. Het programma meet onder
ondersteuning, zodat er geen kind
Passend onderwijs schudt iedereen
andere hoe leerkrachten hun eigen
tussen wal en schip raakt. Geen
wakker. Van een bestuurder of
competenties beoordelen die
kinderen thuis en elk kind op een
directeur wordt verwacht dat hij zich
passend onderwijs mogelijk maken.
passende plek. Scholen moeten
zeer betrokken voelt bij de verande-
Directeuren krijgen daardoor meer
vaker samen optrekken, ook met een
ringen die passend onderwijs met
grip op de professionaliteit van hun
Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)
zich brengt. Loskomen van het
team. De directeur weet beter wat er
en andere partners uit de jeugdhulp.
verleden en geen slachtofferrol
de komende jaren gedaan moet
aannemen ten opzichte van de
worden op het gebied van scholing.
Nieuwe structuren, een nieuw pad
nieuwe wetgeving passend onder-
De leerkrachten geven dit zelf aan.
De invoering van passend onderwijs
wijs, dat is waar het om draait. Daar
De directeur beoordeelt in dat
betekent dat bestaande structuren
liggen ook de kansen. Meer dan ooit
programma samen met zijn intern
uiteen zullen vallen, terwijl nieuwe
kunnen directeuren, bestuurders en
begeleider de kwaliteit van de
structuren nog onduidelijk zijn. Maar
intern begeleiders samen de koers
interne ondersteuningsstructuur en
de dagelijkse gang van zaken op
uitzetten om het onderwijs binnen
van de arrangementen die hij binnen
scholen mag daar niet onder lijden.
hun school nader vorm te geven.
zijn school en bovenschools heeft.
Bestuurders en directeuren moeten
Onderwijskwaliteit kan opnieuw
Met de ‘diversiteitsmeter’ ziet hij
weten hoe ze binnen de nieuwe
worden bedacht.
hoe divers de populatie kinderen
kaders van het passend onderwijs leiding kunnen geven. Van hen wordt verwacht dat zij ouders en kinderen voorlichting kunnen geven over de consequenties die de invoering van het passend onderwijs heeft.
Het programma bevat maatregelen waaruit een keuze kan worden gemaakt
pagina 9
is hoe verschillend hun ondersteu-
“Meer dan ooit kunnen directeuren, bestuurders en intern begeleiders samen de koers uitzetten”
ningsbehoeften. Daarmee ontstaat inzicht in de opdracht van de leerkracht, gemeten aan de ondersteuningsbehoeften van kinderen. Zo kan een groep uit 24 leerlingen bestaan en voor de leerkracht voelen als 36 leerlingen. Het programma laat zien dat in een relatief kleine
Er ontstaat een schoolplan met
Framework
groep het volledig terecht kan zijn
draagvlak van alle leerkrachten.
IJsselgroep werkt samen met de
dat een op zich competente leerkracht
Een bestuurder die ‘Framework’
ontwikkelaar van Framework, Rob
in de groep ondersteuning krijgt van
gebruikt ziet hoe ver de scholen
Franke. IJsselgroep kan met het
bijvoorbeeld een co-teacher.”
gevorderd zijn in de vormgeving van
SchoolOndersteuningsprofiel van
passend onderwijs en kan daarop
‘Framework’ uw school in beeld
Framework: Een programma helpt
beleid maken. Scholen binnen een
brengen. Het profiel kent verschil-
een proces
bestuur kunnen elkaar onderling
lende varianten en is te gebruiken in
Met ‘Framework’ krijgt u als
bevragen op hun profiel.
het PO, VO, SBAO en SO.
bestuurder grip op en inzicht in de
Op basis van dit profiel kunt u ook
belasting van de leerkracht, weet u
Ook de coördinator van een
een verbeterplan opstellen. Daar-
welke groepen relatief zwaar belast
samenwerkingsverband krijgt vat op
voor is ‘De Partituur’ ontwikkeld.
zijn en wat er nodig is om hier op in
het hele proces en kan stap voor
Dat is net als het SOP een webbased
te spelen. Binnen een team wordt de
stap werken aan de verbetering van
programma om de invoering van
zwaarte van de problematiek per
het onderwijs.
passend onderwijs op eigen
groep en per school transparant en
planmatige wijze vorm te geven. Het
kunnen er tussen de teamleden
Kortom: door diepgaand onderzoek
programma bevat maatregelen
inhoudelijke discussies ontstaan en
met behulp van het SchoolOnder-
waaruit een keuze kan worden
verantwoorde keuzes worden
steuningsProfiel komt een school
gemaakt en de mogelijkheid om een
gemaakt. Het programma biedt
met al zijn werknemers verder. Ook
planning op te zetten met activitei-
ondersteuning bij het kiezen van
ouders hebben profijt van het SOP:
ten, opbrengsten en inhouden. De
maatregelen. Door de directeur en
de school kan beter beoordelen en
school bepaalt zelf welke onderdelen
de intern begeleider kan helder
uitleggen of hun kind daar op zijn
uit het programma worden gebruikt.
beleid worden gemaakt.
plek is. Audits Met behulp van het SOP programma, of losse onderdelen daaruit, kan IJsselgroep in het samenwerkingsverband van uw school of binnen een bestuur ook audits verzorgen. Wij kunnen u adviseren over de basisondersteuning, extra ondersteuning en de professionaliteit van het team om passend onderwijs vorm te geven. IJsselgroep wil en kan u helpen bij al uw vragen over kwalitatief goed en passend onderwijs in de toekomst. Voor meer informatie ga naar www.frameworkplus.nl of neem contact op met helen.koot@ ijsselgroep.nl, tel.: 06 14 48 99 76
pagina 10
Opbrengstgericht werken, is doelgericht denken De rol van toetsgegevens bij onderwijsontwikkeling Wat zeggen de resultaten over mijn onderwijs? Word ik afgerekend door de inspectie? Hoe kan het CITO die normen zo verhogen?
Dat zijn vragen die leerkrachten zich stellen naar aanleiding van ‘opbrengstgericht werken’.
‘Opbrengstgericht werken’ heeft in de afgelopen jaren een verdacht imago gekregen. In plaats van een sfeer van doelgerichtheid en het stimulerend ontwikkelen van vaardigheden bij kinderen, is er een klimaat van afrekenen en controleren ontstaan. Is dat terecht? Kan het ook anders? IJsselgroep meent dat de evaluatie van het onderwijs een zaak van de leerkracht is, waarbij onder anderen toetsen kunnen worden ingezet. Kwaliteit van onderwijs staat centraal. Cijfers zijn een indicatie, toetsen een middel.
pagina 11
Weg met de afrekencultuur, op naar
Wat kan IJsselgroep voor u
doelgericht denken!
betekenen?
Toetsgegevens zijn geen doel op
In het proces van opbrengstgericht
zich. We verzamelen in school bijna
werken, werkt IJsselgroep volgens
dagelijks gegevens over leerlingen
de zgn. PDCA cyclus: Plan-Do-Check–
in de vorm van observaties,
Act. Niet met de cijferdoelen als
methodengebonden toetsen en
streven, maar met de kwaliteit van
toetsen vanuit het leerlingvolg-
onderwijs voor ogen. Dit betekent
systeem (LOVS).
dat we vooraf nadenken over:
We gaan er vanuit dat toetsgegevens
• wat kinderen moeten (in deze
iets zeggen over het succes van ons
groep), kunnen en op welk niveau
onderwijs. Toetsen zijn een steek-
(Plan);
proef uit een vaardigheid die leerlingen zouden moeten en kunnen bezitten.
• welke activiteiten bieden we kinderen aan zodat zij leren wat
”IJsselgroep ondersteunt u bij het denken in leerdoelen en de onderwijsontwikkeling die daar bij hoort.”
wij willen dat zij leren (Do); • hoe weten we dat de kinderen kunnen en weten wat we hen
“Toetsen zijn een middel, cijfers een indicatie”
hebben geprobeerd te leren
In vier bijeenkomsten ontstaat een
(Check);
opbrengstgerichte cultuur van delen
• hoe passen we ons onderwijs
en elkaar ondersteunen. Doelgericht
zodanig aan dat de (volgende)
denken, rekening houdend met de
doelen (alsnog) worden bereikt en
onderwijsbehoeften van alle
passen we de doelen aan als dit
kinderen.
nodig is (Act). Voor meer informatie ga naar Het stellen van doelen en het
www.ijsselgroep-ed.nl of
evalueren aan de hand van de
neem contact opnemen met
gestelde doelen is de kern van onze
miriam.kobussen@ijsselgroep.nl,
werkwijze in opbrengstgericht
tel.: 06 14 00 48 20 of albert.deboer@
Als leerlingen een vaardigheid niet
werken. We spreken van doelgericht
ijsselgroep.nl tel.: 06 55 19 24 70.
laten zien, waarvan de leerkracht
denken.
verwacht dat de leerling die, op het moment van toetsafname, wel
Opbrengstgericht werken wordt
zouden moeten hebben, is dat een
gekoppeld aan de professionaliteit
aanwijzing voor aanpassing van de
van de leerkracht en aan de kenmer-
didactiek of de onderwijsinhoud.
ken van goed onderwijs, zoals die onder andere door Marzano in “Wat
Observaties en methodentoetsen
werkt in de klas” zijn geformuleerd.
maken onderdeel uit van het dagelijks handelen van de leerkracht.
IJsselgroep ondersteunt u bij het
Methodentoetsen hebben naast een
denken in leerdoelen en de onder-
evaluatieve functie ook een signale-
wijsontwikkeling die daar bij hoort.
rende functie: wat kunnen kinderen
Geen afrekencultuur maar een
wel en niet en waaraan moet in het
opbrengstgerichte cultuur gericht op
onderwijs (meer) aandacht worden
ontwikkeling van het onderwijs en
besteed? Observaties en methoden-
vakmanschap van de leerkracht.
toetsen kennen een hoge(re) frequentie dan criteriumtoetsen.
pagina 12
Duurzaam gedrag Structureel constructief omgaan met ‘ander gedrag’ In het kader van passend onderwijs heeft iedere leerkracht een aantal competenties nodig om goed om te kunnen gaan met verschillen in gedrag in de groep. De leerkracht is de as van het passend onderwijs. Alles draait om de leerkracht. ‘Duurzaam Gedrag’ wil leerkrachten én leerlingen sterk maken om blijvend (duurzaam) ‘goed gedrag’ te ontwikkelen.
Leerkrachten hebben veelal vol-
Omgeving-School-Groep*
doende basiscompetenties met betrekking tot het pedagogisch handelen. Die competenties zijn
Handelen
nodig en kunnen verder worden
gedrag
ontwikkeld om passend onderwijs succesvol te maken.
Relatie
Voelen
De training Duurzaam Gedrag richt
veerkracht
zich op de volgende vragen:
Bekwaamheden
• Hoe voorkom ik dat de groep onrustig wordt?
Denken zelfsturing
• Hoe kan ik nog meer aansluiten bij de pedagogische behoeften
Autonomie
van de leerlingen?
Willen
• Hoe voorkom ik probleemgedrag én los ik probleemgedrag op?
kernkwaliteiten Waardengedreven
• Hoe ga ik om met al die verschillen in gedrag? • Hoe kan ik duurzaam omgaan met ander gedrag? Twee modules De training duurzaam gedrag bestaat uit twee modules: De module ‘Inzicht
Figuur 1: Model Duurzaam Gedrag *Het model is toepasbaar op leerling-, leerkracht-, school- en omgevingsniveau
in Gedrag’ (preventief)’ en de module ‘Oplossen Probleemgedrag’ (curatief). In de module ‘Inzicht in
In de module ‘Oplossen probleem-
gedrag’ wordt aandacht besteed aan
gedrag’, wordt gebruik gemaakt van
het ontwikkelen van gedrag
de gedragsaanpak via het 5G-model
gebaseerd op waarden en kern-
(zie figuur 2). Het gaat daarbij om
kwaliteiten van kinderen. Er wordt
oplossingsgericht werken en
aangesloten bij basisbehoeften van
planmatig handelen bij ongewenst
kinderen (zie figuur 1). In de module
gedrag, en het doelgericht oefenen
worden emotieregulatie, constructief
van gewenst gedrag. Deze aanpak is
omgaan met conflicten, omgaan
de afgelopen jaren met veel succes
met verschillen tussen mensen,
gebruikt bij het omgaan met gedrags-
en leerlingmediatie behandeld.
problemen, ook voor groepen.
“Hoe kan ik duurzaam omgaan met ander gedrag?”
pagina 13
Figuur 2 Het 5G-model
Gebeurtenis
Gedachten
Gevoelens
Gedrag
Gevolg
De gebeurtenis waar het om gaat
De gedachten die dat bij je oproept
De gevoelens die dat bij je oproept
Het gedrag dat je toont
De gevolgen die dat heeft
Wanneer een probleem langer duurt of groter wordt, kan hulp nodig zijn. Daarvoor kunt u terecht bij de Psychologische Dienstverlening IJsselgroep (PDIJ). Onze orthopedagogen en gezondheidszorgpsychologen zijn deskundig en ervaren in het werken met kinderen en jongeren. PDIJ geeft hulp en advies bij o.a. faalangst, sociale vaardigheid, somberheid of depressie, angsten, te druk gedrag, opstandig gedrag, impulsief gedrag, problemen n.a.v. echtscheiding en ouderhulp bij opvoedingsvragen (www.ijsselgroep-pdij.nl).
Preventief en curatief De totale training Duurzaam Gedrag reikt instrumenten aan om (preventief) te werken aan goed gedrag, en instrumenten om (curatief) problematisch leerlinggedrag uit te doven. De training sluit aan op en legt een relatie met bestaande programma’s zoals ‘Een Goede Start’, de Kanjertraining, De Vreedzame School, de ROEmethodiek, en anti-pest-programma’s als PBS en het Finse anti-pestprogramma KIVA. De totale training bestaat uit acht dagdelen (vier per module). De modules zijn los te volgen en beslaan ieder vier dagdelen met deels dezelfde opzet. Ze beginnen met een inspirerende reflectie op de eigen situatie. Daarnaast worden door middel van praktijkopdrachten vaardigheden versterkt en wordt de toepasbaarheid voor de eigen groep besproken. In elke dag wordt stil gestaan bij de uitgevoerde praktijkopdrachten. Eigen inbreng van onderdelen en casussen is mogelijk. Voor meer informatie ga naar: www.ijsselgroep-ed.nl of neem contact op met melle.vanderhoek@ ijsselgroep.nl, tel.: 06 51 26 87 91.
pagina 14
Passend onderwijs is handelingsgericht werken Leerlingenzorg is oplossingsgericht denken en werken HandelingsGerichtWerken (HGW) is het middel om passend onderwijs vorm te geven. De onderwijsbehoeften van leerlingen en de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten staan centraal. De rol van ouders wordt explicieter en krachtiger. HGW gaat uit van ieders ontwikkelingskracht en biedt een doelgerichte en systematische manier van werken binnen scholen. De leraar zoekt zelf naar de meest optimale afstemming op de onderwijsbehoeften van de leerling. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de input van de leerling zélf, van collega leerkrachten en de intern begeleider. Naast het benutten van de expertise binnen de school en die van ouders kan eventueel ook
Keuzes maken
(PDIJ) op de scholen werkzaam zijn.
Binnen een steeds groter wordend
PDIJ wil graag met u als school-
aantal schoolbesturen en samenwer-
besturen en samenwerkings-
kingsverbanden is de vormgeving
verbanden meedenken over dit
van ondersteuning aan leerlingen en
onderwerp om onze dienstverlening
leerkrachten een onderwerp van
inzichtelijk te maken en af te
discussie. Naast de financiële
stemmen op de keuzes.
afwegingen, komt de vraag op welke ondersteuning in welke vorm nodig
Tijden veranderen
is om goed voorbereid te zijn op
Om scholen te ondersteunen in het
passend onderwijs: aan welke
vormgeven van passend onderwijs
expertise is op het niveau van
wordt expertise gevraagd zowel op
het schoolbestuur of het samen-
het gebied van individuele leerlin-
werkingsverband behoefte?
gen, het onderwijsleerproces in de
• Is een functionaris in eigen dienst
groep (pedagogisch/didactisch
niet vele malen goedkoper dan
handelen, leerstofaanbod, klassen-
extern inhuren?
management en leertijd), de
• Wat vragen we van de ondersteunende functionaris? • Kunnen we ‘eigen mensen’ niet veel beter aansturen? • Hoe verhoudt het inhuren van
zorgstructuur op school en bestuurlijk niveau, als op het niveau van het samenwerkingsverband. Dit vraagt om orthopedagogen nieuwe stijl: gedragswetenschappers die middels
externen zich tot ons (nog op te
de handelingsgerichte aanpak, de
zetten) eigen expertisecentrum?
onderwijsbehoeften van individuele
Bovenstaande discussie heeft ook
leerlingen vertalen naar wat nodig is
betrekking op de orthopedagogen en
binnen het onderwijsleerproces en
psychologen die vanuit Psychologi-
de school. Daarnaast wordt nage-
sche Dienstverlening IJsselgroep
gaan hoe dit vanuit het bestuur en/of
opgeschaald worden naar ondersteuning van functionarissen van buiten de school.
“Is een functionaris in eigen dienst niet vele malen goedkoper dan extern inhuren? ”
pagina 15
samenwerkingsverband verder
De leraar ervaart steun, weet zich
geoptimaliseerd kan worden.
serieus genomen en gaat zich
Uiteraard worden ouders in dit
competenter voelen.
proces meegenomen. Het gaat om aspecten als het onderwijsleer-
Tot slot: waarom gedrags-
proces, groepsplannen, ontwikke-
wetenschappers passend
lingsperspectief en handelings- en
onderwijs van PDIJ?
opbrengstgericht werken. Ook het
• Integrale dienstverlening:
“Dit vraagt om orthopedagogen nieuwe stijl.”
diagnostisch onderzoek van kinderen
gedragswetenschappers PDIJ
kinderen met zowel hoog als laag
komt in een nieuw daglicht te staan.
werken nauw samen met en
leerrendement in combinatie met
‘Dynamic testing’ geeft vanuit de
krijgen input vanuit IJsselgroep
klassenmanagement.
interactie tussen gedragsweten-
Educatieve Dienstverlening (bijv.
• D iagnostisch geschoold en
schapper en leerling zicht op
groepsplannen, opbrengstgericht
instructiebehoefte en het leerproces
werken, Marzano, Thinking for
van de leerling.
bekend met dynamisch testen. • D e rol van ‘onafhankelijk derde’:
Learning) en Hogeschool Iselinge.
met name voor ouders is het van
• Stevige ervaring in handelingsge-
belang dat zij in de zorg rond hun
Gedragswetenschappers vanuit PDIJ
richt werken met specifieke
kind ook kunnen vertrouwen op
communiceren oplossingsgericht en
onderwijsbehoeften op het gebied
een professional die meekijkt naar
van gedrag en leerontwikkeling.
de ontwikkeling van hun zoon of
transparant om invulling te geven aan de cruciale rol van de leerkracht en de rol van ouders als partner.
• Kennis van het opstellen van een
dochter. Mede in het kader van
ontwikkelingsperspectief voor
passend onderwijs blijft dit een belangrijk aspect. • O p schoolniveau kan de gedragswetenschapper ingeschakeld worden als ‘critical friend’. • D oor omvang kan een groot professioneel netwerk worden gewaarborgd (collectieve scholing, intervisie en coaching, innovatie). • P DIJ werkt samen met een klinisch psycholoog. • D oor omvang kan gewerkt worden met ‘specialisten’. • D oor omvang kan indien gewenst na een aantal jaar op een basisschool gerouleerd worden. • C ontinuïteit: vervanging bij ziekte of ander verzuim, inzet van of raadplegen van een specialist. • G ebruik van de uitgebreide en actuele testotheek inclusief verbruiksmateriaal. • F lexibele inzet (inhuur) maakt afstemming op bijvoorbeeld krimp of fusie mogelijk. Voor meer informatie ga naar www.ijsselgroep-pdij.nl of neem contact op met hansje.planjer@ ijsselgroep.nl, tel: 06 14 34 58 87.
pagina 16
Bouwen aan vertrouwen Ouders als partners bij passend onderwijs Ouders willen steeds meer meedenken over het onderwijs dat aan hun kind wordt gegeven. Ze stellen zich vaker en nadrukkelijker op als klant van de school. Er is steeds meer noodzaak dat ouders en school gaan samenwerken met betrekking tot de ontwikkeling en opvoeding van het kind.
Noodzaak tot samenwerking
van deze samenwerking. De manier
basishouding er niet is, ontstaan er
Uit het ‘Onderzoek naar de rol van
van omgaan met elkaar bepaalt in
al snel misverstanden of conflicten
ouders in het primair onderwijs’
de meeste gevallen of de samen-
op school die gevolgen hebben voor
(Cijvat & Voskens, CPS , 2008) blijkt
werking tussen school en ouders
iedereen die met de school te maken
dat een goed leerresultaat voor 49%
gaat lukken. Omdat de school de
heeft. In ons traject ‘bouwen aan
te danken is aan een goede samen-
professionele partij is, is het
vertrouwen’ worden vier onderdelen
werking tussen ouders en school.
belangrijk dat leerkrachten profes-
op een herkenbare manier onder-
Voor een goede samenwerking is
sioneel communicatiegedrag laten
zocht. Deze vier onderdelen zijn:
een veilige en stimulerende
zien in de samenwerking met
et werken aan een emotionele • h
leeromgeving nodig waar ouders en
ouders. IJsselgroep Educatieve
school vertrouwen in elkaar hebben.
Dienstverlening biedt een aantal
Passend onderwijs vraagt het nodige
trajecten aan die ondersteuning geven bij het realiseren van professioneel communicatiegedrag.
bankrekening; • o uderfluisteren door begrip en aandacht te hebben voor ouders; • e en ontspannen en relativerende houding aannemen; • adequaat omgaan met conflicten.
“Veel van de
Communicatie als visie IJsselgroep gaat ervan uit dat het
Op grond van deze vier onderdelen
kinderen met
realiseren van professioneel
wordt met leerkrachten onderzocht
communicatiegedrag begint bij het
hoe het er op school voor staat met
speciale onder-
nadenken over een visie op ouder-
het wederzijds vertrouwen en waar
betrokkenheid. Een visie op
verbeterstappen mogelijk zijn.
wijsbehoeften zullen afhankelijk zijn van de samenwerking tussen ouders en school.”
ouderbetrokkenheid die past bij de school en bij de schoolbevolking is
Social Styles
noodzakelijk om de samenwerking
Een ander traject dat IJsselgroep
goed van de grond te krijgen. Het is
aanbiedt om het professioneel
belangrijk dat alle leerkrachten deze
communicatiegedrag te verbeteren,
visie actief uitdragen. De visie
is het model Social Styles van
bepaalt de houding van de leer-
Wilson Learning. In dit model
kracht ten opzichte van de ouder.
worden vier typen communicatie-
IJsselgroep ondersteunt bij het
gedrag op een herkenbare manier
ontwikkelen van een visie op
beschreven. Op grond van een kleine
ouderbetrokkenheid.
test voorafgaand aan studiedagen, vragen leerkrachten feedback aan
IJsselgroep werkt als het gaat
ouders op hun communicatiegedrag.
om ouderbetrokkenheid vanuit
Zodoende krijgen ze inzicht in hoe zij
de basishouding ‘bouwen aan
op ouders overkomen. Het gaat er
vertrouwen’ met ouders. Als deze
dus bij Social Styles niet om hoe de
pagina 17
persoon zelf denkt dat hij
ExpertisePunt Ouderbetrokkenheid
Voor meer informatie ga naar www.
communiceert, maar hoe zijn of
IJsselgroep is aangesloten bij het
expertisepuntouderbetrokkenheid.nl
haar communicatiegedrag bij
landelijk netwerk van ExpertisePunten
neem contact op met janneke.
een ander overkomt.
Ouderbetrokkenheid. Expertisepunten
menkveld@ijsselgroep.nl,
hebben één gemeenschappelijk
tel.: 06 14 00 36 38 of liesbeth.
Social Styles geeft heldere aanwij-
doel: het versterken van ouder-
clavaux@ijsselgroep.nl,
zingen hoe mee te bewegen in de
betrokkenheid in vroeg- en voor-
tel.: 06 14 48 99 72.
vorm van do’s en dont’s per
schoolse educatie, primair en
communicatiegedrag, waarbij
voortgezet onderwijs en middelbaar
voorop staat dat elk type zijn
beroepsonderwijs. Dankzij de kennis
positieve kanten (kwaliteiten) heeft
van de regionale context bieden zij
en er dus geen sprake is van goed of
maatwerk voor uw specifieke vraag.
fout. Wel wordt er gekeken naar wat effectief is of niet.
pagina 18
Het CAAR softwarepakket Een compleet pakket voor samenwerkingsverbanden Als een leerling extra zorg nodig heeft dan lossen we dit in passend onderwijs zoveel mogelijk binnen de school op. Toch kan het zijn dat het reguliere schoolaanbod uiteindelijk niet toereikend is. In dat geval zal een verzoek voor een aangepast arrangement aangevraagd worden bij het samenwerkingsverband.
Procedures en wettelijke verplichtin-
simpele wijze een leerling aanmelden
Overzicht
gen spelen dan een rol. Samen met
bij het samenwerkingsverband.
Op de schaal van het gehele
ouders en specialisten moet een
Vervolgens werken alle betrokkenen
samenwerkingsverband is met
ontwikkelingsperspectief (OPP) van
zoals ouders, ib’ers, orthopedagogen,
CAAR een veelvoud aan kengetallen
een leerling opgesteld worden.
welzijnswerkers in CAAR samen aan
beschikbaar. Juist bij de, nu
Er is vaak onderzoek nodig door een
een efficiënte toeleiding naar de
ontstane, gefuseerde samenwer-
orthopedagoog. Het schoolonder-
juiste zorg. Zo is altijd bekend wie
kingsverbanden is een goed
steuningsprofiel (SOP) van de school
op welk moment verantwoordelijk is
financieel overzicht van het grootste
waar de leerling wordt geholpen
voor het dossier.
belang. Maar ook een kwalitatief
moet passen bij het ontwikkelings-
overzicht met de relatie tussen
perspectief van de leerling. Een juist
aanmeldredenen en toewijzingen
advies is absoluut maatwerk. Een
arrangementen is belangrijke
toewijzingscommissie besluit dan voor welk arrangement een financiering wordt verstrekt. Vanaf 1 augustus 2014 ontvangen samenwerkingsverbanden de financiële middelen voor passend onderwijs en leggen zij hierover verantwoording af. Dat vraagt een soms omvangrijke administratie waarbij veel disciplines betrokkenen zijn. Het is een uitdaging om dit simpel en werkbaar te houden. Samenwerken JOHAN-ICT heeft voor de samenwerkingsverbanden deze administratie geautomatiseerd met het softwarepakket CAAR. Ib’ers kunnen op een
Screenshot van het systeem
managementinformatie.
pagina 19
Tijdbesparing
Veilig
Samen met IJsselgroep is het
In CAAR bevat het cliĂŤntdossier een
onderdeel CAAR-verslagen
beveiligde plaats voor bestanden-
ontwikkeld. Dit onderdeel van CAAR
opslag. Het onveilige versturen van
produceert zeer snel kwalitatief
documenten is niet meer nodig
hoogwaardige onderzoeksverslagen.
omdat iedere betrokkene de
Binnen CAAR-verslagen kunnen
bestanden kan inzien in het dossier.
orthopedagogen en assistenten efficiĂŤnt samenwerken.
Voor meer informatie ga naar www.johan-ict.nl of dossiers.caar.nu of bel voor een demo met 085 40 11 240.
Leer voor je leven
IJsselgroep Apeldoorn
IJsselgroep Doetinchem
2e Wormenseweg 80
Bachlaan 11
7331 VG Apeldoorn
7002 MZ Doetinchem
Telefoon 088 093 1000
Telefoon 088 093 1000
IJsselgroep Zwolle
IJsselgroep PDIJ
Dr. van Deenweg 102
2e Wormenseweg 80
8025 BJ Zwolle
7331 VG Apeldoorn
Telefoon 088 093 1000
Telefoon 088 093 1000
info@ijsselgroep.nl
info@pdij.nl
www.ijsselgroep.nl
www.ijsselgroep-pdij.nl
twitter @deijsselgroep.nl
twitter @pdij.nl
IJsselgroep biedt ook: Coördinatie samenwerkingsverbanden Omgaan met hoogbegaafdheid Ondersteuning bij groepsplannen Didactiek taal en rekenen Gedrag en pesten: • Roe • Kanjertraining • De vreedzame school • Kiva Kijk op www.ijsselgroep-ed.nl voor meer informatie
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.