Art Magazine
ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Ν ΤΕΧΝΗ
Πριν δύο χρόνια, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου κατακλίστηκε από 3.000 παιδιά πού έτρεχαν από αίθουσα σε αίθουσα διαλαλώντας: «Κάθε σχολείο πρέπει να είναι ένα καλλιτεχνικό σχολείο!». Αυτή η παρέλαση διαμαρτυρίας ήταν στην πραγματικότητα ένα έργο τέχνης του Βρετανού καλλιτέχνη Πάτρικ Μπριλ, γνωστού με το ψευδώνυμο «Μπομπ και Ρομπέρτα Σμιθ».
Όπως λέει ο ίδιος: «Θέλαμε να δηλώσουμε ότι η Τέχνη είναι μία μορφή εκπαίδευσης». Τα παιδιά που μεγαλώνουν με την τέχνη μαθαίνουν να εκφράζονται καλύτερα, ενώ αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη, διαπρέποντας σε κάθε σχολική δραστηριότητα. Μεγαλώνοντας, η δημιουργικότητα αυτή θα τους εξασφαλίσει μία επιτυχέστερη επαγγελματική πορεία. Η Άντρια Ζαφειράκου, κάτοχος του Global Teacher Award για το έτος 2018, η οποία εργάζεται στο Λονδίνο ως καθηγήτρια καλλιτεχνικών αναφέρει: «Πολλά λέγονται για τα επαγγελματικά προσόντα του μέλλοντος και πάντα η δημιουργικότητα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας». Όμως ποια μορφή πρέπει να έχει η σχολική επαφή του παιδιού με την τέχνη; Σας παραθέτουμε τις απόψεις των ειδικών.
Ρωτήστε τα παιδιά τι βλέπουν Αφήστε τα παιδιά να οδηγήσουν τη συζήτηση. Κάντε τους ερωτήσεις σχετικά με το έργο τέχνης. Ρωτήστε τα πώς το αντιλαμβάνονται. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγει ένας διάλογος που θα βοηθήσει τα παιδιά να συνδεθούν με αυτό που βλέπουν, χαρίζοντάς τους αυτοπεποίθηση για τα δικά τους αισθητήρια. Στη διάρκεια της συζήτησης το ενδιαφέρον του ενήλικα θα πρέπει να είναι αδιάληπτο και οι ερωτήσεις συνεχείς. Δεν θα πρέπει να εκφράζει δικές του απόψεις. Οι ερωτήσεις διεγείρουν την παιδική φαντασία, ωθώντας τα παιδιά να δημιουργήσουν το προσωπικό τους αφήγημα γύρω από το έργο τέχνης – ακόμα κι αν πρόκειται για μία απλή εικόνα ενός ιπποπόταμου. Αυτού του είδους ο διάλογος μεταφέρει το μήνυμα ότι η άποψη των ίδιων των παιδιών σχετικά με το έργο τέχνης έχει ανάλογη βαρύτητα με τη γνώμη οποιουδήποτε άλλου. Σε περίπτωση που κάποιο παιδί σας ρωτήσει κάτι που δεν γνωρίζετε, απαντήστε: «Δεν ξέρω. Εσύ, τι γνώμη έχεις;»
Μην αποφεύγετε τη συζήτηση Εάν ένα έργο πραγματεύεται κάποιο δύσκολο θέμα, μην προσπαθήσετε να το προσπεράσετε. Το γεγονός ότι απευθύνεστε σε παιδιά δεν σημαίνει ότι πρέπει να αφαιρέσετε από το έργο τέχνης το νόημά του ή να το κάνετε πιο προσιτό. Πρέπει να έχετε αποφασίσει από πριν τι είστε διατεθειμένοι να συζητήσετε. Πρέπει να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας ως προς τα πράγματα με τα οποία νιώθετε άνετα εσείς οι ίδιοι, πριν εμπλακείτε στη διαδικασία να τα συζητήσετε με τα παιδιά. Τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ περισσότερα από ό,τι νομίζουμε. Οφείλουμε να τους δίνουμε τον απαραίτητο χώρο ώστε να εκφράζονται σχετικά με τις προσλαμβάνουσές τους. Μην τα υποτιμάτε.
Φέρτε τα παιδιά σε επαφή με έργα τέχνης που θα τους κεντρίσουν την προσοχή Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος τέχνης κατάλληλο για παιδιά. Δεν πρέπει να αναζητάτε «παιδιάστικα» θέματα ή έργα. Αντιθέτως εξετάστε το ίδιο το παιδί. Την ηλικία του, το οικογενειακό του περιβάλλον, τα γούστα και τα ενδιαφέροντά του. Μπορείτε να τους δείξετε έργα τέχνης φτιαγμένα από ασυνήθιστα υλικά, ή αντικείμενα με τα οποία είναι εξοικειωμένα. Μην περιορίζεστε στους πίνακες και τα γλυπτά. Τα παιδιά δεν έχουν σχηματοποιημένη εντύπωση γύρω από το τι καθιστά ένα έργο τέχνης. Είναι ανοιχτά σε όλα.
Η ίδια η κυρία Ζαφειράκου αναφέρει ότι συνήθως αποφεύγει ρεύματα όπως η Αναγέννηση, προτιμώντας έργα της Pop Art που εμπεριέχουν γνώριμα στοιχεία – εκτός κι αν βλέπει ότι τα παιδιά μπορούν να την ακολουθήσουν σε κάτι πιο απαιτητικό. Παράλληλα, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στις αυθόρμητες αντιδράσεις των παιδιών, ασχέτως ηλικίας. Συνήθως αποδεικνύονται πολύ ενδιαφέρουσες. Μια πολύ καλή τακτική για να κεντρίσετε το ενδιαφέρον των παιδιών είναι να συνδυάσετε την οπτική εμπειρία με τη δημιουργική πράξη. Φέρνοντας τα παιδιά σε επαφή με το έργο ενός καλλιτέχνη και προσφέροντάς τους τα απαραίτητα σύνεργα ώστε να δημιουργήσουν στη συνέχεια το δικό τους έργο τέχνης, τους μεταφέρετε το μήνυμα ότι μπορούν και τα ίδια να γίνουν καλλιτέχνες. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά ως καλλιτέχνες, δίνοντάς τους την ευκαιρία να διεκδικήσουν την κυριότητα του έργου τους και να το μοιραστούν με τους άλλους. Η τέχνη προωθεί την αυτοέκφραση. Μπορεί κάποια παιδιά να δυσκολεύονται στον προφορικό λόγο και να προτιμούν την καταγραφή των απόψεών τους. Δώστε τους χαρτί και μολύβια ώστε να σχεδιάσουν αυτό που θα ήθελαν να σας πουν. Ζητήστε τους να σας ζωγραφίσουν την άποψή τους για τον κόσμο. Το μολύβι μπορεί να γίνει ένα όπλο επικοινωνίας ανάμεσα στο παιδί και στον γονιό.
Μιλήστε τους για τη σύγχρονη τέχνη Αν και κατά καιρούς μπορεί να μοιάζει απρόσιτη, η σύγχρονη τέχνη αντικατοπτρίζει την εποχή στην οποία ζούμε. Ακόμα και αν ένα ιστορικό έργο τέχνης φαντάζει σημαντικότερο και πιο εύκολα προσεγγίσιμο, τα έργα των εν ζωή καλλιτεχνών μπορεί να αποδειχτούν πιο οικεία και ουσιώδη. Η γνωριμία με τον καλλιτέχνη μπορεί να αποδειχτεί συναρπαστική. Επιλέξτε καλλιτέχνες αναγνωρισμένης φήμης που προκαλούν τα όρια της τέχνης και έχουν κάποιο κοινό με τα παιδιά με τα οποία θα έρθουν σε επαφή. Όμως ακόμα κι αν δεν είστε σε θέση να φέρετε τα παιδιά σε άμεση επαφή με τους σύγχρονους καλλιτέχνες, μπορείτε να τα εξοικειώσετε με το έργο τους. Όταν ένα παιδί γνωρίσει έναν καλλιτέχνη θα μοιραστεί αυτή τη νέα εμπειρία με τους γύρω του (όπως κάνει με τους αθλητές ή τους τραγουδιστές που του αρέσουν) πράγμα που ενισχύει την αυτοπεποίθηση του. Επιπλέον, μέσω της σύγχρονης τέχνης μπορούμε να προσεγγίσουμε πολλά φλέγοντα θέματα της εποχής μας. Τα παιδιά πρέπει να έχουν μία αίσθηση άνεσης και ζεστασιάς εντός των εκθεσιακών χώρων. Αν ο εκθεσιακός χώρος είναι γεμάτος απαγορεύσεις, καθίσταται εχθρικός και βαρετός με αποτέλεσμα η ίδια η επαφή με την τέχνη να λάβει δυσάρεστες διαστάσεις.
Πρέπει να είστε προσεκτικοί με τον χρόνο παρατήρησης κάθε έργου, έχοντας πάντα στον νου σας τα σημάδια που σας στέλνουν τα ίδια τα παιδιά. Αν τα δείτε να αφαιρούνται ή να ανυπομονούν, καλό είναι να προχωρήσετε παρακάτω. Επίσης, δεν χρειάζεται να βλέπουν πολλά έργα κάθε φορά. Ακόμα και οι ενήλικες κουράζονται κάποια στιγμή. Αν τα εξωθήσετε να αντιδράσουν, θα απορρίψουν την εμπειρία συνολικά. Αντί να τους λέτε τι απαγορεύεται, είναι προτιμότερο να τους μιλήσετε για όλα όσα μπορούν να κάνουν μέσα σε ένα μουσείο – να γελάσουν, να μιλήσουν, να σχεδιάσουν κάτι δικό τους με τα μολύβια και τους μαρκαδόρους που θα έχετε φέρει από το σπίτι. Είναι καλύτερο να επικεντρώνεστε σε κάτι συγκεκριμένο κάθε φορά. Μπορείτε να οργανώστε θεματικές εξορμήσεις, βάζοντάς τα να αναζητούν συγκεκριμένα χρώματα ή θέματα στα διάφορα έργα τέχνης.
Τέλος, καλό είναι η επαφή με την τέχνη να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να μην αποκτήσει την αύρα μίας εξειδικευμένης και «βαρύγδουπης» εμπειρίας η οποία μπορεί να προκαλέσει άγχος. Τα οφέλη είναι αναρίθμητα, όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες καθώς τους δίνεται η ευκαιρία να εξετάσουν από κοντά ένα έργο τέχνης, προσεγγίζοντάς το μέσα από τα μάτια των παιδιών. Είναι πάντα πολύ αναζωογονητικό να πλησιάζει κανείς τα έργα τέχνης με αργό βήμα και ανοιχτό μυαλό. Κάνοντας ερωτήσεις αντί να κάνει κρίσεις. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης της τέχνης, είτε έχουμε παιδιά, είτε όχι.
*Περιληπτική ελεύθερη απόδοση του άρθρου της Casey Lesser “How to Talk to Kids about Art”
ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΕΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΑΤΡΕΙΣ ΤΕΧΝΗΣ
Δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς για να ξεκινήσεις να μαθαίνεις για την τέχνη. Και ευτυχώς, μια εμπνευσμένη συλλογή βιβλίων δημοσιεύτηκε φέτος έχοντας τους λάτρεις των τεχνών υπόψιν της. Γονείς και παιδιά θα εκτιμήσουν τους παρακάτω τίτλους που κυμαίνονται από αυτοβιογραφίες του Yayoi Kusama και του Keith Haring έως ένα εναλλακτικό βιβλίο μαγειρικής, ένα ιστορικό βιβλίο ζωγραφικής και μια νέα ματιά στο άγαλμα της ελευθερίας.
Το μουσείο μου (My museum) Εικονογραφημένο από την Joanne Liu Περισσότερο έργο τέχνης παρά βιβλίο, αυτή η αφηρημένη αφήγηση ακολουθεί ένα νεαρό επισκέπτη μουσείου καθώς περιπλανάται σε αίθουσες μεγάλων μουσείων. Αυτό το μικρό αγόρι στις εκθαμβωτικές εικονογραφήσεις της Liu παίζει με τη σκιά του και κρύβεται κάτω από ένα παγκάκι και περιτριγυρίζεται από πίνακες του Henri Matisse, του Alexander Calder, του Johannes Vermeer, του Piet Mondrian, και πολλών άλλων, προβάλλοντας το μουσείο σαν ένα θαυμάσιο μέρος για περίεργα παιδιά.
Η Φρίντα Κάλο και τα ζωάκια της (Frida Kahlo and Her Animalitos) Γραμμένο από τη Monica Brown και εικονογραφημένο από τον John Parra Εμπνευσμένο από την μυθιστορηματική ζωή της μεξικανής καλλιτέχνιδας, η ιστορία εικονογραφεί τα χρόνια που τη διαμόρφωσαν και που είχε για συντροφιά της τα ζώα της – μαϊμούδες, γαλοπούλες, έναν παπαγάλο, έναν αετό, ένα ελάφι και μια μαύρη γάτα ανάμεσα σε πολλά και άλλα διάφορα πλάσματα. Τα ζώα που επίσης πρωταγωνιστούν και στη ζωγραφική της Φρίντα Κάλο και συμβολίζουν μερικά από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της.
Yayoi Kusama: Από εδώ ως το άπειρο (Yayoi Kusama: From Here to Infinity) Γραμμένο από τη Sarah Suzuki, Εικονογραφημένο από την Ellen Weinstein με έργα τέχνης από την Yayoi Kusama
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να συστήσετε στα παιδιά την Kusama; Ξεκινήστε με τις τελείες. Αυτό κάνουν η επιμελήτρια του ΜΟΜΑ Suzuki και η εικονογράφος Weinstein στο βιβλίο, το οποίο αντανακλά τα φωτεινά χρώματα και την ηρεμία της συνολικής δουλειάς της καλλιτέχνιδας, ενώ χαρτογραφεί τη ζωή της, από τα σκίτσα που έκανε σε εξωτερικούς χώρους ως παιδί στην Ιαπωνία στις εκθέσεις της σε μεγάλα μουσεία.
Λασποβιβλία: Πως να φτιάχνεται πίτες και κέικ (Mud Book: How to Make Pies and Cakes) Γραμμένο και εικονογραφημένο από τον John Cage και τη Lois Long Πίσω στη δεκαετία του 1950, ο περίφημος avant-garde συνθέτης John Cage συνεργάστηκε με τη δημιουργό υφασμάτων Lois Long για τη δημιουργία ενός βιβλίου. Μια εκδοτική, επανακυκλοφόρησε αυτή τη χρονιά το βιβλίο, το οποίο περιλαμβάνει χειρόγραφες συνταγές για να δημιουργήσετε χειροποίητες λασπόπιτες και με τούρτα με πολλά επίπεδα, πάλι από λάσπη. Το βιβλίο περιλαμβάνει όμορφα παιχνίδια-παράδοση των βιβλίων τέχνης και μαγειρικής, τιμώντας έτσι την πιο κοινή παιδική ανάμνηση-ασχολία.
Dorothea Lange: Η φωτογράφος που βρήκε τα πρόσωπα της κατάθλιψης (Dorothea Lange: The Photographer Who Found the Faces of the Depression) Γραμμένα από την Carole Boston Weatherford και εικονογραφημένο από την Sarah Green
Αυτή η ιστορία για τη φημισμένη φωτογράφο ντοκυμαντέρ αρχίζει στα πρώτα της χρόνια ως εξεγερσιακή φοιτήτρια στη Νέα Υόρκη, κι έπειτα την ακολουθεί στο Σαν Φραντσίσκο όπου παρά τα εμπόδια η Lange βρίσκει το μονοπάτι της ως φωτορεπόρτερ, καταλήγοντας να καλύψει σημαντικές αποστολές όπως αυτή της Μεγάλης Ύφεσης και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενώ εικονογραφείται το πάθος της Lange για τη φωτογράφηση καθημερινών στιγμών των Αμερικάνων, η ιστορία φτάνει στο τέλος της αποκαλύπτοντας το μύθο πίσω από τη διάσημη φωτογραφία της με τίτλο «Η μετανάστρια μητέρα» (Migrant Mother, 1936)
Το δεξί της πόδι (Her right foot) Γραμμένο από τον Dave Eggers, εικονογραφημένο από τον Shawn Harris
Η άμεση αφήγηση του Eggers για την καταγωγή και τη σημασία του Αγάλματος της Ελευθερίας εμπλουτίζεται από τις χειροτεχνικές εικονογραφήσεις του Harris που μας ταξιδεύουν από το Παρίσι της δεκαετίας του 1880 στη Νέα Υόρκη του σήμερα. Εικονογραφεί την πολιτιστική παραγωγή των μνημειωδών αυτών γλυπτών έως το νόημα του αγάλματος ως καλωσόρισμα στους μετανάστες από όλο τον κόσμο.
Keith Haring: Το αγόρι που συνέχισε να ζωγραφίζει (Keith Haring: The Boy Who Just Kept Drawing) Γραμμένο από την Kay Haring και εικονογραφημένο από τον Robert Neubecker Αξιαγάπητα γραμμένο από την αδερφή του καλλιτέχνη, αυτό το βιβλίο εικονογραφεί τις αναμνήσεις της από τη συμβίωση με τον αδερφό της, μαρτυρώντας το αμείλικτο πάθος του να συνεχίσει να κάνει τέχνη. Ο αφηγητής ακολουθεί τον Haring από τις πρώτες του παιδικές ζωγραφιές, τις ζωγραφιές με κιμωλία που έκανε πάνω στις αφίσες του μετρό και στα τεράστια ζωγραφικά πάνω σε τοίχους-όλα στο βωμό του ότι η τέχνη πρέπει να μοιράζεται.
Το πρώτο μου βιβλίο με μοτίβα (My first book of patterns) Γραμμένο από τον Bobby George και τον June George, εικονογραφημένο από την Boyoun Kim
Για τους πολύ μικρούς που έχουν όμως μάθει τα βασικά χρώματα και σχήματα και είναι σε θέση να μελετήσουν τις γραμμές, τις βούλες, τα καρώ και τα λαχούρια καθώς και πολλά άλλα σε αυτό το σχεδόν ζωντανό τόμο. Οι έξυπνα σχεδιασμένες σελίδες δίνουν στα παιδιά οπτικές υποδείξεις και ειδική λεξιλόγιο για να αναγνωρίσουν τα μοτίβα και να τα εμπνεύσουν να δημιουργήσουν τα δικά τους.
Sonia Delaunay: Μια ζωή από χρώμα (Sonia Delaunay: A Life of Color) Γραμμένο από την Cara Manes, εικονογραφημένο από την Fatinha Ramos, με έργα της Sonia Delaunay Με τα κείμενα της Manes και τις εικονογραφήσεις της Ramos, αυτό το διακριτικό βιβλίο δίνει στους νεαρούς αναγνώστες μια νέα οπτική στις έντονες ζωγραφιές της Delaunay, ακολουθώντας την καλλιτέχνη και το γιό της, τον Charles, σε ένα μαγικό ταξίδι. Η Delaunay αναφέρει και τις ιστορίες πίσω από μερικά από τα πιο διάσημα έργα της, γεμάτα χρώματα τα σχέδια της μας ταξιδεύουν από μια Παριζιάνικη σχολή χορού, σε μια Πορτογαλέζικη αγορά, σε ένα κατάστημα στο Αμστερνταμ όπου πουλάει τα υφάσματα της, ενώ ξεναγεί το γιό της σε γεμάτα ζωή αξιοθέατα, ήχους και μοτίβα της καθημερινής ζωής.
Οι καλλιτέχνες και τα ζώα τους: Αληθινές Ιστορίες διάσημων καλλιτεχνών και των φίλων τους ζώων (Artists and Their Pets: True Stories of Famous Artists and Their Animal Friends) Γραμμένο από τη Susie Hodge, εικονογραφημένο από την Violet Lemay
Είναι γνωστό ότι πολλοί διάσημοι καλλιτέχνες είχαν ζώα. Αυτό το καταβοητό βιβλίο παρουσιάζει τις βιογραφικές ιστορίες διαφόρων καλλιτεχνών και των ζώων φίλων τους, μερικοί από αυτούς ο Andy Warhol και τα σκυλάκια του, η αιλουροπάρδαλις του Salvador Dali, και οι σιαμέζες γάτες της Georgia O’Keeffe.
Το μεγάλο βιβλίο Ιστορίας της Τέχνης που ζωγραφίζεται (The Great Big Art History Colouring Book) Γραμμένο από την Annabelle von Sperber και την Susanne Rebscher, εικονογραφημένο από την Annabelle von Sperber
Αυτό το μη τυπικό βιβλίο ζωγραφικής ενθαρρύνει τα παιδιά να προσθέσουν τη δική τους πινελιά στα μεγάλα αριστουργήματα της ιστορίας αλλά και να μάθουν πως γίνονται αυτά τα έργα. Τα παιδιά (ή οι ενήλικες) μπορούν να ζωγραφίσουν με το δικό τους τρόπο τους αρχαίους ναούς, το ατελιέ του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και έναν κήπο που κατοικείται από Ιμπρεσιονιστές ζωγράφους ενώ μαθαίνουν τα κινήματα, τα βασικά στοιχεία και τις καινοτομίες στην ιστορία της τέχνης. Άρθρο της Casey Lesser για το artsy.net
Δυο ακόμα βιβλία που κυκλοφόρησαν και στην ελληνική αγορά και θεωρούν
Γιατί η τέχνη είναι γεμάτη με γυμνούς ανθρώπους; Και άλλες πολύ σημαντικές ερωτήσεις για την τέχνη. Συγγραφέας : Χοντζ Σούζι, Μεταφραστής : Καπανίδου Κωνσταντίνα, Εικονογράφος : Γκομπλ Κλερ Ένα βιβλίο οδηγός για όλες τις μορφές τέχνης, από την αρχαιότητα, με τη ζωγραφική των σπηλαίων, μέχρι σήμερα, με τις εγκαταστάσεις από τεχνητά σύννεφα μέσα σε κλεισμένα περίεργα δωμάτια. Μα γιατί τόσα φρούτα; Τι είναι αυτό που βλέπω ακριβώς; Γιατί να ζωγραφίσει κάποιος τη θέα; Το βιβλίο αυτό ενθαρρύνει τους νεαρούς αναγνώστες να εκφράσουν άφοβα και τις πιο απλές ιστορίες περί τέχνης και να βρουν απαντήσεις, παραδείγματα και εν τέλει να νιώσουν ότι δεν είναι οι μόνοι που έχουν απορίες! Με την εξαιρετική επιλογή των έργων που έχει κάνει η συγγραφέας, δείχνει με ποιους τρόπους και μορφές τέχνης, η ίδια θεματολογία έχει απασχολήσει καλλιτέχνες από διαφορετικές εποχές και χώρες. Γραμμένο σε απλή γλώσσα, με πολλές εικόνες έργων και πλούσιο περιεχόμενο, το βιβλίο αυτό μπορεί να διαβαστεί ξεκινώντας κανείς από την αρχή, από το τέλος ή αποσπασματικά. Το ενημερωτικό γλωσσάρι στο τέλος το καθιστά ένα βιβλίο εργαλείο για τον γονιό και τον δάσκαλο, αλλά κυρίως προάγει την αυτόνομη μάθηση του ίδιου του παιδιού.
νται από εμάς ένα καλό start up για κάθε παιδί στη σχέση του με την τέχνη.
ΒΙΝΣΕΝΤ ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ, Συναντώντας τον καλλιτέχνη! (MIRA QUE ARTISTA! VINCENT VAN GOGH) Συγγραφέας & Εικονογράγος: Χέις Πατρίθια, Μεταφραστής: Ηλιόπουλος Βαγγέλης Το βιβλίο Συναντώντας τον καλλιτέχνη! Βίνσεντ βαν Γκογκ προσφέρει στους μικρούς αναγνώστες ένα πολύχρωμο, διαδραστικό ταξίδι στο έργο του σπουδαίου Ολλανδού ζωγράφου. Η έκδοση καλύπτει όλη την καλλιτεχνική του πορεία, εστιάζοντας στα χρόνια που έμεινε στην Αρλ (1888-1889), όταν και δημιούργησε τα περισσότερα από τα πιο διάσημα έργα του, όπως το Δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ, το Βάζο με δώδεκα ηλιοτρόπια και η σειρά πορτρέτων της οικογένειας Ρουλέν. Στο τέλος του βιβλίου τρία φύλλα χαρτοκοπτικής με σχέδια των επίπλων του ζωγράφου δίνουν τη δυνατότητα στους αναγνώστες να δημιουργήσουν τρισδιάστατα τον φημισμένο πίνακα Δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ.
Πως θα έπρεπε τα σχολεία να διδάσκουν τέχνες; Στην τάξη της Sharon Anderson τα παιδιά έγραψαν ξανά τους στίχους από το “12 days of christmas”. Πρόκειται για παιδιά σε μια τάξη του Liberty City, μιας από τις φτωχότερες και βιαιότερες περιοχές γειτονιές του Μαϊάμι. Τα παιδιά μέσω της δημιουργικής διαδικασίας (ξαναγράφοντας τους στίχους) έθιξαν και συζήτησαν θέματα που σε μια ξεκάθαρη συζήτηση για κοινωνικά ζητήματα ίσως να μην είχαν καν αντιληφθεί. Αυτό και μόνο αποδεικνύει πόση δύναμη έχουν οι καλλιτεχνικές ασχολίες.
“Τα παιδιά μαθαίνουν με φυσικό τρόπο έτσι, όμως οι δάσκαλοι δε διδάσκουν με αυτό τον τρόπο” λέει η Ellyn Berk, σύμβουλος εκπαίδευσης και μέλος μιας ομάδας για την άρση των εθνικών στερεοτύπων γύρω από την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Τα παιδιά συνήθως αγαπούν τα μαθήματα τέχνης, χορού, θεάτρου, επειδή οι τέχνες διδάσκονται διαφορετικά από τα άλλα μαθήματα. Οι τέχνες απαιτούν τη συμμετοχή των παιδιών. Αιχμαλωτίζουν το ενδιαφέρον τους με τέτοιο τρόπο που τα παρακινούν να ακονίσουν τις ικανότητες τους ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δεχτούν τον μόχθο της εξάσκησης. Και ελκύουν εκείνα τα παιδιά που μαθαίνουν καλύτερα όταν βλέπουν ή ακούν παρά όταν διαβάζουν κάτι.
Σε μια περίοδο ζυμώσεων για την εκπαίδευση και την τέχνη, ορισμένοι εκπαιδευτικοί και μελετητές θεωρούν ότι η αντισυμβατική φύση της τέχνης είναι η δύναμη της ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να διδάσκεται με πιο ακαδημαϊκό τρόπο (ιστορία-θεωρία-αισθητική-κριτική). Τα παιδιά των σχολείων της Αμερικής έχουν “για το χορό, το δάσκαλο της γυμναστικής, για τη μουσική, τη χορωδία του σχολείου, για τα εικαστικά, τις κατασκευές για τις διάφορες εκδηλώσεις. Αυτό είναι ακόμα και σήμερα η τέχνη στην εκπαίδευση.” υποστηρίζει η Ms Berk.
Το 1982 το Getty Center for Education in the Arts στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια χτύπησε το χέρι στο αμερικάνικο γίγνεσθαι με μια κριτική πέραν της κριτικής, υποστηρίζοντας ότι είναι λάθος τα παιδιά με τον όρο τέχνη στην εκπαίδευση, να καλούνται αποκλειστικά να κάνουν τέχνη. Υποστήριξε μάλιστα πως για μια “πειθαρχημένη εκπαιδευτική των τεχνών” θα έπρεπε να περιλαμβάνεται η ιστορία, η κριτική και η αισθητική με στόχο την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας στα παιδιά. Επιπλέον θεωρούσε ελιτιστικό τον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος, μιας και λίγοι είναι οι ταλαντούχοι που ευννοούνται. Το 1988 μια αναφορά του National Endowment for the Arts σύστηνε πλήρης μελέτη και εξέταση των τεχνών υπό την επίβλεψη μόνιμων εκπαιδευτικών. Κάποιοι εκπαιδευτικοί ωστόσο θεώρησαν ότι η πλήρης απασχόληση με το κομμάτι της κριτικής και της ιστορίας αντί της εφαρμογής θα έκανε τους μαθητές να βαρεθούν και να απογοητευτούν. Εκεί που όλοι οι ειδικοί συμφωνούν είναι πως η σωστή διδαχή της τέχνης μπορεί να ενθαρρύνει την ομαδικότητα, την αυτοπειθαρχία, την βαθύτερη κατανόηση άλλων πολιτισμών, τη γεφύρωση (πολιτιστική κυρίως) μεταξύ των μαθητών, να προσεγγίσει μαθητές που είναι αποξενωμένοι ή αποθαρρυμένοι από το σχολείο, ακόμα και να βελτιώσει τις υπόλοιπες σχολικές επιδόσεις. Στο μάθημα της Nan Imbres στο South Miami Middle School μόνο η φωνή της δασκάλας ή ο ρυθμός μπορεί να αποσπάσει τους μαθητές. Τα παιδιά βογκάνε, αλλά υπακούνε γρήγορα. Πρόκειται για μαθητές από τις φτωχότερες και τις πλουσιότερες περιοχές του Μαϊάμι, που έφτασαν εκεί μέσω διάφορων οντισιόν για να συμμετέχουν σε αυτό το μάθημα όπου προπονούνται δυο ώρες τη μέρα, πέντε μέρες την εβδομάδα κατά τη διάρκεια των σχολικών ωρών. Εδώ σε αυτά τα επαναστατικά χρόνια της εφηβείας μαθαίνουν την πειθαρχία που απαιτεί ο χορός.
Αυτοί που θα ήθελαν να βελτιώσουν τα αμερικάνικα σχολεία θέλουν τα παιδιά να νιώσουν ενθουσιασμό για όλα τους τα μαθήματα. Και οι υποστηρικτές των τεχνών λένε πως τα καλλιτεχνικά μπορούν να ηγηθούν μιας τέτοιας προσπάθειας. Αλλά ακόμα κι αν η τέχνη δεν αποτελεί το μοναδικό μοντέλο εκπαιδευτικής αλλαγής, πολλοί εκπαιδευτικοί συμφωνούν ότι η τέχνη πρέπει να αποτελεί ένα βασικό μοντέλο στην εκπαίδευση. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα σε ενεργητικούς ρόλους παρά σε παθητικούς, όταν τους ζητάτε να βρουν τις δικές τους απαντήσεις παρά να γράψουν τις πληροφορίες που τους παρέχουν οι δασκάλοι. Οι εκπαιδευτικοί συμφωνούν ότι μέσα από αυτό το “μάθημα” οι μαθητές πρέπει να συμμετέχουν μαθαίνοντας να ασκούν κριτική στη δική τους δουλειά. “Οι τέχνες είναι φυσική προσέγγιση στην παιδική ηλικία εν αντιθέσει με την παραδοσιακή λεκτική προσέγγιση μόνο” λέει ο Elliott Eisner, καθηγητής στο Stanford University και ηγέτης θεωρητικός της τέχνης στην εκπαίδευση.
Μερικοί δάσκαλοι καλλιτεχνικών πλησιάζοντας αυτές τις θεωρίες δημιουργούν διαφορετικά είδη σχολείων που η τέχνη είναι ενοποιητικό θέμα. Το Ashley River Creative Arts School στο Charleston, S.C. Είναι ένα από τα πολλά νέα “έντεχνα” σχολεία, όπου οι μαθητές, που δεν είναι ταλαντούχοι απαραίτητα, μπορούν να φοιτήσουν να μελετήσουν την τέχνη, το λιγότερο μια ώρα την ημέρα και όπου οι δάσκαλοι ενσωματώνουν καλλιτεχνικά projects μέσα στα υπόλοιπα μαθήματα. Στη Νέα Υόρκη ανοίγει το “μουσείο σχολείο” που θα διδάσκει με βάση το εξής: πως να μάθεις να κοιτάζεις ένα αντικείμενο. Αλλά θα δοκιμάζει και τη νέα θεωρία όσον αφορά την αποτελεσματική εκπαίδευση βοηθώντας τους μαθητές να δουν πως τα θέματα που μελετούν έχουν εφαρμογή στη ζωή έξω από το σχολείο. Την ίδια στιγμή, οι εκπαιδευτικοί λένε ότι οι τέχνες μπορούν να εκπαιδεύσουν τα είδη των εργαζομένων που οι επιχειρήσεις χρειάζονται. Η νεα τεχνολογία και ο διεθνής ανταγωνισμός απαιτεί μαθητές και εργαζόμενους που μπορούν περισσότερα από το να παπαγαλίζουν. Στις αμέτρητες αναφορές, τα στελέχη λένε πως έχουν ανάγκη εργαζόμενους που μπορούν να αναλύσουν προβλήματα, να δουλέψουν καλά με άλλους ανεξαρτήτως φυλής και χρώματος.
Το να δημιουργείς τέχνη, από μόνο του, απαιτεί τέτοιες ικανότητες. “Ένα παιδί πρέπει να ξέρει πως να το κάνει, μετά να το κρίνει και να είναι σε θέση να το εκφράσει με λέξεις” λέει η Lilia Garcia, επιβλέπουσα των καλλιτεχνικών στο Dade County School στην περιοχή της Florida. “Η τέχνη βασίζεται στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Τι χρώμα να επιλέξω; Τι συναίσθημα θέλω να απεικονίσω; Θα χρησιμοποιούν αυτές τις ικανότητες σε όλη τους τη ζωή”. Αλλά η τέχνη μπορεί να συνδυαστεί και με άλλα μαθήματα βοηθώντας τα παιδιά να αναπτύξουν την αναλυτική τους ικανότητα. Οι υποστηρικτές της τέχνης στην εκπαίδευση πιστεύουν ότι η τέχνη μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να πετύχουν σε διάφορους τομείς. Δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός επιστημονικών αποδείξεων για αυτό αλλά ορισμένες έρευνες έχουν δείξει άνοδο των βαθμών τους και άνθιση των επιδόσεων τους σε θέματα που η τέχνη βοήθησε να καταλάβουν. Επιπλέον τα βοηθούν να αντιληφθούν άλλες κουλτούρες και να εκφράσουν συναισθήματα που δε μπορούν να εκτονώσουν κάπου αλλού στο σχολείο.
Μετά τον τυφώνα Andrew, δάσκαλοι καλλιτεχνικών από όλο το Dade County επισκέφθηκαν δέκα πόλεις και παρουσίασαν λευκά φύλλα χαρτιού, προσκαλλώντας τα παιδιά να εικονογραφήσουν τους φόβους τους. Έπειτα οι δάσκαλοι συμβουλεύτηκαν τις ζωγραφίες για να δουν ποιο παιδί χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη. Στα σχέδια των παιδιών υπήρχαν διάλογοι του τύπου “Μικρέ αδερφέ, βγάλε το σκασμό” ή “Θεέ, μη με αφήσεις να πεθάνω”.
Σε ένα άλλο σχολείο, τα καλλιτεχνικά γίνονται δυο ώρες κάθε απόγευμα και μπορούν να συμμετέχουν παιδιά που έχουν μέσο όρο βαθμολογίας (Γ) σε όλα τα πρωινά μαθήματα. Παιδιά που χαρακτηρίζονται ως ταραχοποιοί ή απρόσεκτα. Ένα εξαιρετικά ντροπαλό κορίτσι φτιάχνει μια καρέκλα που μοιάζει με ένα αυγό τη στιγμή που σπάει για να βγει το νεογέννητο πουλάκι. Στην παρουσίαση της έγραψε για ένα παπάκι που σκοτώθηκε και λέει ότι τα παπάκια μοιάζουν πολύ με τους ανθρώπους που δε μπορούν να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Στην καρέκλα, το κεφάλι από το παπάκι είναι ακόμα κρυμμένο, πίσω από το σπασμένο κέλυφος, αλλά τα μάτια του είναι μεγάλα και γεμάτα ελπίδα.
Ελεύθερη απόδοση του άρθρου “Creativity vs. Academic Study: How Should Schools Teach Arts?” της SUSAN CHIRA.
ΙΟΥΛΙΟΣ 2019