WPROWADZENIE Tomasz Walczykiewicz / IMGW-PIB
Woda jest ograniczonym i wrażliwym zasobem – niezbędnym do życia i rozwoju. Przez wiele dziesięcioleci kluczowe zadania gospodarki wodnej dotyczyły wyłącznie użytkowania i technologicznego wykorzystania wody. Wiele rzek w Europie przekształcono w jednolite kanały, pozbawione naturalnych wartości, osiągając przy tym krótkoterminowe i bieżące cele. Jednocześnie niekontrolowane i dynamicznie zagospodarowywanie terenów zalewowych pod budownictwo oraz ich wykorzystanie do celów rolniczych wymusiło dalsze i bardziej intensywne działania regulacyjne. Wiele negatywnych konsekwencji dla środowiska wodnego, wywołanych przez hydroenergetykę, żeglugę czy ochronę przed powodzią, wynikało z sektorowego podejścia, które nie uwzględniało możliwości wykorzystywania rzek dla różnych celów przy uwzględnieniu ochrony środowiska. Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi wymaga holistycznego podejścia, łączącego społeczny i ekonomiczny rozwój z ochroną naturalnych ekosystemów. Przekłada się to bezpośrednio na gospodarowanie przestrzenią. A więc na sposób użytkowania wód w całej zlewni przy jednoczesnym utrzymaniu powierzchni leśnych, rolniczych i zurbanizowanych. Największym wyzwaniem jest zapewnienie różnym sektorom gospodarki i środowisku odpowiedniej ilości wody, aby zmniejszyć stopień kolizyjności potrzeb i zaoferować sprawdzone mechanizmy kompensacyjne. Na terenach zurbanizowanych będzie to np. regulowanie zdolności zatrzymywania bądź odprowadzania wody, a w przemyśle obowiązek doczyszczania, recyklingu i odzysku wody. Zmiany klimatu wpłyną zarówno na zasoby środowiska, jak i na potrzeby. Niezbędne są działania adaptacyjne, uwzględniające również rozwiązania w zakresie planowania przestrzennego. Jednym z kluczowych zasobów w tym procesie będzie woda. Dlatego prawidłowe gospodarowanie jej zasobami jest szczególnie istotne. Dla osiągnięcia określonych celów niezbędne będzie współdziałanie przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Gospodarka zasobami wodnymi korzysta z dorobku oraz wsparcia przedstawicieli nauk ekonomicznych i prawnych, biologicznych i chemicznych, nauk związanych z wybranymi działami matematyki i mechaniki, teorii systemów oraz technologiami przemysłowymi; jest ściśle powiązana z geografią, planowaniem przestrzennym i geologią. Wykorzystuje najnowsze modele matematyczne, narzędzia systemów informacji geograficznej i techniki komputerowe oraz teledetekcyjne. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB bierze czynny udział w tej interdyscyplinarnej dyskusji, poprzez swoją działalność naukowo-badawczą i wydawniczą. Prezentujemy Państwu książkę Współczesne problemy gospodarki wodnej w kontekście zagospodarowania przestrzennego, której tytuł nawiązuje do tematyki XXVII Ogólnopolskiej Szkoły Gospodarki Wodnej. Część zagadnień prezentowanych w tym opracowaniu Autorzy przedstawili podczas obrad w 2018 roku. Szkoła organizowana jest cyklicznie przez Komitet Gospodarki Wodnej PAN i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy. Monografia składa się z trzech części. W pierwszej, pod tytułem Dylematy rozwoju gospodarki wodnej, omówiono stan zasobów wodnych w Polsce na tle krajów europejskich i powiązanie różnych źródeł energii w sektorze jej produkcji z gospodarką wodną. W drugiej, Zagrożenia naturalne w obszarach zurbanizowanych, scharakteryzowano podatność obszarów zurbanizowanych na ekstremalne zjawiska pogodowe i zmiany klimatyczne, odnosząc się do strefy brzegowej Bałtyku i miasta Sopot. Przedstawiono również analizy zmian 5
