Πλήθος κόσμου υποδέχεται τον Ελ. Βενιζέλο στην 3η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1928 (Εν Θεσσσαλονίκη 1900 - 1960, Εξάντας, 1994, φωτογραφική συλλογή Άρη Παπατζήκα).
Large crowds welcome Eleftherios Venizelos in the 3rd edition of the Fair in 1928 (En Thessaloniki 1900 - 1960, Eksantas publications, 1994, Aris Papatzikas photo collection).
100
101
The cover page of the Vradini newspaper of 28 October 1940 which announces the beginning of the War and instigates young men to fight for the country (Athenian News Agency archives).
Το πρωτοσέλιδο της Βραδυνής της 28ης Οκτωβρίου 1940 με το οποίο η εφημερίδα αναγγέλλει την κήρυξη του πολέμου και προτρέπει τους Έλληνες να αγωνιστούν για την τελική νίκη (Αρχείο Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων).
104
Παρά την αρχικά νικηφόρα προέλαση των ελληνικών δυνάμεων και την κατάληψη μεγάλου μέρους της νότιας Αλβανίας, η αιφνιδιαστική επίθεση των δυνάμεων του Γ΄ Ράιχ σε όλο το μήκος της ελληνικής μεθορίου οδήγησε στην κατάρρευση του μετώπου και στην κατάληψη της χώρας από τις γερμανικές και βουλγαρικές δυνάμεις. Στις 27 Απριλίου 1941 ύψωσαν το μισητό σύμβολο του φασισμού στον ιερό βράχο της Ακρόπολης.
Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Καθημερινή στις 18 Νοεμβρίου 1940, λίγες μέρες πριν από την κατάληψη της Κορυτσάς (Αρχείο Δημήτρη Λούκα).
Despite the initial victorious battles of Greeks and the occupation of large part of Southern Albania, the sudden attack of the Third Reich forces all around the Greek borderline led to the collapse of the front and the occupation of the country by German and Bulgarian forces. In April 27th 1941 they rose the hateful symbol of fascism at the Sacred Rock of the Acropolis.
Cover page of the Kathimerini newspaper of 18 November 1940, a few days before the occupation of Korytsa (Dimitris Lucas’ collection).
105
In cases of shortage of food supplies, the general manager of Macedonia (C. Korozos) could affect efficiency at the market of Athens (Empros newspaper, 21.4.1949). Στις συνθήκες έλλειψης τροφίμων, η άσκηση των επισιτιστικών αρμοδιοτήτων της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας μπορούσε να επηρεάσει την επάρκεια στην αγορά των Αθηνών. Γενικός διοικητής ήταν ο Κ. Κορόζος (Εφημερίδα Εμπρός, 21.4.1949).
Β
efore their departure from Thessaloniki (30 October 1944), the Germans
would blow ammunition and evidence so that it would not go to the hands of the Allies. They also blew the Thessaloniki port facilities and the International Fair facilities. Furthermore, the bottom of the Thessalonik Gulf was undermined and filled with sunk ships and mines. The restoration, which was undertaken by British military staff, began immediately after the Liberation and was not complete before 1947. After the end of the German occupation, obligatory law 18/1944 –through which the value of the new Greek drachma was fixed in 50 billion old drachmas, and therefore all debts were prescribed– had negative consequence on depositors and businesspeople especially in Macedonia, because due to their proximity to the war fronts, many facilities had been commandeered through the Greek-Italian War, compared to the industries in the rest of the country. When the debts were prescribed according to obligatory law 18/1944 the businesses lost their assets and their commercial credit, on which they based the hope for future payment of the reimbursements. Consecutive extra taxation programs followed, such as the taxes on those who made a fortune during the Occupation, which hit those who had managed to reserve their businesses, e.g. the food industries. Another harmful fact for the enterprises was the administrational attitude of commerce during the first two years after the Liberation. The licenses for import from foreign countries, which were granted by the State to the enterprises of Northern Greece were limited and issued very slowly, making most transactions practically impossible. It was not before 1949 that the government accepted the allocation of rights to import from abroad. The production in Northern Greece was delayed a bit more than in other areas of the country, without reaching the pre-War levels. The basic cause was the geographical proximity to the front of the Civil War, which caused even more disaster and counterincentives for the expansion of production. Hundreds of villages in Northern Greece were deserted because of the hostilities and their habitants moved to Thessaloniki or Athens. Industrial cities suffered damages, like Naoussa, after attack by the partisans in January 1949 .
The large storehouses were blown up after order by the German governor in October 1944 (Mats Lieberg, Thessaloniki 1944, photographic documents by Jean Lieberg, University Studio Press, Thessaloniki, 1999).
The situation in Northern Greece (1945-1949)
120
H ανατίναξη των μεγάλων ναυτικών αποθηκών έγινε με διαταγή του Γερμανού διοικητή τον Οκτώβριο του 1944 (Mats Lieberg, Θεσσαλονίκη 1944, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1999).
Π
ριν απο την αποχωρηση τους απο τη Θεσσαλονικη (30 Οκτωβρίου 1944), οι
Γερμανοί ανατίναξαν πολεμοφόδια, για να μην περιέλθουν στα χέρια των Συμμάχων. Ανατινάχθηκαν επίσης οι εγκαταστάσεις του λιμανιού της πόλης και της Διεθνούς Έκθεσης. Επίσης, υπονομεύθηκε συστηματικά ο πυθμένας του κόλπου της Θεσσαλονίκης με νάρκες και βυθισμένα πλοία. Η αποκατάσταση των ζημιών, η οποία ανατέθηκε σε βρετανικό στρατιωτικό προσωπικό, άρχισε αμέσως μετά την απελευθέρωση και ολοκληρώθηκε μόλις το 1947. Μετά το τέλος της Κατοχής ο αναγκαστικός νόμος 18/1944 –με τον οποίο ορίστηκε η αξία της νέας δραχμής σε πενήντα δισεκατομμύρια παλαιές, και κατά συνέπεια αποσβέσθηκαν όλα τα χρέη– έπληξε ιδιαίτερα τους καταθέτες και τους επιχειρηματίες, ειδικότερα εκείνους της Μακεδονίας, διότι εξαιτίας της εγγύτητας με τα πολεμικά μέτωπα είχαν υποστεί περισσότερες επιτάξεις στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου σε σύγκριση με τις βιομηχανίες της υπόλοιπης χώρας. Με την άφεση των χρεών που εισήγαγε ο αναγκαστικός νόμος 18/1944 οι επιχειρήσεις αποψιλώθηκαν οριστικά από τις περιουσίες τους αλλά και από την εμπορική τους πίστη, την οποία βάσιζαν στην προσδοκία μελλοντικής πληρωμής των αποζημιώσεων. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες έκτακτες φορολογίες, όπως ο φόρος πλουτισάντων επί Κατοχής, που έθιξε όσους είχαν κατορθώσει να διατηρήσουν ανοικτές τις επιχειρήσεις τους, επί παραδείγματι τις βιομηχανίες διατροφής. Εξίσου επιζήμια για τις επιχειρήσεις ήταν η διοικητική αντιμετώπιση του εμπορίου στα δύο πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Οι άδειες εισαγωγής από το εξωτερικό, τις οποίες παραχωρούσε το κράτος στις βορειοελλαδικές επιχειρήσεις, εκδίδονταν σε περιορισμένο αριθμό και με μεγάλη βραδύτητα, με τρόπο που καθιστούσε πρακτικώς αδύνατη την πραγματοποίηση των περισσότερων συναλλαγών. Μόλις στα 1949 έγινε αποδεκτό από την κυβέρνηση ότι η κατανομή των δικαιωμάτων εισαγωγής από το εξωτερικό ανά περιφέρεια γινόταν με λανθασμένα κριτήρια και λήφθηκαν διορθωτικά μέτρα. Η παραγωγή της Βόρειας Ελλάδας καθυστέρησε περισσότερο από άλλες περιοχές της χώρας να προσεγγίσει τα προπολεμικά επίπεδα. Βασικός λόγος ήταν η γεωγραφική εγγύτητα με τα μέτωπα του εμφύλιου πολέμου, η οποία συσσώρευσε καταστροφές και δημιούργησε πρόσθετα αντικίνητρα για την επέκταση της παραγωγής. Εκατοντάδες χωριά της Βόρειας Ελλάδας ερημώθηκαν λόγω των εχθροπραξιών και οι κάτοικοί τους κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη ή στην Αθήνα. Βιομηχανικές πόλεις υπέστησαν καταστροφές, όπως η Νάουσα, μετά από επιδρομή των ανταρτών τον Ιανουάριο του 1949164.
Η κατάσταση στη Βόρεια Ελλάδα (1945-1949) Αριστερά: στην προσπάθεια τους να καταστρέψουν όλες τις υποδομές της χώρας, οι Γερμανοί ανατίναξαν τη σημαντική γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα (Mats Lieberg, Θεσσαλονίκη 1944, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg, University Studio Press, 1999). Κάτω: οι αποχωρούντες από την πόλη της Θεσσαλονίκης Γερμανοί, μόλις έχουν ανατινάξει ένα μικρό τορπιλοβόλο (Mats Lieberg, Θεσσαλονίκη 1944, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg, University Studio Press, 1999). Left: In an effort to destroy all the infrastructures of the Country, the Germans destroyed the important bridge of river Strymon (Mats Lieberg, Thessaloniki 1944, photographic documents by Jean Lieberg, University Studio Press, Thessaloniki 1999). Bottom: On their way out of the city of Thessaloniki, the Germans blew one more torpedo boat (Mats Lieberg, Thessaloniki 1944, photographic documents by Jean Lieberg, University Studio Press, Thessaloniki 1999).
121
Επάνω: εσωτερικό εκθεσιακού περιπτέρου στη ΔΕΘ, περ. 1966 (Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, φωτ. Σωκράτης Ιορδανίδης). Top: interior of a kiosk in the Fair, ca 1966 (Thessaloniki Photography Museum, Socrates Iordanidis collection). Αριστερά: η κεντρική είσοδος της Διεθνούς Έκθεσης το 1966 (Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, φωτ. Σωκράτης Ιορδανίδης). Left: the central entrace of the Thessaloniki International Fair in 1966 (Thessaloniki Photography Museum, photo by S.Iordanidis).
178
179
Α
τ the elections of April 8, 1990 the winner was New Democracy and its leader
Constantinos Mitsotakis formed a government. During his tenure of office he made efforts to reduce the public sector and rationalize the social security system, as far as domestic affairs were concerned, and to deal with the issue that had come up with the constitutional naming of the former Yugoslavian Republic of Macedonia, as far as foreign affairs were concerned. He remained in power until early September 1993, when he lost parliamentary majority. Then the government of C. Mitsotakis, as a caretaker government, held the elections of October 10, 1993, when the Panhellenic Socialist Party won. Andreas Papandreou formed a government again and typically remained in charge of it until January 17, 1996, although he suffered from a serious health problem for months. He was succeeded by C. Simitis, who was elected by the parliamentary group of the party. The government of Simitis remained in power for seven months and announced elections for September 22, 1996, when PASOK won again. During the next tenure of office of C. Simitis as prime minister, Greece was accepted in the Euro zone, where most countries of the European Union participate. The improvement in fiscal facts was combined with the re-election of C. Simitis, with a marginal majority of votes, in the elections of April 2000.
The serious matter that emerged regarding the name of the Former Yugoslavian Republic of Macedonia started great protests, and led to the renaming of the Ministry of Northern to Ministry of Macedonia and Thrace.
The 1990’s
210
Το μεγάλο ζήτημα που προέκυψε σχετικά με τη συνταγματική ονομασία της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας πυροδότησε μεγάλα συλλαλητήρια και οδήγησε στη μετονομασία του Υπουργείου Βόρειας Ελλάδας σε Υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης.
Σ
τις εκλογeς της 8ης Απριλiου 1990 αναδεiχθηκε νικhτρια η Νέα Δημοκρατία και
ο ηγέτης της Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σχημάτισε κυβέρνηση. Στη θητεία του επιδόθηκε σε προσπάθειες για τη μείωση του δημόσιου τομέα και τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού συστήματος στο εσωτερικό, καθώς και στην αντιμετώπιση του ζητήματος που προέκυψε με τη συνταγματική ονομασία της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο εξωτερικό. Διατηρήθηκε στην εξουσία μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου 1993, οπότε απώλεσε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη διενήργησε ως υπηρεσιακή τις εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993, στις οποίες επικράτησε το ΠΑΣΟΚ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου σχημάτισε και πάλι κυβέρνηση, της οποίας παρέμεινε τυπικά επικεφαλής μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 1996, ενώ από μηνών έπασχε από σοβαρή ασθένεια. Τον διαδέχθηκε ο Κ. Σημίτης, ο οποίος εξελέγη από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. Η κυβέρνηση Σημίτη παρέμεινε στην αρχή επτά μήνες και προκήρυξε εκλογές για τις 22 Σεπτεμβρίου 1996, στις οποίες επικράτησε πάλι το ΠΑΣΟΚ. Στην επόμενη πρωθυπουργική θητεία του Κ. Σημίτη η Ελλάδα έγινε δεκτή στη ζώνη του ευρώ, στην οποία συμμετέχουν οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βελτίωση των δημοσιονομικών δεδομένων συνδυάστηκε με την επανεκλογή του Κ. Σημίτη, με οριακή υπεροχή ψήφων, στις εκλογές του Απριλίου 2000.
Η δεκαετία του 1990
Το κτήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες. The building of the European Council at Brussels.
211
The entrance of the 69th Thessaloniki International Fair. Η είσοδος της 69ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
232
νού για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ΕΚΕΠΠ παρέχει στο κοινό άμεση ενημέρωση σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πολιτικές και τα προγράμματά της. Παρέχει, επίσης, συνδρομή σε κάθε ενδιαφερόμενο που αναζητά πληροφορίες και πρόσβαση στην επίσημη κοινοτική τεκμηρίωση. Επίσης, διοργανώνει εκδηλώσεις για την ενημέρωση φορέων σχετικά με πολιτικές και προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν τον πολιτισμό. Το ΕΚΕΠΠ κατέχει κορυφαία θέση στην Ελλάδα ως προς τη δυνατότητα να συγκεντρώνει τεκμήρια, πληροφορίες και δεδομένα που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η περιφερειακή εμβέλειά του καλύπτει τη Βόρεια Ελλάδα αλλά και τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο. Διαθέτει ευρείες δυνατότητες ως προς την ανάληψη και την υλοποίηση ενημερωτικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, καθώς και το αρμόδιο ανθρώπινο δυναμικό.
Οι σημερινές ιδιαιτερότητες της Βόρειας Ελλάδας
Α
ποτελεί σημαντικό επίτευγμα του θεσμού της διοικητικής αποκέντρωσης και ειδικά της Γενικής Διοίκησης Βορείου Ελλάδος και στη συνέχεια του Υπουργείου Μακεδονίας - Θράκης, το γεγονός ότι όλοι οι παράγοντες που συνιστούσαν επιβαρυντικές ιδιαιτερότητες για τη Βόρεια Ελλάδα στα 1912, εξέλιπαν σταδιακά μέχρι τη μεταπολεμική περίοδο. Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστούν οι μεγάλες προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων και τη δημιουργία μεταφορικών υποδομών, οι οποίες μετέβαλαν την εικόνα της περιοχής και επιτάχυναν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή της. Ωστόσο, στα 92 χρόνια του ελεύθερου εθνικού βίου της Βόρειας Ελλάδας δημιουργήθηκαν νέες ιδιαιτερότητες και ανάγκες. Η σημαντικότερη υπήρξε η άνιση οικονομική ανάπτυξη που σημειώθηκε στην περίοδο του Μεσοπολέμου, όταν μια
233
Η σημερινή όψη του κτηρίου που στεγάζει το Υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης. The actual appearance of the building that houses the Ministry of Macedonia and Thrace.
268
269