ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ...
ης ιστορίας τ ς έ χ ρ α π α ις τ Από μας έως τις ημέρες
Κιβωτός
Ί
σως ποτέ άλλοτε να μην ήταν τόσο αναγκαίο ένα ταξίδι στο χρόνο όσο σήμερα μας επιβάλλει η παρούσα συγκυρία, καθώς όλοι μας καλούμαστε σε μία νέα υπέρβαση, όπου θα απαιτηθούν θυσίες και αντοχές με ένα και μόνο εφόδιο, τη συλλογική και ιστορική μνήμη. Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια αποτίμησης και τεκμηρίωσης του ιστορικού μας περελθόντος ακολουθεί μια ολοκαίνουργη έκδοση που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αλέξανδρος» και τιτλοφορείται:
«Επίτομη Εικονογραφημένη Ιστορία των Ελλήνων» Μέσα από τις σελίδες του ιστορικού αυτού λευκώματος, αναδύεται η πολυκύμαντη ιστορία μας, οροθετημένη από στιγμές λαμπρών υπερβάσεων, αλλά και χρόνων δίσεκτων και απύθμενων δοκιμασιών. Ενός μακραίωνου παρελθόντος που η χαραυγή του σ’ αυτόν εδώ τον τόπο ανιχνεύεται στα απώτερα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης. Το διάβα των Ελλήνων αναμφίβολα υπήρξε πρωτοπόρο, καθώς πορεύθηκε μέσα από ανεξερεύνητα για τον ανθρώπινο πολιτισμό πεδία. Κατάφερε, δε, να εδραιώσει παναθρώπινες αξίες και να δώσει σ’ όλη την ανθρωπότητα το στέρεο εκείνο κληροδότημα πάνω στο οποίο στηρίζεται μέχρι σήμερα ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός.
Μία πορεία ενός λαού που πάνω από όλα αγαπά την ίδια τη ζωή και ξέρει να αγωνίζεται γι’ αυτήν. Άλλωστε ειναι κοινά αποδεκτό ότι οι Έλληνες έζησαν πάντα στα «ανήσυχα σπλάχνα της Ιστορίας» και διαμόφωσαν τη συλλογική τους συνείδηση και ταυτότητα με άξονα το αίτημα της ελευθερίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στα Προλεγόμενα της έκδοσης, ο καθηγητής της Πολιτικής Ιστορίας της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γιώργος Αναστασιάδης, πρόκειται για «Έργο που λειτουργεί ως κιβωτός ιστορικής αυτογνωσίας με παιδαγωγική αξία, η «Επίτομη Εικονογραφημένη Ιστορία των Ελλήνων» καλύπτει
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖOYN ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ
αυτογνωσίας και ιστορικής μνήμης του ιστορικού μας υπόβαθρου είναι ο μόνος δρόμος που έχουμε με ιστορικά τεκμήρια και επιλεγμένη εικονογραφία τις πιο σημαγια να αντιληφθούμε όχι μόνο την πολύπλοκη σχέση που συνδέει ντικές πολεμικές, πολιτικές, πολιτειακές, κοινωνικές, οικονομιτα γεγονότα, τις ορατές και υπόγειες διαδρομές, τους θεσμούς, τα κές και πολιτιστικές εξελίξεις και μεταβολές που συγκροτούν το πρόσωπα, τις Τέχνες, τα Γράμματα, την παράδοση, «ιστορικό σώμα» του Ελληνισμού από την αρχαιότη λαϊκή πολιτιστική έκφραση και τη φωτογραφία, τητα ως σήμερα. Η έκδοση είναι που έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της εικόνας του Αξιοποιώντας το μεγάλο απόθεμα γεγονότων, συλλεκτικού τύπου παρελθόντος (ένας καθρέπτης, στον οποίο κοιτάλόγου και εικόνων στην Ελληνική Ιστορία από τα ζουμε για να δούμε πώς ήμασταν άλλοτε…), αλλά προϊστορικά χρόνια και την αρχαιότητα, το ΒυΣχήμα: 24x32 cm επιπλέον και για να αναρωτηθούμε γιατί και πώς ζάντιο, την Τουρκοκρατία, την Παλιγγενεσία του αλλάζει γύρω μας και εντός μας ο κόσμος. 1821 ως τη νεότερη και τη σύγχρονη Ελλάδα, πραγΣελίδες: 416 Το έργο δημιουργεί, τέλος, τις προϋποθέσεις ματοποιεί μια προσέγγιση ιδιαιτέρως χρήσιμη για Eξώφυλλο: για να καλυφθεί ένα μέρος από τη μαύρη τρύπα τη γνώση, την τεκμηρίωση, την ερμηνεία και την κατης ιστορικής μας παιδείας και για να πνεύσει τανόηση της ιστορικής διαδρομής του Ελληνισμού. Έγχρωμο, σκληρό, ένα φρέσκο αεράκι στον τρόπο με τον οποίο η Η συγκεκριμένη επισκόπηση προσφέρει ένα όχημε προστατευτική κοινωνία μας θυμάται, διαβάζει και αναδεικνύει μα που διασχίζει τους πιο χαρακτηριστικούς τόπους θήκη την ιστορία της, έτσι ώστε να διαμορφωθεί -ιδίως της Ιστορίας των Ελλήνων. Ταυτόχρονα, σμιλεύει με για τους νεότερους αναγνώστες- μια πιο εποικοτέτοιον τρόπο το ιστορικό υλικό, ώστε η τελική σύνδομητική σχέση με τα ουσιώδη, με τα καίρια της Ιστορίας μας, με θεση πληροφοριών, στοιχείων, επισημάνσεων και φωτογραφιών, όλα όσα καθόρισαν τη ζωή και τους ορίζοντες όλων μας σ’ αυτήν που διαθέτουν ιστορική αποδεικτική και συμβολική αξία, να λειτην «όμορφη και παράξενη πατρίδα». τουργεί ως μηχανισμός υπέρβασης της λήθης, που όχι μόνο δεν Η έκδοση προλογίζεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. επιτρέπει στην ελληνική πολιτεία να χάσει την ιστορική της μνήμη, Βαρθολομαίο, καθώς και από τους Αρχιεπισκόπους Αθηνών και άρα τη δημοκρατική της αξιοπιστία, αλλά και συμβάλλει στην και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμου Β, και της Κύπρου κ.κ. Χρυανατροπή της «αποκοιμισμένης όρασης» και αδράνειας του νου. σοστόμου. Επιβεβαιώνει, έτσι, τη διαπίστωση ότι η γνώση και η κατανόηση
ΚΑΝΕΤΕ ΤΩΡΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΣΑΣ! Φειδίου14-16, Τ.Κ. 106 78 Αθήνα, Τηλ.: 210 3634 330, fax: 210 3645 608, e-mail: info@ellinikesekdoseis.gr
O
ε ΚΔΟΤΙΚΟΣ ΜΑΣ Ο ΙΚΟΣ ,
συμπληρώνοντας ένα τέταρτο του αιώνα συνεχούς παρουσίας στο χώρο του ιστορικού βιβλίου, παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό την παρούσα «Επίτομη Εικονογραφημένη Ιστορία των Ελλήνων» σε μία προσπάθεια αποτίμησης και τεκμηρίωσης του ιστορικού μας περελθόντος. Ενός μακραίωνου παρελθόντος που η χαραυγή του σ’ αυτόν εδώ τον τόπο ανιχνεύεται στα απώτερα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτήν ακριβώς την πορεία ακολουθούμε μέσα από τις σελίδες του ιστορικού αυτού λευκώματος. Μία πολυκύμαντη πορεία με στιγμές λαμπρών υπερβάσεων, αλλά και χρόνων δίσεκτων και απύθμενων δοκιμασιών. Μία πορεία ενός λαού που πάνω από όλα αγαπά την ίδια τη ζωή και ξέρει να αγωνίζεται γι’ αυτήν. Το διάβα των Ελλήνων αναμφίβολα υπήρξε πρωτοπόρο, καθώς πορεύθηκε μέσα από ανεξερεύνητα για τον ανθρώπινο πολιτισμό πεδία. Κατάφερε, δε, να εδραιώσει παναθρώπινες αξίες και να δώσει σ’ όλη την ανθρωπότητα το στέρεο εκείνο κληροδότημα πάνω στο οποίο στηρίζεται μέχρι σήμερα ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός.
Ίσως ποτέ άλλοτε να μην ήταν τόσο αναγκαίο ένα τέτοιο ιστορικό ταξίδι όσο σήμερα μας επιβάλλει η παρούσα συγκυρία, καθώς όλοι μας καλούμαστε σε μία νέα υπέρβαση, όπου θα απαιτηθούν και θυσίες και αντοχές.
Με αυτές τις σκέψεις παραδίδουμε τούτο το πόνημα και θα θέλαμε σ’ αυτό το σημείο να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας σε όλους τους συντελεστές της έκδοσης. Ιδιαιτέρως, δε, ευχαριστούμε θερμά το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και την Attica bank που ανέλαβαν τη χορηγία ενός τόσο σύνθετου έργου.
Νικόλαος Καραμανλής
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
— Κυπρο-αρχαϊκη ΠΕριοδοσ (750 – 480 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 — Κυπρο-κλασικη ΠΕριοδοσ (480 – 310 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 — Ελληνιστικη ΠΕριοδοσ (310 – 30 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 — ρωμαϊκη ΠΕριοδοσ (30 π.Χ. – 330 μ.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
ΒΥΖΑΝΤΙΟ Ευχαριστίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
αιρετισμός του Οικουμενικού Πατριάρχη, Χ Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Χαιρετισμός του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Χαιρετισμός του Αρχιεπισκόπου Κύπρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
σελ. 92 - 163
Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΣΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟ (306 – 641) Ο Μέγας Κωνσταντίνος αυτοκράτορας στο ανατολικό και δυτικό ρωμαϊκό κράτος . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
— ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Οι αυτοκράτορες μέχρι τον Θεοδόσιο Α΄. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Οι αυτοκράτορες μετά τον Θεοδόσιο Α΄ μέχρι τον Ιουστινιανό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Ο Ιουστινιανός και το έργο του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
σελ. 26 - 91
— ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 — Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 — Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 — Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ H Εποχή του Λίθου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
— ΠαλαιοΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (350.000 – 11.000 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 — ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (11.000 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ – 6800 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Ο Ηράκλειος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
— ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (6800 – 3200 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Η Εποχή του Χαλκού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
— ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 — ΑΙΓΑΙΟ – ΚΥΚΛΑΔΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 — ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 — ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ – Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Η Κύπρος κατά τους προϊστορικούς χρόνους . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
— Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 — Η Εξαπλωση των Αραβων στισ Βυζαντινεσ Περιοχεσ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Οι τέχνες και τα γράμματα από τον 4ο έως τον 7ο αιώνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Η ΜΕΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (641 – 1204) Οι διάδοχοι του Ηρακλείου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Η δυναστεία των Ισαύρων . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
— ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (10000 – 3900 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Οι διάδοχοι του Λέοντα Γ΄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
— ΧαλκοΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (3900 – 2500 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Η Εικονομαχία: πρώτη φάση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
— Πρωιμη
Ο Νικηφόρος Α΄ και η εξ Αμορίου δυναστεία. . Δεύτερη φάση της Εικονομαχίας (815 – 843). . .
— Μεση
Εποχη του Χαλκου (2500 – 1900 π.Χ.) . .
Εποχη του Χαλκου (1900 – 1600 π.Χ.) . .
— Υστερη
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Εποχη του Χαλκου (1600 – 1050 π.Χ.) . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (1050 – 700 π.Χ.) . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Η δυναστεία των Μακεδόνων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
— «ΣΚΟΤΕΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 — ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (900 – 700 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Αρχαϊκή περίοδος (700 – 480 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κλασική περίοδος (480 – 323 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
— Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος και οι διάδοχοί του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Οι τελευταίοι Μακεδόνες αυτοκράτορες και η παρακμή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
59
Η δυναστεία των Κομνηνών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
65
Η δυναστεία των Αγγέλων . .
— ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 — ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 — ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Ελληνιστική περίοδος (323 – 146 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ρωμαϊκή περίοδος (146 π.Χ. – 330 μ.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
76
Η Κύπρος κατά τους ιστορικούς χρόνους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
72
— Κυπρο-γεωμετρικη ΠΕριοδοσ (1050 – 750 π.Χ.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
6
19
Προλεγόμενα . . Εισαγωγή. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Οι τέχνες, οι επιστήμες και τα γράμματα από τον 6ο έως το 12ο αιώνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 — ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 — ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Βυζαντινή Κύπρος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Η ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ (1204 – 1261) Τα φραγκικά ή λατινικά κράτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 7
Τα ελληνικά κράτη επί Φραγκοκρατίας έως το τέλος της βυζαντινής περιόδου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 — Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (1204 – 1261). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 — Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1204 – 1461). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 — ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ (1204 – 1337). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 — Η Λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης (1204 – 1261). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Η Φραγκοκρατία στην Κύπρο . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
— Ο ΡΙΧΑΡΔΟΣ Ο ΛΕΟΝΤΟΚΑΡΔΟΣ (1191) ΚΑΙ ΟΙ ΝΑΐΤΕΣ ΙΠΠΟΤΕΣ (1191 – 1192) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 — ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝ (1192 – 1489). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 — ΒΕΝΕΤΟΙ (1489 – 1571) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Η ΥΣΤΕΡΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1261 – 1453)
Οι δυσκολίες του Αγώνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Οθωμανική Κύπρος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
σελ. 198 - 223
Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 — Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ AΓΩΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 — Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΟΛΔΟΒΛΑΧΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 — Ο ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Η έκρηξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης (1261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Η έκρηξη της Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Η δυναστεία των Παλαιολόγων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Η κήρυξη της Επανάστασης στη Μακεδονία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Η πολιορκία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης . .
Τα αντίποινα των Οθωμανών . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Τα γράμματα και οι τέχνες κατά τους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες . . . . . . . . . . . . 161
Oθωμανικη Περιοδοσ
O υπόδουλος Ελληνισμός και η αντίδραση στον κατακτητή . .
σελ. 164 - 197 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Η συνέχεια των τουρκικών κατακτήσεων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Η αρχή της παρακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Η κατάληψη της Κρήτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Πολεμικά γεγονότα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Η θέση του Ελληνισμού στο πλαίσιο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας . . . . . . . . . . . . . 172 — ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 — ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 — ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Αρματολοί και κλέφτες . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
— ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 — ΟΙ ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Η πνευματική κίνηση του Ελληνισμού κατά τον 15ο και 16ο αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . 178 Η ελληνική διασπορά . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
— ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Τα γεγονότα του πρώτου έτους της Επανάστασης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 — Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ . . . . . . . . . . . . . . — Η Α΄ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ . . . . . . . . . . . . . . . — ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΤΟΥΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ. . . . . — Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ. . . . . . . . . . . .
Τα γεγονότα του 1822 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
— Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ – Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΛΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΙΚΗ ΣΤΑ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΑ . . . . . . . — Η ΗΤΤΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΠΕΤΑ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — Η ΠΡΩΤΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Τα γεγονότα του 1823 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 206 . . . . . . . . . . . . . . . . 207 . . . . . . . . . . . . . . . . 208 . . . . . . . . . . . . . . . . 208
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
— ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 — ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Τα γεγονότα του 1824 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
— Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 — ΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1824. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Τα γεγονότα του 1825 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
— Ο ΙΜΠΡΑΗΜ ΑΠΟΒΙΒΑΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 — Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Τα γεγονότα του 1826 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 1826. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Πνευματική και καλλιτεχνική αναγέννηση και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Τα γεγονότα του 1827. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Η ελληνική οικονομική αναγέννηση του 18ου αιώνα (βιοτεχνία, εμπόριο, ναυτιλία). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
— Η Γ΄ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 — Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Τα Επτάνησα . .
— Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ Η ΙΟΥΛΙΑΝΗ ΣΥΜΒΑΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 — Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Οι επαναστατικοί αγώνες των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Η επανάσταση του 1769 – 1770 και η ρωσική βοήθεια (τα Ορλωφικά). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Ο Λάμπρος Κατσώνης στο Αιγαίο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Οι αγώνες των Σουλιωτών . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Η εξέγερση του Βλαχάβα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Προετοιμασία για την Επανάσταση του 1821. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 8
— Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΕΓΕΡΤΗ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 — ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η λήξη της Επανάστασης (1828 – 1830) . . . . . . . . . . . . . 218 — ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 1828 – 1829. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 — Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Από το πρωτόκολλο του Λονδίνου στην άφιξη του Όθωνα (1830 – 1832). . . . . . . . . 221 — ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 — ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΚΑΙ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΩΣ ΗΓΕΜΟΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Η ελληνική Επανάσταση και η Κύπρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 9
Η συγκροτηση ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1832 - τελη 19ου ΑΙΩΝΑ Η περίοδος της ακυβερνησίας και η άφιξη του Όθωνα. . Η βασιλεία του Όθωνα έως το 1843. .
Η Ελλάδα στη δίνη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
— ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Η περίοδος της Συνταγματικής μοναρχίας (1844 – 1862). .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
— ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 — Η ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΟΘΩΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 — Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1862 ΚΑΙ Η ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Το ελληνικό κράτος από το 1862 έως το 1881 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 — Η ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ 1862 – 1864 ΚΑΙ Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α΄ ΩΣ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 — Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 — Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1860 – 1880) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Η Κρητική εξέγερση και η πορεία του Ανατολικού Ζητήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 — Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1866 – 1869) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 — Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΕΞΑΡΧΙΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 — Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 —Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ (1878) ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ-ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
περίοδος του δικομματισμού Η και ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Η Η Η Η Η Ο
Απελευθέρωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Κύπρος κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση: το προοίμιο της σύγκρουσης. . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 έναρξη των συγκρούσεων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 συμφωνία της Βάρκιζας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 εμφύλιος πόλεμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 — Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 — ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Η πνευματική κίνηση στην Ελλάδα κατά το Α΄ μισό του 20ού αιώνα. . . . . . . . . . . . . . 318 Η περίοδος της Ανασυγκρότησης (1950 – 1967) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 — ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 — ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 — Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 — ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΔΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΓΟΥ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ (1952 – 1956). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 — ΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 — Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 — ΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ ΤΟΥ 1955 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 — Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
— ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ ΚΑΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 — Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Κύπρος: η πορεία προς την ανεξαρτησία (1950 – 1959) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Η οκταετία Καραμανλή (1956 – 1963) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
— Ο ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1897) ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΤΤΑ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Ο 20οσ ΑΙΩΝΑσ
σελ. 246 - 385
Ο Μακεδονικός αγώνας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Το κίνημα των Νεοτούρκων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και το κίνημα στο Γουδί. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι νέοι πολιτικοί συσχετισμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 —Ο Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1912 – 1913) ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΡΡΕΟΥΣΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. . . . . . . . . . . 261 — Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 — Ο Β΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (ΙΟΥΝΙΟΣ-ΙΟΥΛΙΟΣ 1913) ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
εθνικός διχασμός και η εμπλοκή Ο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας και η Μικρασιατική καταστροφή . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου (1922 – 1940) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Η αγγλική κυριαρχία στην Κύπρο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 — Η ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 — ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 — ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1940 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
10
— Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 — Η ΕΞΟΡΙΣΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ. . . . . . . . . . . . . . 297 — ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 — ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
σελ. 224 - 245
— Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ (1833 – 1843). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 — Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 3ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
— Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ. . . . . . . . . — Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ. . . . . . . . . . . — Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1958. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
— Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
πό την άνοδο της Ένωσης Κέντρου Α έως το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 Το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις (1960 – 1967) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353 Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και η επιβολή της δικτατορίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355 Το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις από το 1967 έως το 1974 . . . . . . . . . . 362 Από την επάνοδο της Δημοκρατίας στην Ελλάδα μέχρι την άνοδο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στην εξουσία (1974 – 1981) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 Η δεκαετία του 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 Η δεκαετία του 1990. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 Κύπρος: από την ανεξαρτησία στη διχοτόμηση (1960 – 2004) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383
οι Απαρχεσ του 21ου ΑΙΩΝΑ
σελ. 386 - 403
Η τετραετία 2000 – 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 Χρονολόγιο 2005 – 2012. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ενδεικτική βιβλιογραφία . .
σελ. 405 - 411
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
11
Τμήμα της ζωφόρου του Παρθενώνα (ανατολική πλευρά), όπου εικονίζονται (από αριστερά προς δεξιά) ο Ποσειδώνας, ο Απόλλωνας και η Άρτεμις, 442-438 π.Χ. (Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα).
Άνω: Γενική άποψη του βράχου της Ακρόπολης. Κάτω: Μία από τις Καρυάτιδες της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου, 416 π.Χ. (Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα).
Ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα
Τ
α γλυπτά που κοσμούσαν τον Παρθενώνα περιλάμβαναν δύο αετώματα (με το θέμα της έριδας μεταξύ Ποσειδώνα και Αθηνάς στο δυτικό αέτωμα και της γέννησης της Αθηνάς στο ανατολικό), ενενήντα δύο μετόπες (με μάχες μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών στη νότια πλευρά, σκηνές από τη Γιγαντομαχία στην ανατολική, την άλωση της Τροίας στη βόρεια και την Αμαζονομαχία στη δυτική) και μία ζωφόρο, που περιέτρεχε τον κυρίως ναό (πομπή Παναθηναίων). Ήταν κατασκευασμένα από πεντελικό μάρμαρο. Φιλοτεχνήθηκαν και τοποθετήθηκαν στο μνημείο κατά το τρίτο τέταρτο του 5ου π.Χ. αιώνα. Στο τεράστιο έργο της φιλοτέχνησης των γλυπτών εργάστηκε πλήθος ταλαντούχων τεχνιτών υπό την επίβλεψη του εμπνευσμένου γλύπτη Φειδία και των μαθητών του, Αλκαμένη του Αθηναίου και Αγοράκριτου του Παρίου. Τόσο η τεχνική όσο και η τεχνοτροπία των γλυπτών του Παρθενώνα αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα του απογείου, στο οποίο είχε φτάσει η αθηναϊκή γλυπτική γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα. Στο γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα αποτυπώνονται όλες οι κακουχίες, οι πυρκαγιές, οι βομβαρδισμοί, οι λεηλασίες και οι τροποποιήσεις που έχει υποστεί ο ναός αυτός καθαυτός. Κατά την αρχαιότητα ξέσπασε τουλάχιστον μία πυρκαγιά, πιθανότατα το 2ο αιώνα μ.Χ., ενώ τον 6ο ή 7ο μ.Χ. αιώνα τα κεντρικά γλυπτά του ανατολικού αετώματος αφαιρέθηκαν, προκειμένου να μετατραπεί ο Παρθενώνας σε χριστιανική εκκλησία. Μεγάλο μέρος των γλυπτών καταστράφηκε το 1687, όταν ο Βενετός Φραγκίσκος Μοροζίνι βομβάρδισε την Ακρόπολη των Αθηνών. Η μεγαλύτερη λεηλασία των γλυπτών συνέβη μεταξύ των ετών 1799 και 1812 από το λόρδο Έλγιν, ο οποίος απέσπασε και μετέφερε στη Μεγάλη Βρετανία τα περισσότερα από αυτά. Εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και η επιστροφή τους στην Ελλάδα αποτελεί πάγιο αίτημα του ελληνικού κράτους κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Λίγα γλυπτά μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, όπου φυλάσσονται στο Λούβρο, ενώ ορισμένα παρέμειναν στην Ακρόπολη.
Μία από τις μετόπες του Παρθενώνα (νότια πλευρά), όπου απεικονίζεται μάχη μεταξύ κενταύρου και Λαπίθη, 442 π.Χ. (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο).
69
68 Α ΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Α ΡΧΑΙΟΤΗΤΑ