Één Saam IJsselheem onderzoekt
Het terrein van Samen Zelfredzaam De eerste de laatste
1000 dagen
Samen Zelfredzaam: wat er moet/kan gebeuren
Arnold Messelink: ‘Kijk om je heen, denk mee en doe mee!’
Een beetje hulp bij het helpen
Feiten en cijfers 70+ influencers
Een uitgave van IJsselheem - magazine | Januari 2024
Inhoud Wat is onze rol Voorwoord: Karin Leferink
3
Josje van Duin: Na een jaar verkennen
5
Het terrein van Samen Zelfredzaam
6-7
What if it takes a village to grow old? De eerste 1000 dagen/ de laatste 1000 dagen
8-9
Samen Zelfredzaam: verdieping en vertrekpunt
10-14
Leuke ideeën om wat er te doen is vorm te geven 14-15 De kunst van samen zelfredzaamheid - Hermien Mulder: Niet alles willen regelen! - Hoe doet DemenTalent het? - Huis van de Tijd uitgelicht
Een beetje hulp bij het helpen
18-20
Feiten en cijfers
22-23
Meer geluk en meer betekenis - Christa Stolk: Hoe rollen en relaties bijdragen aan geluk - Arnold Messelink: Doe mee! - Ruth Deddens-Berentschot: Aan geluk werken
24-25
Wat betekent wat? Definities Wat kan ik, wat kunnen wij doen?
16
Klik op deze symbolen in het magazine
In dit magazine vind je de volgende symbolen. Ze verwijzen naar interessante links waar je verder kan lezen, luisteren of kijken over de verschillende onderwerpen:
2
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Boek
28-29 32
Colofon
Symbolen Video
27
Blog
Website
Podcast
Voorwoord
Voorwoord Je leest een nieuwe vorm om je mee te nemen bij het onderzoek dat we doen bij het maken van de strategische keuzes van IJsselheem: een magazine met als onderwerp Samen Zelfredzaam. Als mensen (te) weinig naar elkaar omkijken, doen ze eerder een beroep op professionele zorg. IJsselheem ziet het als haar taak om de kracht van gemeenschappen nadrukkelijker aan te spreken door naasten, vrijwilligers en een breder sociaal netwerk te motiveren om een aandeel te blijven nemen in de zorg voor - of liever in het leven van - ouderen. En daarmee vaak ook de zorg voor ouderen. IJsselheem kan mensen toerusten en ondersteunen met kennis en vaardigheden, zodat zij zorgtaken op zich kunnen nemen en deze langer kunnen vervullen.
Als we ons een rol in het ondersteunen en toerusten van mensen ten doel stellen, was aan het begin van 2023 de vraag hoe we dat kunnen doen (vraag 1), nog een verkenning waard. Net als de vraag of én wat precies het werk is voor professioneel betrokkenen breed of voor onze organisatie specifiek (vraag 2). Ik heb Josje van Duin gevraagd om dit terrein te verkennen. De weerslag van haar verkenning vind je in dit magazine. Josje schijnt - ook in dit magazine samen met anderen – op diverse wijze haar licht op de materie. Zij heeft het terrein verbreed, want Samen Zelfredzaam is een veelomvattend onderwerp. Veel breder dan zorg alleen. Het magazine geeft als een caleidoscoop een beeld van het terrein weer. En is dus niet compleet. Ik nodig je uit om je caleidoscoop te blijven inzetten. Draai maar eens een tikje, ik ben benieuwd wat je ziet. Veel leesplezier!
Karin Leferink
raad van bestuur
IJsselheem | Januari 2024
3
Waarom kunst / gedicht
Gedicht
Geluk Wij mensen, wij wensen Wij wetende wezens Wij willen, beminnen verzinnen en vrezen
Waarom kunst?
In dit magazine zie je veel foto’s van kunst maken en kunst beleven. Bedoeld als subtiele herinnering om vooral veel kunst te beleven of te gaan maken. Kunst spreekt de taal van emotie en nodigt uit tot anders kijken. Ook de maker brengt het plezier en voldoening. Ook al ervaar je niet het talent waar je van droomt, het maakt gezond(er) en gelukkig(er). Kunst leent zich bij uitstek voor het vertellen van verhalen en het vergroten van empathie. Het verdiept contact. Het stimuleert ook het aangaan van (andere) sociale contacten en op een indirecte manier vergroot het zo participatie en levendigheid.
Wij haten en houden Wij komen en gaan Wij breken en bouwen ons eigen bestaan Wij mensen, wij denken Wij voelen, doen pijn Wij willen, proberen
Foto: www.lotbo.nl
gelukkig te zijn
4
Lot Bouwes
ÉénSaam | samen zelfredzaam
1
2
Links
< Lees meer op deze websites
Redactioneel
Redactioneel Een terrein waar voor mij vooral de relaties centraal staan. Waar ik rondom mocht verkennen hoe de mensen in al die relaties het nog beter kunnen hebben. Hoe context en omgeving daar invloed op hebben. Waar het nog meer als vanzelf gaat om voor elkaar klaar te staan. Omdat er maar weinig meer geluk en betekenis brengt, dan dat. ‘t Samen zelf wel redden’ werden de woorden waar ik over sprak. Waarbij ik
‘t Samen zelf wel redden’
oprecht hoop dat we er vaardiger in worden. Kundiger. Om samen
zo te leven, op een manier waarbij elkaar helpen wat soepeler gaat.
Niet eenzaam maar één saam
Waar de zaken die ons van nature goed af gaan – even inspringen en meedenken – meer en meer plek krijgen. Wij gewoon zelf, onderling. Ook als lijven haperen en breinen vergeten.
Samen Zelfredzaam. Een onderwerp om ook meer gevoel bij te krijgen, want het zal je maar gebeuren dat je het – ook samen met anderen – even niet redt. Dan kan je het maar beter onder de knie hebben; hulp vragen. Én ontvangen. Van nieuwe naasten en oude bekenden. We hebben bedoeld jullie wegwijs te maken. Met voorbeelden die verbeelden. Met verwijzingen die wijzer maken. En suggesties
N
a een jaar verkennen, is het te gek dit magazine te mogen samenstellen. Mijn keuzes op de voorgrond te mogen plaatsen. Om beeld, taal en voorbeelden het verhaal te laten vertellen van dat wat ‘het zo - samen - wel wat redden’ omvat. Zelf. Niet eenzaam, niet alleen, maar één saam.
die helpen. Voor iedereen die het aangaat. Voor iedereen die het interesseert. Want er is al zoveel. Soms lijkt het wel alsof alles er al is, maar dat we het alleen nog moeten ontdekken. Uitpakken. Verspreiden en verbreiden. Leuk dat we dat samen gaan doen! ■
Josje van Duin
kwartiermaker/verkenner
Waarom kiezen voor ‘wij’? In dit magazine heb je misschien soms de vraag Wie is de wij? Wie bedoel je? Ik maak geen onderscheid tussen betaalde krachten of onbetaalde vrijwilligers. Niet tussen mensen van organisaties of mensen uit de straat. De titel mantelzorger maakt niemand lichter of vrolijker. Voor het talent dat er is, maakt het niet vaak uit of je betaald wordt of ‘alleen’ waardering krijgt. We hebben elkaar lief, of tenminste staan we elkaar bij. En daar ontstaat dan een groep bij. Of is al een groep voor. Dat kunnen we netwerk noemen, maar buren, vrienden, oude bekenden of de groep “zij zijn ook van ….”: Dus in de meeste gevallen; is de wij jij en je groepje! Jij die je bekommert, jij die zich zorgen maakt, jij die wat kan doen. Deze groep(svorm) kan groot en klein zijn. Vastliggen, als los zand voelen, kwetsbaar zijn en heel nauw aan het hart liggen. Het kan bekend zijn, of helemaal nieuw.
IJsselheem | Januari 2024
5
Het terrein van Samen Zelfredzaam
Het terrein van Samen
Er zit een verhaal in elk mens
Zelfredzaam
In onze Nederlandse samenleving doen we het meeste beroep op professionele zorg in Europa. Met bijbehorend kostenplaatje. Ook vergeten we wel eens hoe graag we mens blijven én mee blijven doen, ook als er wat hapert. Dat kent ook een kostenplaatje. IJsselheem heeft een rol in het ondersteunen en toerusten van mensen in de samenleving nu en in de toekomst. Hoe kunnen we dat doen? Dat was (eind 2022) een verkenning waard.
Want wie hier meer van weet, was onze aanname, kijkt anders naar het werk dat op dit terrein ligt voor onze eigen en met ons samenwerkende organisaties.
Persoonlijke inbreng
Én bedenkt mogelijk andere manieren
Wat ons in beweging brengt, verschilt.
om bij te dragen of te stimuleren. We
Er zijn - grofweg - drie soorten intrinsieke
hebben de verschillende definities én de
drijvers achter gedrag: Overtuigingen,
aspecten van samen zelfredzaamheid
Verlangens, Gewoonten. Daarnaast lijkt
in een schets met elkaar verbonden.
het dat we vanuit onszelf gedreven
Op basis van gesprekken, literatuur en
bewegen, maar veel vaker worden
ervaringsdeskundigheden. Onderzocht
we ‘onbewust’ uitgenodigd door de
vanuit de (kracht van) gemeenschappen
omgeving.
en individuele relaties die hierin plek
Het helpt om menstypen en drijfveren te
innemen.
kennen. Het helpt om factoren te kennen die helpen/uitnodigen dat je iets gaat
Net als de vraag of én wat precies het
doen of die dat juist belemmeren of in de
werk is voor professioneel betrokkenen
weg zitten.
breed of voor onze organisatie specifiek. Die verkenning resulteerde in 2023 in een onderzoekende houding, in vele gesprekken, in verschillende initiatieven én uiteindelijk in meerdere antwoorden.
Zo ziet het eruit:
Context Directe omgeving
In relaties Persoonlijke inbreng
Persoonlijke inbreng
(Samen) leven en (samen) zorgen komt neer op de volgende wijsheden:
■ Er zit een verhaal in elk mens ■ Ik besta in de ogen van de ander
6
ÉénSaam | samen zelfredzaam
■ Waar je mee omgaat, word je mee besmet
■ Alles is met alles verbonden
ta Ik bese d in an g o en vder de an
Waar je mee omgaat, word je m e besmet e
Relaties
Directe omgeving
Context
Relaties zijn de kern van Samen
De directe omgeving is van belang voor
Context is altijd van belang, ook voor de
Zelfredzaam, want:
Samen Zelfredzaam en draagt positief
samen zelfredzame mens. Er speelt meer
• dat is waar de interactie plaatsvindt
of negatief bij aan de mate waarin
mee dan alleen dat wat direct zichtbaar
• de mens wordt (na/tegelijk met het
relaties worden aangegaan:
is. We worden ook omgeven door iets
vervullen van onze primaire behoeften) gedreven door onze behoefte ergens bij te horen (gezien te worden) en onze behoefte aan autonomie (vrijheid en eigen ruimte) • niets draagt zo bij aan welzijn als het goed doen voor een ander. Relaties ontstaan van nature of uit gewoonte. Relaties die bij geboorte of
Alles is verbonden
dat groter is dan onszelf en onze directe
omgeving. Dan kan je denken aan de
• De groep waar je toe behoort krijgt als vanzelf aandacht (in tijd, geld
maatschappelijke of culturele context,
en energie).
maar ook aan de actualiteit. Of het weer.
• In je relaties en dus ook in de directe
factoren. Het is te herkennen aan het ‘yes
vervuld kunnen raken. We bedoelen
we can’ gevoel dat wel of niet aan een
de behoefte aan autonomie, aan
onderwerp ‘hangt’.
competent/vitaal voelen, aan verbondenheid.
bij geboorte van de ander zijn ontstaan,
• Een omgeving kan tot iets uitnodigen,
gaan de meeste mensen op natuurlijke
denk bijvoorbeeld aan de werking
wijze af. Er zijn in ieder geval andere
van de kleur van verkeersborden,
stofjes en dynamiek die die natuurlijke
het ‘meeneem’-rek bij de kassa en
band tot stand brengen. Relaties die uit
De context beïnvloedt de andere drie
omgeving is waar je behoeften
olifantenpaadjes.
gewoonte ontstaan, kennen ook zo hun
• Je verbonden voelen met iets uit de
eigen patronen. Elkaar dag zeggen bij de
omgeving kan sterk verschillen per
bakker, de buren die jaarlijks of maandelijks
persoon. Sterke identificatie leidt tot
iets ondernemen. Volleybalteams,
meer verbondenheid of ‘er toe behoren’.
schoolpleinmoeders, collega’s,
‘De omgeving kan tot iets uitnodigen’
treinvrienden, etc. Naast de oorsprong van de verbinding, typeert de dynamiek van de relatie. Soms is er duidelijker ontvangende partij, of een gevende partij. Één die vraagt en één die biedt. Relaties ontstaan sneller dan je denkt, Ook bij een eerste vraag, ontstaat
Ik mag
Ik kan
er al een verbinding. Het aanbod om een kind mee te nemen naar zwemles, een taakje over te nemen op het werk, een jas
Ik deed altijd al
Ik moet
Wat drijft mij voorwaarts? Waarom zou jij iets doen? Hoe krijg je jezelf of een ander mee?
door te geven bij de concert garderobe, allemaal momenten die leiden tot relaties. Tot uitwisseling. Ook relaties van een paar minuten (in de concertzaal), want voor het doorgeven van een jas, komt een glimlach retour.
Ik doen gewoo Ik wens
Ik durf
Door de drijfveer boven water te krijgen. Gewoonten, verlangens of overtuigingen laten zich makkelijk vangen in dit simpele
ik wil
model. Zeker als je het woordje ‘gewoon’ er bijplakt.
IJsselheem | Januari 2024
7
What if it takes a village to grow old?
What if it takes a village to grow old? Lynn Berger introduceert in haar boek
Bijvoorbeeld grootouders, ooms
omringd weten, niet ook te bieden in
‘Zorg’ het idee van coöperatieve
en tantes en vele anderen. Volgens
de laatste 1000 dagen. Er staat ons –
broedzorg. Broedzorg verwijst naar het
de primatologe Sarah Blaffer Hrdy
van nature – niets in de weg om ook
verschijnsel dat bij talrijke diersoorten
(en anderen) heeft deze vorm van
de ouderen dichter bij te halen en op
de jongen verzorgd worden door beide
collectieve broedzorg een belangrijke rol
te nemen in het leven waar zorg voor
of een van de ouders. Van coöperatieve
gespeeld in de evolutie van de mens.
elkaar gewoon is.
broedzorg is er sprake wanneer bij
Geen reden om de coöperatieve
de broedzorg ook andere individuen
broedzorg, waar we ons als vanzelf in
betrokken zijn dan de ouders.
de 1e 1000 dagen van ons bestaan mee
de eerste 1000 dagen
Kind Consultatiebureau Bedoeling van betrokkenen:
de laatste 1000 dagen
Oudere Casemanager
Bedoeling van betrokkenen:
dat het kind goed slaapt. Daarvoor is nodig dat ook de ouders goed kunnen slapen. En nemen ‘we’ maatregelen als dat niet zo is.
dat de oudere goed slaapt. Daarvoor is nodig dat ook de partner en/of de kinderen goed kunnen slapen. En nemen ‘we’ maatregelen als dat niet zo is.
Invulboekjes
Cliëntendossiers
(via kraamzorg/consultatiebureau).
(via zorgorganisatie).
Geboortebox
Palliatieve zorg pakket
met leuke en handige spullen.
met katheter, waakkoffer.
Dagboeken
Boeken
met voorgedrukte vragen en tips.
8
What if it takes a village to grow old?
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Kind
Oudere
Bestseller:
Bestsellers:
Onderweg naar
Onderweg naar
groter/meer/feestelijke mijlpalen
kleiner/minder/verdrietige mijlpalen
Elkaar leren kennen
Elkaar opnieuw leren kennen
Er komen vriendjes en vriendinnetjes bij.
Vrienden, broers en zussen en ook partners en andere naaste relaties vallen weg. Huisdieren blijven!?
Broertjes en zusjes. Huisdieren. Soms in dezelfde fase en leeftijd. Soms helemaal niet. Je ouders hebben
9 maanden
Soms zitten anderen in dezelfde fase en leeftijd. Soms helemaal niet.
Je naasten nemen (of hebben?) vaak weinig voorbereidingstijd.
voorbereidingstijd.
Die nemen ze vaak ook niet, omdat ze zich het niet realiseren
Die nemen ze vaak ook, omdat ze zich zo verheugen. En omdat ze dat geadviseerd wordt.
ook (te) weinig geadviseerd. Wie dit op vele manieren bespreekbaar
Veel is nieuw (en wennen. Dat noemen we ‘een sprongetje’). Je kan wat van elkaar hebben
“Hij/zij is ook nog maar klein” Baby’s en kindjes zijn nog maar klein. Je kunt kleintjes tillen en in een eigen draagbaar bedje laten rusten.
of ze onderzoeken niet wat er staat te gebeuren. Dat wordt maakt is Sander de Hosson, bijvoorbeeld in zijn boek Slotcouplet.
Veel is wennen (en nieuw). Je kan wat van elkaar hebben
“Je kent elkaar al zo lang”
Oudere mensen zijn groot. Je kunt ouderen lastig tillen en je kunt ze niet even ‘wegleggen’ of onderbrengen.
Bij logeren/oppassen geef je een ‘gebruiksaanwijzing’ mee
De natuur maakt dat je kind je nodig heeft. Belangrijkste is er zijn en van daaruit zien wat nodig is.
Als kind(eren): De natuur maakt dat je ouder er is voor jou.
Het is heel natuurlijk om de kinderlijke blik op de wereld te volgen.
Dat lijkt om te draaien in die periode. Het is een kunst de ander ook (te blijven) zien en ervaren als je ouder/partner. Het is heel natuurlijk om ouderlijke blik op de wereld (wijsheid, berusting, nostalgie) te volgen. Ook als partners wil je er van nature voor elkaar zijn en ben je dat ook. Het is ingewikkeld als de opvattingen en gewoonten van de ander ineens ingrijpend veranderen.
Opvang bij crèches en peuterspeelzalen.
Opvang bij dagbesteding, respijtzorg en vrijwillige initiatieven
Bij buren, ouders en samen met vrienden.
om samen tijd door te brengen. Bij buren, kinderen en samen met vrienden.
IJsselheem | Januari 2024
9
Samen Zelfredzaam
Samen Zelfredzaam
10
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Verdieping en Vertrekpunt voor wie (ook) wil aansluiten In en tijdens een verkenning snappen hoe het zit en hoe het werkt, is nog wat anders dan ermee aan de slag gaan. Waar begin je? Wat doe je? Hoe pak je het aan?
Het is er ook al. In de straten en wijken. Voor passerende zorgverleners misschien niet zo snel zichtbaar, maar er wordt al met elkaar geleefd. En daar zit ook zorg in verweven. Daarom kozen we de rivier als onze beeldspraak. Want hoe
Mede dankzij de vele inspirerende pioniers en onderzoekers
begin je aan iets nieuws als het er al is? Die rivier bestond al
werd snel duidelijk dat samen zelfredzaamheid een
en bestaat ook nog als wij weer weg gaan (tenzij we het heel
aangelegenheid is van de mensen zelf.
bont maken).
Het is niet ‘van’ de organisaties, het heet ook vaak voor de mensen zelf geen ‘zorg’. Samen leven, leefbaarheid, weten waar je terecht kan, elkaar een beetje helpen en wat gezelligheid (levendigheid) is gangbaarder.
1.
We nemen je mee:
1. ’t Is als het water, ’t gaat vanzelf en vindt altijd een weg ‘t Samen zelf redden is natuurlijk gedrag. Zeker samen
context) die dat op natuurlijke wijze laten verlopen, blokkeren of ons ervan afleiden. Daardoor loopt het soms stroever en soms soepeler. En natuurlijk is er ook plek voor de persoonlijke voorkeur om samen of zelf - dat moment - te leven.
redden we het wel, vooral als het als gewoon leven voelt. Dit geldt voor iedereen. En ook als we ouder worden en er met
Wij - als mensen en als organisaties - zien dat het zo is. Zo
de gebreken die ontstaan, een beetje hulp nodig is. Een ritje
gaat. Idealiter staan we erbij, kijken ernaar en applaudisseren/
naar het ziekenhuis. Een keer de boodschappen. Hulp bij het
waarderen/merken op. Ook als het niet 1-2-3 zichtbaar is.
oordruppelen en wie weet zelfs samen een glaasje om het de tijd te geven goed in te laten trekken. Omdat een beetje lachen, of juist samen huilen, het leven tot leven brengt. Ons hele leven leren we om in verbinding te zijn, de ander te lezen en in te stappen op behoefte. Ook leren we – zij het iets stroever – om te ontvangen. Het zijn bewuste en onbewuste processen (overtuigingen, verlangens, gewoonten) en situaties (omgeving/
Ik red me wel. Ik red het wel. En jij redt het ook. Want dat doen we nu ook al. Van nature en uit gewoonten. Geheel op eigen wijze.
IJsselheem | Januari 2024
11
2.
2. W e kunnen de bedding aanpassen of anderszins ‘opruimen’ en onderhouden We zien dat het werkt. Dat het als gemeenschap, als buren, als gezin best heel aardig en zelfs goed loopt. Een huissleutel. Het halen van de krant. Een appgroep. Een bellijstje. Een fijne plek. Nieuwe avonturen. Een moeilijke ongemakkelijke vraag. Een blij onbezonnen antwoord. Natuurlijk redden we het. En wij helpen
W
e kunnen wel iets beter de bedding bouwen als
zorglandschap/zorgstelsel. Dat het makkelijker stroomt . De noodzaak om de draagkracht te vergroten en de kwetsbaren werkelijk te ondersteunen. Daar past een helpende en meanderende bedding mooi bij.
H
et werk of de functie waardoor er ruimte komt voor de kracht
van gemeenschap, krijgt meer en meer aandacht. Dit zijn mensen
– als mensen maar ook als professionals en organisaties – én we
die door de uitnodiging en de organisatie van verbonden groepen,
verstoren dat.
een nieuwe bedding weten te creëren. Als we daar ook ‘het vak’ aan toevoegen voor iedereen om (meer) te leren leren zorgzaam
Iets over de verstoringen en de opruimwijze:
te zijn en een omgeving maken die coöperatieve broedzorg ook voor en rondom ouderen stimuleert, dragen we met velen bij.
W
Ook vergemakkelen we de gemeenschapskracht als we meer
e mengen betaalde krachten, kaders & grenzen en
en eerder leren hoe het is om zorgzaam te zijn. Op school of bij ...
organisaties er – lukraak – doorheen. Door dat wat er al is. Die rivier
Zo dragen we met velen bij aan een omgeving die coöperatieve
die stroomt. Of knippen/plaatsen juist iets helemaal los van wat
broedzorg ook voor en rondom ouderen stimuleert.
er al is. Niet voorzichtig en stapsgewijs, maar met grove bewegingen. Met bakken goede intenties, maar ook mankerende manieren van doen. Deze verstoringen vragen om een nieuwe balans. Vragen erom teruggebracht te worden naar een plek in het systeem die bijdraagt. Omdat deze verstoringen leiden tot een andere loop van de rivier, terwijl dat misschien helemaal niet onze bedoeling was? De nabije betrokkenen verdienen evenveel
Zeker samen redden we het wel. En samen creëren we telkens maar weer nieuwe oplossingen. Het helpt als de bedding klopt. Als de bakens goed staan. Dat het kan stromen en wij niet worden opgehouden of tegengehouden.
plek. We hebben weinig echt groots te veranderen, maar we zullen vooral klein moeten bewegen waarbij de juiste zaken gekoesterd worden en mensen betrokken blijven en aangehaakt kunnen blijven. Ieder via z’n eigen haakje.
Senioren silent disco
12
ÉénSaam | samen zelfredzaam
H
et helpt als degene die zich bemoeit
met de bedding en de bakens, nabij is en de directe omgeving goed kent. Zo kunnen we – samen – steun, faciliteiten en helpende middelen beter kiezen. En de relaties en rollen van de samen ‘t zelf wel reddende mensen meer als vanzelf – van nature – laten verlopen.
3.
3. We kunnen het helpen makkelijker te laten stromen
Als jij de ziekte van Alzheimer krijgt, dan krijg je niet alleen iets. Je verliest ook iets. Je hebt niet alleen een ziekte, je natuurlijke manier om met tegenslag om te gaan verdwijnt – in veel
We ervaren dat ‘t samen zelf wel redden snel gaat over het
gevallen – ook snel uit beeld (fietsen, frisse neus halen, in een
samen. Waarbij er ook duidelijk zelfstandigheid en autonomie is.
goed boek duiken, je zinnen verzetten). Én je omgeving verliest
Dus gaat het vaak over die balans. Wat beslis en initieer ik,
ook iets aan draagkracht, want zij maken ook verlies mee. Hier
en waar ben ik in verbinding? Ben ik in die verbinding
zijn regelmatig geen win–win- maar verlies – verliessituaties.
afhankelijk of onafhankelijk?
Zeker in eerste instantie.
Daarnaast gaat het dus over het samen in relaties. Mensen die
Gelukkig ook weer niet altijd. En valt er ook zeker in deze
samen dingen doen en ondernemen. Samen zijn ook. Het zal
situaties te winnen (aan veerkracht, aan helderheid, aan plezier,
voelen als samenleven, in al haar vormen: buren, zwaaiende
aan explicietere liefde). Want er is ook winst te vinden in ziekte
straatgenoten, toevallige ontmoeters, innige geliefden,
of tegenslag. Maar soms is veerkracht of plezier te ver weg en is
koele kinderen.
accepteren al heel wat.
Ik red me wel. Ik red het wel. Ja wij samen ook. O helpt dit? Ja, dat brengt ons verder. Dat is fijn.
< Bekijk de video van Dirk de Wachter over ‘Hoe de Kunst van het Ongelukkig Zijn ons Leven kan Veranderen’
Hierin meebewegen én blijven streven naar een fijne dag voor iedereen, ook bij gebreken en haperingen, is én een doel én We weten dat wanneer er voor één van hen iets verandert,
een vaardigheid én een vak. Daar hebben veel mensen ervaring
ook de relatie verandert. We zien het daarom als ons werk die
in. Weten ze veel van. Ook als zich dat thuis afspeelt. Ook in de
relaties te ondersteunen, en niet alleen de één op één relaties.
beginjaren. Dat kan in nog veel meer vormen en andersoortige
Want dementie, kanker, Parkinson; het raakt de hele groep.
verhalen, dan dat er nu al is, beschikbaar en toegankelijker
4.
Het hele team en de hele cirkel.
worden gemaakt.
4. We kunnen ook persoonlijke nieuwe wegen en routes helpen met ontstaan (in routines of relaties)
weet te handelen. Of we richten het zo anders in dat het meer automatisch gaat. Makkelijker is. Leuker wordt. Zeker op de plekken waar het stroef lopen van de relaties of sprake is van een stroeve (inrichting van de) omgeving, het samen zelfredzaam zijn in de weg zit. Want we weten dat ‘t samen zelf wel redden twee kanten heeft. Ja het is er al en gaat vanzelf. En we weten dat t ook mis loopt. Stroef loopt. Blijft
Niet iedereen leeft het leven zo dat er veel/voldoende ruimte is
steken. Dat hulp vragen soms heel moeilijk is. Dat hulp bieden
ook voor anderen om te zorgen. Ook niet alles hoeft opgelost. Of
én hulp ontvangen ook niet altijd, of niet in iedere context
kan opgelost. Ook vallen naasten weg, loopt het leven zomaar
of niet ieder mens gemakkelijk afgaat. En ook hapert het
op een bepaalde manier en zijn er niet zo heel veel relaties
ontvangen, want wie gelooft er dat alle hulp die geboden wordt, werkelijk voor hem of haar
voorradig. We kunnen wel een beetje meer helpen door nieuwe routines of nieuwe relaties te creëren. Het vraagt vaak maar een klein zetje. Misschien kunnen we zelfs nog iets automatiseren. Dat is
We redden het wel. Ik red me wel. O, kan het ook een klein beetje anders? Dat ik dat nog mag leren! En, dat ik jou nog mag leren kennen!
bestemd is?! Gelukkig is die lijst van mogelijkheden om rollen, relaties en routines te veranderen of tot stand te
niet volledig maakbaar, maar misschien wel een beetje meer
brengen, eindeloos. Oplossingsgericht, op maat, positief en in
kneedbaar dan we voorheen wisten.
vertrouwen zijn daarin de kernwoorden. Technologie, gamificatie
Als het er niet vanzelf is, dan kunnen we het organiseren. Dat
en een bank van wederkerigheid kunnen daar aan bijdragen. Er
kunnen we op twee manieren doen; wachten tot iedereen
zijn zoveel dingen te verzinnen die helpen individuele energie/
het samen wil redden, en daar ook tijd voor maakt én er naar
tijd/ruimte/inzet weg te geven aan een ander. ■
IJsselheem | Januari 2024
13
Leuke Ideeën
Als er op zoveel lagen iets te doen is, wat is dan het werk? En hoe kan je dat vormgeven? De leukste nog vorm te geven ideeën of voorbeelden op een rij.
= Dit is nog geen realiteit
= Dit is er al
SRVwagen Een SRV- wagen doet de straat aan van meneer Van Dalfsen. Hij en zijn vrouw hebben dit moment gekozen en alle buren gevraagd om er een kijkje in te nemen om zich te laten inspireren, misschien wel voorlichten en iets van de beschikbare spullen uit de SRV-wagen mee te nemen. Dit zijn bijvoorbeeld vershouddozen (voor gemaakt eten), een verlengstuk van de tuinslang (voor sproeien), een leuk bordspel dat makkelijker is, zonder kinderlijk te zijn. De bus is gemaakt en bedacht door het buurtteam, de financiering is ontschot georganiseerd en de WMO-consulent is de drijvende kracht zonder chauffeur te zijn.
Boef jes en Barista’s Bij Boefjes en Barista’s - bedacht en gerealiseerd in Den Bosch - is iedereen welkom: van 0 tot 100+. Wij zorgen ervoor dat jong en oud een gezellige ochtend heeft samen. Dit doen wij door ontmoetingsplekken te creëren in woonzorgcentra, waar ouders en kinderen uit de buurt naar toe komen. Drie generaties gaan samen koffiedrinken, spelen, knutselen en bewegen en maken nieuwe vrienden.
Ouderencoach Er zijn 74 zelfstandige coaches aan de slag in de Gemeente Kampen.
1
2 < Vind een ouderencoach
< Vind een christelijke coach
Wat als hier twee of drie ouderencoaches zich aan toevoegen? (Life)coaches die ook het einde van een levenspad begrijpen. Die mee kunnen denken om de kleine en grote dromen waar te maken als je jezelf tot de ouderengroep vindt behoren. Die met tips en denkkracht paraat staan om de wensen voor bijvoorbeeld nieuwe vrienden, andere feestjes of aanpassingen in leefstijl mee tot werkelijkheid
brengen. Een beetje handig gezocht, zo gevonden (seniorencoach of christencoach). Leuker is als ouderen zelf zich aanbieden als coach. Zoveel wijsheid, zoveel verbinding ligt er verscholen in relaties die nu nog niet ontstaan. Een basiscoachopleiding is rond 1000 euro. Vloggen met minder budget praktisch haalbaar..
14
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Joan MacDonald
Influencers Er is zoveel te doen en te delen als je ouder wordt.
< Bekijk de introductie van zeven influencers boven de 70.
En niemand is het al eens eerder geweest; (echt) oud. Joan MacDonald is sport influencer geworden (nu 77). Foto: NRC - Jaimy Gail De Nederlandse Misja B maakt foto’s van iéts oudere vrouwen en mannen die ze op straat tegenkomt. Vrouwen en mannen die er goed gekleed en stijlvol uitzien. En zich met hun uitgesproken kledingstijl durven laten zien. Hier is nog meer dan voldoende ruimte om te vullen door inspirerende,
Misja met haar dochter
kwetsbare en verhelderende personen.
Lokale stem geven aan wat kan. Wat mag. Wat er is...
Een podcast, een (lokale) tv show, een column in de Brug. Ook op meer lokaal terrein liggen kansen om kennis en ervaring te delen. Om te delen met tips, anekdotes en verhalen. Vanuit het perspectief als naaste, ervaringsdeskundige of expert. Er zijn nog zoveel social media plekken vacant.
Samen doen.
Met een vleugje kennis Een dame heeft het 1e coronavoorjaar de moestuin van haar (zieke) vader overgenomen en opgeknapt. Hij op een stoeltje in de zon en met aantekenblok. Zij met een spade en de handschoenen aan. Er zijn meer plekken en activiteiten te bedenken waar we nu YouTube voor gebruiken. Denk schoonmaken, klussen, koken. Inclusief en van betekenis. Een rol van betekenis. Dat is hoe we het samen zelf prima redden. Van school naar huis lopen. Meefietsen naar het voetbalveld. Luisteren naar muziekinstrument oefenen. Een hond uitlaten. Jong en oud. Wat als we in de lokale supermarkt elke maandagmiddag om 16 uur ‘overgebleven’ klusjes en uurtjes hulp kunnen uitwisselen? Wat staat jou te doen, dat wel wat hulp kan gebruiken? Genoeg verbeter - en planborden experts die hier een (digitaal) handje bij kunnen helpen. Een soort briefjesbord nieuwe stijl.
Vragen voor elke organisator •
Is dit leuk?
•
Kan ik er iets aan aanpassen dat het ook voor anderen toegankelijk is?
•
Kan ik ruimte maken dat er nog iets anders kan ontstaan? Met anderen?
•
Wil er nog iemand helpen, aan wie ik eerder nog niet heb gedacht?
• Wat is de waarde? Moet het met tikkies of is de bank van wederkerigheid een mooie uitwisselplek? •
Verbaas je je ergens over? Kan je er iets op verzinnen?
IJsselheem | Januari 2024
15
De kunst van samen zelfredzaamheid
De kunst van samen zelfredzaamheid ‘organiseren’ is dat het als vanzelf mag gaan. D
at er grote bijdrage is van de mensen zelf. Dat het ook
Echt heel bijzonder is dat niet, leuke dingen verzinnen op
ervaren wordt als zelf gedaan en zelf tot succes gebracht.
bovenstaande wijze. Wat wij wel bijzonder blijven vinden, is als het er
Dat het aansluit bij wensen van de groep, straat, wijk,
allemaal in zit. Dat het lukt om te helpen zonder het over te nemen.
gelegenheidsgezelschap. Op de dag zelf, maar ook in de aanloop
Om te organiseren zonder de rol van de ander klein te maken. Om te
naar iets toe, en de berichtgeving naderhand. En ook dat er lol
organiseren waar de kwetsbaarheid, het haperende lijf of haperende
gemaakt wordt en dat er plezier wordt beleefd aan het elkaar
brein, ook gewoon plek heeft. Dat de groep die deelneemt zich niet
helpen of ondersteunen. Dat de ervaring voelt als “toch maar mooi
onderscheid van de groep die het organiseert, maar het één kan
gefikst zo”.
zijn. En tenslotte, dat het bijdraagt aan dat er ook een volgende keer georganiseerd wordt. Misschien wel met weer een beetje minder hulp van …
Hermien Mulder
‘Niet alles zelf willen regelen!’
V
erbaas je je ergens over? Kan je er iets op verzinnen?Hermien is vrijwilligerscoördinator voor
de IJsselheemlocaties in Zwolle. Ze heeft allerlei leuke voorbeelden van ‘gelijkgestemden’ die elkaar weten te vinden, van mensen in hun kracht zetten. Soms met een klein ‘zetje’, soms juist door het te laten ontstaan terwijl je op je
Interview Hermien Mulder
handen zit! Busclubje “Ik vroeg een vrijwillige chauffeur op de bus of hij eens wat wilde ondernemen met een vrij depressieve man. Ze gingen samen wandelen, maar dat was niet zo’n
Om kwart voor 5 wilden ze weer terug zijn om een afsluitend borreltje met elkaar te drinken!”
dan en dan ben ik er weer, en dan hoor ik wel waar we naar toe gaan. Ze maakten regelmatig uitjes, naar Elburg, Harderwijk of Urk. Dan eten ze een visje of een ijsje. Ze blijven dan in de bus zitten en voeren leuke gesprekken. Om kwart voor 5 wilden ze weer terug zijn om een afsluitend borreltje met elkaar te drinken!”
succes. Hij wilde er wel
16
met de bus op uit. De chauffeur vroeg hem of hij wat andere mensen
Feestavond organiseren
wilde meenemen. Dat wilde hij wel. Ze zijn toen met twee andere
Stichting Hart voor Zwolle ziet om naar eenzame, kwetsbare
mannen met de bus bij zijn huis gaan kijken. Daar werd net een
Zwollenaren door jongeren (18-35 jaar) te inspireren om zich in te
lama geboren. Dat was de start van meer uitjes. De chauffeur zei,
zetten voor deze stadsgenoten. Dit doen ze bijvoorbeeld ook voor
ÉénSaam | samen zelfredzaam
w
oudere waren er twee studenten. Er werd veel gekletst en
Talenten staan centraal
ze gingen bijvoorbeeld samen de stad in of iets bekijken. De
Een mooie invulling aan de wijze waarop je van betekenis
ouderen hebben er zo van genoten. Twee mannen hielden
kunt zijn, biedt DemenTalent. Ze stimuleren dat mensen met
een dankwoordje. Ze hadden er echt energie van gekregen
dementie vrijwilligerswerk gaan doen in de samenleving. Bij
en wilden wat terug doen, een feestje organiseren voor de
verenigingen, scholen, bedrijven, maatschappelijke organisaties.
studenten. Dus ik heb dat samen met een van die mannen
De talenten van mensen met dementie staan centraal. Inmiddels
georganiseerd. Hij kon het zo oplepelen wat er moest gebeuren,
doen mensen met dementie vrijwilligerswerk in zo ongeveer alle
want hij heeft altijd grote partijen georganiseerd. Hij deed ook
plekken/functies waar ook ‘gezonde mensen’ dat werk doen.
weer het openingswoordje. De studenten wisselden steeds van
Voorbeelden zijn:
ouderen. Hermien: “We gingen met een aantal ouderen naar het Academiehuis om anderen te ontmoeten. Per
tafel en merkten op dat de ouderen vrolijk en geïnteresseerd waren. En helemaal niet saai!”
■
Werken in de natuur/onderhoud gebouwen
■
Het runnen van een koffie-uurtje. Oudere inwoners
Eigen regie
drinken met elkaar koffie en worden ‘bediend’ door de vrijwilligers met dementie.
“Er is een organisatie die af en toe iets aanbiedt, zo ook deze keer, namelijk pottenbakken voor vijf mensen. Ik wist
■
Voorlezen op scholen
van een bewoner dat ze het leuk vond. Ik vroeg haar of ze
■
Actief bij de plaatselijke kringloopwinkel
zelf een groepje wilde samenstellen. Ze vroeg een dochter,
■
Als PR-medewerker (voorlichting over dementie, interviews geven e.d)
medebewoners en een oude buurvrouw. Echt een gezellig groepje. Wij zijn in eerste instantie zo geneigd om het allemaal
■
Hondenverzorging
te willen regelen. Maar nu bleef de regie bij de bewoner en
■
Zwerfafvalbrigade
heeft ze nieuwe vrienden gemaakt en oude relaties een nieuwe
■
Taalles geven.
impuls gegeven.”
Iedereen die daarbij betrokken is ontmoet elkaar in Huis van de Tijd. Professionals, mensen met dementie, mantelzorgers en familie of vrienden. Mensen met dementie bepalen samen de activiteiten, de professionals helpen om die activiteiten mogelijk te maken en bezoekers kunnen daarbij aanhaken. Bijvoorbeeld bij lunches, wandelingen, lezingen, museumbezoek of een vrijdagmiddag café.
Anne-Mei The:
“Het huidige aanbod van zorg richt zich te
Het Huis van de Tijd H
veel op de ziekte (dementie) en te weinig op de persoon (de binnenwereld) en de omgeving (de buitenwereld). Hierdoor wordt de wisselwerking in negatief opzicht versterkt en neemt de levenskwaliteit af. Het vergeten en verwarren heeft invloed op de zingeving en het zelfvertrouwen, wat weer invloed heeft op relaties, sociale rollen en de omgeving. Mensen met dementie kampen dus met veel
et Huis van de Tijd is een plek waar het dagelijks leven
meer dan alleen de ziekte op zich. Door het stimuleren van de
met dementie centraal staat. Waar iedereen die bij
rollen en het vergroten van het netwerk, krijgt iemand zijn plek
dementie betrokken is elkaar kan ontmoeten en van elkaar
in de samenleving terug. Iemand wordt weer ouder, vriend(in),
kan leren. Het huis is ontwikkeld door Anne-Mei The, de
collega, teamgenoot… Ook niet-zorgprofessionals ondersteunen
grondlegger van Tao-of-Care in samenwerking met Cordaan
hierin. Door de terugkeer van sociale rollen staat de dagelijkse
en het Odensehuis. Het is ontstaan vanuit de behoeften om
leefwereld van de persoon met dementie weer centraal.
een plek van ontmoeting, gesprek en activiteit te creëren
Activiteiten komen tot stand vanuit persoonlijke interesse en
waar niet de dementie maar wie je bent en wat je kunt
motivatie en zijn niet het gevolg van de patiëntrol. De mens met
centraal staan.
dementie voelt zich weer mens.”
IJsselheem | Januari 2024
17
Een beetje hulp bij het helpen
Een beetje
hulp bij het
helpen ??
?
Tijdens de verkenningstocht viel op hoeveel tips er gegeven werden. Een greep hieruit vind je op deze en de volgende twee pagina’s.
Vragen stellen? Een hele kunst H
et stellen van de hulpvraag is lastig, het stellen van de vraag of iemand hulp nodig heeft ook. Ken jij de
sukkelvraag? Dat is als je achter jouw vraag het woord ‘sukkel’ kan zetten. Dan is jouw vraag geen goede helpende vraag! Bijvoorbeeld: ‘Waarom durf je het dan niet? Het is toch je eigen
Hart in de fik Michèle Sparreboom overdenkt in haar blog ‘Hart in de fik’ de dynamiek bij het hulp geven en hulp krijgen:
vader!’ Degene aan wie je de vraag stelt legt het oordeel van de
“Wat hulp vragen of hulp geven soms zo ingewikkeld en
vragensteller bloot en zorgt ervoor dat degene aan wie je het
wat het ook zo mooi kan maken. Hoe je als hulpgever
vraagt het gevoel krijgt zich te moeten verdedigen.
iemand in zijn kracht kan laten staan of iemand zielig maakt. Of dat je als hulpvrager jezelf ziet als
Wat kan je dan wel vragen, nou zoiets:
onvermogen of als krachtig. De meeste mensen zeggen altijd zo makkelijk, vraag hulp en zijn dan ook meer dan bereid om hulp te geven. Maar de manier waarop verschilt nogal. Ook zijn er mensen die zelf minder
■
Hoe voel je je nu?
goed zijn in zelf hulp vragen, maar wel jou als de beste
■
Hoe ga je er mee om?
kunnen vertellen wat jij dan allemaal zou moeten doen
■ Wat helpt jou nu het best?
en waar je overheen zou moeten stappen in hun ogen.
■
Wat zorgt ervoor dat je je beter voelt?
Wat ik eraan geleerd heb is: Bedenk wat het voor jou
Wat heb je tot nu toe al gedaan dat helpt?
makkelijk zou maken om hulp te vragen. Hoe jij zelf hulp zou vragen en in je eigen waarde blijft terwijl je die hulp
Tip!
“Bedenk wat het voor jou makkelijk zou maken om hulp te vragen.”
vraagt. Wat zou er gebeuren met jou wanneer iemand je gaat vertellen wat je wel of niet allemaal zou moeten doen of voelen. Dat maakt je denk ik ook een betere hulpgever.”
18
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Kaarten Stuur eens een kaartje • Verhuis je naar IJsselheem? Verhuis dan je familie, buren, vrienden en kennissen mee! Stuur een
Om over na te denken
Geven staat - in de meeste relaties in hoger aanzien dan ontvangen.
verhuiskaartje. • Bij locatie Margaretha in Kampen zijn leuke
Ontvangen is echter – voor de meeste mensen – veel
kaarten gemaakt waarmee je de ander kan vragen
moeilijker en knapper dan geven. Terwijl, kunnen
of kan bedanken.
ontvangen levert je in de basis voedende relaties op.
• Wil jij met iemand een gesprek voeren over ouder
“Van betekenis zijn, ervaar je door een bijdrage
worden? Hier kan je een uitnodiging versturen:
te leveren aan andere mensen, terwijl je gelukkig wordt door wat anderen bijdragen aan jou.”.
Model
Een ander helpen. Stroef of soepel? Dit is een model om het persoonlijker te maken. Waar sta jij met je eigen wensen en situaties. Je kunt er meerdere
Soepel
Zelf
Samen
relaties ‘plotten’. Of één relatie in verschillende situaties. Onthoud hierbij vooral dat er geen goed of fout is; het is zoals het is. Natuurlijk kun je verlangen naar dat het anders gaat. Mooi punt om ook iets anders te gaan doen. En erover in gesprek te gaan. Het helpt de ander die de vraag wil stellen;
Stroef
• Red je het? En hoe red je het? • Wat wil je zelf doen en wat kun je zelf doen? • Kun je nog wat steun of hulp gebruiken? • Hoe belastbaar ben jij met de jouwen?
19
Hulp of ondersteuning vragen is niet makkelijk. Ook
Tips uit de praktijk (om hulp te krijgen en te accepteren)
is het niet vanzelf gemakkelijk om te ontvangen.
“Veel lieve mensen om je heen
“Nee joh hoeft echt niet; dat gaat nog prima. ”
verzamelen en vooral ook bezig
Eerlijk en kwetsbaar zijn in het geven én ontvangen,
blijven met anderen en die steunen
vraagt om een waar gesprek. We hebben twee
waar mogelijk.”
verhalen gekozen die allerlei zaken
“Beseffen dat je ook waardevol en
– ongemak - verwachtingen –
inspirerend kunt zijn voor een ander,
uitspreken – wensen – verlangens
ondanks of misschien wel juist met
– onhandigheid – in zich hebben.
de beperkingen.”
Podcasts
Ongemak
Veel luisterplezier! En vooral plezier ook met bespreken wat nog onbesproken bleef. Uit het boek
“Door hulp te aanvaarden en daarin soepel te zijn, blijft er tijd en energie over voor wat jij belangrijk vindt in je leven.” “Praten hierover helpt om over gevoelens van trots heen te stappen.”
Als we nou eens allemaal voor lief kozen Naomi Ramaker
Waarom het zoveel gedoe is om een ander om hulp te vragen
“Je realiseren dat veel mensen het fijn vinden om iets voor anderen te doen en dat het hun voldoening geeft om hulp te bieden.”
Tips om sociale contacten te onderhouden en nieuwe contacten te maken Dit kun je doen als je je sociale contacten wilt
René Luisman somt voor ons op waarom we geen
verbeteren of als je nieuwe mensen wilt leren
hulp vragen.
kennen:
• Je bent bang om anderen tot last te zijn
• Bedenk welke mensen voor jou belangrijk zijn en
• Je wilt niet afhankelijk zijn van anderen
waarom.
• Je hebt het altijd alleen gekund, dus nu ook
• Geef deze mensen genoeg tijd en aandacht.
• Je ziet hulp vragen als zwakte of hulpeloosheid
• Ga naar plekken waar je mensen kunt ontmoeten.
• Je wilt alles zelf doen omdat het dan sneller en
• Doe mee aan activiteiten die je leuk vindt. • Doe iets voor een ander of voor een goed doel.
beter gaat • Je denkt dat een ander het niet aankan
Bijvoorbeeld als vrijwilliger.
• Je voelt je schuldig
• Luister goed naar iemand met wie je goed contact wil.
• Je bent bang dat de ander ‘nee’ zegt
• Goede sociale contacten krijgen gaat niet vanzelf. Je moet er moeite voor doen en het kost tijd. De ander moet ook contact met jou willen.
Beautiful young people are accidents of nature but beautiful older people are works of art Eleanor Roosevelt
20
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Als het niet lukt om goede sociale contacten te maken Je kan hulp vragen: aan mensen in je omgeving met wie je al goed contact hebt en verder bijvoorbeeld aan je huisarts, een wijkteam, de gemeete of een psycholoog.
[ ADVERTENTIE ]
IJsselheem | Januari 2024
21
Feiten en cijfers
Feiten en cijfers Dementie
De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd. Toch zijn er naar schatting 15.000 mensen met dementie < 65 jaar.
Mensen met dementie leven gemiddeld 6,5 jaar met de ziekte.
> 65
> 80
> 90
1 op de 3 vrouwen krijgt dementie. Bij mannen is dit 1 op 7. 8%
25%
40%
Bron: Alzheimer Nederland
Cijfers gemeente Kampen als voorbeeld
Bron: CBS
19+13+2518 42+58 50+16+1519 Leeftijdsgroepen
Huishoudens
■ 0 tot 15 jaar: 10326
■ Westers totaal: 2437
■ Huishoudens totaal: 22526
■ 15 tot 25 jaar: 7219
■ Niet-westers totaal: 3401
■ Eenpersoonshuishoudens: 7270
■ 25 tot 45 jaar: 13831
■ Huishoudens zonder kinderen: 6636
■ tot 65 jaar: 13770
■ Huishoudens met kinderen: 8620
■ 65 jaar of ouder: 9645
22
Migratieachtergrond
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Positieve gezondheid
Hoe staan de mensen er in de gemeente Kampen voor?
Meedoen • Eenzaam: 44,9% • Sterk eenzaam: 13,1% • Emotioneel eenzaam: 28% • Sociaal eenzaam: 30,5% • Mist emotionele steun: 4,7%
Lichaamsfuncties Mentaal welbevinden • Ervaren gezondheid (58,8%) • Wekelijkse sporter: 45% (volwassenen: 49% en ouderen: 29%) • Overgewicht: totaal: 50,7% (matig: 35% en ernstig:15,7%) • Eén of meer langdurige aandoeningen: 31,4% • Dementie: 1,1% (650)
• Hoog risico angststoornis of depressie: 9,3% • Stress door werk: 11,2% • Stress door geldzaken: 6,3% • Stress door gezondheid: 6,6% • Psychische klachten: 21,3%
• Diabetes: 6,8% • Langdurige ziekte en beperkt: 27,7% • Chronisch last van klachten: 60,6%
• Suïcidegedachten wel eens: 9,3% • Suïcidegedachten (heel) vaak: 2,1%
• Chronisch last van moeheid: 24,7% • Chronisch rugklachten: 18,3% • Chronisch last been/heup/knie/voet: 17,6% • Slaapt (redelijk) goed: 83%
44%
44+56
voelt zich eenzaam
Zingeving • Vrijwilligerswerk: 32,3% • Minimaal 1 uur per week betaald werk: 64% • Mantelzorger: 14% • Mantelzorg geven per week: 7,1 uur
Kwaliteit van leven
• Zwaar belaste mantelzorger: 17,2%
32+68
• Moeite met rondkomen: 16,4%
32%
Ruim doet vrijwilligerswerk
Bekijk meer cijfers en feiten online.
• Hoge veerkracht: 42,4% • Lage veerkracht: 19,5%
Dagelijks functioneren • Kwetsbare ouderen: 16% • Eigen regie: 58,9%
IJsselheem | Januari 2024
23
Rollen en relaties
Meer geluk en meer betekenis,
juist als ziekte of kwetsbaarheid om de hoek komt kijken D
e wijze waarop je leeft, je invulling geeft aan je relaties én ontvangt, bepaalt de mate van welbevinden. Hoe meer ziek en hoe meer ongeluk, hoe meer mensen zich terugtrekken in eigen levens en eigen huizen. Daar ligt met de opgave langer thuis te wonen en de druk op de professionele zorg, geen lang houdbaar geluk. En ook geen oplossing die het gedoe dat we verwachten (krapte arbeidsmarkt, minder tijd, meer zelf doen) op kan lossen.
Dus hebben we eropuit te gaan. Naar elkaar toe te trekken. Contact en verbindingen te maken, waar we plezier uit halen. Een beroep op kunnen doen. Juist als het even tegenzit. Of juist als nu, nu je nog een vol kopje hebt om uit te delen. Met je kwetsbaarheid onder de arm erop uit, gaat niet van nature. Is niet makkelijk. Daarom onderstrepen wij hier het belang van het blijven zien van de mensen, ook als het een ziek of kwetsbaar mens is. Wat Christa, Arnold en Ruth verbindt; dat ze genieten van de diversiteit.
Rollen
“Van toegevoegde waarde/ van betekenis blijven heeft veelal te maken met de rollen die je hebt (gehad) in het leven. Deze kunnen veranderen in de jaren en kunnen ook op een dag variëren. Door iets te zijn,
Christa Stolk
te doen, wat bij jou past en waar jij goed in bent en je heel fijn bij voelt. Het lijkt van waarde, hoe meer druk er op verschillende rollen komt te staan door ziekte of tegenslag, om deze rollen naar voren te halen en te kijken hoe je daar toch samen handen en voeten aan kunt geven.”
Rollen en relaties
Relaties
Christa Stolk hield zich vanuit het programma Herontwerp Wonen bezig met de ‘bouwsteen’ Kleuren van de dag. “Samen geven we
“We staan allemaal met anderen in
kleur aan de dag. Altijd bedoeld om zelf én de ander een prettige
verbinding. Een mens heeft in zijn hele
dag te (laten) ervaren. En elke dag heeft een andere kleur.
leven heel wat relaties opgebouwd.
We hebben ‘ontdekt’ dat rollen en relaties daarin een hele belangrijke rol (blijven) spelen.”
1
2
Het helpt deze mensen niet uit beeld te laten verdwijnen bij grote levensveranderingen. En soms gebeurt dat wel, en ontstaan er vaak ook weer nieuwe relaties.”
24
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Arnold Messelink
‘Kijk om je heen, denk mee en doe mee’
Zelf inschrijven? Kijk op www.netwerkmakers.nl >
A
rnold Messelink is de oprichter van Netwerkmakers. Hiermee wil hij een positieve impuls creëren voor de samenleving. Ze creëren onder andere netwerkkringen, maar hebben ook andere mogelijkheden sociale netwerken te organiseren en te laten meedoen.
Eliaquin is een voorbeeld voor Arnold.
We weten soms niet eens hoe de buurman heet. We zijn van elkaar losgeraakt. En dat is precies wat ik wil aanpakken.
Ook – of misschien juist – in de vaardigheden en initiatieven
Want wat zou er veranderen als we weer wat meer
die daarvoor nodig zijn. De Netwerkmakers maken met
onderdeel zijn van elkaars leven? De achterbuurman die je
hun avonden het leggen van contact gemakkelijk, de
nooit spreekt tóch eens aanspreken, de oude buurvrouw van
bijeenkomsten leuk en de verbinding blijvend.
verderop vragen of je een boodschap voor haar kan doen of die moeder van school aanbieden dat je op haar kids wil
Arnold vertelt:
oppassen als ze omhoog zit. Het zijn uiteindelijk kleine acties,
“Iets waardoor iedereen zich gezien voelt. Iets waar
die tot grotere dingen kunnen leiden. Er zit een grote kracht in
mensen aan kunnen bijdragen gewoon door wie ze zijn.
ons als samenleving!”
Ruth DeddensBerentschot
Geluk is dat je
tot je recht komt als mens, in relatie tot anderen Ruth Deddens-Berentschot is als adviseur en projectleider
Onze definitie van geluk is dat je tot je recht komt als mens, in relatie tot anderen. Niet voor iedereen is dat echter even makkelijk. In samenlevingsvraagstukken staat daarom vaak de problematiek centraal en daarmee de vraag naar oplossingen van problemen. De rol van professional wordt daarmee de rol van probleemoplosser. Veel leuker is het om bij te dragen aan het (her)vinden van die ene vervullende rol. Of die ene fijne plek en/of warme omgeving waarin de ander gezien wordt om wie hij/zij is. Waar eigen regie en plezier boven alle (zorg)doelstellingen en oplossingsgerichte benaderingen worden geplaatst. Waar het gesprek wat wel kan en waar het leuk van wordt, leidend is.” ■
verbonden aan De Geluksacademie. “Net als geld kun je je tijd en aandacht maar één keer besteden. Door aandacht te geven aan wat je belangrijk en leuk vindt, aan wat goed gaat en met wie je je verbonden voelt, werk je direct aan je eigen geluk.
1
< Lees meer over geluk en over hoe een ecosysteem werkt
2
< Zie hoe alles met elkaar verbonden is
IJsselheem | Januari 2024
25
[ ADVERTENTIE ]
‘Een handje helpen is voor ons heel gewoon’
Hendri en Joyce Koster
iets voor
‘De contacten waren heel bijzonder.’
Ronald en Mike
jou? Greetje ‘Wat ik doe, is voor mij een kleine moeite’
Bingo, bloemschikken of wandelen niets voor jou? Vrijwilligerswerk kan ook wat anders zijn! Denk eens aan vissen, fietsen, klussen of een playlist maken. Op momenten dat het jou uitkomt. Wat past er bij jou?
www.ijsselheem.nl/vrijwilligers
26
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Word vrijwilliger in de ouderenzorg. Maak het leven van ouderen bij jou in de straat, wijk of plaats een beetje mooier! Neem contact op met onze vrijwilligerscoördinatoren, bel: 088 - 33 9 44 00 of kijk voor meer informatie op onze website
Wat betekent wat?
Definities Gemeenschapskracht
Community building
Samen zelfredzaamheid
Wanneer mensen elkaar ergens mee
Community building is all about
Onze definitie
helpen. Dat als simpele definitie.
bringing people together and creating
Samen zelfredzaamheid is een (werk)
Anders gezegd is gemeenschapskracht
a sense of belonging. This can be done
terrein, een vaardigheid (in een
de positieve energie die vrijkomt als
in various ways, but the most common
bestaande of nieuw vorm te geven
mensen elkaar helpen om hun doelen te
methods include organizing events,
relatie) én een uitkomst.
bereiken door hun middelen te delen.
initiating joint projects, networking, and supporting each other.
Altijd bedoeld te duiden dat mensen zo – met elkaar - leven dat zij het leven
Bron: NLZVE >
Bron: Meltingspot >
kunnen leiden, wat zij graag willen en kunnen. Op basis van ervaringen, onderzoeken en inzichten komen we
Het is een proces, geen resultaat. Kiezen
tot vier basisbehoeften die in dat leven
voor de ABCD methode (in community
aanwezig zijn:
Het gaat om het samen leven in de
building) doe je om het overkoepelend
• Autonoom
buurt met een heterogene populatie.
doel te halen: het van binnenuit werken
• Verbonden
Jongeren en ouderen, ouderen zonder
aan een in economisch, cultureel en sociaal
• Competent (vitaal)
hulpvragen en ouderen met hulpvragen,
opzicht leefbare buurt, door sociale relaties
• Betekenisvol
hoogopgeleiden en praktisch
tot stand te brengen en onvermoede
In meer of mindere mate, dat is
opgeleiden. Zorg wordt geleverd als
capaciteiten van bewoners, organisaties en
persoonsafhankelijk.
die nodig is, maar het vertrekpunt
instellingen binnen de lokale gemeenschap
zijn burgers, hoe ze wonen en leven.
te mobiliseren. Hierbij werk je met dat wat
We menen dat er vijf zaken voor nodig
De kracht van iedereen wordt zoveel
er al aanwezig is in de gemeenschap; gaven,
zijn (voor die behoeften) die ook een
mogelijk benut en mensen helpen
vaardigheden en passies. Ook de culturele,
ander kan zien, bespreken of bieden.
elkaar waar het kan.
historische, economische en fysieke
Ruimte. Regie. Rol. Relatie. Ritme.
Zorgzame buurten
bronnen en middelen behouden of krijgen Bron: Movisie >
plek, op een manier dat ze worden gezien
We noemen graag nog twee inzichten.
en ervaren door de gemeenschap zelf.
Wat voor de één als leven voelt, is voor de ander ‘gewoon’ werk. Wat voor de één gewoon is om voor een ander te
Community care Zorg in de gemeenschap door de
Bron: Birgit Oelkers // ABCD methode>
doen, is voor een ander heel bijzonder. Bijzonder om te doen, of heel bijzonder om te ontvangen.
gemeenschap. Zorg betekent hier ondersteuning van mensen bij het leven in - en deelnemen aan de samenleving
< Als er één man is die
(wonen en woonomgeving, onderwijs,
Samenredzaam
arbeid, verkeer en vervoer, vrienden
Samenredzaam betekent dat je er
andere mensen zijn, dan is
en kennissen, recreatie en vrije tijd,
niet vanuit kunt gaan dat iemand (een
het Dirk de Wachter
gezondheid) door de samenleving zelf.
oudere) de controle over zijn eigen leven
Het omvat samenwerking; is gericht op
pakt. Maar het gaat erom dat mensen
een wijk/buurt, bedoeld voor (ook) lange
elkaar kunnen ondersteunen.
termijnoplossingen en vindt plaats in de gemeenschap.
Bron: Weyond >
Bron: Beter Oud >
uitdraagt hoe belangrijk
Wat
?
Wat betekent
IJsselheem | Januari 2024
27
[ ADVERTENTIE ]
IJsselheem denkt mee, IJsselheem draagt bij IJsselheem denkt graag mee met mensen en organisaties wanneer het gaat om samen zelfredzaam zijn of het samen zelfredzaam uit te breiden. En draagt daar zelf ook aan bij door aan te haken bij initiatieven, maar ook om zelf het onderwerp te agenderen en door zelf het initiatief te nemen. Een voorbeeld hiervan is de Fietsvierdaagse in Kampen.
Heb je een idee of vraag? Neem gerust contact met ons op! info@ijsselheem.nl T 088 3394400
ijsselheem.nl
28
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Karin Leferink
Wat kan ik, wat kunnen wij doen? A
an het eind van alle mooie verhalen, ervaringen en inzichten denk je misschien na over wat dat betekent voor jou. Of voor jouw ouders. Voor jou en je geliefde(n). Of juist voor ons als IJsselheem of andere organisaties. Voor ons als maatschappij.
Boemerang senior, een project voor en door senioren, locatie Reyersdam in Kampen; organisatie door WijZ (Welzijn Kampen), met medewerking van Quintus.
eenmalig of structureel is, voortkomt
Ook als dat om nieuwe dingen leren
uit een overtuiging goed te willen doen
vraagt.
of alleen omdat dat ene je leuk lijkt. Je kunt ook daar een type test voor
Interessant is vooral ook te verdiepen
invullen. Want doe vooral mee op jouw
op hoe wij - als de directe omgeving
manier. Wat jou past. Dan is het leuk en
van velen - bijdragen aan het hebben,
blijft het leuk.
aangaan en onderhouden van ieders
Voor organisaties is mijn oproep: laten
relaties. Daar zijn we nog niet uitgeleerd,
we vooral aansluiten bij de initiatieven
schat ik zo in.
die al lopen. Want er is meer gaande, Wat ik heb gedaan en wat jij zou kunnen
dan wij soms zien. Of haal de barrières
Genoeg nog te verbeteren, groeien en
doen is het invullen van het spinnenweb
weg voor de groep die wel wil, maar
innoveren. We kijken er naar uit dat
van Positieve Gezondheid. Door dit in
nu niet verder komt. Die beweging
samen te doen! ■
te vullen krijg je een beeld van wat
hebben we samen te maken. Vele
belangrijk is voor jou. Denk eens na over
handen maken licht werk en vele kleine
de vraag wat belangrijk voor jou is als je
initiatieven maken samen een grote
ouder wordt. Wat is dan echt belangrijk?
beweging. Wij als IJsselheem neigen het
Als je moet kiezen... En wat kun je nu
voortouw te nemen, maar bel ons ook
kiezen dat daar voor kan zorgen?
vooral om aan te sluiten. Of te weten wat
Je kunt het ook samen doen. In dat geval, goed te weten dat we allemaal
Onze ervaring met ouder wordende mensen is breed
er speelt. Onze
1
ervaring
< Kijk hier naar hoe organisaties in Brabant een antwoord formuleren
met ouder wordende mensen is
een andere rol voor onszelf zien in deze
breed. Er is vele mensuren ervaring met
beweging naar gemeenschapskracht.
ouder worden begeleiden en daarover
En dat is oké. Er komt sowieso positieve
te spreken. Om er het leven op aan te
energie vrij “als mensen elkaar helpen
passen, ook aan de ziektes die soms op
om hun doelen te bereiken door hun
dat pad verschijnen. Deze kunnen we
middelen te delen.” Dus of jouw bijdrage
leren te verdragen of te behandelen.
2
3
< Laat deze wolven je inspireren
< Meer weten over wat IJsselheem doet?
IJsselheem | Januari 2024
29
[ ADVERTENTIE ]
HBS Kampen
Thuis met zorg van IJsselheem ‘Thuis, met zorg van IJsselheem’ is een nieuwe vorm van wonen. In de HBS Kampen komen woningen voor ouderen met een intensieve zorgvraag. Waar u woont en leeft (samen met uw partner). Waar u zich thuisvoelt. Uw vraag naar intensieve zorg kan IJsselheem opvangen met onze dienstverlening: Thuis met zorg van IJsselheem.
• Zelfstandig blijven wonen… • met hulp van technologie … • met hulp van uw sociale netwerk … • en met hulp van de zorg van IJsselheem
hbskampen.nl ijsselheem.nl
30
ÉénSaam | samen zelfredzaam
Een/Saam, samen een
ÉénSaam, samen een “Als mensen elkaar helpen om hun doelen te bereiken door hun middelen te delen.” Definitie Gemeenschapskracht
Boemerang senior, een project voor en door senioren, locatie Reyersdam in Kampen; organisatie door WijZ (Welzijn Kampen), met medewerking van Quintus.
IJsselheem | Januari 2024
31
Één Saam Samen Zelfredzaam
Colofon Deze uitgave is om in gesprek te komen over wat we verstaan onder Samen Zelfredzaam. Samenstelling en redactie: Josje van Duin met Petra Visser Vormgeving: Brainstorm, IJsselmuiden
Met dank aan: Met dank aan alle mensen die hierover met mij wilden spreken het afgelopen jaar. Vrijwilligers en initiatiefnemers Gea Overweg en Jaap Boersma, ‘t 8e Werk; Bart Bakker van Anders Denken Doen en Organiseren; Irene Blankvoort, HBS IJsselheem: Petra Cremers, Expertise Netwerk Systemic Codesign; Jannie van Duin, moeder; Ferenc ten Damme, Vers Bestuur; Wim de Jong en Dineke Diender, Zorgbelang Overijssel; Mary Doornweerd, IJsselheem; Bart van Duin, Stichting STAD Haarlem/ ‘t Gooi/ Alkmaar/ en andere steden; Mascha Egberts, Groeikracht; Ellen Groen, Mee Samen; Ivonne Huijsman, IJsselheem; Martin Klaver, Hier loopt alles lekker; Wethouder Bernard van den Belt , Gemeente Kampen; Wethouder Jan Peter van der Sluis, Gemeente Kampen, Jenna Kleingeld, Weyond; Peter Sieben, Weyond; Buurman Maus; Arnold Messelink, Netwerkmakers; Marjon van der Meulen, Marjon van der Meulen; Roeli Mossel, NNCZ; Lidewij Niezink, Emphatic intervision/Hanzehogeschool; Vivian Nijholt, Zon op alle Zaken; Gretha Oost, 1 Miljoen Mini Missies; Antoinette Reerink, Raad van Volksgezondheid en Samenleving; Gea Sijpkes, Humanitas Deventer; Tamara Pietersz, Gemeente Kampen, Mieneke van der Wal, De Beukelaar Groep; Wendy, verpleegkundige Ijsselheem/PGB; Daphne Wiersma, HvA lectoraat Kansrijke Schoolloopbanen in een Diverse Stad; Erjen Derks, Valtes, Marijne Liese, Samen Buurten Flevoland; Simone de Groot, GGD IJsselland. Met dank aan alle mensen die samen wilden verkennen het afgelopen jaar: Ruth Deddens, Buro Zeggingskracht/Geluksacademie; Gerdien Wubbeling; Linda Meijer, IJsselheem; Dian Paasman, IJsselheem; Gosse Noppert, PGVZ; Pauline Hendrikse, PGVZ; Helen van der Haar, Gemeente Kampen; Marianne Eerkes, Gemeente Kampen; Arnold Messelink, Netwerkmakers; Stefanie Kost, IJsselheem Petra van der Werf, Icare; Anne Marth Kuilder, Bibliotheek Kampen; Lubert Bosman, Curadomi; Trudi Brink, Quintus; Yvonne Kleinbussink Gemeente Kampen; Anneke Westerhof WIJZ Kampen; Gea Overweg, t 8e Werk; Petra Stuitje, Delta Wonen
Nieuwe toevoegingen en inspiratie vind je op deze webpagina:
www.ijsselheem.nl/samen-zelfredzaam
ijsselheem.nl