Immovator jaarboek 2016 by iMMovator

In dit trendboek geeft iMMovator aan de hand van de thema’s Enabling Technology, Creativity en Business Impact de belangrijkste ontwikkelingen en activiteiten van 2016 weer, met een blik naar 2017. Het jaar 2016 was het jaar dat de wereld in de ban was van Pokémon Go, nieuwe technologieën als Virtual Reality en Internet of Things verschuiven steeds meer van gimmick naar relevante toepassing. Waar Sport en VR een magische combinatie blijkt te zijn. Waarbij het bij IoT steeds meer gaat over het stimuleren van human-centric en het creëren van verantwoordelijke IoT. Ook ging in 2016 de zoektocht naar ‘better pixels’ en ‘better experiences’ onverminderd door, waar technologie en creativiteit vaak hand in hand gaan. Bij een succesvolle innovatie gaat het niet alleen om de technologie. De creativiteit achter een product of dienst is in toenemende mate de sleutel tot succes. Kortom, een jaar met veel potentiële innovaties in zicht.

Ketenoverleg

Editie

trends

editie

2012-2013

Media

update

2011 Monitor versie Media compacte

n l k . e e e w u r u t a f d i m e w. w w

Hilversum Media

Network,

Week 2011 19 mei Future t/m 16

is te vinden

2011-2012

TV in

kwartaal

Nederland

Televisie

Meer

trends

informatie

is te vinden

Media

update

editie

Hilversum Media

Network,

uTu gy - F

2008) (januari immovaTor: van 2007-2008 (januari 2009) editie uiTgaven 2010) in crossmedia, editie 2008-2009 (januari crossmedia, editie 2009-2010 ieder kwartaal) en ontwikkelingen in 2007 • Trends crossmedia, september en ontwikkelingen in (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) Digitale • Trends (december 2006 • Kwartaalmonitor Monitor (juni 2008) Media 2008 • Cross Monitor (juni 2010) Media 2010 • Cross Monitor (juni 2006) Media • Cross in Verbindingen • Investeren

andere

3 kwartaal

or immovaT

ingen a on crossmedi en onTwikkel 2010-2011 in ediTie

crossmediasector het gevolgd werd, 2010-2011 Nederlandse Dagen en in de ediTie de 3D gelanceerd Cafés, de iPad ontwikkelingenMedia waarin in crossmedia, de relevante zoals de Cross het jaar kwam van 2010, gingen op gang mate aan bod. een overzicht evenementen, thema’s nog langzaam toenemende en onTwikkelingen geeft bestond! maar georganiseerde zich in 10 jaar verschillende in crossmedia in 2010 precies komen de bioscopen en de media door iMMovator Network nam in en ontwikkelingen van de netwerken crossmediasector Media vlucht en onderzoeken hand in de Trends Cross 3D een via sociale projecten Aan de waarin in 2010. kan delen waarin iMMovator ontwikkelingen Het jaar Jaarcongres, elkaar van de het jaar Mediapark andere tablets. je alles met overzicht – ook 2010 een boeiend door diverse Het jaar waarin en diensten. biedt veranderen! op televisie.lokale content in crossmedia kunnen markt op richten 2011 de die in en ontwikkelingen trends Trends in prille en inzicht

Trends

Meer

informatie

is te vinden

www.immovaTor.nl

Versie december

20-01-12

23-01-12

18.0 2011

16:10

11:36

co n re - e

2008) (januari immovaTor: van 2007-2008 (januari 2009) editie uiTgaven 2010) in crossmedia, editie 2008-2009 (januari crossmedia, editie 2009-2010 ieder kwartaal) en ontwikkelingen in 2007 • Trends crossmedia, september en ontwikkelingen in (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) Digitale • Trends 2006 (december 2008) • Kwartaalmonitor Monitor Media 2008 (juni 2010) • Cross Monitor Media 2010 (juni 2006) • Cross Monitor (juni Media • Cross in Verbindingen • Investeren

andere

- Monitor

3 kwartaal

immova

Trends

Televisie

Digitale Ketenoverleg e

Digitale

TV in

Nederland

derde

kwartaal

2011

Tor

lingen dia en onTwikke 2010-2011 in crossme ediTie

Versie december

20-01-12

Cross

13 - 16

Almere May 2013

23/07/13

12:56

- Jaarboek 12002

- Cover.indd

1-3

Cross

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

in Cijfers

S-PrePress-iMMovator

Cross 1 MFW13_boekje_A5.indd

18.0 2011

16:10

omic

in Cijfers

2012

2011

Televisie

Cross

Media

Monitor

2012

D I A M E t / m 1 6

Media

update

Media

Week mei 2011 Future t/m 19

is te vinden

www.immovaTo

r.nl

2008) (januari immovaTor: 2007-2008 (januari 2009) van editie 2010) 2008-2009 (januari uiTgaven 2011) in crossmedia, editie 2009-2010 (januari in crossmedia, editie 2010-2011 ieder kwartaal) en ontwikkelingen crossmedia, editie 2007 • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, september • Trends en ontwikkelingen in (vanaf • Trends en ontwikkelingenTelevisie (juni 2011) Digitale 2006) • Trends sfeerimpressie (december Week • Kwartaalmonitor 2006 Future 2008) (juni Monitor • Media 2008 Media 2010) (juni Monitor • Cross 2010 2011) Media Monitor • Cross (november 2006) Media (juni Update • Cross Media 2011) • Cross in Verbindingen (september • Investeren DataCapital • Almere

andere

n o lo

Week

Tech

Future

Trends

2011-2012

Week 2011 19 mei Future 16 t/m

2011 Monitor versie Media compacte

n l k . e e e w u r u t a f d i m e w. w w

Cross

Monitor

- Monitor Digitale

TV in Nederland

derde kwartaal

2011

editie 201

ale Televisie

Digit Ketenoverleg e

2011 3 kwartaal

ngen onTwikkeli edia Trends en in crossm -2011 ediTie 2010

• ediTie 2010-2

2010-2011

Cross

iMMovator

Media

2010-2011

• ediTie

Cross K E E E W 1 1 U R 2 0 U T i A F m e D I 1 9 M E m t / 1 6

Media

ingen ia en ontwikkel in crossmed

www.immovaTor.nl

2011-2012

18.0 Versie 2011 december

16:10 20-01-12

editie 2008-2009 (januari kwartaal) editie

18:16

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

Cross

Digitale Ketenoverleg

2012-2013

3 kwartaal

2010-2011 onTwikkelingen ediTie in crossmedia

immovaTor:2007-2008 (januari 2010)

(vanaf 2006) • Trends en ontwikkelingen Televisie • Trends en ontwikkelingen Digitale (december 2008) 2006 • Trends (juni 2010) Monitor 2008 • Kwartaalmonitor (juni Media Monitor 2010 (juni 2006) • Cross Media Monitor • Cross Media in Verbindingen • Cross • Investeren

Cross

• ediTie

2011

Ketenoverleg e

2010-2011

en Trends

2008) (januari 2009)

van

ieder uiTgaven in crossmedia, editie 2009-2010 2007 crossmedia, andere ontwikkelingen in september in crossmedia, en

30-11-12

1 cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

iMMovator_jaarboek

in crossmedia

Digitale

• editie

gevolgd

in crossmedia

informatie

www.immovaTor.nl

en onTwikkelingen

Meer

• ediTie

derde Digitale - Monitor Televisie Digitale Ketenoverleg

immovaTor

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad Cafés, 2010-2011 Media jaar waarinkwam gingen ediTie ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bestond! de relevante zoalsaan bod. van langzaam in 2010 10 jaar in toenemende in crossmedia, zich thema’s maar nog evenementen, precies overzicht media een crossmediasector Network geeft en de verschillende georganiseerde in de de bioscopen Media komen nam in onTwikkelingen netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht via socialeiMMovator de ontwikkelingen de door en onderzoeken 3D een delen van van waarin kan en ontwikkelingen hand jaar projectenjaar waarin overzicht het elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend Jaarcongres, tablets. je alles in 2010. 2010 een veranderen! andere waarin diensten. biedt Mediapark kunnen en diverse Het jaar door de markt content in crossmedia in 2011 op televisie. op lokale die richten en ontwikkelingen trends in prille Trends op en inzicht vinden is te

Trends

immovat

crossmediasector het gevolgd werd, Nederlandse Dagen en 2010-2011 in de de 3D ediTie gelanceerd Cafés, de iPad ontwikkelingenMedia waarin relevante de Cross in crossmedia, het jaar kwam zoals van de 2010, gingen op gang mate aan bod. een overzicht evenementen, thema’s nog langzaam toenemende en onTwikkelingen geeft bestond! maar georganiseerde zich in 10 jaar verschillende in crossmedia in 2010 precies komen de bioscopen en de media door iMMovator Network nam in en ontwikkelingen van de crossmediasector netwerken Media vlucht en onderzoeken hand in de Trends Cross 3D een via sociale projecten Aan de waarin kan delen waarin iMMovator in 2010. ontwikkelingen Het jaar Jaarcongres, elkaar van de het jaar Mediapark andere tablets. je alles met overzicht – ook 2010 een boeiend door diverse Het jaar waarin en diensten. biedt veranderen! op televisie.lokale content in crossmedia kunnen markt op 2011 de richten die in en ontwikkelingen trends Trends in prille en inzicht

Trends

2011

en Ontwikkelingen

www.immovaTor.nl

16:10

11:36

2014-2015

Trends

20-01-12

23-01-12

in crossmedia

beurzen on internationale en Video en was van grote op meer succes thema 2011-2012 groot waarin TV, hét een glasvezel. ediTie Het jaar Connected of Holland’ “Trends aanleggen: doorbreken. Voice ook van ‘The moet in crossmedia, Maar de toekomst aankondigde.en inzicht nog van format in 2011 de tablets. eigenlijk jaar van omroepbezuinigingen het crossmediale is het in Nederland telecomnetwerken en onTwikkelingen crossmediasector grote 2011 waarin maar in de de nieuwe kabinet van 3D, Het jaar geworden, en het is het jaar en de IBC. ontwikkelingen was graafmachines toesloeg van de 2010 Show eens big business met NAB mannen crisis nog overzicht als de de Netwerk. internationaal een boeiend in Nederland Media Demand jaar waarin geeft Cross veranderen! plaatsen ook het meer was kunnen in Crossmedia” van iMMovator 2011 de markt Maar uitgave 2012 is een die in en Ontwikkelingen trends in Crossmedia in prille

Trends

2008) (januari immovaTor: van 2007-2008 (januari 2009) editie uiTgaven 2010) in crossmedia, editie 2008-2009 (januari crossmedia, editie 2009-2010 ieder kwartaal) en ontwikkelingen in 2007 • Trends crossmedia, september en ontwikkelingen in (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) Digitale • Trends 2006 (december 2008) • Kwartaalmonitor Monitor Media 2008 (juni 2010) • Cross Monitor Media 2010 (juni 2006) • Cross Monitor (juni Media • Cross in Verbindingen • Investeren

andere

2011

in crossmedia

Cross iMMovator

en ontwikkelingen

Cross

• trends

Cross K E E E W 1 1 U R 2 0 U T i A F m e D I 1 9 M E m t / 1 6

kwartaal

en onTwikkelingen

18.0 Versie 2011

17:04

1-3

derde

• Trends

2011

december

- Cover.indd

S-PrePress-iMMovator

Nederland

2011

ngen ontwikkeli trends en in crossmedia 1-2012

2-2013

Meer informatie

ia • editie 2011-201

informatie

www.immovaTor.nl

kwartaal

Nederland

Televisie

3 kwartaal

15-01-14

- Jaarboek 12002

TV in

Televisie

immovaTor

Meer

2011

TV in

Televisie

Digitale Ketenoverleg e

16:10 20-01-12

2008) (januari immovaTor: 2007-2008 (januari 2009) van editie 2010) 2008-2009 (januari uiTgaven 2011) in crossmedia, editie 2009-2010 (januari in crossmedia, editie 2010-2011 ieder kwartaal) en ontwikkelingen crossmedia, editie 2007 • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, september • Trends en ontwikkelingen in (vanaf • Trends en ontwikkelingenTelevisie (juni 2011) Digitale 2006) • Trends sfeerimpressie (december Week • Kwartaalmonitor 2006 Future 2008) • Media Media Monitor 2008 (juni 2010) • Cross Media Monitor 2010 (juni 2011) • Cross Media Monitor (november 2006) (juni • Cross Media Update 2011) in Verbindingen • Cross (september • Investeren DataCapital • Almere

andere

Digitale

Editie 201

immovaTor

edia n in crossm

ingen ia en Ontwikkel in Crossmed

derde Digitale - Monitor Digitale Ketenoverleg

immovaTor

2010-2011 onTwikkelingen ediTie in crossmedia

- Monitor

DIA • EDITIE

en Trends

editie 2008-2009 (januari kwartaal) editie ieder

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

1-3 2012_cover.indd

Televisie

en onTwikkelingen

gevolgd

immovaTor:2007-2008 (januari 2010)

(vanaf 2006) • Trends en ontwikkelingen Televisie • Trends en ontwikkelingen Digitale (december 2008) 2006 • Trends (juni Monitor 2008 2010) • Kwartaalmonitor (juni Media Monitor 2010 (juni 2006) • Cross Media Monitor • Cross Media in Verbindingen • Cross • Investeren

immovator

2008) (januari 2009)

van

2009-2010 in crossmedia, uiTgaven 2007 crossmedia, editie andere ontwikkelingen in crossmedia, september in en

Network,

• Trends

informatie

www.immovaTor.nl

Media

immovaTor

Meer

Trends

en Ontwikkelingen

www.immovaTor.nl

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad Cafés, 2010-2011 Media jaar waarinkwam gingen ediTie ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bestond! de relevante zoalsaan bod. langzaam toenemende van in 2010 10 jaar in nog in crossmedia, zich thema’s maar evenementen, precies overzicht media een Network crossmediasector en de geeft verschillende de bioscopen georganiseerde in de Media komen nam in onTwikkelingen netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht via socialeiMMovator de ontwikkelingen de door en onderzoeken 3D een delen van van waarin kan en ontwikkelingen jaar hand projectenjaar waarin overzicht het elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend tablets. je alles Jaarcongres, 2010 in 2010. een veranderen! andere waarin diensten. biedt Mediapark kunnen en diverse Het jaar door content in crossmedia de markt op televisie. in 2011 op lokale die richten en ontwikkelingen trends in prille Trends op en inzicht vinden is te

Trends

18.0 Versie 2011 december

Monitor

2008) (januari IMMOVATOR: 2007-2008 (januari 2009) VAN editie 2010) 2008-2009 (januari UITGAVEN 2011) in crossmedia, editie 2009-2010 (januari 2012) 2012) in crossmedia, editie 2010-2011 (december tot februari en ontwikkelingen crossmedia, editie 2007 • Trends en ontwikkelingen in 2011-2012 crossmedia, edtiei • Trends en ontwikkelingen in van september crossmedia, kwartaal • Trends en ontwikkelingen in (ieder • Trends en ontwikkelingenTelevisie (juni 2011) Digitale 2012) • Trends sfeerimpressie (juni Week 2006) • Kwartaalmonitor sfeerimpressie Future • Media Future Week 2006 (december 2008) (juni Monitor • Media 2008 Media 2010) (juni Monitor • Cross 2010 Media 2012) (juni Monitor • Cross 2012 2011) Media Monitor • Cross (november 2006) Media (juni Update • Cross Media 2011) • Cross in Verbindingen (september • Investeren DataCapital • Almere

jaarboek

DEF.indd

• Trends

2012)

immovaTor

tot februari

2007

2010-2011

2006)

00_12056_iMMovator

2014_cover

Digitale

Digitale Ketenoverleg e

4-20

www.im movaTo

Ketenoverleg

DIA • EDITIE

iMMovat

2013-2014

Trends

kwartaal

Nederland

Televisie

16:10 20-01-12

in Cijfers Media 2012

Media

Hilversum

vanaf

2010-2011 in crossmed ediTie

• ediTie

Cross

IMMOVATOR:

in crossmedia

2012-2013

Cross

iMMovator

Network,

VAN

2010-2011

• EDITIE

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

1-3

S-PrePress-iMMovator

ANDERE Media

Trends

en onTwikkelingen

TV in

Televisie

Digitale

Ketenoverleg e

2010-2011

11:36 23-01-12

- economics

IN CROSSMEDIA

2011-2012

Hilversum Cross iMMovator

UITGAVEN

• ediTie

editie 2008-2009 (januari r kwartaal) editie

- FuTure

• editie

EN ONTWIKKELINGEN

2010-2011

• TRENDS

in crossmedia

Technology

• ediTie

IMMOVATOR

en ontwikkelingen

in crossmedia

• trends

immovaTor:2007-2008 (januari 2010)

12:56 23/07/13

- Cover.indd - Jaarboek

Monitor

2012) • Almere whitepapers TV (vanaf • Diverse en connected

2012-2013

immovator

en onTwikkelingen

2008) (januari 2009)

van

iede uiTgaven in crossmedia, editie 2009-2010 2007 crossmedia, andere ontwikkelingen in september en in crossmedia,

Almere 2013 16 May

12002

in Cijfers Media 2012

Media

in crossmedia

2011-2012

• Trends

• editie

immovaTor

Week Future Media

update Media

andere en ontwikkelingen

Editie

2011

derde

Digitale

- Monitor

Digitale

Ketenoverleg

2010-2011

Cross

en onTwikkelingen

gevolgd

2011-2012 en ontwikkelingen in crossmedia editie

informatie

www.immovaTor.nl

kwartaal

2008) (januari 2009) (januari 2010) 2007-2008 editie 2008-2009 (januari 2011) immovaTor: van editie 2009-2010 (januari kwartaal) in crossmedia, editie 2010-2011 ieder uiTgaven 2007 in crossmedia, editie in crossmedia, september ontwikkelingen in crossmedia, (vanaf 2011) • Trends en ontwikkelingen Televisie (juni 2006) • Trends en ontwikkelingen Digitale • Trends en sfeerimpressie (december • Trends Week 2006 (juni 2008) 2010) Future Monitor 2008 • Kwartaalmonitor (juni 2011) • Media Media Monitor 2010 2006) • Cross Media Monitor (november (juni 2011) • Cross Media Update • Cross Mediain Verbindingen (september • Cross DataCapital • Investeren • Almere

Week

1 MFW13_boekje_A5.indd

Cross

(tweejaarlijks, van september2008) 2006 2006) kwartaal vanaf januari (juni Monitor (ieder Media (jaarlijks, juni 2011) Televisie in Verbindingen • Cross vanaf Digitale in crossmedia hom • Investeren (jaarlijks, to the fiber • Kwartaalmonitor en ontwikkelingen sfeerimpressie 2011) innovatie, • Trends Future Week (september o.a. over • Media DataCapital i.s.m. TNO,

ANDERE

• Trends

Meer

2011 3

Cross

Future

13 -

11:36 23-01-12

18:16 30-11-12

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

S-PrePress-iMMovator

immovaTor

van

mannen was de Show een 2010 NAB iMMovator veranderen! waarin geeft de van internationaal jaar als in Nederland kunnen het uitgave ook Demand markt plaatsen in Crossmedia” was de is een meer 2011 in 2012 Maar die in Crossmedia Ontwikkelingen trends en in prille Ontwikkelingen en Trends

www.immovaTor.nl

Media 16:10 20-01-12

andere

1-3 - Cover.indd - Jaarboek

12002

1-3 2012_cover.indd jaarboek 00_12056_iMMovator

• EDITIE

jaar

18.0 Versie 2011 december

in crossmedia

beurzen on Video en en internationale was op meer grote van succeswaarin glasvezel. thema groot jaar “Trends hét Het een aanleggen: inzicht TV, en 2011-2012 of Holland’ toekomst aankondigde. doorbreken. in 2011 Connected ediTie Voice moet van de van nog ‘The ook Maar format eigenlijk crossmediasector omroepbezuinigingen in de grote telecomnetwerken de crossmediale in Nederland nieuwe kabinet het

in crossmedia, tablets.

het de maar ontwikkelingen en is het waarin de onTwikkelingen 2011 jaar geworden, toesloeg van Netwerk. en 3D, Het is graafmachines van eens overzicht IBC. Media met nog Trends het jaar en de business Cross big crisis boeiend

2010-2011 onTwikkelingen on ediTie in crossmedia

• ediTie

gevolgd

2011-2012 en ontwikkelingen in crossmedia editie

Week Future Media

update Media Cross

2008) (januari 2009) immovaTor:2007-2008 (januari 2010) van editie 2008-2009 (januari kwartaal) editie 2009-2010 ieder uiTgaven in crossmedia, 2007 editie in crossmedia, september en ontwikkelingen in crossmedia, (vanaf 2006) • Trends en ontwikkelingen Televisie • Trends en ontwikkelingen Digitale (december 2008) 2006 • Trends (juni Monitor 2008 2010) • Kwartaalmonitor (juni Media Monitor 2010 (juni 2006) • Cross Media Monitor • Cross Media in Verbindingen • Cross • Investeren

ediTie

Trends

immovator

trends

Trends

trends

informatie

www.immovaTor.nl

2013-2014

Meer

kwartaal

2008) (januari 2009) (januari 2010) 2007-2008 immovaTor: editie 2008-2009 (januari 2011) van editie 2009-2010 (januari kwartaal) in crossmedia, editie 2010-2011 ieder uiTgaven 2007 in crossmedia, editie in crossmedia, september ontwikkelingen in crossmedia, (vanaf 2011) • Trends en ontwikkelingen Televisie (juni 2006) • Trends en ontwikkelingen Digitale • Trends en sfeerimpressie (december • Trends Week 2006 (juni 2008) 2010) Future Monitor 2008 • Kwartaalmonitor (juni 2011) • Media Media Monitor 2010 2006) • Cross Media Monitor (november (juni 2011) • Cross Media Update • Cross Media Verbindingen (september in • Cross DataCapital • Investeren • Almere

en ontwikkelingen

beurzen on Video en en internationale was op meer grote succeswaarin glasvezel.

2011 3

immovaTor

in crossmedia

Trends

www.immovaTor.nl

• trends

van

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad 2010-2011 Cafés, Media jaar waarinkwam gingen ediTie ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bestond! de relevante zoalsaan bod. langzaam toenemende in 2010 van 10 jaar in in crossmedia, ector zich thema’s maar nog evenementen, precies overzicht media een Network crossmedias en de geeft verschillende de bioscopen georganiseerde in de Media onTwikkelingen komen nam in netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht via socialeiMMovator de ontwikkelingen de door en onderzoeken 3D een delen van van waarin kan en ontwikkelingen jaar hand projectenjaar waarin overzicht het elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend Jaarcongres, tablets. je alles 2010 in 2010. een veranderen! andere waarin diensten. biedt Mediapark kunnen en diverse Het jaar door de markt content in crossmedia in 2011 op televisie. op lokale die richten en ontwikkelingen trends in prille Trends op en inzicht vinden is te

immovator

jaar

2012-2013 en Ontwikkelingen in Crossmedia Editie

groot thema jaar “Trends hét Het een inzicht aanleggen: TV, en 2011-2012 of Holland’ toekomst aankondigde. doorbreken. in 2011 Connected ediTie Voice moet van de van nog ‘The ook Maar format eigenlijk crossmediasector omroepbezuinigingen in de grote telecomnetwerken de crossmediale in Nederland nieuwe kabinet het

in crossmedia, tablets.

andere en ontwikkelingen

2008) (januari 2009) (januari 2010) 2007-2008 2012) IMMOVATOR: editie 2008-2009 (januari 2011) 2012) VAN februari editie 2009-2010 (januari tot in crossmedia, editie 2010-2011 (december 2007 UITGAVEN in crossmedia, editie 2011-2012 september in crossmedia, edtiei van ontwikkelingen in crossmedia, kwartaal • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, (ieder 2011) • Trends en ontwikkelingen Televisie (juni 2012) • Trends en (juni ontwikkelingen Digitale 2006) • Trends en sfeerimpressie • Trends Week sfeerimpressie (december Future Week • Kwartaalmonitor 2006 (juni 2008) • Media Future Monitor 2008 (juni 2010) 2012) • Media Media Monitor 2010 (juni 2011) • Cross Media Monitor 2012 2006) • Cross Media Monitor (november (juni 2011) • Cross Media Update • Cross Media Verbindingen (september in • Cross DataCapital • Investeren • Almere

en onTwikkelingen

Netwerk.

immovator

• Trends

als

2011-2012

immovaTor

• EDITIE

van

• editie

IN CROSSMEDIA

beeldbuis de doorbraak vele de van en jaar het introduceerden platforms van ook internettoepassingen was record In 2012 screen 2012-2013 het waarmee 2012 afvraagt TV, afleiden. second Style’ zich EDITIE HbbTV? hun van aandacht met industrie en ‘Gangnam je (connected) wordenjuist de mediabestedingen. op jaar of en advertising formats internationaal CROSSMEDIA, het in 2012 dalende IN tablet 2013 en en de online verrijken, zal scoordenmet innovatie! vol omarmde ook je smartphone, crossmediasector bedrijven tv-programma’s op de omroepen, compleet in de die omroepbezuinigingen te experimenteren budgetten, media crisis, op Nederlandse apps. gezien en druk begonnen socialvan de ontwikkelingen radio jaar kansrijk de schermtoepassingen het van waarin

door Apps ONTWIKKELINGEN

toenemende wordt tweede ook jaar was de was schermtoepassingen Het programmamakers overzicht 2012 HbbTV 2012 ondanks screen’, Media tweede waarin verbrak.Maar en komen. boeiend jaar hun ooit Cross ‘Second een het heeft. veranderen! van video geeft 2012, petto vernieuwingen iMMovator programma’s YouTubehen in kunnen van markt voor technologie. de bekeken in Crossmedia’ uitgave technologische best toekomst in 2013 veel is een de die met wat jaar Ontwikkelingen trends en Een in Crossmedia in prille ‘Trends inzicht en Ontwikkelingen en Trends www.immovator.nl

IN CROSSMEDIA

EN ONTWIKKELINGEN

kwartaal

Nederland

Televisie

en Trends

immovator

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad 2010-2011 Cafés, Media jaar waarinkwam ediTie gingen ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bestond! de relevante zoalsaan bod. langzaam in 2010 van 10 jaar in toenemende in crossmedia, zich thema’s maar nog evenementen, precies overzicht media een crossmediasector Network en de geeft verschillende de bioscopen georganiseerde in de Media onTwikkelingen komen nam in netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht via socialeiMMovator de ontwikkelingen de door en onderzoeken 3D een delen van van waarin kan en ontwikkelingen jaar hand projectenjaar waarin overzicht het elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend Jaarcongres, tablets. je alles 2010 in 2010. een veranderen! andere waarin diensten. biedt Mediapark kunnen en diverse Het jaar door de markt content in crossmedia in 2011 op televisie. op lokale die richten en ontwikkelingen trends in prille Trends op en inzicht vinden is te

iMMovator Trends

van

TRENDS het jaar

• Trends

2010-2011

TV in

Televisie

Digitale

Ketenoverleg e

immovaTor

16:10

11:36

ingen ia en ontwikkel in crossmed

in crossmedia

• ediTie

Trends

2011

derde

Digitale

- Monitor

Digitale

Ketenoverleg

en Ontwikkelingen Trends www.immovator.nl 20-01-12

23-01-12

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

immovaTor

iMMovat

TRENDS

2008) van immovaTor:2007-2008 (januari 2009) (januari editie uiTgaven 2010) in crossmedia, editie 2008-2009 (januari 2009-2010 kwartaal) en ontwikkelingen in crossmedia, editie 2007 ieder • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, september (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) Digitale • Trends 2006 (december • Kwartaalmonitor 2008) Monitor Media 2008 (juni • Cross 2010) Monitor Media 2010 (juni 2006) • Cross Monitor (juni Media • Cross in Verbindingen • Investeren

andere

ANDERE en ontwikkelingen

1-3

EN ONTWIKKELINGEN

Network,

- Cover.indd

S-PrePress-iMMovator

• TRENDS

in crossmedia

Media

lingen ia en Ontwikke in Crossmed

op de beeldbuis doorbraak vele van de 2012-2013 internettoepassingen het jaar 18.0 introduceerden en EDITIE was ook TV, waarmee 2012 Versie In 2012 platformsvan screen HbbTV? afleiden. 2011 je (connected) van het record NL Ziet second IN CROSSMEDIA, worden en op Style’ de aandachtdecember als met hun platform zich afvraagt tablet het jaar VOD of juist en ‘Gangnamindustrie de industrie zal 2013 internationaal verrijken, smartphone, door formats advertising 2013-2014 op je verwerking mediabestedingen. het gezamenlijke scoorden wordt EN ONTWIKKELINGEN de omroepen, Apps was en de met online EDITIE de opslag, 2013 Big data bedrijven en dalende die tv-programma’s kondigden de apps. gezien door TRENDS over omarmde leven. in 2012 wordt? en SBS andere jaar van innovatie! kennis experimenteren kansrijk compleet NPO dagelijks en Nederlandse te omarmd wordt in Meer ook vol was het wordt als IN CROSSMEDIA, in ons schermtoepassingen en RTL, begonnensocial media crisis, omroepbezuinigingende crossmediasector 2012 ook het en breder toegepast was HbbTV tweede ontwikkeling. rol nemen radio op budgetten, in die 2013 Nederland van de komen. schermtoepassingen genoeg screen’, druk nieuwe media industrie waarin naar met het jaar industrie revalidatie. programmamakers tweede de belangrijkereuit deze kwam ontwikkelingen Het jaar was ook maar en van ‘Second hun waarin door EN ONTWIKKELINGEN de media jaar, Netflix de toenemende van de gehaald 2012 het jaar een steeds Big Data kennis uit trainingen ooit verbrak. roerig video! Maar programma’s2012, overzicht media Een voor video en ondanks en waarin heeft. het maximale van online & social het jaar wordt technologie. YouTubehen in petto Netwerk. Expertise bijvoorbeeld plaatsvinden. een boeiend smart het jaar 2014 vernieuwingen Media geeft bekeken veranderen! voor 2013, waarin nog niet overal Wordt defensie, 2014 gaan best Cross zijn. op crossovers. kunnen Het jaar en bij toekomst technologische maar die in aan. in Crossmedia’ zal nodig te liggen in de zorg wat de de markt gezien, met veel data van iMMovator kwam 2013 innovatie! omroepfusies kansrijk worden van big Een jaar die in uitgave de nadruk en Ontwikkelingen op de ook vol trends is een en analyse waarin ‘Trends die toegepast in prille jaar voorbereiden op budgetten, games in Crossmedia zich ook het Netwerk. en inzicht Zoals de druk Media 2011 toekomst! sectoren. de omroepen Cross 3 kwartaal en ondanks en Ontwikkelingen jaar waarin een interessante Trends van iMMovator voor vernieuwingen kansen uitgave www.immovator.nl is een technologische 2011 met veel immovaTor 3 kwartaal in Crossmedia Een jaar onTwikkelingen on in crossmedia en

Week 2011 19 mei Future t/m

Hilversum Cross iMMovator

- Jaarboek 12002

Trends

en ontwikkelingen

Media

update

2008) (januari 2009) immovaTor: 2007-2008 (januari van editie 2010) 2008-2009 (januari uiTgaven in crossmedia, editie 2011) 2009-2010 (januari in crossmedia, editie en ontwikkelingen 2010-2011 ieder kwartaal) • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, editie 2007 • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, september (vanaf • Trends en ontwikkelingenTelevisie (juni 2011) Digitale • Trends 2006) sfeerimpressie Week (december • Kwartaalmonitor 2006 Future 2008) (juni Monitor • Media 2008 Media 2010) (juni Monitor • Cross 2010 Media 2011) Monitor • Cross (november 2006) Media (juni Update • Cross Media 2011) • Cross in Verbindingen (september • Investeren DataCapital • Almere

andere

IMMOVATOR

Media

2011 Monitor versie Media compacte

nl k. ee e w ur ut af di me w. w w

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

2008) (januari 2009) IMMOVATOR: 2007-2008 (januari VAN editie 2010) 2008-2009 (januari UITGAVEN in crossmedia, editie 2011) 2009-2010 (januari 2012) 2012) in crossmedia, editie en ontwikkelingen 2010-2011 (december tot februari • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, editie 2007 2011-2012 • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, edtiei van september • Trends en ontwikkelingen in crossmedia, kwartaal (ieder • Trends en ontwikkelingenTelevisie (juni 2011) Digitale 2012) • Trends sfeerimpressie (juni Week • Kwartaalmonitor 2006) Future sfeerimpressie Week (december • Media 2006 Future 2008) Monitor (juni • Media 2008 Media 2010) Monitor (juni • Cross 2010 Media 2012) Monitor (juni • Cross 2012 Media 2011) Monitor • Cross (november 2006) Media (juni Update • Cross Media 2011) • Cross in Verbindingen (september • Investeren DataCapital • Almere

ANDERE

beurzen on internationale en Video en was van grote op meer succes thema 2011-2012 groot waarin TV, hét een glasvezel. ediTie Het jaar “Trends of Holland’ aanleggen: van Connected doorbreken. Voice ook ‘The moet in crossmedia, Maar de toekomst aankondigde.en inzicht nog van format in 2011 de tablets. eigenlijk jaar van omroepbezuinigingen het crossmediale is het in Nederland telecomnetwerken en onTwikkelingen crossmediasector grote 2011 waarin maar in de de nieuwe kabinet Trends van 3D, Het jaar geworden, en het is het jaar en de IBC. ontwikkelingen was graafmachines toesloeg van de 2010 Show eens big business met NAB mannen crisis nog overzicht als de de Netwerk. internationaal een boeiend in Nederland Media Demand jaar waarin geeft Cross veranderen! plaatsen ook het meer was kunnen in Crossmedia” van iMMovator 2011 de markt Maar uitgave 2012 is een die in en Ontwikkelingen trends in Crossmedia in prille

• trends

Cross

• TRENDS

Cross K E E E W 1 1 U R 2 0 U T i A F m e D I 1 9 M E m t / 1 6

16:10

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

immovat

immovator

18.0 Versie 2011 december

16:10 20-01-12

andere

20-01-12

andere

EDITIE 2015-201

immovaTor

2010-2011 onTwikkelingen in crossmedia ediTie

2010-2011

IMMOVATOR

2011-2012

en Trends

ediTie

2011-2012

2010-2011

gevolgd

• editie

en onTwikkelingen

2008) (januari 2009) immovaTor:2007-2008 (januari 2010) van editie 2008-2009 (januari kwartaal) editie 2009-2010 ieder uiTgaven in crossmedia, 2007 editie in crossmedia, september en ontwikkelingen in crossmedia, (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) • Trends en ontwikkelingen Digitale (december 2008) 2006 • Trends (juni Monitor 2008 2010) • Kwartaalmonitor (juni Media Monitor 2010 (juni 2006) • Cross Media Monitor • Cross Media in Verbindingen • Cross • Investeren

www.immovaTor.nl

• ediTie

• Trends

18.0 Versie 2011 december

is te vinden

in crossmedia

immovaTor

2010-2011 onTwikkelingen on in crossmedia ediTie

Meer informatie

in crossmedia

informatie

2010-2011

en Trends

editie

en ontwikkelingen

vinden

• ediTie

gevolgd

2008) (januari 2009) immovaTor:2007-2008 (januari 2010) editie van 2008-2009 (januari kwartaal) editie 2009-2010 ieder uiTgaven in crossmedia, 2007 editie in crossmedia, september en ontwikkelingen in crossmedia, (vanaf • Trends en ontwikkelingen Televisie 2006) • Trends en ontwikkelingen Digitale (december 2008) 2006 • Trends (juni Monitor 2008 2010) • Kwartaalmonitor (juni Media Monitor 2010 (juni 2006) • Cross Media Monitor • Cross Media in Verbindingen • Cross • Investeren

2012-2013

vinden

informatie

www.immovaTor.nl

in crossmedia

is te Meer

en onTwikkelingen

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad 2010-2011 Cafés, Media jaar waarinkwam ediTie gingen ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bod. de relevante zoals bestond! aan van langzaam in crossmedia, 10 jaar in 2010 in toenemende zich thema’s maar nog evenementen, overzicht precies een media geeft Network crossmediasector en de verschillende georganiseerde de bioscopen Media in de onTwikkelingen komen nam in netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht sociale iMMovator de door en onderzoeken de ontwikkelingen 3D een delen via van van waarin en ontwikkelingen kan hand jaar projectenjaar waarin het overzicht elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend Jaarcongres, tablets. je alles in 2010. 2010 een veranderen! andere waarin biedt Mediapark en diensten. kunnen diverse Het jaar door content in crossmedia de markt op televisie. in 2011 op lokale die richten en ontwikkelingen trends Trends in prille en inzicht op

Trends

is te

het

• Trends

2011

3 kwartaal

www.immovaTor.nl

kwartaal

Nederland

2011

• trends

immovaTor

Televisie

Ketenoverleg e

Meer

van

TV in

Televisie

3 kwartaal

• EDITIE

Digitale

immovaTor

crossmediasector werd, en het Dagen gelanceerd Nederlandse de 3D in de de iPad Cafés, 2010-2011 Media jaar waarinkwam ediTie gingen ontwikkelingen mate de Cross2010, het op gang bod. bestond! de relevante zoals aan van langzaam 10 jaar in toenemende in 2010 in crossmedia, zich thema’s maar nog evenementen, overzicht precies een media Network crossmediasector geeft en de verschillende georganiseerde de bioscopen in de Media onTwikkelingen komen nam in netwerkenCross en in crossmedia iMMovator vlucht sociale iMMovator de door en onderzoeken de ontwikkelingen 3D een delen via van van waarin en ontwikkelingen kan hand jaar projectenjaar waarin overzicht het elkaar Trends Aan de Het met – ook boeiend Jaarcongres, tablets. je alles in 2010. 2010 een veranderen! andere waarin biedt Mediapark en diensten. kunnen diverse Het jaar door content in crossmedia de markt op televisie. in 2011 op lokale die richten en ontwikkelingen trends Trends in prille en inzicht op

Trends

jaar

crisis boeiend was mannen Show de een 2010 NAB waarin geeft de veranderen! internationaal als jaar in Nederland het kunnen Demand ook plaatsen markt was in Crossmedia” de meer 2011 in 2012 Maar die Ontwikkelingen in Cros en trends in prille Ontwikkelingen en Trends

Digitale

Televisie

Digitale Ketenoverleg e

en onTwikkelingen

kwartaal

Nederland

Televisie

Ketenoverleg

en Ontwikkelingen Trends www.immovator.nl

beurzen on Video en en internationale was op meer grote van succeswaarin glasvezel. thema groot jaar “Trends hét een Het aanleggen: TV, inzicht 2011-2012 en Holland’ toekomst aankondigde. doorbreken. ediTie Connected of in 2011 Voice moet van de van ook ‘The nog format eigenlijk crossmediasector omroepbezuinigingen in de grote telecomnetwerken crossmediale uwe kabinet in Nederland nie het

Maar in crossmedia, tablets.

maar de is het waarin en ontwikkelingen de onTwikkelingen 2011 jaar en 3D, toesloeg van Het is geworden, graafmachines van IBC. eens overzicht met Trends het jaar en de nog business big

crossmediasector gevolgd en het 2010-2011 werd, Dagen in de Nederlandse ediTie de 3D gelanceerd de iPad ontwikkelingenMedia Cafés, waarin Cross in crossmedia, de relevante het jaar zoals de van kwam 2010, op gang aan bod. mate gingen een overzicht evenementen, langzaam thema’s en onTwikkelingen geeft toenemende bestond! maar nog georganiseerde in crossmedia zich in verschillende 10 jaar in 2010 komen iMMovator precies de bioscopen en de media de door nam in en ontwikkelingen Network en onderzoeken Trends hand van een vlucht sociale netwerkenCross Media in de crossmediasector Aan de projecten waarin 3D via in 2010. kan delen waarin iMMovator Het jaar Jaarcongres, ontwikkelingen elkaar van de het jaar Mediapark andere tablets. je alles met – ook overzicht door diverse Het jaar waarin diensten. 2010 een boeiend en biedt veranderen! op televisie.lokale content in crossmediamarkt kunnen op richten 2011 de en ontwikkelingendie in trends Trends in prille en inzicht

Trends

2011 derde

- Monitor Digitale Ketenoverleg

immovator

TV in

IN CROSSMEDIA

Digitale

en Ontwikkelingen

www.immovaTor.nl

2011

derde

- Monitor

Digitale

EN ONTWIKKELINGEN

Trends

• Trends

• TRENDS

Trends

immovaTor

IMMOVATOR

beurzen on internationale en Video en was van grote succes op meer thema 2011-2012 TV, hét een groot jaar waarin glasvezel. ediTie Het “Trends van Connected of Holland’ aanleggen: Voice doorbreken. in crossmedia, Maar ook ‘The toekomst aankondigde.en inzicht nog moet van de format de tablets. in 2011 eigenlijk jaar van het crossmediale en onTwikkelingen is het omroepbezuinigingen in Nederland telecomnetwerken crossmediasector waarin grote maar 3D, 2011 in de de nieuwe kabinet Het jaar geworden, jaar van IBC. is en het was het en de graafmachines toesloeg van de ontwikkelingen 2010 Show big business met eens NAB mannen crisis nog overzicht als de internationaal de Netwerk. in Nederland waarin een boeiend Demand Media geeft plaatsen ook het jaar Cross veranderen! meer was kunnen in Crossmedia” 2011 van iMMovator Maar de markt uitgave 2012 is een die in en Ontwikkelingen trends in prille in Crossmedia

op de beeldbuis de doorbraak vele 2012-2013 jaar van internettoepassingen ook het en EDITIE TV, waarmee 2012 was In 2012 introduceerden platforms HbbTV? screen record van afleiden. je (connected) van IN CROSSMEDIA, second het en op worden Style’ de aandacht met hun tablet het jaar zich afvraagt of juist zal 2013 verrijken, en ‘Gangnamindustrie smartphone, internationaal op je formats EN ONTWIKKELINGEN scoorden Apps advertising mediabestedingen. de omroepen, met online en de bedrijven de apps. gezien door die tv-programma’s en dalende omarmde jaar van in 2012 kansrijk innovatie! en Nederlandse te experimenteren was het wordt als compleet schermtoepassingen 2012 ook vol omroepbezuinigingen begonnensocial media HbbTV tweede crossmediasector crisis, radio komen. op budgetten, in de screen’, schermtoepassingen van de waarin druk programmamakers het jaar van ‘Second hun tweede waarin Het jaar ontwikkelingen was ook de toenemende jaar verbrak. van de 2012 programma’s2012, het video ooit Maar overzicht en ondanks heeft. petto technologie. YouTube een boeiend hen in Netwerk. vernieuwingen voor geeft Media veranderen! best bekeken Cross toekomst technologische kunnen in Crossmedia’ wat de de markt met veel van iMMovator 2013 Een jaar die in uitgave en Ontwikkelingen trends is een ‘Trends in prille in Crossmedia en inzicht

TRENDS

Editie 201

gen in bod. 2010, georganiseerde e thema’s aan Trends en ontwikkelin op gang kwam de door iMMovator n komen verschillend de hand van maar nog langzaam e mate gingen onderzoeke in 2010. Aan zich in toenemend nam in de bioscopen , projecten en en de media 3D een vlucht 10 jaar bestond! Mediapark Jaarcongres Het jaar waarin via sociale netwerken Network precies andere tablets. Cross Media sector in 2010 elkaar kan delen door diverse je alles met waarin iMMovator gen in de crossmedia Het jaar waarin – ook het jaar de ontwikkelin op televisie. diensten. 2010 overzicht van content en biedt een boeiend richten op lokale ! gen in crossmedia kunnen veranderen Trends en ontwikkelin die in 2011 de markt prille trends en inzicht in

onTwikkelinge

2011

ale beurzen grote internation

• Trends en

kwartaal

2011-2012

elingen in crossmed

derde

in crossm

trends en ontwikk

TV in Nederland

kelinge n

ELINGEN IN CROSSME

Digitale

Televisie

ELINGEN IN CROSSME

- Monitor

CROSSMEDIA •

Televisie

Digitale

Ketenoverleg e

onTwik Trends en

immovator

2010-2011 sector edia, ediTie e crossmedia in crossm gen in de Nederlands Dagen en het ontwikkelin onTwikkelingen Cafés, de 3D werd, gevolgd van de relevante Trends en Cross Media de iPad gelanceerd geeft een overzicht en, zoals de crossmedia evenement het jaar waarin

ngen Ontwikkeli Trends en in Crossmedia

edia, ediTie

on van en Video TV, hét thema succes was van Connected een groot meer en Maar ook waarin op of Holland’ n. Het jaar ‘The Voice van de tablets. : glasvezel. iale format is het jaar moet doorbreke aanleggen 3D, 2011 het crossmed eigenlijk nog de toekomst het jaar van de. “Trends jaar waarin Nederland 2010 was twerken van n aankondig , maar in de IBC. Het telecomne zuiniginge Show en is geworden 2011 en inzicht de nieuwe als de NAB grote omroepbe iasector in aal big business met graafmachines crossmed en het kabinet mannen ngen in de Demand internation eens toesloeg in Nederland van de ontwikkeli de crisis nog meer plaatsen jaar waarin boeiend overzicht was ook het ia” geeft een Maar 2011 n! ingen in Crossmed kunnen verandere Netwerk. en Ontwikkel de markt r Cross Media die in 2012 van iMMovato in prille trends ia is een uitgave ingen in Crossmed Ontwikkel Trends en r.nl

TRENDS EN ONTWIKK

ELINGEN IN

Digitale

Ketenoverleg

Ontwikkeli Trends en in Crossmedia 15

iMMovator

immovaTor

naar 2016.

immovator •

tor iMMovang en

IMMOVATOR •

TRENDS EN ONTWIKK

met een blik

Digitale Televisie

Rift 2014-2015 Meer komen. Oculus te creëren. op niet na te EDIA, EDITIE grond ssystemen 2012-2013 de beeldbuis zijn belofte elen uit de zoeken de en aanbeveling EN IN CROSSM passingen device lijkt EDIA, EDITIE Omroepen als paddensto leven internettoe te verbeteren nde nieuwe de doorbraak vanONTWIKKELING IN CROSSM en AppleTV. tor nieuw VOD diensten om producten ) TV, waarmee EN het jaar van evolueert dit veelbelove Videoland KELINGEN het jaar waarin of Things van big data TRENDS dat de uitgeefsec rden vele 2012 was ook Glass, maar op je (connected Play van KPN, worden de van Internet 2014 is ook EN ONTWIK van Blendle, van HbbTV? projecten e, tablet en van Google van het vergaren 2012 introducee onder andere meer en meer Het imago en in de markt. TRENDS cross-over jaar worden afleiden. In te worden was het jaar n komen via op je smartphon platforms van de doorbraak de kaart in 2014 en te realiseren. ontvangen het jaar met , zal 2013 het het jaar waarin 2014 rol lijktspeelt Het jaar 2015 te consumere En het jaar of juist de aandacht met hun second screen de apps. Apps grote interesse van om meer interactie er maken. 2015 is ook de omroepen zichzelf op it genieten. online content het jaar van aal e een grote ma’s verrijken, Design zet screen apps en wordt met gezien door vol innovatie! popularite Style’ het record 2012 was optimalisati internation manieren om toegankelijk daarenteg . Een jaar van second die tv-program s op het Media design. Digital scoorden sterren grote en ‘Gangnam wordt als kansrijk waarin video afvraagt daarbuiten passingen die smart living door middel organisatie en prachtige se bedrijven En het jaar en YouTube online formats maar ook schermtoe industrie zich in dit trendboek komen. HbbTV Een aantal gebruiker op met producten schieten en educatie. teren met en Nederland industrie, op ecologisch, vernieuwende dienst iMMovator screen’, tweede en de advertising mediabestedingen. rol gaan spelen. naar mainstream passingen szorg, games te experimen in de media haar capital geeft omarmde en media industrie van ‘Second een grotere schermtoe ‘techy’ niche Niet alleen de gezondheid inblaast met s en human broadcastn en dalende amakers begonnensocial media compleet eid zal in 2016 a’s hun tweede en van de zuiniginge d worden tussen programm big data omarmd. radio programm impact, crossover toekomst. gerealiseer jaar waarin het verduurzam kansen van 4k en 8k. Duurzaamh crisis, omroepbe jaar waarin , business 2012 , ook vol innovatie! e. 2012, het naar de inzetten voor jaar van de als UHD, HDR, verbrak. Het ie, creativiteit iasector in technologi op budgetten met een blik Media Groen begrippen video ooit was ook het technolog druk weer, crossmed ovator.nl naam de 2012 de de 2014 YouTube in thema’s Maar van www.imm ngen van de de toenemen zich onder petto heeft. best bekeken Network, Park gaan Aan de hand van de ontwikkeli ngen en activiteiten voor hen in gen en ondanks r Cross Media en sociaal terrein. te ontwikkeli sche vernieuwin wat de toekomst boeiend overzicht van iMMovato economisch de belangrijks in zicht. ia’ geeft een veel technologi n! ia is een uitgave in Crossmed Een jaar met verandere potentiële innovaties ingen Crossmed veel kunnen in met Ontwikkel lingen de markt Netwerk. innovatief jaar ‘Trends en die in 2013 en Ontwikke Kortom, een r Cross Media 2011 Trends in prille trends 3 kwartaal van iMMovato en inzicht ia is een uitgave r immovaTo ingen r ingen in Crossmed onTwikkel en on immovato Ontwikkel in crossmedia ngen Trends a Trends en en ontwikkeli in crossmedi trends or ovator.nl immovaT ingen www.imm ia or onTwikkel on

aan geeft iMMovator In dit trendboek van 2015 weer, gen en activiteiten ontwikkelin

IMMOVATOR •

e 2015-2016 de belangrijkst EDIA, EDITIE en Media impact N IN CROSSM Business impact , creativiteit, ONTWIKKELINGE thema’s technologie TRENDS EN hand van de

2011 Monitorversie Media compacte

E K W E R E T U 0 1 1 F U i 2 m e 1 9

cover_jaarboek_2010_plano_def.indd

011

n l e k . e w e t u r a f u e d i w.m w w

ANDERE UITGAVE

N VAN IMMOVA

TOR:

2014) (November Creatieve Industrie 2012 iedere twee jaar) • Monitor – jaarlijks) Monitor (2006 (vanaf 2008, • Cross Media gen in Crossmedia jaarlijks) Ontwikkelin sie (vanaf 2011, • Trends en Week sfeerimpres (vanaf 2012) • Media Future s i.s.m. TNO • Diverse whitepaper

iMMovator

Cross

Media

Network,

Hilversum

iMMovator

ANDERE UITGAV

EN VAN

IMMOVA TOR:

r 2014) Industrie (Novembe twee jaar) Creatieve 2 iedere jaarlijks) • Monitor Monitor (2006-201 ia (vanaf 2008, • Cross Media ingen in crossmed 2011, jaarlijks) en Ontwikkel ssie (vanaf • Trends Week sfeerimpre (vanaf 2012) • Media Future rs i.s.m. TNO whitepape • Diverse

Cross

Media

Network,

Cross

Media

Network,

Hilversum

IMMOVA TOR:

N VAN (januari 2008) ia, editie 2007-2008 (januari 2009) gen in crossmed ia, editie 2008-2009 (januari 2010) en ontwikkelin • Trends gen in crossmed ia, editie 2009-2010 (januari 2011) en ontwikkelin • Trends gen in crossmed ia, editie 2010-2011 (december 2012) en ontwikkelin • Trends gen in crossmed februari 2012) ia, edtiei 2011-2012 r 2007 tot en ontwikkelin • Trends gen in crossmed kwartaal van septembe en ontwikkelin • Trends Televisie (ieder onitor Digitale ssie (juni 2011) • Kwartaalm Week sfeerimpre ssie (juni 2012) • Media Future Week sfeerimpre r 2006) (decembe • Media Future Monitor 2006 2008) • Cross Media 2008 (juni Monitor (juni 2010) • Cross Media Monitor 2010 (juni 2012) • Cross Media Monitor 2012 r 2011) • Cross Media (novembe Update • Cross Media en (juni 2006) in Verbinding r 2011) • Investeren al (septembe DataCapit • Almere

ANDERE UITGAVE

Tor:

n van immova (januari 2008) a, editie 2007-2008 2009) gen in crossmedi editie 2008-2009 (januari a, 2010) en ontwikkelin • Trends gen in crossmedi editie 2009-2010 (januari a, 2011) en ontwikkelin • Trends gen in crossmedi editie 2010-2011 (januari a, kwartaal) en ontwikkelin • Trends gen in crossmedi september 2007 ieder en ontwikkelin • Trends Televisie (vanaf onitor Digitale ssie (juni 2011) • Kwartaalm Week sfeerimpre r 2006) (decembe • Media Future Monitor 2006 (juni 2008) • Cross Media Monitor 2008 2010) (juni • Cross Media Monitor 2010 r 2011) • Cross Media Update (novembe 2006) • Cross Media en (juni in Verbinding 2011) r Investeren • l (septembe DataCapita • Almere

andere uiTgave

n andere uiTgave

or: van immovaT , editie 2007-2008

(januari 2008)

(januari 2009) gen in crossmedia ontwikkelin , editie 2008-2009 • Trends en (januari 2010) gen in crossmedia ontwikkelin , editie 2009-2010 • Trends en ieder kwartaal) gen in crossmedia ontwikkelin september 2007 • Trends en Televisie (vanaf nitor Digitale • Kwartaalmo (december 2006) Monitor 2006 • Cross Media (juni 2008) Monitor 2008 • Cross Media (juni 2010) Monitor 2010 • Cross Media n (juni 2006) in Verbindinge • Investeren

Versie 18.0

december 2011

05-01-15

16:28

30-11-12

18:16

23-01-12

11:36

20-01-12

3.indd 1

dd 1-3

rboek 2014_cover_v

2012_cover.in ovator jaarboek

- iMMovator_jaa 14205 DGK

00_12056_iMM

Jaarboek Movator -

- Cover.indd

16:10

1-3

12002 S-PrePress-iM

ef.indd 1

_2010_plano_d

cover_jaarboek

re Week

T e c h n o lo

Media Futu

omi re - econ gy - FuTu cs

Almere 2013 13 - 16 May

IMMOVATOR • TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN CROSSMEDIA • EDITIE 2016-2017

TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN CROSSMEDIA, EDITIE 2016-2017

iMMovator

Trends en Ontwikkelingen in Crossmedia Editie 2016-2017

23/07/13 12:56

_A5.indd 1

MFW13_boekje

ANDERE UITGAVEN VAN IMMOVATOR: • • • • •

Monitor Creatieve Industrie (November 2014) Cross Media Monitor (2006 – 2012 iedere twee jaar) Trends en Ontwikkelingen in Crossmedia (vanaf 2008, jaarlijks) Media Future Week sfeerimpressie (vanaf 2011, jaarlijks) Diverse whitepapers i.s.m. TNO (vanaf 2012)

16148_ MMova o aa boek 2016_cove _v3 ndd A e pag na s

19 01 17 11 38

iMMovator Trends en Ontwikkelingen in Crossmedia Editie 2016-2017

â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 1

19-01-17 14:07

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 2

19-01-17 14:07

iMMovator

n e g n i l e k k i w t n O n Trends e in Crossmedia

Editie 2016-2017

Hier wordt geĂŻnvesteerd in uw toekomst. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie.

â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 3

19-01-17 14:07

Colofon Trends en ontwikkelingen in crossmedia • Editie 2016-2017 ©iMMovator Cross Media Network

Dankwoord Wij danken graag de dagvoorzitters en sprekers van de Cross Media Cafés, het Mediapark Jaarcongres, ThingsCon, Meet the Master sessies, de Technology Updates en de verschillende projectleiders en alle andere betrokkenen voor hun bijdrage aan deze uitgave. Colofon Trends en ontwikkelingen in crossmedia, editie 2016-2017 is een uitgave van iMMovator Cross Media Network. Disclaimer De teksten in deze publicatie zijn gebaseerd op door iMMovator verzamelde informatie die zo zorgvuldig mogelijk is verwerkt. Als er desondanks toch wat is misgegaan of als er verzuimd is bij specifiek materiaal de rechthebbende te vermelden, dan kunt u contact opnemen met iMMovator. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de redactie, noch de uitgever, aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout, die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. In dit boek komen namen voor van gedeponeerde handelsmerken. Deze namen zijn in de tekst niet voorzien van een handelsmerksymbool, omdat ze slechts fungeren als aanduiding van de besproken producten of diensten. Hierbij wordt op geen enkele wijze getracht inbreuk te maken op de rechten van de handelsmerkhouder. Tekst en redactie Marlies Hakvoort, Minouche van Reenen, Alex Gaasenbeek, Nikki van Willigen en Marc Notebomer Speciale dank gaat uit naar de columnisten: Barbara Schouten, Iskander Smit en Erik van Heeswijk. Fotografie Mark Janssen, Frank Visser, Margo Brakel Vormgeving De Grafische Keuken, Hilversum Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf Contactgegevens iMMovator Cross Media Network Bezoekadres Mediacentrum/MC3 Media Park Joop van den Endeplein 1 1217 WJ Hilversum

Postadres Postbus 124 1200 AC Hilversum Telefoon: 035 677 75 07 E-mail: info@immovator.nl Website: www.immovator.nl

Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie.

•16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 4

19-01-17 14:07

INHOUD

Voorwoord

Enabling Technologies

Creativity

Business Impact

109

Over iMMovator

155

5 â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 5

19-01-17 14:07

VOORWOORD Onze markt verandert continu, u als lezer heeft daar voortdurend mee te maken en anticipeert daarop door uw strategie te herijken. Dat gaan wij als iMMovator voor 2017 ook doen! Voor u als mediaprofessional is dat positief. We gaan terug naar onze roots. Media van, voor en door de professionals. Meer inzet, meer focus en een scherpere dienstverlening voor onze belangrijkste doelgroep: U, de lezer van deze, alweer negende, uitgave van Trends en Ontwikkelingen! Daarmee beëindigen we ons werk in crossovers zoals de zorgen energiesector waar we tot nu toe ook de media ontwikkelingen volgden en richting gaven. Projecten als “langer thuis met dementie” worden overgedragen of gestopt. Onze activiteiten gericht op “een leven lang leren” dragen we over aan onze partner Hilversum Media Campus (HMC). IMMovator is samen met andere partijen mede initiator van HMC. Nu deze als organisatie stabiliseert versterken we graag haar profiel door bijvoorbeeld onze Media Future Week bij HMC onder te brengen. Dit betekent niet dat we ons niet meer richten op het onderwijs. Sterker nog, het blijft een speerpunt van ons het onderwijs optimaal te richten op het bedrijfsleven. En omgekeerd het bedrijfsleven de weg te vinden naar het onderwijs. Daarbij richten wij ons op waarde creatie, waar wordt media economie! Dit in lijn met onze missie: het aanjagen van de innovatie in de media-industrie met een focus op economisch rendement! In 2016 zijn we gaan experimenteren met een nieuwe vorm om nieuwe business kansen te verkennen; het fieldlab. In een fieldlab werken meerdere bedrijven samen aan een nieuw ontwikkelend werkveld. Samen met onze partner ArenA is het fieldlab SAX gestart, Spectacular ArenA eXperience, zie ook blz. 174. Deze werkvorm gaan we in 2017 uitbreiden voor alle thema’s die wij kansrijk achten voor nieuwe business: • Virtual worlds: Augmented en Virtual Reality • Data voor media: Data als grondstof voor verbetering van het business model van de media • Spectacular Live Events, fieldlab SAX (Spectacular ArenA eXperiences) • Smart Media Society, datarelevantie van en over burgers in “society” Daarnaast blijven we voor onze programmering van events onze leidraad volgen “What’s buzzing in media”. Wat is relevant en hoe creëer je er waarde mee? De gekozen thema’s zijn zonder uitzondering beïnvloed door sectoren buiten de traditionele media. Sterker nog soms is het zonder deze invloed niet mogelijk succesvol te worden. Neem het thema augmented en virtual reality. In 1996 was ik, als directeur NOB Interactive, de partner van de VPRO om een live nieuwjaarsconcert mogelijk te maken met virtuele karakters. Een dubbele wereldprimeur! VAN ZAANDAM TOT ZAIRE: NIEUWJAARSCONCERT luidde de titel. Ik herinner me het goed, een miljoenen kostende computer was nodig om “broadcast condities” mogelijk te maken, het programmeren was voorbehouden aan enkelingen op de wereld. Hoe logisch was het dat deze ontwikkeling niet doorbrak? En dan nu.. Vanuit een geheel andere sector barst het van het talent en techniek. De gaming industrie staat helemaal bol

6 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 6

19-01-17 14:07

van augmented en virtual reality en nu hun game engines de kwaliteit van onze 4k industrie norm gemakkelijk halen gebeurt iets wonderlijks! Opeens is er de kans om vanuit de media-industrie mens en techniek uit de gamesector op te nemen in het media productieproces. En daar is het resultaat: perfecte live ervaring met augmented reality tegen een prijsniveau dat daarvoor onhaalbaar leek! En hier sluit de cirkel zich. Keer op keer zien we dat andere sectoren ons vooruit snellen en waar we het ons tot in 2010 wellicht nog konden permitteren daar laatdunkend over te zijn omdat de “media kwaliteit” niet aan onze standaarden voldeed is dat vanaf nu zeker geen houdbaar argument meer. Onmiskenbaar bieden andere aan de media aanpalende sectoren kansen waarvan we moeten zien te ontdekken hoe we die tot ons nemen. Kwaliteit is geen issue meer. Overbruggen van culturen wordt een noodzaak. Wij hopen met onze fieldlab aanpak en onze hernieuwde focus daaraan bij te dragen. Veel leesplezier met deze editie van Trends en Ontwikkelingen

Ton van Mil

7 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 7

19-01-17 14:07

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 8

19-01-17 14:07

s ie g lo o n h c e T g n li b a En gies

➔

Enabling Technolo

➔

Video formats in th

➔

Sport & VR

➔

De opkomst van (c

➔

iMMovator op IBC

e picture

hat) bots in de med 2016

➔

van online video d ei rh aa b ek o rz o o tievormen en d Vernieuwde presen

➔

e “B Technolog y Updat

➔

360° med Hoe maak je goede

➔

The medium has to

➔

lossing voor Blockchains, dé op

➔

ekende databases b n o in ën ie g te ra st Nuse: Nieuwe zoek

➔

VRmaster: Beter dan

etter pixels” iacontent?

➔

•16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 9

fit the story auteursrechten?

de concurrentie art at home and

ality, being sm Column: The new re d everywhere. outdoor – always an

19-01-17 14:07

ENABLING TECHNOLOGIES Innovatie is vaak technologisch gedreven. Nieuwe devices en technieken zorgen voor nieuwe toepassingen die ons leven kunnen veranderen. 2016 is het jaar waarin de wereld in de ban was van Pokémon Go, honger naar Virtual Reality groeit en verschuift van gimmick naar relevantie. Het jaar waarin de eerste chatbots hun weg naar het medialandschap vinden, ook in Nederland. Ook gaat dit jaar de queeste naar ‘better pixels’ en ‘better experiences’ onverminderd door, waar technologie en creativiteit vaak hand in hand gaan.

Better Pixels, better experience Wie de IBC bezoekt, weet dat er razend veel gebeurt op gebied van technologie in de media. En dan zie je op de IBC eigenlijk vooral broadcast gerelateerde technologie. Van meer en betere camera’s, geluid, licht, IP/cloudbased oplossingen, over-the-top, synchronisatie, metadatering, luidheidsoptimalisatie, audio- en videocompressie, internetapplicaties, mobiele platforms, apps, HbbTV, you name it, op de IBC zie je het. Al jaren zie je op de IBC de trend van betere en grotere schermen met Ultra HD en HDR. Het blijft een technologisch hoogstandje dat de schermkwaliteit door nieuwe ontwikkelingen enorm toeneemt, maar het zijn niet alleen de techneuten die staan te juichen. Superieure beeldkwaliteit vergroot de belevingscomponent aanzienlijk waardoor het samen televisiekijken in stand kan worden gehouden. Uiteraard blijft de wezenlijke vraag bij welke genres van (televisie)content de superieure kwaliteit nu echt van doorslaggevende waarde is en opweegt tegen alle extra moeite en kosten die gedaan moeten worden in het productie- en distributieproces. Voor wie echt de diepte in wil gaan over UHD, HDR en HEVC, lees dan het artikel na over de Technology Update Better Pixels, waarin de Franse onderzoekers Maryline Clare-Charrier van Orange Labs en Jérôme Viéron van ATEME hun praktijkervaringen op dit vlak delen.

Immersiveness to the max Naast superieure beeldkwaliteit door UHD en HDR is er nog een technologie die zorgt voor een meer immersive experience: Virtual Reality. Door velen in de industrie met grote interesse ontvangen en in 2016 breekt deze technologie door naar het grote publiek. De eerste VR Cinema opent haar deuren in Amsterdam en komt in mei voor een paar dagen naar Hilversum. Maar Nederland maakt pas echt kennis met VR bij de Albert Heijn actie waarin de dino plaatjes van Freek Vonk in een app tot leven komen. &samhoud Media, verantwoordelijk voor de VR Cinema en AH app, wint er terecht een VR Award mee. Maar de grote klapper is in 2016 toch wel de Pokémon Go-app die de wereld in de zomermaanden in zijn greep heeft. Jagend op Pikachu en de zijnen brengt menig kind en volwassene weer heel wat uurtjes door buiten en wordt er meer gewandeld dan in tijden! Net als UHD en HDR heeft VR de kracht om een ervaring nog meeslepender, meer immersive te maken. Zoals Nicolas Lodge in zijn Technology Update over 360 videocontent: “De sleutel van ‘meeslepende content’ is de ontvanger in een totaal andere wereld brengen”. En dat is precies wat VR of in 360 graden opgenomen video met je doet: je hebt de mogelijkheid om ergens anders te zijn. Zet een VR-bril op en met experiences van respectievelijk MediaMonks, Beeld en Geluid en The Guardian gaan deze nieuwe werelden voor je open.

10 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 10

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

Toch hoor je in 2016 niet alleen maar ‘halleluja’ over de mogelijkheden van Virtual Reality. Net als bij UHD en HDR heeft VR grote gevolgen voor het productieproces. Waar zit bijvoorbeeld de regisseur, als alles in 360 graden opgenomen wordt? Hoe doe je dat met je licht en camera? Met je geluid? Hoe hou je aandacht van je kijker en vertel je het verhaal? Hoe stitch je de verschillende beelden aan elkaar zodat het niet van echt te onderscheiden is? En hoe breng je je content op een makkelijke manier bij je kijker, die verschillende soorten VR gear tot zijn beschikking heeft? Een Netflix voor VR is er nog niet, althans, nog niet in 2016. De sportwereld kijkt ook met grote interesse naar VR. Niet alleen om fans dichterbij hun sporters te laten komen en te laten ervaren hoe het is om als topsporter aan een race mee te doen, maar ook als trainingsmiddel om sporters nog beter te laten worden door wedstrijdsituaties nog een keer of vanuit een ander perspectief te laten ervaren. Sport en media zien we als een gelukkig huwelijk, en dat komt niet alleen door VR. Sportevenementen zijn, net als andere live events, nog steeds een grote reden waarom Nederland massaal achter de televisie plaatsneemt. Er zijn nog veel mogelijkheden om deze gezamenlijke ervaring te verbeteren. Innovaties op dit gebied worden op dit moment uitgetest in het Spectacular ArenA eXperiences (SAX) project dat iMMovator samen met Amsterdam ArenA, TNO en HvA en vele ander partners opzet. In hoofdstuk 5 kun je daar meer over lezen. Maar we voorspellen vast dat uit dit mooie huwelijk tussen sport en media dat in 2016 gesloten is vele liefdesbaby’s zullen ontstaan!

Met data naar nieuwe diensten Maar met ‘Enabling Technologies’ bedoelen we niet alleen de nieuwe schermen en devices die zorgen voor innovatie in de media-industrie. Ook door nieuwe bouwstenen en combinaties door bijvoorbeeld gebruik van datascience en algoritmes ontstaan prachtige nieuwe producten en diensten. Al eerder noemden we de opkomst van Artificial Intelligence en chatbots. In april van 2016 maken we tijdens de Media Future Week kennis met AI en chatbots. In een Meet the Master gaat Scott Smith in op de veranderingen die deze nieuwe technieken te weeg brengen en de vraag wat voor gevolgen dit heeft voor ons werk en leven. In zijn speech gebruikt hij voornamelijk Amerikaanse voorbeelden van het gebruik van chatbots, maar de Nederlandse initiatieven blijven niet lang achter. Tijdens het Cross Media Café Coming Soon (zie het volgende hoofdstuk) werden ook al de eerste chatbots van Nederlandse omroepen gepresenteerd. Zo presenteert KRO-NCRV de chatbot bij de televisieserie SH13, waarbij je via een chat met een van de hoofdpersonen meer te weten komt over het mysterie waar de serie om draait. Een mooi experiment om deze nieuwe techniek in de vingers te krijgen! Een ander bijzonder project dat in 2016 de revue passeert is het Watskeburt?! project van TNO, NOS en de Nederlandse startup Media Distillery die internationaal al hoge ogen gooit. In het experiment wordt gekeken of je met allerlei slimme technieken, zoals spraak en gezichtsherkenning, een interactieve thumbnail kunt creëren die je als kijker meer informatie geeft over de video. Meer weten over de resultaten? Lees verderop in dit hoofdstuk meer over de techniek, het experiment en de reacties van kijkers. Al met al mogen we concluderen dat we als klein kikkerland op gebied van innovatie niet stilstaan. Niet alleen houden we internationale ontwikkelingen goed in de gaten, Nederlandse spelers zijn ook in staat om snel mee te gaan in de nieuwste technologische trends. Uiteraard kan het altijd beter en daarom zullen we ons in 2017 blijven inzetten om kennis over ‘Enabling Technologies’ met elkaar te delen en samen onderzoek te doen naar de mogelijkheden. Wat ons betreft blijven UHD, HDR en VR hoog op de agenda staan, maar we kijken ook naar vergezichten zoals machine learning én de ontwikkeling van Blockchain, waar je in dit hoofdstuk ook meer over kunt lezen. Wat de toekomst voor ons in petto heeft durven we niet te voorspellen, maar één ding is zeker: door te blijven delen, experimenteren en samenwerken gaan we ervoor zorgen dat Nederland als innovatieland sterk blijft.

11 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 11

19-01-17 14:07

➔

VIDEO FORMATS IN THE PICTURE Is 4K TV alweer achterhaald? Wat doet beeldkwaliteit met de beleving van de kijker? En welke nieuwe commerciële poorten opent klikbare videocontent. Innovaties in video stonden centraal tijdens het Cross Media Café Video formats op 2 februari op het Media Park in Hilversum. Met voor de pauze bijdragen van Mark Horton (Ericsson), Cees Snoek (UvA) en Jurian van der Meer (Endemol Shine). Moderator: Monique van Dusseldorp.

Personalization & Content recommendation Mark Horton, Strategic Product Manager, Encoding Portfolio Ericsson gaat niet in op welke videokwaliteit de beste zou zijn. Uitgangspunt van Ericsson is de beste beeldbeleving voor de kijker. Horton geeft daarvoor een korte introductie in de werking van ons gezichtsvermogen. “Onze ogen werken niet hetzelfde als een camera”, aldus Horton. “We kijken deels met onze ogen en deels met ons geheugen.” De mens zou van voorwerpen al een soort model in zijn geheugen hebben. Als we iets zien, schuiven we onze modellen op het voorwerp, net zolang tot het past. Dat zou volgens hem verklaren waarom menselijke ogen snelle korte horizontale bewegingen maken als ze iets zien: het passen en meten. Hij onderbouwt zijn stelling met een kleine test waaraan iedereen

12 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 12

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

kan meedoen. In een afbeelding die in eerste instantie lijkt op een streepjescode, wordt een beeld zichtbaar wanneer de bezoekers in de zaal hun hoofd snel heen en weer schudden. Welk video format is met deze kennis dan het meest veelbelovend? 4K of HDR (High Dynamic Range). Horton gaat eerst dieper in op 4K. Zien mensen überhaupt het verschil tussen 4K (= Ultra High Definiton) of voorloper HD (High definition)? Een 4K-televisie heeft weliswaar een vier maal grotere resolutie dan een HD-televisie. Maar volgens Horton kan de mens eigenlijk het verschil niet zien. “Het verschil wordt pas zichtbaar als we vlak voor een groot beeldscherm Mark Horton (Ericsson) zitten. Maar we zitten niet zo dichtbij.” En dan is nog maar de vraag of het 4K-aanbod op televisie ook echt 4K is. Horton: “Wat weinig mensen weten, is dat niet alle cameralenzen geschikt zijn voor 4K-opnames. Daarvoor zijn speciale 4K-lenzen nodig. Ook niet elke camera is geschikt om 4K-opnames te maken. Volgens Horton komt het ook voor dat een 4K-film eigenlijk maar ‘half’ 4K is: het groene spectrum is bijvoorbeeld wel in 4K geschoten, maar het rood en het blauw in 2K. Van 4K een standaard maken voor beeldschermen vindt hij daarom wat prematuur. Bij onderzoek naar HDR (High Definition Range) blijkt dat mensen wél het verschil zien. Waar 4K vooral over grotere resolutie gaat, gaat HDR ook over contrast en de mogelijkheid om een breed kleurenspectrum weer te geven waardoor kleurnuances beter zichtbaar worden. HDR biedt daardoor een levendiger beeld. Hoe hoger de resolutie en hoger het contrast, hoe levensechter. Ja, leuk HDR, maar moet je daar dan je hele productieketen op aanpassen? Nee, aldus Horton. “Bestaande camera’s hebben altijd al HDR-opnames gemaakt en televisies kunnen het weergeven. Essentieel is dat de (post)productie werkt met 10 bit-apparatuur. 10 bit voorkomt dat het beeld wordt gecomprimeerd en daardoor in kwaliteit achteruit gaat (door banding). De markt heeft de kracht van HDR herkent. Horton ziet dat afgelopen jaar vooral de focus lag op televisies. “Maar we weten dat er al veel mensen bezig zijn met tablets en telefoons die HDR aankunnen. Wacht maar af wat er volgend jaar gaat gebeuren.”

Video vertalen in korte zinnen Er is een zee aan videocontent. Klaar voor exploratie. Maar hoe kun je in video zoeken? Cees Snoek, Associate Professor University of Amsterdam, komt spreken over de innovaties die onderzoekers ontwikkelen rond video. De universiteit werkt onder meer nauw samen met Beeld en Geluid die haar videoarchief graag op een makkelijke manier zou ontsluiten. Aanvankelijk gingen de onderzoekers uit van tekst. Bijvoorbeeld transcripts maken van gesproken tekst in video of gebruik maken van ondertiteling. Maar effectiever is beeldherkenning. Cees Snoek (University of Amsterdam)

13 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 13

19-01-17 14:07

Universiteiten werken al een aantal jaar samen om een effectieve zoekmethode voor video te ontwikkelen. Met lichte zelfspot meldt Cees Snoek dat hij en zijn collega’s al jaren bezig zijn met de vraag: Find the cat. De computer krijgt diverse plaatjes voorgeschoteld waarin een kat of een ander object zichtbaar is, en slaat de kenmerken op. Vervolgens krijgt de computer een set plaatjes zonder het object. Dan worden beide sets samengevoegd en daarna in tweeën gedeeld. Met de ene helft gaat het onderzoeksteam aan de slag om de herkenning steeds preciezer te maken en nieuwe modellen te ontwikkelen. De andere helft wordt achteraf gebruikt om die nieuwe modellen te testen: hoeveel objecten weet de computer te herkennen? In het internationale TRECVID-project werken universiteiten al sinds 2003 samen aan deze zoekmethode. Snoek: “De samenwerking zorgde voor een enorme sprong in de ontwikkeling.” Sinds 2010 wil ook het bedrijfsleven meedoen. Volgens Snoek een teken dat video recognition volwassen begint te worden. Hoever is het onderzoek ondertussen gevorderd? Snoek laat zien hoe de computer beeld omzet in zoekwoorden. Een foto van een celliste verandert in een word cloud met woorden als cello, celliste, concert. Snoek: “Dat is een goede stap vooruit. Maar eigenlijk wil je niet alleen weten wat er op het plaatje staat, maar ook: wat er gebeurt, en waar en wanneer.” De volgende stap is dan ook beweging herkennen. Snoek laat een voorbeeld zien van een vrouw die duikt. Om de vrouw heen plaatst de computer een kader. Frame voor frame wordt de beweging ontleedt: het kader kantelt langzaam. Door alle frames achter elkaar te plaatsen vormt het kantelende kader een soort tube die voor duiken staat. Deze zogeheten spatiotemporale techniek is nog in ontwikkeling, maar objectherkenning in video is klaar voor gebruik. Toepassingen? Snoek: “Denk aan het organiseren van je foto’s, zelfrijdende auto’s en slimme camera’s.”

Transmediaal ondernemen met Endemol Shine

Jurian van der Meer (Endemol Shine Nederland)

Jurian van der Meer, Commercial director Endemol Shine Nederland, vertelt over de commerciële mogelijkheden rond nieuwe video formats. “Endemol werkt transmediaal. We zoeken steeds hoe een verhaal op verschillende media tegelijk kan bestaan zonder dat je als consument al die media moet volgen.” Deze aanpak zorgt voor extra aanbod voor de GTST-fans en biedt meer ruimte voor adverteerders. Van der Meer neemt GTST als casus. De afgelopen jaren ontwikkelde Endemol Shine spinoffs die allemaal als zelfstandig project konden draaien. Zoals het verhaal van Ricky die popzangeres werd. Deze verhaallijn is verder uitgediept samen met adverteerder Andrélon. In een korte serie afleveringen brengt Ricky een eigen single uit die vervolgens ook daadwerkelijk wordt uitgebracht. Voor Smiths zoutjes ontwikkelde Endemol “Gezellige tijden”. Een soap met ultrakorte afleveringen met de zoutjes van Smiths in de hoofdrol.

Een dimensie ingewikkelder, zoals Jurian van der Meer dat zelf noemt, is de Meerdijk-app. Een app waarin fans de huizen van de karakters en de belangrijkste locaties in het fictieve Meerdijk, zoals hotel Rozenboom, kunnen aanklikken voor aanvullende verhaallijnen. “We kunnen de app gebruiken om mensen te laten kiezen hoe een verhaal eindigt. Het verhaaleinde met de meest voorkeuren zenden we uit. De andere twee zijn tegen betaling te bekijken via de app. Daarin zit dus ook gelijk het verdienmodel.” Ook XSelfie is een geslaagde experimentele spinoff van GTST. In de soap ontwikkelen twee karakters een app: Xselfie. In de soap zijn de ontwikkelingen rondom de startup te zien. Toen de app

14 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 14

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

werd gelanceerd in de serie, was deze ook te downloaden voor de kijkers. Jurian: “De eerste avond hadden we al 100.000 gebruikers. Zo’n programma helpt dus om een product in de markt te zetten.” Naast video organiseert Endemol ook GTST-live events. “Om de beleving te vergroten en te verbreden.” Endemol investeert ook zelf in content met Endemol Beyond, een studio gericht op content alleen voor digitale platformen. Het verdienmodel is branded marketing, waarbij merken en content in meer of mindere mate integreren. Volgens Van der Meer is er in Nederland met online advertising geen droog brood te verdienen. Succesvolle voorbeelden van Endemol Beyond-projecten: Cinemates en Koning FIFA, een kanaal rond gamer Koen die meervoudig Nederlands kampioen FIFA is. “Adverteerders staan in de rij om mee te doen met dit kanaal.” De laatste aanwinst is het nieuwe reisplatform Wanderer met reisverhalen en veel aanknopingspunten voor branded content. Eén van de meest succesvolle producties is de online serie Puur Geluk die Endemol voor de Staatsloterij maakt. “De Staatsloterij heeft meer online kijkers (1.000.000) dan op televisie.”

Innovatieve formats Nieuwe technologie biedt veel nieuwe kansen. Voor de journalistiek, voor effectieve communicatie en voor creatief ondernemen. Na de pauze cases van Gert-Jaap Hoekman met NUlive, Ilse Godtschalk (Movietrader) met Big Data Mooc, Ruud Schuijt (Red Nun) met data driven video en Tarik Traidia (NewbeTV) over de eerste 360 graden-viral.

NUlive is live Nu.nl gaat live videostreams uitzenden. Via de NUlive-app kunnen mensen zelfgemaakte video’s direct streamen naar NU.nl. Daar zit een redactieteam klaar om het aanbod te screenen en interessant materiaal online te zetten. De redactie kan ook communiceren met de filmer, bijvoorbeeld voor aanwijzingen. De redactie/ regieset is ontwikkeld in samenwerking met TNO (niet exclusief voor NU.nl). Op 4 februari gaat NUlive live. Gert-Jaap Hoekman, hoofdredacteur NU.nl, vertelt dat de livestreamingdienst afgelopen jaar is getest: tijdens de start van de Tour de France en tijdens de Vierdaagse. Voor de tourstart hadden zich 100 vrijwilligers aangemeld, waarvan 30 mensen ook echt gefilmd hebben. GertJaap Hoekman: “Onze lessen? Ten eerste hadden we geen bereik. Heel Utrecht was vol en de netwerken waren overbelast. Gert-Jaap Hoekman (NU.nl) Uiteindelijk hebben we maar 15 streams kunnen verwerken. Ook is het heel duidelijk zichtbaar dat niet-geschoolde mensen verslag doen. We hebben veel beeld waarin niets gebeurt.” Bij de Vierdaagse hebben 10 wandelaars actief gefilmd. “Een daarvan was een luitenant. Vier dagen lang zagen we militairen marcheren. Onze les was dat het goed is om bij dit soort evenementen ook een studiolocatie als basis te hebben. We hadden totaal 70.000 kijkers.” Hoekman stelt dat een evenement verslaan leuk is, maar dat de streamingdienst vooral interessant is voor direct live verslag. “We deden een oproep aan NU.nl-gebruikers om de waterleidingbreuk in Amsterdam te filmen. Dat leverde heel veel verschillende filmpjes op van de overstroming. En sneller dan we zelf hadden kunnen doen.”

15 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 15

19-01-17 14:07

Vanaf 4 februari kunnen dus alle Nederlanders met een smartphone hun nieuws streamen naar NU.nl. Is de redactie daarop voorbereid? Gert-Jaap geeft aan dat hij er onbevangen in staat en pas een probleem gaat oplossen als er een ontstaat. En wat doet NU.nl als iemand dingen filmt die niet geschikt zijn voor een breed publiek? Veel bloed bijvoorbeeld? Of privacygevoelige zaken? “We hebben een ervaren redactie die daarover beslist. Bovendien zit er een paar seconden vertraging tussen opname en uitzenden. We hebben ook een paniekknop voor als het echt mis gaat.”

Grasduinen in videocontent met hyperlinks Beeld en Geluid is voortdurend op zoek naar manieren om haar digitale videoarchief beter toegankelijk te maken. Roeland Ordelman, Innovatie Manager bij de afdeling Kennis en Innovatie van Beeld en Geluid en onderzoeker bij de Human Media Interaction groep aan de Universiteit Twente: “Samen met universiteiten doen we al een aantal jaar onderzoek naar Video Hyperlinking. Net zoals je in websites door kunt klikken via een hyperlink, zouden we dat ook in video willen kunnen doen. Zodat je niet alleen grote bergen met losse video’s hebt, maar dat je verbanden aanbrengt tussen video’s onderling. We hebben het dan ook over het Internet van de Toekomst waarin video’s veel beter geïntegreerd zijn. In onderzoek praten we dan over het “Visuele Web” in vergelijking tot het huidige “Tekstuele Web”. Vanwege de immense berg moeten verbanden tussen video’s automatisch worden gelegd. Dat is het terrein van Big Data en Artifical Intelligence (AI) waar ook in andere domeinen veel om te doen is. Hij geeft een voorbeeld van hoe dit soort hyperlinks kunnen werken voor bijvoorbeeld een documentaire over Zuid-Engeland in de Middeleeuwen. “Je kunt tips geven over andere documentaires over Zuid-Engeland of de Middeleeuwen. Maar je kunt ook in beeld links aanbrengen zodat mensen zelf kunnen grasduinen. Een link bij een historische plek die kort ter sprake komt leidt naar andere video’s over die historische plek. Of als er toevallig een Rolls-Royce voor een kasteel staat geparkeerd, zou je kunnen doorverwijzen naar video’s over Rolls-Royce. “ Hyperlinking heeft nog wel wat uitdagingen. Ordelman: “In principe zou je alles wat je ziet en hoort kunnen linken. De vraag is, wat zijn de meest belangrijke onderdelen in video’s die je zou willen doorlinken? Voorlopig zeggen we, elke link moet in de context relevant zijn. Dus de Rolls-Royce in een documentaire over de Middeleeuwen wordt dan niet gelinkt.” Naast het linken van video’s naar andere video’s wil Beeld en Geluid ook koppelingen mogelijk gaan maken vanuit het eigen audiovisuele materiaal naar multimedia materiaal van derden. Bijvoorbeeld het Radio Archief linken met foto’s uit de Nationale Beeldbank, bijvoorbeeld om Radio luisteren op internet te verrijken. Of andersom: externe websites of feeds laten verwijzen naar beeldmateriaal in de archieven van Beeld en Geluid. Ordelman: “Dit is online video van de toekomst. Mensen willen grasduinen. Ze komen niet meer specifiek naar Beeld en Geluid om iets te zoeken. Browsend op het internet komen ze via-via terecht bij online content die voor hen op dat moment relevant.” Roeland Ordelman (Beeld en Geluid)

16 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 16

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

Interactieve video met Movietrader Ilse Godtschalk is oprichtster van Movietrader. Als pe dagoog en schooljuf zag ze op haar achttiende de ge weldige impact van video op kinderen. Vervolgens werkte 13 jaar bij SchoolTV. Haar ervaring gebruikte ze om een interactief leerplatform voor kinderen te ont wikkelen die van de kracht van video gebruik maakt. Met Movietrader maakt ze videocontent interactief. Kinderen kunnen een filmpje starten en krijgen tussen door testvragen. Movietrader verzamelt data over ge bruik en het aantal goede antwoorden. Door links en banners in beeld kunnen gebruikers ook browsen naar aanvullende informatie. Movietrader bleek ook Ilse Godtschalk (Movietrader) een zeer geschikt platform voor communicatie- en marketingdoeleinden en wordt onder meer door KLM gebruikt in meer dan 150 landen. Nieuw is de Big Data Mooc die op 4 februari wordt gelanceerd. De Big Data Mooc werkt met de technologie van Movietrader en is ontwikkeld om het MKB te informeren over de mogelijkheden van Big Data. In de MOOC Big Data praat Big data strateeg Mark van Rijmenam de MKB-er in een uur bij. Hij legt uit wat Big Data is, welke trends en technieken er zijn en hoe je als ondernemer de eerste stappen kunt zetten. Via hyperlinks en banners in het filmpje kunnen ondernemers zich verder verdiepen. De Big Data Mooc is ontwikkeld in opdracht van het Doorbraakproject Big Data. De Mooc is ook mobiel te gebruiken.

Meer impact met datagedreven video Ruud Schuijt, CEO Red Nun, gebruikt nadrukkelijk de term ‘datadriven’ en niet ‘gepersonaliseerd’ als hij over de diensten van Red Nun spreekt. “Onze dienst verlening gaat verder dan simpelweg een naam ver anderen in content. We monetize whats in your customer data. Opbouw en inhoud van een data driven video worden bepaald door de data die van een klant beschikbaar zijn.” Data driven content is vooral geschikt voor bedrijven met veel data en grote klantbestanden, zoals telecombedrijven, verzekeraars en banken. “Op basis van gebruikersprofielen kun je voorspellingen doen over gedrag en daar de video boodschap op laten aansluiten. Stel dat Klaas op basis van zijn profiel voor 63% zeker zijn abonnement wil verlengen, dan kun je een videoaanbod doen die hem over de streep trekt.” Op basis van de variabelen stelt Ruud Schuijt (Red Nun) Red Nun automatisch de beste video samen voor dui zenden klanten per dag. Schuijt onderscheidt drie manieren om data in content te gebruiken: 1. Rechtstreeks in beeld: bijvoorbeeld plakken van foto’s van de gasten in de trailer van een talkshow. 2. Data Science: klanten worden ingedeeld in profielen en krijgen content die bij dit profiel past. Reisorganisaties kunnen zo bestemmingen en prijzen differentiëren per profiel. 3. Data Modelling: op basis van profielen proberen klantgedrag te beïnvloeden.

17 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H2_Enabling Technologies.indd 17

19-01-17 14:22

Schuijt legt Data Modelling uit aan de hand van een case van Essent. Als het energiebedrijf de jaarrekening verstuurt, bellen zeer veel klanten gefrustreerd naar het call center (gemiddelde prijs per gesprek: 7 tot 12 euro). Op basis van de meest gestelde vragen maakte Red Nun een gepersonaliseerde videoboodschap waarin de jaarrekening wordt uitgelegd en waarin wordt verteld of de persoon in kwestie moet bijbetalen of geld terugkrijgt en waarom dat zo is. “Op basis van klantdata bouwen we een filmpje op met de juiste informatie, scenes en de juiste klantgegevens zoals naam en eindafrekening.” Het filmpje had effect: de e-mail met het filmpje werd door 64% van de klanten geopend: 3 á 4 keer zoveel als bij standaardacties. 57% startte ook daadwerkelijk het filmpje, waarvan zo’n driekwart tot het einde bleef kijken. Resultaat: 32% call reductie.

NewBeTV produceert eerste 360 graden-viral Nederland is voorzitter van de EU, maar bijna niemand weet het. NewBeTV kreeg opdracht van Buitenlandse Zaken om een filmpje te maken dat het voorzitterschap bij elke Nederlander op een transparante manier op het netvlies zou zetten. Creative director Tarik Traidia: “Omdat veel buitenlandse diplomaten naar Nederland komen, leek het ons leuk om een 360-video te maken van een tour door Amsterdam. 360-video is immers de meest transparante manier. We besloten dit te doen met Neil Robinson, bekend van de populaire Facebook-pagina The survival guide to the Dutch. De Canadese stand-up comedian maakt al jaren filmpjes over typisch Nederlandse gewoontes, en gek genoeg zijn deze video’s het populairst onder Nederlanders zelf. Dit concept wilden we ook voor onze video toepassen. Zo kunnen we de officials op een unieke manier voorbereiden op wat ze te wachten staat, maar eigenlijk vooral het Nederlandse publiek op een leuke manier de hoogte brengen van het EU-voorzitterschap.” 360 graden-video is de basis van virtual reality. Met een speciale bril, zoals de Oculus Rift of met een smartphone en een speciale app lijkt het alsof de kijker als het ware ín de film staat. Pas vrij recent bestaat de mogelijkheid dit soort video’s zelf in je browser of op je smartphone te bekijken op Facebook en YouTube, zelfs als je geen VR-bril hebt en zonder speciale app. Door je tablet of telefoon simpelweg voor je te houden en rond te draaien kan de kijker eenvoudig 360 graden mee kijken met Neil. “Hier zijn we bij NewBeTV direct op ingesprongen, omdat we hiermee de video goed konden verspreiden via YouTube en Facebook. Google Chrome, Facebook en YouTube ondersteunen sinds kort allemaal 360 graden video”. De video werd goed opgepikt. Niet alleen in Nederland, maar ook internationaal. Vooral via Facebook ging de verspreiding snel en Twitter stond vol met lovende berichten over het vernieuwende karakter ervan. Tarik Traidia (NewbeTV) Toch zitten er technische beperkingen aan 360 graden-video. Waar laat je bijvoorbeeld je productiecrew bij een 360 graden-videoproductie? De geluidsman kan immers niet achter de camera staan, omdat de camera 360 graden opneemt. Tarik gaf aan dat dat inderdaad een probleem was. Neil was grotendeels op zichzelf aangewezen. “Als crew moesten we zo onopvallend mogelijk in het publiek staan en communiceren via oortelefoons.”

18 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 18

19-01-17 14:07

➔

SPORT & VR Op 11 november organiseerden iMMovator en de Amsterdam ArenA een Amazing Monday met het thema: Sports & VR. iMMovator werkt samen met Amsterdam ArenA, TNO en Hogeschool van Amsterdam in het open innovatieprogramma Spectacular ArenA eXperiences (SAX). Tijdens de Amazing Monday staat iedere maand een grote ontwikkeling centraal in het kader van Amsterdam Innovation Arena. Dichtbij komen, exclusieve content en een goede verhaallijn zijn ingrediënten voor succesvolle VR in de sport. Dat bleek uit de presentaties van Surround Vision, LiveLikeVR, Beyond Sports, TNO, MediaMonks en Helden tijdens de Amazing Monday Sports & VR van 7 november.

Surround Vision: kom dichterbij met VR Erfan Saadati is Hoofd VR bij Surround Vision, het bedrijf dat alle VR-belevingen voor Sky maakt. Het grote voordeel van VR is volgens Erfan dat je in het hart van de actie komt. Op de fiets van Chris Froome, in de boksring, op een Formule 1 wagen en bij de ontknoping van de Engelse Premier League: dankzij de VR app van Sky kun je het allemaal front row meemaken. Erfan benadrukt dat het erg belangrijk is dat hetgeen dat je vastlegt dynamisch en aansprekend is. Denk dus goed na over wat je wilt vastleggen en zorg dat je dichtbij de actie bent. De kracht van VR ligt in je kijkers de mogelijkheid bieden iets van dichtbij mee te maken waar ze anders geen toegang toe hebben. Dankzij de lichtgewicht camera’s waarmee 360 graden video wordt opgeno-

19 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 19

19-01-17 14:07

men is het ook makkelijker om dichterbij de actie te zitten dan met een reguliere videocamera. Erfan laat het voorbeeld zien van de VR opname bij de huldiging van Leicester City. Als kijker ben je onderdeel van het feestje. De video was razend populair, ook buiten Engeland en is inmiddels 2,8 miljoen keer bekeken.

Erfan Saadati (Surround Vision)

Erfan gelooft sterk in een toekomst waarbij VR groter wordt dan televisie. Hij noemt een voorspelling van Goldman Sax die zegt dat in 2025 VR meer gaat opbrengen dan televisie. Op dit moment wordt VR nog veelal gratis aangeboden, of samen met merken gecreëerd. Het bereik van VR gaat sterk groeien verwacht Erfan, omdat VR headsets goedkoper worden en VR content ook via web, mobiel en social media makkelijker gedeeld kan worden. Daarom is het van belang om VR nu al te omarmen, om te zorgen dat als de grote doorbraak daar is, je als merk makkelijk aan kunt sluiten.

Samuel Westberg, LiveLikeVR – de ultimate experience Samuel Westberg, hoofd van LiveLikeVR heeft samen met zijn team een applicatie gebouwd waarmee je het liveevent kan meenemen in VR. Op die manier kan de toeschouwer zelf een eigen experience kiezen. Het voordeel van op deze manier naar voetbal kijken is dat je je eigen features kunt kiezen. Je kunt bijvoorbeeld verschillende statistieken de revue laten passeren, je vrienden uitnodigen in jouw VIP-lounge en de voorbereiding vanaf minuut één bekijken. Veel organisaties hebben zich gestort op de hardware van VR, maar LiveLikeVR richt zich vooral op de software. VR biedt de mogelijkheid om outside te box te denken. Sport leent zich uitstekend voor deze VR-toepassingen. Het enige nadeel op dit moment is nog de vertraging van de stream. Daar wordt aan gewerkt! VR heeft nu nog een erg duur imago, maar je hebt met VR juist een kleiner team nodig. Dat scheelt enorm in de productiekosten. Volgens Samuel kosten VR producties gemiddeld 20 % minder dan een gewone productie. Daarnaast kan je veel inkomsten behalen uit advertenties. LiveLikeVR is marktleider en combineert het sociale aspect van het kijken naar sport met VR. Samuel Westberg (LiveLikeVR)

20 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 20

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

Beyond Sports: VR als hulpmiddel voor sporttraining Waar de vorige sprekers in gingen op de mogelijkheden van VR om de kijkbeleving van sport te vergroten, gaat Sander Schouten, Business Director van Beyond Sports, in op de mogelijkheden die VR sporters biedt. Door VR kun je op plekken zijn waar je nooit bent geweest, een voetbalwedstrijd vanuit een ander perspectief bekijken en daardoor meer zien dan je ooit voor mogelijk hield. Beyond Sports combineert data van voetbalwedstrijden met VR, waardoor je een soort ‘FIFA on steroids’ krijgt, aldus Sander. Je kunt de voetbalwedstrijd (waar je zelf in meespeelde) opnieuw beleven in een virtuele wereld vanuit verschillende standpunten. Omdat mensen het meeste leren door iets te zien, is dat een hele effectieve manier om spelers inzicht te geven in het spelletje, de looplijnen van tegenstanders en doeltreffende acties. Beyond Sports biedt club specifieke trainingen. Spelers krijgen bijvoorbeeld spelsituaties voorgelegd waarbij ze een keuze moeten maken over de volgende actie. Hiermee wordt het spelinzicht en bewustzijn van spelers vergroot. Ook kun je eerdere wedstrijden in VR analyseren en spelers een visuele representatie geven van bepaalde tactieken. En uiteraard is het voor fans ook een bijzondere mogelijkheid om een voetbalwedstrijd vanuit de ogen van jouw favoriete speler te beleven. Beyond Sports is als het ware een training voor je ogen.

Ray van Brandenburg, TNO – met dé oplossing voor kwalitatief hoge VR TNO heeft onderzoek gedaan naar de beleving van VR en daar is de volgende casestudy uit voortgekomen: hoe kun je VR nu écht echt laten lijken? Ray stelt dat zelfs 4K daarvoor niet goed genoeg is. Met VR zit het scherm zo dicht op je ogen, dat je elke pixels kan zien. Video’s zijn kwalitatief nog niet goed genoeg en het duurt erg lang om de video’s te laden met de huidige internetsnelheid. Daar heeft TNO een oplossing voor bedacht. Ray legt uit hoe je meer kwaliteit uit je VR video kan halen. Op het moment dat je een VR-video bekijkt, kijk je altijd maar naar één stuk van het gehele beeld. TNO heeft een technologie gebouwd, waardoor je maar 1/8 deel van het geheel ziet. Je gebruikt maar één deel van de video, waardoor de kwaliteit blijft gewaarborgd en je streamt alleen maar dat deel. Het gehele beeld wordt verdeeld in “tiles”, hiermee hak je de content in stukken. Je bekijkt maar één ‘tile’ tegelijk, maar als je je hoofd beweegt verplaats je naar een nieuwe ‘tile’. Dit gebeurt met een nauwelijks waarneembare vertraging. Deze pilot presenteert TNO aan organisaties met interesse voor VR content.

MediaMonks: de eindeloze mogelijkheden van VR Robert-Jan Blonk is VR producer bij MediaMonks, een wereldwijd productiehuis dat vele prijzen in de wacht sleepte. MediaMonks zet sterk in op VR en benadrukt dat VR productie om een andere mindset vraagt: “Rethink your traditional framed mind and think new possibilities”, aldus RobertJan. Vervolgens laat hij een paar spraakmakende projecten van MediaMonks de revue passeren.

21 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 21

19-01-17 14:07

De eerste is een VR beleving rondom de US Open. Het bevat een interactieve installatie waardoor je een tenniswedstrijd kunt beleven als een echte professional. Bekijk het center court vanuit het perspectief van de finalisten! Een ander project voor winnaars is de ‘Winning is a Choice’ beleving die MediaMonks maakte voor Samsung. Spelers konden voorafgaand aan hun wedstrijd een inspirerende speech van een aansprekende voetbal expert bekijken via een VR bril, om net dat beetje extra te geven tijdens de wedstrijd. Ook laat Robert-Jan een voetbalproject zien waarbij je een niet heel voor de hand liggend perspectief aanneemt: het perspectief van de bal. De beelden zijn terug te zien in de commercial I am Brazuca van Adidas. Voor Nissan maakten ze een VR beleving waarbij je onderdeel uitmaakt van de ceremonie aan het begin van Champions League wedstrijden. Je hoort de Champions League tune, je staat midden op het veld en bent als een waanzinnige aan het wapperen aan een vlag samen met andere vrijwilligers, je bent in het ‘Center of Excitement’, zoals de beleving heet. Als laatste laat Robert-Jan een Mixed Reality project zien van Telia, een Scandinavische Telco. Hierbij wordt een brug gemaakt tussen mens en machine en heden en toekomst door een robot co-host te creëren die bij conferenties in VR op het podium staat.

Arne Mosselman, Helden – met een terugblik naar de Olympische content Arne, strategie director bij Helden, experimenteerde tijdens de Olympische Spelen met een aantal vormen van Olympische content; VR en 360 graden content. Maar hoe integreer je VR in je alledaagse content?

Arne Mosselman (Helden)

Het productieteam bestond uit vijf man, dus hadden ze niet veel ruimte om te experimenteren. Het grote voordeel was dat ze toegang hadden tot (bijna) alle Olympische sporten en evenementen. Ze konden nog dichterbij komen dan de reguliere camera’s en dat is gaaf! Op dat moment kon VR helaas nog geen live content produceren en dat is toch een belangrijke factor bij de Olympische Spelen. Arne en zijn team vroegen zich af: “Wat wil de kijker nu weten?” De kijkers willen het Olympische gevoel meekrijgen. Maar hoe doen we dat? Verschillende sportmannen namen de kijkers mee door middel van 360˚ content. Iedereen mag zelf bepalen waar hij of zij naar kijkt. Arne sluit af met 3 tips voor het maken van VR-content: get close, no rush en create some awesome content.

22 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 22

19-01-17 14:07

➔

DE OPKOMST VAN (CHAT) BOTS IN DE MEDIA Dinsdag 19 april was Scott Smith te gast in de SWITCH op het Media Park voor een Meet the Master over robotisering in de journalistiek. Wat zijn bots? Wat doen ze? Wat staat er op de agenda als je kijkt naar toepassingen met bots? En hoe zit het met de verantwoordelijkheid en eigenaarschap van producten die door bots gemaakt zijn? Een interessante sessie waarbij diverse antwoorden aan bod kwamen, maar ook nieuwe vragen gesteld werden. Een oude test die vandaag de dag nog steeds gebruikt wordt als een indicatie of een bot geloofwaardig is, is de Turing Test. Je chat met een robot, maar heb je door dat het een robot is, of is het geloofwaardig als mens? Oorspronkelijk was de Turing test overigens voor iets anders bedoeld. Eigenlijk praat je met iemand die achter een gordijn zit en wil je aan de hand van het gesprek wat kunnen achterhalen wat de identiteit van die persoon is (bijvoorbeeld man of vrouw). Ook al is de test meer dan 50 jaar oud, nog steeds geldt het als regel of een bot geloofwaardig is.

Wat doen bots? Chatbots worden tegenwoordig steeds sneller en beter. Ze onthouden bijvoorbeeld onderwerpen waar je eerder over gechat hebt en brengen die later weer naar voren. Zo is het alsof de bot je echt kent. Maar: het blijft een code, zonder emotie. Toch? Scott geeft toe dat hij best gehecht raakte aan bots die hij heeft gemaakt en waar hij mee chatte…

23 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 23

19-01-17 14:07

Scott Smith (Changeist)

Er zijn verschillende soorten bots. Bots die interessante (en soms rare) combinaties maken van verschillende headlines op Twitter. Bots die systemen verstoren, zoals de Spotify bots die artiesten inzetten zodat hun muziek vaker beluisterd wordt. Bots die illegale dingen doen, zoals de Random Darknet Shopper, een bot die random dingen besteld op het internet. De onderzoekers die deze bot creĂŤerden ontvingen de vreemdste dingen, waaronder illegale drugs! Bots kunnen een taal leren, context begrijpen en zich daaraan aanpassen, opschalen, ontwikkelen, vermenigvuldigen en zich verstoppen.

Activistische bots Complexe technologie zit nu in een redelijk simpele code verstopt en dit kun je ook inzetten om mensen te activeren. Op social media kunnen bots bijvoorbeeld een onderwerp op de agenda zetten en daarna mensen de discussie laten voeren. Of iets in de gaten houden voor mensen. Een voorbeeld is Anonymous, die recruitment bots van Isis in de gaten hield en kraakte. Activisme op activisme.

Bots in de media In de media worden bots gebruikt om simpele artikelen te schrijven, zoals financiĂŤle of sport berichtgeving. Maar wat je ook steeds meer ziet is de inzet van bots om nieuws in kleine stukjes te hakken en ze via een chatservice naar de gebruiker te brengen. Na elk nieuwsfeitje kun je kiezen om er meer over te lezen of naar het volgende nieuws over te gaan.

Locatie van de Meet the Master: de SWITCH

24 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 24

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

De berichtgeving wordt uitgeserveerd als chatberichten. Het lijkt het werk van een bot, maar vaak komen er nog wel menselijke editors aan te pas om de nieuwsberichten op die manier te verpakken. Scott ziet dat steeds meer mediabedrijven over gaan op het vertellen van een verhaal via chat. Facebook messenger die zich richt op nieuws en commerciĂŤle boodschappen. De ontwikkelingen gaan snel en Scott ziet dat veel bedrijven er maar mee aan de gang gaan, zonder goed na te denken over de gebruikerservaring. Hoe wil de gebruiker aangesproken worden? Silicon Valley heeft volgens Scott dichters nodig die zich bezighouden met de manier waarop je conversatie vormgeeft in bots. Wat dat betreft kunnen bots nog wat leren van toneelstukken en gedichten.

Waar liggen de grenzen? En wil je weten dat je door een robot aangesproken wordt? Moet je het weten? Waar ligt de grens? Waar liggen de ethische grenzen en wanneer wordt er een overtreding begaan? Maakt het iemand uit als in de toekomst The Man Booker prize gewonnen wordt door een robot die een boek heeft geschreven? En als je dan naar de boodschappen van bots kijkt, hoeveel is code en hoeveel is menselijk? En wie is er verantwoordelijk voor? Een bot die leert van eerder gebruik en daardoor racistisch wordt, wiens fout is dat? Mogen bots zelf beslissingen maken of moet er altijd een controle van een mens zijn? Of gaan wij ons aanpassen aan het gedrag van robots? Je weet tenslotte nog steeds niet wat er achter het gordijn van de Turing Test staat.

25 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 25

19-01-17 14:07

➔

IMMOVATOR OP IBC 2016 Van 8-13 september vond in de Amsterdam RAI weer de IBC plaats: de grootste broadcastbeurs van Europa. Het aanbod van de IBC is overweldigend: een conferentie met meer dan 300 sprekers en een beurs met veertien hallen en meer dan 1300 stands. IMMovator was op de IBC aanwezig om onze leden wegwijs te maken in deze overvloed van stands. IMMovator organiseerde traditiegetrouw de ‘Best of IBC’ tours op maandag 12 september. Onder leiding van iMMovator's tourguides Frank Visser en George Freriks werden de deelnemers langs de stands met de meest innovatieve en spraakmakende technologieën gevoerd op deze immense beurs. Via koptelefoons werden zij bijgepraat over de laatste mediatrends die te zien waren op de IBC. Zoals ieder jaar organiseerde iMMovator in totaal 6 tours. Waaronder 2 VIP tours op dinsdagochtend. In samenwerking met SCREENFORCE organiseerde iMMovator op maandag 12 september een speciale IBC Tour voor mediabureaus en adverteerders. Diezelfde dag organiseerde de gemeente Amsterdam in samenwerking met iMMovator een speciale Dutch Media Innovators IBC sessie op de IBC. Deze sessie bracht bedrijven bij elkaar die een leidende rol spelen in hun vakgebied. De bedrijven, die onderdeel uitmaken van het project Dutch Media Innovators, presenteerden hun eigen werk, en reflecteren op de internationale mogelijkheden en ontwikkelingen. Lees een uitgebreid verslag van deze sessie op pagina 148.

16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H2_Enabling Technologies.indd 26

19-01-17 14:25

➔

VERNIEUWDE PRESENTIEVORMEN

EN DOORZOEKBAARHEID VAN ONLINE VIDEO Op 6 oktober organiseerde iMMovator de Technology Update over het project Watskeburt?! Een thumbnail geeft kijkers geen goed beeld van de inhoud van de video. Daarom ontwikkelden TNO en Media Distillery in samenwerking met NOS ‘Watskeburt?!’- een project om de beleving van online videonieuws te verbeteren. Daarbinnen werd onder meer een interactieve filmstrip ontwikkeld. Martin Prins (TNO), Joost de Wit (Media Distillery) en José de Vries (NOS Lab) vertelden in deze Technology Update over de aanpak, techniek en de gebruikersevaluaties. Martin Prins, de projectleider, trapt af en laat kort zien dat er wereldwijd nog niet veel standaardoplossingen zijn om als het ware koppen te snellen door video-nieuws.

Waar zijn TNO en Media Distillery begonnen? Allereerst heeft TNO onderzoek gedaan naar het nieuwsaanbod van verschillende partijen. Welke informatie wordt er aangeboden? Vaak worden de titel en de thumbnail van een nieuwsitem gepresenteerd maar dit is vaak niet genoeg. De kijker heeft behoefte aan meer informatie vooraf, bijvoorbeeld een omschrijving, publicatiedatum, populariteit bij andere kijkers (views), en de lengte van de video’s.

27 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 27

19-01-17 14:07

Ook tijdens het kijken kan de kijkersbeleving nog veel meer verrijkt worden. Als het filmpje is afgelopen, komt er vaak een zwart scherm, of wordt het filmpje opnieuw afgespeeld. Dit moet anders. Hoe kunnen wij de gebruiker helpen in het selectieproces voor het kijken, maar ook tijdens het kijken? Hoe gaan we ervoor zorgen dat ze doorkijken en niet afhaken? TNO heeft in samenwerking met Media Distillery verschillende concepten ontwikkeld, maar de interactieve filmstrip was duidelijk de winnaar, waarmee je kunt navigeren tijdens in het kijken. Je kan het ook wel zien als het koppensnellen met een filmstrip: • Je krijgt een visuele samenvatting van een item • Bepaal daarmee wat je wel en niet wil zien • Zowel voor volledige uitzendingen als korte clips bij artikelen

Martin Prins (TNO)

Na gesprekken te hebben gevoerd met verschillende mediapartijen zijn TNO en Media Distillery met de NOS in zee gegaan om een pilot te draaien. Nieuws wordt anders geconsumeerd, maar dit concept en de technologie erachter is in principe toepasbaar op alle soorten mediacontent.

Het idee is er, maar hoe moet het worden uitgevoerd? Joost legt uit wat er onder de motorkap gebeurd om tot de filmstrip te komen. Hij is één van de twee oprichters van Media Distillery. Joost is inmiddels Chief Product Officer en is verantwoordelijk voor het product en de technologie die erachter zit. Media Distillery probeert het volgende probleem op te lossen: de computer kan veel, maar nog niet genoeg. Veel analysewerk is nog mensenwerk en dat kost veel tijd en geld. Media Distillery richt zich op technische oplossingen om automatisch te analyseren waar een video over gaat.

Joost de Wit (Media Distillery)

Watskeburt?! past daarom goed in hun portfolio. Realtime worden nieuwsitems als het ware samengevat voor de filmstrip. De analysecriteria waarmee Media Distillery die samenvatting heeft gemaakt is gebaseerd op: •

•

Spraakherkenning: alles wat iemand zegt, spreker-onafhankelijk, wordt herkend. Dat gaat in een aantal stappen: wanneer wordt er in de film gesproken? Dat wat spraak is wordt vertaald in klanken en op die klanken kan je de woorden baseren. Het klinkt heel makkelijk maar het wordt wat lastiger met dialecten of nieuwe woorden. Die moeten worden toegevoegd. Ondertitelherkenning: waar in het beeld zit de tekst? De tekst wordt losgeknipt van de achtergrond, dit wordt dan weer vertaald naar de losse tekst. Rommel wordt eruit gehaald. Dit wordt gecorrigeerd en daarna vormt het één zin. Gezichtsherkenning: het systeem herkent punten in het gezicht. Door de verhouding en afstanden in het gezicht kan er worden gezien wie er in beeld is. Deze gezichten moeten uiteraard daarvoor ooit ‘ingeladen’ zijn. Nieuwe gezichten kan het systeem nog niet herkennen. Logoherkenning: werkt vergelijkbaar als de gezichtsherkenning. Je bent altijd afhankelijk van de logo’s die je in je set hebt.

28 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 28

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

•

Creatie van de filmstrip: er zijn daarin een aantal keuzes gemaakt. Hoe kan je een visuele samenvatting maken van de video? Hoeveel frames laat je zien? Welke frames wil je laten zien? Sommige zijn meer informatief dan andere frames? Afmetingen van het frame, behoud je het hele frame? Hoe presenteer je dan dat frame? Hoe kom je tot die afbeeldingen? Hoe kan je er vervolgens mee interacteren?

Voor de filmstrip moet je een keuze maken welk frame je wil laten zien. Je kan er bijvoorbeeld voor kiezen om een bepaalde tekst in beeld te laten komen, aanwezigheid van muziek, visuele eigenschappen, scherpte in het beeld e.d. Veel is automatisch te realiseren en als aanbieder moet je van tevoren goed definiëren wat je wel of niet wenselijk vindt bij het doorzoekbaar maken van je content. Voor nieuws is dat heel anders dan voor andere genres zoals talkshows of speelfilms.

Hoe ziet de strip eruit? De filmstrip is nu in een eerste versie opgeleverd. De ‘geknipte’ beelden zijn achter elkaar gezet en daarbij is een verdeling gemaakt van een kort en lang fragment. Soms werd de strip erg lang, dit was niet prettig voor de gebruiker. Tijdens het onderzoek hebben TNO en Media Distillery voor zoveel vermoede en onverwachte randvoorwaarden een oplossing moeten vinden, dat het resultaat op het eerste gezicht wellicht wat basaal lijkt. Het lijkt zo logisch en simpel, een filmstrip om koppen te snellen. Ze zijn echter tegen veel uitdagingen aangelopen bij het weergeven van de strip. Allereerst moet de strip crossmediaal responsive zijn. Daarnaast heb je verschillende bedieningen: op je telefoon gebruik je je duim, en op de computer je muis. Je wil de interactie stimuleren, maar hoe doe je dat? Ga je het uitlijnen of niet? Al die vraagstukken maken onderdeel uit van deze 1.0-versie. Wat wel helemaal is gelukt is de dienst realtime aan te bieden: als het achtuurjournaal wordt uitgezonden, wordt de strip meteen gegenereerd en kan mee met de online publicatie van dat journaal. De grootste uitdaging in dit project was om de gehele keten compleet te krijgen en vooral de User Experience niet vergeten. Voor dit laatste is samengewerkt met de NOS.

29 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 29

19-01-17 14:07

José de Vries, werkzaam bij NOSLab, is verantwoordelijk voor alle experimenten die ze doen bij de NOS. Zij vertelt over de resultaten van de filmstrip aan de hand van de gebruikersevaluatie. Bij de NOS heb je een aparte afdeling genaamd NOS Digital. Daar worden de apps en de (sub) websites gebouwd. De NOS heeft een groot bereik, maar online wordt nieuws beperkt teruggekeken. Het nieuws is naJosé de Vries (NOS) melijk tijdgebonden en iets wat gisteren in het nieuws was is nu alweer oud nieuws. De vraag of de NOS hierin beter kan faciliteren, heeft onder andere geleid tot deelname aan Watskeburt?!: “kunnen we een verbeterde filmstrip inzetten die ervoor zorgt dat mensen eerder geneigd zijn om een online journaal aan te klikken?” Leuke vraag, maar erg lastig te onderzoeken. Een A/B test zat helaas niet in het budget, dus is er rondom het project Watskeburt?! een online gebruikersenquête gemaakt. Deze enquête is verspreid op social media en via verschillende artikelen.

Wat waren de reacties? De reacties waren overwegend positief, maar er waren ook wat verbeterpunten: • • • • • • •

Het navigeren in de filmstrip gaat gemakkelijk en snel, je kan daardoor beter selecteren wat je wil zien Het aantal beelden is te veel Er is meer behoefte aan contextuele informatie, bijvoorbeeld een overzicht met de besproken onderwerpen Je springt niet altijd in bij het begin van het fragment Content moet kunnen worden gedeeld met social media Je wil vaak verder over de balk swipen terwijl je aan het kijken bent. Uit de gebruiksevaluatie kwam dus feedback waar TNO en Media Distillery weer op voort kunnen bouwen.

Waarbij is de filmstrip nu handig? • •

Als je al iets hebt gehoord over het onderwerp en dat wil je nog even snel terugkijken. Vooral voor sport en uitzending gemist

Al met al is de NOS erg tevreden over de resultaten. Je kunt de filmstrip op twee manieren gebruiken: • •

Als zoek-instrument, maar dan moet er wel meer tekstuele informatie bij geboden worden; Als methode om koppen te snellen: een snel overzicht hebben van alle onderwerpen, zodat je kunt bepalen welke je wel en niet wil zien

De filmstrip is op dit moment alleen nog maar getest op nieuws en dan vooral het achtuurjournaal. NOS publiceert ook andere video’s, maar die waren voor dit onderzoek niet relevant. De video’s hebben te veel uiteenlopende onderwerpen, waardoor je dan appels met peren gaat vergelijken. Kortom, als eerste stap in het beter doorzoekbaar maken van nieuwsvideo heeft het consortium een mooi Proof of Concept afgeleverd. TNO en Media Distillery willen het hierbij niet laten en willen graag ook voor andere soorten videogenres de dienst verder ontwikkelen.

30 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 30

19-01-17 14:07

➔

TECHNOLOGY UPDATE “BETTER PIXELS” De eerste Technology Update van 2016 gaat direct de diepte in op het gebied van UltraHD , HDR en HEVC. Op basis van hun onderzoekswerk voor de Europese projecten 4EVER en vervolgproject 4-EVER2 presenteren Maryline Clare-Charrier van Orange Labs en Jérôme Viéron van ATEME over de technische facetten van UltraHD en de praktijkervaring bij live televisieproducties met UltraHD en HEVC. Zij concentreren zich daarbij ook vooral op het effect van de verbeteringen op de gebruikerservaring. In de twee uur durende sessie vertellen zij over het werk dat het 4EVER-2 project doet en waarom.

Why and how to go to Ultra HD Phase 2 4EVER-2: description and methods What is 4EVER 2? What do we work on and how? Het 4EVER (For Enhanced Video Experience) project draait allemaal om de gebruikservaring van kwaliteit voor de volledige televisieketen met de focus op UltraHD. UltraHD/4K beperkte zich eerst tot een hogere resolutie, maar al snel is de conclusie dat alleen meer pixels geen grote verbetering biedt, maar dat het gaat om “betere pixels” door de combinatie van verbeterde resolutie (“spatial definition”), de snelheid waarmee de beelden verversen (“temporal definition” via High(er) Frame

31 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 31

19-01-17 14:07

Rates, HFR), verbetering van het dynamisch bereik (“contrast definition via high dynamic range of HDR) en uitbreiding van het kleurenspectrum via Wide Color Gamut WCG). UltraHD Phase 1 beperkte zich om commerciële en technische redenen tot alleen de hogere resolutie op weg naar 4K (en zelfs 8K)schermen. De kwaliteitswinst hiervan is beperkt. 4EVER is een Frans consortium, die bestaat uit 9 partners die een actieve bijdrage leveren aan de standaardisatie- instellingen en aan het kennisniveau in de professionele broadcast services wereld.

4EVER werkt via vijf verschillende lijnen 1. Experimental shooting sessions, waarin de nadruk ligt op het evalueren van beschikbare apparatuur voor productie (“capturing”) en waarin met verschillende parameters testbeelden worden gegeneerd om het effect op de beeldkwaliteit zichtbaar en meetbaar te maken. 2. Evaluation of video perceived quality, waarin de nadruk ligt op het meten van de door gebruikers ervaren beeldkwaliteit in een gestandaardiseerd afkijkmomenten. Voor deze testen is met ITU gewerkt aan een gestandaardiseerde testmethode (vastgelegd in ITU-R BT1788). 3. Onderzoek en software ontwikkeling gericht op: a. De Wetenschap van kleur oftewel Colorimetry b. R&D rond encoding/decoding en players op basis van de High Efficient Video Coding (HEVC standaard) 4. Experimenteren tijdens grote evenementen (bijvoorbeeld op Roland Garros), waarin met experimentele prototype apparatuur de volledige audiovisuele keten kan worden ingericht en getest. 5. Delen van resultaten en conclusies op beurzen als NAB, MIP en IBC (vaak met EBU) in samenwerking met BBC (voor HDR) en EBU, BBC, IRT en RAI voor HFR. Hier tekent zich al af dat UHDTV eerst zijn weg zal vinden via Over-the-Top distributie via Internet op basis van HEVC+4K+DASH+HTM5 (adaptive streaming) Maryline omschrijft de onderzoekers als echte control freaks: ‘We want control everything, we are control freaks.’ Ze willen alle omstandigheden ook volledig zelf kunnen definiëren. In overleg delen ze graag hun kennis en content zolang deze gebruikt worden voor demonstraties of onderzoeksdoeleinden, niet voor commercieel gebruik.

32 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 32

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

Why Ultra HD-TV Phase 2 and Why a need for WCG, HDR en HFR?

Het 4EVER-2 project heeft een test gedaan met een UDH en een HD-scherm van 1 meter hoog, omdat men altijd in de veronderstelling is dat je UHD pas echt ervaart vanaf een bepaald formaat scherm en op een bepaalde afstand tot het beeldscherm. Deze test is uitgevoerd op 1,5 meter afstand van het scherm en 3 meter afstand. 3 meter is de gemiddelde kijkafstand in Europa. Uit de resultaten kwam naar voren dat als men 3 meter van het scherm vandaan zit zij de beeldkwaliteit van UHD goed beoordelen. Wanneer men 1,5 meter van het scherm vandaan zit (wat aanbevolen wordt als optimale afstand tot het scherm) beoordelen zij de kwaliteit goed tot zeer goed. Uiteraard zit men thuis niet op 1,5 meter afstand van het scherm en daarom heeft 4K nauwelijks effect bij normaal televisie gebruik. Pas bij een kijkafstand van 1,5 hoogte van het scherm werd dit verschil duidelijker. Het vergroten van de resolutie alleen geeft nauwelijks winst in de kwaliteitsbeleving. De grote winst in kwaliteitsbeleving ontstond echter door juist de andere aspecten van UltraHD Phase 2 in de test te betrekken: HFR, HDR icm WCG. Alleen HFR verhogen gaf al een winst van 15 punten, mits televisie ook naar 100Hz (of hoger) gaat. HFR heeft het meest effect bij veel en snelle bewegingen in beeld, zoals bij sportbeelden. Bijkomende winst was dat HFR dankzij HEVC encoding nauwelijks meer bandbreedte vraagt.

33 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 33

19-01-17 14:07

Ultra HD Phase 2 on HDR: a real benefit expected High Dyamic Range (HDR) draait om de luminantie. Als je bijvoorbeeld het zonlicht op een boom probeert te filmen en daarachter een donker gebouw staat (of een voetbalveld half in de schaduw ligt) dan is het met het huidige systeem niet mogelijk om de lichtval natuurlijk te krijgen. Deze zal dan het beeld te licht of te donker maken. Met HDR kun je dit opvangen, het doel is in ieder geval om de lichtval zo natuurlijk mogelijk te laten overkomen op televisie. Luminantie van schermen wordt uitgedrukt in candela per vierkante meter (cd/m2), ook wel nits genoemd. De televisies die op dit moment in de winkel worden verkocht hebben zo’n 300 nits. Een oudere televisie heeft ongeveer 100 nits. 4EVER heeft 2000 nits als maximale luminantie getest op HDR schermen. De resultaten laten duidelijk zien dat hoe hoger het dynamisch contrast hoe beter de kwaliteit wordt. Maar er is hier wel een limiet voor. Als je buiten staat, kunnen je ogen zich makkelijker aanpassen aan het licht, door bijvoorbeeld een zonnebril op te zetten of een andere kant op te kijken. Vanuit huis is dit natuurlijk niet mogelijk, om comfortabel naar je scherm te kunnen kijken is er een limiet vastgesteld van 1500 nits. Je wilt immers niet dat je een zonnebril op moet zetten om televisie te kijken. Alleen HDR verbeteren geeft in het onderzoek een winst van 20 punten in “waargenomen beeldkwaliteit” als je verhoogt van 300 CD/m2) (NITS) naar 750/1500 CD/m2) (NITS). HDR: a good improvement... soon? OETF, EOTF en OOTF Jérôme Viéron van Ateme gaat verder op het onderwerp HDR en hoe dat wordt gerealiseerd. HDR gaat er niet om het scherm helderder te maken, het doel is om het donker (0,001 CD/m2)) en het licht (tot 1000 NITS) op het scherm te verbeteren waardoor er een mooier contrast en een natuurlijke beeldbeleving ontstaat.

Maar hoe werkt dat technisch precies? Wanneer je een opname vastlegt met natuurlijk licht en dat signaal wordt dan omgezet naar een digitaal signaal noemen we dat de OETF (Opto-Electrical Transfer Function). De huidige workflow is om te starten met OETF (opto-electronical) en deze gaat dan met een 8 bits signal naar EOTF terug naar het display. Onderzoekers werken momenteel aan OOTF (direct Opto-optical), dus zonder conversies. Het oude OETF systeem (old gamma correction) is niet vol-

34 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H2_Enabling Technologies.indd 34

19-01-17 14:28

Enabling Technologies

doende aangepast voor een bredere dynamic range. Het idee is om de old gamma function te vervangen door een nieuwe transfer function, een nieuwe EOTF en zo een breder bereik van luminantie van 0 tot 1000 vast te kunnen leggen. De introductie van PQ (perceptual quantizer, SMPTE ST2084) zou dat moeten oplossen, maar een opstap naar 10-bit codering is dan ook vereist, o.a. voor het doorgeven van veel meer metadata met betrekking tot de parameters rond de beeldinstellingen). Higher dynamic range vereist ook een breder kleurenspectrum (wider color gamut), zodat je niet alleen meer contrast maar ook rijkere kleuren krijgt. Het doel is om de controle te houden over wat de eindgebruiker uiteindelijk te zien krijgt. Een groot issue in de keten vormt momenteel ‘Backward compatibilty’ met SDR. Men wil het liefst één proces waarmee je diverse schermen kunt beleveren zonder dingen dubbel te doen. Het lijkt erop dat ze willen uitkomen op compatibiliteit met het huidige HDTV (HD, 709) en compatibiliteit met UHD fase 1. De laatste is discutabel want de installed base is zeer beperkt. De impact van de implementatie van HDR in de keten is groot. De gehele keten moet op HDR voorbereid worden en dat wil je niet processen dubbel doen. Er wordt daarom door meerdere consortia parallel aan mogelijke oplossingen gewerkt, waardoor er helaas nog geen sprake is van één standaard.

De eerste oplossing was HDR10 (Blu-ray definitie) maar deze is niet geschikt voor backward compatibility. Daarom zijn er meerdere varianten ontwikkeld: • Philips/Technicolor: 1 single layer (SDR of HDR) + static en dynamic metadata. You need license for HDR. • Dolby Vision (need IP-license): dual layer (wel single layer aangekondigd), UltraHD base Layer + HDR enhancement layer. • BBC/NHK: als enige gebaseerd op Hybrid Log Gamma (HLG) ipv PQ, single layer, geen metadata, biedt mogelijkheid om SDR of HDR-beeld uit één signaal te halen.

Recent 4EVER-2 HDR live trials Het 4EVER-2 project heeft recentelijk, met zo min mogelijk extra kosten, live-testen gedaan in backward compatibility in TV productie. Het doel was om met zo min mogelijk kosten HDR te produceren. De eerste trial is gedaan bij een kunstschaatsen evenement in Bordeaux. Deze was gepland op 13 november 2015, maar moest worden geannuleerd vanwege de terroristische aanval

35 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 35

19-01-17 14:07

op Parijs. De test stond naast de standaard OBVan en gaf veel feedback ook ten opzichte van de workflow en cameraconfiguratie. De tweede trial is op 15 december 2015 gedaan, in de Bastille Opera met live HDR gebaseerd op de HLG workflow) waardoor je zowel HDR als SDR (709 monitoring) uit één en hetzelfde signaal kunt halen. Daarbij als 3e signaal is ook het standaard “HD 709” signaal gezet. Het bleek een groot succes te zijn voor de uitgenodigde producers en directors. Zij waren zeer enthousiast over de SDR kwaliteit en het HDR potentieel. SDR-signaal van HDR was zelfs nog iets beter dan het standaard HD 709.

Ultra HD phase 2 on HFR Vandaag de dag zetten TV schermen 50 beelden per seconde transmissie om. Bij HFR vergroot je dat aantal beelden tot tenminste 100 frames. Daardoor zal het (bewegend) beeld ook vloeiender overkomen. Dit staat los van de verversingsgraad die het scherm zelf genereert (50Hz vs 100 Hz of nog hoger) 4EVER-2 heeft getest met de hoogste kwaliteit schermen om het verschil te zien als je echt naar opnames van 100 frames per seconde gaat. Daarbij valt op dat ook de moderne schermen beeldartefacten genereren (dubbel, wazig of verdwijnende content), zeker bij hoger verversingsgraden. Daarbij is ook van belang dat in de distributieketen compressie wordt toegepast. Er is onderzoek gedaan op zowel uncompressed content maar ook naar compressed (gebruikmakend van HEVC at 3 Mbps). 4EVER-2 heeft eerst een expert test gedaan op 7Mbit maar dat benadert niet de verwachte marktomstandigheden en legde de verschillen onvoldoende bloot. 3Mbps zette alles meer onder druk. Native 100HZ won 20 punten ten opzichte van 50Hz bij de uncompressed content. Het native beeld op de monitor met 200Hz gaf een sprong van 10 extra punten (beeld excellent naderde de 9). Dit geldt met name bij een pannende camera (sprong van 30 punten). Bij compressed content (HEVC @3MBps) was duidelijk sprake van een beperktere beeldwinst (15 punten). Maar ook hier was de grootste winst bij een bewegende camera of met camera die beweging volgt in de scene. Bij de volgende test zal HFR + HDR worden gecombineerd.

36 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 36

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

37 â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 37

19-01-17 14:07

Compresser challenges

De impact van HDR op compressie zou heel beperkt moeten zijn. Dit bleek moeilijker dan gedacht want dit levert problemen met de kleur op. Color processing is geen lineair proces. De offline encoder kan het goed aan, maar de live workflow blijft een grote uitdaging. Met name bij hoge luminanties kan een klein verschil in codering leiden tot een groot verschil in luminantie. Zo gaf een verschil van 1,5% in 10-bit code value een verschil van 10% in nits bij hogere luminantiewaarde. Relatief kleine coderingsfoutjes resulteerden in grote beeldkwaliteitsproblemen. Een veel voorkomend probleem is onrustig “blocking” in egale vlakken. HEVC en AVC/H.264 leveren al veel betere resultaten dan MPEG2, maar geen van deze technologieën is perfect. Zeker niet ibv 10bit-codering. Om artefacten echt te voorkomen is een 11 of 12 bit-codering nodig. HDR op zich vraagt overigens relatief weinig extra bandbreedte. Maar met een combinatie van SDR/HDR moet je al snel 5% extra hebben. Dolby (enhanced layer) vraagt 25% extra bandbreedte. HLG is nog niet getest.

Realisation of the first UHD-TV phase 2 TV clip: Using all UHD-TV phase 2 technologies 4EVER-2 heeft nu ook een eerste fictie-productie gemaakt in UHD-TV phase 2 mét 3D audio. Een 3 minuten durende film genaamd “A Dance for life” met nacht- en dansscènes (50 frames per seconde) en (100 frames per seconde) met veel bewegende shots en panning camera shots. Het resultaat hiervan is ook in een Making of te zien op http://www.dailymotion.com/video/ x3iw04w_4evershort_tv HDR levert hoge verwachtingen op, maar wel nog met de nodige standaardisatie-issues. Er zijn nu nog te veel opties en varianten. 4Ever verwacht dat ze in 2016 aanbevelingen kunnen doen over het implementeren in broadcast. Encoding vereist nog veel werk de bitrates zijn nog niet vastgesteld. Huidige HDR TV panels beginnen al sterk te winnen in HDR-weergave (nu al op CES naar 500-1000 Nits)

38 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 38

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

HFR is vrijwel klaar, er is geen impact op de bitrate transmission, dezelfde bitrate levert een betere kwaliteit, maar er zitten nog wel wat issues aan de productiekant, omdat je tweemaal zoveel beelden hebt per seconden. Met 4K is dat dus veel extra data. Daarom is de verwachting dat HD HFR productie waarschijnlijk het beste alternatief zal zijn voorlopig. Het doel is om eind 2017 live broadcasting te kunnen combineren met HDR – WCG – HFR – 4k en liefst ook direct met Next-Gen Audio.

Nishida et al (NHK), 2011, ‘Super Hi-Vision System Offering Enhanced Sense of Presence and New Visual Experience’, Proc IBC 2011.

39 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 39

19-01-17 14:07

➔

HOE MAAK JE GOEDE 360° MEDIACONTENT? Op 16 november organiseerde iMMovator op het Media Park een Technology Update over het maken van 360° mediacontent. Arjan Kroon van het Instituut voor Media schreef op www.journalismlab.nl een interessante blog over de Technology Update. Hieronder een bewerking daarvan. Tijdens deze bijeenkomst vertelde Nicolas Lodge van Lodgical Media Solutions over de verschillende grondbeginselen van de psychologische werking in zogenaamde immersive media, en de menselijke zintuigen die van belang zijn om te begrijpen hoe je als producent of maker immersive media benadert. Nicolas gaf voorbeelden over hoe geavanceerd immersive media al in het verleden waren (met name in de jaren 50) en wie zich hier toen al mee bezig hielden, en wat we hier dus van kunnen leren. Tot slot gaf hij zijn visie over de toekomst en ontwikkeling van immersive. Dr. Nicolas Lodge was in de jaren ’90 hoofd van de afdeling R&D van de commerciële omroepen in het Verenigd Koninkrijk. Tegenwoordig onderzoekt en ontwikkelt hij vanuit zijn eigen consultancy bureau, Lodgical Media Solutions, vooruitstrevende televisie en media technologieën.

Nicolas Lodge (Lodgical Media Solutions)

40 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 40

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

‘Het gaat om de persoonlijke beleving’, aldus Lodge. De term VR (virtual reality) ziet hij als een marketingterm. Het gaat nog altijd om video. De sleutel van ‘meeslepende content’ is de ontvanger in een totaal andere wereld brengen. ‘You snap into a new world and suddenly you are there’, geeft Lodge aan. Maar zo nieuw is dat echter niet. Morton Heilig schrijft in zijn essay ‘The Future of Cinema’ (1955) over het belang van activeren van onze zintuigen -kijken, horen, voelen, ruiken- als de totale theaterbeleving. Ruim 70% van de beleving gaat via kijken; 20% via horen. Ruiken en voelen verdeelt de rest. Heilig toonde dit aan met zijn Sensorama: een kast waarin de zintuigen worden geprikkeld om een totaal eleving van het beeld te bereiken. Daarmee Is Heilig te beschouwen als de allereerste VR-expert. Zijn inzichten zijn nog steeds relevant.

Being there Door gebruik te maken van 360 graden view is de kijker in staat om zelf te beslissen waarnaar gekeken wordt. Het stelt de kijker in staat om het gevoel van ‘being there’ te bereiken, legt Nicolas Lodge uit. Ook in de journalistiek is dit ontdekt. De website van KRO Brandpunt toont ons bijvoorbeeld een reportage van 4 november jongstleden uit Irak: ’Indringende beelden in 360 graden van de strijd tegen IS’. Maar de werkelijke beleving van 360 graden, zoals Lodge dit bepleit, komt in de reportage niet goed over. Ja, je kunt zelf besluiten om rond te kijken. Dat werkt. Maar het gevoel van ‘being there’ ontstaat niet. Het blijft dan ook een technisch snufje. Leuk om een paar keer te doen, maar het beklijft slecht.

First person media Door de uitleg van Nicolas Lodge valt dat laatste te verklaren. Lodge geeft aan dat de kijker het beeld moet ervaren als de enige kijker. Hij definieert dat als ‘first person media’. Een van de moeilijkheden bij een 360 graden-productie is dan ook hoe je de kijker de ‘first person’ laat zijn. De verslaggever in de reportage van Brandpunt ontneemt dat gevoel. Lodge benoemt een aantal criteria om succesvol te zijn. Essentieel is: rond kunnen kijken. En dan niet door de muis over het beeld te bewegen maar door fysiek met je hoofd te kunnen bewegen. Door het weergeven van personen en objecten in juist perspectief. Door een hoge kwaliteit van opname. Uit een grafiek blijkt dat de beleving bij 2K laag is. Bij 4K neemt dit aantoonbaar toe. In de nabije toekomst van 8K zal de beleving van ‘de andere wereld’ uiterst realistisch overkomen. Heel belangrijk is ook de rol van audio bij de 360 opname. Door goed audio-gebruik valt de kijker te sturen in een kijkrichting. Want daar zit anders het probleem. Zoals wij nu gewend zijn om in de reportage een close-up toe te voegen is dat bij ‘being there’ niet mogelijk. De beleving zal onmiddellijk doorbroken zijn. Net zoals in- of uitzoomen. Het veranderen van de hoek en uitsnede doet de kijker terugkeren in de werkelijkheid. De juiste kijkrichting is dan ook van cruciaal belang voor storytelling, geeft Lodge aan. Realisme bereik je door met twee ogen te kunnen kijken in een veld van 90 tot 100 graden. De dieptewerking is ook weer mede afhankelijk van de technische kwaliteit. Ook hier geldt: hoe hoger de kwaliteit hoe realistischer de beleving van ‘being there’.

41 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 41

19-01-17 14:07

Productionele eisen Productioneel zijn er ook nog wel wat punten om op te letten. Zodra de opnameploeg in beeld is neemt de beleving af. De kijker is zich bewust van tweede kijker te zijn. En dat is wat je juist niet wilt bereiken. Net als andere cameracrews in beeld. Het moet een persoonlijke wereld zijn. Jij bent daar, naar je beleving volledig echt aanwezig en vormt een onderdeel. Niet de waarnemer. Hoe kun je dan de kijker attenderen op belangrijke aspecten in het beeld? Een truc die werkt is de kijker aan de hand meenemen. Letterlijk. Gids de kijker door het beeld. Pas audio-effecten toe waardoor de kijker getriggerd wordt een bepaalde kijkrichting te kiezen. En niet gaan zoomen of monteren. Er is dus nog wel wat nodig alvorens de kijker realistisch belevend onder te laten dompelen in bijvoorbeeld de ‘hel van Aleppo’, nog even los van de ethische vraagstukken of en wanneer jij een dergelijke realiteit wilt voorschotelen. Tot slot geeft Nicolas Lodge aan: ‘het mooie van een zintuigen prikkelende 360 graden productie is, dat je straffeloos de reportage meerdere malen kunt bekijken. Telkens vanuit een andere richting’. Daarmee is nog een factor van realisme bereikt: ook wegkijken is mogelijk.

42 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 42

19-01-17 14:07

➔

THE MEDIUM HAS TO FIT THE STORY MEET THE MASTER: LINDSAY POULTON – THE MEDIUM HAS TO FIT THE STORY

Visuele verhalen vertellen aan het publiek, dat is de passie van Lindsay Poulton, journalist en filmmaker van The Guardian. Maandag 12 december was ze te gast in de knusse en industriële locatie The SWITCH, op het Media Park. In een Meet the Master sessie ging ze in op storytelling met behulp van interactieve media, het gebruik van Virtual Reality in de journalistiek en het belang van gebruikerstests in de ontwerpfase. Een leerzame middag! Dertig mediaprofessionals van verschillende komaf kwamen op een druilerige maandagmiddag naar de SWITCH op het Media Park om zich te laten inspireren door verhalenverteller Lindsay Poulton. Haar laatste project voordat ze met zwangerschapsverlof ging is een verhaal over eenzame opsluiting en de psychologische schade die gevangenen daarmee oplopen. Inmiddels is Lindsay bevallen van een dochter en vertelt op verschillende plekken waarom, hoe en welke lessen ze heeft geleerd bij de productie van dit bijzondere verhaal.

43 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 43

19-01-17 14:07

Nieuwe media en complexe verhalen Lindsay ziet het als haar uitdaging om moeilijke en complexe problemen op een aansprekende en betekenisvolle manier te vertellen. Eén van haar favoriete onderwerpen is klimaatverandering. Dit onderwerp is echter niet bij iedereen zo populair omdat het soms als ver van je bed voelt, juist te theoretisch of te technisch. Lindsay gebruikt daarom graag persoonlijke verhalen, goed fotomateriaal, data en tekst op verschillende momenten en manieren. Het is belangrijk om goed na te denken wat je wanneer wil vertellen en hoe. Bij een verhaal over de rivier Mekong in China maakte ze bijvoorbeeld een mobiele applicatie waarbij ze inspeelde op het snelle, swipende gebruik dat erbij hoort. Haar documentaire bevatte daarom vele lagen, die voor degene die vluchtig de app gebruikten, maar ook een diepere laag voor de mensen die meer wilden weten. Ze maakte content met ondertiteling en gebruikte uitsluitend verticale video. Het bijzondere aan dit project voor mobiel is dat het gebruik aan de ene kant vluchtig is, maar je met je content wel heel dichtbij (in de palm van je hand) en op een persoonlijk device van gebruikers bekeken wordt. Lindsay probeerde met deze eigenschappen te spelen in de prachtige productie Mekong: a river rising. Terug naar het allerlaatste project: 6x9: solitary confinement – een verhaal over eenzame opsluiting en bijbehorende emotionele schade in een gevangenis. Een productie die aan de ene kant heel anders is dan het voorgaande project omdat ze hierbij gebruik maakte van Virtual Reality. Maar aan de andere kant hielpen haar eerdere projecten al wel om goed na te denken over nieuwe, interactieve media en wat dit betekent voor het verhaal dat je wilt vertellen. Virtual Reality bood haar de mogelijkheid het verhaal op een emotionele manier te vertellen en de kijker onderdeel te laten zijn van het verhaal.

Productie uitdagingen Aan het begin van de productie zocht Lindsay vooral naar financiering en toegang tot de verhalen uit de gevangenis. Zo vonden ze oud materiaal met geluiden uit de gevangenis die ze mochten gebruiken voor de experience. Want wie denkt dat eenzame opsluiting stil is heeft het mis, de geluiden van het gevangenisleven maken de opsluiting tot een angstige ervaring. Ook werd een goede productiepartner gezocht, in dit geval The Mill. Lindsay had zelf ook nog nooit met VR gewerkt, dus daarom werden er hulptroepen ingeschakeld. Samen met deze VR-specialisten werd de keuze gemaakt om computergestuurde VR te maken in plaats van 360 video. Samen werd gewerkt aan de grove lijn van het verhaal van de app. Daarbij werd uiteindelijk gekozen voor een mix van lineaire content en non-lineaire interactieve content. Je begint in een lege, vieze cel met een bed en een toilet. Op de gang hoor je gesprekken, geschreeuw en een stem die je aanwijzingen geeft. Door te kijken naar verschillende objecten in de cel kun je de lineaire verhalen van bijvoorbeeld ex-gevangenen opstarten. Er werd gekozen voor first person storytelling om het verhaal nog immersive te maken en zodat gebruikers zich beter kunnen relateren aan het verhaal.

Verhalen van ervaringsdeskundigen Onderdeel van het verhaal zijn dus interviews met ex-gedetineerden en psychologen. Dat dit in VR werd opgenomen maakte alles anders. Dit betekende dat Lindsay als interviewer ook in beeld was, dat alle omgevingsgeluiden te horen zijn maar dat de omgeving van het interview voor de mensen die hun ervaringen delen ook een veilige omgeving moet zijn. Om te praten over zo’n gevoelig onderwerp moet je je volledig op je gemak voelen. Daarnaast wilden de makers ook dat het verhaal op een authentieke en ‘echte’ manier wordt verteld. Allerlei zaken die belangrijk waren bij keuzes die gemaakt werden bij het opnemen van de interviews. De ervaringsdeskundigen werden tijdens het productieproces ook vaak om advies gevraagd, bijvoorbeeld over het gebruik van geluiden in de experience. Ook werden ze gevraagd om de uiteindelijke app te testen, om te vertellen of de ervaring die ze nagemaakt hadden representatief is voor

44 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 44

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

de echte ervaring van eenzame opsluiting. Niet iedereen wilde daaraan meewerken, omdat het een traumatische ervaring is geweest. Degene die de ervaring wel ondergingen vonden de app erg realistisch overkomen. Dat was niet per se een negatieve ervaring, het geeft hen namelijk ook de kans om hun ervaring te delen en begrip te krijgen van hun omgeving. De VR experience werd na de lancering overigens meer voor dit doel ingezet. Beleidsmakers en campaigners gebruikten de app bij hun lobby tegen eenzame opsluiting.

Betrek gebruikers in je ontwerpproces Vervolgens werd een test gedaan met echte gebruikers. Deze gaven waardevolle input voor het verhaal, edits maar ook voor de techniek. Al snel kwamen ze erachter dat je niet te veel triggers moet hebben in VR, omdat de ervaring op zich al spannend genoeg is. Dat ging een beetje in tegen het principe van Lindsay, omdat je niet een verhaal wilt maken waar weinig in gebeurt. Tegelijkertijd bracht dit een dilemma met zich mee over de keuze van het materiaal. Lindsay en haar crew hadden maar liefst 20 uur aan materiaal opgenomen en 12 uur geluid. De VR experience is uiteindelijk maar 9 minuten geworden, dus er moest heel veel Lindsay Poulton (The Guardian) weggegooid worden. Het is per slot van rekening geen documentaire, maar echt een experience. Er is minder ruimte voor tekst. Overigens denkt The Guardian erover na om podcasts te maken met extended content over het materiaal. Wat is de visie van Lindsay op VR na het maken van deze productie? Ze ziet VR niet als een vervanging voor een ander medium (zoals televisie), maar denkt wel dat dit medium een bestaansrecht heeft naast andere media. Dan moeten er wel nog een aantal slagen gemaakt worden. Bijvoorbeeld bij het beschikbaar maken van VR content. Er is nu nog niet één plek waar mensen naar toe gaan als ze VR willen bekijken. Er is nog geen Netflix voor VR, en daardoor weten gebruikers nog niet zo goed hoe ze VR kunnen vinden. Dat VR een ‘empathy machine’ wordt genoemd vindt Lindsay niet helemaal terecht. Natuurlijk heeft het medium een grote impact, maar de manier waarop je een verhaal vertelt en wélk verhaal je vertelt is belangrijker dan de technologie an sich.

45 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 45

19-01-17 14:07

➔

BLOCKCHAINS, DÉ OPLOSSING VOOR AUTEURSRECHTEN? Dj Hardwell gaat zijn muziekrechten en betalingen beheren via een Blockchain, de technologie waarmee ook Bitcoin-transacties worden bijgehouden. Hij hoopt dat daarmee de uitkering van royalty’s sneller en accurater wordt. Wat kan blockchaintechnologie voor de media-industrie betekenen? Tijdens de Technology Update op 7 december in de SWITCH op het Media Park in Hilversum legden Oskar van Deventer (TNO) en Aaron van Wirdum (journalist Bitcoin Magazine) uit wat de technologie inhoudt en gaven ze hun visie op kansen en uitdagingen. De Bitcoin bestaat bijna 8 jaar. De digitale munt biedt een alternatief voor de bestaande valuta. Het grote verschil is dat de Bitcoin niet gebruik maakt van een bank die de banktransacties registreert en de valuta uitgeeft. Dat doen de gebruikers zelf. Samen houden ze ingenieus versleutelde virtuele grootboeken (ledgers) bij met behulp van open source blockchaintechnologie. Oskar van Deventer van TNO legt uit dat de technologie technisch fungeert als een computer. Voor de technologie is hardware nodig en software om transacties en alle afspraken, de smart contracts, vast te leggen. Dan kan op één computer. Maar wat typerend is voor de blockchaintechnologie is dat het gebruik maakt van de rekenkracht van meerdere computers, waarbij al deze computers dezelfde informatie

46 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 46

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

opslaan en bijhouden. Zo worden de transacties van de Bitcoin wereldwijd op ruim 5400 computers geregistreerd. Meerdere versleutelde transacties (block) worden als eenheid met het netwerk gedeeld en zijn cryptografisch gelinkt aan het vorige blok (chain). Na ontvangst checken alle computers via een ingewikkeld algoritme of ze onderling consensus hebben over de stand van zaken: heeft elke computer dezelfde transacties geregistreerd? Muziekrechten, maar ook copyrights van journalistieke producties, zouden in principe op volstrekt transparante wijze geregistreerd kunnen worden. Evenals de vergoeding bij gebruik. In Marketing Tribune laat Hardwell weten dat zijn blockchain-initiatief voortkomt uit gebrek aan transparantie bij betalingen in de muziekindustrie en de onderlinge argwaan die daaruit voortkomt. En vertrouwen is nu precies dé unieke usp van een Blockchain. Je hebt geen tussenpersoon nodig die misbruik kan maken van vertrouwen. Blockchains hebben een client side validation (worden gevalideerd door de gebruiker zelf ), zijn veilig, data zijn onwijzigbaar qua inhoud en volgorde, worden versleuteld met eigen cryptografie, en zijn openbaar inzichtelijk. Mochten er al ongeregeldheden zijn, dan worden die snel door het netwerk gesignaleerd. Oskar van Deventer (TNO)

Start een feestje Het starten van een blockchain-initiatief vergelijkt Van Deventer met het organiseren van een feestje. Iemand moet het initiatief nemen: je moet o.a. samen afspraken maken over zaken als organisatie en financiën en het moet duidelijk zijn wie je gaat uitnodigen. Een zeer valide vraag is of een Blockchain altijd de beste oplossing is. Een Blockchain geeft vrijheid en vertrouwen. Maar heeft ook nadelen: het systeem is inefficiënt en traag. Als je kijkt naar energieverbruik is het systeem ook verre van duurzaam, omdat vele computers hetzelfde werk doen. En soms kun je een samenwerking ook af met bestaande technologie, zoals ERP. Van Deventer geeft aan dat het ook goed is om van te voren na te denken hoe je kunt zorgen dat je oplossing een open systeem blijft en geen tussenpersoon-functie krijgt.

Beste blockchain Freelance journalist Aaron van Wirdum is Bitcoin-specialist. De Bitcoin blockchain ziet hij als de beste en meeste interessante van dit moment. Sinds de lancering op 3 januari 2009 is het systeem 99,99% van de tijd online geweest, een failure rate die de meeste financiële systemen niet halen. Op dit moment gaat er 12 miljard dollar aan waarde in de Blockchain om. Net als Van Deventer onderstreept ook hij dat vertrouwen de belangrijkste reden is om met een Blockchain te werken. Op de Bitcoin-case na is Van Wirdum dan kritisch over de technologie. Hij noemt het systeem inefficiënt en duur, en eigenlijk alleen zinvol in zeer specifieke gevallen waar bestaande instituties niet vertrouwd worden. Het is ook niet geschikt voor elke dienst. Zo is het lastig om fysieke transacties te regelen via een blockchain. De registratie van de overdracht kan dan wel betrouwbaar zijn, maar de overdracht zelf is niet te garanderen. Een Blockchain is volgens hem alleen

Aaron van Wirdum (Journalist)

47 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 47

19-01-17 14:07

zinvol als een initiatiefnemer op de volgende vragen â&#x20AC;&#x2DC;jaâ&#x20AC;&#x2122; kan zeggen: heb je een database nodig? Moeten veel deelnemers er zelf data aan kunnen toevoegen? Vertrouwen deze mensen elkaar niet? En er is ook niemand die het vertrouwen van deze mensen geniet en als tussenpersoon kan dienen?

Kansen Van Deventer vertelt over kansrijke proeven met Blockchains. Zoals voor het centraal registreren van containers in het kader van Rotterdam Smartport wat gaat voorkomen dat elke logistieke speler telkens alle containerinformatie moet overnemen, en voor het uitvoeren van microbetalingen binnen het Internet of Things. Maar wat zijn nu de kansen voor de media-industrie? Van Wirdum doet een voorzet. In een land zonder vrije pers kunnen berichten versleuteld worden verstuurd via een Blockchain. Deze berichten zijn dan alleen te lezen voor gebruikers die de berichten kunnen ontcijferen. Een dure oplossing stelt Van Wirdum, maar in geval van nood kan het handig zijn. Een tweede oplossing is dat de Blockchain dient als bewijs van publicatie. Je kunt een tekst, beeld of zelfs een hele krant in een Blockchain vastleggen en daarmee ook publicatiedatum en het auteursrecht. In de SWITCH ontstaat een levendige discussie over het importeren van bestaande databases, de (on)mogelijkheid om data te muteren en het vastleggen van muziek en film. Je kunt je rechten vastleggen, maar hoe voorkom je dat content alsnog via BitTorrent wordt verspreid? Van Deventer denkt mee en oppert dat alle content dan zou moeten worden beveiligd met een drm-code die gekoppeld wordt aan betaling via de blockchain. En als je het toepast bij muziekrechten, hoe zou je dan van het oude op het nieuwe systeem kunnen overgaan? Oskar van Deventer is pragmatisch: bij de overstap van zwartwit naar kleurentelevisie, of van HD naar 4K gaat het om organische processen. Het is duidelijk: rond de blockchain valt nog voldoende te onderzoeken en te experimenteren. Wil je met de technologie aan de slag, organiseer je project dan goed en vraag je altijd af of een blockchain de beste oplossing is.

48 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 48

19-01-17 14:07

Enabling Technologies

➔

SPOT ON: NUSE: NIEUWE ZOEKSTRATEGIEËN IN ONBEKENDE DATABASES Nuse is kortgezegd een service-platform voor journalisten. Het levert verschillende online services, waarmee ze hun research kunnen organiseren, verrijken en delen, en het eigen archief en open en gesloten contentdatabases kunnen koppelen aan hun werk. ‘Het nieuwe eraan is de combinatie van een aantal bestaande oplossingen,’ vertelt Laurens Vreekamp die de initiatiefnemer van de researchtool is en deze samen met Anne Nienhuis, Jori van Keulen, Frank Borgonjen, Michiel Hildebrand en Billy Schonenberg heeft ontwikkeld. ‘We bieden anticipatory search: zodra je informatiebronnen op het visuele Nuse-canvas plaatst, bieden wij er relevante andere informatie bij als suggestie. Die informatie komt weer uit gerespecteerde archieven en contentdatabases, bijvoorbeeld van uitgevers en redacties.’ ‘Daarnaast combineren we chat, annotaties, visuele weergave van bestanden, aanbevelingen, zoeken en samenwerken in een omgeving. En wat ook nieuw is voor journalisten: de nadruk op uitwisseling op een dedicated platform. De aanname van veel mensen dat journalisten geen informatie willen delen, is onjuist. Er zijn maar een paar, vaak zeldzame situaties, waar de journalist de integriteit of anonimiteit van de bronnen respecteert of exclusiviteit van levensbelang is.’ Petje af De toegang tot de contentdatabases van uitgevers bleek soms lastig. Vreekamp: ‘Die wordt namelijk goed bewaakt. Petje af voor Blendle die hier al heel ver in is. Een ander punt is dat de huiverigheid om samen te werken blijft bestaan, al kunnen de tegens slecht worden beargumenteerd. En dan de technologie: iedere journalist heeft een andere routine, werkproces en idee van gestructureerd werken. Veel nieuwsorganisaties, en zelfs freelancers, zijn daarnaast niet gewend om in de cloud, anytime, anywhere, any device te werken. Om onze service te laten integreren in zowel routine als techniek en logistiek van veel journalisten, is zeg maar een uitdaging.’ ‘We hebben ons platform zo open mogelijk ontwikkeld, met een eigen API,’ vervolgt Vreekamp. ‘Zo hebben we niet alleen Google Drive geintegreerd (essentieel voor journalisten), maar koppelen we straks ook Dropbox, archieven en databases als OpenWob, KvK, Kadaster, etc. Verder willen we niet het zoveelste proprietary-systeem zijn dat bij de live-gang al achterhaald is. Ook de abonnementsvorm (en het achterwege blijven van ontwikkelkosten of extra betalen voor updates) is wellicht een verfrissende in de business processen van uitgeverijen. Monnikenwerk Hoe ziet de toekomst er voor Nuse uit? ‘Vreekamp: We zijn met een klein team (vijf personen: tweeen-halve dev, anderhalve ux en een projectlead) en nog maar net begonnen: in januari van dit jaar zijn we begonnen met ons gebruikersonderzoek en vooral veel prototyperen en testen. In september is ons ontwikkeltraject gestart en begin november is ons eerste werkende betaversie in gebruik genomen door zo’n 30 journalisten, van o.a. Nieuwsuur, OneWorld, RTL Nieuws en freelancers. Op korte termijn gaan we het businessmodel en prijsmodel toetsen. Daarnaast zijn we met een nietjournalistieke groep, r&d-researchers in gesprek hoe zij Nuse in hun routine zouden kunnen inpassen. Noem het een white label-versie van Nuse, die we nu uitdenken. Denk ook aan analyses &

49 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 49

19-01-17 14:07

rapportages over gebruik, gebruikers en content, een marktplaats om research-canvassen te kopen en verkopen (bijvoorbeeld een Trouw-redactie die haar MH17-dossier verkoopt aan Kidsweek). En binnen drie jaar willen we een AI-assistent die een journalist of andere kenniswerker helpt nieuwe zoekstrategieën te proberen, voor de gebruiker onbekende databases raadpleegt, experts aanbeveelt en een deel van het monnikenwerk van transcriptie of terugvinden van eerder gebruikte informatie voor je overneemt. Meer informatie: www.nuseapp.nl.

VRMASTER: BETER DAN DE CONCURRENTIE Een Content Management Systeem waarin 360 graden video’s gecombineerd kunnen worden tot interactieve tours en trainingen. Dat is waarmee VRmaster de markt aan het veroveren is. De toekomst van het bedrijf lijkt veelbelovend. Oprichter Detlef La Grand: ‘We willen het VR-cms-gedeelte open-source maken zodat ook andere developers en bedrijven kunnen werken met ons systeem.’ VRmaster is een Eindhovense startup die sinds 2014 bestaat. Hun doel: virtual reality (VR) gemakkelijk maken voor bedrijven ‘We maken het mogelijk om een gebeurtenis te (her)beleven alsof je er bij bent,’ zegt oprichter La Grand. ‘Het unieke is dat met VR hoogte, grootte en beweging gevoeld wordt door de bezoeker: Bekijken wordt bezoeken.’ ‘Het is VRmaster als eerste ter wereld gelukt om een VR-cms te maken waar 360 graden video’s gecombineerd kunnen tot interactieve tours en trainingen’, vervolgt La Grand. ‘En dat volledig in de browser. Ook kunnen we een VR-beleving volledig aanpassen aan de bezoeker, op basis van de keuzes die gemaakt worden.‘ Concurrentie VRmaster is beter dan de concurrentie, aldus La Grand. ‘Wij bieden een on-stop-VR-shop en hebben tools ontwikkeld om snel en goedkoop VR te produceren en te publiceren naar alle apparaten, platformen en VR-brillen. We bieden geavanceerde VR-functies, op een laagdrempelige manier aan. Door VR-analytics kun we bereik en gedrag meten.’ ‘De markt van VR ontwikkelt zich langzaam. Ik verwacht dat het grote publiek pas in 2018 met VR in aanraking komt. We richten ons op VR in training en educatie omdat hier nu de meeste kansen liggen voor onze geavanceerde VR-functies.’ Sinds de start heeft VRmaster een gestage groei doorgemaakt. La Grand: ‘We zijn nu met vier medewerkers en hebben een omzet van circa 150.000 euro. We zijn het team aan het versterken met meer commerciële kracht en verwachten begin 2017 een eerste investeringsronde te doen om te kunnen doorgroeien. Ook gaan we het VR-CMS gedeelte open-source maken zodat ook andere developers en bedrijven kunnen werken met ons systeem.’ MediaMatters Afgelopen jaar deed VRmaster mee aan MediaMatters, een acceleratorprogramma voor media gerelateerde startups. ‘Dankzij Media Matters hebben we kunnen praten met omroepen’, zegt La Grand. ‘We zien dat in de journalistieke wereld dat VR nog enorm klein is en dat omroepen graag dingen zelf willen doen. Ook het gebruik van universele platformen wordt weinig omarmd, zoals de recente discussie rondom YouTube. Dankzij Media Matters hebben we geleerd dat de Nederlandse omroepen nu nog geen doelgroep zijn.’

50 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 50

19-01-17 14:07

CO LU M N

➔

BARBARA SCHOUTEN: THE NEW REALITY, BEING SMART AT HOME AND OUTDOOR – ALWAYS AND EVERYWHERE.

Verandering is niet nieuw maar de snelheid waarmee veranderingen tot stand komen wel. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op en de interactie met consumenten wordt steeds groter. De consument weet vaak niet precies waar hij of zij behoeften aan heeft, totdat ze er mee in aanraking komen. Afgelopen jaar zagen we op dit vlak nieuwe ontwikkelingen met betrekking to Virtual- en Augmented Reality, Drones, Smart Home, Artificial Intelligence en een flinke toename van Video Content. Door technologische ontwikkelingen wordt de consument steeds veeleisender. Informatie wordt steeds makkelijker en sneller digitaal toegankelijk, waardoor men beter op de hoogte is. Prijs blijft een kritische factor; we zijn tenslotte Hollanders, en consumenten delen ook steeds meer digitale persoonlijk informatie. Dit zien we terug tijdens productaankopen in de winkel en online maar ook in het gebruik van (cloud) diensten. Het afgelopen jaar liet nogmaals zien dat het bezit van producten steeds minder effident werd en de deeleconomie verder floreerde. Relatief nieuwe spelers zoals Uber, Airbnb, Snapcar en Thuisafgehaald profiteerde hiervan. Ook aanbieders van “all you can eat” abonnementen met betrekking tot content. Snelheid, gemak en gebruiksvriendelijkheid zijn hierbij cruciaal. Hierdoor ontstaat er een compleet nieuw ecosysteem. Consumenten besteden niet minder maar op een andere manier hun geld, kennis en tijd. Tevens wordt de relatie die er tussen partijen bestaat steeds belangrijker in plaats van het product. Dit is een nieuwe werkelijkheid die om verandering vraagt in het Media & Entertainment landschap. De Smartphone is inmiddels wereldwijd het meest verkochte product binnen de digitale wereld en geeft de consument toegang tot communicatie, audio- en video entertainment, delen van beelden, delen van content, GPS en dus in contact staan met elkaar. Door onder meer het gebruik hiervan hebben we steeds meer data maar vraag ik me af: wat gebeurt hier nou precies mee? Wie koppelt het aan elkaar en haalt er zinnige analyses uit die iets brengen? Hoe bereik je tegenwoordig je juiste doelgroep? En bestaat deze nog wel? 2016 was het jaar van Virtual Reality. De verkoop en omzet van VR brillen steeg explosief en er kwamen steeds meer partijen in de markt die zich specialiseerde in het maken van geschikte content. Dit gaf een totaal nieuwe beleving aan Games, Concerten, Instore promotie etc. Pokémon Go was de hit op het gebied van Augmented Reality; een combinatie van echte objecten en virtuele componenten. De Nederlandse bioscopen en filmtheaters bereikte het afgelopen jaar een record t.a.v. het aantal bezoekers. En we zagen een verdere groei van (abonnee) Video on Demand. Op de valreep van het jaar lanceerde ook Amazon Prime haar VoD dienst op de Nederlandse markt. Het komende jaar verwacht ik geen “next big thing” als nieuw innovatief product maar zal connectiviteit, apparaten en mensen die continue met elkaar in verbinding staan, de drijvende kracht worden van nieuwe innovaties. Programmatic advertising en Addressable tv bieden nieuwe mogelijkheden voor de nabije toekomst om doelgroepen gericht te targetten. Tevens komen er veel producten de markt op die met elkaar verbonden kunnen worden. Tijdens de CES werden er bijvoorbeeld tal van voice controlled producten gelanceerd zoals slimme speakers, de digitale butler. Ouderen zullen zich afvragen ‘”Heb ik dit nodig”?, jongeren zullen zich afvragen “ Wat kan ik ermee”? maar consumenten blijven vragen voor emotie. Speel hierop in! Barbara Schouten is Senior Industry Consultant Media & Entertainment en Technology bij GfK.

51 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 51

19-01-17 14:07

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 52

19-01-17 14:07

Creativity ➔

Creativity

➔

2016: Media Future Week uals taking action id iv d in d an ia ed m h Connecting throug T great again!

➔

aking Io ThingsCon 2016: M

➔

Creative Ho

➔

Cross Media Café:

➔

e: UI is de toekomst Technolog y Updat

uwe platformen ie N & R V – ce n re onfe lland op de NEXT C Coming Soon

bare ruimtes

en edia-ervaring in op m e er d n zo ij b n ee n van

➔

Het creëre

➔

oryteller Verhalen van een st

➔

van communicatie

Radical Graphics: ing verkennen k er w en am rs ve o ss van cro de mogelijkheden

➔

•16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 53

reen: Thinking beyond sc orm hardware as a platf e, er h w y er ev n io Interact

19-01-17 14:07

CREATIVITY Bij succesvolle innovatie gaat het niet alleen om de technologie en een goed businessmodel – het design, de “ervaring” of breder gezegd de creativiteit van een dienst of product is in toenemende mate de sleutel tot succes. Key daarbij is de focus op de gebruiker. Op welke manier wil hij zijn nieuws geserveerd krijgen? Hoe kun je zijn ervaring van een event verrijken? Hoe neem je hem dieper mee in het verhaal? De laatste jaren is het inzicht gegroeid dat succesvolle innovatie niet alleen een kwestie is van de juiste technologie combineren met een goed businessmodel en financiering. Zeker nu de kapitaalsintensiviteit afneemt en het steeds eenvoudiger is een mediadienst te starten, uit te proberen en aan te passen. In toenemende mate vormt creativiteit de basis van onderscheidend concurrerend vermogen. Het gaat niet om de functionaliteit alleen, maar de manier waarop je die combinatie op een unieke wijze ontwerpt, inricht en vormgeeft. En dat je daarin alternatieve oplossingen de loef weet af te steken.

Gezonde nieuwsgierigheid: I don’t know so I am Naast dat Media Future Week jonge talenten laat kennis maken met de technologie van morgen, is een belangrijk focuspunt van het event de rol die jij zelf hebt binnen een mediabedrijf, de industrie en in de wereld. Technologie opent deuren, maar jij bent degene die kiest welke deur er open gaat en waar je doorheen stapt. Daarbij is het van cruciaal belang om je vaste denkwijze en stereotypes los te laten en jezelf elke keer brandende vragen te stellen. ‘I don’t know so I am’, stelt documentairemaker Lucas de Man bij de opening van Media Future Week. Wat brengt de toekomst? Je weet het niet en dat is niet erg. Het gaat erom wat jij ermee doet. De Engelse schrijfster Alexa Clay neemt het devies van De Man ter harte. In plaats van op zoek te gaan naar de sleutel tot succes bij gerespecteerde zakenlui, gaat zij juist op onderzoek uit bij de ‘misfits’ uit onze economie. Hoe geven maffiabazen leiding, hoe geven hackers vorm aan creativiteit? Door juist te rade te gaan bij deze ongebruikelijke creatieven vond ze bijzondere antwoorden. Je leest er meer over verderop in dit hoofdstuk.

Human Centric Design Naast een gezonde dosis nieuwsgierigheid naar nieuwe technologie is het niet uit het oog verliezen van je eindgebruiker enorm belangrijk voor designers. Dit was precies het thema dat centraal stond tijdens de tweedaagse conferentie ThingsCon, waar designers en ontwikkelaars van Internet of Things toepassingen bij elkaar kwamen om over de toekomst van IoT te discussiëren. ‘Hoe maken we IoT weer groots?’, was de vraag die centraal stond. Het antwoord lag in relevante IoT, laten zien dat deze technologie meer is dan een gimmick en écht waarde toevoegt aan het leven van consumenten.

54 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 54

19-01-17 14:07

Creativity

Om relevant te zijn moet de IoT community eerst nog een aantal hordes nemen. Meer aandacht voor ethiek en veiligheidsissues, zeker als het gaat om een kwetsbare doelgroep zoals kinderen. Ame Elliot pleit ervoor om ‘security’ op een andere manier op de agenda te zetten. In plaats van de beschuldigende vinger uit te steken moet deze discussie open gevoerd worden, moeten designers hun keuzes uitleggen en het liefst op een simpele en leuke manier. Deze User Interface is een belangrijk element in het design van een product. Dat wordt ook door UI-designer John Underkoffler onderstreept in zijn masterclass. ‘Every UI should be made as simple as possible but not simpler’, aldus Underkoffler. Hij staat bekend om de manier waarop hij acteur Tom Cruise in de film Minority Report informatie laat verzamelen in een ‘g-speak’ omgeving. Waarom is user interface zo belangrijk? Dit is het enige wat de gebruiker ziet, de interactie tussen de computer en de gebruiker. John besteedt tijdens deze masterclass aandacht aan user interface en de daar bijhorende tools. Hij is van mening dat mensen bewuster moeten zijn van het feit dat we systemen moeten bouwen die de mogelijkheden van ons brein optimaal benut. Een must-read voor iedere UI-designer!

Creatieve showcases Naast de visionaire verhalen van Media Future Week en ThingsCon staat dit hoofdstuk bol van de Nederlandse bedrijven die met een innovatief, creatief en kwalitatief hoogstaand product of dienst hun concurrenten de loef af probeert te steken. De combinatie van creativiteit en het goed gebruiken van technologie is daarbij veelal de sleutel tot succes. Neem de vele geslaagde VR-voorbeelden die dit hoofdstuk rijk is, zoals de VR-installaties die DROPSTUFF.nlmaakt bij tentoonstellingen. De kamer in paleis Soestdijk waar Prins Bernhard zijn opgezette dieren showde is nu leeg, maar zet een VR-bril op en je staat er ineens middenin! Of laat je inspireren door de manieren waarop televisiemakers de kijkervaring van een programma verlengen en intensiveren. Of dat nu is via een lichtshow in je huiskamer tijdens de ‘Voice of Holland’ of door een interactieve website waarbij je nog dieper in de levens van de hoofdpersonen van Team Gaza kunt duiken. Storytelling en daar zijn waar je publiek is, dat is de trend. Meester in het vertellen van verhalen is kunstenaar Floris Kaayk. In 2012 maakte hij al furore met zijn project ‘Human Bird Wings’, in 2016 won hij zelfs een Gouden Kalf voor zijn interactieve ervaring ‘The Modular Body’. In zijn spraakmakende projecten gaan creativiteit en technologie ook hand in hand. Hij weet zijn verhalen op zeer aansprekende en boeiende manier te vertellen waardoor hij zijn publiek vastgrijpt. Bovendien zijn de producties zo goed vervaardigd dat de grenzen tussen wat echt en niet echt is vervagen. Lees verderop in dit hoofdstuk meer over de kunst van verhalen vertellen.

Machine learning Dat technologie en creativiteit vaak hand in hand gaan zie je veelvuldig terugkeren in dit hoofdstuk. Het sentiment dat technologie voor nadelige veranderingen zorgt en onze banen over gaat nemen is al lang niet meer van toepassing. Het inzicht dat technologie je in staat stelt om nieuwe, betere, nog meer immersive ervaringen te creëren is het adagium. Daarbij moeten we volgens Nell Watson (engineer, entrepreneur en future thinker) niet uit het oog verliezen dat machines moeten leren én dat wij ook moeten leren. Machines leren van ons gedrag, van nieuwe data, en wij moeten leren wat machines van ons nodig hebben om goed en moreel verantwoord te kunnen functioneren. Robots moeten getraind worden, net als mensen, en daarvoor hebben we ook vertrouwen in machines nodig. De toekomst met machines hebben we zelf in de hand!

55 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 55

19-01-17 14:07

➔

MEDIA FUTURE WEEK 2016: CONNECTING THROUGH MEDIA AND INDIVIDUALS TAKING ACTION Na het succes van de afgelopen jaren organiseerde iMMovator in samenwerking met ten minste tien hogescholen van 18 april t/m 21 april de zesde editie van de Media Future Week (MFW) op het Media Park in Hilversum. Studenten, professoren en lectoren uit verschillende media programma’s werden mee genomen in een rollercoaster van co-creatiesessies, crossovers, lezingen en inspiratiesessies met vooraanstaande sprekers uit de internationale media-industrie. Doel was om de deelnemers naar een next level in hun vakgebied te brengen en de relatie

56 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 56

19-01-17 14:07

Creativity

tussen onderwijs en media-industrie te versterken. De deelnemers werkten samen aan een crossmediale case uit het bedrijfsleven. De teams bestonden uit studenten van verschillende mediaopleidingen uit het land. Samen werden zij uitgedaagd om in één week een creatieve oplossing te bedenken voor casussen. Het thema van MFW16 was ‘ConnActivism. ConnActivism = connecting through media + individuals taking action. Hoe kun je met (nieuwe) mediagroepen mensen activeren een doel na te streven? Digitale media worden toegankelijker en de constructie van digitale media is door verschillende toepassingen eenvoudiger te realiseren. De mogelijkheden zijn hierdoor niet meer enkel bereikbaar voor grote multinationals en onderzoeksinstituten, maar zijn binnen handbereik van start-ups, lokale ondernemers en individuen. Tijdens de Media Future Week verkenden de studenten de mogelijkheden van nieuwe media en technieken voor een betekenisvolle context, door aan concrete, actuele vraagstukken te werken.

LUCAS DE MAN: ‘I DON’T KNOW, SO I AM’ Op maandag 18 april om 10.00 uur startte de Media Future Week 2016. De eerste keynote speech was van Lucas de Man, regisseur, acteur en conceptontwikkelaar. Zijn inspirerende betoog spoorde deelnemers aan om in actie te komen om hun eigen wereld te creëren, de verhalen te vertellen die zij belangrijk vinden en zichzelf vooral niet minder te laten voelen dan anderen – we weten immers allemaal net zo weinig. Lucas startte zijn keynote speech met de foto van mensen die brandende fakkels vasthouden en daarmee een groot vraagteken vormen. De foto is gemaakt tijdens een van zijn projecten waarbij hij met vier vrienden door Europa reisde. Er zijn verschillende redenen waarom deze foto bijzonder is. Ten eerste hebben de mensen die samen met fakkels het vraagteken vormen verschillende achtergronden. Het zijn mensen die vanwege hun afkomst niet vaak met elkaar in aanraking komen. Ten tweede omdat de lichten op het plein uit zijn. Dit lijkt niet zo bijzonder, maar dat is het wel! Het is een van de eerste dingen die de burgemeester van de stad deed voor zijn volk en de kunst. Maar de foto is vooral bijzonder omdat hij symbool staat voor een ‘burning question’, en vooral de vrijheid dat je vragen kunt stellen. ‘I don’t know, so I am’. Niemand weet waarom we op aarde zijn en daarom werken we juist samen. Je bent niets beter of slechter dan je buurman, omdat je allebei eigenlijk even weinig weet. Een andere belangrijke regel is volgens De Man dat je niets moet. Hij spreekt zelfs van het ont-moeten. Je hoeft niet per sé een succesvolle carrière na te streven, én sportief zijn én een warm gezinsleven.

Creators: makers, verbinders en storytellers Lucas de Man is een creator van kunstprojecten en urban actions in de publieke ruimte. Een creator is volgens Lucas iemand die iets maakt, en daarbij geen concessies doet op gebied van content en vorm. Een creator verbindt mensen met en tijdens het project en is altijd op zoek naar het juiste publiek. Mensen in de media zullen de komende jaren de belangrijkste personen op aarde zijn. Als mediaprofessional breng je content over van A naar B, maar ben je bovenal een storyteller. In deze tijd van economische, sociale en politieke transitie zijn storytellers enorm belangrijk. Wat brengt de toekomst? We weten het niet en dat is ook niet erg. Het gaat erom wat jij ermee doet. Welk verhaal vertel je? Het is jouw wereld, maak er wat van! Het gaat er hierbij niet per sé om de maatschappij beter te maken dan die er nu is, maar om een maatschappij te maken.

57 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 57

19-01-17 14:07

Lucas de Man (Nieuwe Helden)

In Search of Europe Europa heeft de afgelopen tijd te maken met verschillende crises. Wat kunnen Europeanen hieraan doen? Zijn er jonge mensen met een visie die daarop actie ondernemen? Lucas de Man reisde voor zijn project In Search for Europa in 30 dagen door 8 landen op zoek naar jonge mensen die zich inzetten om iets te bereiken. Eén van de voorbeelden die hij tijdens Media Future Week liet zien was een Turkse jongeman die meewerkt aan het project 140 journos. Op internet ben je vrijer zegt hij, omdat politie en overheid je activisme niet zo makkelijk aan banden kunnen leggen als in de offline wereld bij een demonstratie. Het internet is voor hem een geschikte publieke ruimte voor discussie. Maar die moet gecombineerd worden met de offline wereld om zo de verbinding niet te verliezen. Hij schetst een voorbeeld van een project waarbij ze tweets projecteerden op een van Turkije’s toeristische trekpleisters om de discussie over een atoomcentrale aan te jagen. Een mooi voorbeeld van connectivism om verandering in de offline wereld te gebruiken! Een ander voorbeeld uit het project is de M15 demonstraties in Spanje om een nieuwe vorm van democratie te creëren. Een demonstratie voor de hervorming van de politiek in Spanje werd hard door de politie weggedrukt. De situatie werd live op het internet gestreamd wat leidde tot alleen maar meer mensen die zich inzetten voor de demonstratie. Uiteindelijk werden er in Barcelona en Madrid, mede dankzij de acties, burgemeesters gekozen die niet bij een politieke partij horen. Ze werden via crowdfunding campagnes op weg geholpen en waren voorheen geen politici.

LESSEN IN CREATIVITEIT VAN PIRATEN, HACKERS EN GANGSTERS Schrijfster, stateeg en criticaster Alexa Clay gaf een inspiratievolle speech tijdens de Media Future Week over de ‘Misfit Economy’, ongewone vernieuwers zoals piraten, hackers en maffiabazen die volgens haar baanbrekende ideeën en originele methoden hebben die kunnen worden toegepast in het bedrijfsleven. Alexa Clay is een bekende commentator over onderwerpen gerelateerd aan economische overgang, innovatie, angst voor technologie, zwarte markt en ongewone economieën. In 2015 bracht Clay samen met Kyra Maya Phillips het boek ‘The Misfit Economy’ uit. In dit

58 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 58

19-01-17 14:07

Creativity

boek krijg je op een ongebruikelijke wijze inzicht in creativiteit, innovatie en ondernemerschap. Het boek gaat over vernieuwers waar de meeste nog nooit van gehoord hebben, zoals piraten, hackers en voormalige bendeleiders. Alexa groeide als kind op tussen misfits, haar moeder sprak vaak met mensen die bang waren om door aliens ontvoerd te worden. Waardoor zij als kind dezelfde angst ontwikkelde. Naarmate ze ouder werd begon ze zichzelf ook meer de vraag te stellen waarom ze bang was om deze wezens van een andere planeet te ontmoeten. Omdat ze een andere taal spraken? Wat haar leerde dat mensen vaak zich ongemakkelijk voelen om te communiceren met iemand van een andere cultuur of een andere taal spreken.

Wat kunnen we leren van misfits? Alexa wilde de bureaucratie en de bedrijfssystemen begrijpen. Wat zijn hun rituelen en hoe werken hun systemen? In haar zoektocht vond ze zogeheten culturele hackers, niet de gewone hackers maar mensen die op een andere manier denken, die niet in het gewone systeem passen maar wel vernieuwende ideeën hebben die veel entrepreneurs van tegenwoordig kunAlexa Clay (The Misfit Economy) nen toepassen. Zo waren gangsters al eerder bezig met franchising dan McDonald’s om hun invloed te vergoten. Zo hadden piraten al een soort democratie ontwikkeld op hun schip. Iedereen aan boord kreeg een stem. “De eigenlijke macht op het schip lag bij de crew”, aldus Alexa Clay. Zo ontmoette Alexa Somalische piraten, gangsters, cocaïne dealers en hackers. Ze probeerden te begrijpen wat hun motivatie was. Wat opviel was dat deze mensen zich niet zien als gangsters maar als een organisatie. Zo kwam ze op het idee om deze ‘organisaties’ samen te brengen met startende ondernemers. Voor één van haar projecten bracht ze drugssmokkelaars en start-ups bij elkaar tijdens een lunchmeeting om ideeën uit te wisselen. Het doel van deze meeting was het bij elkaar brengen van mensen uit een andere wereld met diverse achtergronden om tot nieuwe innovatieve ideeën te komen. Volgens Clay ontwikkelen misfits oplossingen voor problemen waar traditionele bedrijven zich geen raad mee weten. Dat doen ze volgens haar onder meer door te sjacheren, te kopiëren, te hacken en te provoceren. De belangrijkste lessen van buitenbeentjes zijn: • Unlock resources, hustle & stay determined • Hack systems in need of change • Build on what is – copy and remix • Provoke alternatives, question myths • Don’t be afraid to pivot

59 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 59

19-01-17 14:07

IT TAKES TWO TO TANGO - MACHINES LEREN VAN MENSEN, MENSEN LEREN VAN MACHINES Dinsdagochtend 19 april stond de Media Future Week even in het teken van Artificial Intelligence tijdens de keynote speech van Nell Watson. Nell is een engineer, entrepreneur en futurist thinker uit Noord-Ierland. In haar speech ging ze in op machine learning en de relatie tussen mens en machine. Een interessante speech over de toekomst die zowel gaaf als beangstigend kan zijn. Om te begrijpen hoe computers leren trekt Nell de vergelijking met hoe kinderen leren. Je gaat naar school, je doet ervaringen op en wordt gestimuleerd. Ons brein heeft twee systemen: systeem 1 gaat om intuïtie, handelingen waarbij je niet te veel hoeft na te denken zoals dansen. Systeem 2 gaat over expliciete handelingen waar je mentaal moeite voor moet doen en waar regels aan te pas komen. Voor computers is systeem 2 makkelijker te leren dan systeem 1. Machines leren door te kijken naar salient features in bijvoorbeeld afbeelden. Dit zijn kenmerken zoals hoeken of randen en daarmee proberen ze het plaatje te reconstrueren aan de hand van regels. Dit zijn artificial neural networks die de omgeving proberen te interpreteren. Nieuw zijn deze netwerken overigens niet, maar vanwege de grote hoeveelheid data die we nu hebben kunnen machines veel sneller leren en de context begrijpen.

Machine intelligence De intelligentie van machines gaat nu veel verder. Machines kunnen nu, net als wij, ook leren van één voorbeeld, combinaties maken en synchroniseren. Bij Machine Intelligence denken we vaak aan een computer die een schaakspel speelt, maar er zijn tal van andere toepassingen te bedenken. Zo kunnen machines een video maken van je vakantiefilmpjes en -foto's. Dit zien we alleen eerder als een tool dan als machine intelligence. Machines leren van big data, destilleren er kennis uit, koppelen dit aan ervaringen en kunnen uiteindelijk zelfs nieuwe verbanden maken (creativiteit). Naast het voorbeeld van de machine die je persoonlijke vakantiefilm samenstelt heeft Nell een hele rij aan andere voorbeelden, de een nog gekker dan de andere. Een machine die van een doodle een mooi schilderij maakt, een bot die een Rembrandt namaakt. Een auto die zelf kan rijden, een vliegtuigje dat zelfstandig door het bos navigeert. Een bot die landbouw en gewassen verzorgt, robots die vissen doden die het koraal bedreigen, en zo kan ze nog wel even doorgaan. Het mooie hieraan, vindt Nell, is dat machines ons kunnen helpen om de planeet te beschermen en behouden, veelal op een kosten- en tijdsefficiënte manier. De ontwikkeling van deze bots gaat razendsnel. Zes jaar geleden reden zelfrijdende auto’s nog genadeloos tegen een muur op, vandaag de dag voorkomt een Tesla auto een verkeersongeluk. Machines leren zoals kinderen, ze worden steeds slimmer en kleiner, kleine bots in schoenen helpen blinden bij het lopen. Er is zelfs de eerste digitale levensvorm gecreëerd; een worm die zelf kan denken en beslissingen maakt.

Een toekomst met machines Nell voorspelt dat machines steeds kleiner en meer geaccepteerd worden, maar we moeten ze wel een helpende hand bieden. Het is makkelijk om dichtbij te komen, maar om iets exact te doen zoals een mens doet is voor een machine enorm lastig. Machines Nell Watson

60 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 60

19-01-17 14:07

en mensen kunnen ook van elkaar leren, zoals een robot die jou een andere taal leert. En door ermee te trainen, geef jij de machine weer meer data om zichzelf te verbeteren. Maar het kan ook misgaan. Machines kunnen liegen. Omdat ze geprogrammeerd zijn om te liegen, zoals de software die de uitstoot van auto’s moet meten. Of stel dat je auto weigert te starten, omdat je je verzekering niet hebt betaald. Maar stel dat je net naar het ziekenhuis moet? Hoe leg je dit aan je auto uit? Of stel dat machines door verkeerde interpretatie er gruwelijk naast zitten? Bijvoorbeeld racistisch worden? Er is daarom zeker supervisie nodig van mensen bij de ontwikkeling van robots. Robots moeten getraind worden, net als mensen, en daarvoor hebben we ook vertrouwen in machines nodig. De toekomst met machines hebben we zelf in de hand!

DE EVOLUTIE VAN DE CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ Jon Alexander richtte in 2014 het New Citizenship Project op, hij is gefascineerd in de overgang van de consumptiemaatschappij, zoals hij het noemt ‘consumers’, naar de meer actieve maatschappij van ‘citizens’. Het grootste verschil hiertussen is de motivatie achter waarom we dingen doen zoals we ze doen. Hij opende zijn speech met een quote van Albert Einstein: ‘If I had only one hour to save the world, I would spend fifty-five minutes defining the problem, and only five minutes finding the solution’. -Albert Einstein

How to build Citizen ideas: from selling products to building stories Hoe bouwen we ‘citizens’ ideeën? Belangrijk hierbij is de verschuiving in hoe we over onszelf denken, wie we zijn en in hoeverre we willen deelnemen in de samenleving. De beste ideeën gaan niet over het verkopen van producten, maar over het bouwen van verhalen. De fundering van de New Citizenship Project is gebaseerd op een verhaal over hoe de samenleving veranderd, een verhaal van evolutie, een idee van wie we zijn en hoe we denken. Om dieper in te gaan op het bouwen van verhalen bespreekt Jon eerst de overgang van ‘subject’ naar

Jon Alexander (New Citizenship Project)

61 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 61

19-01-17 14:07

‘consumer’ en ‘citizen’. In het begin deed iedere burger wat hij moest doen en wat er van hem verwacht werd. Iedereen had zijn rechten en plichten in de rol als ‘subject’ maar geen actieve bijdrage in de samenleving. Ze deden wat hun werd verteld. In de jaren 80 veranderde deze rol naar ‘consumer’, men had de luxe gekregen om te kiezen en zocht dan ook altijd naar het beste uit de opties die werden geboden. “Consumer”: People who identify as it’s important to find brands that identify with their personality We zien op het moment de verschuiving van een ‘consumer’ maatschappij naar een ‘citizen’ maatschappij. Waarbij de ‘citizen’ iemand is die meer een actieve bijdrage levert in de samenleving. ‘Citizens’ zijn meer ontwerpers, ze hoeven niet ergens tussen de kiezen maar creëren het. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar deze rollen. Zo is er een onderzoek onder 3000 deelnemers gedaan die vervolgens aan de hand van 3 vragen werden onderverdeeld in ‘subjects’, ‘consumers’ en ‘citizens’. Aan de deelnemers werd gevraagd hoe betrokken en actief zij zich voelden in hun eigen community. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de ‘subjects’ zich minder actief en betrokken voelden dan de ‘citizens’.

Citizen vs consumer Media hebben grote invloed op hoe we ons gedragen. Toen de televisie het dominante medium was consumeerde men voornamelijk. Met de komst van het internet waarbij er meer mogelijkheden kwamen om deel te nemen veranderde de maatschappij van ‘consumer’ naar ‘citizen’. Maar wat betekent dat uiteindelijk voor onze ideeën? Er zijn twee dingen die kenmerkend zijn voor ‘Citizens’ ideeën: Social purpose en Spread ability.

Het vermogen om te verspreiden Een goed voorbeeld van hoe een idee wereldwijd werd verspreid en mensen aanzette tot actie is de ‘Ice bucket challenge’ Wat begon als een YouTube filmpje van een vrouw die voordat zij in het koude water sprong haar vrienden nomineerde om hetzelfde te doen, leidde tot een wereldwijde hype waarbij er 17 miljoen filmpjes werden gedeeld via Facebook. Door simpelweg het toevoegen van een aantal ‘regels’ waar men aan moest voldoen en uiteraard een goed doel.

‘Why some ideas survive and others die’ Volgens Jon gaat het uiteindelijk niet om ideeën die blijven hangen maar ideeën die we kunnen verspreiden. Hoe ga je van verkopen van een product naar het bouwen van een verhaal? Hoe zorg je dat jouw idee wordt gedeeld met de rest van de wereld? Je idee moet hiervoor voldoen aan 3 eisen: • Het idee moet actionable zijn, je moet er iets voor doen • Het idee moet connected zijn: je idee moet je kunnen delen in je sociale netwerk • Het idee moet extensible zijn: Zorg voor regels en structuur • Het advies wat Jon aan iedereen wil meegeven is: Haal het meeste uit je ideeën.

62 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 62

19-01-17 14:07

Creativity

BOTS: WHAT IS BEHIND THE CURTAIN? Scott Smith is de favoriete trendwatcher van Media Future Week. Woensdagochtend 20 april nam hij ons mee naar de toekomst waar bots onderdeel zijn van ons dagelijks leven. Wat zijn bots? Wat doen ze? Wat staat er op de agenda als je kijkt naar toepassingen met bots? Een oude test die vandaag de dag nog steeds gebruikt wordt als een indicatie of een bot geloofwaardig is, is de Turing test. Je chat met een robot, maar heb je door dat het een robot is, of is het geloofwaardig als mens? Oorspronkelijk was de Turing test overigens voor iets anders bedoeld. Eigenlijk praat je met iemand die achter een gordijn zit en wil je aan de hand van het gesprek (zonder de stem te horen) kunnen achterhalen wat de identiteit van die persoon is (bijv man of vrouw). Ook al is de test meer dan 50 jaar oud, nog steeds geldt het als regel of een bot geloofwaardig is. Bots zijn overigens niet nieuw. Al in de jaren zestig werd er geëxperimenteerd met de chatbot Eliza. In de jaren negentig had je de chatbot SmartChild (best een enge naam als je erover nadenkt) en XIAOICE is een Aziatische chatbot van de laatste jaren. De bots van nu leren van de eerdere gesprekken die je met hen hebt gehad en lijken je daardoor echt te kennen. De technologie achter bots is goedkoper geworden en makkelijker om te maken, waardoor bots nu als paddenstoelen uit de grond komen.

Wat doen bots? Er zijn verschillende soorten bots. Bots die interessante (en soms rare) combinaties maken van verschillende headlines op twitter. Bots die systemen verstoren, zoals de Spotify bots die artiesten inzetten zodat hun muziek vaker beluisterd wordt. Bots die illegale dingen doen, zoals de Random Darknet Shopper, een bot die random dingen besteld op het internet. De onderzoekers die deze bot creëerden ontvingen de vreemdste dingen, waaronder illegale drugs! Bots kunnen een taal leren, context begrijpen en zich daaraan aanpassen, opschalen, ontwikkelen, vermenigvuldigen en zich verstoppen.

Activistische bots Er worden ook bots ingezet om sociale of politieke actie te stimuleren. Zo zijn er bots die de sfeer op Twitter proberen te beïnvloeden. Dit zijn accounts die over bepaalde kandidaten of onderwerpen tweeten en waarvan je niet direct doorhebt dat het een code is. Een ander voorbeeld is een bot die iedere keer dat er een bepaald woord of combinatie van woorden wordt gebruikt mensen vraagt die tweet te corrigeren (bijvoorbeeld als mensen het hebben over immigranten, om dan het woord illegaal daarbij weg te laten, het zijn gewoon immigranten). Scott Smith (Changeist)

63 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 63

19-01-17 14:07

Of denk aan bots die vragen stellen op Twitter en daardoor een discussie op gang proberen te brengen. Als de discussie eenmaal loopt wordt het werk dan weer door mensen overgenomen. Maar het kunnen ook bots zijn die meer op de achtergrond werken en tweets of veranderingen op websites monitoren en daarover berichtten. Dit zijn een soort ‘transparacy bots’ die veranderingen registreren. Of denk aan nog meer activistische bots, bots die bijvoorbeeld mensen rekruteren, zoals ISIS doet. Anonymous zette vervolgens bots in om de recruitment bots van ISIS onderuit te halen. Activistische bots tegen activistische bots, volg je het nog?

Bots in de media In de media worden bots gebruikt om simpele artikelen te schrijven, zoals financiële- of sport berichtgeving. Maar wat je ook steeds meer ziet is de inzet van bots om nieuws in kleine stukjes te hakken en ze via een chatservice naar de gebruiker te brengen. Na elk nieuwsfeitje kun je kiezen om er meer over te lezen of naar het volgende nieuws over te gaan. De berichtgeving wordt uitgeserveerd als chatberichten. Het lijkt het werk van een bot, maar vaak komen er nog wel menselijke editors aan te pas om de nieuwsberichten op die manier te verpakken. Toch zul je je bij het gebruik waarschijnlijk wel afvragen wie er achter het gordijn zit, is het automatisch gegenereerd of ben je aan het chatten met een mens? Dat zul je ook terug gaan zien bij Facebook Messenger voorspelt Scott. Kortgeleden kondigde Facebook aan dat dit platform ook open gaat voor merken en nieuwsorganisaties. Het wordt een plek waar chatbots je berichten gaan sturen, dit kan een mix zijn van nieuws, editoral messages en commercial messages – maar heb je dit als gebruiker nog door? De ontwikkelingen gaan snel en Scott ziet dat veel bedrijven er maar mee aan de gang gaan, zonder goed na te denken over de gebruikerservaring. Hoe wil de gebruiker aangesproken worden? Silicon Valley heeft volgens Scott dichters, auteurs en screenplay editors nodig die zich bezig houden met de manier waarop je conversatie vormgeeft in bots. Wat dat betreft kunnen bots nog wat leren van toneelstukken en gedichten.

Waar liggen de grenzen? En wil je weten dat je door een robot aangesproken wordt? Moet je het weten? Waar ligt de grens? Waar liggen de ethische grenzen en wanneer wordt er een overtreding begaan? Maakt het iemand uit als in de toekomst The Man Booker prize gewonnen wordt door een robot die een boek heeft geschreven? Maakt het uit of er een mens of bot schuilgaat achter het gordijn? En als je dan naar de boodschappen van bots kijkt, hoeveel is code en hoeveel is menselijk? En wie is er verantwoordelijk voor? Een bot die leert van eerder gebruik en daardoor racistisch wordt, wiens fout is dat? Mogen bots zelf beslissingen maken of moet er altijd controle van een mens zijn? Of gaan wij ons aanpassen aan het gedrag van robots? Je weet tenslotte nog steeds niet wat er achter het gordijn van de Turing Test staat.

64 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 64

19-01-17 14:07

Creativity

TECHNOLOGIE EN EMPATHIE Robert Overweg is kunstenaar en expert op het gebied van virtuele werelden. Hij gelooft, en kan ook met onderzoeksresultaten aantonen, dat technologie voor gebruikers een emotionele ervaring moet zijn. Hij deelde enkele overtuigende voorbeelden van hoe mensen nu al op een emotioneel niveau een connectie hebben met technologie, en hoe belangrijk de rol van technologie zou kunnen zijn bij het faciliteren van empathie.

Emotionele technologie Uiteraard maken we al gebruik van technologie om contact te maken met andere mensen, maar Robert gaf voorbeelden waarbij mensen rechtstreeks interactie hebben met de technologie: AI ( Artifical Intelligence) en chatbots evolueren steeds meer. Een mooi voorbeeld hiervan is Amy, Amy is virtuele assistent die als een echte assistente reageert op jouw mails en hier ook opvolging aangeeft door bijvoorbeeld een afspraak in te plannen met de persoon die jou heeft gemaild. Het grappige hieraan is dat 11% van de mensen die gebruik maken van de virtuele assistent AmyX.ai (Amy) zeggen ‘dank je wel’ tegen haar, omdat ze een emotionele band opbouwen met Amy. Deze interessante statistieken komen overeen met Scott Smiths presentatie over de opkomst van bots. Zoals Robert zelf aangeeft: ‘I like to make human technology'.

Opkomende technologie Virtual reality (VR) is in opkomst. Iedereen mag er een andere mening over hebben wanneer het echt van de grond gaat komen en hoe groot de impact ervan daadwerkelijk zal zijn, maar wij hebben het gezien en ervaren bij de Pop-Up VR Cinema! Robert gaf voorbeelden waar VR gebruikt wordt om mensen in situaties te plaatsen die ze zonder VR nooit zouden meemaken. Enkele voorbeelden zijn: Across the Line – een project die je in VR laat ervaren hoe het is om als vrouw naar een abortuskliniek te gaan en onderweg belaagd te worden door anti-abortus extremisten. Clouds Over Sidra – een tocht door een vluchtelingenkamp gezien door de ogen van een 12-jarig meisje die daar woont. Deze documentaire werd gebruikt op United Nations events en uiteindelijk werd er 1,6 biljoen dollar extra opgehaald voor het vluchtelingenproject. Met VR wordt het mogelijk gemaakt voor mensen om empathie te ervaren, doordat mensen zich door middel van VR in een ander kunnen verplaatsen krijgen zij meer empathie voor die ander. Een goed voorbeeld hiervan is dat VR wordt ingezet bij voetbalwedstrijden, gebaseerd op echte wedstrijden wordt door middel van VR de wedstrijd nagespeeld. De spelers kunnen Robert Overweg (Triple)

65 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 65

19-01-17 14:07

dan met de VR bril de wedstrijd vanuit het oogpunt van hun teamgenoot bekijken en daardoor meer begrip creëren voor bepaalde keuzes die zijn teamgenoot tijdens de wedstrijd heeft gemaakt. Coaches gebruiken dit ook om hun spelers te trainen op standaard situaties.

Empathie versus Ethiek Robert is de eerste om toe te geven dat deze schokkende ervaringen niet zonder risico’s zijn. In hoeverre het ethisch verantwoord is om verschillende soorten mensen aan deze beelden bloot te stellen is een legitieme vraag die gesteld moet worden. Wat het zo complex maakt, is het feit dat het onmogelijk is om te voorspellen hoe verschillende mensen zullen worden beïnvloed door het beleven van verschillende soorten situaties.

U P DAT E

Van 15 tot en met 18 mei 2017 is het weer zover. Dan organiseert iMMovator de zevende editie van de Media Future Week. Het thema van dit jaar: post-truthism. Net als de afgelopen twee jaar vindt de Media Future Week (MFW) plaats in Hilversum. ‘De MFW is een onderdeel geworden van het beleid van de gemeente op het gebied van talentontwikkeling,’ vertelt organisator Frank Visser van iMMovator. ‘Voor de zomer ligt de nadruk in Hilversum op talent. Na de zomer gaat het om het publiek en de professionals. Dit jaar wordt onder andere een filmfestival georganiseerd. De MFW past in deze talent-lijn.’ Elk jaar heeft de MFW een nieuw thema op het snijvlak van media en maatschappij. ‘Voor alle duidelijkheid,’ zegt Visser, ‘we zijn geen technologie- of gadgetevent. Een thema bedenken is elke keer weer een uitdaging. Soms voel je: dit onderwerp wordt groot, zoals een paar jaar geleden met big data en gamification. Vorig jaar was het thema connactivism, een combinatie van connectivity en activism. Connactivism gaat over de mate waarin je als individu de wereld en wereldleiders kunt beïnvloeden via je connected devices. Dit jaar is het thema: post-truthism. Visser: ‘Dat is de voorlopige werktitel, het gaat ook over storytelling. Wat we met post-truthism bedoelen? Onder andere wat we hebben zien gebeuren tijdens de verkiezingen in de VS en in aanloop naar de verkiezing hier in maart. Dat waarheid een steeds minder grote rol speelt en feiten worden weggezet als meningen. En dat media als Facebook en Snapchat ‘nieuws’ brengen waarvan je je af kunt vragen of het betrouwbaar is. De vraag is: hoe ga je als mediaprofessional om met waarheid, met onderzoek en het weergeven van meningen? Wat is het verhaal dat je vertelt en hoe zorg je dat het bij het publiek overkomt en je hun waarheid beïnvloedt?’ Zoals gezegd is iMMovator Cross Media Network de organisator van de MFW. Vaste partners zijn de Gemeente Hilversum Media Campus, het Media Park en Beeld en Geluid. Mogelijke casepartners zijn onder andere de Noordelijke Dagblad Combinatie, Beeld en Geluid, de NOS, de VVD en de VPRO. Visser: ‘De VPRO heeft als slogan ‘Sponsor van de vooruitgang’. Hoe doet ze dat? Hoe krijg je waarheid en gelaagdheid in een maatschappelijke discussie en hoe krijg je je boodschap bij doelgroepen die niet tot de VPRO achterban behoren? Beeld en Geluid houdt zich met mediawijsheid bezig. Post-truthism en storytelling passen daar perfect bij. Maar we staan open voor allerlei casepartners.’ Dit jaar kunnen niet alleen hbo-studenten maar ook hun mbo-collega’s deelnemen aan de MFW. ‘Dat is voor het eerst,’ aldus Visser. De mbo-studenten komen van de media-opleiding van het MBO College Hilversum en zijn veel jonger dan de hbo-studenten. Visser: ‘Het is even afwachten hoe dat gaat lopen. Maar een ding is duidelijk: ze hebben heel wat in hun mars.’

66 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 66

19-01-17 14:07

THINGSCON 2016: ➔

MAKING IoT GREAT AGAIN! Iskander Smit (Info.nl) en Marcel Schouwenaar (The Incredible Machine) openden op 1 december de eerste dag van ThingsCon 2016. Dit jaar is ThingsCon voor het eerst een meerdaags event. Met 333 bezoekers, 90 sessies, 55 sprekers en 9 presentaties is het dit jaar meer dan alleen een congres. ThingsCon is een ‘global movement.’ Dit bevestigt het maar weer: Internet of Things is een blijvertje. De toekomst eist steeds betere kwaliteit. Internet of Things heeft een moeilijke tijd achter de rug, maar het heeft een groot potentieel. ThingsCon Amsterdam 2016 werd daarom ook ingeluid met de slogan: “Let’s start experimenting again, we need to think about how technology can really help us.”

IOT VANDAAG EN MORGEN Peter Bihr is twee jaar geleden gestart met ThingsCon omdat hij geïnteresseerd is in de impact van opkomende technologieën, zoals het Internet of Things. Hij staat volledig achter de missie van ThingsCon: het stimuleren van human-centric en verantwoordelijke IoT creatie. Maar waar staan we nu? Peter geeft in zijn presentatie een aantal voorbeelden van goede en slechte IoT. Peter Bihr (mede oprichter ThingsCon)

67 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H3_Creativity.indd 67

19-01-17 14:32

Allereerst is het ontwikkelen van hardware erg moeilijk. Zaken die mis kunnen gaan, gaan mis en het is duurder en moeilijker om op te lossen in vergelijking tot software. Ten tweede is er het macht vraagstuk. Als een ding data verzamelt en op basis van deze data acteert, wie controleert dan deze machine? Wie is de eigenaar van de data? Daarnaast moet er een betere taal ontwikkeld worden waarin ontwikkelaars en designers met elkaar discussiëren als het gaat over IoT. Nu is het lastig om elkaars problemen en argumenten te begrijpen. Er zijn betere metaforen nodig om elkaar goed te begrijpen. Waar staan we nu? Peter beschrijft een aantal voorbeelden van goede IoT: • • • •

VaiKai – een goed gemaakt en verantwoordelijk houten speelgoed dat verbonden is met het internet. De verbondenheid stimuleert kinderen om vrij te spelen. ThingTon: een app die je al je IoT in je smart home laat controleren en beheren. Casa Jasmina: een appartement waarin artiesten en ontwikkelaars kunnen experimenteren met IoT en kunnen onderzoeken wat dit voor impact heeft op ons leven. Medische toepassingen: onderzoekers experimenteren in toenemende mate met IoT devices in het lichaam. Een geweldig voorbeeld is IoT die geïmplanteerd is in het brein van een aap. De aap is verlamd, maar met de IoT kan de aap, zonder training maar door een signaal naar de spieren te sturen, weer lopen.

Jammer genoeg zijn er ook voorbeelden van minder geslaagde IoT. De connectiviteit heeft hier niet echt waarde en voegt niks toe aan het product. Neem bijvoorbeeld de connected wijn fles. De fles vertelt je hoeveel er nog in zit en om welke wijn het gaat. Eigenlijk informatie die je zonder dat de fles connected is ook makkelijk kunt zien. Daarnaast is het goed om na te denken over wat er gebeurt als je devices niet up-to-date zijn. Werkt het product dan niet? Dat is een groot probleem als je bijvoorbeeld niet meer je connected huis in kan komen omdat je software niet geupdate is. Een ander issue is veiligheid. IoT wordt steeds goedkoper, er moet meer aandacht komen aan het beveiligen van IoT tegen hackers. Peter ziet het als de verplichting en privilege van de community om deze issues op de agenda te zetten en IoT te laten groeien. Daarom startte hij met het organiseren van ThingsCon events. In 2017 worden de activiteiten van ThingsCon uitgebreid. Er komen meer activiteiten in meer landen. Als afsluiting van zijn presentatie deelt Peter acht do’s & don’t op het gebied van IoT strategie: 1. Stel mensen centraal, niet de technologie 2. Omarm lokale content 3. Efficientië is niet alles 4. Denk in systemen en lifecycles 5. enk erover na wat er gebeurt als iets niet goed gaat 6. Vind de juiste productiewijze en funding 7. Ethiek is net zo belangrijk als business 8. Doe mee of start een ThingsCon bij jou in de buurt

BRAM GEENEN (WEVOLVER) STIMULEERT MAKERS Bram sluit de dag af met een presentatie over het ontwikkelen van nieuwe hardware. In 2014 richtte hij WeVolver op, een samenwerkingsplatform om nieuwe hardware te ontwikkelen zoals robots, Internet of Things etc. Hun focus ligt op het ontwikkelen van open source hardware met als reden dat dit leidt tot de grootste verandering en innovatie.

68 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 68

19-01-17 14:07

Creativity

Het is tegenwoordig veel makkelijker en goedkoper om je eigen hardware product te maken. De makers- en startup cultuur leert ons dat het opbouwen van je eigen organisatie en je eigen producten toegankelijker is dan ooit. Op dit moment heeft iedereen toegang tot de producten die je nodig hebt om je eigen machine, bot of ding te bouwen. De kwaliteit is beter geworden en ook financieren van je producten wordt makkelijker door sites als Kickstarter. Waar je je eigen Kickstarter campagne kan starten om geld in te zamelen. Dat leidt tot nieuwe spelers in deze sector. WeVolver helpt starters met het opzetten van hun eigen hardware bedrijf. Bram beschrijft hoe WeVolver een man heeft geholpen met het maken van een robot. “Door nieuwe hardware te ontwikkelen komen er steeds nieuwe onderhandelingsmogelijkheden om de hoek kijken.” WeVolver zet de ideeën om in realiteit. De transparante en vriendelijke omgeving biedt je de mogelijkheid om te focussen op je eigen project.

Bram Geenen (WeVolver)

REFRAMING SECURITY De missie van Ame Elliot is om security op de agenda van de IoT community te zetten. Het viel haar op dat discussies rondom veiligheid vaak negatief en belerend zijn. Ze brengt deze discussies graag naar een positiever licht. Het gaat namelijk om het begrijpen van de risico’s, het zorgen voor anderen en ‘lead through design’. Ons online gedrag wordt grondig bijgehouden, maar ook onze offline acties blijven niet onopgemerkt. Data over online shopping, OV gebruik en beelden van bewakingscamera’s in openbare ruimtes wordt bijgehouden. Grote organisaties en overheden verzamelen deze data over ons. Vaak zijn consumenten achterdochtig als het gaat om deze organisaties, maar tegelijkertijd zie je dat mensen hun data gemakkelijk weg geven als ze er een gratis kopje koffie voor krijgen bij een winactie. Denk erover na wat er gebeurt met de data die je verzamelt en hoe je consument zich daarbij voelt. Wat gebeurt er als de data gehackt wordt? Data van iKettle producten werden op een kaart gezet, voor dieven een goede bron voor huishoudens die geld zat hebben voor zo’n duur product. Wat gebeurt er als je systeem data bijhoudt dat mensen kan schaden? Neem bijvoorbeeld die gebruiksvriendelijke workflow waarmee mensen met hun e-mailadres hun wachtwoord kunnen opvragen. Eigenlijk kun je van iedereen waar je het e-mailadres van weet checken of ze klant zijn van deze site. Er zijn verschillende technische trucjes om de veiligheid te vergroten, bijvoorbeeld door logs te verwijderen, analytics niet bij te houden als je er niks mee doet, en pseudoniemen toe te staan. Behalve de techniek goed op orde hebben is het nadenken over veiligheid bij je design ook van belang. Hoe communiceer je bijvoorbeeld over risico’s? Het huidige notificatiesysteem waarbij je via je mobiele telefoon wordt geïnformeerd over een gebeurtenis is niet te handhaven

Ame Elliot (Simply Secure)

69 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 69

19-01-17 14:07

als het Internet of Things groot wordt. Je wordt dan gek van alle notificaties die je krijgt. Het is als de vloed van notificaties die je krijgt als je een paar miljoen volgers op Instagram hebt. Of denk eens aan de veiligheidsberichten die een product of dienst stuurt ter verificatie. Deze berichten zijn vaak kort en saai (Beste gebruiker, dit is je beveiligingscode ..), terwijl dit een perfecte gelegenheid is om een band op te bouwen met je gebruiker. Het toelichten van veiligheidsprocessen kan in veel gevallen simpeler, leuker en creatiever. En daarvoor hoef je echt geen cryptograaf te zijn!

THE INTERNET OF TOYS Justyna is een designer en oprichter van Vai Kai, een start-up dat houten speelgoed produceert voor kinderen om kennis te maken met de connected wereld zonder gebruik te maken van schermen. Justyna en haar collega Matas hebben een passie voor technologie en vinden dat kinderen dit ook moeten gaan omarmen in een vroeg stadium van hun ontwikkeling. Kinderen moeten de ruimte krijgen om zich te uiten en hun fantasie de vrije rol te laten spelen. Vai Kai experimenteerde met not-connected materialen. Ze wilden een ‘maatje’ maken dat het kind helpt om emoties te kunnen uiten. Om de juiste vorm te vinden hebben ze veel experimenten gedaan met kinderen. Zo keken ze naar kinderen (8 – 10 jaar) die met poppen speelden zonder en met technologie. Het resultaat mocht er wezen; als je technologie combineert met traditioneel speelgoed dan worden kinderen langer getriggerd en zullen zij langer hun aandacht erbij houden. De houten pop is ontworpen om de fantasie bij kinderen te stimuleren. Het kind kan de pop horen snurken, niesen, lachen en je hoort de hartslag. Op deze manier kan het kind haar eigen belevenis creëren en zijn/ haar emotionele ontwikkeling versterken.

SMARTBIKES Justyna Zubrycka (Vai Kai)

Taco richtte 8 jaar geleden samen met zijn broer het bedrijf VanMoof op met als missie om mensen zonder gedoe van A naar B te krijgen. Het verschil tussen een gewone fiets en een Van Moof fiets is dat de laatstgenoemde probeert om verschillende functionaliteiten met elkaar te integreren. Het gaat niet om het design, maar om de functionaliteit. In samenwerking met Philips heeft VanMoof een volledig geïntegreerd lichtsysteem gebouwd. Ze zijn maanden bezig geweest om de onderdelen even krachtig te maken als dat het licht is. De lichtgewicht batterij brengt je tot 120 kilometer. Deze onderdelen hebben ze verwerkt in een gewone fiets, zodat niemand weet dat je op een elektrische fiets rijdt. Door dit op deze manier op te bergen gaat het ook minder makkelijk kapot.

VanMoof fiets

De meeste mensen in Amsterdam willen niet investeren in een fiets, omdat daar erg veel fietsen worden gestolen. VanMoof wilde dat probleem oplossen en kwam met de VanMoof Peace of Mind Service. De SmartBike is uitgerust met anti-diefstal onderdelen, waardoor de fiets makkelijk terug is te vinden. Als een fietsendief toch alle veiligheidsmaatregelen heeft weten te omzeilen, dan wordt het VanMoof onderzoeksteam ingezet. Zij beloven dat de fiets binnen

70 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 70

19-01-17 14:07

Creativity

twee weken wordt teruggevonden. Maken ze dit niet waar dan krijg je een nieuwe fiets. Naast dat de SmartBike een nachtmerrie is voor fietsendieven is het ontworpen als de ultieme stadsfiets. De fiets wordt samen met een app geleverd. Via deze app kan je je fiets van het slot halen en zien waar je fiets staat. Taco heeft een tijdje in New York gewoond en gewerkt. In tegenstelling tot Amsterdam heeft New York hogere bergen, het is er warmer en je moet grotere afstanden afleggen. Het was moeilijker om van A naar B te komen en daarom kwam VanMoof met het idee voor een elektrische fiets. Het idee was simpel: maak een elektrische fiets dat niks van een elektrische fiets wegheeft. De VanMoof Electrified S heeft een eigen app die je kan gebruiken om je fiets op te laden, licht aan te zetten en je fiets op slot te zetten. Je kunt bekijken hoe ver je fiets is opgeladen en je kunt gelijk kijken waar je hem ook alweer hebt neergezet. VanMoof is op dit moment bezig om nieuwe technologieën in de fiets te integreren en om de fiets toegankelijker te maken voor iedereen.

DAVID LI OVER SHENZHEN: DE WIEG VAN ‘THINGS’ David Li is de pionier van de maker movement in Shenzhen. In 2010 nam hij het initiatief om de eerste makers space in China op te zetten en hij startte een denktank om onderzoek te doen naar deze beweging. Makers spaces en communities springen tegenwoordig als paddenstoelen uit de grond. Maar Shenzhen heeft nog steeds een speciale status. Wat is er zo speciaal aan deze omgeving? Shenzhen huisvest veel grote fabrieken die elektronische apparaten produceren. De eerste iPhone werd bijvoorbeeld in Shenzhen gemaakt. Omdat er zo veel mensen in de elektronica-industrie in Shenzhen werken, ontstond er een markt waar allerlei elektronische onderdelen en apparaten te koop zijn. Er zijn 800 tot 900 shops in deze markt. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is te koop op deze markt. Van mini-batterijtjes voor sensoren tot complete karaokesets. De mensen in Shenzhen begonnen te experimenteren met verschillende elektronische onderdelen. Zo ontstonden er gekke gadgets en niche producten. Er werden ludieke IoT producten gemaakt om erachter te komen hoe deze technologie werkt en nieuwe, innovatieve producten te bedenken. Omdat er zo veel goedkope elektronische onderdelen te koop zijn op de markt in Shenzhen is het erg gemakkelijk om te experimenteren. Mensen ervaren namelijk niet de druk om meteen een goed verdienmodel te vinden. Als het product een succes is, kan de productie makkelijk opgeschaald worden. De makers leggen alleen verantwoording af aan hun consumenten.

71 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 71

19-01-17 14:07

Als je een nieuw project gaat maken in Shenzhen, doe je alleen de dingen waar jij goed in bent. Je begint niet vanaf het begin, maar je neemt iets wat er al is en gaat het aanpassen naar jouw wensen. Daarbij is het makkelijk om samen te werken met partners. Want naast de nabijheid van goedkope materialen, zorgt de aanwezigheid van professionals die dezelfde passie hebben als jij voor een sterke community die nieuwe kennis en inzichten met elkaar deelt. Deze unieke communicatie zorgt ervoor dat veel kleine startups die zich richten op een niche, wereldwijd succes creëren. David Li eindigt zijn speech met een statement: ThingsCon en Shenzhen kunnen samen het Internet of Things weer groots maken. Hij nodigt de ThinsCon bezoekers uit om naar Shenzhen te komen en deze bijzondere omgeving zelf te ervaren.

Who Designs, Who Decides? Usman is oprichter van Ubrellium en Thinkful, een onderzoeksprogramma voor Internet of Things. Eerder lanceerde hij Pachube.com, een data infrastructuur community platform. Deze is later overgekocht door LogMeln in 2011. Van oorsprong is Usman een architect. Hij is bezig geweest met responsive omgevingen, interactieve installaties en participatie initiatieven over de hele wereld. Zijn kracht ligt in het ontwerpen en ontwikkelen van fysieke omgevingen in combinatie met software.

Usman Haque (Ubrellium)

Usman heeft niet stil gezeten. Hij heeft lesgegeven op de Bartlett School of Architecture. Hij ontwikkelde een interactieve architecten workshop en is op dit moment bezig met Urban design. In 2008 won hij de Design of the Year Award van het Design Museum en in 2009 de World Technology Award bij het Japanse Media Arts Festival. De basis van al deze projecten ligt in de soft space van de architectuur. Usman wordt het meest enthousiast wanneer er een infrastructuur ontstaat die mensen helpt dingen te ontwikkelen. Volgens hem heeft een designer twee doelen: 1. De output vermeerderen; men denkt dat een designer een product simpel en begrijpbaar maakt, maar hierdoor kan je steeds minder met het product. De complexiteit van het product moet juist worden omarmd, dan kan je er ook meer dingen mee doen. 2. Een gedeelde herinnering van een mogelijke toekomst bouwen: “Hoe creëer je het idee dat je samen dingen kunt ontwikkelen.” Democratische-, stedelijke- en technologische infrastructuren botsen en er is geen logische manier om het op te lossen. Democratische besluiten zijn gebaseerd op een leugen. Het gaat niet om wie al participeert, maar juist om degene die dat nog niet doet. Zoals Donald Trump zei: “There is no such thing as reality, we will invent the reality.” Stedelijke infrastructuren: Het zeeniveau stijgt, daar is geen twijfel over mogelijk. Door de klimaatverandering verandert de opbouw van een stad. Op dit moment zijn we daar nog niet goed op voorbereid. Technologische infrastructuren: De NSA heeft toegang tot jouw data, Volkswagen vervalst hun data. Het idee dat een vijftienjarige een Telco kan hacken? Ja, dat zijn ook voorbeelden van een “smart city”.

72 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 72

19-01-17 14:07

Creativity

Zoals we op dit moment onze levens leven is tegenstrijdig met de manier hoe dat in de toekomst zal gaan. En dit duurt niet lang meer! Er zijn belangrijke zaken waar we over na moeten denken: willen we alles opnieuw ontwerpen? Wie maakt de beslissingen? Als we het overlaten aan de Silicon Valley technologen wordt alles bepaald op basis van algoritmes en data. De infrastructuur van participatie gaat over drie dingen: 1. Mensen moeten samenwerken. 2. We moeten samen beslissingen gaan maken. Dit leidt tot meer verantwoordelijkheid. 3. We moeten er ook samen naar handelen. Het gaat niet altijd om het doel, maar juist ook over het idee dat je iets kan doen in plaats van niks doen. Usman eindigt zijn presentatie met: “we lopen tegen moeilijke uitdagingen aan, maar tegelijkertijd zitten we in een situatie dat we alles kunnen bouwen wat we ons maar kunnen inbeelden”

Designing conversational interfaces Alper Çuğun (MSc, Delft University of Technology) is een software engineer, design strateeg en journalist. Tussen 2010 en 2015 was hij hoofd technologie en partner bij Hubbub, een ontwerpstudio voor games. Alper woont nu in Berlijn en werkt aan een boek genaamd: Designing conversational interfaces. Het is gericht op ontwerpers en ontwikkelaars en beschrijft guidelines hoe je messaging apps maakt die vriendelijk in gebruik zijn. Tijdens het schrijven van het boek deed Alper veel onderzoek naar het Internet of Things. Messaging en Chatbots zijn erg populair geworden, een verbetering van de beleving van de gebruiker. Eliza was de eerste robot waar je tegen kon praten. Mensen hadden het idee dat ze echt tegen een echt persoon spraken in plaats van tegen een robot. Clippy, wie kent hem niet? Clippy was een interface van Microsoft en hielp gebruikers met zijn of haar vragen.

Alper Çug˘un

Ook had je apps als Cortado, ook wel de onzichtbare app genoemd omdat deze alleen ‘leeft’ in je notificaties. Wordt messaging het nieuwe app platform? Messaging apps kunnen interessant zijn voor verschillende branches. Er zijn veel verschillende mogelijkheden om als organisatie je communicatie op orde te krijgen. Slack is daar een goed voorbeeld van. Slack is een messaging app voor teams. Een groot aantal diensten zoals Google Drive, Dropbox, Twitter en Mailchimp kunnen geïntegreerd worden met Slack. Meekan bijvoorbeeld is een planning assistent robot die agenda’s van het team op elkaar kan afstemmen in Slack. Chats zijn ook interessant voor meer commerciële doeleinden alleen dan in een meer transformationele- of informationele manier. Een goed voorbeeld is de Quartz news app. Het is een lopende conversatie over nieuws. Het lijkt op een gewoon gesprek met tekst, alleen dan worden er photos, links en GIF’s doorgestuurd. Elke sessie duurt een aantal minuten, waardoor het perfect is voor in de trein of in de rij voor de kassa. Volgens Alper zijn de meest interessante bots degene die ‘leven’ op een live platformen. Er zijn al een aantal apps ontwikkeld die je kunnen helpen met campagne voeren door middel van push berichten. Deze berichten worden toegespitst op de persoon en worden

73 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 73

19-01-17 14:07

verstuurd naar personen net zoals jij. Messaging en social apps zijn aan het groeien. Voor de meeste mensen is het alleen geen prettig idee dat alles wat je post voor altijd voor zichtbaar blijft op het web. Daarom zullen apps als Snapchat verdwijnen en persoonlijke messaging apps groeien. Er zijn een aantal toekomstscenario’s: • Waar er geen schermen meer zijn en we tegen apparaten praten om deze iets te laten uitvoeren. • Er zijn overal schermen die in contact met ons willen komen. • Schermen komen vast te zitten aan onze ogen. Er zijn veel verschillende toekomstbeelden, maar hoe kunnen we daar mee omgaan? Alper: voor gebruikers zal het eerst vervelender worden, voordat het beter wordt. Je krijgt vandaag de dag een bericht en je reageert daarop. Als een chatbot je contacteert via dezelfde weg als dat een mens dat doet, dan zou je dezelfde trigger voelen om te reageren. Voor organisaties ligt het probleem anders. Het chatfenomeen: UI voor Al. Het maakt niet uit met welke Al je te maken hebt, maar een chat is de interface waarmee we met AI interacteren. En wat is de rol van de ontwerper hierbij? Zij moeten de producten interactiever en minder passief maken.

Lokale Internet of Things Michelle is hoofd van het Web Literacy programma van Mozilla. Door een groot netwerk van lokale organisaties die zich inzetten door het delen van kennis kan Michelle events organiseren om de kennis van Internet of Things te verspreiden. Mozilla is bekend van de internetbrowser Firefox. Zij zien een verandering op de manier hoe internet wordt gebruikt. Maar hoe wordt Firefox weer relevant? Een jaar geleden openden Michelle en een collega de eerste Open Internet of Things studio. Ze nodigen professionals uit om samen te werken aan prototypes die de lokale samenlevingen kunnen helpen. Ze testen en bekritiseren de producten en kijken daarbij naar privacy, de rechten en de diversiteit van Internet of Things. De Open IoT studio publiceert en exposeert hun resultaten op een manier dat het relevant is en toegepast kunnen worden in fysieke vormen.

Michelle Thorne (Mozilla)

Tijdens haar onderzoek naar IoT ontdekte Michelle drie problemen: 1. Ongelijkheid: bijvoorbeeld, algoritmen bepalen belangrijke live evenementen of maatschappelijke beslissingen, maar ze gebeuren in een black box. Algoritmes bepalen een heleboel dingen om te participeren in de samenleving. IoT wordt gedreven door algoritmes en kunstmatige intelligentie. Kan deze vorm van toezicht tegen ons keren? Sommige onderzoekers vinden dat IoT voelt als een gevangenis, omdat het al je stappen nagaat.

74 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 74

19-01-17 14:07

Creativity

2. Gecentraliseerde controle: wie is de baas over al die data? Decentralisatie zal een belangrijke rol spelen in het uitdagen van deze gecentraliseerde data. Als er meer gecentraliseerde controle is hebben we als consument minder keuzes. 3. Privacykwestie: bijvoorbeeld: paspoppen die je gezicht herkennen als je de winkel binnenloopt en gelijk alles over je weten. Hoeveel weten ze dan over je?

We moeten onszelf niet de vraag stellen wat er allemaal mogelijk is, maar juist de vraag wat verantwoord is? De open IoT studio houdt zich bezig met hoe je IoT verantwoord kan maken door middel van professionaliteit en overleg. Er zijn twee kwesties die ze al hebben onderzocht: •

•

Decentralisatie: een voorbeeld van decentralisatie is een Mozilla project in Ahmedabad. Ze staan daar bekend om het verbouwen van katoen, maar ze worden gedwongen om de katoen aan Engeland te verkopen. Daar wordt het gebruikt voor het maken van kleding. Op deze manier liepen de kosten voor Ahmedabad steeds hoger op. Dat is niet de bedoeling volgens Ghandi. “We moeten zelf onze kleding maken met de materialen die we hiervandaan kunnen halen.” Vervolgens startten miljoenen mensen met het maken van eigen kleding. Privacy en beveiliging: privacy is een contextueel begrip. Het hangt ervan af waar je bent en met wie je bent.

Wat kunnen we leren over Internet of Things in een niet verbonden plek? Mozilla heeft een project gestart op een vissersboot. Michelle gelooft dat we veel kunnen leren van oude vissersboten. Het heeft niks technologisch, maar alles werkt uitstekend. Je kan altijd op je materiaal vertrouwen. Is er iets kapot, bijvoorbeeld hetgeen waarmee je navigeert, dan kan je nog tal andere dingen gebruiken om toch te komen waar je wil zijn. Internet of Things moet daarom ook kritisch worden geïmplementeerd. Wat als er iets uitvalt? Er moeten genoeg alternatieven beschikbaar zijn. Mozilla wil de onderzoeken voortzetten en de inzichten hieruit met de rest van de wereld blijven delen. Ze gaan nog meer prototypes bouwen en kijken naar hoe dit in de toekomst geïmplementeerd moet worden in alle huizen. Ze hopen een open bench te openen waar iedereen naar binnen kan lopen om hun ervaringen en gemaakte producten te delen. “We hopen ook een leeromgeving te creëren waar mensen van elkaar kunnen leren en samen een manier verzinnen om Internet of Things een positief imago te geven, maar op een verantwoorde manier!” Mozilla blijft onderzoek doen en de bruikbare inzichten delen met het IoT netwerk. Ze willen ook verantwoordelijke prototypes blijven maken en uitzoeken hoe deze dingen op een verantwoordelijke manier te implementeren zijn. Ze hopen een soort open work bench te worden, waar mensen gereedschappen, tutorials, codes, case studies en tips kunnen delen.

75 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 75

19-01-17 14:07

➔

CREATIVE HOLLAND OP DE NEXT

CONFERENCE – VR & NIEUWE PLATFORMEN Een delegatie van elf innovatieve Nederlandse bedrijven presenteerde tijdens NEXT in Hamburg hun meest besproken cases. Samen vertegenwoordigen zij Creative Holland, en lieten zij de beste Virtual Reality, Muziek en Technologie cases uit Nederland zien. Tijdens de Dutch Digital Impact sessie op NEXT presenteerden MediaMonks, Info.nl, 3Duniversum, Beeld en Geluid en DROPSTUFF hun projecten.

Dutch Digital Impact Session MediaMonks – The VR experience MediaMonks is een creatief digital productie bedrijf en leider in VR projecten. Chris Byrne (Global Partnership Monk) presenteerde op NEXT hun laatste 360 graden VR campagne die zij in opdracht van Etihad Airways hebben gedaan. MediaMonks heeft een beleving gecreëerd in 360 graden waarmee men door de cabines van een Etihad A380 vliegtuig, één van de grootste en meest luxe vliegtuigen, wordt rondgeleid door niemand minder dan de actrice Nicole Kidman. Filmen in VR is een stuk ingewikkelder dan bij een lineaire productie. Het productieproces duurde dan ook in totaal 5 maanden, een normale TV productie duurt ongeveer 2-3,5 maand. Bij een VR productie zit er veel tijd in de post-productie met name het stitchen en samenstellen nam veel tijd in beslag.

76 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 76

19-01-17 14:08

Waarom VR gebruiken? VR geeft je de mogelijkheid om in een andere ruimte of tijd te zijn waar je normaal gesproken niet snel komt. Zoals bij het Etihad project het geval was. VR laat je als het ware in iemand anders zijn/haar schoenen lopen. Als je daadwerkelijk aanwezig bent in een andere wereld zul je ook meer empathie voelen voor deze omgeving, dat is het idee achter een VR campagne.

Chris Byrne (MediaMonks)

4 belangrijke lessen voor het creatief gebruiken van VR: 1. Aanwezigheid – VR gaat niet alleen om het rondkijken in een andere wereld, net als dat je op het internet niet alleen aan het scrollen bent. Het gaat meer om het gevoel van aanwezigheid in een andere wereld, ook al is deze wereld niet echt. 2. Realisme – belangrijk is om goed te kijken naar de schaal, het licht en de kleuren. 3. Comfort – Veel mensen hebben nog nooit een VR bril opgehad daarom is het belangrijk om voor deze mensen het zo comfortabel mogelijk te maken. Denk aan de positie van de camera, choreografie en hoogte. 4. Pacing – de gebruiker heeft even tijd nodig om zich goed te kunnen oriënteren en de omgeving in zich op te kunnen nemen.

Info.nl – How to deal with the digital transformation? Info.nl is een creatief technologiebureau dat relevante digitale producten maakt. Melanie Gorka is werkzaam als Digital Design Lead bij Info.nl. Technologie is fundamenteel aan het veranderen, niet alleen de eisen die gebruikers stellen maar ook de manier waarop dingen worden gebouwd. Bij Info.nl beseffen ze dat veel bedrijven niet weten hoe ze moeten omgaan met deze digitale veranderingen. Dus hoe begin je als bedrijf aan het bouwen van iets nieuws in deze digitale transformatie? Bij Info.nl helpen ze bedrijven met deze stap en het opzetten van digitale strategieën. Een tijd geleden werd Info.nl benaderd door Graydon, een 100 jaar oud bedrijf uit Nederland, met de vraag om een nieuw innovatief platform te ontwikkelen op basis van hun bestaande platform. Info.nl creëerde een gebruiksvriendelijk beslissingsmodel dat gebruik maakte van de beschikbare data van Graydon, waarbij de gebruiker in staat werd gesteld om op gemakkelijke wijze te zoeken naar specifieke informatie. Melanie: “You need to think beyond user experience by creating experiences for people that enable them to do better with their lives and to have better experiences.” Melanie Gorka (Info.nl)

77 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H3_Creativity.indd 77

19-01-17 14:34

De lab afdeling bij Info.nl doet ook veel onderzoek rond Internet of Things, wat voor velen nog een vaag begrip is. “The possibility that objects in our lives can be smart and learn things about us, teach us things and allow us to be more efficient is really amazing.” Bij Info.nl werken ze al een tijdje aan een internet of things platform en hebben dan ook een goed idee wat hierbij komt kijken en hoe je online en offline met elkaar laat interacteren. Info.nl heeft het platform connectable.io opgezet waarmee ze bedrijven helpen met het creëren van internet of things oplossingen.

3DUniversum – 3Dscanning made easy 3DUniversum is een start-up uit Amsterdam opgericht door Theo Gevers en Sezer Karaoglu. Sezer: “Wat je ziet op je telefoon of tablet zijn 2D beelden, maar we leven in een 3D wereld”. 3DUniversum ontwikkelde een low-cost software oplossing voor real-time 3D scanning en herkenning. De innovatieve technologie biedt gebruikers de mogelijkheid om te scannen, kijken en interacteren met 3D objecten. Deze oplossing biedt een wereld van mogelijkheden om problemen op te lossen met een compleet nieuwe manier van denken. 3DUniversum richt zich op 5 verschillende branches: gezondheidszorg, vastgoed, home decoration en mode. Gezondheidszorg: Mensen worden steeds ouder en leven langer. De vergrijzing neemt daardoor toe. Goede zorg is dan ook erg belangrijk. Stel je voor dat ouderen straks niet meer naar het ziekenhuis hoeven te gaan maar vanuit huis een scan kunnen maken van hun wonden die rechtstreeks naar een arts kunnen sturen. Aan de hand van de 3D scan kan de arts zien welke behandeling nodig is en hoe lang het genezingsproces duurt. Vastgoed: Een belangrijke branche voor 3Duniversum. Sezer: “Hoe vaak gebeurt het dat je een kamer boekt via een site en uiteindelijk toch teleurgesteld bent? “ Een site als Booking.com wil graag gezien worden als een betrouwbare booking site. Met een virtueel 3D model van de hotelkamer kunnen mensen voordat ze boeken zien hoe de kamer eruitziet. Hierdoor neemt het aantal ontevreden klanten af. Home decoration: Ook voor meubelzaken is 3D scanning een goede oplossing voor meer tevreden klanten. Stel je voor dat je via Ikea online een bank wil bestellen, maar eerst wil weten of deze in de kamer past. Door je woonkamer te scannen maak je een 3D model van je kamer waar je vervolgens via de site je meubels in kunt plaatsen. Zo voorkom je miskopen. Mode: Een probleem waar veel mensen tegenaan lopen als ze online kleding bestellen is dat deze vaak toch niet de goede pasvorm hebben en je deze uiteindelijk weer terug moet sturen. Dit kost uiteindelijk een hoop tijd en werk. Met 3D scanning kun je een scan van je lichaam maken waardoor je gelijk op de site kunt zien of een kledingstuk je past of niet. Niet alleen online maar ook als je straks een winkel binnen loopt kun je gelijk zien welke items het beste bij jouw lichaam passen. De missie van 3DUniversum is om de wereldwijde technologisch leider te worden in geavanceerde 3D-scanning, analyses en printtechnologieën voor zowel de consumenten- als MKB-markt. Sezer Karaoglu (3DUniversum)

78 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 78

19-01-17 14:08

Creativity

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid John Ashley Burgoyne is een muziek data onderzoeker en werkt voor Beeld en Geluid aan verschillende muziekprojecten. Voor één van deze projecten werkte hij samen met de Top2000; het grootste radio-, televisie- en muziekevenement van Nederland. De lijst van tweeduizend platen wordt jaarlijks samengesteld door het publiek en uitgezonden van Eerste Kerstdag tot en met Oudejaarsavond op Radio 2. Afgelopen jaar stemden miljoenen mensen op de 20 beste nummers ooit gemaakt. Ashley: “There is a lot of stability in the list, it has not changed too much over time. You can be pretty sure Bohemian Rhapsody from Queen will be in the top 3.” Verslaafd aan muziek. Wat maakt een nummer catchy? Voor een musicoloog als Ashley is met name de data achter de Top2000 erg interessant. Hij wilde weten wat muziek catchy maakt en wat nu het verschil maakt tussen een zomerhit die je volgend jaar weer vergeten bent en een nummer dat in de Top2000 lijst staat. Daarvoor ontwikkelde Ashley samen met zijn team een muziek experiment in de vorm van een game, genaamd Hooked on Music. Mensen horen een fragment van een nummer, op het moment dat zij het nummer herkennen stopt de muziek en moeten zij het nummer verder in hun hoofd afspelen. In Nederland is het spel in totaal 100.000 keer gespeeld. Ashley en zijn team verzamelde de data en deden de conclusie dat de nummers die het makkelijkst te herkennen waren voor de spelers juist niet de nummers zijn die in top 10 van de Top2000 lijst staan. De meest herkenbare nummers waren Wannabe van de Spice Girls en Think van Aretha Franklin. Ashley legt uit: “ Why is this interesting for a sound archive? It’s fun to know how to write the next Top2000 hits but also to help users access the archive material.” Revive: de dating website voor archieven en artiesten Het tweede project waar Ashley aan heeft gewerkt richt zich meer op de muziek van vandaag. De site Revive is een dating website voor archieven en artiesten. Ashley legt uit dat muzikanten altijd op zoek zijn naar muziek samples, het liefst met een verhaal erachter. Aan de andere kant heb je archieven zoals die van Beeld en Geluid die niets liever willen dan dat het materiaal uit het archief op creatieve wijze wordt hergebruikt. Zo kwamen ze met het idee om een selectie uit het Beeld en Geluid archief beschikbaar te stellen en aan de hand van deze samples een challenge op te zetten voor artiesten: kun je een album maken met alleen het materiaal dat is verstrekt door Beeld en Geluid? Het antwoord is ja. Er zijn inmiddels twee albums uitgebracht voor het Revive project. Het project ontving daardoor veel internationale belangstelling en commerciële samenwerkingen. Met dit soort projecten hoopt Beeld en Geluid van het stoffige archief imago af te komen en meer gezien te worden als een bron van interessant en bruikbaar materiaal. John Ashley Burgoyne (Beeld en Geluid)

79 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 79

19-01-17 14:08

DROPSTUFF.nl – Design studio voor publieke media experiences DROPSTUFF.nl is een klein design bedrijf uit Nederland gevestigd in het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. René van Engelenburg (oprichter DROPSTUFF. nl): ‘Wij ontwerpen publieke media-ervaringen, voor musea, festivals en allerlei publieke presentaties. We maken gebruik van media in de breedste zin “ In de afgelopen twee jaar deed DROPSTUFF.nl veel Virtual Realityprojecten voor het cultureel erfgoed.

René van Engelenburg (DROPSTUFF.nl)

Ze hebben drie projecten gedaan waarbij cultureel erfgoed wordt gebruikt in experience gericht op een breder publiek, met name jongeren. René vertelt: “We hebben de BigArtRide samen met Europeana en Beeld en Geluid ontwikkeld. De BigArtRide is een wielerwedstrijd door een virtueel landschap waarbij mensen van over de hele wereld tegen elkaar kunnen racen.” Afgelopen voorjaar heeft DROPSTUFF.NL een tour door Europa gedaan waarbij er één fiets was geplaatst in Amsterdam en de andere fiets reisde door de Europese hoofdsteden.

Royalty en VR DROPSTUFF.nl heeft voor de tentoonstelling ‘BAL!‘ een 360 graden ervaring gemaakt in de studeerkamer van Prins Bernhard ( de echtgenoot van voormalig koningin Juliana). In de interactieve ‘Virtual Reality’-applicatie wordt de tijd tijdelijk teruggedraaid. Binnen de werkelijkheid van vandaag worden beelden uit het verleden getoond. De virtuele locatie loopt synchroon met de echte plek. Op deze historische locatie kunnen we een 360 graden wijde blik werpen in de kamer van de prins toen hij er nog woonde. Deze productie in genomineerd voor de Dutch Game Award 2016. Ook heeft DROPSTUFF de productie VR_MEER ontwikkeld voor het Mauritshuis. In een Engelse rode telefooncel maak je een virtuele reis naar ‘de Muziekles’ van de beroemde Nederlandse schilder Johannes Vermeer. Dit schilderij is nu in bezit van de koninklijke familie van Engeland. VR_Meer is vanaf 29 september in het Mauritshuis in Nederland. De bezoekers NEXT kregen alvast een voorproefje op de demo stand van DROPSTUFF.nl in Hamburg.

Fuga - Manage, distributeer en promoot je muziek Fuga is een Nederlands bedrijf die actief is op een internationale schaal. Ze bouwen technologieën en diensten voor content-eigenaren, platenmaatschappijen en distribiteurs. Pieter van Rijn (CEO bij Fuga) “We leveren content namens content-eigenaren aan digitale service providers (DSP’s) zoals iTunes, Spotify en Google Play.” Met een catalogus van meer dan 2 miljoen nummers, levert het content management & delivery platform meer dan 2,5 miljoen nummers per maand naar 250 DSP’s, wereldwijd voor meer dan 5000 labels. Met hun trends en statistieken suite stellen zij hun klanten in staat om hun verkopen bij te houden in verschillende regio’s en DSP’s.

80 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 80

19-01-17 14:09

Creativity

Pieter van Rijn (Fuga)

Fuga is ooit begonnen als master rights metadata, audio en content platform en waren in staat om deze gegevens te distribueren naar 250 DSP’s. Fuga heeft tegenwoordig een meer moralistische benadering, omdat ze denken dat de markt daar klaar voor is. Pieter legt uit: We willen de point of truth zijn niet alleen voor master rights data maar ook voor uitvoeringsrechten en copyright metadata.” Met het nieuwe Fuga platform willen ze klaar zijn voor de volgende stap. Professionals uit de muziek industrie gebruiken het platform vanaf hun desktop, maar volgens Fuga zal in de toekomst men meer gebruik gaan maken van tablets en mobiele telefoons, voor het bekijken, bewerken maar ook zenden en distribueren van muziek. Daarnaast wil Fuga een platform zijn dat niet alleen interessant is voor digitale muziek managers en hun klanten maar nog veel breder. Dat betekent dat ze managers in staat willen stellen om marketing gerelateerde beslissingen te maken aan de hand van hun data en hun een idee te geven hoe het bedrijf presteert.

Veejays.com – De VJ magie Noortje van den Eijnde (Als VJ bekend onder de naam Noralie) is werkzaam als VJ bij Veejays.com. Veejays.com heeft een team van 25 VJ’s die allemaal gespecialiseerd zijn in een bepaald muziek genre. Zo hebben ze 3D animatoren, een speciaal film team en werken daarnaast ook aan verschillende VR projecten. Hun standplaats is Amsterdam maar ze doen projecten over de hele wereld. Tijdens de Dutch Digital Impact sessions op NEXT vertelde zij hoe cool VJ’en eigenlijk is en dat het een grote industrie is in Nederland. De mysterie van een VJ Veel mensen weten niet wat een VJ precies doet. Noortje legt uit: “VJ’s zijn die bleke gasten die helemaal achterin zitten bij het concert, met hun bleke gezichten en kromme ruggen. Maar deze witte schepsels achterin brengen de magie naar het scherm.” VJ’s hebben niet alleen de controle over de schermen op het podium maar kunnen gebouwen laten instorten, het podium in vuur en vlam zetten en dansers speciale krachten geven. Noortje is erg blij dat ze VJ is in Nederland. Ze verdient geld met iets wat ze het liefste doet: entertainen. Het is erg groot geworden in Nederland. Het wordt niet al-

Noortje van den Eijnde (Veejays.com)

81 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 81

19-01-17 14:09

leen ingezet voor festivals, maar ook voor grote business events. VJ’s kunnen 3D creaties maken op het podium. VJ’s kunnen eigenlijk alles. Als VJ bij Veejays.com maakt Noortje ontwerpen voor video mapping (het projecten op 3D objecten op bijvoorbeeld een tafel of zelfs een gebouw) VJ’s maken optische illusies op een 3D vorm. Noortje: “ Terwijl je achter op het podium zit verstopt achter je scherm heb je als VJ wel echt de controle over een evenement. Licht en video kunnen een event naar een hoger niveau brengen.”

Chordify – Karaoke voor je vingers Bas de Haas is de CEO en mede-oprichter van Chordify. Voordat Bas een ondernemer werd gaf hij gitaarlessen. Iedere keer dat een student kwam moest hij eerst de akkoorden achterhalen van een nummer, wat hem veel tijd kostte. Bas is ervan overtuigd dat het gitaar spelen gaat om het plezier en niet om het uitzoeken van akkoorden. Na zijn PhD onderzoek, richtte hij een team deskundigen op om dit probleem op te lossen. Chordify is een gratis online muziek dienst die muziek van bijvoorbeeld YouTube, Deezer, SoundCloud of je eigen privé collectie omzet naar akkoorden. En het daarmee zo eenvoudig mogelijk maakt om zelf mee te spelen met een bepaald nummer. Chordify onderscheidt zich op twee manieren, ze achterhalen de akkoorden van een nummer met state-of-the-art technologie en het is zeer eenvoudig te gebruiken. Bas: “Het is als karaoke voor je vingers.” 1 op de 10 mensen op deze planeet bespeelt een instrument en voor Chordify is dat een enorme markt, ze zijn dan ook erg blij met de 1,5 miljoen bezoekers per maand en ze hebben 4,5 miljoen tracks ‘gechordifyed’. Er zit geen venture capital achter, Chordify verkoopt premium plans en internationale adverteer partnerschappen. De premium functies zijn bijvoorbeeld het ‘chordifying’ van je eigen nummer op je computer, het downloaden en afdrukken van de akkoorden als PDF en nog veel meer. In de advertentie ruimte van Chordify promoten ze artiesten en festivals, maar soms ook enkele commerciele boodschappen voor Converse, Sonos en Netflix bijvoorbeeld. Chordify heeft de ambitie om het nummer één platform te worden waar je gemakkelijk muziek kunt leren spelen. Om deze ambitie te realiseren, richten zij zich in de toekomst op drie belangrijke product ontwikkelingen. Chordify wil socialer worden door gebruikers de mogelijkheid te geven om hun muziek op te slaan, te delen en hun muziek voorkeuren bij te houden. En voor artiesten om meer te interacteren met hun fans. Tenslotte; Chordify is nu ook beschikbaar als mobiele app. Bas de Haas (Chordify)

82 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 82

19-01-17 14:09

Creativity

Gigstarter – Een verhaal over live music Voor mensen die in de muziek industrie werken is het de normaalste zaak om live muziek te boeken. Maar voor de meerderheid van de mensen is dat niet zo vanzelfsprekend. Ze weten vaak niet waar ze naar toe moeten om een artiest te boeken omdat er geen duidelijk en transparant overzicht is. Dat is de reden waarom Gigstarter een markplaats heeft opgezet voor live muziek. Op Gigstarter kun je verschillende genres live muziek boeken van klassiek, rock, dj’s en singer-songwriters. Het is een gebruiksvriendelijk platform om live muziek te boeken. Je hebt veel populaire artiesten zoals Jan Smit, een populaire Nederlandse zanger. Als je Jan Smit wil boeken en je Googled zijn naam dan vind je een hele lijst van intermediairs. Vaak zijn deze niet transparant, prijzig en staan ze tussen de boeker en de artiest. “Dus aan het eind heb je een rijke intermediair, een rijke Google een arme boeker en een arme Jan Smit.” Er zijn veel minder bekende artiesten onder de radar die moeilijk gevonden kunnen worden omdat ze alleen lokaal optreden en een klein netwerk hebben. Gigstarter brengt de artiest en boeker bij elkaar zonder tussenpersoon. Via het platform kunnen artiesten zichzelf promoten door een gratis profiel aan te maken. Het profiel van een artiest geeft een duidelijk overzicht wat een boeker kan verwachten. Zo staat hierop een prijsindicatie, een live muziek video en 3 demo video’s en wordt de mogelijkheid geboden om direct contact op te nemen.

Tom van der Velpen (Gigstarter)

What’s next? In de toekomst wil Gigstarter een professioneel cloud based CRM systeem bouwen om zo alle data te verzamelen die mogelijk interessant zijn voor boeking bureaus. Op het moment zijn er meer dan 1200 artiesten die gebruik maken van Gigstarter en worden er iedere maand meer dan 200 boekingen gedaan. Ze krijgen ook steeds meer boekingen door professionele bureaus als Paradiso in Amsterdam en het aantal bekende artiesten op Gigstarter blijft groeien. Gigstarter wil verder uitbreiden in Europa. In September 2016 hebben ze het Gigstarter platform in Spanje gelanceerd met een Spaanstalige site.

Spinnin’ Records – The world’s leading dance record label Spinnin ‘Records is een onafhankelijk Nederlands platenlabel, opgericht in 1999. Naast het hoofdlabel Spinnin’ Records bergen zij ongeveer veertig sub-labels. De snelle groei in de industrie hebben zij grotendeels te danken aan de succesvolle online strategie. Meindert Kennis (CMO) legt uit hoe Spinnin ‘Records zo’n groot merk in de muziek industrie werd. Spinnin’Records heeft als hoofddoel om inspirerende artiesten van hun slaapkamer naar het grote podium te brengen. Dit hebben zij al bereikt met een aantal grote namen als Afrojack, Nicky Romero en Martin Garrix. Spinnin’ Records hielp deze artiesten met het opzetten van hun marke-

83 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 83

19-01-17 14:09

ting strategie en hun muziek online te pushen via social media kanalen als Facebook, YouTube, Spotify en Soundcloud, waardoor hun carrière een boost kreeg. In 2011 werd Spinnin’ Records zo groot dat zij rond de 150.000 demo's per dag ontvingen. Veel van deze demo’s werden nooit beluisterd omdat daar helaas geen tijd voor was. Dus kwamen ze met het idee om een Talent Pool op te zetten. De Talent Pool was eerst alleen een applicatie voor Facebook, waar men hun nummer kon uploaden in de Talent Pool waar vervolgens andere gebruikers op konden stemmen. De demo met de meeste stemmen kwam bovenaan de ‘stapel’ demo’s en werd vervolgens in een wekelijks radioprogramma uitgezonden. Nu is de Talent Pool een zelfstandig platform.

Meindert Kennis (Spinnin’ Records)

Meindert: “Het blijft lastig om met alle artiesten te communiceren, om interactie te hebben geven we feedback op hun muziek.” Spinnin’ Records heeft inmiddels 15 miljoen YouTube volgers en hun beste bekeken video heeft zo’n 850 miljoen views.

84 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 84

19-01-17 14:09

➔

CROSS MEDIA CAFÉ: COMING SOON

Wat staat er dit jaar op het digitale programma: lineair en on demand? Publieke omroepen, commerciële zenders en andere creatieve mediaondernemers vertelden het live tijdens het Cross Media Café op 1 september in Beeld en Geluid. Met bijdragen van: Lennart van der Meulen (VPRO), Lara Ankersmit (NOS), Wilco van Iperen (BNNVARA), Elsa Gorter (KRO-NCRV), Hylke Sprangers (Talpa), Marco van Houdt (XITE), Joost de Wit (Media Distillery), Jeroen Koopman (NewBeTV) en Johan Trouwhorst (KNIPPR). En een presentatie van de activiteiten van organisator iMMovator.

NPO: Net in Nederland speciaal voor nieuwkomers Lennart van der Meulen, Algemeen directeur VPRO, presenteert namens de gezamenlijke publieke omroepen Net in Nederland, een online platform voor nieuwkomers zoals vluchtelingen en immigranten. Doel van Net in Nederland is nieuwkomers wegwijs maken in onze samenleving door een selectie van Nederlandse programma’s aan te bieden met Arabische, Engelse en Nederlandse ondertiteling. Het idee voor Net in Nederland ontstond verleden jaar toen de vluchtelingenstroom op het hoogtepunt was. De publieke omroepen bogen zich over de vraag welke rol ze konden spelen in integratie en opvang. Een ondertiteld aanbod leek een passend en haalbaar project. Op 24 april 2016

85 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 85

19-01-17 14:09

konden de omroepen de eerste versie testen in het AZC in Leusden met een aanbod van nieuws en televisieprogramma’s. Technisch werkte de applicatie, maar het aanbod bleek niet goed aan te sluiten. Het cultuurverschil was te groot. Wat wil de doelgroep eigenlijk zien? Begrijpen de nieuwkomers onze beeldtaal en de manier waarop wij communiceren? Nee, dus, niet alles. Het team van Net in Nederland is nog volop bezig met onderzoeken wat het meest passende aanbod is en zoekt hierbij samenwerking met de doelgroep. Een voorbeeld: de Arabische soaps zijn langzaam, heel langzaam, en eenvoudig van opbouw, terwijl het westerse aanbod snel en veel complexer is. De doelgroep is ook gericht op aanbod waar ze iets van kunnen leren, zoals programma’s over Nederland en de Nederlandse gewoontes (hoe begroet je iemand, gebruik je u of jij) en ondersteuning bij het leren van de taal. Heel educatief dus. De behoefte verschilt ook per moment: als mensen net in Nederland zijn is er met name belangstelling voor voetbal en zichzelf.

Lennart van der Meulen (NPO)

Het initiatief heeft zo’n 35.000 unieke bezoekers per maand. Populairste programma: de Geheugentrainer van Omroep Max. Een hindernis die Net in Nederland moet beslechten is ook het feit dat de Nederlandse Publieke Omroep de aanbieder is. Van der Meulen: “de nieuwkomers zien de NPO als staatsomroep. Waarom zouden ze aanbod van de staatsomroep bekijken?” Hij vertelt hoe moeilijk het is om vervolgens uit te leggen hoe dan echt in elkaar steekt. “Ga maar eens uitleggen aan een Syriër wat de VPRO is.” Het initiatief blijft in ieder geval nog anderhalf jaar in de lucht. In de tussentijd zoeken de publieke omroepen verder naar het meest optimale aanbod. Moet het aanbod algemeen zijn of per doelgroep? En ook: zou het uitgebreid moeten worden met andere talen? Dat is nu technisch gezien nog te complex. En tot slot: nu is de site nog een los sociaal project, maar is het verstandig de functie te integreren in bestaande platforms? Voor het project zijn ook vijf stageplaatsen gecreëerd voor redacteuren uit de doelgroep. Deze worden fysiek bij de NTR op het Media Park ondergebracht. Uit de zaal komt de vraag waarom een dergelijk initiatief nu pas wordt georganiseerd. We hebben in Nederland honderdduizenden allochtonen die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen. Van der Meulen antwoordt dat Net in Nederland een heel nieuw veld opent in denken over doelgroepen en distributie richting specifieke doelgroepen.

NOS breekt online bezoekersrecord in sportieve zomer NOS digitale media heeft een drukke zomer achter de rug met evenementen als EK Voetbal, EK Atletiek, Tour de France en Olympische Spelen. De enige tour de force die nu nog op het programma staat zijn de Paralympics die op 7 september starten. Lara Ankersmit, hoofd digitale media NOS, presenteert de bezoekerscijfers: EK voetbal 3,8 miljoen unieke bezoekers, Tour de France 1,9 miljoen Lara Ankersmit (NOS)

86 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 86

19-01-17 14:09

Creativity

unieke bezoekers en de Olympische Spelen: 7,9 miljoen bezoekers, een record. Tijdens de Olympische Spelen is door NOS 570 uur televisie gemaakt die ook online beschikbaar was, er waren 14 livestreams. Ook via de apps bood NOS livestreams aan. De grootste uitdaging was volgens Ankersmit om de player zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken: hoe bied je overzicht in het grote aanbod dat ook vaak nog lastminute kon wijzigen? Daarnaast was het een hele uitdaging om alle gegevensbronnen aan elkaar te knopen, waaronder livestreams, on demand-aanbod, medaillespiegels en uitzendschema’s. Ankersmit vertelt hoe mensen televisiekijken via smartphone of tablet steeds meer als ‘gewone’ televisie gaan zien en daar dus ook dezelfde eisen aan stellen. De NOS heeft voor de sportevenementen ook diverse televisieapps gemaakt voor diverse platforms, waaronder voor HbbTV. NOS Digitaal had ook ingezet op Chromecast. Met Chromecast kunnen gebruikers livestreams via mobiele apparatuur naar het grote scherm pushen en de smartphone als afstandsbediening gebruiken. Het gebruik viel tegen volgens Ankersmit: “Gebruikers zijn waarschijnlijk nog niet gewend om beelden naar het grote scherm te pushen en gebruiken hun smarthpone of tablet meer als tweede scherm.” De projecten van NOS Digitaal in de komende periode: Paralympics, Amerikaanse Presidentsverkiezingen en NOS lab: Mashup, een mashup van het nieuws door bekende YouTubers voor jongeren van 13-17 jaar. Kijkt allen, feedback is van harte welkom, stelt Ankersmit uitnodigend.

BNNVARA: Team Gaza, Emoji’s en de zoektocht naar jongeren op YouTube Wilko van Iperen, Hoofd digitaal BNNVARA, presenteert Team Gaza, een interactieve documentaire over een voetbalteam in de Gazastrook. Gaza komt met name negatief in het nieuws, stelt Van Iperen. In Team Gaza kunnen mensen meekijken in de persoonlijke levens van de elf jongens. Team Gaza heeft lineair en non-lineair aanbod, waaronder interactieve documentaires, short format drama en interactiemogelijkheden, zoals de mogelijkheid om vragen aan het team te stellen. BNNVARA experimenteert met nieuwe formats om jongeren te bereiken. Een ervan is de Emoji Battle, een soort Hints met emojis. Je kunt binnen een Whatsapp-groep tegen elkaar spelen door (net als in Hints) begrippen, titels e.d. uit te beelden, maar dan met emoji’s. Iedereen in de groep kan reageren en krijgt punten bij scores. Waar zitten de jongeren? BNN gaat zich nadrukkelijker op YouTube inzetten met een speciaal aanbod voor 13-17 jaar. Presentratrice Gwen van Poorten krijgt een eigen kanaal met eigen aanbod, waaronder Gwen Tript, waarin ze elk filmpje samen met haar team vertrekt naar een onbekende bestemming en Achter de Viral, waarin Gwen op zoek gaat naar de verhalen achter filmpjes die viral gaan. Tim Hofman is de bekende naam achter #Boos. Tim helpt bij conflicten en plaatst elke donderdag een nieuw filmpje over een nieuw ‘opgelost’ conflict. Ook Spuiten & Slikken gaat op YouTube en krijgt een eigen Spuiten & Slikken app. Van Iperen: “Een groot deel van de doelgroep van 13-17 jaar kijkt geen lineaire televisie meer, maar deze kinderen gebruiken ook drugs, dus BNN wil hen bereiken en informeren over de gevaren.” Wilko van Iperen (BNNVARA)

87 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 87

19-01-17 14:09

KRO-NCRV experimenteert met chatbot en Whatsapp Het medialandschap verandert voortdurend, doelgroepen veranderen van platform, de technologie holt voort. Elsa Gorter, Hoofd digitaal en innovatie KRO-NCRV, houdt met haar team vinger aan de pols: “We analyseren trends en mediagedrag, jagen vernieuwingen binnen de organisatie aan en kijken of we nieuwe concepten kunnen bedenken.” Ze noemt drie trends met bijpassend experiment:

Elsa Gorter (KRO-NCRV)

Trend: conversational interface & messenger api. De nieuwe serie Vlucht SH13 is een crossmediale televisieserie rondom de raadselachtige verdwijning van Simon. Via Messenger kunnen kijkers chatten met Kevin die meer van de verdwijning afweet. Wie vrienden wordt met ‘Kevin’ krijgt antwoord van een chatbot. Wie gebruik maakt van de tips kan eerder ontdekken wat met Simon aan de hand is, dan degene die alleen de serie volgt. Volgens Gorter is KRO-NCRV de eerste mediaorganisatie die verhalend experimenteert met een chatbot. Het is mogelijk geworden doordat Facebook de api heeft opengesteld voor derden.

Trend: storytelling & daar zijn waar je publiek is Bij jongeren staat de mobiele telefoon centraal. Whatsapp is veelgebruikt. KRO-NCRV maakt het verhaal Pesten rond Iris die je als personage kunt toevoegen aan de contacten. Door op berichten van Iris met ja of nee te antwoorden ontvouwt zich via Whatsapp een verhaallijn met kleine filmpjes, foto’s en audiofragmenten. Het interactieve verhaal kent vier verhaaleinden. Het hoofdpersonage Iris komt ook tot leven op Instagram en YouTube.

Trend: real life videogaming en 360 graden content KRO-NCRV biedt de YouTube-gaming show Zapp Lost in Game, waarbij kinderen een lid van het Zapp-team moeten helpen om te ontsnappen uit een escaperoom. De doelgroep kan via een chatroom tips geven en ook zelf in de escaperoom kijken via een VR-app.

iMMovator actief in nieuwe seizoen Het team van iMMovator zet zich in voor innovatie en versterking van de crossmediasector. Een kort overzicht van de projecten die elk teamlid onder zijn of haar hoede heeft: Rick van Dijk houdt zich sinds verleden jaar bezig met MediaMatters, een acceleratorprogramma voor media start-ups. Via een matchprogramma wil MediaMatters start-ups koppelen aan gevestigde mediapartners met als doel samen iets nieuws opzetten. Zie ook de twee pitches van projecten na de pauze. Samenwerking gezocht. Marlies Hakvoort ontfermt zich over Hilversum Media Campus, een platform voor een leven lang leren in de mediawereld, dat gesteund wordt door een netwerk van mediabedrijven en aanbieders van opleidingen. Hilversum Media Campus brengt onderwijs en bedrijfsleven dichter bij elkaar en organiseert evenementen en inspiratiesessies.

88 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 88

19-01-17 14:09

Creativity

v.l.n.r. : Frank Visser, Marlies Hakvoort, Rick van Dijk, Mir Wermuth, Freek van 't Ooster

Frank Visser met het laatste nieuws vanuit HbbTV Forum Nederland.Het HbbTV-project is in de uitrolfase. De Olympische Spelen en de Champions League werden al ondersteund door HbbTV, waardoor digitale informatie in layers op het eerste scherm kan worden aangeboden. Mir Wermuth focust zich op de internationalisering van Nederlandse mediabedrijven, bijvoorbeeld met Dutch Media Innovators en met activiteiten rond de Nederlandse delegatie naar Next Hamburg. Op Next is Nederland focusland en mogen tien bedrijven in het zonnetje worden gezet. Er zijn nog plekken over. Bedrijven kunnen zich hier nog voor aanmelden bij Mir. Freek van ‘t Ooster over Spectacular Arena Experiences, een innovatieprogramma in samenwerking met de Amsterdam Arena. Het programma is gelanceerd op 6 juni en is gericht op het ontwikkelen van nieuwe toepassingen voor stadions en het verbeteren van de fan experience (in het stadion en thuis). De aandachtsgebieden: Game of the future better visitor experiences, immersive media coverage, new forms of events en improved exploitation.

Samenwerking gezocht: twee pitches Na de pauze start het evenement met twee pitches vanuit het MediaMatters-programma. Esra van Beelen van Radical Graphics zoekt samenwerking met een mediapartner voor de anti-burnout game Energiek. Radical Graphics wil ‘de wereld superbeter maken’ door middel van ultimate reality games. Energiek is een game en een crossmediaal platform waar spelers tips en opdrachten krijgen rondom bewegen, ontmoeten en leren. Esra van Beelen (Radical Graphics)

89 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 89

19-01-17 14:09

Bauke Freiburg van Videodock heeft een app ontwikkeld waarmee je tweedekamerdebatten live kunt volgen: Debat direct. De app geeft een overzicht van alle debatten die op het programma staan. Je kunt ook selecteren op onderwerp of spreker en pushnotificaties ontvangen. Ook alle relevante stukken kun je downloaden. In de nieuwste versie kun je debatten ook tussentijds pauzeren en opnieuw afspelen. Debat direct is te downloaden. Debatten zijn ook live via een website te volgen: debatdirect.tweedekamer.nl

Voice of Holland brengt lichtshow in de huiskamer met Philips Hue Hylke Sprangers, CTO Talpa, vertelt over de samenwerking met Philips Hue rond The Voice of Holland, de laatste toevoeging aan het succesvolle Voiceconcept. Philips Hue is een draadloos systeem met ledverlichting van Philips dat je via een app kunt bedienen en programmeren. The Voice of Holland voegt een nieuwe dimensie aan de beleving van de kijker toe door de lichtshow in de uitzending te koppelen aan de Hue verlichting in huis. Het lichtplan in de studio loopt synchroon met het lichtplan in de huiskamer. Verbindende schakel is de Redroom-app van de Voice waarmee kijkers o.a. kunnen meespelen, meer info over kandidaten vinden en met elkaar in contact staan. De koppeling werkt zowel lineair als on demand. De Redroom-app decodeert het signaal en stuurt de Hue-app aan. Technologie erachter is audio watermarking. Het programma bevat een hoogfrequent signaal dat niet hoorbaar is en alle informatie over het lichtplan bevat. De Hue-experience is weer een nieuwe toevoeging aan het Voiceconcept dat wereldwijd uitgerold gaat worden.

Bauke Freiburg (Videodock)

Hylke Sprangers (CTO Talpa)

XITE: je eigen muziekvideokanaal Lineaire muziektelevisie bestaat niet meer, maar hoe fijn is het om je favoriete muziekvideoâ&#x20AC;&#x2122;s op het grote scherm te zien. Vandaar XITE, Personalised Music Video, een muziekvideokanaal via de kabel waar gebruikers hun eigen playlist kunnen samenstellen. Marco van Houdt, Director Brand Partnerships bij XITE Networks International, vertelt dat de XITE-app nu nog alleen via Ziggo wordt aangeboden. Maar het muziekvideoplatform heeft contracten met negen kabelaars afgesloten met een totaal bereik van 15 miljoen huishoudens, waaronder KPN. Doelgroep:

Marco van Houdt (XITE)

90 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 90

19-01-17 14:09

Creativity

18-24 jaar. Het principe van XITE: de gebruiker van het XITE-kanaal kan kiezen uit muziekthema’s en nummers, en liken of skippen. Op deze manier ‘leert’ de player alles over de voorkeuren van de gebruiker. XITE heeft zo’n 60.000 videoclips in hun database die elke met 300 tags zijn getagd. Verdienmodel: distributievergoeding, geen advertenties.

Media Distillery maakt audio en video steeds beter doorzoekbaar Zoeken in tekst is eenvoudig, maar wil je weten welke onderwerpen aan bod komen in audio of video, dan is dat een stuk lastiger. Media Distillery is gespecialiseerd in het doorzoeken van audio en video. Joost de Wit, oprichter en CPO Media Distillery, vertelt over de nieuwe toepassingen die live analyse van televisiestromen mogelijk maken. Deze nieuwe toepassing wordt nu met name gebruikt mediamonitoring voor grote partijen als Philips en KPN die willen weten wanneer zij op radio of televisie genoemd worden. Tot voor kort werd radio en televisie daartoe nog handmatig gemonitord. Media Distillery wil de technologie internationaal op de markt brengen en voor andere toepassingen gaan gebruiken, zoals het doorzoeken van online of van video en heeft hiervoor investeerders gevonden. Media Distillery kan video taggen aan de hand van spraakherkenning, ondertiteling, door willekeurige teksten in beeld te lezen, aan de hand van logo’s (mediamonitoring) en gezichtsherkenning. Nieuwste product Watskeburt?!, een app die visuele samenvattingen van uitzendingen maakt aan de hand van frames. Doordat Watskeburt?! de meest relevante frames op een rij zet, kunnen gebruikers op een snelle manier door video ‘bladeren’. Media Distillery presenteert de Watskeburt?!-app op de Technology Update op 6 oktober.

Joost de Wit (Media Distillery)

NewBeTV zet TOON op de kaart voor KPN Hoe maak je een nieuwe comedy-serie als trekker voor een nieuw on demand-kanaal? NewBeTV lukte het met TOON voor KPN tv, het on demand platform van KPN. Jeroen Koopman, Creative Producer NewBeTV, vertelt hoe TOON met minimaal budget in 1 week beroemd is gemaakt. De serie gaat over jingleproducent Toon die tegen wil en dank wereldberoemd wordt als muzikant. Voor de promotie van de serie postten BN’ers als Kim Feenstra en rappers foto’s van zichzelf en Toon op social media. Binnen een week ontstond een buzz rondom Toon. De trailer werd op de eerste dag 110.000 keer bekeken.

Jeroen Koopman (NewBeTV)

91 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 91

19-01-17 14:09

Stel zelf je televisiepakket samen met KNIPPR Niemand wil betalen voor wat hij niet gebruikt, maar in televisieland zijn kabelpakketten nog steeds onaantastbaar. Althans, tot de komst van KNIPPR. Johan Trouwborst ontwikkelde KNIPPR, een interactieve online televisiedienst, in samenwerking met T-Mobile. Gebruikers kunnen een abonnement nemen op KNIPPR voor 10,99 euro en kunnen daarvoor de 16 populairste zenders bekijken. Vervolgens kunnen ze zelf kiezen welke kanalen ze nog meer willen afnemen. Ze betalen daarvoor een vast bedrag van 99 cent. Volledige keuzevrijheid stond voorop bij Trouwhorst. Dat betekent dat elk kanaal via KNIPPR aangeboden kan worden.

Johan Trouwborst (KNIPPR)

Het idee van KNIPPR was eenvoudig, maar de uitvoering had nogal wat voeten in aarde: de techniek was nieuw. En de hele papierwinkel rond contentrechten en de belangen van rechthebbenden kostte de nodige tijd. Trouwhorst: KNIPPR wordt gezien als een gamechanger.â&#x20AC;?

92 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 92

19-01-17 14:09

➔

TECHNOLOGY UPDATE:

UI IS DE TOEKOMST VAN COMMUNICATIE John Underkoffler is mens-machine interface (MMI) ontwerper. Hij staat bekend om de manier waarop hij acteur Tom Cruise in de film Minority Report informatie laat verzamelen in een ‘g-speak’ omgeving. G-speak is een technologie platform dat op computerschermen gebruikt kan worden. Tijdens de publicatie van Minority Report in 2002 konden vele slechts dromen van interfaces als g-speak, maar vandaag de dag wordt g-speak gebruikt voor verschillende toepassingen. De Amerikaanse John is in Nederland omdat hij was uitgenodigd om te spreken bij de Next web en Campus Party. iMMovator organiseerde in samenwerking met Hilversum Media Campus een masterclass met John Underkoffler over user interfaces.

Historie van moderne user interfaces De user interface is het totaal van alle delen van de hardware en software van een computer die gebruikt worden om de computer en gebruiker te laten communiceren. John vindt dat de user interface in de afgelopen dertig jaar weinig ontwikkeling heeft doorgemaakt. In de jaren ‘80 introduceerde Apple de Macintosh. Het systeem van Apple was de eerste consumentencomputer die voor een relatief laag bedrag te krijgen was en die over een grafische interface beschikte. De doorbraak van het systeem zorgde voor een keerpunt in de geschiedenis van de computertechnologie. Een aantal jaar later werden de volgende grote stappen gemaakt, het weergeven van 2D-computergraphics. De laatste belangrijke stap is het internet. Sinds de jaren ’90 kwam internet in de meeste huiskamers terecht. Vanaf dit moment wordt hetgeen wat in jouw

93 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 93

19-01-17 14:09

computer gebeurt steeds minder belangrijk, want alles gebeurt op het internet. Volgens John had je nog maar één programma nodig: de browser. Het enige wat de gebruiker ziet is de user interface, de interactie tussen de computer en de gebruiker. John besteedt tijdens deze masterclass aandacht aan user interface en de daar bijhorende tools. Hij is van mening dat mensen bewuster moeten zijn van het feit dat we systemen moeten bouwen die de mogelijkheden van ons brein optimaal benut.

John Underkoffler

Op dit moment gaan we er niet op vooruit, sterker nog de UI heeft volgens Underkoffler een stap achteruit gedaan. Computers kunnen meerdere programma tegelijk draaien terwijl de moderne smartphones maar één programma tegelijk weergeven. Om een nieuwe krachtige UI te bouwen hebben we acht stappen nodig.

1. De-abstract pixels privilege hands Eind jaren ‘90 had John een idee voor een experiment waarin hij de pixels vrij liet in de ruimte. “Break the pixels away from the device”. Hij bedacht de I/O Bulb, een lamp met een camera die een ruimte kan verlichten en wanneer gewenst pixels in de ruimte kan laten verschijnen. Hiermee wilde John de virtuele wereld in de echte wereld brengen. Voorbeelden die hij noemt voor implementaties hiervan zijn: vervanging van CAD (Computer Aided Design) software. Op deze manier hoeft, bijvoorbeeld een architect, minder tijd te steken in het ontwerpen in een 2D-programma. Een computer kan deze berekening maken op basis van een simulatie van de objecten in een ruimte.

2. Teach software about space & time John wilde een interface creëren waar mensen computers konden aansturen met hun handgebaren. Dit heeft hij gedaan door elke pixel zijn eigen xyz-coördinaten mee te geven. Op deze manier kan de software alle pixels gebruiken zonder overlap in benaming. John zijn bedrijf ‘Oblong’ heeft hiervoor een dienst ontwikkeld, Mezzanine. Mezzanine geeft mensen in een vergaderzaal de mogelijkheid om op verschillende devices hun presentatie of aantekeningen weer te geven. Mensen kunnen hierdoor onafhankelijk van ruimte en tijd samenwerken. Pixels zouden net als lucht met elkaar gedeeld moeten worden.

3. Distributed {everyting} Gebruikers verwachten dat alles zich aanpast aan onze aangesloten devices.

John Underkoffler

94 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 94

19-01-17 14:09

Creativity

4. Bidirectional glyphs De programmeertalen die tot op heden bestaan zijn erg gelimiteerd in de diversiteit aan woorden. Dit heeft tot gevolg dat de gebruiker wordt beperkt. John vertelde in de masterclass dat het interessant is om een nieuwe programmeertaal te introduceren, aangezien dit dé taal van de toekomst zal zijn.

5. Cinema als i/o-medium Volgens John wordt er door professionals te weinig waardering gegeven aan de innovatieve UI van games. Interessant is de uitwerking van de ruimte, tijd en avatar. Volgens John zijn games een interessant medium voor professionals om te bestuderen. Naast games is ook de bioscoop inspirerend. Op dit moment is de bioscoop een output medium, je komt er om te luisteren en te kijken. Een nieuw experiment is dat de kijker zelf de input levert voor de video, door bijvoorbeeld personages of voorwerpen van de ene naar de andere film te verplaatsen. Op deze manier wordt de bioscoop een i/o-medium.

6. Cognition at architectural scale Veel devices zijn te klein voor de uitwerkingen van complexe beelden, denk bijvoorbeeld aan het analyseren van de hersenen. Volgens John is het nuttig om deze beelden te kunnen bekijken vanuit verschillende perspectieven. De slimste computer is ons brein. We moeten zorgen dat externe computers de werking van ons brein optimaliseert. In samenwerking met LBL en UCSF is er een interface ontwikkeld die bestuurbaar is met handgebaren. Het systeem kan beelden schalen en geeft deze weer in een fysieke ruimte. Het systeem herkent patronen en geeft deze weer.

7. Inevitable De film Minority report had de langste pre-productie in de geschiedenis. Steven Spielberg wilde in de film de toekomst laten zien zo realistisch mogelijk. Het verhaal moest verteld worden aan de hand van de techniek. Van te voren wist Underkoffler niet wat er in het script stond, hij had alleen de opdracht gekregen om een futuristische omgeving te creëren. Elk aspect en elke set is dan ook fysiek gebouwd, er is geen ‘green screen’ gebruikt om één wereld te creëren In de film zie je slechts een klein deel van het bedachte verhaal. Er is veel tijd gestoken in een ijzersterk verhaal. Er is nagedacht over toekomst scenario’s in UI, belangrijk was dat de uitingen consistent waren. De film kostte ongeveer $102 miljoen om te laten maken, maar wist wereldwijd meer dan $350 miljoen binnen te halen. Wat John hiermee wilt zeggen is dat UI écht een verschil kan maken.

Tom Cruise in de film 'Minority Report'

8. Default to collaboration Computers zijn gemaakt voor één gebruiker tegelijkertijd. Je kunt niet met meerdere personen op één computer werken. We willen digitale werkomgevingen creëren. Waardoor je beter kunt samenwerken en tot oplossingen kunt komen. “Every UI should be made as simple as possible but not simpler” – John Underkoffler.

95 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 95

19-01-17 14:09

➔

HET CREËREN VAN EEN BIJZONDERE MEDIA-ERVARING IN OPENBARE RUIMTES Tijdens het Cross Media Café Media Xperiences in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid werd duidelijk dat de scheidslijn tussen fysiek en digitaal vervaagt, interactie met objecten gemeengoed wordt en Virtual Reality (VR) definitief de kinderschoenen ontgroeid is. Met voor de pauze bijdragen van Ineke Middag (Beeld en Geluid), Paul Skinner en Christian Ervin (Tellart), Samuel Snider-Held en Chris Byrne (MediaMonks) en Henri Smeets (C360). Moderator: Monique van Dusseldorp.

Beeld en Geluid werkt aan nieuwe Experience Ineke Middag is Manager Museum bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid op het Media Park. Het instituut beheert het nationale audiovisuele erfgoed, waaronder de programma-archieven van de Nederlandse (publieke) omroepen, Polygoon, webvideo’s, websites, fotoarchief Kippa, kostuums, decors, technische middelen zoals zenders, microfoons, radio- en tvtoestellen, taperecorders. In de Beeld en Geluid Experience kunnen bezoekers een interactieve en – dankzij een RFID-ring – op maat gemaakte reis maken door het media-archief en een kijkje nemen achter de schermen van de makers. De komende twee jaar

Ineke Middag (Beeld en Geluid)

96 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 96

19-01-17 14:09

Creativity

wordt de Experience vernieuwd. In een korte promo laat Ineke Middag de denkrichting zien voor de nieuwe experience. Deze moet opnieuw goed blijven aansluiten bij het profiel en de voorkeur van elke individuele bezoeker. Ze nodigt ook het publiek en partners van harte uit mee te denken over en bijdragen te leveren aan de gewenste ontwikkeling. De interactie met het publiek had Middag graag direct op gang gebracht met de feedbacktool Qandr. Qandr biedt mogelijkheden om via een website feedback aan de zaal te vragen en de antwoorden direct te visualiseren op het grote scherm. Een technische storing gooide deze keer roet in het eten.

Met Museum of the Future creëert Tellart de toekomst De internationale designstudio Tellart (art of telling) maakt wereldwijd innovatieve media experiences voor grote organisaties zoals Google, Samsung, YouTube en universiteiten. Creative Director Paul Skinner en Design Director Christian Ervin vertellen kort over het geheim van hun succes. Tellart beschouwt connectiviteit, internet en elektriciteit als een materiaal, net zoals hout of plastic dat is. Dat maakt dat ze vanuit een nieuw perspectief de digitale en de fysieke wereld combineren. Recent hebben zij het Museum of the Future in Dubai ontwikkeld in opdracht van sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum. Paul Skinner: “De sjeik wilde mensen ertoe aanzetten om op een nieuwe manier over de toekomst na te denken.” Op basis van de technologie in het heden maakte Tellart een visie op hoe deze technologie zich zou kunnen door ontwikkelen tot 2035. Deze ideeën presenteerde het team niet in een rapport maar in een popup museum in Dubai. “Mensen kunnen wel lezen over de toekomst van bijvoorbeeld robotics, maar het is beter als ze het zien en ervaren.” Tellart maakte een museum met hallen rond thema’s als Machinic Augmentation (technologie die je lichaam verbetert), Machinic companionship (robots met gevoel die voor je zorgen) en machinic insight (machines nemen overheidstaken over en nemen beslissingen op basis van algoritmes). Zo ontwikkelde Tellart het fictionele product Eyeshare, een technologie waarin je met anderen kunt delen wat je ziet. “Met Virtual Reality konden we mensen laten ervaren hoe dat werkt”. In de hal over de toepassing van de menselijke robot konden bezoekers met augmented reality (een geprojecteerde laag over de fysieke ruimte heen) ervaren hoe het was om in interactie te gaan met een machine die in staat is om adequaat te reageren op gevoelens. In de hal over de zelfdenkende overheid konden mensen een sollicitatiegesprek houden met HyperMind die vervolgens bepaalde voor welke functie de sollicitant geschikt was. Christian Ervin: “Om mensen mee te kunnen nemen moesten we heel plausibele scenario’s bedenken. Anders kunnen ze niet volledig in de ervaring opgaan.” Het Tellart-team is ervan overtuigd dat de grenzen tussen fysiek en digitaal uiteindelijk verdwijnen.

Paul Skinner (Tellart)

97 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 97

19-01-17 14:09

Nieuwe producten in VR ervaren met MediaMonks Dat de grenzen tussen fysiek en digitaal gaan verdwijnen is ook de mening van creative technologist Samuel Snider-Held en Chris Byrne, European partnerships. Beiden zijn werkzaam bij MediaMonks, “the biggest production company”, zoals ze zelfs stellen. Momenteel werken er 450 MediaMonks, in 10 kantoren over de hele wereld met name voor bureaus en adverteerders. Sam: “Die vervaging van grenzen is duidelijk te zien bij VR. Gebruikers hebben VR omarmd. Je kijkt niet naar een film, maar je zit er middenin.” Ook de monks gebruiken de nieuwste technologie, zoals Samuel Snider-Held en Chris Byrne (MediaMonks) Augmented Reality en Virtual Reality, in hun producties. Samuel laat een beurspresentatie voor een automerk zien, waarin een potentiële koper ervaart hoe de auto onderdeel voor onderdeel wordt samengesteld. Speciale aandacht vragen ze voor hun werk voor NEXO Knights, het nieuwe thema van Lego. MediaMonks ontwikkelde een display voor de retail waar kinderen kunnen kennismaken met NEXO Knights door middel van VR en connected gaming. Sam: “Het werkt heel intuïtief. Kinderen worden uitgedaagd door een ridder in beeld. Als ze het zwaard en het schild oppakken, kunnen ze met hem in gevecht. Voor ons is dat futuristisch, maar voor kinderen is het heel normaal. Het display is geschikt voor retailers en is zonder ingewikkelde toestanden uit te rollen. Er is alleen een simpele webcam en Google cardboard headset nodig. Chris: “VR wordt al veel gebruikt voor reclamedoeleinden en dat is logisch: mensen willen het ervaren.”

Oude fotoboeken herleven Fotograaf Henri Smeets, oprichter C360, ontwikkelde een manier om oude foto’s te laten herleven. Van bestaande foto’s maakt hij 360 graden panoramische ervaringen die met de Samsung VR Gear te bekijken zijn. “Je krijgt het gevoel dat je midden in de situatie staat. Het mooie is dat de panorama’s niet groot zijn: je kunt ze eenvoudig meenemen op tablet en telefoon of posten.” Henri Smeets (C360)

VRCinema draagt bij aan onderling begrip Jennis Jongerius is Virtual Reality Specialist bij &samhoud media, het bedrijf dat VRCinema in Amsterdam en Berlijn aan het opzetten is. Hij vertelt over de mogelijkheden van VR voor nieuwe ervaringen. “Met VR kun je mensen realiteiten laten zien die ze nog niet kenden. Uit eigen onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen na het zien van VR veel sneller bereid zijn tot actie over te gaan dan bij een gewone video. Dat biedt dus ook interessante perspectieven voor maatschappelijke thema’s als pesten of vluchtelingen. Als je met de ander mee kan voelen, dan is dat een grote stap voorwaarts naar een oplossing.” VR wordt op dit moment nog vooral toegepast op beurzen. “Je merkt dat beursbezoekers enthousiast zijn als ze een VR-productie zien. Maar er is vaak geen tijd

98 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 98

19-01-17 14:09

Creativity

om lang te blijven zitten, omdat meer mensen willen kijken. Zo ontstond het idee van een VRCinema. Begin maart opende de eerste virtual reality bioscoop ter wereld haar deuren in Amsterdam en op 14 april volgde een tweede in Berlijn.

U P DAT E

Jennis Jongerius is Virtual Reality Specialist bij &samhoud media, het bedrijf achter ’s werelds eerst virtual reality bioscoop in Amsterdam; The VR Cinema. Verder zijn ze onder andere verantwoordelijk voor de succesvolle AH Dino app met Freek Vonk. “Met Virtual Reality kun je mensen werelden laten ervaren die ze daarvoor nog niet kenden. Dat biedt ontzettend veel interessante perspectieven. Zo zijn we met kinderen in de tijdmachine gestapt en zijn we miljoenen jaren terug in de tijd gereisd om ze alles bij te brengen over de dinosauriers.” Uiteraard zijn er nog veel meer toepassingen te bedenken die maatschappelijk releJennis Jongerius (&samhoud media) vant zijn. Waar zij nog wel tegen aanliepen is dat nog niet de beschikking heeft over een virtual reality bril. Zo ontstond het idee van The VR Cinema. Bijkomend voordeel is dat ze nu ook films voor de consument kunnen maken. Zoals Night Fall in samenwerking met Het Nationale Ballet en In Your Face met in de hoofdrol Hadewych Minis. “Het maken van VR vergt een hele andere manier van denken, omdat de kijker er echt middenin staat. Bij traditionele film heeft de regisseur de macht wat hij de kijker laat zien. Nu heeft de kijker de macht waar zij of hij wilt kijken. Dat is ontzettend spannend” &samhoud is nu bezig met het opzetten van een internationaal VR distributienetwerk.

Info.nl verleidt toeristen met Stampions Iskander Smit, strategy director van Info.nl ontwikkelde Stampions, een spel dat de fysieke wereld combineert met een digitaal platform. Het spel is in 2015 ontstaan om aandacht te vragen voor 15 bijzondere erfgoedlocaties langs de Zaan. Met een app kun je op elke locatie digitale stempels verzamelen. Verzamel je ze allemaal dan kun je prijzen winnen. Stampions is gebaseerd op de Japanse stempelcultuur. Iskander Smit: “Daar liggen stempels op populaire en bijzondere bestemmingen waarmee Japanners zelf een stempel in hun souvenirboekje kunnen zetten. Met Stampions kunnen mensen een virtuele stempel op hun telefoon zetten. Zodra de telefoon de stempel raakt, verschijnt een plaatje met extra informatie over de locatie. Stampions maakt hiervoor gebruik van iBeacon-technologie. Een iBeacon is een klein apparaat dat een BLE-signaal uitzendt (Bluetooth Low Energy). Elke iBeacon heeft een uniek nummer en activeert specifieke informatie in de app zodra de gebruiker de iBeacon nadert. Op dit moment Iskander Smit (Info.nl)

99 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 99

19-01-17 14:09

loopt een nieuwe Stampions-actie. De stempels hangen in forten op de stelling van Amsterdam. Vanaf 17 april is het fortenseizoen geopend en kunnen de forten worden bezocht. Met de Stampions kunnen bezoekers meer over de forten te weten komen.

Inbeacon helpt SAIL-bezoeker én SAIL-organisatie Tijdens de intocht van SAIL2015 waren alle grote schepen uitgerust met een iBeacon. Dat maakte het leven een stuk makkelijker voor alle toeschouwers langs het kanaal en alle bezoekers in Amsterdam. Mensen die de SAIL-app hadden gedownload, kregen bij elk schip automatisch een notificatie. Remco Bron, oprichter InBeacon: “Bij vorige SAIL-evenementen moesten mensen tijdens de SAIL-in parade nog elke boot opzoeken in een catalogus. Nu heb je alleen bluetooth nodig om een bericht te activeren in de SAIL-app waarna alle info over het schip direct beschikbaar was, zonder internetverbinding. InBeacon is ondertussen genomineerd voor de Dutch Interactive Award, omdat de toepassing heel veel mogelijkheden biedt om evenementen logistiek en commercieel in goede banen te leiden. Toen de schepen eenmaal in Amsterdam waren aangemeerd, kon InBeacon bijvoorbeeld precies nagaan waar de meeste bezoekers waren en welke route ze liepen. Het is ook de eerste keer dat de iBeacon op zo’n grote schaal is ingezet. SAIL trok 2.3 miljoen bezoekers in vijf dagen. Dit bezoek zorgde voor 8.622.816 interacties. Totaal zijn er 71.863 notificaties verzonden aan bezoekers en gemiddeld 22% van de bezoekers heeft het bericht direct geopend. Het notificatiegeluid bleek grote impact te hebben op het openen van een bericht. Een bericht werd 27% meer geopend als het ‘scheepshoorn’-geluid werd gebruikt.

Remco Bron (InBeacon)

De iBeacon-technologie biedt oneindige mogelijkheden. InBeacon is met de Belgische supermarktketen Colruyt bijvoorbeeld bezig met de ontwikkeling van een actie waarbij de klant op schermen in de winkel zijn naam en een passende aanbieding ziet verschijnen. Tegelijkertijd vindt hij of zij een bijbehorend recept naar voren komen binnen de Colruyt-app op zijn telefoon.

Noterik deelt informatie met de Museum Spotlight app

Bart Bonnevalle (Noterik)

Bart Bonnevalle, business developer bij Noterik, presenteert de museum spotlight app. Met deze app kunnen bezoekers via hun mobiele telefoon een detail op een schilderij of een foto selecteren en er vervolgens informatie achterlaten of ophalen. Je kunt bijvoorbeeld een tekstje inspreken, dat anderen dan kunnen beluisteren. Gewoon voor de fun. Het kan ook serieuzer: de curator kan iets vertellen over het schilderij voor de bezoekers of educatieve doeleinden. De app werkt ook bij plaatjes op beeldschermen. Noterik werkt nu aan een versie van de app die hij wil gaan inzetten interactieve buitenreclame op beeldschermen. Bonnevalle: “Neem autoreclame op schermen in een abri. Als mensen geïnteresseerd zijn, kunnen ze via de app een keuze maken uit

100 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 100

19-01-17 14:09

Creativity

een kleurenpalet of wieldoppen. Deze uitvoering plus prijs verschijnt dan op het beeldscherm. Vervolgens kan de app meteen een proefrit-formulier pushen op de smartphone.”

Europa verbinden met de BigArtRide van DROPSTUFF.nl Nederland is voorzitter van de Europese unie in 2016. Daarom ontwikkelde DROPSTUFF.nl samen met Europeana, Beeld en Geluid en Nederlandse ambassades door heel Europa een unieke VRfietsgame: de BigArtRide. Burgers in heel Europa kunnen tegen elkaar spelen. Met de VR-bril op rijden ze samen door de virtuele stad van de toekomst die gevuld is met gezamenlijk cultureel erfgoed. Wie als eerste over de finish komt, heeft gewonnen. De fietsers en de omstanders kunnen elkaar zien op grote beeldschermen. Het publiek kan het spel beïnvloeden met een fietsbel en fietspomp. De officiële start van het project vindt op 21 april plaats in Brussel, maar bezoekers van het Cross Media Café en van de Innovation Expo in Eye in Amsterdam konden de installatie op 14 april uitproberen door tegen elkaar te spelen. De race was te volgen op grote schermen op beide locaties. René van Engelenburg, eigenaar/directeur van DROPSTUFF: “Na 21 april gaat de BigArtRide op tournee. Eén opstelling blijft in Amsterdam en de ander reist door Europa.”

René van Engelenburg (DROPSTUFF)

101 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 101

19-01-17 14:09

Project Human Birdwings

➔

VERHALEN VAN EEN STORYTELLER Donderdag 21 april was regisseur en animator Floris Kaayk te gast in de Meet the Master sessie georganiseerd door Hilversum Media Campus en iMMovator. Floris presenteert drie bijzondere transmediale verhalen over interessante, maar soms omstreden onderwerpen, met een giga bereik. Een inspiratiebron voor iedereen die zichzelf ziet als storyteller! Floris begint de sessie met het laten zien van ‘The Order Electrus’ – een documentaire over een insectensoort die ontstaan is in het Duitse Ruhr gebied en bestaat uit oude pc-onderdelen. Fictie, maar op zo’n manier gebracht dat het veel lijkt op een natuurdocumentaire. In de video is te zien hoe de insectensoort jaagt, paart en samenleeft. Door de wetenschappelijke benadering die gebruikt wordt lijkt het veel op de waarheid die verteld wordt.

Human BirdWings Het verbeelden van dromen op zo’n manier dat het realiteit lijkt bleef Floris boeien, en in 2011 startte hij het project Human Birdwings. De droom waar dit project om draaide, is de aloude droom van mensen om te kunnen vliegen. Floris creëerde een alter ego, Jarno Smeets, die er alles aan doet om deze droom werkelijkheid te laten worden. Hij bouwde aan vleugels om te kunnen vliegen als een vogel en publiceerde geregeld video’s over zijn avontuur om vleugels te maken waarmee een mens kan vliegen.

102 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 102

19-01-17 14:09

Creativity

De blog die Jarno bijhield over zijn zoektocht naar Human BirdWings voldeed aan de Do-It-Yourself beeldtaal; een beetje amateuristisch, in de selfiestand en gecombineerd met aannemelijke tekeningen en interviews met experts. Het kernverhaal speelde zich af op YouTube, ondersteund door social media van Jarno. Onderdeel van het verhaal is dat Jarno zijn volgers oproept hem te helpen. Om het zo realistisch mogelijk te maken kwamen er vanaf dat moment (fictieve) vrienden voor in de vlogs van Jarno en werden de filmpjes professioneler. Vanaf dat moment kreeg het project ook veel media-aandacht. Het Belgische magazine HUMO had een primeur door Jarno Smeets te interviewen, wat voor Floris een ongemakkelijke situatie was omdat hij de desbetreffende journalist compleet in de maling zat te nemen. Na het artikel in Humo volgden meer media (o.a. Wired, Techcrunch, Financial Times) met artikelen over het Human BirdWings Project. Toen Jarno een video postte van zijn eerste (mislukte) testvlucht begon ook het spel met de mensen die het verhaal wilden ontmaskeren. De testvlucht was gemaakt met computeranimatie en oplettende en deskundige kijkers konden zien dat het niet echt was. Daarnaast kwam ook een volger erachter dat de profielfoto van Jarno gephotoshopt was. ‘Dit is het einde’, dacht Floris, en hij besloot een paar maanden onder de radar te blijven. Jarno Smeets werd al snel vergeten. Tot maart 2012 toen Jarno een video uploadde van zijn eerste geslaagde testvlucht. Binnen 24 uur was de video meer dan een miljoen keer bekeken en de media duikelden over elkaar heen om erover te berichtten. Toen Jarno niet beschikbaar was voor een reactie en om de video ter beschikking te stellen, werd de video van YouTube geript en gedeeld via vele internationale nieuwssites. Uiteindelijk onthulde Floris in DWDD dat het project niet echt was, maar een fictief project om via een blog een verhaal te vertellen en delen met een groot publiek. De media stonden massaal op de stoep om het verhaal van Floris vast te leggen. Er waren ook mensen enorm teleurgesteld, maar over het algemeen was er bewondering voor de manier waarop Floris deze droom naar een groot publiek had gebracht. Dat was ook precies het doel van Floris, om een groot publiek te bereiken via digitale media en hen voor een langere periode vast te houden. Daarbij hielp het enorm dat het leek alsof het verhaal echt was. Daarnaast heeft Floris via Human BirdWings aangetoond dat de honger naar sensatie om het bericht te verspreiden voor veel media groter was dan de rust om een gedegen analyse te doen van de video en het project.

Rayfish Footwear Floris houdt er eigenlijk meer van om achter de schermen te werken en had het succes van Human BirdWings niet zien aankomen. Maar dat betekent niet dat hij er genoeg van heeft om te spelen met de realiteit. Integendeel, zijn volgende grote project was ook een hoax, gecreëerd rondom een virtueel bedrijf Rayfish footwear. Rayfish Footwear is een bedrijf dat gepersonaliseerde sneakers maak van genetische gemanipuleerd roggenleer. In de eerste fase van het project werden een website en commercial gepresenteerd. Op de website kon je je eigen sneaker ontwerpen, door de huid van de rog te kiezen waar het leer van gemaakt wordt. Deze exotische printjes werden geïnjecteerd in het embryo van de rog. Er waren 10.000 mensen die op de ontwerptool op de website een sneaker ontwierpen. Het bedrijf kreeg veel persaandacht en deze keer waren er ook veel kritische journalisten die het bedrijf aan de kaak stelden.

103 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 103

19-01-17 14:09

In de tweede fase ging het bedrijf failliet door een guerrilla rescue actie van een Animal Liberation Group. Deze groep brak in bij het bedrijf (vastgelegd op video) en lieten de roggen vrij, die zich gingen mengen met wilde roggen. De derde fase van het verhaal heet ‘Urban Legend’. De genetisch gemanipuleerde roggen met de patronen van Rayfish Footwear leven in het wild. Je komt ze o.a. tegen op vakantiefoto’s van toeristen. Het verhaal verspreidde zich via internet en ging daar een eigen leven leiden. Rayfish Footwear was ook een hoax, een project van Floris Kaayk, Koen van Mensvoort (Next Nature) en Ton Meijdam (Studio Smack). Het doel was om een stevig debat aan te wakkeren over nieuwe biotechnologie en onze, vaak zo consumptieve, relatie met dieren. Ze waren erop gericht om deze discussie tastbaar te maken in een concreet product dat je prachtig of afschuwelijk kan vinden.

The Modular Body Het laatste project van Floris is The Modular Body – geïnspireerd door 3D printers die menselijke organen kunnen printen. In tegenstelling tot Human BirdWings en Rayfish Footwear wilde Floris in dit project een Science Fiction serie maken, waarbij het voor de lezers direct duidelijk moet zijn dat dit geen werkelijkheid is.

The Modular Body project

Het verhaal gaat over een groep wetenschappers die een modulair menselijk lichaam, The Modular Body, willen creëren. Want als we dan toch organen kunnen planten, waarom zou je het menselijk lichaam dan niet herontwerpen? Geïnspireerd door de modulaire telefoon waar je al makkelijk onderdelen aan toe kunt voegen, ontwerpen de wetenschappers verschillende modules die je aan elkaar kunt bevestigen tot een levend wezen. In de serie video’s die bij dit project horen is te zien hoe de wetenschappers Oscar creëren, een prototype van het modulaire lichaam. De 56 filmpjes zijn gebundeld als een verhaal waar je als kijker je eigen pad in kunt kiezen. Er zijn video’s die uitleggen hoe Oscar in elkaar zit, een herkenbare videostijl voor maakvideo’s op internet. Maar er is ook een talkshow opgenomen waar experts discussiëren over Oscar, is het nog een mens? Wat betekent dit tot de mens-machine relatie? De trailervideo over Oscar ging na livegang al snel viral, en is inmiddels meer dan 8,5 miljoen keer bekeken. Opvallend is dat bijna 80% van de kijkers, ondanks dat Floris aangeeft dat het om Science Fiction gaat, toch gelooft dat het realiteit is.

104 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 104

19-01-17 14:09

Creativity

U P DAT E

Gouden Kalf voor The Modular Body Eind september won Floris Kaayk een Gouden Kalf gewonnen in de categorie Beste Interactive. ‘Een speelse en cinematografisch slimme productie’, aldus het juryrapport. ‘Op speelse wijze prikkelt Kaayk, maakt hij boos, en zet hij aan het denken over nieuwe technologieën, zowel op het gebied van medische innovatie, als de social media zelf, en slaagt hij er in een breed internationaal publiek te engageren met zijn werk.’ Beste Interactive is een nieuwe categorie in de prijzen van het Nederlands Film Festival. Steeds meer filmmakers gebruiken nieuwe manieren om verhalen te vertellen en onderzoeken de mogelijkheden die nieuwe technologieën en platforms daartoe bieden.

Lessen van een storyteller Toch ziet Floris zichzelf niet als een wandelende 1-april grap: ‘In de bioscoop kijken we ook naar verhalen waarvan we weten dat ze niet echt zijn, waarom kan dat ook niet via andere platforms?’. Zijn doel is om te experimenteren met het vertellen van een verhaal via digitale media en de uitdaging om mensen daarin voor een langere periode vast te houden. Bij The Modular Body kwam daar nog bij dat hij het verhaal op een non-lineaire manier wilde vertellen, waarbij iedere kijker zijn eigen pad kan creëren in de ruim 50 video’s van dit project. De verhalen van Floris bevinden zich op het randje van de realiteit. Soms zijn het dromen, soms ongemakkelijke verhalen over de toekomst. Door een verhaal zo echt mogelijk te maken wordt het verhaal meer dan een geFloris Kaayk dachte-experiment. Daarbij gebruikt Floris videoformats die we kennen, waardoor het geheel nog geloofwaardiger wordt. Maar ook de verwarring die er bij het publiek ontstaat of zijn verhaal realiteit is of niet vindt hij niet erg, want het zet juist mensen aan het denken en wakkert het publiek debat aan over de kwestie. Kennis delen en de discussie aanjagen en daarbij een zo groot mogelijk publiek bereiken, dat is vaak het doel.

105 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 105

19-01-17 14:09

➔

SPOT ON: RADICAL GRAPHICS: DE MOGELIJKHEDEN VAN CROSSOVERSAMENWERKING VERKENNEN José Gómez de Lara en Manuel González timmeren met Radical Graphics aan de weg. Hun missie: AAA-kwaliteit toevoegen aan gamified apps. José Gómez de Lara en zijn zakenpartner Manuel González kennen elkaar nog van de middelbare school in Spanje. Nadat ze beiden een tijdje in Ierland hadden gewerkt, verhuisde Gómez de Lara naar Amsterdam en González terug naar Spanje. Uiteindelijk voegde González zich bij zijn vriend in Amsterdam en startten ze Radical Graphics. Radical Graphics is een Indie Development Studio die zich richt op het ontwerpen en ontwikkelen van entertainment software,’ legt Gómez de Lara uit. ‘Daarmee bedoel ik webapps, games en gamification-oplossingen.

Veteranen ‘We zijn langzaam maar gestaag aan het groeien,’ gaat Gómez de Lara verder. ‘Het aantal cliënten is verdubbeld en we zijn begonnen om onze staf uit te breiden.’ Dat succes heeft Radical Graphics volgens hem te danken aan het feit dat González en hij ‘game industry-veteranen’ zijn. ‘We zijn voormalige AAA-ontwikkelaars van studios als Microsoft en Sony. Ons doel is om gamificationoplossingen te bedenken met triple A-quality assets. Tot nu toe zijn de gamification-oplossingen in de markt ontworpen als apps die de mechanische component negeren. Het kwaliteitsniveau van de game-onderdelen in deze apps zijn niet te vergelijken met commerciële AAA-games. Het is juist deze kwaliteit die wij willen toevoegen aan de gamified apps die wij maken.’ Natuurlijk viel het ook wel eens tegen. Gómez de Lara: ‘We hebben tijdens onze startup journey meerdere hobbels moeten nemen. In het bijzonder liepen we aan tegen zaken die met taal, geld en investeringen te maken hadden. Ook kregen we te maken met onwil van mensen om te geloven dat een techniek zo nieuw als gamification de betrokkenheid van gebruikers kan vergroten. Hoe we deze obstakels hebben overwonnen? Door als studio een reputatie op te bouwen van Work made for hire (eigenaarschap berust bij de klant/opdrachtgever) en ons portfolio uit te breiden.’

Crossoversamenwerking Als startup kreeg Radical Graphics de kans om mee te doen aan het acceleratorprogramma Media Matters. Gómez de Lara: ‘We zijn er altijd in geïnteresseerd om ons werk te laten zien, de huidige situatie in de media-industrie te leren kennen en de mogelijkheden van crossoversamenwerking te verkennen. Media Matters heeft ons waardevolle inzichten verschaft in de huidige Nederlandse media-industrie en in de uitdagingen, interesses en behoeften ligt. Dit helpt ons om bedrijven te benaderen met de juiste mindset en projectvoorstellen. Dat helpt Radical Graphics bij het plannen van de toekomst. ‘We willen als bedrijf groter groeien en onze eigen producten creëren. We willen veranderen van een serviceverlenende startup naar een bedrijf dat zijn eigen producten maakt. We willen in contact komen met de eindgebruikers zodat we beter in kunnen spelen op hun wensen en behoeften.’

106 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 106

19-01-17 14:09

CO LU M N

➔

ISKANDER SMIT: THINKING BEYOND SCREEN INTERACTION EVERYWHERE, HARDWARE AS A PLATFORM

In november bezocht ik voor het eerst de Websummit. Er zijn interessantere plekken om nieuwe inspiratie op te doen, maar één presentatie in het bijzonder was erg interessant. Ivan Poupyrev werkt voor de research-afdeling van Google, ATAP geheten (Advanced Technology and Projects) en zijn mantra voor onderzoek is Interactive Everywhere. Alles om ons heen wordt een interactiepunt, en daarbij gaan we voorbij het scherm. Beyond screen is een onderwerp waar ik in ons LABS ook al een tijd onderzoek naar doe, samen met de Hogeschool van Amsterdam. Nieuwe interacties via haptic feedback, het geeft veel nieuwe mogelijkheden om context te geven. Zo maken we samen een mouw die je kunt aanraken en je op afstand laat voelen wat de persoon heeft gedaan. Ivan toonde twee concrete Google ATAP projecten die zij als basis ontwikkelen. Met Project Soli kun je via radartechnologie interactie hebben met een device zonder het aan te raken. Het tweede project is nog interessanter. Project Jacquard is een samenwerking met Levi’s en onderzoekt de mogelijkheden om stoffen te maken die interactief zijn door “weaving technology into fabric”. De stof zet jouw aanraking om naar informatie. Het zal nog wel even duren voor de eerste aanraak-spijkerbroeken op de markt komen maar het is wel de richting waar we naar toe gaan. Langzaam maar zeker raakt elk fysiek product vermengt met digitaal. En dat levert veel interessante nieuwe toepassingen. De softwarelaag wordt net zo bepalend voor de experience als de fysieke verschijningsvorm. Misschien wel meer. We kopen geen nieuwe producten meer, we updaten de software. Het gebeurt nu al met je Tesla. De interacties veranderen ook. We gaan meer en meer een dialoog hebben. Door de slimme algoritmes en lerende machines is het mogelijk dat een product steeds meer op je toegespitst raakt. En dat elk product dat je koopt slimmer is dan die een paar maanden geleden in de winkel lag. Ze kunnen in de softwarelaag alle ervaringen van eerdere gebruikers meenemen. Een ander interessant aspect is iets wat we hardware al als platform noemen. De softwarelaag is pas relevant door de applicaties die erin draaien. Die bepalen de functionaliteit. Net als bij je telefoon hoeft de maker van die service (app) niet de maker van de hardware te zijn. Integendeel. Afgelopen maart presenteerde ik op een conferentie van Bosch in Berlijn. Er was ook een hackathon gaande waar ze expliciet op zoek waren dat soort apps. Bijvoorbeeld op hun professionele boormachine. Echte boor-pro’s kunnen zo beginners via een app de fijne kneepjes bijbrengen. De volledige interactieve stoffen van Google laten nog wel even op zich wachten, maar de hardware als platform voor apps komt er snel aan. Alle grotere huishoudelijke apparaten die je nieuw gaat kopen de komende tijd zijn voorzien van een slimme softwarelaag. Dat is de vergissing die iedereen maakt als over het ‘smart home’ wordt gesproken; een paar Philips Hue lampen en een slimme thermostaat is leuk, maar het zijn juist de ‘normale’ producten die slimheid binnensmokkelen in je huis. Voor ontwerpers liggen hier veel kansen en uitdagingen. Als eerste natuurlijk om na te denken over interessante en/of leuke toevoeging van diensten. En hoe houd je het begrijpelijk? Maar ook; wat ga je doen met de data, hoe houd je het veilig en vertrouwd? Dat is wat we bij ThingsCon een verantwoordelijk en mensgerichte Internet of Things noemen. Iets dat met het doordrenken met een digitale laag in alles om ons heen alleen maar relevanter wordt. Iskander Smit is innovation director bij Info.nl en daarnaast mede-organisator van de Behavior Design meetup-reeks en van ThingsCon Amsterdam conferentie en salons. Iskander Smit Innovation Director (Info.nl)

107 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 107

19-01-17 14:09

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 108

19-01-17 14:09

Business Impact ➔

Business Impact

➔

Meet the Master: Se

➔

novaties verrij n -i ia ed m & rt o Sp

➔

MPJC 2016: The Vid

➔

vi t geen lineaire tele k ij k n io at er n ge t The nex

th Shapiro ken live events

eo Age sie maar YouTube

➔

adio: Cross Media Café R io on demand d ra en st n u k io d ra over radiopioniers,

➔

HbbTV Forum

➔

tors laten in Dutch Media Innova

➔

eien p eigen kracht gro o – er st am h ch at Spot on: M

➔

eten iets met data’ o m e ‘W k ij sw ee H Column: Erik van

novaties zien op IB

•16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 109

in nieuwe markten

19-01-17 14:09

BUSINESS IMPACT Wat natuurlijk niet mag ontbreken aan een innovatief concept is een goed businessmodel. Hoe verdien je er geld mee? Hoe verover je de markt? Hoe bereik je je doelgroep? Deze vragen staan vaak centraal bij onze Cross Media Cafés en zeker bij het Mediapark Jaarcongres. We kijken naar disruptieve krachten en grote ontwikkelingen die effect hebben op ondernemerschap in de crossmedia sector.

Waar zijn de jongeren? Het bereiken van een jonge doelgroep is in 2016 een uitdaging voor veel mediabedrijven. In het kader van ‘zijn waar je publiek is’, is het dan ook niet gek dat steeds meer omroepen hun activiteiten op online platforms voortzetten of zelfs producties speciaal voor online video maken. Een voorbeeld is Boos, een productie van BNNVARA waarin Tim Hofman klein leed op een grappige manier aanpakt. Tijdens het Cross Media Café YouTubers gaat het juist om deze groeiende jonge generatie videomakers die op succesvolle manieren content weet te maken voor online platforms en daarbij wel de jongeren-doelgroep vindt. Belangrijk bij online video is het aantal volgers of abonnees dat je kanaal heeft. Je kunt nog zulke mooie content maken, maar als niemand die weet te vinden schiet je er niks mee op. Een middel om bezoekers te genereren is door samen te werken met bekende vloggers. Laat ze een gave experience beleven zoals bij EO’s Checkpoint die ze vervolgens in hun eigen netwerk delen. Of daag ze, zoals Nickelodeon doet, uit voor een escaperoom en laat ze hun kijkers inzetten om de puzzels op te lossen. Of ga nog een stapje verder en verbindt ze aan jouw MCN, zoals RTL doet met StukTV en Mertabi. RTL MCN helpt online videotalenten om geld te verdienen en biedt adverteerders een platform. Want “Branded content is het enige echte verdienmodel op YouTube”, zegt ook Frank de Wit van Endemol Shine. Hij bouwt voor Endemol Shine het kanaal Legends of Gaming met bekende vloggers als Enzo Knol. Hierdoor ontstond er kruisbestuiving tussen de netwerken van de vloggers en Legends of Gaming en heeft het kanaal nu een bereik van 200.000 subscribers en 10 miljoen views. Bert Habets, CEO van RTL Nederland is tijdens het MPJC kritisch over een groot bereik op YouTube. “Een megabereik op YouTube is leuk, maar je verdient er niks mee”. RTL gaat daarom sterk inzetten op Data-analyse. Data-analyses worden belangrijker om besluiten mee te onderbouwen, maar het is zeker niet de enige bron van informatie waarop besluiten worden gebaseerd. Data-analyses geven je inzicht op historisch gedrag, waardoor je mogelijk innovatie laat liggen. Visie en ondernemerschap is minstens zo belangrijk.

Nieuwe spelers Naast de traditionele broadcastpartijen die zich op YouTube manifesteren zie je ook nieuwe spelers die het verrassend goed doen. Een voorbeeld is LINDA.tv. Jildou van der Bijl, hoofdredacteur van LINDA Magazine en LINDA.tv sprak tijdens het MPJC openhartig over het businessmodel van

110 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 110

19-01-17 14:09

Business Impact

LINDA.tv en gaf toe dat er nu nog geen geld verdiend wordt. In eerste instantie was het de bedoeling dat kijkers voor LINDA.tv zouden betalen, maar al snel werd besloten de content gratis te laten bekijken en delen. Via een brede presence op social media moet het bereik groeien. Met de data van hun publiek wil LINDA ook meer sponsoren aan het kanaal binden. Een ander medium dat met interesse wordt gevolgd omdat het grote aantrekkingskracht heeft op jongeren is Snapchat. Tijdens MPJC namen jonge ondernemers Liam Tjoa (19) en Tim van der Wiel (18) ons mee naar de wereld van korte videosnacks die na een paar seconden weer verdwijnen. Om Snapchat goed te begrijpen en als merk in te zetten moet je wel een gebruiker zijn van Snapchat stellen ze. Enkele tips: maak je snaps niet te langdradig, zorg dat je berichten relevant zijn, geef kijkjes achter de schermen, zet Snapchat in bij live events en denk eens aan acties met giveaways. Deze laatste actie levert vaak veel volgers op. Want bereik is ook hier weer een belangrijk element. De heren van GoSpooky raden daarom ook aan goed na te denken over promotie als je start met een Snapchataccount.

Nieuwe markten In het vorige trendboek stond in dit hoofdstuk de internationale markt centraal waar Nederlandse mediabedrijven zich in toenemende mate op begeven. Succesvolle Nederlandse ondernemers die het maken in Amerika, Nederlandse bedrijven in buitenlandse handen en Nederlandse bedrijven die hun afzetmarkt vergroten door internationale uitbreiding. Afgelopen jaar ging deze expansiedrift onverminderd door en viel het ons op dat veel pijlen gericht worden op het verre oosten: China. Want als je het over bereikcijfers hebt is China baas boven baas. De Chinese variant van The Voice heeft een bereik van 150 miljoen kijkers onthulde Pim Schmitz tijdens MPJC. Dagvoorzitter Rens de Jong viel bijna achterover toen hij het hoorde. Ook Jan Riemens van Zoomin.tv richt zijn vizier op China, want daarbij is YouTube slechts een klein tuintje. Grote Chinese spelers, zoals TuDou en AliBaba, trekken de wereld in en Zoomin.tv helpt ze graag bij hun poging de wereld te veroveren. Overigens verklaren de CEO’s tijdens MPJC televisie nog zeker niet dood, als is het zoals Bert Habets omschrijft wel ‘alle hens aan dek’. Uit onderzoek van GroupM blijkt dat de kijktijd op televisie structureel aan het dalen is, met name onder jongeren. Toch gaat verreweg het meeste advertentiegeld nog wel naar tv toe. Wat zal de kijktijd doen in 2017? En wat doet Uitgesteld Kijken? En Online Video in zijn volledige omvang? Zal 2017 het jaar worden waarin de adverteerders massaal voor online gaan kiezen? We houden een vinger aan de pols.

111 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 111

19-01-17 14:09

➔

MEET THE MASTER: SETH SHAPIRO

Seth Shapiro was 12 september te gast op het Media Park. Hij publiceerde dit jaar het boek TELEVISION: Innovation, Disruption & The Story of the World’s Most Powerful Medium. Tijdens deze Meet the Master ging hij in op de zaken die in zijn boek zijn beschreven en komt het onderwerp Media Business aan de orde.

Innoveren, hoe doe je dat? Seth beschrijft drie soorten innovaties: technologische-, businessmodel- en creatieve innovatie. Deze drie innovaties zijn de ‘keys to succes’. Het is belangrijk om deze drie keys te koppelen aan iets wat jij of je bedrijf goed kan. Het is altijd moeilijk om de eerste stap naar innovatie te maken, maar anders ben je te laat. Seth geeft de muziekindustrie als voorbeeld. De muziekindustrie kreeg als allereerste te maken met de technologische innovatie. Zij waren daar niet blij mee. CD’s waren in die tijd een goudmijn. Ze wilden er alles aan doen om de CD’s te behouden waardoor het businessmodel niet werd geïnnoveerd. Televisie- en radiomaatschappijen zagen dit gebeuren. Zij hadden meer tijd om te reageren en te anticiperen op deze technologische verandering. De muziekindustrie heeft van deze misser geleerd en is qua technische- en businessmodelinnovatie nu haantje de voorste. Al met al: innovatie is een combinatie van technologische aspecten, samen met de durf om je businessmodel daarop aan te passen en dit op een creatieve manier eigen te maken.

112 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 112

19-01-17 14:09

Business Impact

Wat wil de consument? Volgens Seth is het heel belangrijk dat de content in de huidige samenleving eigen wordt gemaakt. Je moet je kunnen verplaatsen in de content en het moet dichtbij je staan. Hierin speelt keuzevrijheid een grote rol. Men wil tegenwoordig kiezen wat hij of zij kijkt en waarmee je je kan identificeren. Idols en Big Brother zijn groot geworden, doordat het publiek meegezogen werd in het verhaal. Je kon je identificeren met de hoofdpersonen. Augmented- en virtual reality zijn dé technische innovaties die hier een grote rol in kunnen spelen. Veel bedrijven richten zich tegenwoordig op YouTube, want daar zit het jonge publiek. Op YouTube kan je kijken wat je wil kijken en ben je niet afhankelijk van de televisieprogrammering. Je bent je eigen regisseur.

Seth Shapiro

YouTube versus televisie Televisie is een platform dat bestaat uit eenzijdige communicatie. Volgens Seth moet televisie meer zijn zoals YouTube; kortere fragmenten die je zelf uit kunt kiezen. YouTube is in tegenstelling tot televisie wel een platform dat tweezijdige communicatie toelaat. YouTube weet wat de consument wil. Voor YouTube is het veel gemakkelijker om groot te worden dan voor televisie. Zij hoeven geen rekening te houden met rechten in verschillende landen en met producers. De YouTube-sterren zijn zelf de producers. Televisie gaat alleen maar om het bereiken van een groot publiek, terwijl YouTube gerichter kan adverteren.

Welke rol speelt augmented- en virtual reality? Seth is ervan overtuigd dat augmented (AR)- en virtual reality (VR) de stap is na televisie. Er was een tijd dat je alles live wilde bekijken. Je wilde live naar een voetbalwedstrijd of toneelstuk omdat de beleving een grote rol speelde. Als die beleving net zo groot is bij normale televisie, dan wordt het ene medium vervangen door het andere. Waarom zou je een kaartje kopen als de beleving hetzelfde is als thuis de bank? Dit is iets waar AR en VR een grote rol in kunnen spelen. VR is booming op het moment. We gaan naar een tijd waarin we realiteit willen, we willen ons verplaatsen in de situatie. Als je graag een piramide wil zien kan je naar Egypte gaan. Dit kost veel geld, tijd en je loopt het risico op slecht weer. Als je met VR dezelfde beleving krijgt als een tripje naar Egypte, waarom zou je daar niet voor kiezen? Nonny de la Peña de “Godmother” van Virtual Reality speelt goed in op het feit dat men klaar is met fictie. Nonny heeft Immersive Journalism ontwikkeld, een platform waarbij verhalenderwijs wordt ingegaan op nieuws, documentaires en non-fictie verhalen. Het creëert het “being here” gevoel. Seth is ervan overtuigd dat VR ingezet kan worden in militaire opleidingen, therapieën en onderwijs.

Televisie versus netflix Het publiek stelde de vraag of televisie ook steeds meer op games moet gaan lijken. Seth antwoorde hier positief op. De gamer heeft controle, je hebt steeds meer invloed. Hij gaf hierbij het voorbeeld van Nickelodeon en Netflix. Nickelodeon was één van de invloedrijkste televisiezenders. Alle kinderen keken Nickelodeon. Netflix had interesse in Nickelodeons televisieprogramma’s. Zij kochten een aantal programma’s en een paar jaar later was Netflix uitgegroeid tot het platform voor kinderen. Zij konden zelf beslissen welk programma en welke aflevering ze gingen bekijken. Er is geen reclame en je hebt alle keuzevrijheid. Net zoals in games. De speler bepaalt zelf wanneer hij stopt of begint. Je bent je eigen regisseur net zoals in een game.

113 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 113

19-01-17 14:09

➔

SPORT- & MEDIA-INNOVATIES VERRIJKEN LIVE EVENTS Sport en media versterken elkaar. Media-innovaties en toenemende connectiviteit kunnen sportwedstrijden verrijken en verdiepen. Dat verbetert de band met de supporters of kijker, en daarmee de commerciële kansen. Tijdens het Cross Media Café Sport- & Media-innovaties op 6 juni 2016 in Amsterdam Arena lieten gevestigde partijen en startups hun aanpak zien. Met voor de pauze bijdragen van Amsterdam Arena, NOS, RTL, Widget Company/Ziggo, Fox & 24imedia, CupCoach/KNVB en Ajax Media. Moderator: Monique van Dusseldorp.

Amsterdam Arena gaat voor de beste Fan Experience Een hartelijk welkom namens Amsterdam ArenA door Henk van Raan, Director New Business Development Amsterdam ArenA. Het stadion won op 1 juni de ‘Fan Experience’-award. Een internationale onderscheiding voor het stadion met de beste fan experience rond en tijdens evenementen. Van Raan vertelt hoe Amsterdam Arena de experience elk jaar zal blijven verbeteren voor de best mogelijke bezoekerservaring tijdens de EK in 2020, waarbij Nederland gastland is. Sinds 2015 loopt Henk van Raan (Amsterdam ArenA)

114 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 114

19-01-17 14:09

Business Impact

daarvoor een innovatieprogramma in het kader van Amsterdam Smartcity, waarbij ontwikkelaars, creatieven en studenten van harte uitgenodigd zijn om (smart) innovaties voor live events te ontwikkelen en te testen in het stadion. Amsterdam Arena wil tot de meest innovatieve stadions ter wereld (blijven) behoren en zich verder innoveren als live event-partner voor Ajax en de stad Amsterdam.

NOS digitaal klaar voor een drukke sportzomer De NOS heeft een reputatie hoog te houden. De omroep wil elke doelgroep bereiken en blijft daarin experimenteren met nieuwe platforms voor het nieuws van NOS, NOS kort, Nieuwsuur en Jeugdjournaal. Onlangs wonnen ze de SpinAward met hun Snaplines: ultrakort nieuws-met-eentwist voor jongeren op Snapchat. Het team van Lara Ankersmit, hoofd nieuwe media NOS, bereidt zich voor op een drukke sportzomer met het EK voetbal, de Tour de France en de Olympische Spelen. Wat gaan ze online aanbieden? Lara Ankersmit somt het aanbod op. Voor Euro 2016 komt de NOS met extra livestreams op de website en via de app. Alles full responsive. Gebruikers kunnen live en on-demand clips en programma’s bekijken en het wedstrijdschema raadplegen. Dit aanbod is ook beschikbaar voor OTT-devices, Apple tv en smart devices. De website voor de EK is afgelopen weken opnieuw gemaakt, in lijn met het vernieuwde NOS.nl. De Tour de Francewebsite 2015 was al vernieuwd en kan daardoor dit jaar worden hergebruikt. Voor de Olympische Spelen in Rio pakt NOS groot uit met livestreams Lara Ankersmit (NOS) van alle wedstrijden, on demand clips, schema’s en nieuws. Ook dit alles full responsive via website en de speciale OS 2016-app (ook voor connected tv). NOS biedt ook nieuws aan via een groot aantal social media-platforms waaronder Twitter, Facebook, Instagram en Snapchat.

RTL Matchwinner scoort goed Met de RTL Matchwinner-app verrijkt RTL de kijkervaring van de gelijknamige televisiequiz in samenwerking met de Vriendenloterij. De app stond de afgelopen maand nummer 1 in de iTunes-stpre en in de Google Play store, aldus Peter Minkjan, social marketing strateeg bij RTL. Tot nu toe is de app 21.000 keer gedownload en is de quiz 100.000 keer gespeeld. Het concept is simpel: quizvragen over voetbal beantwoorden. Wat Matchwinner aantrekkelijk maakt is dat je je eigen competitie kunt creëren voor vrienden, collega’s of teams en zelf de inzet kan bepalen. Tweede succesfactor is de mogelijkheid om je eigen successen te delen. Ben je winnaar of heb je goed gepresteerd dan is het heel eenvoudig om dit via gepersonaliseerde images te delen via

Peter Minkjan (RTL)

115 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 115

19-01-17 14:09

social media. “Want mensen delen graag iets over zichzelf, vooral als het laat zien hoe goed, slim of speciaal ze zijn.” De app leent zich ook zeer goed voor weddenschappen. Hoe dat precies moet gaan werken, is RTL nog aan het onderzoeken aldus Minkjan. Via de app worden ook leads verzameld voor de Vriendenloterij.

Ziggo Sport verrijkt wedstrijden met Ziggo Sport Experience Het nieuwe sportkanaal Ziggo Sport verrijkt sportwedstrijden op lineaire TV met een lineaire TV-app: de Ziggo Sport Experience, ontwikkeld door The Widget Company. Managing Partner Max Pinas laat zien hoe kijkers een extra informatie laag kunnen starten in het lineaire scherm. Hierin worden onder andere een programmagids en sportnieuws aangeboden. De uitzendingen en de bijbehorende content zijn ook te filteren naar sport, waaronder voetbal, tennis en golf. Bij voetbal zijn aanvullende gegevens beschikbaar waaronder info over het aantal gele of rode kaarten, strafMax Pinas (The Widget Company) schoppen en hoekschoppen. Pinas stelt dat ruim de helft van de Ziggo-klanten de app heeft gebruikt en dat 55% daarvan de app regelmatig gebruikt. De app blijft in ontwikkeling. Doel: grotere loyaliteit en betrokkenheid van de kijker. Op de plank ligt o.a. een uitbreiding met livestatistieken bij Formule1-wedstrijden of zelfs een aparte Max Verstappen-pagina.

FOX Sports groeit lineair én digitaal Robert van Trigt, Director Brand Partnerships & Projects bij FOX Networks Group, en Martijn van Horssen, CEO 24i Media vertellen over het sportaanbod in de markt, en de TVE oplossing van FOX Sports in het bijzonder. 24i Media is gespecialiseerd in het aanbieden van apps en ontwikkelde de FOX Sports app voor Xbox en diverse Smart TV’s. Via deze apps biedt FOX Sports tot wel 12 live sport kanalen en on demand video aan. FOX Sports zag mede daardoor afgelopen jaar het aantal online kijkers groeien met meer dan 60% tegen een eveneens groeiend aantal kijkers op TV. Van Trigt constateert dat lineair en online klaarblijkelijk niet ten koste van elkaar hoeven te gaan. Gemiddeld zien we dat al meer dan 10% van alle kijkers online kijkt naar een live voetbalwedstrijd. De FOX Sports apps blijven doorontwikkeld worden om de beleving en het gebruiksgemak zo optimaal mogelijk te presenteren. Per platform wordt gekeken welke functionaliteiten en wensen van onze fans het beste passen. Er wordt dan ook eerst gekeken of er toegevoegde waarde kan worden gecreëerd ten opzichte van het lineaire TV product. Een mooi voorbeeld is daarbij de app op de nieuwe Apple TV 4, met bijzonder veel handige features voor de voetbalfan. Robert van Trigt (FOX Sports)

116 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 116

19-01-17 14:09

Business Impact

Stel je winnende team samen via Twitter met #CupCoach

Willem Rosie (Sofa Superstars)

U P DAT E

Willem Rosie, CEO Sofa Superstars presenteerde de Twitterversie van een Fantasy Football game: #CupCoach. Met Fantasy Football kun je tijdens voetbalcompetities je eigen favoriete voetbalteam samenstellen. Met de prestaties van je spelers tijdens de wedstrijd scoor je punten. Traditioneel worden deze spelen online gespeeld. Sofa Superstars heeft nu ook een uitgeklede versie voor Twitter geïntroduceerd: #CupCoach. Tijdsframe is niet een competitie, maar één wedstrijd. CupCoach is ontwikkeld in opdracht van de KNVB om de KNVB-bekerfinale 2016 extra spannend te maken. Het spel is heel geschikt om branded content te promoten en om de binding met een sportevenement te intensiveren.

Sofa Superstars en de KNVB hebben elkaar deze zomer opnieuw gevonden en een tweede ronde #CupCoach ontwikkeld. Dit keer werden de volgers van @KNVB uitgenodigd om mee te doen met de wedstrijd om de Johan Cruijffschaal. Het spel werd in een doorontwikkelde versie gepresenteerd, waarbij er vooral gewerkt werd aan de schaalbaarheid van het product. De kracht van het concept, alle deelnemers krijgen middels een auto-reply een visual terug met hun eigen team, werd hierdoor verder versterkt. Inmiddels is het concept ook internationaal gepresenteerd en liggen vergelijkbare concepten voor andere sporten klaar.

Ajax versterkt band met de fans met premium content Wat kun je je fans nog extra bieden in een tijd waarin de pers nieuwtjes sneller publiceert dan de club zelf? Mark van Leest, hoofd Media AFC Ajax vertelt hoe Ajax de fan experience verbetert en de band met de groeiende schare fans versterkt. Mark: “De pers is ons vaak voor, maar als het gaat over transfers of over het waarheidsgehalte van geruchten, dan is Ajax de enige betrouwbare bron.” Ajax zet daarom hoog in op het publiceren van unieke content over Ajax en de spelers. Ajax focust daarbij op de behoeftes van de supporters: trots op de club kunnen zijn (o.a. door jeugdopleiding), nabijheid ervaren (door exclusieve content) en verbinding met de club voelen. Ajax ontwikkelde vervolgens een digitale strategie waarbij de supporters op hun wenken worden bediend voor, tijdens en na de wedstrijd. In de opbouw naar de wedstrijd publiceert Ajax via website en app alvast vooraankondigingen, feiten en cijfers, nieuwtjes, en berichten van de spelers in social media. In het stadion verrijkt Ajax de ervaring met een tunnelcam, live beelden en herhalingen van goals en – natuurlijk – promotionele berichten voor de verkoop van merchandising. Via een mobility portal krijgen de bezoekers adviezen voor de beste route of openbaar vervoer. Na de wedstrijd is er een passende terugblik. Bij winst behoorlijk uitgebreider dan bij verlies. En komt er weer een opbouw naar een volgende wedstrijd. Er zijn meer functionaliteiten voor location based services in voorbereiding. Mark van Leest (AFC Ajax)

117 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 117

19-01-17 14:09

Scisports verslaat de bookmakers met data

Giels Brouwer (Scisports)

U P DAT E

Gamefanaat en dataspecialist Giels Brouwer, CEO Scisports, wilde als een student een reality football game maken, waarbij je als gamer in de huid van de voetballer kon kruipen. Maar een game werd nooit realistisch genoeg bevonden. Dat was het moment om met big data aan de slag te gaan. Brouwers en zijn team begonnen gegevens te verzamelen over voetbalbewegingen, afstanden, snelheden en posities. “We zagen het voetbalstadion als één grote MRI-scanner.” Het gevolg: het product BallJames is zo realistisch dat Scisports door spelersanalyse toptalenten kan ontdekken en uitspraken kan doen over de uitkomst van wedstrijden en het verwachtte aantal doelpunten. Toptalenten van de komende EK zijn o.a. Breel Embolo en Sanchez, en the best of the best van dit moment is Juanfran. Scisports weet met hun data-analyses de bookkeepers te verslaan en ondersteunen clubs in binnen- en buitenland o.a. bij aankoop van nieuw talent en met speelanalyses.

SciSports bouwt algoritmes om kennis te genereren uit zeer grote hoeveelheden data, de bekendste is de SciSkill index waarmee we meer dan 300.000 spelers ranken op oa kwaliteit, groei, potentie en invloed op het team. Op basis van deze index kunnen we scouten, analyseren en voorspellen voor bij alle partijen in de voetbalmarkt. Met behulp van onze Datascouts helpen we nu al de scouting afdeling van diverse voetbalclubs met de inzichten uit onze data. Maar ook andere partijen maken graag gebruik van deze inzichten zoals bijvoorbeeld bonden en mediabedrijven. Op basis van onze data worden daarnaast allerlei applicaties gelanceerd door ons of anderen. Voorbeelden daarvan zijn Fantasy Sports games of scouting tools voor voetbalclubs. BallJames is onze oplossing voor inaccurate en onvolledige data (wat momenteel de marktstandaard is) door met 14 camera’s als het ware een mri-scan van het sportveld te maken. We genereren 3D data rechtstreeks uit de videobeelden en met deep learning kunnen we hier op maat gemaakte statistieken destilleren. Zo brengen we uiteindelijk de spelbeleving en weergaloze mogelijkheden van de spelconsole naar het echte voetbal.

Vidicrowd videofootage voor en door amateurs Met Vidicrowd kunnen amateurclubs hun eigen wedstrijden event videos maken. Met de app mikken founders Jacco Taal en Bas Kampman op de kleinere clubs die wedstrijden spelen die niet interessant zijn voor verslaglegging door de gevestigde media en voor wie het inhuren van een eigen ploeg te duur is. Videobeelden die fans, familieleden en spelers zelf hebben gemaakt, kunnen via Vidicrowd worden samengevoegd tot een leuke compilatie met beelden, interviews en worden gedeeld via social media. Met Vidicrowd wordt het mogelijk om alle wedstrijden van jouw amateurclub te volgen en kunnen ouders, opa’s en oma’s toch de wedstrijden van hun (klein) kinderen volgen. De app kan de binding met de fans versterken en biedt kansen voor sponsoren. De app is gratis en beschikbaar op Android en iOS.

118 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 118

19-01-17 14:09

Nieuws en social media op één Snipperwall Nieuws, live beelden en posts op één groot scherm. CEO Sander Andreae, CEO van Snipperwall, vertelt over de kracht van zijn product voor fans en publiek. “Via Snipperwall kun je onder meer live broadcast, social media, nieuws, analyses, scores, replays en statistieken combineren en aanbieden op groot scherm, bijvoorbeeld in openbare ruimtes, stadions of bij bedrijven. Snipperwall heeft een heldere vormgeving en kan grote volumes data aan. Ideaal voor fan interactie via social media tijdens grote events en voor brand communicatie. Sander Andreae (Snipperwall)

OnLive: verbind je met het leven We worden nu al overprikkeld door alerts en nieuwsberichten, en dat gaat alleen nog maar toenemen. Hoe gaan we al die data verwerken? Volgens Robert Schep biedt OnLive een kompas. OnLive is een TNO-startup, of zoals Schep zelf zegt: een smartup (= combinatie van nieuwe technologie met de kennis en ervaring van een grote organisatie) en onderdeel van het Transient OnLive: connecting you with live-apps project. In een aparte unit werken Schep en TNOspecialisten aan de doorontwikkeling. Het eerste grote project is de inzet van OnLive voor events in de Jaarbeurs. De homepage van de OnLive-app is standaard in drie lagen verdeeld die corresponderen met drie belevingsringen om de persoon heen. De binnenste ring is social. Dat is de informatie die het dichtst bij staat, bijvoorbeeld over de Robert Schep (OnLive)

119 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 119

19-01-17 14:09

sprekers op het event. De tweede is environment, bijvoorbeeld welke andere events er plaatsvinden en waar je kan eten. De derde biedt persoonlijke functionaliteiten: hoe laat gaat je trein en waar vind je je favoriete winkels? De smartup won dit jaar een hackathon en gaat een pilot draaien met events in Utrecht en Amersfoort. Schep: “Het is nu nog een event-app, maar de app kan ook heel nuttig zijn voor andere situaties.”

Meekijken met topatleten Firstv1sion heeft een klein draagbaar videosysteem ontwikkeld waardoor sportfans realtime sportprestaties kunnen meebeleven vanuit het perspectief van de sporter. Hoofd marketing Ilya Kissin vertelt er meer over. Atleten dragen een kleine platte camera op de borst en een RT-transmitter. Het systeem is geïntegreerd in de kleding en genereert beelden die – zonder enige vertraging – gebruikt kunnen worden in het stadion, op second screen of in-screen als inzet bij de wedstrijdbeelden. Dit zorgt voor grotere fan engagement en biedt kansen voor sponsors: omdat je met de atleet meekijkt, zijn een schoenmerk of de sponsornamen op shirts duidelijker zichtbaar. Het bedrijf werkt onder meer samen met Amerikaanse sportbonden Ilya Kissin (Firstv1sion) en clubs, met name ijshockey, American football, basketbal en golf. Volgens Kissin geven de atleten aan dat het dragen van de wearable niet hinderlijk is.

Netco Sports ondersteunt sportevents met second screen Voor stadions, clubs en events creëert Netco Sports apps for mobiel en tablet. Yan de Paula, Business Development Manager, noemt events als Roland Garros en een club als Liverpool. Voor clubs of sportkanalen kunnen ze tijdens wedstrijden de ervaring van de kijker verrijken o.a. met de replay van belangrijke momenten vanuit verschillende hoeken, met statistieken, het laatste nieuws en met informatie over de spelers. In stadions kan via de app ook informatie worden aangeboden over parkeermogelijkheden, merchandising en de horeca. Netco Sport maakt veel gebruik van beacontechnologie waardoor de bezoeker binnen het stadion locatie gerelateerde alerts krijgen over bijvoorbeeld de beste looproute of aanbiedingen. Steeds vaker faciliteren ze de hele supportersreis van het kopen van tickets tot de terugblik achteraf.

120 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 120

19-01-17 14:09

Business Impact

Klaas Rohde (Fjuze)

Race and chase in Amsterdam ArenA met Fjuze Een voorbeeld van zo’n nieuw event in Amsterdam ArenA zijn dronerace. Op de agenda staat Drone Decision Day, een spectaculaire Drone Race in Amsterdam ArenA, georganiseerd door Fjuze. Klaas Rohde, eigenaar van Fjuze, gaf een live demonstratie met twee van de beste teams ter wereld: het Engelse team dat zojuist de hoofdprijs had gewonnen in Dubai en het Nederlandse team dat als vierde eindigde. Drones vlogen met snelheden van meer dan 100 km per uur met wapperende glimmende slierten door de arena. Op het grote scherm konden de bezoekers van het Cross Media Café meekijken met de dronepiloten.

121 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 121

19-01-17 14:09

➔

MPJC 2016:

THE VIDEO AGE Op 23 juni vond het Mediapark Jaarcongres 2016 plaats, een dag innovatie en inspiratie rondom het thema ‘The Video Age’. Op verschillende locaties op het Media Park werden de bezoekers bijgepraat over de belangrijkste ontwikkelingen in het medialandschap. Met bijdragen van o.a. Pim Schmitz (Talpa), Jildou van der Bijl (Linda Magazine), Sanne Cousijn (producer van de Meisjes van Thijs) en Maikel Verharen (GfK). Video is overal om ons heen – op ieder device, op elk tijdstip, op elke plek. Er wordt meer videocontent gemaakt dan ooit en we krijgen steeds meer video’s aangeraden via slimme algoritmes. Video is daarnaast al lang niet meer alleen voorbehouden aan mediabedrijven, steeds meer merken communiceren via video met hun klanten, op een persoonlijke manier. Maar ondanks dat de consumptie en productie alsmaar toeneemt, neemt het bereik en de winstgevendheid van (traditionele) mediabedrijven steeds verder af. Hoewel? Er zijn ook markten die explosief groeien zoals in China en in Saoedi-Arabië, waar TV formats gretig worden afgenomen en giga bereikcijfers worden gerealiseerd. Wat betekent dit? In elk geval dat video een onstuitbare opmars maakt!

GfK: Online wint terrein Maikel Verharen, Head of Business Development van marktonderzoekbureau GfK, licht de marktontwikkelingen in videoconsumptie toe met harde cijfers. Hij focuste daarbij met name op het kijkgedrag van jongeren tussen 13 en 19 jaar.

122 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 122

19-01-17 14:09

Business Impact

Nederland heeft ondertussen een verzadigingspunt bereikt als het gaat over bezit van mobiele apparatuur: 80 procent had in 2015 een smartphone en ruim 65% een tablet. Voor jongeren zijn die cijfers 93% tegen 54%. Smartphone en tablet worden steeds vaker gebruikt voor het kijken van video en televisie. De komst van Netflix heeft de Nederlandse VOD-markt flink opgeschud. Mensen kiezen massaal voor het gemak van een abonnement. In december 2015 had 60% van Nederland al kennis gemaakt met Netflix. Maikel Verharen (GfK) Ook YouTube blijft terrein winnen en bereikt 87% van de jongeren. Social viewing is in opmars. YouTube had in het eerste kwartaal al ruim 38 miljoen views per maand en Snapchat 21 miljoen views. Wat voor soort video’s kijk je en via welke kanalen? En verwacht je dat in de toekomst meer of minder te doen? GfK vroeg het aan jongeren. Ze kijken nog steeds veel televisie en verwachten dat ook nog wel even te blijven doen: 67% lineair en 61% uitgesteld. Online video streamen groeit, waarbij 88% naar gratis online video kijkt. Muziekvideo’s zijn het populairst: 78%. Opvallend is ook de toenemende populariteit van vloggers, bekeken door 57%. Jongeren geven aan dat ze verwachten meer en meer video en televisie te kijken via hun smartphone. En dan met name vaker via YouTube en Snapchat.

Matt Locke: After the stream “Hoe vertel je je verhaal via digitale platforms? En hoe vraag je en krijg je aandacht voor dat verhaal?” Keynote spreker Matt Locke is expert in storytelling. Met zijn bedrijf Storythings helpt hij organisaties verhalen te creëren en deze succesvol onder de aandacht te brengen van het publiek. Hij werkte ruim 10 jaar voor Channel4 en BBC waar hij met zijn teams innovatieve crossplatform projecten ontwikkelde. Hij ziet een grote verandering in de manier waarop aandacht gegeven en gevraagd wordt. “In het begin van het broadcasting-tijdperk had je als broadcaster een uitzendschema en een kaMatt Locke (Storythings) naal dat je geheel in eigen handen had. Door content slim te programmeren kon je de aandacht van het publiek organiseren en vasthouden.” Locke stelt dat aan deze ideale situatie zo’n tien jaar geleden een einde kwam toen Facebook en Twitter de newsfeed introduceerden. Een continue stroom aan nieuws en berichten die 24/7 de aandacht van het publiek trekt.

123 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 123

19-01-17 14:09

Kenmerkend aan de stream volgens Locke: • De stream is gepersonaliseerd: elke gebruiker ziet zijn eigen versie en krijgt dankzij algoritmes ook een afgestemd aanbod. • De stream is gemaakt voor mobiel en vraagt dus 24/7 de aandacht, waar je ook bent. • De stream de-contextualiseert verhalen, ofwel verhalen zijn niet langer platformafhankelijk. Sterker nog: de beste verhalen zijn platformonafhankelijk en kunnen eindeloos gedeeld worden over alle platforms heen. • De stream is eindeloos en stopt nooit. De stream heeft een enorme impact op de manier waarop verhalen worden verteld, aldus Locke. Niet langer maak je een verhaal dat vervolgens volgens schema wordt gedistribueerd via kanalen. De verhalen moesten nu geschikt zijn om te delen, zodat ze een groot publiek bereiken. Locke noemt het voorbeeld van nieuwssite BuzzFeed, waarvan de content voor 80% via andere kanalen dan de eigen site wordt bekeken. Dit model heeft de afgelopen jaren goed gewerkt voor content aanbieders en adverteerders. Maar ook de grenzen van de stream komen in zicht, aldus Locke. Door het grote content aanbod moet veel budget worden geïnvesteerd in de voorpromotie van content. Het publiek raakt ook een beetje verveeld: de stroom gaat maar door. Wat nu? Locke: “Wil je aandacht voor je verhaal dan zal het verhaal gepersonaliseerd en immersive moeten zijn.” Locke ziet hierbij een paar belangrijke nieuwe ontwikkelingen die op het punt van breed doorbreken staan: conversational interfaces, live streaming met in het bijzonder Facebook Live, 360-films en interactieve virtual reality-werelden, die nu nog vooral in gaming te vinden zijn. Locke noemt ook de behoefte aan een ‘einde’ aan een verhaal. Dit verklaart volgens hem mede waarom zoveel mensen binge-kijken, bijvoorbeeld kwaliteitsseries in korte tijd kijken. Mensen willen weten hoe het afloopt. Locke ziet daarom in feeds steeds vaker een samenvatting of een terugblik verschijnen, zodat mensen het gevoel hebben dat ze het belangrijkste van een dag gezien hebben en ‘bij’ zijn en niet de hele dag hoeven terug te scrollen. Wat is er ‘after the stream’? Locke aan wat volgens hem de belangrijke aandachtspunten zijn: Will new kinds of public space emerge as the stream fragments? Who are the new editors and curators? How do we do endings? En: what will the stream look like in 10 years time? Welke content wordt dan aangeboden en welke businessmodellen zijn er dan?

NOS: Was ich noch zu sagen hätte Jan de Jong is directeur bij de Nederlandse Omroep Stichting (NOS).Begonnen op 1 juni 1993 als stagiaire bij Studio Sport. Zit sinds 2005 in de directie van de NOS, en werd in 2010 algemeendirecteur. Hij maakte van de NOS een multimediaal bedrijf dat wekelijks 94% van de Nederlandse bevolking bereikt en de helft van de kijktijd naar de publieke omroep genereert. Wat is de volgende stap voor de NOS nu Netflix, Google en Apple Risk aan het spelen zijn?

Jan de Jong (NOS)

NOS zit in ieder geval niet stil. De Jong noemt in razend tempo wat facts en figures. NOS maakt 12.000 uur televisie per jaar voor nog geen 1,47

124 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 124

19-01-17 14:09

Business Impact

euro per maand per gezin en biedt dit 24/7 aan. NOS is volledig multimediaal en volgens De Jong het meest onmisbare merk van Nederland. Iedere week bereikt NOS 94% van de Nederlandse bevolking. Bij NOS gaat het niet om het aantal pageviews maar om de relevantie, stelt hij, en NOS presenteert content via de platforms waarop de verschillende doelgroepen actief zijn. NOS was de eerste die nieuws via Snapchat en Instagram aanbood. “Lineaire televisie is zeer levend”, stelt hij. ”Samen kijken we nog steeds 3 uur en 10 minuten per dag.” Hoe ziet hij de toekomst. De Jong wantrouwt iedereen die het weet, maar bespeurt wel trends. Voor ‘tijdloze content’, de content die niet aan tijd gebonden is en die je altijd kan kijken hebben Nederlandse partijen de strijd volgens hem verloren van partijen als Google, Netflix en YouTube. Maar voor aanbod van tijdsgebonden en/of live sporten nieuwsevenementen is er wel ruimte. NOS is specialist op dit gebied. De Jong stelt dat de omroepen geen duidelijke keuze maken. De Jong ziet ook dat het traditionele verdienmodel niet langer werkt. Het maken van hoogwaardig nieuws is duurder dan de advertentie inkomsten. En veel advertentieinkomsten gaan naar Google en Facebook die samen een miljard uit de Nederlandse reclamemarkt halen. Door de exponentiële toename in het gebruik van adblockers wordt online adverteren steeds minder interessant. “Platform en content zullen niet langer in één hand zijn”, stelt De Jong. NOS had tv- en radiokanalen en teletekst en kon zelf aanbod en tijd bepalen. Dat monopoie is niet meer. NOS wil content aanbieden via alle relevante platforms en zo snel mogelijk inspelen op nieuwe platforms. Dat de NOS dit innovatieve vermogen heeft, bewijst de dagelijkse praktijk. NOS zal dan wel afspraken moeten maken met de partijen die momenteel profiteren van de gratis nieuwscontent die via hun platforms wordt aangeboden, zoals de telco’s, Google en Facebook. NOS experimenteert met verschillende platforms en vormen van content in het NOS Lab. De Jong vertelt dat NOS ook experimenteert met 360-graden film (documentaire over de Bijlmer-bajes). Daarnaast werken ze samen met vloggers om nieuws ook op YouTube te brengen, waar NOS een grote speler wil worden. Volgens de Jong is het aanbod van NOS voldoende onderscheidend in het grote online aanbod, omdat NOS kwaliteit biedt en betrouwbaar is. “We doen aan factchecking, ordenen het nieuws en duiden het: welke invloed heeft het op jouw leven.” Door het aanbod op de verschillende platforms kan de ‘smaak’ misschien veranderen, maar de ingrediënten veranderen niet, stelt De Jong. Met welke vragen worstelt hij zelf? De Jong: “Hoe houd je radio aantrekkelijk voor jongeren? En ook: hoe zorg je dat de politiek voldoende inziet wat de waarde is van publieke omroep voor Nederland en dat er een fatsoenlijk mediabeleid moet zijn. Bijna alle grote mediapartijen in Nederland zijn in buitenlandse handen, behalve NPO en Telegraaf.”

OOYALA: Live is the future of video Facebook Live wordt een serieuze concurrent voor televisie. Een doodvonnis voor televisie zal het niet zijn, verwacht Ooyala. Maar er zal een enorme shift plaatsvinden: het televisielandschap verandert voorgoed. Zo’n 150 uitgevers als New York Times, Huffington Post en Al Jazeera sloten al een contract met Facebook, waarbij ze door Facebook worden betaald om gebruik te maken van de Facebook livestreamingdienst. Ooyala is Facebook’s partner voor backend en analyses van Facebook Live. David Mühle, Regional Director Northern Europe laat zich uit over de kansen en uitdagingen.

125 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 125

19-01-17 14:09

Hij toont de MEVO, een nieuwe camera waarmee bijvoorbeeld vloggers op een heel eenvoudige manier kunnen inzoomen en camerastandpunten kunnen wisselen: een complete tv-studio op zakformaat waarmee livestreaming met zekere kwaliteit voor iedereen haalbaar en betaalbaar wordt. Na Periscope wordt live streaming steeds laagdrempeliger. Iedereen kan zelf gaan uitzenden en dat gaat televisie totaal veranderen, stelt Mühle. We gaan van 1-to-many naar 1-to-1-broadcasting. De technische uitdagingen zijn groot. Er kan van alles misgaan. Uit onderzoek van Ooyala blijkt technische team in 2011 nog redelijk kalm bleven bij het vooruitzicht op een live uitzending. Nu geeft het merendeel aan zich zorgen te maken of alles goed zal gaan.

David Mühle (Ooyala)

Daar staat tegenover dat de kansen ook even groot zijn. Toen de BBC een voetbalwedstrijd ook live streamde bleek een derde van de 9 miljoen kijkers online te kijken en dat deze groep drie maal actiever was in social media rond het event, dan de normale televisiekijkers. Ooyala noemt ook de Zweedse nieuwsorganisatie Aftonbladet als voorbeeld. Toen deze online ook live shows ging uitzenden ging dat aanvankelijk moeizaam. Er werd geld verdiend toen Aftonbladet rond de shows ook VOD-content ging aanbieden. Mühle stelt dat de praktijk ondertussen leert dat de consumer engagement rond een live event kan worden gemaximaliseerd door in een tijdsframe van vier dagen om het event heen on demand-content aan te bieden. Hoe meer de consument zich betrokken voelt, hoe meer mogelijkheden dit biedt voor adverteerders en hoe meer aan content kan worden verdiend. Mühle biedt een aantal verdienmodellen voor adverteerders, waaronder SSAI ads, advertenties die in de videostream zijn opgenomen en dus niet als advertentie worden herkend. En ook DAI (Dynamic Ad Insertion) waarbij advertenties worden afgestemd op de consument. Facebook Live is een paradigma in live broadcasting stelt Mühle. Facebook is nu al goed voor 100 miljoen streams per dag. Met Facebook Live wil het bedrijf een start maken met een eigen wereldwijd televisienetwerk met eigen celebrities.

LindaTV – Wie niet waagt, die niet wint De LindaTV-app is 192.000 keer door gedownload en de helft is actief gebruiker. Hoofdredacteur Jildou van der Bijl van magazine LINDA en LindaTV is tevreden, al vond ze het aantal videoviews nog niet echt om over naar huis te schrijven. Vandaar dat al snel werd besloten dat de LindaTVcontent ook gedeeld mocht worden. “Maar de bedoeling was eigenlijk een betaald kanaal, want een betaalrelatie met je klant biedt de grootste kansen.” Het idee voor LindaTV ontstond door de populariteit van het online Linda nieuws. “We hebben 3,5 miljoen views en het leek ons spannend om te kijken of het zou lukken om nieuws betaald te krijgen.” LindaTV maakt 80% van alle content zelf. “Soms is deze geheel of gedeeltelijk gesponsord en soms niet.” Makers bieden ook content aan. Daaronder zijn veel makers van het voormalige Man Bijt Hond. De korte formats van 5 tot 12 minu-

126 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 126

19-01-17 14:09

Business Impact

ten passen binnen het aanbod van LindaTV. Van der Bijl laat het nieuwe format Bitterzoet zien, met minimale middelen geproduceerd door Talpa tv. Eerste doel van LindaTV is bereik vergroten en data genereren. Van der Bijl: “LindaTV is een grote bètaversie. We willen eerst meer inzicht in wat de kijker wil zien, wanneer hij afhaakt en ook zorgen dat adverteerders relevante items kunnen maken.” Live streamen sluit ze niet uit. “Dit is een leuke tijd. Je kunt heel veel uitproberen.” LindaTV kost voorlopig nog steeds meer dan het oplevert. “Maar we zien wel dat we andere adverteerders in ons blad krijgen. Er komt dus business naar ons toe.”

Nieuwe formats

Rens de Jong (dagvoorzitter MPJC) en Jildou van der Bijl (LindaTV)

Een audiovisuele reis door een schilderij, dat is de interactieve documentaire Jheronimus Bosch, de Tuin der Lusten die Ingrid Walschots, Concept Director NTR Internet & Innovatie presenteerde. Als kijker kun je diep inzoomen op elk onderdeel dat je wilt zien van het drieluik van Bosch, of je kunt een rondleiding door het schilderij volgen. Elk deel is voorzien van speciaal gecomponeerde muziek en toepasselijke geluiden. Die klinken harder of zachter bij in- en uitzoomen. Bovendien is het schilderij op vijftig plaatsen voorzien van extra informatie in de vorm van teksten, die worden voorgelezen door Midas Dekkers. (tuinderlustenjheronimusbosch.ntr.nl). Sanne Cousijn vertelde over de internetserie De meisjes van Thijs: in maximaal tweeënhalve minuut loopt Thijs elke keer weer op een grappige manier een blauwtje bij de meisjes die hij tegenkomt. Een Cup-aSoup momentje, noemde Cousijn de filmpjes, waaraan ook bekende actrices graag belangeloos meewerkten. Eén seizoen was te zien op Comedy Central. Inmiddels is ze bezig om dit format (met als regels: kort, alleen Thijs en een meisje in beeld, en geen voorwerpen gebruiken die je niet zelf hebt) van online snacks om te zetten in een speelfilm van anderhalf uur. (www.meisjesvanthijs.nl). Het jonge bedrijf GoSpooky van Tim van der Wiel en Liam Tjoa maakt Snapchat-campagnes. Om hun jonge doelgroep te begrijpen, moet je zelf Snapchatgebruiker zijn, stelden Van der Wiel en Tjoa (18 en 19). Content voor Snapchat moet verticaal zijn, want een mobieltje houd je zelden horizontaal vast, en kort.

Ingrid Walschots (NTR)

Sanne Cousijn (Meisjes van Thijs)

127 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 127

19-01-17 14:09

Met ‘lenzen’ (filters), kun je allerlei beeldeffecten maken (een bloemenkransje op je hoofd zetten bijvoorbeeld) of laten zien waar je bent. Meer dan een speeltje: GoSpooky werkt onder meer voor Lowlands dit jaar, en voor een aantal producenten.

Hybrid distribution Mede dankzij grote wereldspelers zoals YouTube, Google, Netflix en Amazon is de markt voor online video zeer internationaal georiënteerd. Wendy Bernfeld, oprichtster van Rights Stuff, liet zien hoe de markt zich ontwikkelt en welke mogelijkheden dit biedt. Naast de reuzen zijn er talloze kleinere platforms, waarop je als maker je content kwijt kunt, zoals speciale kanalen voor kinderprogramma’s en –films. Veel platforms willen exclusieve content of eigen ‘originals’. Maar als maker kun je ook goede deals sluiten met een reeks kleinere gegadigden. Bernfeld helpt haar cliënten ook met de financiering van producties door bijvoorbeeld co-financiers te zoeken. Tips: zorg dat je publiek weet waar je zit, en doe aan hybrid distribution: werk samen met meer partijen om je content in een logische volgorde op verschillende platforms te tonen. (rights-stuff.com).

Rens de Jong (dagvoorzitter MPJC), Tim van der Wiel en Liam Tjoa (GoSpooky)

The Voice of China China is inmiddels de tweede markt voor Talpa, vertelde Pim Schmitz (CEO van Talpa) naar aanleiding van de Chinese versie van The Voice. Met 150 miljoen kijkers mag het programma gerust een succes worden genoemd. China is overigens niet de makkelijkste markt vertelde Schmitz: Chinezen zijn anders om mee te werken en Talpa heeft een reeks processen aangespannen, en gewonnen, tegen een voormalige partner die na beëindiging van het contract gewoon doorging met het maken van The Voice of China, zonder rechten. Talpa heeft nu een zevental titels aan China verkocht, waaronder Utopia, dat op een online platform te zien is. Schmitz praat verder met Netflix over een digital original serie. Je moet denken vanuit de platforms, vindt hij, en er is volgens hem nu nog tijd om te experimenteren en te leren. (www.talpa.tv).

Wendy Bernfeld (Rights Stuff)

Pim Schmitz (Talpa)

128 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 128

19-01-17 14:09

Business Impact

Van media- naar techbedrijf Nederland is niet alleen exporteur van formats en content, maar ook van mediatechnologie. CEO Michiel van Duijvendijk van NEP introduceerde Cloud Production. Grote vrachtwagens vol apparatuur heb je lang niet voor alle producties nodig, een regisseur hoeft niet per se op locatie te zijn, en hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld de postproductie. Cloud Production zorgt ervoor dat je alleen de apparatuur en mensen gebruikt die je in de studio of op locatie nodig hebt, door alles te regelen via een datacenter. Een makkelijk schaalbare manier van werken, waardoor je voor gelijke kosten meer kwaliteit en functionaliteit kunt bereiken. NEP krijgt er veel belangstelling voor, ook uit het buitenland. Nederland loopt hierin duidelijk voorop, aldus Van Duijvendijk, die nog op zoek is naar ITtalent om verder te kunnen groeien. (nl.nepworldwide.nl).

Michiel Duijvendijk (NEP)

Let’s talk video Eén van de grootste Nederlandse mediabedrijven, TMG, heeft onlangs een app voor AppleTV gelanceerd. De missie van TMG is volgens CEO Geert-Jan van der Snoek om mensen content te bieden op een aantal terreinen (o.a. nieuws, sport, zakelijk, automotive) via sterke merken. TMG wil in die domeinen een dominante speler zijn, ook op digitale platforms. Het bedrijf zet daartoe in op onder meer innovatie, bereik, crossmediale oplossingen en nieuwe betaalmodellen. Vasthouden van de loyaliteit van de consument is belangrijk, ook bij over the top video. Met als doelen het vergroten van het bereik, het versnellen van de overgang van woord (de krant bijvoorbeeld) naar beeld (de videotak van het concern) en het uitbouwen van een duurzaam rendement. Wat over the top video betreft, onderscheidt Van der Snoek drie pijlers: content, User Experience en technologie. Technologie is de motor achter de andere twee. Je moet als consument de content krijgen die je wilt en die moet makkelijk te consumeren of gebruiken zijn. TMG is nu bezig met videoproducties rond de Olympische Spelen in Rio de Janeiro, na de zomer starten experimenten rond het nieuws. (TMG).

Geert-Jan van der Snoek (TMG)

Nieuwe uitdagingen Aan het slot van de dag interviewde dagvoorzitter Rens de Jong de topmannen van RTL Nederland, Zoomin.tv en de NPO. Bert Habets (RTL Nederland) vond het nog te vroeg om de traditionele lineaire televisie dood te verklaren, maar het is volgens hem wel alle hens aan dek. Het is tijd

Bert Habets (RTL Nederland)

129 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 129

19-01-17 14:09

om nieuwe diensten te ontwikkelen. RTL Nederland is al aan het voorsorteren op de toekomst, bijvoorbeeld door standaard te werken met multidisciplinaire teams aan Nieuwe Tijden. Een serie die zal worden aangejaagd door RTL4 en verder gedragen wordt door VoD-onderdeel Videoland. Onderdeel worden van bijvoorbeeld een multi-channel network is nu niet aan de orde voor Habets: RTL Nederland wil de reclame euro’s liever niet delen met anderen. En een megabereik op YouTube is leuk, maar je verdient er niks mee. Data-analyse is steeds belangrijker voor het concern, onder meer om besluiten te kunnen onderbouwen. Habets signaleert wel een valkuil: als je alleen afgaat op data-analyses baseer je je beleid op historisch gedrag en laat je innovatie Jan Riemens (Zoomin.tv) mogelijk liggen. Jan Riemens (Zoomin.tv) ziet in alle veranderingen in het medialandschap aanleiding om nieuwe dingen te leren. Zoals Chinees, want YouTube mag groot zijn, het is een klein tuintje vergeleken met mogelijkheden van China. De grootste spelers in China, zoals Ali Baba, trekken de wereld in en zullen die veroveren. Zoomin.tv, dat groot is geworden door klanten te helpen om video’s online te zetten, signaleerde dat online video veel te lijden heeft van slechte traffic en fraude. En hoewel de online verdiensten groeien, gaat nog altijd 95 procent van het geld naar televisie, aldus Riemens. Het bedrijf gaat rondom de YouTube sterren, die door Zoomin.tv groot zijn geworden, langere tvformats ontwikkelen. Van ‘doorgeefluik’ van video wordt Zoom.in leverancier van content. Vertrekkend voorzitter van de publieke omroep Henk Hagoort (NPO) is vooral trots op de hervorming van het bestel, die onder zijn leiding tot stand is gekomen. Na een reeks fusies is de publieke omroep beter bestuurbaar geworden, vindt Hagoort. En waar niemand vroeger koepelorganisatie NPO kende, is dat nu het merk van de gezamenlijke omroepen geworden. Jammer vindt hij de NPO belangrijke groepen in de samenleving, zoals jongeren en laagopgeleiden, niet voldoende bereikt. Ook betreurt hij het dat mensen wel trots zijn op Nederland, maar niet op de Nederlandse publieke omroep. Druk op Rood NPO werkt aan een nieuwe versie van het ‘oude’ VoD-platform NPO.nl, dat veel mensen in de wandeling nog steeds Uitzending Gemist noemen. Het nieuwe platform zal niet alleen een plek zijn voor uitgesteld kijken, Henk Hagoort (NPO) maar ook een mogelijkheid om content te ontdekken. Verder blijft de NPO terughoudend in het samenwerken met platforms van derden. Hagoort vraagt zich bijvoorbeeld af wat de algoritmen van platforms en zoekmachines betekenen voor de journalistieke onafhankelijkheid die de publieke omroepen hoog in het vaandel voeren. Krijgt de consument straks onafhankelijke nieuwsbronnen te zien, of alleen de content die een algoritme van een commerciële partij voorschotelt? Hagoort kondigde ook aan dat de NPO na de zomer komt met een HbbTV-aanbod voor het publiek: via internet kun je als kijker extra informatie bekijken, die je oproept met een druk op de rode knop op de afstandsbediening. Kijk je bijvoorbeeld naar Podium Witteman, dan kun je zo extra informatie over de muziek krijgen en eventueel een doorverwijzing naar themakanaal Cultura.

130 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 130

19-01-17 14:09

Business Impact

Over MPJC Het Mediapark Jaarcongres is een jaarlijks terugkerend inspiratie- en netwerkevent voor crossmedia professionals. Het congres biedt in één dag een overzicht van de belangrijkste nieuwe mogelijkheden met presentaties van topsprekers, interessante interviews en videoreportages. Het MPJC is een platform voor belangrijk medianieuws (met vernieuwend onderzoek en de bekendmaking van overheidsplannen) en ontmoetingsplek voor de mediasector.

131 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 131

19-01-17 14:09

➔

THE NEXT GENERATION

KIJKT GEEN LINEAIRE TELEVISIE MAAR YOUTUBE De traditionele broadcasters, adverteerders en een breed palet aan nieuwe creators exploreren dit video-on-demand-paradijs. Wat werkt en wat werkt niet? Tijdens het iMMovator Cross Media Café op 1 november in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum deelden ze hun ervaring.

Tentoonstelling Let’s YouTube in Beeld en Geluid In een bomvolle theaterzaal heette directeur Jan Müller van Beeld en Geluid iedereen van harte welkom. In het instituut loopt op dit moment de allereerste tentoonstelling over YouTube ter wereld: Let’s YouTube, een overzicht van tien jaar YouTube met tot maart elke maand een ander thema. Beeld en Geluid werkt daarvoor samen met YouTube zelf en met verschillende mediabedrijven, waaronder diverse multichannelnetworks, BNNVARA en De Volkskrant. Müller stelt dat het instituut niet alleen een huis wil zijn voor de makers van gisteren, maar ook voor die van vandaag en morgen.

Jan Müller (Beeld en Geluid)

132 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 132

19-01-17 14:09

Business Impact

Woody Wonder wil ‘gave shit’ maken Wout Kanters en Nick Janssen (allebei 23) uit Gemert wilden graag film maken. Na een korte filmcursus gingen ze zonder budget en zonder enige kennis op hun zolderkamer aan de slag. Binnen anderhalf jaar wonnen ze met hun animaties twee prijzen op het prestigieuze Amerikaanse Los Angeles Web festival. Ze waren maar liefst 11 keer genomineerd, waaronder voor ‘outstanding special/visual effects’. Wout en Nick maken het liefst actie-animaties, zoals met teddybeer Ted. De animatietechniek leerde het duo zichzelf aan met behulp van tutorials op YouTube en door heel veel doen. Nick Janssen en Wout Kanters (Woody Wonder)

Behalve media-aandacht en awards heeft hun werk financieel nog geen euro opgeleverd, vertelt het duo. Een van de Ted-films ging viral op Facebook en werd zo’n 14 miljoen keer bekeken. Nick: “Hebben we niets aan verdiend omdat ons werk geript werd en zonder credits gerepost.” Op hun YouTube-kanaal Woody Wonder hebben hun posts ondertussen 20 miljoen views gehaald. “Ook daar hebben we nog geen cent aan verdiend.” Wout en Nick hebben besloten dat ze hun eigen koers blijven varen, ook al is dat tegen elke YouTube-regel van dit moment in. “We gaan voor onze eigen ontwikkeling en doen wat we graag doen: langere films maken.”

Maak helpt creators met storytelling Geld verdienen met YouTube is de rode draad van de dag. Advertentie-inkomsten zijn nog steeds de voornaamste bron. Maak helpt succesvolle YouTubers zich verder te ontwikkelen en ook offline geld te verdienen via de kunst van storytelling. Co-founder Omar Kbiri stelt dat veel YouTube-talenten zeer getalenteerd zijn. Dankzij een kanaal als YouTube, en andere sociale mediaplatforms als Instagram of Snapchat, hebben ze de kans om zichzelf te laten zien. Maak kijkt mee hoe deze talenten zichzelf breder kunnen ontwikkelen en hun verhaal over meerdere platforms, online en offline, kunnen vertellen. Een voorbeeld is Teske de Schepper, gestart als beautyvlogger, die zich nu gaat verbreden in de muziek: ze zingt en schrijft haar nummers zelf. Als YouTuber was ze te gast bij 3FM waarna het begon te rollen. Kbiri: “Ze heeft nu een contract bij Top Notch. Door de muziek kan een hybride mo-

Omar Kbiri (Maak)

133 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 133

19-01-17 14:09

del ontstaan rondom Teske, waarin ze ook inkomsten heeft uit muziekrechten en optredens en ze minder afhankelijk wordt van advertentie-inkomsten.

RTL MCN als opstap voor YouTubers RTL heeft op YouTube een succesvol multichannelnetwerk: RTL MCN. Account Manager Bob ten Berge: “RTL is begonnen op YouTube om in te spelen op het veranderende kijkgedrag. Wij willen zijn waar de doelgroep is.” RTL MCN helpt online videotalenten om geld te verdienen en biedt adverteerders een platform. Onder meer door native advertising in samenwerking met de influentials, YouTubers met groot bereik, die bij het MCN onder contract staan, zoals StukTV en Mertabi. Het voordeel van RTL MCN is het bereik. RTL heeft op haar eigen platform 490 miljoen views per maand, op YouTube 300 miljoen views per maand en op RTL MCN ruim 70 miljoen views per maand. Storytelling is het toverwoord: followers aan je binden door je verhaal via verschillende kanalen op verschillende contentniveaus aan te bieden.

Bob ten Berge (RTL MCN)

RTL MCN werkt via het bekende Hero, Hub en Hygiene-model van YouTube, waarbij content op drie niveaus wordt aangeboden om je doelgroep te binden. Zoals rond het online reisprogramma Basecamp, waarin Road to Robinson als aandachtstrekker (hero) fungeert, waarin kanalen voor backpackers of over citytrips moeten zorgen voor verdieping (hub) en de hygiene-laag met content die nieuwe bezoekers moet aantrekken, bijvoorbeeld door top 5-lijstjes of ‘how to’-artikelen.

OnLane: Native advertising met influentials OnLane begeleidt makers met kennis, koppelt makers en merken en maakt online content voor adverteerders. Managing director Jonatan de Boer: “Wij zijn waar het publiek is, want daar zijn de influentials en dus ook de adverteerders.” OnLane heeft een omvangrijk netwerk met 160 influencers met eigen kanalen, waaronder Cinemates, Britt Scholte, Défano Holwijn en Ponkers. En helpt hen om zichzelf verder te ontwikkelen. Onlane beperkt zich daarbij niet tot alleen YouTube, maar zoekt talenten met veel volgers op elk sociaal platform, waaronder Meerkat, Periscope en Musical.ly, het nieuwe populaire platform waarmee je heel snel zelf filmpjes kan maken. Vooral de influencers met 10.000 tot 100.000 views zijn superinteressant voor adverteerders, vertelt Jonatan. Met name de special interest kanalen, bijvoorbeeld rond vissport, zijn zeer interessant. “Maximaal resultaat voor een fractie van het budget.” Jonatan de Boer (OnLane)

134 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 134

19-01-17 14:09

Business Impact

Checkpoint bereikt doelgroep op YouTube

Anne van der Velden (EO)

Anne van der Velden, webredacteur kinderprogramma’s bij de Evangelische Omroep vertelt over Checkpoint Versus, een web serie voor het YouTube kanaal van het kinderprogramma Checkpoint. “Checkpoint is een jongensprogramma, dus we wil den de content ook aanbieden via de platforms waar je jongens vindt: YouTube.” Kijkers krijg je niet zomaar. Een beproefd recept is je verbinden met populaire YouTubers, in dit geval bekende jon gens. Het aanbod van Checkpoint: de vlogger werd uitgedaagd voor een gave challenge tegen het Checkpoint-team. Checkpoint maakt daarvoor twee filmpjes. Een voor het Checkpoint versus- kanaal en een voor de vlogger. Anne: “Ze doen alleen mee als je ze iets heel leuks aanbiedt: een once-in-a-lifetime experience. Sinds de lancering van Checkpoint Versus op 19 september is het aantal subscribers gegroeid met 30%, zijn er 850.000 views (ook van oude video’s). Anne voegt toe dat de groei van het aantal subscribers afnam toen de Versus-reeks afgelopen was. Ook bij de partners had Checkpoint versus groot effect: bijvoorbeeld 140.000 views bij Zomaer.

Tips van Anne van der Velden bij het starten van een nieuw initiatief op YouTube: • Blijf dicht bij jezelf. • Ga samenwerken met een bekende YouTuber, eentje die bij je past, ga ze niet proberen te veranderen. • Zorg dat je deze YouTuber iets geeft waar ze geen’ nee’ tegen kunnen zeggen. In het geval van Checkpoint: een awesome experience, want Checkpoint is awesome. • Dompel je in de YouTube-wereld maar probeer het niet te worden. Er is niet zoiets als één ‘YouTube’-stijl, er zijn vele verschillen. Waarom de tactiek van bekende vloggers in je kanaal trekken? vraagt moderator Monique van Dusseldorp. Anne: “Je kunt nog zulke toffe dingen zeggen, maar als niemand het ziet …”

BNN-VARA blij met #Boos Boos is het YouTube-kanaal van BNN-VARA waarop Tim Hofman boze mensen ‘onboos’ maakt. Leon Zervos, web redacteur BNN-VARA:

Leon Zervos (BNN-VARA)

“De essentie van #BOOS is klein onrecht aanpakken. Elke week anders, maar altijd relevant.” Het succes van #BOOS wordt volgens Leon bepaald doordat mensen zich kunnen identificeren met de mensen die een probleem hebben. “Het resultaat is dat we mensen kunnen vragen om dingen te doen, zoals de persafdeling van de PvdA mailen. Interactie met de kijkers is belangrijk. We maken het programma samen met de doelgroep en dat zie je terug in de cijfers.” Sinds 23 juni zit #BOOS op 180.000 abonnees en 8 miljoen views. “We hebben altijd meer views dan we abonnees hebben, het filmpje van afgelopen donderdag is bijvoorbeeld 200.000 keer bekeken.”

135 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H4_Business Impact.indd 135

19-01-17 14:40

Bij #BOOS is het zoeken naar een balans tussen humor en diepgang. De filmpjes zijn snel en kort. Op de vraag van Monique van Dusseldorp wat Leon zou doen als hij de vrije hand had, antwoordt hij dat hij graag zwaardere maatschappelijke onderwerpen zou willen aansnijden. “Maar dan gaan mensen het geintje missen. Bij luchtigere onderwerpen gaan de kijkcijfers omhoog.”

Nickelodeon verbindt televisie en YouTube met Nick in Trouble Victor Coolman, channel head Kids & Family Viacom International Media Networks vertelt over Nick in Trouble, een show die live TV en YouTube combineert. Victor: “Kinderen kijken steeds meer naar YouTube en naar vloggers. We vroegen ons af hoe we voor kruisbestuiving konden zorgen.” Het antwoord was Nick in Trouble. Bekende vloggers laten zich opsluiten in een escaperoom en krijgen 20 minuten de tijd om te ontsnappen. Het is een live-uitzending. De vlogger kan via YouTube hints vragen aan zijn fans. Een host filtert de hints voordat ze in beeld komen, omdat er zoveel reacties zijn dat de stream niet meer te volgens is. Nick in Trouble is een experiment. De eerste uitzending werd door 80.000 kinderen bekeken.

Victor Coolman (Nickelodeon)

Legends of Gaming van Endemol Beyond schrijft geschiedenis “Branded content is het enige echte verdienmodel op YouTube”, stelt Frank de Wit, Hoofd Endemol Beyond. Endemol Beyond creeerde met LegendsofGaming, een online gameshow die al vanaf de openingsweek 135.000 subscribers had en 1,5 miljoen organische views, waarmee Legends of Gaming het meeste succesvolle branded YouTube-kanaal van dit moment is. Acht bekende YouTube-gamers, waaronder Enzo en Milan Knol, strijden drie keer per week tegen elkaar in een challenge met populaire videogames. Wie in maart de meeste punten heeft, pakt de titel Legend of Gaming 2016/2017. De show haakt aan op de groeiende populariteit van online gaming en draait al aan acht landen. Frank: “Doordat we bekende vloggers hebben uitgenodigd als deelnemer, ontstaat er een kruisbestuiving tussen de fanbase van de vloggers en Legends of Gaming. We zitten nu op 190.000 subscribers en 8 miljoen views met circa 500.000 unieke kijkers per week.” Partners, zoals KPN en Samsung, zijn volgens Frank nodig om het project rendabel te maken. Ook de sponsorbekendheid zijn dus belangrijke gegevens. Volgens Frank de Wit zou er na eerste tests 85% sponsorbekendheid zijn. “Hoe meer afleveringen iemand bekeken had, hoe hoger de sponsorbekendheid.”

Frank de Wit (Endemol Beyond)

136 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 136

19-01-17 14:09

Business Impact

Brugklas van Tuvalu & AVROTROS een succes op alle kanalen Televisieprogramma’s maken is wat Tuvalu Media voornamelijk doet, maar kansen op YouTube laat het bedrijf niet liggen. Drie geleden plaatste de producent de content van Ali op Volle Toeren op YouTube. Het bedrijf wilde ook zelf ervaring opdoen op YouTube en startte enkele kanalen, waaronder PaardenPraatTV. Ondertussen heeft Tuvalu zijn eigen MCN met 350 miljoen views op de teller. Directeur Taco Zimmerman ziet lineair, online en on-demand naast elkaar groeien en elkaar bestuiven. Een goed voorbeeld is Brugklas, een productie van Tuvalu in samenwerking met AVROTROS. Sinds 2014 is de serie een succes bij de doelgroep 9-12 jaar en Taco Zimmerman (Tuvalu) een van de speerpunten van ZAPP en AVROTROS Jeugd. Lineaire uitzendingen worden aangevuld met backstage vlogs, achtergrondverhalen op YouTube en met posts op Instagram. Wat zijn de succesfactoren volgens Taco: “1. We maken publicaties herkenbaar en posten op vaste tijden. 2. Onze posts zijn interactief: we stellen veel vragen. 3. We hebben een aanvullend aanbod met vlogs en foto’s op YouTube en Instagram. 4. We hebben een hele goede webcare en 5. We behandelen in Brugklas onderwerpen die tot discussie leiden.” De getallen: op YouTube heeft Brugklas 63.500 abonnees en een dikke 16,5 miljoen views. De Brugklas-subsite op ZAPP heeft 300.000 bezoekers. Op Instagram heeft Brugklastv 170.000 volgers. Vanaf januari heeft Brugklas ook een account op Snapchat.

Marijn Poeschmann van YouTube over de plannen YouTube

Marijn Poeschmann (YouTube)

Het was nog even spannend of Marijn Poeschmann, Partner Manager - Content Partnerships YouTube op tijd aanwezig kon zijn. Door mist had haar vliegtuig uit London een fikse vertraging opgelopen, waardoor ze niet de eerste spreker kon zijn. Maar ze was precies op tijd om het café met haar bijdrage af te sluiten. Marijn vertelde over de ontwikkelingen bij YouTube en de trends waarop YouTube inspeelt. Ze noemt onder meer YouTube VR en YouTube Gaming, die een nieuwe ingang biedt op de content database. Zoekwoorden worden gamegerelateerd behandeld. YouTube is ook een partnership aangegaan met UEFA en IOC en alle rechthebbende omroepen die grote sportevenementen mogen uitzenden om ook online een geïntegreerde sportervaring aan te bieden.

137 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 137

19-01-17 14:09

De creator community wordt steeds groter. Om de groeiende hoeveelheid vragen goed te kunnen beantwoorden start YouTube een forum waarin beginners vragen kunnen stellen aan bestaande creators. De antwoorden worden gereviewd. YouTube is ook gestart met het uitreiken van bronzen, zilveren, gouden en platinum buttons voor makers met voldoende views. Enzo Knol is de eerste Nederlandstalige vlogger met een gouden button.

En de plannen voor 2017? • •

• •

YouTube gaat veel doen rond VR en 360 graden. YouTube krijgt een subscription service: YouTube Red. De voordelen: geen commerciële onderbrekingen en mogelijkheden voor background play, wat inhoudt dat het geluid van je filmpje hoorbaar blijft als je van scherm wisselt. De abonnementskosten zijn nog niet bekend, maar in de USA kost een abonnement $ 9,99. De mogelijkheid om video’s offline te gebruiken in je eigen apps. En: YouTube Kids, waarbij de contentdatabase zoekbaar wordt vanuit kindperspectief.

138 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 138

19-01-17 14:09

➔

CROSS MEDIA CAFÉ RADIO:

OVER RADIOPIONIERS, RADIOKUNST EN RADIO ON DEMAND Radio is al bijna 100 jaar oud, maar ontwikkelt zich nog volop. Het iMMovator Cross Media Café op 13 december in Beeld en Geluid gaf een overzicht van de radio-innovaties. Samenstelling en moderation: Monique van Dusseldorp.

iMMovator projecten Freek van ’t Ooster, directie iMMovator, opende het café met het nieuws van de Media Green Deal tussen mediabedrijven en de gemeente Hilversum. In de Green Deal spreken de mediabedrijven de intentie uit om voor de periode tot en met 2020 tenminste 70% van hun stroomverbruik te verduurzamen. Mir Wermuth vertelt kort wat dit jaar de plannen zijn voor de Nederlandse aanwezigheid op het jaarlijkse South by Southwest (SXSW)-festival in Texas. SXSW is dé ontmoetingsplek en broedplaats voor de internationale wereld van film, muziek en e-cultuur. Dit jaar presenteert de Nederlandse creatieve industrie zichzelf sterker dan ooit te voren. Onder de noemer de New Dutch Wave komt er een grote beursstand, een eigen huis voor o.a. demo’s en een podium, waar ruimte is voor o.a. fashion en dance. Voor ondernemers die zich op SXSW willen presenteren en willen participeren zijn er verschillende deelnemerspakketten. Instap: 500 euro. Wie interesse heeft, kan zich melden bij Mir Wermuth (iMMovator).

139 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 139

19-01-17 14:09

Beeld en Geluid en de expositie Idzerda op Google Arts & Culture Op 6 november 2019 bestaat radio 100 jaar. Beeld en Geluid loopt zich alvast warm met de online expositie Idzerda, the first radio broadcaster op Google Arts & Culture, een expositie over de Nederlander die op 6 november 1919 vanuit zijn eigen studio in Den Haag het allereerste radio-omroepprogramma uitzond. Carlien Booij, Coördinator Kennisloket en Collectiekennis en Hans van der Windt, Hoofd presentatie Beeld en Geluid vertellen meer over de keuze voor Google Arts & Culture. Via Google kan de expositie een groot internationaal publiek bereiken: de expositie blijft over een lange Carlien Booij en Hans van der Windt (Beeld en Geluid) periode staan en alle content is te downloaden en kan worden gebruikt door derden. Door de opzet van Google Arts & Culture zelf wordt de content van Beeld en Geluid ook in een breder perspectief geplaatst. De content wordt omringd door relevante content van musea en archieven over de hele wereld. De expositie komt ook in Beeld en Geluid.

Online radiostations plukken in de Radio.Garden Radio houdt niet op de grens en is niet alleen een medium voor muziek of informatie. Radio verbindt en geeft informatie over de afzender: je krijgt een beeld van de identiteit van de afzender, ook als je de taal niet spreekt. In het kader van het onderzoeksproject Transnational Encounters ontwikkelde Beeld en Geluid samen met Studio Puckey en Moniker een interactieve online installatie. Bas Agterberg, Specialist Mediahistorie Beeld en Geluid en Jonathan Puckey van Studio Puckey presenteerden met trots het resultaat: Radio.garden, een online wereld waar je op een virtuele globe live kunt intunen op online radiostations over de hele wereld. De online versie bevat ook een sectie waarmee je op dezelfde manier informatie kunt vinden over jingles, dé manier om je identiteit als zender neer te zetten. Op dezelfde wijze kun je de wereld ook afreizen voor historische clips en voor verhalen van mensen die vertellen hoe ze in aanraking kwamen met radio. De online versie wordt op dit moment vertaald in een 4D-installatie, waarbij de gebruiker met de hand kan navigeren. Met Radio.garden wordt de audiovisuele database op een originele manier ontsloten. Radio. garden werd op 12 december jl. openbaar gezet en opgepikt door nieuws-community Reddit.com. Binnen 24 uur werd Radio.Garden 300.000 keer bezocht. Virals blijken een specialiteit van Puckey. Jonathan Puckey (Studio Puckey)

140 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 140

19-01-17 14:09

Business Impact

Online radio wordt volwassen met v-OR Vincent Bruijnes van dance station DeepFM is voorzitter geworden van de Stichting Verenigde Online Radiostations (v-OR). De stichting heeft als doel de gemeenschappelijke belangen van online radio-exploitanten te behartigen en de professionalisering van de online radiomarkt te stimuleren. Monique van Dusseldorp interviewt Bruijnes over het belang van de stichting. Bruijnes: “De v-OR richt zich vooral op online stations die een serieuze, professionele speler zijn op de radiomarkt, partijen die hun zaken ook juridisch gezien goed op orde hebben en rechten afdragen.” De v-OR is uitdrukkelijk niet bestemd voor stations die ook via FM uitzenden. Bruijnes schat in dat op dit moment zo’n 1500 online stations actief zijn, daaronder vallen ook honderden ‘zolder-zenders’. De v-OR heeft op dit moment 15 leden, met name muziek-, thema- en evenementenzenders, waaronder Ferry Maats Soul Show, Soul Train, De Efteling, de Grandprix-zender en Kinderradio (zie ook onlineradion.nl). De stichting behartigt onder meer de belangen in juridische kwesties. Zoals: hoe ga je om met Vincent Bruijnes (v-OR) rechten als je uitzendingen buiten Nederland worden beluisterd? En: hoe weten online stations zeker dat hun afdrachten bij de artiesten terecht komen? Wat zijn de kansen voor online radio, wil Monique weten. Bruijnes ziet met name een markt voor online radio als themakanaal ter ondersteuning van andere initiatieven, bijvoorbeeld radio rondom evenementen. Of voor bedrijven, zoals hotels, die radio kunnen gebruiken om de beleving te versterken. Een succesvol voorbeeld is ook Efteling-radio. Wat het gemiddelde station opbrengt? Bruijnes maakt een grove indeling: starters zo’n 100 tot 1000 euro per maand. Een beetje volwassen station als DeepFM tussen de 10.000 en 20.000 euro.

MeLoveRadio combineert lineaire radio met on demand streaming Reinier Hamstra, mede oprichter StingR Interactive Radio, presenteert MeLoveRadio dat live radio en online streaming combineert. Meloveradio biedt een schil voor bestaande streamingdiensten en radiostations in de vorm van een webapp. De app fungeert als een soort muziekontdekker rond radio, aldus Hamstra. Via MeLoveRadio kunnen luisteraars zien welke tracks op dit moment worden gedraaid op alle populaire zenders, welke nummers volgen en wat de top 20 populairste tracks van elk station zijn. De luisteraar kan ook favoriete tracks opslaan, afspeellijsten aanmaken, muziek later afluisteren en delen. MeLoveRadio maakt bij online streaming gebruik van Spotify en YouTube. Op 16 december wordt ook de mobiele app gelanceerd.

Reinier Hamstra (StingR)

141 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 141

19-01-17 14:09

Heeft Hamstra geen negatieve reacties uit de radiowereld gekregen? Op MeLoveRadio wordt immers content van andere partijen binnen de MeLoveRadio-omgeving afgespeeld? Hamstra geeft aan dat hij alle grote partijen gesproken heeft gesproken en dat de constructie wettelijk is toegestaan. Nederland is het testland voor MeLoveRadio. De app is nu nog in bèta en moet nog goed uitgetest worden. Ook komen er nog apps voor tablets en carsystemen. Hamstra staat open voor partnerships.

BNR-luisteraar laat zien wat hij ervan vindt met Voizzup BNR radio wilde de luistertijd verlengen en schakelde daarvoor Voizzup in. Voizzup evalueert radioprogramma’s zonder de luisteraar naar z’n mening te vragen. Het bedrijf registreert gedrag: wanneer zet de luisteraar de radio harder of zachter, en wanneer zet hij de zender uit. Tommy Ferraz, Co-founder Voizzup en Annick van der Leeuw, eindredacteur BNR Nieuwsradio, vertellen over de ervaringen. Van der Leeuw stelt dat je als radiomaker vaak vanuit een onderbuikgevoel werkt. Via Voizzup kreeg ze dagelijks een top 5 van de best scorende en slechtst scorende items, waardoor ze heel nieuwe inzichten kreeg. Binnen een jaar had BNR het marktaandeel in de leeftijdsgroep 35-49 jaar vergroot van 0,7% naar 1,1% en was de luistertijd vergroot van 73 naar 108 minuten. BNR kon met de nieuwe luisterevaluaties diverse testen doen, waaronder experimenten met teasers rond commercialbreaks, met de lengte van breaks en met het al dan niet vermelden van de lengte ervan. Van der Leeuw vertelt ook over een test met sportitems van BNR.

Tommy Ferraz (Voizzup)

Sport wordt nooit met BNR geassocieerd en de vraag was of sportnieuws niet beter achterwege gelaten konden worden. Uit de Voizzup-evaluatie bleek dat sportitems juist in de top 5 scoorden van meeste populaire items. Luisteraars zagen sportnieuws als need-to-know, als onmisbaar onderdeel van hun dagelijkse nieuwsvoorziening. De redactie besloot vervolgens alleen sportnieuws uit te zenden als er ook echt nieuws was. Voor dataverzameling gebruikt Voizzup gebruikgegevens van de mobiele app. Met de app bereikt BNR 20% van het luisterpubliek, is dat geen smalle basis? Tommy Ferraz stelt dat het staton zelf moet beslissen of zij de app-luisteraars representatief vindt voor de luisteraar. Hij stelt daarbij dat gebruikers van een mobiele app vaak bewuster luisteren dan iemand die BNR bijvoorbeeld op de desktop aanzet en gewoon de hele dag laat draaien.

Jurre Bosman, directeur Radio NPO: Goede radio blijft verrassen De nieuwe directeur Radio NPO Jurre Bosman verwoordde het mooi: “Radio staat niet meer synoniem voor een kastje met een transistor.” Zenders worden merken, traditionele spelers vinden hun luisteraars via nieuwe kanalen en er ontstaan nieuwe businessmodellen en initiatieven. Voor welke strategie kiezen de radiozenders? Jurre Bosman is begin november benoemd tot Directeur Radio, Nederlandse Publieke Omroep. Hoe ziet hij de radiomarkt? En hoe denkt hij de groep jongeren warm te maken voor radio? Jurre Bosman is 39 jaar en was voorheen zendermanager bij Radio 2 en Radio 5. Hij werkt sinds z’n 17e op het Media Park, waar hij begon als producer bij 3FM: Bumalijsten tikken. Bosman is een echte radioman. Hij luistert veel en vaak, zeker nu hij verantwoordelijk is geworden voor de volledige NPO-portfolio.

142 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 142

19-01-17 14:09

Business Impact

Jurre: “Ik wil alles horen. Maar mij hoor je niet klagen. Ik heb van mijn hobby mijn werk gemaakt.” Hoe ziet Bosman de NPO in het radio-landschap? Bosman: “Het NPO-beleid is dat NPO overal aanwezig is. Voor radio betekent dat op FM en digitaal, maar ook online, via social media, Spotify, YouTube en Podcast. YouTube en social media gebruikt de NPO vooral voor promotie, om de luisteraar naar de eigen platforms van de NPO te leiden. “Anders leren we onze eigen publiek niet kennen.” De grootste uitdaging is volgens Bosman om radio aantrekkelijk en overal toegankelijk te houden. “Radio moet bij de eerste tien apps staan op elk platform.” Hij ziet ook zeker een toegevoegde waarde van radio boven alle on demand aanbod: “Goede radio blijft verrassen”. Veel jongeren groeien niet meer met radio op. Hoe bereik je ze en zorg je dat ze van radio gaan houden, Jurre Bosman (NPO) vraagt Monique van Dusseldorp. Bosman stelt dat FunX en 3FM aanwezig zijn waar de jongeren zijn: op festivals, Instagram, Facebook en YouTube. “We willen de jongeren gidsen over de beste platen en beste festivals. Live radio is daarbij slechts een van de kanalen.” Wat NPO onderscheidt volgens Bosman: “Wij maken radio met ons hart en niet alleen voor de cijfers. Binnen de NPO is nog steeds veel mogelijk.”

QMusic biedt visual radio Jan de Wever, Visual radio manager QMusic uit Brussel, is naar Nederland gekomen om te vertellen over de ontwikkeleing van QMusic visual radio. In 2012 startte het station met een vaste camera in de studio en een tickertape. “Maar hoe interessant is dat,” stelt De Wever. QMusic maakte de omslag naar een merkenstrategie voor QMusic, waarbij radio, app, site en televisie volledig werden geïntegreerd. Video werd professioneel opgepakt. Live audio- en videostreams zijn te zien en te horen via de apps en QMusic-site. En video daarnaast ook te zien via het digitale videokanaal. Er is bovendien interactie met de luisteraars/kijkers via social media en voting. De Wever vertelt dat deze hele organisatie alleen mogelijk was dankzij verregaande automatisering, zoals een automatische camera en automatische regie in de studio. QMusic ontwikkelde ook een eigen contentmanagementsysteem Dario waarin alle redactietools zijn geïntegreerd en die als basis fungeert voor alle output naar alle kanalen. De belangrijkste lessen: 1. Zorg voor draagvlak van DJ tot directie.2. Laat je video niet door DJ’s maken.

Jan de Wever (Qmusic)

143 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 143

19-01-17 14:09

BEAM op Spotify en YouTube BEAM is het jongerenmerk van de EO. 50.000 jongeren van 16-21 jaar zijn betalend lid en krijgen daarvoor kortingen op evenementen en een magazine. Tot een jaar geleden had BEAM ook een online radiokanaal dat fungeerde als kweekvijver voor nieuw talent. Aan het online kanaal kwam een einde na een herstructurering binnen de NPO. BEAM besloot vervolgens voor hun audio-aanbod naar Spotify en YouTube te gaan. Was dat een goed idee? Herbert Codée, Product manager BEAM, is niet ontevreden. De BEAM playlists op Spotify en YouTube worden door een groeiend aantal volgers beluisterd en bekeken. Volgens Codée komt dat onder meer door het onderscheidende aanbod: worship. De jongeren komen via whatsapp-berichten en gepersonaliseerde nieuwsbrieven bij de BEAM playlists op Spotify en YouTube uit. Ook Codée is van mening dat het belang van live radio steeds verder afneemt. Hij ziet nog wel toekomst voor ochtendshows, maar stelt dat het voor jongeren van belang is dat de content via meerdere platforms en on demand beschikbaar moet zijn.

Herbert Codée (Beam)

Radio 538 stroomlijnt content workflow met Prepr Bernard Jan Boekholt, Product Manager Prepr, en Menno de Boer, Program Manager en Music Director 538 werkten samen aan de ontwikkeling van Prepr, een smart content management systeem voor radiostations. Menno vertelt hoe het systeem de DJ’s ondersteunt bij het maken van goede shows. Hij stelt dat de DJ’s van 538 tijdens hun show kleine en grote verhalen willen vertellen en daarvoor veel informatie verzamelen, zoals nieuwsfeiten over artiesten, verkeersinformatie, biografieën of reacties van luisteraars via social media. Deze informatie komt uit steeds meer bronnen, waarvoor de DJ’s diverse media en schermen gebruikten. In Prepr staat alle informatie die de DJ nodig heeft in één timeline. Vanuit de timeline kan de informatie vervolgens worden gedistribueerd naar de diverse kanalen, zoals de eigen website of social media. Prepr zorgt ook voor een online newsfeed en voorkomt dat alle 538-DJ’s dezelfde berichten gebruiken. In ontwikkeling zijn onder andere features voor statistieken en luisteraarsprofielen, die belangrijk zijn als feedbackloop naar het content management systeem. Prepr wordt ook uitgerold bij de andere zenders van de Talpa-groep.

Menno de Boer (Radio 538)

144 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 144

19-01-17 14:09

➔

HBBTV KIJKT VOORUIT We hebben vanuit het HbbTV Forum Nederland mooie dingen voor HbbTV ontwikkeld in 2016. Er is een nieuwe call-to-action, een nieuw icoon en een nieuwe merkstrategie ontwikkeld in een samenwerking met de marketingafdelingen van RTL, SBS en NPO. Het resultaat is samengebracht op drukoprood.nl. Daar kan het publiek zich kort en bondig over HbbTV informeren. Voor professionals hebben we een handleiding gemaakt waarmee ze de HbbTV call-to-action in programma’s kunnen integreren. Daarin staat bijvoorbeeld hoe het icoon gebruikt moet worden, welke afstanden en afmetingen gerespecteerd moeten worden etc. Dat klinkt eenvoudig, maar het is doordacht. De bestaande call-to-action van de NPO verdwijnt op een groot aantal TV’s bijvoorbeeld achter een balk die in beeld komt als je van kanaal wisselt waardoor niemand de call-to-action ziet. Dus hebben we een plek gedefinieerd die bij vrijwel alle TV’s vrij blijft bij het zappen. De website, de call-to-action en het icoon zijn op het Mediapark Jaarcongres (MPJC) gepresenteerd door Henk Hagoort, voorzitter van de Raad van Bestuur van de NPO. Verder hebben we ervoor gekozen het HbbTV te blijven noemen. Om niet nog een derde term naast HbbTV en de rode knop te introduceren. Misschien niet heel sexy maar komt de duidelijkheid ten goede. Bij radio zie je bijvoorbeeld dat in Nederland ‘digital radio’ als merk en DAB (de technische term) naast elkaar worden gebruikt. HbbTV is een technische afkorting, maar is te vinden in de specificaties van de TV fabrikanten, dus hebben we besloten die term te handhaven en daarnaast een ‘druk op rood’ website en campagne te ontwikkelen omdat de rode knop internationaal de knop op je afstandsbediening is waarmee je interactiviteit aangaat op je TV.

145 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 145

19-01-17 14:09

De Nederlandse markt ontwikkelt zich anders dan bijvoorbeeld Duitsland. In Duitsland is HbbTV groot en zijn er 13 miljoen huishoudens met HbbTV, en wordt de mogelijke markt geschat op 26 miljoen huishoudens. In Nederland zijn er eind 2016 slechts 300.000 huishoudens die HbbTV ontvangen. Dat verschil wordt veroorzaakt omdat de Duitse en Nederlandse TV markt qua distributie anders in elkaar zitten. Maar Ziggo, een aantal kleinere kabelmaatschappijen, Digitenne en satellietdistributeurs geven het HbbTV signaal wel door. Het komt echter alleen bij je TV aan als die direct zonder set-top-box is aangesloten, en dat hebben veel huishoudens niet. Kabelaar Delta lost dat

146 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 146

19-01-17 14:09

Business Impact

probleem bijvoorbeeld op door een set-top-box te leveren die zelf HbbTV ondersteunt zodat ook klanten met een oudere TV HbbTV kunnen gebruiken voor de regionale diensten van Delta. HbbTV is met het besluit van Engeland en Italië om de standaard ook te gaan gebruiken een echt Europees breed project. Het enige land dat nog vrijwel niets met HbbTV doet is België. In Nederland leverden NPO en SBS diensten. De NPO gaat in 2017 bezig met HbbTV voor navigatie, informatie en interactie. SBS continueert de diensten bij de Champions League, VT Wonen en enkele reclames. RTL wacht nog op een groter bereik voordat er diensten worden ontwikkeld. De Duitse RTL zusterbedrijven zijn zeer actief, onder andere met de mogelijkheden van targeted advertising waarvoor ze het Duitse bedrijf Smartclip hebben overgenomen. Targeted advertising is iets waaraan we al lang gewend zijn op het internet. Het komt erop neer dat een reclameblok via HbbTV aangepast wordt aan je profiel. De HbbTV laag krijgt te horen dat er een advertentieblok aankomt en zorgt ervoor dat er één of meer reclames die bij je profiel passen worden gedownload. Op het moment dat het reclameblok begint worden de gedownloade reclames afgespeeld in plaats van die in het antennesignaal zitten. In Duitsland is dit al dagelijkse praktijk, en op het internet zijn we niet anders gewend. Voorstanders van targeted advertising zeggen dat de reclames die je ziet hiermee interessanter worden omdat ze beter bij je interessegebieden passen. Een andere toepassing kan bijvoorbeeld zijn dat ze worden aangepast aan de samenstelling van de groep personen met wie je TV kijkt. Je gezin met kleine kinderen, of met vrienden. In 2017 gaat het HbbTV Forum op pauze in afwachting van technische ontwikkelingen tussen 2017-2019. Targeted advertising is iets waar HbbTV klaar voor is, maar wat aan de reclame kant nog ontwikkeld moet worden. Een ander voorbeeld van een techniek in ontwikkeling is independent application discovery. Met die techniek wordt een watermerk meegestuurd in het signaal, dat door een chip in de TV wordt opgemerkt zodat de TV de juiste interactieve dienst aan kan bieden, ook zonder dat het HbbTV signaal meekomt vanaf de set-top-box. Maar dat betekent dat TVproducenten een chip moeten gaan inbouwen, wat pas vanaf 2018 zal gebeuren. Dan zal ook het bereik in landen waar dat nu nog beperkt is groeien. De TV’s zijn er klaar voor, die worden voor de hele Europese markt volgens dezelfde specificaties ontwikkeld. Met de volwassenheid van de Duitse markt, de ontwikkelingen in Frankrijk, Spanje, Polen, e.d., en het instappen van Italië en Engeland zijn we ervan overtuigd dat HbbTV ook in Nederland weer door de omroepen gaat worden opgepakt en dat het icoon en de call-to-action alsnog ingezet gaan worden.

147 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 147

19-01-17 14:09

➔

DUTCH MEDIA INNOVATORS LATEN INNOVATIES ZIEN OP IBC Het consortium Dutch Media Innovators heeft als doel om business te genereren met de Verenigde Staten. Samen sta je sterk! Door samen op te trekken op gebied van promotie en business development creëren ze business kansen in Amerika. Op de IBC, als de hele internationale broadcast industrie in Amsterdam neerstrijkt, presenteerden de Dutch Media Innovators hun diensten en producten. Nederland loopt voorop als het gaat om innovatie in de media-industrie met grote televisie formats die van Nederlandse makelij zijn, de productie van spraakmakende reclamecampagnes en Nederlandse technologiebedrijven die de achterkant van grote on demand diensten verzorgen. Maar internationaal succes krijg je niet zomaar. Daarom bundelen zeven bedrijven samen met iMMovator en RvO hun krachten als de Dutch Media Innovators in het Partners in Business Programma (PIB). Ze werken samen om het imago van Nederland als digitaal kennisland te verbeteren, hun business development te versterken en kennis met Amerikaanse instellingen uit te wisselen. De Dutch Media Innovators bestaan uit Corrino, 24i, MediaMonks, Appromoters, Beeld en Geluid, TNO en Angry Bytes. Vanuit het idee: samen sta je sterker, richten deze zeven bedrijven zich op Californië om daar nieuwe business te genereren. De komende twee jaar worden handelsmissies, matchmaking activiteiten en gezamenlijke aanwezigheid op beurzen georganiseerd. In 2016 gingen de Dutch Media Innovators gezamenlijk naar SXSW om zich te laten inspireren, een internationaal netwerk op te bouwen en zich te oriënteren op een meer prominente aanwezigheid in 2017.

148 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 148

19-01-17 14:09

Business Impact

In het najaar van 2016 presenteerden ze zichzelf al gezamenlijk op de conferentie van de IBC. In de eerste week van september strijkt traditiegetrouw de internationale broadcast industrie neer in Amsterdam om hun laatste producten en diensten te tonen op de immense beursvloer van de IBC. Daarnaast wordt er een high level conferentieprogramma georganiseerd waar de trends en ontwikkelingen in de industrie besproken worden. Dutch Media Innovators presenteerden daar hun producten en diensten op het gebied van virtual reality.

Beeld en Geluid: VR in museale context Kelly Mostert presenteert namens Beeld en Geluid het project ‘Mine explorer’, een VR experience waarin bezoekers ervaren hoe het is om in een mijn te werken. Deze VR experience werd gemaakt naar aanleiding van het Jaar van de Mijnen en is te zien in Museum Limburg. Virtual reality heeft al veel toepassingen in gaming en de makerlaardij, maar de museale wereld staat nog aan het begin als het gaat om het gebruik van VR bij exposities. En dat terwijl je met VR mensen een ervaring kunt bieden die ze normaal gesproken niet kunnen hebben. Bijvoorbeeld omdat de situatie zich afspeelt in het verleden, zoals bij de ‘Mine explorer’ het geval is. Maar er zijn ook andere voorbeelden zoals de visualisatie van de Gouden Eeuw in het West Fries Museum of de 360 graden video van verwoeste tempels in Syrië in het Museum of Stolen / Destroyed Art. In de ‘Mine explorer’ zit je als gebruiker in een mijnkarretje en zie je op de muren video’s van het leven in de mijnen. Daarnaast hoor je geluiden en verhalen van mijnwerkers die bewaard zijn in het archief. Bij de productie heeft Beeld en Geluid nauw samengewerkt met de startup Virtual Dutchman. De VR experience is uitgebreid getest met gebruikers om de goede tijdsduur, stijl, mate van ‘immersion’ en vermaak te bepalen. De installatie is gemaakt voor personen van 8 tot 70 jaar oud en moest daarmee erg toegankelijk zijn. Als Mostert de ‘Mine Explorer’ opnieuw zou mogen maken zou ze nadenken over een non-lineaire ervaring, waarbij je niet in een karretje zit, maar vrij kunt rondlopen door de ruimte en zelf dingen kunt ontdekken. Heeft VR toekomst in musea? Mostert denkt van wel, omdat je bezoekers door middel van VR écht een situatie of tijdperk kunt laten beleven. Het is wel van belang om goed na te denken over het design en gebruikers in een vroeg stadion je productie te laten testen om de ervaring te verbeteren. Beeld en Geluid gaat nog verschillende activiteiten opzetten om VR in de culturele sector te stimuleren.

De Latooys openden Let's YouTube

149 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 149

19-01-17 14:09

Angry Bytes â&#x20AC;&#x201C; Hybrid TV apps Marc Veuger is oprichter van Angry Bytes en heeft samen met 24i een hybride TV app ontwikkelt die hij presenteert op de IBC. Eerder ontwikkelde Angry Bytes de app van de Nationale IQ test, waarbij gebruikers live mee kunnen spelen met de IQ test op tv. Uit statistieken blijkt dat vooral een jongere doelgroep van de app gebruik maakte, terwijl het programma vooral door ouderen wordt bekeken. Echter haakte 30 procent van de gebruikers af tijdens de test op tv. Hoe kan dit verbeterd worden? Angry Bytes ontwikkelde door en verbeterde onder meer de toegankelijkheid van de app. Zo is de app nu web based en is er geen login nodig om mee te doen. Daarnaast werd er veel aandacht besteed aan visuele feedback. Maak van de livingroom een gameroom!

Marc Veuger ( Angry Bytes)

Er zijn verschillende niveaus waar de nieuwe versie (PlayNow) feedback wordt gegeven. Wanneer je je smart tv aansluit op de Philips Hue lampen dan zullen je lampen reageren op je antwoord. Heb je het goed, dan kleuren de lampen groen, heb je het fout, dan wordt je lamp rood. Competitie in de huiskamer krijgt hierdoor een nieuwe dimensie. Maar ook in een televisieprogramma kan feedback gegeven worden over het spel of stemgedrag via PlayNow. In de nacht van de popmuziek laat de presentator bijvoorbeeld statistieken zien van het stemgedrag op muziek. Dit kon zelfs opgesplitst worden per provincie, wat weer tot nieuwe gespreksstof leidde in de studio. Ook via HbbTV laat PlayNow feedback zien. Ondanks dat HbbTV een standaard is, zijn er toch veel verschillen per scherm en aanbieder. 24i hielp Angry Bytes om dit op te lossen. Een mooie samenwerking tussen de twee Dutch Media Innovators. Tijdens zijn presentatie laat Veuger een demo zien van PlayNow en wat je er als televisiemaker allemaal mee kunt doen. Maak een leaderboard met deelnemers, geef de gemiddelde score of rating weer of gebruik de omgeving voor een commercieel aanbod. Is PlayNow voor ieder content type geschikt? Veuger geeft aan dat dit zeker niet het geval is. Bij drama zijn bijvoorbeeld alle ogen gericht op het eerste scherm. PlayNow is met name relevant voor formats waarbij de kijker mee kan spelen en waarbij je de input van de kijker live kunt gebruiken.

TNO: Streaming VR Omar Niamut is onderzoeker bij TNO en razend enthousiast over VR. Hij ziet een grote toekomst voor VR, maar voor het zover is moeten er nog de nodige hordes genomen worden. Zo zal er meer en betere content gemaakt moeten worden, headsets moeten toegankelijker en goedkoper worden en de grotere merken en platforms moeten de technologie nog gaan omarmen. Daarnaast zal VR in hogere resolutie beschikbaar moeten komen, is er meer bandbreedte nodig en zal de technologie sneller op beweging moeten reageren om misselijkheid te voorkomen. TNO heeft een nieuwe technologie ontworpen die voor deze problemen een oplossing biedt.

150 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 150

19-01-17 14:09

Business Impact

De technologie is gebaseerd op interactieve UHDTV op mobiel, waarbij je zelf kunt inzoomen op een video. Daarbij wordt niet alles in hoge kwaliteit gestreamd, maar alleen dat stukje waar je op inzoomt. Dezelfde technologie wordt nu gebruikt voor VR. Het beeld van een VR productie wordt daarbij opgedeeld in verschillende delen, en alleen het deel waar je naar kijkt wordt in hoge resolutie gestreamd (ongeveer 10% van het geheel). Dit kost minder bandbreedte en zorgt voor een prettige kijkervaring. Als je beweegt wordt er snel een andere gedeelte op hoge kwaliteit gestreamd. Daar zit wel een kleine vertraging in, maar eigenlijk is dat niet waar te nemen en heb je daar ook geen last van. De oplossing werkt al binnen de huidige bandbreedtes en op bestaande netwerken. Bovendien is de technologie makkelijk op te schalen. Op de IBC is een demo te zien op de stand van Harmonic, een partner van TNO bij deze technologie. Maar TNO wil verder gaan op het gebied van VR. Zo zijn onderzoekers bezig met Social VR, waarbij je met je vrienden samen VR kunt ervaren (door gebruik van avatars). Ook wordt er gewerkt aan VR Conferencing, waarbij gezamenlijke taken verricht kunnen worden in VR.

MediaMonks – luxe VR ervaring met Etihad Robert-Jan Blonk en Chris Byrne zijn net klaar met een van de grootste VR producties van MediaMonks tot nu toe. Voor de luchtvaartmaatschappij Etihad maakten ze een VR beleving in een van hun luxueuze vliegtuigen. Nicole Kidman leidt je in het verhaal rond door een vliegtuig op weg naar Abu Dabi. Als gebruiker heb je ook hier de mogelijkheid op een plek te zijn waar je normaal gesproken niet bent, en om een verhaal te beleven vanuit iemands anders perspectief, namelijk die van Nicole Kidman. De ambitie lag hoog, de VR beleving moest de beste 360 video ooit worden en alles werd uit de kast gehaald. De productie leek veel op die van een Hollywood film. Er was veel voorbereidingstijd om helder te krijgen waar de camera’s komen, waar de acteurs zich dan bevinden en hoe deze geregisseerd worden. Dit werd allemaal uitvoerig uitgetekend in storyboards. Ook moest er veel op maat gemaakt worden door onder meer 3D printing. Maar ook de postproductietijd was veel lan-

151 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 151

19-01-17 14:09

ger dan bij een normale filmproductie. Er is veel data om te bewerken, om de kleuren aan te passen zodat het geheel een luxe uitstraling krijgt en elementen te verbloemen die niet in beeld mogen komen. Wat zijn de belangrijkste lessen die MediaMonks geleerd heeft bij de VR productie? Allereerst is het belangrijk dat de gebruiker echt het gevoel heeft aanwezig te zijn in een vliegtuig. Daarbij moet de omgeving natuurlijk voelen en moet je je er comfortabel in voelen. Bewegingen in een shot moeten langzaam opgebouwd worden, anders heb je de kans dat je gebruiker misselijk wordt. Timing is van groot belang: laat ze wennen aan de omgeving, geef ze de kans om zich te oriënteren voordat het verhaal meteen in actie overgaat. De uitgebreide voorbereidingstijd en postproductietijd heeft zijn vruchten afgeworpen. Bezoekers van IBC krijgen na de presentatie de tijd om de VR beleving te ervaren en achter Nicole Kidman aan door het luxe vliegtuig te lopen. Menig bezoeker staat versteld van de kwaliteit van de productie.

U P DAT E

Pijlen richten op SXSW Na een kennismaking met SXSW in 2016, worden er grote plannen gemaakt door de Dutch Media Innovators om prominenter aanwezig te zijn op SXSW2017. In Austin wordt op 12 maart 2017 “New Dutch Wave” gelanceerd, wat onder andere bestaat uit ‘Take Over House’ waar de Nederlandse Creatieve Industrie (waaronder Dutch Media Innovators) een eigen podium krijgt. Het ‘Take Over House’ is een aanvulling op de reguliere deelname van Nederlandse partijen aan SXSW. Startup Envoy ZKH Prins Constantijn zal het Take Over House op het festivalterrein op 12 maart openen. New Dutch Wave is een initiatief van de creatieve bedrijven Corrino Media Group, WINK en Enterprise Summit, omdat zij op vorige edities zagen dat Nederland voor meer impact kunnen zorgen als de krachten gebundeld worden. Het initiatief wordt actief ondersteund door de Dutch Media Innovators. Ook BUMA Cultuur, Dutch Digital Agencies, het topteam Creatieve Industrie en de gemeentes Amsterdam en Rotterdam ondersteunen het plan. New Dutch Wave bestaat uit een take-over house, een paviljoen op de Interactive SXSW Trade Show, en een online platform. Dutch Media Innovators zullen het huis gebruiken voor lezingen, business pitches, product-demo’s en showcases. NDW is ook chill hangout tijdens de kakafonie van het festival, en de plek waar business rooms geboekt worden om ongestoord met relaties af te spreken.

152 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 152

19-01-17 14:10

Business Impact

➔

SPOT ON: MATCHHAMSTER – OP EIGEN KRACHT GROEIEN IN NIEUWE MARKTEN De groei van de hoeveelheid content op internet, de daaraan gekoppelde uitdaging om de contentdistributie online te controleren en de moeilijke positie waarin veel mediabedrijven zich bevinden… dat waren voor de jongens van Matchhamster de aanleiding om met hun bedrijf van start te gaan. Matchhamster levert business intelligence aan andere bedrijven door tekstuele content te vergelijken met het internet. ‘We werken op dit moment voornamelijk voor (internationale) nieuwsuitgevers en persbureaus,’ legt Managing Director en mede-oprichter Yuri Martens uit. ‘We brengen voor hen de online distributie van hun artikelen in kaart, wat hen helpt bij het meten van contentafname van hun klanten, het vinden van leads voor nieuwe business en het herkennen van plagiaat. Doordat wij gebruik maken van Google kunnen we in bulk content vergelijken met zo’n beetje alle relevante content online. Andere tools die monitoren maken meestal gebruik van beperkte lijsten websites die ze crawlen waardoor de scope beperkt is. Dat maakt ook dat onze tool breder inzetbaar is en naast de media ook voor andere doelgroepen interessant is.’

Mis De medewerkers van Matchhamster hebben al bijna 10 jaar ervaring met online contentmonitoring. Martens: ‘Daarnaast zit onze kracht in de flexibiliteit. Iedere klant heeft z’n eigen specifieke wensen en daar proberen wij aan te voldoen door eerst goed naar de klant te luisteren en vervolgens die data/informatie te leveren die de klant wil zien. Zo helpen we onze klanten met waardevolle informatie waarover ze voorheen niet beschikten.’ Soms gaat er weleens iets mis. Martens ‘Nadat we funding kregen, zaten we in de productontwikkeling op 2 sporen, waardoor we een aantal maanden te weinig vooruitgang boekten en we waardevolle tijd en middelen leken te hebben verspild. Door een keuze te maken over de te volgen strategie, hebben we dat om weten te draaien. We hebben geleerd om te kiezen voor de weg die zich heeft bewezen en niet te ver door te gaan in de aannames die je samen hebt. Durf keuzes te maken, ook als dat betekent dat je een goed idee in de ijskast moet zetten of zelfs helemaal moet cancelen. Tijd en geld kun je immers maar 1 keer inzetten.’

Eigen kracht Matchhamster is een van de bedrijven die heeft deelgenomen aan het acceleratorprogramma Media Matters. ‘Tot nu toe zijn het netwerk en de kennis-sessies goed bevallen,’ aldus Martens. ‘We zijn bijvoorbeeld in gesprek met een grote Zweedse uitgever en dat contact kwam tot stand via een meeting die was georganiseerd door Media Matters.’ ‘Het gaat doed met Matchhamster, zegt Martens.’ Intussen werken we voor 30 merken en zijn we actief in Nederland, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. De toekomst? Op eigen kracht groei realiseren in voor ons nieuwe markten als de Verenigde Staten en Duitsland.

153 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 153

19-01-17 14:10

CO LU M N

➔

ERIK VAN HEESWIJK ‘WE MOETEN IETS MET DATA’ Het jaar 2016 was het jaar waarin voor het eerst de gevleugelde woorden ‘Big Data’ voortdurend over de vergadertafels van de directies vlogen. ‘We moeten iets met data’, sprak meestal één van de managers, en de anderen knikten instemmend. En als je dan echt de goeroe van het bedrijf wilde zijn, trok je een diepe frons over je voorhoofd en sprak filosofisch: ‘eigenlijk worden we een databedrijf.’ De stilte die dan volgde was de overwinning van de ziener.

Onderbuikgevoel Big Data is hot, en hoe ongericht de wens soms ook is, de focus op data is ongetwijfeld de meest ingrijpende golf die de mediasector de komende jaren zal overspoelen. We willen met data bepalen welke verhalen we moeten maken en hoe we ze distribueren. We gaan de openbare data van onze concurrenten verzamelen, en de persoonlijke informatie van onze beste klanten in grote databases onderbrengen. We zullen onze websites, apps en social media beter timen en zelfs personaliseren. Natuurlijk, ons fingerspitzengefühl blijft belangrijk. Maar de wereld is te ingewikkeld geworden voor alleen onderbuikgevoel, zo beseffen we. We horen al jaren verhalen over de datascientists van Netflix die met grote precisie ons kijkgedrag kan voorspellen. We kijken met een mengeling van ontzag en afschuw naar de datagedreven artikelen van Buzzfeed en de opmars van Artificiële Intelligentie (AI). We snappen inmiddels dat we ‘er iets mee moeten’ en geven er een nuchtere Nederlandse draai aan. Gelukkig.

Avontuur Bij CleverLions gaan we er altijd van uit dat daarin drie soorten mediaprofessionals werkzaam zijn: zij die het niet weten, zij die het denken te weten en zij die het proberen; de middelste categorie is het gevaarlijkst. Want nieuwe wegen bewandelen zit vol met avonturen, en je komt er alleen maar door voortdurend kleine duidelijke stappen te maken en experimenten te wagen. Onbevooroordeeld. Iemand die claimt de impact van data op media tot in de details te begrijpen verdient groot wantrouwen. Wij hebben een bedrijf opgezet dat zich gespecialiseerd heeft in mediastrategie en data, dus van ons mag je verwachten dat we dat avontuur met groot enthousiasme tegemoet treden. We staan te popelen. Maar de afgelopen week bekroop me voor het eerst ook een gevoel van empathie, medelijden met de mensen die innovatie niet in hun bloed hebben. Onze organisaties hebben de afgelopen 10 jaar nog maar net de storm doorstaan die ‘internet’ heet. En juist als we daarin net wat comfortabeler worden, als we wennen aan het idee dat we ‘digital first’ doen, komt alweer de volgende grote disruptie. Met weer andere goeroes. Laten we leren van de fouten die we in de opkomst van het internet hebben gemaakt. Maatvoering en cultuur, dat zouden de basisbegrippen moeten zijn op de vergadertafels. Maatvoering, want Big Data kan als lange termijn ontwikkeling nauwelijks onderschat worden, maar zonder kennis van zaken miljoenen vrijmaken voor megalomane projecten, daar wordt niemand wijzer van. En cultuur, want het zal de komende jaren belangrijker zijn dan ooit om de juiste mensen binnen te halen en ook deze storm te omhelzen. Want wat heb je aan geniale toekomstplannen als je met de slimme vernieuwers nuttige experimenten kan doen? Erik van Heeswijk CEO van CleverLions

154 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 154

19-01-17 14:10

Over iMMovator ➔

Over iMMovator

➔

Events

➔

Onderzoek

➔

m Projecten & Progra

➔

Hilversum Media C

➔

Media Groen

ma's

ampus

eve industrie

ovatie in de creati KNL: Kennis en inn

➔

CLIC

➔

Spectacular Arena

➔

ale Ketenoverleg Digit

➔

Media Matters

➔

Organisatie

➔

Participanten

•16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 155

eXperiences TV

19-01-17 14:10

➔

NETWERKORGANISATIE, EXPERTISECENTRUM, PROJECTBUREAU Uit de voorgaande hoofdstukken blijkt hoe divers de activiteiten van iMMovator zijn. Van Cross Media Cafés via onderzoeksrapporten zoals de Monitor Creatieve Industrie tot projecten zoals het HbbTV Forum Nederland. Deze diversiteit past goed bij het dynamische karakter van de crossmediasector en bij het type organisatie dat iMMovator wil zijn.

Missie: versterken van de crossmediasector Het iMMovator Cross Media Network is een netwerkorganisatie die zich richt op het aanjagen van innovatie in de media gedreven door economisch rendement (bedrijvigheid, omzet, investeringen). We doen dat door rond actuele thema’s kennis te organiseren en te programmeren. Via events (offline) en online bouwen we met onze partners aan een breed netwerk van professionals voor wie innovatie in media relevant is. Waar versnelling in samenwerking mogelijk is, brengen we partijen bijeen en faciliteren we acceleratie door het organiseren van programma’s, projecten en platforms. Als netwerkorganisatie brengt iMMovator verschillende partijen bij elkaar om kennis uit te wisselen over de nieuwste ontwikkelingen binnen de crossmedia industrie. Onze events zijn de plek bij uitstek om op de hoogte te raken van de stand van zaken in de crossmedia industrie. Voor onze events worden sprekers aangetrokken die normaliteit niet voor de hele industrie toegankelijk zijn. Wij vragen ze tijd vrij te maken om hun visie en ervaringen te delen. Actuele thema’s worden in een informele sfeer behandeld, waarbij bezoekers de crossmedia industrie en haar breedheid ervaren. Als expertisecentrum vergaart iMMovator, vaak in samenwerking met andere partijen, ook zelf informatie over de sector: waar liggen innovatiekansen en hoe kunnen we die benutten? Om nieuwe ontwikkelingen te versnellen en innovatiekansen te benutten organiseert iMMovator projecten gericht op specifieke onderwerpen. Om nieuwe ontwikkelingen te versnellen en innovatiekansen te benutten organiseert iMMovator geregeld projecten, gericht op specifieke onderwerpen. IMMovator is daarbij vaak de aanjager en initiator van innovatie en brengt daarbij overheden, kennisinstellingen en het bedrijfsleven samen om nieuwe verbindingen te leggen, samenwerking te bevorderen, kennisuitwisseling te stimuleren en partijen te mobiliseren rond een bepaald thema. Door deze brede invulling van haar rol kan iMMovator goed anticiperen op kansen en ontwikkelingen in de crossmediasector. IMMovator Cross Media Network maakt latente vragen en innovatiekansen expliciet en neemt initiatieven waaraan bij participanten, bedrijven, kennisinstellingen, overheden en andere partijen in de crossmediasector behoefte blijkt te zijn.

156 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 156

19-01-17 14:10

Over iMMovator

➔

EVENTS Als netwerkorganisatie organiseert iMMovator een aantal evenementen om kennisdeling tussen bedrijven, overheden en kennisinstellingen te bevorderen. Het organiseren van deze contact momenten gebeurt in grootschalige events zoals Cross Media Cafés, het Mediapark Jaarcongres en de Media Future Week maar ook tijdens kleinschalige workshops en masterclasses waar meer plek is voor interactie.

Cross Media Cafés De Cross Media Cafés zijn vakbijeenkomsten waarin leden van het iMMovator Cross Media Network in korte tijd worden bijgepraat over een relevante ontwikkeling in het crossmedia veld. Cross Media Cafés zijn de plek bij uitstek om op de hoogte te raken van de stand van zaken in de crossmedia industrie. Het is een plek om snel te leren van de ervaringen van anderen en daarover met anderen in gesprek te raken. Elk Cross Media Café is georganiseerd rond een bepaald thema. Nieuwe businesscases, veranderingen in de sector en markt onderzoeken zijn een aantal van de onderwerpen die binnen een thema aan bod komen. De bijeenkomsten zijn grootschalig opgezet en vinden plaats in een mediaomgeving zoals een studio op het Media Park of een theaterzaal van Beeld en Geluid. Experts geven hun visie of presenteren cases. In de pauze en tijdens de borrel kan er met deze bedrijven verder gepraat worden tijdens het demo café: de bedrijven presenteren zich bij een statafel aan de bezoekers. Doorgaans komen er zo’n 200-300 leden uit het netwerk op de Cross Media Cafés af. Meer informatie (ook voor actuele thema’s en data) op: www.immovator.nl/crossmediacafe

Meet the Master Geregeld zijn er internationale experts in Nederland voor een groot congres. IMMovator haalt deze goeroes voor of na hun optreden naar het Media Park voor een kleinschalige, interactieve ‘Meet the Master’ sessie. Tijdens deze sessie kan de master uitgebreid zijn verhaal doen en inspiratie en input bieden voor een visie of strategie. Daarnaast krijgen de deelnemers de mogelijkheid om de master vragen te stellen of een case voor te leggen. In 2016 zijn er vijf Meet the Master sessies georganiseerd, met de volgende sprekers: • Meet the Master Scott Smith over bots in de media (verslag is te vinden in hoofdstuk 2) • Meet the Master met storyteller Floris Kaayk (verslag is te vinden in hoofdstuk 3) • Meet the Master met John Underkoffler over future media interfaces (verslag is te vinden in hoofdstuk 3) • Meet the Master met mediabusiness goeroe Seth Shapiro (verslag is te vinden in hoofdstuk 4) • Meet the Master met Lindsay Poulton over digital storytelling en VR (verslag is te vinden in hoofdstuk hoofdstuk 2)

Technology Updates De Technology Updates zijn, zoals de naam al doet vermoeden, een stuk technischer van aard dan onze andere activiteiten. In een dagdeel word je door experts bijgepraat over een actuele nieuwe

157 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 157

19-01-17 14:10

ontwikkeling. Door een interactieve opzet komen jouw vragen aan bod en er zullen een aantal praktische handvatten gegeven worden waar je direct mee aan de slag kunt. Daarmee zijn de technology updates interessant voor professionals die meer willen weten over het desbetreffende onderwerp, omdat zij er in hun dagelijks werk mee te maken hebben. In 2016 werden technology updates georganiseerd over: • • • •

Blockchains, dé oplossing voor auteursrechten (verslag in hoofdstuk 2) Hoe maak je goede 360° mediacontent? (verslag in hoofdstuk 2) Technology Update: Watskeburt?! (verslag in hoofdstuk 2) Technology Update: Better pixels, effect of image quality on immersiveness (verslag in hoofdstuk 2)

158 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 158

19-01-17 14:10

Over iMMovator

➔

ONDERZOEK Als expertisecentrum bundelt iMMovator kennis over de crossmedia industrie. Ons meest bekende publicatie is de Monitor Creatieve Industrie.

Monitor Creatieve Industrie De Monitor Creatieve Industrie 2014 (opvolger Cross Media Monitor) is een analyse van de ontwikkelingen binnen de ICT en creatieve industrie. De monitor laat zien waar de Creatieve Industrie en de ICT sector staat en wat de belangrijkste ontwikkelingen in de clusters en steden zijn. In welke sectoren in de Creatieve Industrie zijn opvallende stijgingen of dalingen te zien? Hoe zit het met de toegevoegde waarde? Wat moeten we met de versnippering? En welke steden huisvesten de meeste banen in de Creatieve Industrie? Waarom rekenen we bepaalde onderdelen wel en niet mee? Welke sectortransities vinden er plaats? Diverse beleids- en bedrijfsstrategieën zijn erop gericht deze innovaties en ontwikkelingen te stimuleren of commercieel te benutten. De Monitor Creatieve Industrie laat zien waar de creatieve sector staat en wat de belangrijkste ontwikkelingen in de clusters en steden zijn en is daarom bijzonder geschikt als input voor beleids- en bedrijfsstrategieën. De Monitor Creatieve Industrie is uitgevoerd door TNO en Paul Rutten Onderzoek.

159 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 159

19-01-17 14:10

➔

PROJECTEN & PROGRAMMA’S Naast diverse evenementen en onderzoek initieert iMMovator projecten en programma’s. Deze zijn erop gericht innovatie te stimuleren en brengen overheden, kennisinstellingen en het bedrijfsleven bij elkaar. Om verbindingen te leggen, samenwerking te bevorderen, kennisuitwisseling te stimuleren en partijen te mobiliseren rond een bepaald thema. IMMovator neemt in de projecten vaak de rol aan van aanjager en activator en zorgt ervoor dat partijen uit de keten afspraken maken rondom een innovatie. Bijvoorbeeld om duurzamer te gaan produceren (Media Groen), de uitrol van HbbTV te versnellen (HbbTV Forum Nederland) of om te experimenteren met innovatie rondom sport en nieuwe media (SAX). Belangrijke projecten in 2016 waren: • • • • • • • •

CLICKNL (zie verderop in dit hoofdstuk) HbbTV Forum Nederland (zie hoofdstuk 4), Hilversum Media Campus (zie verderop in dit hoofdstuk) Ketenoverleg Digitale TV (zie verderop in dit hoofdstuk), Media Groen (zie verderop in dit hoofdstuk), MediaMatters (zie hoofdstuk 4) PIB programma Dutch Media Innovators (zie hoofdstuk 4), Spectacular ArenA eXperiences (SAX, zie verderop in dit hoofdstuk)

Door deze brede invulling van haar rol kan iMMovator goed anticiperen op kansen en ontwikkelingen in de crossmediasector. IMMovator Cross Media Network maakt latente vragen en innovatiekansen expliciet en neemt initiatieven waaraan bij participanten, bedrijven, kennisinstellingen, overheden en andere partijen in de crossmediasector behoefte blijkt te zijn. We agenderen kansrijke ontwikkelingen, activeren partijen om met ons op dit onderwerp aan de slag te gaan, proberen initiatieven te laten accelereren door slimme verbindingen te maken met als uiteindelijke doel de innovatie te laten opschalen. Op de volgende pagina’s vind je meer informatie terug over de individuele projecten en programma’s.

160 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 160

19-01-17 14:10

➔

HILVERSUM MEDIA CAMPUS: PLATFORM VOOR DE CONTINUE ONTWIKKELING VAN MENSEN IN DE MEDIA-INDUSTRIE Hilversum Media Campus is een platform voor een leven lang leren in de mediawereld: een netwerk van mediabedrijven en aanbieders van opleidingen die samen de media-industrie sterk willen houden. In 2016 breidde Hilversum Media Campus haar activiteiten uit, evenals haar netwerk aan partners. Een mooi jaar om op terug te kijken! Het programmateam van Hilversum Media Campus ging in de zomer van 2015 aan de slag met de ambitie dé plek voor leren in de media industrie te worden. Waarom? Omdat de ontwikkeling van skills en kennis van cruciaal belang is om de Nederlandse media industrie in deze dynamische tijden sterk te laten blijven. Onderwijsaanbod dat aansluit op de behoeften van de markt en professionals die zich kunnen blijven ontwikkelen rondom nieuwe technologieën en ontwikkelingen. Daar maakt Hilversum Media Campus zich hard voor. IMMovator is nauw betrokken bij Hilversum Media Campus omdat er veel raakvlakken tussen beide organisaties te vinden zijn. Marlies Hakvoort, communicatie adviseur van iMMovator, werd beschikbaar gesteld als community manager. Naast iMMovator heeft een grote groep bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen zich verbonden aan de campus. In 2016 sloten NHTV, BNNVARA, Ngage Media, Elastique en NEP zich aan bij Hilversum Media Campus. Naast de succesvolle uitbreiding van het partnernetwerk van Hilversum Media Campus zijn de activiteiten ook enorm uitgebreid. Het eerste Talent Development Program ging van start, het Living Lab startte haar eerst projecten en vanuit Community & Learning werden diverse opleidingen en bedrijven aan elkaar verbonden.

Talent Development Program Het Talent Development Program is een springplank voor jong talent dat staat te trappelen om aan de slag te gaan in de media-industrie. In een programma van negen maanden doen ze werkervaring op bij een mediabedrijf (4 dagen per week) en krijgen een kwalitatief hoogstaand programma van workshops en masterclasses aangeboden (1 dag en 1 avond per week). Caroline Dutry van Haeften is onderwijskundige van HMC. “Tijdens het brede, praktijkgerichte programma verdiepen en verbreden de deelnemers hun kennis en skills rondom de inhoudelijke thema’s Creatie, Techniek & ICT, Content en Business. Ook wordt er gericht getraind op 21st century skills zoals samenwerken, communiceren, probleemoplossend vermogen en creativiteit”.

161 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 161

19-01-17 14:10

Succesvolle pilot In het voorjaar werd een pilot gedraaid van het Talent Development Program. Tien enthousiaste young professionals werkten in vier weken aan een opdracht rondom Virtual Reality van Beeld en Geluid. Daarbij werden ze ondersteund door inspiratiesessies, workshops en masterclasses. Tijdens deze test bleek dat de combinatie van verschillende opleidingsniveaus bijzonder goed uitwerkte. Deelnemers die bijvoorbeeld meer kennis hadden over techniek waren in staat de andere deelnemers op dat gebied op sleeptouw te nemen. Wat ook goed uitpakte is de duo’s van professionals en docenten die ‘voor de klas’ staan. Niet alleen worden er hierdoor verschillende perspectieven op een issue gedeeld, ook konden de docent en professional samen ervaringen uitwisselen.

Pilot deelnemers bij afsluiting pilot

Na de succesvol afgeronde pilot werd besloten het eerste ‘echte’ Talent Development Programma te starten op 1 oktober. In de zomermaanden werd een wervingscampagne uitgevoerd om jong talent aan te trekken voor deelname aan het programma. Het aantal aanmeldingen was groot. Caroline Dutry van Haeften: “Meer dan honderd pasafgestudeerde jongeren melden zich aan voor een plekje. De selectie werd gemaakt door de bedrijven bij wie de jong talenten aan het werk gaan: Beeld en Geluid, NEP, JONCA, Ziggo en Ngage Media. Na een zinderende selectiedag werden uiteindelijk de gelukkigen geselecteerd. Daarnaast gaven een aantal bedrijven jong talent dat al werkzaam is in hun bedrijf de kans om mee te doen aan het Talent Development Program. Zo doen young professionals van BNNVARA en United en trainees van RTL mee aan het programma. Een diverse groep van 23 young professionals zijn in oktober met het programma gestart”. Het eerste blok van het Talent Development Program stond in het teken van ‘Creatie’. Caroline Dutry van Haeften: “Daarvoor werkten we nauw samen met de HKU. Samen met HKU-docent John Hennequin hebben we een interessant programma ontworpen rondom creatie van mediacontent. Van brainstormtechnieken tot crossmediaal projectmanagement, van vraagarticulatie tot storytelling. Iedere week zijn er andere professionals uit het veld te gast die de groep trainen. De laatste twee

162 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 162

19-01-17 14:10

Over iMMovator

weken werden bovendien ingevuld op basis van de wensen van de deelnemers en deelnemende bedrijven.” De deelnemers werkten daarnaast aan een Challenge van BNNVARA rondom het programma Jules Unlimited. Het tweede blok, over IT en technologie ging in december van start. Iedere donderdagavond biedt het Talent Development Program inspiratiesessies, die ook toegankelijk zijn voor mediaprofessionals. Tijdens deze sessie presenteren (inter)nationale experts hun visie, innovatieve project of overzicht van trends. Zo waren trendwatcher Peter Ros, NTR documentairemaakster Ingrid Walschots en business model expert Bram Alkema te gast.

Winnaars selectiedag

Community & Learning Bij Community & Learning draaide het vooral om het leggen van slimme verbindingen tussen onderwijs en bedrijfsleven. Marlies Hakvoort licht dat toe: “Hilversum Media Campus is een kruispunt waarop we bedrijven en opleidingen bij elkaar brengen. Vind je het leuk om een keer als gastdocent op te treden, een groep studenten een kijkje achter de schermen te geven of heb je een opdracht waar je een groep studenten op wilt zetten? Of ben je juist op zoek naar gastdocenten, een kijkje achter de schermen bij bedrijven of een challenge waar een groep studenten aan gaat werken? HMC koppelt je direct aan de goede persoon om dit van de grond te krijgen”. Een van de activiteiten die Hilversum Media Campus daarvoor organiseert zijn Media Park Safari’s – waarbij groepen studenten, docenten of professionals een kijkje achter de schermen krijgen bij mediabedrijven. Bij omroepen, facilitaire partijen of juist MKB’ers- dat hangt af van de groep die op safari gaat en wat hun behoeften zijn. “Met studenten journalistiek gaan we langs bij de redactie van NOS, terwijl studenten cameratechniek juist bij United hun ogen uitkijken. De safari’s zijn een laagdrempelige manier om kennis te maken met de media-industrie en vragen te stellen aan ervaren professionals. Ook voor docenten is een Media Park Safari een leuke en leerzame activiteit om te checken of hun praktijkkennis nog up to date is.”

Op Media Park Safari bij de NOS

Studenten Erasmus Universiteit Rotterdam bij de afsluiting van hun Challenge voor Unbranded

163 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 163

19-01-17 14:10

Naast de Media Park Safari’s is Hilversum Media Campus begonnen met het organiseren van Challenges. Daarbij worden groepen studenten gematcht aan een bedrijf. De studenten gaan aan de slag met een uitdagende opdracht van het bedrijf. Na een afgesproken periode van bijvoorbeeld een maand, presenteren de studenten de oplossing van de Challenge. Marlies: “In 2016 hebben vier studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam aan een opdracht van Unbranded gewerkt. Een van hen hield er zelfs een nieuwe baan aan over! Ook hebben we dit jaar we afstudeerders van Erasmus gekoppeld aan bedrijven. We inventariseerden vragen uit het bedrijfsleven en presenteerden deze op een thesismarkt van Erasmus. En met succes: in 2017 gaan acht studenten afstuderen bij bedrijven uit ons netwerk”. Hilversum Media Campus richt zich niet alleen op studenten. Marlies: “Ook hebben we activiteiten om de interesse voor media te wekken nog voordat leerlingen voor een vervolgopleiding hebben gekozen. Zo organiseren we ieder jaar Topklas Digital Design voor leerlingen van het voortgezet onderwijs en helpen we mee met de organisatie van CoderDojo’s in Hilversum”.

Gala Topklas Digital Design bruisend van inspiratie en talent Vier maanden lang werkten 48 talentvolle leerlingen aan media gerelateerde vraagstukken van bedrijven in het project Topklas Digital Design. Vrijdag 3 juni 2016 presenteerden deze leerlingen van jaar 3 van vmbo, havo en vwo van het Sint Vitus College, College de Brink, het Comenius College en Hilfertsheem College hun eindproducten in een middag vullend gala in Beeld en Geluid. Hoe zorg je ervoor dat ouderen meer gaan bewegen? Hoe maak je van de Open Studio Dagen een event met nationale allure? Hoe kun je professionals op het Media Park stimuleren zich duurzamer te gedragen? Dit zijn enkele vragen waarmee de leerlingen vier maanden geleden enthousiast aan de slag gingen. Hilverzorg, Beeld en Geluid, Media Park, Open Studio Dagen, Media Groen en gemeente Hilversum kregen 3 juni te horen wat de leerlingen aan oplossingen hebben bedacht. De deelnemers kijken terug op een leuk en leerzaam traject. Ook de opdrachtgevers reageerden enthousiast. “Om de Open Studio Dagen nog aantrekkelijker te maken bedachten de leerlingen VHT – Verleden, Heden en Toekomst. Dus naast een kijkje achter de schermen van de media van nu, ook terugblikken op het verleden en vooruitkijken naar de toekomst door bijvoorbeeld gebruik van Virtual Reality. We gaan tijdens de negende editie van de Open Studio Dagen in september dit jaar zeker elementen van VHT toepassen”, aldus Herman Dummer, initiatiefnemer van de Open Studio Dagen.

164 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 164

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Een andere belangrijke doelgroep voor Hilversum Media Campus zijn bestaande professionals. Dit is het gebied waar iMMovator en Hilversum Media Campus actief samenwerken. Een voorbeeld zijn de vele Meet the Master sessies die in 2016 georganiseerd zijn met internationale experts. De verslagen hiervan zijn in de andere hoofdstukken terug te lezen. Ook de SXSW terugbliksessie is een voorbeeld van de samenwerking. Daarnaast organiseert HMC geregeld overleg tussen HR managers van mediabedrijven én zijn de inspiratiesessies van het Talent Development Program te volgen door professionals. Marlies: “Op onze website vind je een uitgebreid overzicht van onze evenementen. Daarnaast vind je er ook een opleidingen database waar je allerlei opleidingen in kunt terug vinden, ook van andere partijen. Op zoek naar een training social media? Via onze website kun je zien welke organisaties dit aanbieden”.

Living Lab Herman Julsing is coördinator van het Living Lab van Hilversum Media Campus. Herman: “De ontwikkelingen in de media-industrie gaan hard. Als organisaties met een vraag zitten kun je daar intern een onderzoeksteam op zetten, maar het is vaak sneller en leerzamer als je je vraag deelt met andere professionals en samen op zoek gaat naar het antwoord. Daar proberen we als Living Lab een stimulans voor te zijn”. Een living lab wil zeggen dat het lab niet één vast locatie heeft, maar dat er op verschillende plekken (daar waar dat het meest zinvol is voor het project) geëxperimenteerd wordt. Daarbij gaat het in ieder geval om meerdere partijen die samenwerken aan een project. Er is veel research gedaan voor het Living Lab, waarbij diverse innovatie-agenda’s verzameld en geanalyseerd zijn. Er zijn 59 innovatie-onderwerpen van bedrijven en kennisinstellingen in kaart gebracht, verdeeld over 11 thema’s en 3 hoofdcategorieën. Er zijn drie onderwerpen gekozen waarvoor in 2016 gerichte bijeenkomsten met partijen zijn georganiseerd om te verkennen of gezamenlijke onderzoeksprojecten mogelijk zijn. Het gaat over de onderwerpen IoT met als specifiek onderwerp LoRa (zie kader), Big Data en Virtual Reality. Rondom LoRa organiseerde het Living Lab een aantal drukbezochte LoRasessies met diverse bedrijven die zich met deze techniek al bezighouden om te brainstormen over wat deze nieuwe technologie kan betekenen voor de mediasector. United bracht een concreet vraagstuk in rondom Big Data en voor het Groene Brein werd een concept ontwikkeld om ROC leerlingen via een VR concept te laten ervaren hoe in de toekomst duurzaamheid een belangrijke factor is.

LoRa LoRa staat voor Low Power, Long Range. Het is een netwerk waar apparaten op aangesloten worden die over een lange afstand data naar een mast kunnen zenden. Het gaat om een lage bandbreedte waar met name kleine pakketjes data over verzonden worden. Daardoor kost het ook weinig batterijpower om de data te versturen. Batterijen van LoRa toepassingen gaan daardoor veel langer mee dan bijvoorbeeld de batterij van je smartphone die via wifi of 4G data verzend. Het is dan ook een heel energiezuinige manier om data te versturen.

165 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 165

19-01-17 14:10

Waarom zouden we LoRa gaan gebruiken in de media? Wat we tot nu toe weten is dat LoRa robuust is, klein, weinig spanning nodig heeft, dat je permanent verbonden bent, dat je niet over na hoeft te denken en dat je data kan verzamelen en op gezette tijden kan versturen. Met deze eigenschappen kan het leiden tot kosten reductie en het betrouwbaar versturen van sensor data. Maar… waar kan het dan nog meer een toegevoegde waarde hebben? Dat is precies waar het Living Lab zich mee bezig houdt!

Plannen voor 2017 Voor 2017 staan er een aantal mooie projecten op de planning voor Hilversum Media Campus. Samen met NHTV, HKU en MediaMonks wordt er gewerkt aan een VR Academy om tegemoet te komen aan de groeiende behoefte uit de industrie om professionele kennis en skills te ontwikkelen op VR. Waar zit bijvoorbeeld de regisseur, als alles in 360 graden opgenomen wordt? Hoe stitch je de verschillende beelden aan elkaar zodat het niet van echt te onderscheiden is? En hoe vertel je een verhaal, als de kijker alle kanten op kan kijken en daardoor net die cruciale actie van een van de hoofdpersonen of verslaggever mist? Veel bedrijven in de creatieve industrie, van omroepen tot reclamebureaus, experimenteren op dit moment met Virtual Reality. Er is op dit vlak alleen nog onvoldoende opleidingsaanbod beschikbaar. Daarom bundelen MediaMonks, Hilversum Media Campus, NHTV en HKU hun om samen een impuls te geven aan kennis- en talentontwikkeling op het gebied van VR in Nederland. De VR Academy gaat verschillende soorten state-of-the-art trainingen aanbieden, elk gericht op een andere doelgroep. Het living lab blijft sturen op de continuïteit van de gestarte projecten en is bezig met de organisatie van nieuwe projecten. Met de onderzoeksvragen wordt er ook gebouwd om dit ism te doen met wetenschappelijk onderwijs. Hiervoor wordt er gewerkt aan het bouwen van de relatie met de Universiteit Twente en de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Het living Lab zal ook sessies gaan organiseren met de diverse medialabs op het mediapark en in de toekomst met labs daarbuiten en R&D van diverse bedrijven. De intentie is om in het komend jaar ook aansluiting te zoeken bij ENoLL (het European Network of Living Labs). Daarnaast richt HMC haar pijlen in 2017 ook op IT. In april zal gestart VR Academy worden met een bijzonder IT-omscholingstraject. Veel bedrijven uit het netwerk van Hilversum Media Campus hebben moeite om IT-vacatures vervuld te krijgen. Daarom heeft HMC gezocht naar een praktische en effectieve oplossing voor dit probleem. Samen met partners uit het bedrijfsleven en onderwijs gaat HMC in april van start met een omscholingstraject om van hoogopgeleide mensen software engineers te maken: dit traject heet ‘Make IT Work’. HMC werkt hierin samen met de Hogeschool van Amsterdam, die het succesvolle omscholingstraject Make IT Work heeft ontwikkeld. Hoger opgeleiden worden in dit leerwerktraject na een strenge voorselectie opgeleid tot software engineer. In april gaat op het Media Park hiervan een speciale mediavariant van start, waarbij de HvA zorgt voor een gedegen basisopleiding tot software engineer op HBO-niveau, en HMC en IT specialist MyBit zorgen dat er extra kennis en skills worden aangereikt die IT’ers in de media nodig hebben.

166 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 166

19-01-17 14:10

Over iMMovator

➔

FOCUS OP GROEN Hoe plan ik mijn productie duurzaam? En waarom zou ik duurzaam produceren? Deze vragen werden beantwoord bij het Focus op Groen congres van dinsdag 4 oktober. Sprekers uit binnen- en buitenland vertelden over hun ervaringen met duurzaam produceren en gaven tips en tricks om dit door te voeren in je eigen organisatie. Ook onderwerpen zoals belichting, het Albert systeem en praktische productietips werden aangesneden. Andy Ridley trapt deze middag af met zijn verhaal over Earth Hour en de circulaire economie: Earth Hour: hoe kunnen we het licht in de wereld één heel uur uitzetten? Het begon allemaal in Sydney. Met een klein team kreeg Andy het voor elkaar om met zijn project Earth Hour veel hoofden dezelfde kant op te krijgen. Andy beschreef het 5 % probleem. Je richt je op de 5 % van de mensen die het met je eens zijn of de 5 % die het met je oneens zijn. Waar blijft de overige 90%? Earth Hour richtte zich juist op die 90%. Het doel was niet “het jaarlijkse uurtje de lichten uit”, maar het gaat wel om de oproep samen te werken om de wereld te verbeteren.

Andy Ridley (Circular Economy)

Andy is nu een jaar weg bij Earth Hour en is nu werkzaam bij Circular Economy in Amsterdam. We leven in een wereld waarbij alles een kortere levensduur krijgt. Daarin kan de circulaire economie een grote rol spelen. Andy beschrijft vijf vormen van circulaire economie: • • • • •

Geen afval Werk met wat je hebt Alleen maar hernieuwbare grondstoffen Economische groei komt vanuit een positief leefmilieu en sociale waarden Alles wordt gedeeld, verbonden en er komen vrij toegankelijke bronnen

Circulaire economie gaat om creatie. Er ontstaan meer banen, materiaal wordt gespaard en de CO2uitstoot wordt verminderd. Op dit moment is Circular Economy bezig met steden te scannen op circulariteit. Waar begin je als je een stad circulair wil maken? Wat gebeurt er met een stad? Allereerst duik je in de historie. Wat voor een mensen wonen er en hebben er gewoond? Er zijn veel dilemma’s als het om circulaire economie gaat. Op dit moment is de auto-industrie bezig om lichtere auto’s te maken. Het probleem is dat daarvoor onderdelen worden gebruikt die minder goed kunnen worden hergebruikt zoals carbon structuren. Het beste wat de media-industrie kan doen om groener te worden is het creëren van groene content. “Show it on the telly!”

167 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 167

19-01-17 14:10

De ervaringen met duurzaam produceren van 100% HALAL Na het internationale succesverhaal van Andy luisteren we naar Gijs Kerbosch. Een Nederlandse producent die met 100% HALAL aan de slag is gegaan met duurzaam produceren.

Gijs Kerbosch (100 & HALAL)

In samenwerking met de NTR heeft hij een paar jaar geleden een duurzame korte film gemaakt. In eerste instantie kwam er wat weerstand van het team, maar langzaamaan ga je beseffen dat de kleine veranderingen die je doorvoert wél effect hebben. Als filmproducent word je gezien als een innovatieve sector die zich steeds opnieuw moet uitvinden. “Als wij het kunnen, kan de rest het ook.” Gijs heeft met kleine aanpassingen het productieproces veel groener gemaakt. Teamleden die in de buurt woonden, moesten op de fiets komen en het team at vegetarisch. Voor het implementeren heeft Gijs een externe werknemer aangenomen. “Zij had er veel meer verstand van en het productieteam had het veel te druk.”

Na deze korte film is 100 % HALAL enorm gegroeid en is het duurzame erbij in geschoten. Gijs: “100 % HALAL heeft ervan geleerd, maar je merkt toch dat het niet in je systeem zit.”

Praktijkvoorbeelden groen produceren Els Rientjes is al een tijd bezig met het vergroenen van het mediaproductieproces. Zij had een paar praktijkvoorbeelden meegenomen, waardoor je een productie gemakkelijk ‘groener’ kan maken: •

•

• Els Rientjes (What-els)

Green Battery : dit apparaat kost minder op de langere termijn omdat het veel energiezuiniger is. Ook produceer je minder geluidsoverlast dan bij een gewone accu. Dit is erg prettig voor de producties. Firefly: De FireFly is een batterypack met computer dat bijspringt op piekmomenten. Hierdoor kan met een kleiner en zuiniger dieselaggregaat gewerkt worden. Het Licht: weet duurzaamheid op een goede manier te tonen. Zij hebben lampen geproduceerd die minder energie kosten, maar toch hetzelfde effect hebben.

Duurzaam decor en licht Het Focus op Groen Congres vond plaats in de studio van Kassa. Dit is een bewuste keuze geweest. Hergebruik van decors kan ook bijdragen aan het vergroenen van de producties. Unbranded houdt zich bezig met het maken van die decors. In deze tijd wordt er steeds beter nagedacht over het hergebruik van materialen. Gemiddeld gaat een tv-decor 8 jaar mee. Bij het maken van decors is er ook een verschuiving geweest in materialen. Er wordt alleen gecertificeerd hout gebruikt en verf op waterbasis. Unbranded: “We zijn de strandjutters van het Mediapark en nemen slecht afstand van alle materialen en weten er altijd wel iets van te maken.”

168 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 168

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Licht heeft ook een enorme verandering doorgemaakt. JanChris Duijvendak vertelt over verandering van gloeilampen naar LED. LED is een afkorting voor Light emitting diode, een elektronische schakeling die licht geeft. Voordelen van LED: • • • • • •

Energiezuinige lichtbron Hoog rendement, je stopt er energie in en een groot deel komt ook terug als licht. Er komt maar weinig terug als warmte. Beschikbaar in vele vormen LED staat direct aan, het hoeft niet op te warmen Het is te dimmen Geen lampvervanging nodig

De technologie is inmiddels zo ver dat we allemaal over kunnen stappen op licht, maar er zijn een aantal zaken waar rekening mee gehouden moet worden: • •

LED zou het energienet vervuilen Grote diversiteit aan kwaliteit

Chain is al erg ver met licht, maar er zijn toch een aantal ontwikkelen waar ze in de toekomst naar toe willen: • • •

Verdere ontwikkelingen qua lichtsterkte en kleurtemperatuur. Chain gaat LED verlichting maken met een hoger rendement in plaats van hogere wattage LED showlicht armaturen op accu Draadloze besturing De vele voordelen van de LED-bron, maakt dat we ze steeds makkelijker gaan gebruiken. Je kan groener produceren door gebruik te maken van LED. De overstap naar LED is dan ook niet in de eerste instantie een financiële overweging, maar heeft als doel om de aarde te beschermen op de langere termijn.

Jan Chris Duijvendak (Unbranded)

In het tweede deel van Focus op Groen kwam de vraag: Hoe begin je met duurzaam produceren aan bod. Aaron Matthew van BAFTA en Paul Römer van NRT presenteerden hoe duurzaamheid binnen hun organisaties gestimuleerd wordt. Daarnaast waren er drie inspirerende speeches van Lex Rijkers, Bernice Notenboom en Peter Smith over bijzondere manier om duurzaamheid te promoten.

Aaron Matthews (BAFTA): calculator, trainingen en certificering Aaron Matthews is de Industry Sustainability Manager bij BAFTA. Hij vertelt wat de Britse broadcast industrie tot nu toe heeft gedaan om het probleem te verminderen. BAFTA werkt tegenwoordig met Albert. Dit zorgt ervoor dat de industrie verandert in een duurzame broadcastwereld. De missie van BAFTA is dan ook om te zorgen dat de werknemers weten waar ze het over hebben als het om duurzaamheid gaat.

169 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 169

19-01-17 14:10

Aaron Matthews (BAFTA)

Bij BAFTA zetten ze verschillende middelen in om ervoor te zorgen dat werknemers bewust worden van duurzaamheid: •

Carbon calculator: Producties kunnen met de Carbon calculator binnen 20 minuten uitrekenen hoe het met hun CO2-uitstoot is gesteld. Op die manier wordt het besef groter wat voor een impact een televisieproductie heeft op de wereld. Dit inzicht is interessant voor de productieteams. Zij kunnen de productie veranderen. Het duurt 20 minuten om de Calculator in te vullen. Hoe beter je bent, hoe hoger je scoort. • Product certification: Hoe hoger je score, hoe beter je product certification is. Op deze manier worden teams voorgesteld aan andere producties die heel duurzaam zijn. Iedereen wil zien hoe duurzaam de productie is in vergelijking met andere producties. • Carbon literacy training: BAFTA biedt trainingen met als doel om medewerkers mee te nemen in het onderwerp duurzaamheid. • Environmental Editorial: Het is belangrijk om je publiek te verbinden met wat als jij als productie aan het doen bent omrend duurzaamheid. BAFTA geeft lezingen aan regisseurs hoe zij hun content zo kunnen maken dat de kijker het over gaat nemen. De missie van Albert is niet alleen de broadcast industrie veranderen, maar ook andere industrieën. Iedereen moet inzien dat de broadcast industrie kan meehelpen aan duurzaamheid en dat dat ook hun verantwoordelijkheid is.

Albert geeft je tips hoe je de productie groener maakt

Paul Römer (NTR)

Paul Römer, algemeen directeur bij de NTR is op Albert gestuit. Het is leuk, makkelijk en geeft inzicht. De missie van de NTR is om de mensen bewust te laten worden. Je wil een verhaal vertellen op een manier dat het publiek ook iets in zijn of haar ge-

170 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 170

19-01-17 14:10

Over iMMovator

drag gaat veranderen. Maar om dat te bewerkstellingen moeten eerst de programmamakers bewust zijn van hun eigen gedrag bij het maken van programma’s. Paul: “met Albert maak je ieder besluit bewust. Duizenden producties hebben er al mee samengewerkt, dus zij geven je tips en tricks hoe je de productie groener maakt.” Met Albert maak je meetbaar wat je daadwerkelijk uitstoot qua CO2. De NTR wil dit initiatief gaan uitrollen in de vorm van een Groen bureau. Mensen worden opgeleid om de productieteams te helpen met het gebruik van Albert. De doelstelling van de NTR is om minimaal 50 producties te laten werken met Albert en dat te laten groeien in 2020 tot 250 producties.

Duurzaamheid op creatieve manieren stimuleren De laatste presentaties van Focus op Groen lieten creatieve manieren zien om duurzaamheid te stimuleren. Lex Rijkers won de Innovest Smart Festival award met zijn antirommelwapen op festivals. Hij produceerde een statiegeldbord. Hierdoor wordt er veel minder weggegooid.

Lex Rijkers (Supportmarkt)

171 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 171

19-01-17 14:10

Een nieuwe manier van communiceren over klimaatverandering Klimaatverandering is iets wat elke documentaire tegenwoordig laat zien. Bernice Notenboom, beroepsavonturier wil het ook graag laten zien, maar op een hele andere manier. Ze gebruikt haar expedities als medium om een grotere boodschap over de klimaatproblemen neer te zetten. Bernice: “je kunt tegenwoordig niet meer aankomen met beelden over klimaatverandering. Je moet een nieuwe manier zien te vinden hoe je dé boodschap toch op het netvlies krijgt.”

Bernice Notenboom (Sea Blind)

Peter Smith (KLEAN)

Ze vertelde over Sea Blind, een documentaire over de scheepsvaart. Het brengt in kaart hoe erg de scheepvaart is voor het klimaat. Deze documentaire werd getoond in alle grote havens van Nederland. De film wordt nu ingezet om discussies aan te gaan. Volgens Bernice is dit dé toekomst van het televisie maken. Het moet niet alleen uitgezonden worden, maar er moet ook iets mee worden gedaan. Het overschot van plastic afval is een groot probleem. Maar Peter Smith, kunstenaar, gebruikt dat plastic juist om een statement te maken. Peter: “de mens maakt een grote denkfout. Je denkt dat één klein beetje niet het verschil maakt, maar dit is niet waar. Zolang wij toestaan dat de aarde wordt gebruikt als prullenbak, kunnen wij niet in staat zijn om de klimaatverandering tegen te gaan.” Peter verzamelde plastic in en maakt daar een kunstwerk van. De afgelopen tijd heeft hij op het mediapark plastic ingezameld. Met dat plastic gaat hij een groot kunstwerk maken dat te maken heeft met onze kijk op de wereld. Met deze laatste presentatie wordt het grote probleem van duurzaamheid klein gemaakt, en is het iets waar iedereen aan bij kan dragen, iedereen kan dat kleine verschil maken.

172 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 172

19-01-17 14:10

➔

GREEN DEAL MEDIA

GROENE MEDIA HEBBEN DE TOEKOMST Het Media Park gaat voor groene stroom. In december van 2016 hebben Media Park Management, NPO, RTL, NTR, KPN, VPRO, Beeld en Geluid, United, NEP, MAX, Ennatuurlijk, Unbranded , Ericsson, NOS, AVROTROS, BNNVARA en Talpa samen met de gemeente Hilversum de Green Deal Media getekend. Daarmee spreken ze de intentie uit om in de periode van 2016 tot en met 2020 maar liefst 70 procent van de energie die ze nodig hebben uit duurzame bronnen te betrekken. In 2016 is dat percentage al behaald en ook voor 2017 zijn de contracten al afgesloten. De Green Deal Media komt voort uit Media Groen, een project van iMMovator, dat als doel heeft om ‘broadcast- en media-industrie op ecologisch, economisch en sociaal terrein van binnenuit willen verduurzamen.’ ‘Zeventien partijen die de Green Deal Media hebben ondertekend, dat is bijna een onmogelijk prestatie,’ zegt Frank Visser. Green Deal Media sluit aan bij het programma ‘Duurzaam Hilversum 2016-2020’ van de gemeente Hilversum. Deze heeft als doelstelling dat de stad klimaatneutraal moet zijn in 2050. Voor 2020 betekent dat een besparing van 100kton CO2. Met de Green Deal Media levert de mediasector daar een belangrijke bijdrage aan, van bijna 15 procent. ‘70 Procent van hun stroomverbruik uit duurzame bronnen ,’ zegt Visser. ‘Dan heb je het over 40 miljoen kilowattuur per jaar. Ter vergelijking, dat is net zoveel als 12.000 huishoudens verbruiken. Terwijl op het Media Park maar 5.000 mensen werkzaam zijn.’

173 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 173

19-01-17 14:10

Sjoemelstroom Hoe gaat de Green Deal Media in zijn werk. Visser: ‘Er zijn twee energiecentrales op het Media Park. Die produceren warmte, koude en stroom, maar niet genoeg. Wat we tekort komen, wordt inge kocht bij gascentrales. In het kader van de Green Deal kopen we stroom in via HollandseWind van Eneco. Dat wil zeggen dat we bijna zelf de windmolens uit kunnen kiezen die stroom voor het Media Park opwekken.’ Daarbij krijgen de betrokken partijen voor alle gecontracteerde stroom een zogenoemde Garantie van Oorsprong. Dat is een certificaat van CertiQ, een organisatie die is aangewezen door de over heid om energie uit de duurzame bronnen zon, water, wind en biomassa te waarmerken.’ Die Garanties van Oorsprong zijn in Nederland het enige geldige bewijs dat energie duurzaam is op gewekt. De Garantie van Oorsprong wordt afgevinkt als gebruikt, de duurzame stroom kan niet nogmaals worden verkocht. Visser: ‘Zo voorkom je dat je ‘sjoemelstroom’ afneemt. Dat gebeurde vroeger bijvoorbeeld wel eens met stroom die van waterkrachtcentrales in Noorwegen werd inge kocht. Daarbij werden groene stroomcertificaten afgegeven voor stroom die op zich wel duurzaam was, maar niet nieuw. Alle duurzame stroom voor het Media Park wordt in Nederland opgewekt.’

Directieniveau Alle grote partijen op het Media Park doen mee aan de Green Deal media. Visser: ‘In totaal zijn het er zeventien: alle indivi duele omroepen, NPO, NOS, Talpa, RTL United en ga zo maar door. Het is een unieke samenwerking, die best lastig tot stand is gekomen. Daarvoor hebben we wel tot op directie niveau onderhandeld. Gelukkig realiseerden men zich dat duurzaamheid een belangrijk argument is in je verhaal naar zowel je aandeelhouders, je personeel en het publiek.’ ‘Aan de Green Deal Media liggen harde contracten ten grond slag. Maar partijen mogen wel zelf bepalen hoe ze duurzamer willen worden. Het gaat er immers niet om dat we stroom Ondertekening Green Deal door Media Park Management verkopen, maar duurzaamheid realiseren. Op welke manier dat maakt niet zoveel uit, als het maar wel verifieerbaar is. Dat kan dus via bij Certiq geadministreerde Garanties van Oorsprong van duurzame energiebronnen binnen Nederland, eigen duurzame opwekking of besparingen op het energieverbruik.’

Toekomstwaarde Behalve met de Green Deal Media kunnen partijen op het Media Park dus ook individuele initiatie ven nemen om hun energiehuishouding te verduurzamen. Visser: ‘Zo wil Beeld en Geluid wil hun vijver als koeling gebruiken. 75 Procent van het jaar is die koud genoeg voor koeling van hun servers. Ze kunnen hun investering om dit mogelijk te maken op korte termijn terugverdienen. Ze hoeven immers geen koude meer van derden af te nemen. En bij RTL is de noodkoeling zo goed dat ze onder de 8 graden van de Media Park koeling af kunnen gaan.’ ‘Een duurzame mediasector heeft toekomstwaarde, is een aantrekkelijke werkgever en is relevant voor de samenleving,’ aldus de partijen die de Green Deal Media ondertekenden.’ Met name bij dat laatste is volgens Visser op lokaal niveau nog winst te behalen. ‘Het mooiste zou zijn als je een warm te-overschot kunt gebruiken voor uitwisseling met bewoners in de omgeving van het Media Park.’ Een droom van Visser is dat het Media Park zelfvoorzienend is. ‘De hoeveelheid geproduceerde warm te en koude die op het Media Park wordt geproduceerd is in balans,’ zegt hij. ‘Als je dat door het jaar heen op zou kunnen slaan, kun je zelfvoorzienend zijn en hoef je alleen nog maar stroom in te kopen. Heel het Media Park draait dan alleen op de wind. Een droombeeld, maar zou dat niet geweldig zijn?’

174 16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016_H5_Over iMMovator.indd 174

19-01-17 14:43

Over iMMovator

➔

CLICKNL: KENNIS EN INNOVATIE IN DE CREATIEVE INDUSTRIE CLICKNL is het kennis- en innovatienetwerk van de creatieve industrie in Nederland. IMMovator is binnen CLICKNL de trekker van het Media&ICT netwerk. Vanuit CLICKNL Media&ICT werd in 2015 met interesse gekeken naar onderzoek en innovatie op het gebied van contentcreatie, contentexploitatie, smart maken van diensten met big data, mens centraal, verandering van business modellen en crossovers.

Over CLICKNL CLICKNL brengt mensen en middelen bij elkaar vanuit de gedeelde ambitie om de Nederlandse creatieve industrie tot internationale koploper te maken. Daarbij wordt een nationale kennis en innovatieagenda ontwikkeld en uitgevoerd. Kansrijke vormen van samenwerking en crossovers worden gesignaleerd en geïnitieerd. De samenwerking tussen onderzoek, bedrijfsleven en overheid staat hierbij centraal.

Media Impact Op de website van CLICKNL worden geregeld nieuwe calls, inspirerende projecten en innovatief onderzoek gepubliceerd. Twee mijlpalen van CLICKNL in 2015 zijn de totstandkoming van de kennis en innovatie agenda en het sluiten van het innovatiecontract.

Kennis en Innovatieagenda Verschillende industrieën worden onder invloed van technologische ontwikkelingen onderworpen aan een proces van verandering. Ook de Nederlandse creatieve sector zal deze uitdaging moeten aangaan. De Kennis en Innovatieagenda 2016-2019 voor de creatieve industrie van CLICKNL vormt de basis waarmee de komende jaren innovatie en nieuwe diensten en producten kunnen worden gestimuleerd en ontwikkeld. De Kennis en Innovatieagenda Creatieve Industrie stelt belangrijke vragen en probeert onderwerpen en kennisgebieden te identificeren die de creatieve industrie kan inspireren om met verschillende instituten, bedrijven en overheidsinstellingen samen te werken zodat de Nederlandse economie in 2020 de meest creatieve van Europa zal zijn. Daarnaast legt de CLICKNL Kennis en Innovatieagenda de basis voor het kennis- en innovatiecontract waarin overheid, kennisinstituten, topsectoren met elkaar afspreken hoe CLICKNL, aan de hand van onderzoek, invulling geeft aan innovatie binnen de Topsector Creatieve Industrie. Het is bovendien richtinggevend voor de calls voor onderzoek van de topsector creatieve industrie. De Kennis en Innovatieagenda 2016-2019 is een verdere aanscherping van eerdere agenda’s uit 2012 en 2014-2015. Update kader

175 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 175

19-01-17 14:10

U P DAT E

Innovatiecontract: 84 miljoen voor versterken Creatieve Industrie Op 5 oktober 2015 werd het Innovatie Contract gesloten waar in staat dat overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen in 2016 en 2017 84 miljoen euro investeren in het versterken van de kennisbasis van de Creatieve Industrie. Ruim de helft van het investeringsbedrag, 49 miljoen euro, bestaat uit publiekprivate samenwerkingsverbanden, gestimuleerd en ondersteund door diverse calls en regelingen vanuit de overheid. Daarnaast investeert de overheid in de periode 2016-2017 32 miljoen euro in het versterken van de infrastructuur van de Creatieve Sector. Andere Topsectoren investeren nog eens 3 miljoen euro in gezamenlijke projecten, zogenaamde crossovers. CLICKNL wil de kennisbasis van de sector verder ontwikkelen en versterken door samen te werken met andere topsectoren en door in te zetten op onderzoeks- en innovatieprogramma’s die cross-sectorale kennisverbinding mogelijk maken en interdisciplinair onderzoek ondersteunen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) draagt ruim 24 miljoen euro bij aan de onderzoeksprogrammering van de Topsector Creatieve industrie.

Societal Challenges Net als in de vorige agenda’s kiest CLICKNL voor een aantal grand societal challenges als leidraad voor onderzoek. Het onderzoek heeft tot doel kennis en innovaties te realiseren die bijdragen aan oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen. CLICKNL legt haar prioriteit bij drie maatschappelijke uitdagingen:

• • •

Inclusieve en innovatieve samenleving Schone energie en circulaire economie Langer gezonder leven

Creative Industries Research Areas Om oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen aan te dragen en de concurrentiekracht van de sector te versterken, stelt CLICKNL voor het onderzoek te richten op een aantal themagebieden waarin de creatieve industrie waarde toevoegt op basis van haar specifieke expertises en competenties. Dit zijn de creative industries research areas die in de voorbije jaren binnen de sector zijn opgebouwd. CLICKNL netwerken zijn doorgaans binnen meerdere van de thema’s actief. Het onderzoek kent een vijftal thema’s: Smart Societies, Creative Futures, Redefining Innovation, User Impact en Business Transformation.

Solution spaces CLICKNL bestaat uit netwerken waarbinnen de relevante kennisontwikkeling plaats vindt. Zij vormen de solution spaces van CLICKNL, de deelsectoren waarin kennisinstellingen, onderzoekers, bedrijven, professionals, en overheidsorganisaties concreet samenwerken aan projecten. Ze dragen bij aan de realisatie van de doelstellingen van CLICKNL, zowel binnen de eigen thematische domeinen als in samenwerking met elkaar en met andere sectoren buiten de creatieve industrie. In CLICKNL zijn de volgende deelsectoren betrokken voor de verdere uitwerking van de Kennis en Innovatieagenda: Built Environment, Cultural Heritage, Design, Next Fashion, Games en Media & ICT.

176 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 176

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Crossover programma’s In samenwerking met andere topsectoren zijn de afgelopen jaren crossover programma’s ontwikkeld en uitgevoerd. Deze samenwerkingsprogramma’s trachten door middel van synergie de krachten van verschillende sectoren te bundelen om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan en innovatie te stimuleren. Voor de periode 2016-2019 gaat het in ieder geval om vier programma’s:

• • • •

Create Health Create Energy Smart Industry / High Tech Smart Retail / De Nieuwe Winkelstraat

• • •

Inclusieve en innovatieve samenleving Schone energie en circulaire economie Langer gezonder leven

• • • •

Create Health Create Energy Smart Industry / High Tech Smart Retail / De Nieuwe Winkelstraat

177 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 177

19-01-17 14:10

➔

SPECTACULAR ARENA EXPERIENCES Amsterdam ArenA, iMMovator, Hogeschool van Amsterdam en TNO gaan samenwerken in het open innovatieprogramma Spectacular ArenA eXperiences (SAX). Tot 2020 investeren de initiatiefnemers van het programma samen met organisatoren van events en mediabedrijven in innovaties rondom het beleven ven sport en grote events. Het gaat erom een nog intensere beleving voor bezoekers te creëren door moderne technologieën. Nieuwe businesscases worden ontwikkeld door publiek op afstand mee te laten leven, op innovatieve manieren verslag te doen en geheel nieuwe eventvormen te creëren. Spectacular ArenA eXperiences (SAX) ging in deze zomer van 2016 van start en loopt tot en met 2020. Het programma richt zich op innovatie rond vier thema’s: 1. Betere bezoekerservaring voor, tijdens en na het event én op afstand 2. Meeslepende mediabeleving en media-innovaties 3. Nieuwe eventvormen 4. Data gedreven dienstenontwikkeling De thema’s staan niet los van elkaar. Daarom brengt het programma partners bij elkaar die elkaar nodig hebben en samen in staat zijn om nieuwe diensten van de grond te krijgen. Het programma voorziet een veelheid van kleine én grote projecten, variërend van testen van nieuwe apparatuur tot conceptontwikkeling in bijvoorbeeld virtual reality. Partners zullen in verschillende samenstellingen samenwerken aan de SAX-projecten. “De Amsterdam ArenA is een perfecte, iconische locatie voor zowel onze onderzoekers als onze studenten. Nieuwe diensten voor én met bezoekers en organisatoren ontwikkelen, de vele datastromen analyseren en vertalen naar slimme diensten én nieuwe eventvormen. We kunnen zelf toegepast onderzoek doen, meewerken aan innovatieve projecten met de partners van het programma én zelf ideeën uitwerken. Onder begeleiding van lector Harry van Vliet staan de eerste groepen studenten en afstudeerders al klaar voor september.” Aldus Geleyn Meijer, faculteitsdecaan Digitale Media en Creatieve Industrie van de Hogeschool van Amsterdam.

178 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 178

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Lancering SAX programma tijdens Cross Media Café Sport & Media innovaties Het SAX programma werd op maandag 6 juni tijdens het Cross Media Café Sport & Media innovaties in de Amsterdam ArenA gelanceerd met een spectaculaire Dronerace. Ruim 250 geïnteresseerden waren deelgenoot bij de aankondiging van het programma Spectacular ArenA eXperiences tijdens het Cross Media Café Sport & Mediainnovaties. De middag was gevuld met presentaties van partijen als Ajax, NOS, RTL, United, Fox, Ziggo en een hele reeks startups en innovators uit het iMMovator netwerk. Lees het volledige verslag van dit Cross Media Café Sports & VR in Hoofdstuk 2.

Dronerace in de Amsterdam ArenA

Freek van ’t Ooster, directeur iMMovator: “Tijdens de presentaties van het Cross Media Café merk je dat Live events voor ieder mediabedrijf belangrijker zijn dan ooit: je moet daar zijn waar de consument is. Niet alleen verslag doen, maar mogelijkheden bieden om het event ook echt mee te beleven, in het stadion én op afstand. Daarom zijn we blij met de vele projecten testmogelijkheden die het SAX programma gaat bieden aan zowel gevestigde mediabedrijven als aan de innovators in ons iMMovator netwerk en de topsector Creatieve Industrie”. Het innovatieprogramma SAX werd spectaculair gelanceerd met een demonstratie Drone Racing door de SquadQuadcopterGang, die in Dubai deelnam aan de finale World Drone Prix 2016. “Drone racing en eSports zijn typische voorbeelden van nieuw soort events waar de Amsterdam ArenA bij uitstek geschikt voor is. Maar het is ook onze ambitie om de fan experience bij de huidige voetbalwedstrijden, concerten en dance events aanzienlijk te vergroten” aldus Henk van Raan, CIO van de Amsterdam ArenA. “We verbouwen de Amsterdam ArenA in aanloop naar het EK2020 en we benutten die periode om de Amsterdam ArenA tot een nog smarter stadion te ontwikkelen.” “Daarnaast wordt (big) data steeds belangrijker in de ontwikkeling van nieuwe businesscases” stelt Jan Wester, van TNO en directeur Big Data Value Center. “Dit werkt niet alleen door bij de ontwikkeling van nieuwe events, maar draagt ook bij aan een betere meer persoonlijke gastvrijheid, bereikbaarheid en veiligheid in en rondom het stadion. Het SAX-programma biedt hierbij het perfecte netwerk voor de ontwikkeling van deze nieuwe proposities.”

Amsterdam ArenA wordt fieldlab voor innovaties rond het meebeleven van sport en grote events Op elke eerste maandag van de maand kunnen partijen een innovatieve dienst of product pitchen voor een jury van stakeholders tijdens de Amazing Mondays. Iedere maand een grote ontwikkeling centraal in het kader van Amsterdam Innovation Arena. De Amazing Mondays worden georganiseerd door iMMovator in samenwerking met de Amsterdam ArenA, in het kader van het SAX-programma. Tijdens de Amazing Monday worden korte presentaties gegeven over de impact van VR op sport beleving, beoefening en verslaglegging, met het doel de kennis over deze nieuwe technologie te delen met de sector. Ook is er uitgebreid tijd om zelf te ervaren wat de kracht van VR voor sport kan betekenen. Er worden diverse demo’s gegeven van VR toepassingen op verschillende devices, zoals de Hololens, HTC Vive, Samsung Gear en Oculus Rift.

Amsterdam ArenA

179 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 179

19-01-17 14:10

➔

KETENOVERLEG DIGITALE TV IMMovator organiseert 3 à 4 keer per jaar het ketenoverleg digitale televisie. Aan het overleg nemen de belangrijkste organisaties deel die samen de dienst televisie verzorgen in Nederland. Doel van het overleg is om elkaar te informeren over veranderingen die verwacht worden rond het productie-, uitzenden distributieproces voor televisie in Nederland. Hetoverleg fungeert als een coördinerend overleg. Uitvoering van acties en activiteiten wordt door de deelnemers zelf gedaan. iMMovator vormt het secretariaat voor het ketenoverleg en agendeert de onderwerpen die van belang zijn voor onderzoek en innovatie of die nieuwe kansen bieden voor bedrijven uit het iMMovator Cross Media Network. In een tijdperk lang geleden (rond 2006) loopt Nederland ver achter met de adoptie van digitale televisie en introductie van nieuwe beeldformats als HD. iMMovator neemt het initiatief om de Expertgroep Digitale Televisie in te richten met daarin de belangrijkste bedrijven die samen in Nederland digitale televisie verzorgen, voornamelijk omroepen en distributeurs. Al snel sluiten facilitaire bedrijven, regionale omroepen en Beeld en Geluid aan. Doel van de Expertgroep is de adoptie van digitale televisie van ca. 15% van de huishoudens naar 70% van de huishoudens te krijgen. Die doelstelling werd begin 2010 gerealiseerd. In de zijlijn van dat grotere doel zijn echter ook andere, technische onderwerpen opgepakt op het gebied van onder andere metadatering, luidheidsoptimalisatie, audio- en videocompressie, nieuwe workflows, introductie HD, knoppengebruik op de afstandsbediening enzovoort. Bovendien tekenen zich ontwikkelingen af rond 3D, CI Plus, TV Everywhere, ConnectedTV, Over-the-top, CatchupTV, etc. Duidelijk voor iedere deelnemer is dat digitalisering niet alleen een procesinnovatie is voor mediabedrijven, maar veel nieuwe kansen biedt waarbij spelers in de keten elkaar nodig hebben. Besloten wordt om de Expertgroep voort te zetten als Ketenoverleg digitale Televisie.

Van 3D naar ConnectedTV De kennishonger rond 3D in broadcasting wordt gestild met 3D Dagen, een apart 3DNL platform en een 3Dinnovatielab. Al snel tekent zich af dat 3D niet zal doorzetten in de (Nederlandse) televisiewereld voornamelijk vanwege de extra productiekosten die gemoeid zijn met 3D en het “brilletjes” probleem bij de consument. ConnectedTV is het nieuwe thema waarbij interne gebaseerde diensten via portalen van de TVfabrikanten en distributeurs aan de consument kunnen worden geboden. De opkomst van tablets en smartphones leiden tot 2nd screen applicaties die direct synchroniseren met de content die op het televisiescherm te zien is. Speciale synchronisatiesoftware wordt toegepast om te herkennen naar welk programma wordt gekeken en met welke vertraging (dan wel uitgesteld). De mediaketen leert veel over de interacties die consumenten wel of niet aangaan en over de hobbels die genomen moeten worden om grootschalige adoptie mogelijk te maken. Al deze ontwikkelingen zorgen er echter ook voor dat bedrijven in de keten zich anders tegenover elkaar gaan verhouden. Distributeurs bieden eigen content aan. Mediabedrijven gaan “over-the-top” rechtstreeks naar de consument. Producenten leveren wereldwijde formats inclusief de bijbehorende “digitale” diensten. Nieuwe spelers maken hun opwachting en betreden de Nederlandse markt. Met name voor “on demand” diensten kan de consumenten uit vele aanbieders en via vele kanalen kiezen. De traditionele mediaketen transformeert langzaam tot een mediaweb en dat leidt ook tot spanningen.

180 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 180

19-01-17 14:10

Over iMMovator

HbbTV in Nederland In 2012 kondigen de omroepen aan in te zetten op introductie van hybride televisie op basis van de Europees aanbevolen HbbTV-standaard. HbbTV maakt het mogelijk om in de broadcastcontent triggers mee te sturen, die (zodra geactiveerd door de gebruiker) internetdiensten aanbiedt die direct verbonden zijn aan die uitzending of dat kanaal. Vergelijkbaar met hoe teletekst altijd al zender gebonden is. De internetdienst wordt door de omroep bepaald en kan eenvoudig navigatie zijn (Nu op TV, straks, kijk terug, kijk verder op themakanaal), maar ook verrijkend (achtergronden, gerelateerde content, statistieken), interactief (play-along, polls, reageren) of eenvoudigweg commercieel (kijk volgende aflevering, koop dit product, abonneer je nu, etc). Al deze diensten bereiken de consument rechtstreeks “over-the-top” via het internet. IMMovator start het HbbTV forum Nederland op om keuzes te maken in Nederland, de implementatie van HbbTV te begeleiden en de nieuwe innovatiekansen die deze technologie biedt voor MKBers inons netwerk verzilveren. Omroepen, ontwikkelaars, leveranciers van consumentenelektronica en enkele distributeurs nemen deel in het forum (Bekijk ook hoofdstuk HBBTV Forum NL). UPC en Ziggo weigeren echter medewerking en weigeren de HbbTV -signalen door te geven. Officieel omdat de nieuwe dienst tot verwarring leidt bij de consument en storingen zou kunnen veroorzaken, maar duidelijk is ook dat commerciële belangen spelen. Het punt speelt hoog op en is reden voor de Nederlandse mediabedrijven om volop de discussie te voeren over netneutraliteit en signaalintegriteit. En technologisch worden oplossingen rond “independent application discovery” ontwikkeld, waardoor HbbTV-applicaties toch het scherm kunnen bereiken. De voorgenomen fusie tussen UPC en Ziggo en de daarmee gepaarde dominante positie in de Nederlandse markt verhevigt de discussie. Maar lijkt hem ook op te lossen door de toezeggingen die LibertyGlobal doet om de fusie tussen UPC en Ziggo doorgang te kunnen laten vinden. 2016 zal in ieder geval een belangrijk jaar worden voor HbbTV in Nederland.

Mijlpalen in 2015 In 2015 wordt het ketenoverleg weer op de oude voet opgestart en kan rekenen op een brede deelname vanuit de sector. Deelnemers zijn oa:

• • • • • • •

Nationale omroepen: NPO, NOS, RTL, SBS Regionale omroepen verenigd in ROOS Overige omroepen als Fox Sports, Discovery, Disney, Eurosport, Viacom Distributiebedrijven als KPN, M7, Ziggo, Tele2 Facilitaire bedrijven United, Ericsson, DMC, Media Choice Nederlands Instituut voor Beeld en Gelui Overige partijen als GfK, STER, SPOT, TNO, Dutch Guild of Multimedia Engineers

De agenda voor 2015 omvat operationele punten als behoud van spectrum voor draadloze verbindingen, luidheidsoptimalisatie voor online video (incl prerolls/midrolls), distributiemonitoring, doorgifte audio (LoRo). Veel aandacht wordt gegeven aan toegankelijkheidsdiensten voor mensen met een beperking (accessibility), niet alleen bij lineaire uitzending maar ook voor uitgesteld kijken. Denk aan ondertiteling, doventolk, responsive subtitling, gesproken ondertitels en audiodescriptie (voor slechtzienden). Ook is in 2015 verkend of het nodig is tot een gezamenlijke tijdlijn te komen voor uitfasering van oude standaarden als analoog, SD, MPEG2. Hier volgt de pragmatische keuze dat deze keuze bij de distributeurs ligt. Omroepen leveren hun signaal in hoge kwaliteit aan en distributeurs beslissen of

181 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 181

19-01-17 14:10

en in welke varianten zij dat signaal nog doorgeven aan consumenten. Het voor publieke omroepen zo essentiële “free-to-air” wordt blijvend gegarandeerd door uitzending via de ether (DVB-T). Dit waarborgt dat iedere Nederlander zonder gatekeeper/abonnement altijd toegang kan krijgen tot publiek geproduceerde content middels eenmalige aanschaf van een ontvanger.

Aandacht voor Adressable TV, Data Science en network security Maar ook de nieuwe onderwerpen kondigen zich al weer aan in 2015. SBS start met een reeks Experimenten rond Adressable TV met als doel om meer mogelijkheden te creëren om ook bij lineaire uitzending beperkte personalisering mogelijk te maken. De ontwikkelingen rond programmatic buying en real-time bidding voor advertising op internet gaan snel, maar worden nu verkend voor de mogelijkheden via lineaire televisie. Sceptici verwachten dat dit pas realistisch is als distributie volledig IP is geworden (volledig “over-the-top”) maar door slim combineren van televisietechnologieën als HBBTV en ScTE zijn al eerder mogelijkheden op dit gebied te realiseren. IMMovator organiseert in 2015 een reeks over Data Science voor de media gericht op agendering en kennisuitwisseling over “big data” voor de media. In een uitwisseling tussen bedrijven en wetenschappers staan onderwerpen als personalisering en aanbevelingen, multimedia datamining en data-gedreven commerciële mogelijkheden centraal. Samenwerkingen kondigen zich aan en universiteiten committeren zich aan het vormgeven van een nieuwe opleiding. Het belang van network security voor mediabedrijven wordt volop manifest als DDoS-attacks in intensiteit toenemen en blijkt hoe lastig het televisieproductieproces te combineren is met een rigide securitybeleid. Er wordt veel op afstand gewerkt, content wordt in verschillende vormen tussentijds uitgewisseld, regisseurs, journalisten, programmamakers loggen via laptops in op productie- en uitzendsystemen met alle gevaren voor virussen en veiligheidslekken. En dat er nog veel meer punten op de agenda van het ketenoverleg zullen komen, wordt duidelijk in de overzichtspresentatie die Egon Verharen als voorzitter van de Technical Committee van de European Broadcast Union (EBU) verzorgt in december 2015. Uiteraard zal het streven naar een optimale gebruikerservaring het ketenoverleg bezig blijven houden. Variërend van de steeds betere beelden geluidskwaliteit met thema’s als UltraHD-standaarden, High Dynamic Range (HDR), maar ook de ontwikkeling van nieuwe formats rond virtual en augmented reality in broadcasting. Niet alleen de nieuwe technologieën, maar ook het waarborgen van een goede aflevering over al die verschillende netwerken en devices blijft de gemoederen bezig houden. Metadata is terug en belangrijker dan ooit. Radio zal daarbij niet worden vergeten. Uitdagingen genoeg en één ding is zeker: de behoefte en noodzaak tot afstemming en samenwerking is groter dan ooit.

182 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 182

19-01-17 14:10

➔

MEDIA MATTERS In 2016 is een pilot van start gegaan met het acceleratorprogramma MediaMatters. De bedoeling was startups en snelle groeiers (scale-ups) samen te laten werken met mediabedrijven om zo innovatie te stimuleren. Tijdens de pilot is onder meer onderzocht wat de beste manier is om het programma vorm te geven en hoe het businessmodel eruit moet komen zien. In het bijzijn van Neelie Kroes, speciaal gezant voor startups in Nederland en ambassadeur van StartupDelta, ondertekenden verschillende mediapartijen in april een convenant waarin zij het belang onderschreven van innovatie in de media en samenwerking met startups. NPO, NOS, United Broadcast Facilities, Ericsson, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Endemol Shine en ANP verklaarden zich bereid mee te werken aan het MediaMatters-programma. Later voegden zich daar nog EO, KRO-NCRV en NU.nl bij. Uit interviews die eerder werden gehouden, bleek dat mediabedrijven vooral belangstelling hebben voor startups die zich bewegen op het snijvlak van media en technologie. De vraag voor mediabedrijven is: hoe krijg je mediacontent daar waar het qua inhoud, moment en platform voor gebruikers het meest relevant is en hoe verdien je daar geld mee? Dit thema stond centraal bij de werving van startups. Die 10 mediapartners vormden een solide basis voor MediaMatters. Het programma kon dan ook rekenen op flinke belangstelling van startups. Uiteindelijk meldden zich 50 startups voor het programma aan. Daarvan werden er 10 geselecteerd voor een zogeheten ‘Matchmaking Day’ waarop ze zich konden presenteren aan de deelnemende mediabedirjven. Die 10 waren Klangoo, Matchhamster, MuseumTV, Nuse, Qanda, Radical Graphics, StreamOne, Videodock, VRmaster en YPdigital. Bij de se-

183 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 183

19-01-17 14:10

Matchmaking Day

lectie van startups werd onder meer rekening gehouden met de specifieke behoeften en aard van de deelnemende mediabedrijven. De Matchmaking Day, die op 2 juni plaatsvond in Beeld en Geluid op het Media Park, was een succes. Vrijwel alle mediabedrijven toonden zich geïnteresseerd in de oplossingen van de startups. In totaal waren er 20 ‘matches’. Maar ook de gesprekken die na de presentaties plaatsvonden werden door de deelnemers erg op prijs gesteld. Na de Matchmaking Day kregen de startups de gelegenheid deel te nemen aan een trainingsprogramma. Doel van die ‘Academy Days’ was het netwerk en de kennis van startups te vergroten, met behulp van media experts, partners en entrepreneurs. Deze dagen werden opgesplitst in vier thema’s: Business & Branding, Tax & Legal, Finance en Pitch Training. De sessies werden ondersteund door onder meer The Law Factor, Rabobank, Microsoft, Startup Insight, BDO, Media Park Beheer en Merkplaats. De startups kregen tijdens het Media Park Jaarcongres op 23 juni nogmaals de gelegenheid zich te presenteren. MediaMatters organiseerde een side-event waarin alle deelnemende startups de kans kregen hun vernieuwende propositie te promoten voor een breed publiek van mediaorganisaties en investeerders. Vanaf juli werd het laatste deel van het MediaMatters programma in gang gezet voor de startups die een match hadden gemaakt met een mediabedrijf. Er vonden veel vervolggesprekken plaats, die ook in een aantal gevallen hebben geleid tot concrete samenwerking. Bijvoorbeeld Videodock die voor het ANP mogelijk maakte om videostreams van debatten in de Tweede Kamer op te nemen in de app voor ANP-afnemers. De pilot van MediaMatters was onder meer bedoeld om te onderzoeken of een dergelijk acceleratorprogramma levensvatbaar is. Bij de mediabedrijven en startups is er, op basis van hun positieve reacties, zeker behoefte aan. De ervaringen in 2016 hebben echter wel geleerd dat het programma aangepast dient te worden. Veel mediabedrijven hebben aangegeven behoefte te hebben aan het scouten van voor hen relevante startups. Aan dit onderdeel is in 2016 niet zoveel aandacht besteed. Dat wordt in dit jaar anders. MediaMatters gaat een database aanleggen van interessante startups in Nederland en daarbuiten. Dat gebeurt door (online) research en het bezoeken van events in binnen- en buitenland. De database wordt de basis voor de selectie van startups voor het MediaMatters programma in 2017. In 2016 was ervoor gekozen om het trainingsprogramma na de Matchmaking Day te laten plaatsvinden. Dat bleek achteraf geen goede keuze. In 2017 zal de training, in de vorm van een bootcamp,

184 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 184

19-01-17 14:10

Over iMMovator

vóór de Matchmaking Day zijn en veel meer zijn gericht op de specifieke problemen in de mediasector. Verder kwam de uitwerking van de samenwerking tussen mediabedrijven en startups niet goed van de grond. Belangrijkste oorzaak was dat partijen aangaven geen begeleiding nodig te hebben, terwijl dat juist wel nodig was om de voortgang erin te houden. Ook daarvoor is in het nieuwe programma een nieuw onderdeel toegevoegd. Na de Matchmaking Day zullen een aantal startups worden geselecteerd die aan een oplossing gaan werken van een probleem dat door een mediabedrijf is ingebracht. Dat zal gebeuren op een hackathon waarna de bedachte oplossingen worden gepresenteerd op een ‘Demo Day’. MediaMatters was aanvankelijk opgezet als acceleratorprogramma voor startups. Dat is toch niet de beste insteek gebleken. Doel van het programma was immers het stimuleren van innovatie binnen de mediasector. MediaMatters presenteert zich daarom nu als ‘innovatie accelerator’. Daarbij staat nog steeds de samenwerking tussen mediabedrijven en startups/scale-ups centraal. De nieuwe propositie van MediaMatters is goed ontvangen bij de bestaande mediapartners en andere mediabedrijven. Vrijwel iedereen is ervan overtuigd dat innovatie erg belangrijk is. Toch was niet iedereen bereid daar geld en tijd in te steken. Uiteindelijk hebben 6 mediabedrijven zich bereid verklaard mee te doen aan het programma voor 2017. Dat zijn de omroepen AVROTROS, EO en NPO, de kranten NRC Media en Nederlands Dagblad en het weekblad De Groene Amsterdammer. Met deze mediabedrijven gaat het nieuwe MediaMatters van start en de verwachting is dat zich gedurende het jaar nog meer mediaorganisaties zullen aansluiten. Het MediaMatters programma voor 2017 wordt opnieuw gesteund door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Ook het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen zal waarschijnlijk een bijdrage doen. Hierdoor is het mogelijk verder onderzoek te doen naar het programma en het daarbij behorende businessmodel.

Mediaorganisaties sluiten zich aan bij accelerator MediaMatters

185 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 185

19-01-17 14:10

➔

ORGANISATIE IMMovator is een netwerkorganisatie en bestaat grotendeels uit zelfstandige professionals. Deze vormen het projectbureau en de kern van de uitvoeringsorganisatie. IMMovator kent een bestuur dat afgevaardigd wordt vanuit de in iMMovator participerende bedrijven, overheden en kennisinstellingen. Deze werkvorm maakt ons flexibel, biedt de mogelijkheid te werken met de beste mensen uit het veld en sterk resultaat gedreven. De harde kern van iMMovator stelt zich hieronder voor:

TON VAN MIL

Directie iMMovator Wist je dat… Ton eigenlijk van alle markten thuis is? Naast zijn werk bij iMMovator is hij directeur van de EBU en legt hij verbindingen op de gebieden Gezond, Groen en Slim. Groen zet hij thuis ook nog verder door dit jaar, waarbij zijn familie het als een uitdaging zag hun huis duurzaam te verbouwen. Een hele klus maar het resultaat mag er wezen zagen we tijdens onze team-BBQ in zijn tuin.

FREEK VAN ’T OOST ER

Directie, financiën, programma’s, CLICKNL | Media & ICT Wist je dat… Freek zich in 2016 op sport ging richten? Als er ijs is, vind je hem op de schaats en anders loopt hij een aardige afstand hard. Ook op zakelijk vlak zette hij in op sport. Dit jaar startte het programma ‘Spectacular ArenA eXperiences’ (SAX), regelde Freek een spectaculaire drone race als toetje bij het Cross Media Café in de ArenA en zetten we in november allemaal de VR-brillen op tijdens de Amazing Monday rond VR&Sports.

MIR WERMUT H

Growing Games, internationaal onderzoek & innovatie, workshops Wist je dat… Ook Mir van alle markten thuis is? Datastrategie in de media, Gaming, Muziek, voedseltechnologie, Mir kan erover meepraten! Ook op internationalisering staat ze haar mannetje. In 2016 nam ze tien bedrijven en het iMMovator communicatie team op sleeptouw naar NEXT in Hamburg, in 2017 coördineert ze ‘Dutch New Wave’ bij SXSW met de ambitie de hele Nederlandse creatieve industrie te vertegenwoordigen.

186 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 186

19-01-17 14:10

Over iMMovator

MONIQUE VAN DUSSELDORP

Cross Media Cafés, Mediapark Jaarcongres, Media Future Week Wist je dat… Monique naast de events die ze voor iMMovator doet nog veel vaker betrokken is bij mooie events in binnen- en buitenland? Zo werkt ze al jaren mee aan internationale congressen als TEDxAmsterdam, NEXT Hamburg en ThingsCon. iMMovator collega’s vragen zich weleens af waar ze de tijd vandaan haalt om dit allemaal voor elkaar te boxen!

FRANK VISSER

HbbTV forum NL, Media Future Week, Media Groen, IBC Wist je dat… Frank dit jaar zijn focus op groen zette? Hij bracht omroepen en facilitaire partijen bij elkaar om tot afspraken te komen over de verduurzaming van het Media Park. Zo organiseerde hij onder andere het congres ‘Focus op Groen’. Zijn inspanningen leidden aan het einde van het jaar zelfs tot de ondertekening van de Green Deal Media. 17 bedrijven spraken de intentie uit om voor de periode van 2016 tot en met 2020 tenminste 70% van hun stroomverbruik te verduurzamen.

RICK VAN DIJK

MediaMatters Wist je dat... Rick dit jaar een geslaagde pilot uitvoerde van het MediaMatters programma? Een vier weken durend Acceleratieprogramma met tien startup en xx corporates. Aan het einde van het jaar tekenden zes mediabedrijven voor de editie van 2017 die nog groter en uitgebreider zal worden.

BERT KOK

MediaMatters Wist je dat… Bert het MediaMatters team dit jaar kwam versterken? Samen met Rick vormt hij een ijzersterk team dat zich inzet om het ecosysteem van startups en corporates in de media te versterken en daarmee innovatie te stimuleren. Bert houdt een vinger aan de pols als het gaat om nieuwe interessante startups die grote bedrijven helpen bij hun innovatiedoelstellingen.

ELLEN KLEIN-HUVÊR

Projectenbureau Wist je dat… Ellen aan het einde van dit jaar afscheid nam van iMMovator? Na jarenlange samenwerking gaat zij elders op het Media Park aan de slag. Ver weg is ze dus niet! Natasja Versteeg zal vanaf 1 januari 2017 haar taken overnemen. Ook zij loopt al langer rond op het Media Park en is dus zeker geen onbekende!

187 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 187

19-01-17 14:10

MARLIES HAKVOORT

Communicatie, Hilversum Media Campus Wist je dat… Marlies spelverdeelster is in een gezellig volleybalteam? In 2016 verdeelde ze haar tijd tussen iMMovator en Hilversum Media Campus. Een goede combi als je kijkt naar vele interessante sessies die we in de SWITCH organiseerden. Daarnaast leidde ze hordes studenten rond bij mediabedrijven op het park.

MINOUCHE VAN REENEN

Communicatie Wist je dat.. het voor Minouche een jaar vol primeurs was? De eerste keer MFW, eerste keer MPJC, en de eerste keer NEXT in Hamburg. Ondanks dat onze events op zijn tijd voor wat chaos kunnen zorgen, is Minouche degene die haar hoofd koel houdt en zich niet snel van de wijs laat brengen.

ALEX GAASENBEEK

Stagiair Communicatie & Design Wist je dat… Alex tijdens zijn stage een kerstboom mee naar huis heeft genomen via de trein? Tijdens het jaarlijkse Curling Cup toernooi won hij er een met de loterij en hij was daar zo enthousiast over dat hij hem direct mee naar huis nam. Overigens ging hij ook naar huis met een medaille, want het iMMovator team werd maar liefst tweede met het curlen!

NIKKI VAN WILLIGEN

Stagiaire Communicatie & Marketing Wist je dat… Nikki tijdens haar stage in het concept Hero Hub Hygiëne dook? Ze paste het toe op de iMMovator content en gaf ons erg goed advies. Maar niet alleen achter de schermen is ze in haar element, ook als interviewer bij de Amazing Monday en ThingsCon kwam ze goed uit de verf.

Bestuur Het bestuur bestaat uit de volgende personen: Bob Verburg (voorzitter, onafhankelijk) Regine von Stieglitz (Secretaris, InHolland) René Delwel (penningmeester, United) Jan Wester (bestuurslid, TNO) Désirée Majoor (bestuurslid, Hogeschool voor de kunsten Utrecht) Fons Schootstra (bestuurslid, KvK)

188 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 188

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Adviesraad Wimar Jaeger (wethouder Gemeente Hilversum) Lem van Eupen (faculteitsdirecteur Communicatie en Journalistiek, Hogeschool Utrecht)

Participanten IMMovator zou niet kunnen bestaan zonder de steun van participanten. Zij maken het mogelijk dat iMMovator in staat is om interessante events te organiseren, bijzondere projecten op te zetten en de kennis uit de sector te bundelen en op grote schaal beschikbaar te maken. Het is dankzij hen dat u gratis Cross Media Cafés en verschillende masterclasses kunt bezoeken, dat we de crossmediasector kunnen blijven monitoren en projecten uitdenken waar de sector verder mee komt.

Accon avm is in 2016 als participant toegetreden en daar zijn we reuze blij mee! Accon avm is een advies- en accountantsorganisatie voor ondernemers in het MKB. We werken al jaren met elkaar samen en eind 2016 hebben we besloten dit te beklinken in een partnerschap. Daarnaast zijn wij ook erg blij met de hechte samenwerking met Beeld en Geluid waar iMMovator sinds afgelopen najaar de Cross Media Cafés mee organiseert. Naast de betrokkenheid bij de (inhoudelijke) organisatie stelt Beeld en Geluid hun ruime theaterzalen ter beschikking voor de cafés, waarmee de Cross Media Cafés een vaste thuisbasis hebben gekregen. In 2017 gaat u zeker meer horen over onze samenwerking! 2016 was helaas ook het jaar dat we afscheid namen van onze trouwe participant Media Academie. Per 1 januari 2017 stopt de Media Academie met al haar activiteiten vanwege de afnemende vraag en de omslag in de manier waarop bedrijven en individuen met leren en opleiden om gaan. Met goede herinneringen kijken we terug op onze jarenlange samenwerking met de Media Academie. Media Academie werd 54 jaar geleden opgericht voor het opleiden van professionals in en buiten de mediawereld. Ieder jaar zetten onze teams hun schouders weer onder de organisatie van het Mediapark Jaarcongres, dat ieder jaar groter en succesvoller werd. Het is jammer dat we de jubileumeditie van 2017 niet meer samen kunnen doen, maar we nodigen het oude Media Academie team als vanzelfsprekend uit als onze vips! Sterker nog, Natasja Versteeg zal vanaf 1 januari bij ons aan de slag gaan als officemanager! Zo is 2016 een jaar geworden van afscheid en (hernieuwde) kennismaking en zo zal 2017 dat ongetwijfeld ook worden. Ik wens u allen een inspirerend en innovatief jaar toe!

BOB VERBURG

189 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 189

19-01-17 14:10

RTL Nederland De tv-zenders RTL 4, RTL 5, RTL 7 en RTL 8, de themakanalen RTL Lounge, RTL Crime en RTL Telekids en het radiostation RTL Lounge Radio amuseren en informeren zeven dagen per week, 24 uur per dag vele kijkers en luisteraars. De zenders van RTL Nederland bieden populaire programma’s als het RTL Nieuws, RTL Boulevard en diverse topfilms en -series. RTL Nederland kent vier ondernemingen met ieder een geheel eigen specialisme: Digital Media, RTL Live Entertainment, RTL Ventures en RTL Productions. Of het nu gaat om het ontwikkelen van nieuwe programmaformats of new business, maatwerkevenementen of het ontwikkelen en verzorgen van mobiel televisie kijken, (mobiel) internet- en tekstpagina’s en andere multimediale toepassingen, RTL Nederland heeft het allemaal in huis. RTL Nederland is met zeven televisiezenders en een radiostation marktleider in de Nederlandse mediawereld. Het bedrijf kenmerkt zich door een informele cultuur, professionaliteit, creativiteit en passie voor het vervullen van de wensen van zijn klanten: adverteerders, kijkers en gebruikers van interactieve media.

JOHN DE JONG Manager Distribution Cable

SBS Broadcasting De projecten van iMMovator, zoals het Ketenoverleg en HbbTV Forum, zijn waardevol voor SBS. Juist in de tijd dat de digitale transformatie van televisie in volle gang is zoeken we dikwijls samenwerking met bedrijven uit het netwerk van iMMovator voor de ontwikkeling van diensten. Het is belangrijk dat we ons als mediasector gezamenlijk aan de slag gaan met de nieuwe ontwikkelingen. IMMovator is daar een geschikt platform voor. Tevreden kijken we terug op succesvolle projecten; de luidheidsproblematiek op televisie is mede dankzij iMMovator industriebreed opgelost.

JOSBERT VAN ROOIJEN, Manager Broadcast & IT SBS Broadcasting

TNO TNO is een onafhankelijke onderzoeksorganisatie die op basis van haar expertise en onderzoek een belangrijke bijdrage levert aan de concurrentiekracht van bedrijven en organisaties, aan de economie en aan de kwaliteit van de samenleving als geheel. TNO participeert in iMMovator om de concurrentiekracht van de crossmediasector te helpen bevorderen. Ons doel is om media-innovaties met en voor media bedrijven te ontwikkelen zodat deze bedrijven zich hiermee kunnen onderscheiden in het veranderende medialandschap. We werken hiertoe intensief samen met iMMovator, onder andere in het HbbTV Forum Nederland, CLICK Media&ICT, Growing Games en Dutch Media Innovators. Verder dragen we bij aan Cross Media Cafés, het Mediapark Jaarcongres en andere events.

NAT HALIE VAN SCHIE Business Developer TNO

190 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 190

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Nederlandse Publieke Omroep NPO’s missie is het verbinden en verrijken van het Nederlands publiek. Deze taken worden ook door iMMovator uitgevoerd binnen de mediawereld. In de door hen georganiseerde en gecoördineerde bijeenkomsten zoals bijvoorbeeld het Ketenoverleg Digitale TV en HbbTV NL Forum en in het coördineren van onderzoeks- en innovatiesubsidie trajecten zijn zij een verbindende factor binnen de keten. Met hun Cross Media Cafe’s, Technology Updates en Masterclasses (in samenwerking met Hilversum Media Campus) en nieuwsbrieven verrijken zij de media professionals met up-to-date informatie over ons domein.

CEES DE BRUIN Directeur Distributie & Uitzending NPO

Beeld en Geluid Beeld en Geluid vervult een belangrijke rol als verbindende plek in het centrum van de media, waar publiek, bedrijfsleven, creatieve industrie, onderwijs en cultuur samen kunnen leren, ervaren en creëren. Met onze opgebouwde kennis, infrastructuur en dienstverlening voor duurzame digitale toegang in Nederland zal Beeld en Geluid de komende jaren een drijvende kracht blijven achter de samenwerking en vernieuwing in de sector. Het intensiveren en aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden met externe partners leverde in 2015 mooie resultaten op. In nauwe samenwerking met 3FM en al zijn dj’s opende in oktober onze tentoonstelling 3FM presents: Your Serious Radio. De inmiddels vertrouwde samenwerking tussen Beeld en Geluid en iMMovator met betrekking tot de Hilversum Media Campus en het jaarlijks terugkerende Media Parkjaarcongres breidde zich dit jaar uit tot een nieuw partnerschap. Zo sloot Beeld en Geluid zich aan bij de ‘Dutch Media Innovators (DMI)’. In het kader van het overheidsprogramma ‘Partners for International Business’ houdt dit consortium zich bezig met het versterken en uitbreiden van activiteiten en kennisdelen richting de VS, met als focusgebied de westkust.

JAN MÜLLER Algemeen Directeur Beeld en Geluid

HKU (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) HKU (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) onderscheidt zich met hoger onderwijs in de kunsten en de media en is een drijvende kracht in opleidingen en innovatie voor de creatieve industrie. Aan HKU studeren bijna 4000 studenten aan acht scholen: Beeldende Kunst, Design, Muziek en Technologie, Games en Interactie, Kunst en Economie, Media, Utrechts Conservatorium en Theater. HKU heeft vier expertisecentra die onderwijs en onderzoek in de verschillende disciplines verbinden. Een diploma van HKU betekent een startkwalificatie op graduate- of postgraduate niveau voor een bekende of nieuwe professionele rol in de culturele sector, media en educatie, en/of andere werkgebieden in de creatieve industrie. Daarbij biedt een opleiding van HKU een meerwaarde door gerichtheid op artistiek-professionele competentie bewust te combineren met gedegen ervaring in het actief omgaan met interdisciplinaire mogelijkheden én innovatieve en multidisciplinaire projectpraktijken.

191 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 191

19-01-17 14:10

HKU is toekomst- en vernieuwingsgericht. Zij gelooft in het belang van het leggen van verbindingen tussen artistieke en creatieve processen en andere werkgebieden, disciplines en hybride beroepspraktijken. HKU wil haar studenten en medewerkers een stimulerende en ondersteunende leer- en werkomgeving bieden. Het opdoen van onderzoeks- en ondernemerschapservaring in uitdagende praktijksituaties wordt daarbij gezien als noodzakelijk ingrediënt. Zowel met de vorming van zelfstandige, initiatiefrijke en vernieuwende jonge professionals als met het onderzoek dat zij initieert en uitvoert wil HKU een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van bekende, nieuwe en vernieuwende beroepspraktijken in en op de randen van de kunsten.

DÉSIRÉE MAJOOR Vice voorzitter College van Bestuur HKU

GfK GfK is een vooruitstrevend marktonderzoekbureau met vestigingen in meer dan 100 landen en met 13.000 marktonderzoek-experts over de hele wereld. De onderzoeksexpertise van GfK reikt over diverse branches heen. Eén ervan is de mediabranche. In deze branche geeft GfK inzicht in de ontwikkelingen op het gebied van crossmediaal mediagebruik, de toename van de mobiele en vaste devices en hun verkoopkanalen zowel online als offline, de ontwikkelingen op social media gebied en het mediabereik en profiel van de gebruikers voor TV, Radio, Internet, de dagbladen en tijdschriften. Verbinden is voor ons een belangrijk thema. We zoeken continue naar de connectie tussen intellect, technologie en onderzoek om vanuit daar toegevoegde waarde naar onze klanten te brengen. Wij helpen de verbinding te maken tussen grote hoeveelheden big data en halen daar waardevolle context uit. Mede hierdoor zijn we door de MOA uitgeroepen tot Marktonderzoekbureau van het jaar 2016! Deze onderzoeksgegevens delen we graag zodat onze klanten de marktontwikkelingen kennen en weten welke innovaties de meeste kans hebben op succes. iMMovator biedt voor GfK een mooi platform om al deze informatie verder uit te dragen. De samenwerking zorgt voor een versterking van de crossmediasector en voor verdere innovatie binnen de branche.

MARGRET SCHUIT Managing Director GfK Netherlands B.V.

Ericsson Broadcast & Media Services Na enkele jaren afwezigheid zijn we sinds dit jaar weer trotse partner van iMMovator. In 2015 hebben we binnen onze organisatie enkele grote transformatie processen afgerond. Via de acquisitie van Technicolor en Red Bee Media is Ericsson Broadcast & Media services een van de grootste facilitaire leveranciers ter wereld. We investeren jaarlijks veel geld in innovatie. Participeren in een initiatief als iMMovator is dan ook niet meer dan logisch voor een bedrijf als Ericsson. IMMovator geeft ons namelijk een fantastisch platform waar we naast het ophalen van mediakennis in breedste zin van het woord ook de verantwoordelijkheid voelen en hebben om onze kennis van markt en technologie te delen. Dat doen we met veel enthousiasme en plezier.

192 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 192

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Ook in 2016 wacht onze industrie nog voldoende uitdaging. Een platform als iMMovator helpt ook ons om via een gezamenlijk netwerk deze toekomst verder te ontdekken.

RAYMOND LAMPHEN Head of Broadcast & Media Service Benelux at Ericsson

Hogeschool Utrecht De kracht van de creatieve industrie zit in het vermogen om te innoveren en waarde te creëren. Deze kracht wordt steeds breder onderkend en een nauwe aansluiting tussen onderwijs, onderzoek en bedrijven is cruciaal om de potentie en verwachtingen waar te kunnen maken. Hogeschool Utrecht zit met haar opleidingen en onderzoek op het gebied van crossmediale interactie in het hart van de creatieve industrie. Doel is het versterken van de creatieve sector en het realiseren van innovatieve en interactieve oplossingen met impact voor economische en maatschappelijke vraagstukken. Samen met andere kennisinstellingen, bedrijven en organisaties werken we aan het opleiden van innovatieve, ondernemende en creatieve talenten en het ontwikkelen van nieuwe kennis en praktische instrumenten. iMMovator is voor ons een belangrijke schakel naar het bedrijfsleven op het gebied van (cross-) mediaontwikkelingen. We werken gezamenlijk aan de uitvoering van de kennis- en innovatieagenda Media & ICT. De Media Future Week en de Hilversum Media Campus zijn concrete aanknopingspunten om die samenwerking vorm te geven.

LEM VAN EUPEN Directeur Faculteit Communicatie & Journalistiek, Hogeschool Utrecht

United Voor United was 2016 een topjaar. Grote projecten, precisiewerk, innovaties, inspiratie en vooral ook veel transpiratie. Er waren maanden bij dat United ‘nee’ moest verkopen, een beetje tegen de trend in, als we de statistieken volgen over de ontwikkeling van onze lineaire kanalen. Wij worden steeds vaker bij projecten betrokken voor OTT spelers en zenders uit het buitenland, maar tegelijkertijd blijft er gelukkig druk op onze performance vanuit de ‘traditionele’ zenders. Uitdagende projecten in 2016 waren er genoeg, zoals Get The F*ck Out Of My House, het EK Atletiek, de remoteregie voor RTL LateNight en de UHD-HDR regie voor het spektakel The Grand Tour. Dat laatste project is, naast de technische uitdaging, bijzonder omdat de klant een producent is uit het Verenigd Koninkrijk, de cast wellicht de meest beroemde ter wereld is en de funding van Amazon afkomstig is. We hebben het afgelopen jaar met veel plezier samengewerkt met uiteenlopende partijen om opleidingsprojecten mogelijk te maken die de hele sector ten goede komen. HMC, United College en TV Academy spreken ieder een eigen publiek aan en werken op hun manier aan versterking van de sector.

193 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 193

19-01-17 14:10

Ondertussen bij iMMovator……. wordt er gewerkt aan het netwerk en aan versterking van de sector.

RENÉ DELWEL Directeur United

Gemeente Amersfoort Wij willen de verduurzaming van de stad versnellen door het regionale innovatieklimaat te verbeteren en (duurzame) bedrijvigheid versterken. Op die manier werken we aan een vitale economie waarin versterking van het vestigingsklimaat en een toename van de werkgelegenheid gecombineerd worden met een duurzame ontwikkeling van de stad. Duurzame ontwikkeling betekent voor ons dat er geen sprake is van afwenteling in de tijd (de rekening wordt niet betaald door generaties na ons) of in ruimte (ontwikkeling hier gaat niet ten koste van mensen elders). We willen aansluiten bij initiatieven uit stad en regio (faciliteren en stimuleren). Vanuit een faciliterende en stimulerende rol versterken wij het regionale innovatieklimaat en de beweging naar een duurzame economie. Dit krijgt vorm door samenwerking met ondernemers, kennisinstellingen en organisaties aan concrete projecten in de driehoek economie, innovatie en duurzaamheid. Door samenwerking met organisaties als iMMovator en de Economic Board Utrecht (EBU) werken we aan innovatie en duurzaamheid. De EBU-speerpunten zijn groen, gezond en slim. Dit sluit ook aan op onze kansrijke sectoren ICT, Advies, Zorg en Bouw (de ‘Amersfoortse Ruit’).

YVONNE KEMMERLING Wethouder

Hilversum Mediastad: stad van digitale content creatie Hilversum Mediastad is de motor van de regio. Je vindt alles in onze dynamische stad: omroepen, programmamakers, facilitaire en (post) productiebedrijven, maar ook communicatiebureaus, ICTbedrijven, game developers en opleidingen. We zijn trots op onze bedrijven en hechten veel waarde aan de versterking en de verbreding van deze bloeiende creatieve industrie. De gemeente zet door om de positie en de beleving van Hilversum als Mediastad te versterken. De Hilversum Media Campus heeft in 2016 ruim 1200 studenten en professionals bereikt, de Dutch Media Week is gelanceerd met een record aantal bezoekers van 30.000, nieuwe bedrijven vestigen zich. Het Muziekcentrum van de Omroep start met een digitaliseringsproject van drie jaar, mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van OCW en de gemeente. Er is een publiek Wifinetwerk in het centrum aangelegd, waarop we komend jaar volop gaan experimenteren met nieuwe producten en diensten.

194 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 194

19-01-17 14:10

Over iMMovator

2016 is het jaar waarin de Media Valley opnieuw, zij het voorzichtig, opkomt. Het netwerk en de expertise van iMMovator zijn ongelooflijk belangrijk om de Media Valley de krachtigste regio van Nederland te maken als het gaat om digitale content creatie.

PIET ER BROERTJES Burgemeester Hilversum WIMAR JAEGER Wethouder Economie, Media en Cultuur

Media Park Management Elke dag werken op het Media Park ruim 6.000 mediaprofessionals, specialisten, creatieven, presentatoren, technici, liefhebbers en visionairs aan alles wat we dagelijks in de media zien en horen. Media Park Management vindt het van groot belang om een actieve bijdrage te leveren aan kennisdeling en kennisoverdracht en werkt hierin onder andere samen met iMMovator, waarbij verbindingen worden gelegd en bevorderd via de Cross Media Cafés en het Media Park Jaarcongres. Mediabedrijven zijn steeds meer op zoek naar goed opgeleide mediamakers, die beschikken over actuele kennis en innovatieve skills. Met de professionele opleidingsruimte van het MBO College in Studio 6 en de recente uitbreiding van Hilversum Media Campus (HMC) in de vorm van een nieuwe learning environment in LAB24 wordt de campus verder ontwikkeld in het mediahart van Nederland. Op het Media Park vloeien traditionele en nieuwe media, waaronder innovatieve ‘Digital Tech’bedrijven, moeiteloos in elkaar over. Jong talent en bevlogen start-ups werken zij aan zij met bekende mediabedrijven en grote omroepen. Het samenbrengen van een grote verscheidenheid aan bedrijven en mensen zorgt voor een eco-systeem waar alle benodigde kennis, inspiratie en netwerkpartners te vinden zijn. Een omgeving waar een ieder kan excelleren en zich verder kan ontwikkelen én als organisatie kan doorgroeien. Het Media Park anticipeert hierop en groeit mee met de razendsnelle ontwikkelingen. Wij kijken er naar uit om ook dit jaar een bijdrage te mogen leveren aan de mediatoekomst van morgen!

MARK ACHT ERBERG COO Media Park Beheer

Hogeschool Inholland Nederland dient zich te onderscheiden als kennisland waarbij de creatieve industrie binnen de Noordvleugel als een belangrijke speerpunt geldt. Het beroepenveld van de creatieve industrie richt zich volgens de bedrijfsindeling van de overheid op het creëren van symbolische betekenis die economische maar ook sociale en culturele waarde heeft. In de opleidingen in het domein Creative Business van Inholland gaat het vooral om de symbolische en belevingswaarde van een product voor de creatieve industrie (een ontwerp, een nieuw concept/product, een communicatieplan, een ontwikkeltraject voor een toeristische bestemming, etc.). Voor ons verwijst “business” derhalve naar het bedrijfsmatig produceren van goederen en diensten waarvan de symbolische betekenis een (relevant) deel van de economische, sociale of culturele waarde uitmaakt. Symbolische betekenis (zoals bijvoorbeeld de manier waarop het imago van een bedrijf is vastgelegd in een brand) en status blijven een bron van waarde en daarmee van vermarkting voor bedrijven.

195 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 195

19-01-17 14:10

Onze opleidingen bedienen daarmee een specifiek deel van de creatieve industrie: de creatiefzakelijke dienstverlening, media & entertainment en de kunsten (met name muziek). Aangevuld met toerisme, vrijetijds-management en facilitair management, al worden de laatste drie in de regel niet tot de creatieve industrie gerekend. Het gaat echter ook daar om het creëren van symbolische betekenis; vooral in de vorm van ‘experience’ (beleving). Het management van ontwerpen productieprocessen, business-modellering, vermarkting en distributie van diensten en producten op al deze deelgebieden is vanzelfsprekend nauw aan elkaar verwant. De managers/ondernemers (producenten, muzikanten, adviseurs en ondernemers) die het domein Creative Business opleidt, zullen vooral in deze markt voor symbolische producten een inkomen gaan verwerven. Het “opleidingsprofiel” biedt hen zeer diverse kansen op de arbeidsmarkt: afgestudeerden worden zelf ondernemer of kunnen aan de slag in het midden- en grootbedrijf. Zij worden gewaardeerd om hun ondernemende, creatief-markgerichte drive om nieuwe producten/concepten tot ontwikkeling te brengen en reële waarde toe te voegen in/aan hun professionele omgeving. De aansluiting tussen het bedrijfsleven, de overheid en kennisinstellingen dient nauwkeurig te zijn om talent tot bloei te laten komen en implementatie van het potentieel te bewerkstelligen. Inholland profileert zich bij uitstek als kennisinstelling op de profilerende thema’s duurzaam, gezond en creatief. Wij willen creatieve en ondernemende professionals opleiden die bijdragen aan een wereld waarin mensen zin kunnen geven aan hun leven. In dat licht onderzoeken, ontwerpen, ontwikkelen en vermarkten studenten en docenten (multidisciplinair werkend) nieuwe producten en diensten. Wij richten ons met onze opleidingen op ondernemende, (pro)actieve studenten met aangeboren nieuwsgierigheid en grote interesse voor creatie én het vermarkten van creatieve producten. Zij opereren bij voorkeur in een interdisciplinaire, multiculturele en internationale context én in een inspirerende, dynamische, sociaal bewuste (digitale) internationale leeromgeving. Die leeromgeving bevindt zich binnen, maar ook buiten de fysieke hogeschool-omgeving. Met iMMovator voorziet Inholland in de vraag naar ‘leerwerkbedrijven’ om de professionals van de toekomst goed uit te rusten. Studenten leren spelenderwijs analyseren, innoveren en implementeren nieuwe business concepten voor uiteenlopende opdrachtgevers uit de creatieve industrie. IMMovator is een belangrijke partner om op de as Utrecht, Hilversum, Amsterdam de continue verbinding tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstelling en CLICKNL te faciliteren. Vanuit onze leerwerkbedrijven leveren wij jaarlijks met trots 10 jonge entrepreneurs af. In de toekomst wensen we nog een stap verder te gaan zodat wij ook als incubator een platform bieden voor young professionals. Actuele, innovatieve thema’s in de branche worden via het unieke instrument van Media Future Week en Cross Media Cafés aan onze studenten, docenten en onderzoekers aangeboden.

REGINA VON ST IEGLIT Z Hogeschool Inholland

NHTV NHTV Breda is een middelgrote, niet-particuliere instelling voor internationaal hoger onderwijs met vier locaties in Breda. In een cross-culturele setting studeren er ruim 7.000 Nederlandse en buitenlandse studenten. NTHV biedt hbo-bacheloropleidingen aan op het gebied van: Games & Media, Hotel & Facility, Built Environment, Logistiek, Toerisme en Leisure.

196 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 196

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Een unieke master die door NHTV aangeboden wordt, is het eenjarige executive programma ‘Master in Media Innovation’. Deze master is het eerste geaccrediteerde masterprogramma in zijn soort in Nederland en streeft ernaar deelnemers aan te sporen verder te kijken dan de oppervlakte van digitale media. NHTV heeft deze master in nauwe samenwerking met iMMovator en de gemeente Hilversum in 2014 naar Hilversum gebracht. In 2015 is de eerste lichting studenten afgestudeerd; in februari 2017 start de vierde lichting. NHTV is niet voor niets in Hilversum – het hart van de Nederlandse media-industrie – neergestreken. Door actief in het netwerk te opereren kan NHTV tevens snel inspringen op de behoeftes naar innovatie die er leven in de industrie en kunnen onderzoeksonderwerpen adequaat opgepakt worden. De driehoek bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek krijgt hierdoor een waardevolle invulling. Door de samenwerking met iMMovator heeft NHTV haar relatie met de media-industrie kunnen verstevigen. Studenten van NHTV zijn vaste deelnemers aan de Media Future Week en medewerkers presenteren actuele innovatieve onderwerpen tijdens Cross Media Cafés. NHTV is actief participant in de Hilversum Media Campus. Naast aanbieden van hoger onderwijs via de Master in Media Innovation en inhoudelijk bijdragen aan het Talent Development Program, is NHTV een van de drijvende krachten achter de VR Academy en Living Labs die in het kader van de Hilversum Media Campus worden/zijn ontwikkeld. Samen met iMMovator en Hilversum Media Campus worden gezamenlijke onderzoeksvragen geadresseerd. NHTV is trots op deze samenwerking en de daaruit voortvloeiende innovaties, kennisoverdracht zowel met studenten als met de media-industrie.

DAPHNE HEEROMA academiedirecteur van de Academy for Digital Entertainment

ACCON AVM Accon avm en iMMovator werken al een aantal jaar samen. Accon avm adviseurs en accountants is een zelfstandige advies- en accountantsorganisatie in Nederland. Met zo’n 50 kantoren verspreid over het land, richt de organisatie zich op het MKB, de agrarische sector, de overheid en de nonprofitsector. Ondernemers krijgen ruimte voor ondernemen dankzij accountancy, agrarisch en MKB bedrijfsadvies, belasting- en subsidieadvies, juridisch advies, personal finance, corporate finance en werkgeversservice. Het afgelopen jaar is er binnen Accon avm een flinke slag geslagen met digitalisering. Onze klanten ontvangen steeds meer post digitaal en kunnen belangrijke documenten digitaal ondertekenen. In 2017 bestaan wij 100 jaar. Naast terugblikken, blijven wij altijd naar de toekomst kijken. Op naar de volgende 100 jaar!

F. (FRANK) BES accountant vestiging Veenendaal

197 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 197

19-01-17 14:10

➔

&samhoud media Jennis Jongerius Creativity ................................................................................. P. 98 www.samhoudmedia.com

Ajax Media AFC Mark van Leest Business Impact .............................................................. P. 117 www.ajax.nl

100% HALAL Gijs Kerbosch Over iMMovator .............................................................. P. 168 www.halal.amsterdam

BEAM Herbert Codée Business Impact .............................................................. P. 144 www.beam.eo.nl

24i Martijn van Horssen Business Impact .............................................................. P. 116 www.24i.com

BAFTA Aaron Matthews Over iMMovator .............................................................. P. 169 www.bafta.org

3DUniversum Theo Gevers Creativity ................................................................................. P. 78 Sezer Karaoglu Creativity ................................................................................. P. 78 www.3duniversum.com

Beeld en Geluid Bas Agterberg Business Impact .............................................................. P. 140 Carlien Booij Business Impact .............................................................. P. 140 John Ashley Burgoyne Creativity ................................................................................. P. 79 Hans van der Windt Business Impact .............................................................. P. 140 Ineke Middag Creativity ................................................................................. P. 96 Kelly Mostert Business Impact .............................................................. P. 149 Jan Müller Business Impact .............................................................. P. 132 Roeland Ordelman Enabling Technologies .................................................... P. 16 www.beeldengeluid.nl

Alexa Clay Alexa Clay Creativity ................................................................................. P. 59 www.alexaclay.com Alper Çuğun Alper Çuğun Creativity ................................................................................. P. 73 www.alper.nl Amsterdam Arena Henk van Raan Business Impact .............................................................. P. 114 www.amsterdamarena.nl Angrybytes Mark Veuger Business Impact .............................................................. P. 150 www.angrybytes.com ATEME Jérôme Viéron Enabling Technologies .................................................... P. 34 www.ateme.com

Beyond Sports Sander Schouten Enabling Technologies .................................................... P. 21 www.beyondsports.nl Bitcoin Magazine Aaron van Wirdum Enabling Technologies .................................................... P. 47 www.bitcoinmagazine.com

198 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 198

19-01-17 14:10

Over iMMovator

BNN-VARA Wilco van Iperen Creativity ................................................................................. P. 87 Leon Zervos Business Impact .............................................................. P. 135 www.bnnvara.nl BNR Nieuwsradio Annick van der Leeuw Business Impact .............................................................. P. 142 www.bnr.nl C360 Henri Smeets Creativity ................................................................................. P. 98 www.c360.com Changeist Scott Smith Enabling Technologies .................................................... P. 23 Creativity ................................................................................. P. 63 www.changeist.com Chordify Bas de Haas Creativity ................................................................................. P. 82 www.chordify.net

Ericsson Mark Horton Enabling Technologies .................................................... P. 12 www.ericsson.com Endemol Beyond Frank de Wit Business Impact .............................................................. P. 136 www.beyond.endemol.nl Endemol Shine Jurian van der Meer Enabling Technologies .................................................... P. 14 Frank de Wit Business Impact .............................................................. P. 110 www.endemol.nl EO Anne van der Velden Business Impact .............................................................. P. 135 www.eo.nl Firstv1sion Ilya Kissin Business Impact .............................................................. P. 120 www.firstvision.tv

Circular Economy Andy Riley Over iMMovator .............................................................. P. 167

Fjuze Klaas Rohde Business Impact .............................................................. P. 121 www.fjuze.com

CleverLions Erik van Heeswijk Business Impact .............................................................. P. 154 www.cleverlions.com

Floris Kaayk Floris Kaayk Creativity .............................................................................. P. 102 www.floriskaayk.com

De Meisjes van Thijs Sanne Cousijn Business Impact .............................................................. P. 127 www.meisjesvanthijs.nl

FUGA Pieter van Rijn Creativity ................................................................................. P. 80 www.fuga.com

DROPSTUFF.nl René van Engelenburg Creativity ...................................................................... P. 80, 101 www.dropstuff.nl

Fox Sport Robert van Trigt Business Impact .............................................................. P. 116 www.foxsport.nl

199 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 199

19-01-17 14:10

GfK Barbara Schouten Enabling Technologies .................................................... P. 51 Maikel Verharen Business Impact .............................................................. P. 123 www.gfk.com Gigstarter Tom van der Velpen Creativity ................................................................................. P. 83 www.gigstarter.nl GoSpooky Liam Tjoa Business Impact ................................................... P. 111, 127 Tim van der Wiel Business Impact ................................................... P. 111, 127 www.gospooky.com Helden Arne Mosselman Enabling Technologies .................................................... P. 22 www.heldenonline.nl Hilversum Media Campus Caroline Dutry – van Haeften Over iMMovator .............................................................. P. 161 Marlies Hakvoort Over iMMovator .............................................................. P. 163 Herman Julsing Over iMMovator .............................................................. P. 165 www.hilversummediacampus.nl Hogeschool van Amsterdam Geleyn Meijer Over iMMovator .............................................................. P. 178 www.hva.nl iMMovator Rick van Dijk Creativity ................................................................................. P. 88 Marlies Hakvoort Creativity ................................................................................. P. 88 Ton van der Mil Voorwoord ................................................................................ P. 6 Freek van ’t Ooster Creativity ................................................................................. P. 89 Business Impact .............................................................. P. 139 Over iMMovator .............................................................. P. 179

Frank Visser Creativity ......................................................................... P. 66, 89 Over iMMovator .............................................................. P. 173 Mir Wermuth Creativity ................................................................................. P. 89 Business Impact .............................................................. P. 139 www.immovator.nl Inbeacon Remco Bron Creativity .............................................................................. P. 100 www.inbeacon.co Info.nl Melanie Gorka Creativity ................................................................................. P. 77 Iskander Smit Creativity .............................................................. P. 67, 99, 107 www.info.nl KLEAN Peter Smith Over iMMovator .............................................................. P. 172 www.stichtingklean.nl KNIPPR Johan Trouwhorst Creativity ................................................................................. P. 92 www.knippr.nl KRO NCRV Elsa Gorter Creativity ................................................................................. P. 88 www.kro-ncrv.nl Linda Magazine Jildou van der Bijl Business Impact .............................................................. P. 110 www.lindanieuws.nl/magazine LindaTV Jildou van der Bijl Business Impact .............................................................. P. 126 www.linda.tv LiveLikeVR Samuel Westberg Enabling Technologies .................................................... P. 20 www.livelikevr.com

200 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 200

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Lodgical Media Solutions Nicolas Lodge Enabling Technologies .................................................... P. 40 Maak Omar Kbiri Business Impact .............................................................. P. 133 www.maakbookings.nl Media Distillery Joost de Wit Enabling Technologies .................................................... P. 28 Creativity ................................................................................. P. 91 www.mediadistillery.tv MediaMonks Robert-Jan Blonk Enabling Technologies .................................................... P. 21 Business Impact .............................................................. P. 151 Chris Byrne Creativity ......................................................................... P. 76, 98 Business Impact .............................................................. P. 151 Samuel Snider-Held Creativity ................................................................................. P. 98 www.mediamonks.com Matchhamster Yuri Martens Business Impact .............................................................. P. 153 www.matchhamster.com Moveitrader Ilse Godtschalk Enabling Technologies .................................................... P. 17 www.movietrader.nl Mozillia Open IoT Michelle Thorne Creativity ................................................................................. P. 74 www.mozilla.org Nell Watson Nell Watson Creativity ................................................................................. P. 60 www.nellwatson.com

NEP Michiel Duijvendijk Business Impact .............................................................. P. 129 www.nepworldwide.nl Netco Sports Yan de Paula Business Impact .............................................................. P. 120 www.netcosports.com NewbeTV Jeroen Koopman Creativity ................................................................................. P. 91 Tarik Traidia Enabling Technologies .................................................... P. 18 www.newbe.nl New Citizenship Project Jon Alexander Creativity ................................................................................. P. 61 www.newcitizenship.org.uk New Heroes Lucas de Man Creativity ................................................................................. P. 57 www.stichingnieuwehelden.nl Nickelodeon Victor Coolman Business Impact .............................................................. P. 136 www.nickelodeon.nl NOS Lara Ankersmit Creativity ................................................................................. P. 86 Business Impact .............................................................. P. 115 Jan de Jong Business Impact .............................................................. P. 124 www.nos.nl NOS Lab JosĂŠ de Vries Enabling Technologies .................................................... P. 30 www.lab.nos.nl Noterik Bart Bonnevalle Creavity ................................................................................. P. 100 www.noterik.nl

201 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 201

19-01-17 14:10

NPO Jurre Bosman Business Impact .............................................................. P. 142 Henk Hagoort Business Impact .............................................................. P. 131 www.npo.nl NTR Paul Römer Over iMMovator .............................................................. P. 170 Ingrid Walschots Business Impact .............................................................. P. 127 www.ntr.nl NUlive Gert-Jaap Hoekman Enabling Technologies .................................................... P. 15 www.nu.nl Nuse Frank Borgonjen Enabling Technologies .................................................... P. 49 Michiel Hildebrand Enabling Technologies .................................................... P. 49 Jori van Keulen Enabling Technologies .................................................... P. 49 Anne Nienhuis Enabling Technologies .................................................... P. 49 Billy Schonenberg Enabling Technologies .................................................... P. 49 Laurens Vreekamp Enabling Technologies .................................................... P. 49 www.nuseapp.nl

Ooyala David Mühle Business Impact .............................................................. P. 126 www.ooyala.com Orange Labs Maryline Clare-Charrier Enabling Technologies .................................................... P. 31 www.orange.com Prepr Berard Jan Boekholt Business Impact .............................................................. P. 144 www.graphlr.nl/product/prepr Qmusic Benelux Jan de Wever Business Impact .............................................................. P. 143 www.qmusic.nl Radical Graphics Esra van Beelen Creativity ................................................................................. P. 89 Manuel González Creativity .............................................................................. P. 106 José Gómez de Lara Creativity .............................................................................. P. 106 www.radicalgraphics.nl Radio 538 Menno de Boer Business Impact .............................................................. P. 144 www.538.nl

Oblong John Underkoffler Creativity ................................................................................. P. 93 www.oblong.com

Red Nun Ruud Schuijt Enabling Technologies .................................................... P. 17 www.rednun.nl

OnLane Jonatan de Boer Business Impact .............................................................. P. 134 www.onlane.nl

Rights Stuff Wendy Berfeld Business Impact .............................................................. P. 128 www.rights-stuff.com

OnLive Robert Schep Business Impact .............................................................. P. 119 www.onlive.com

Robert Overweg Robert Overweg Creativity ................................................................................. P. 65 www.robertoverweg.nl

202 •16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 202

19-01-17 14:10

Over iMMovator

RTL Nederland Bert Habets Business Impact .............................................................. P. 130 Peter Minkjan Business Impact .............................................................. P. 115 www.rtl.nl RTL MCN Bob ten Berge Business Impact .............................................................. P. 134 www.rtlmcn.nl Scisports Giels Brouwer Business Impact .............................................................. P. 118 www.scisports.com Sea Blind Bernice Notenboom Over iMMovator .............................................................. P. 172 www.seablind.org Seth Shapiro Seth Shapiro Business Impact .............................................................. P. 111 www.sethshaprio.com Shenzen Open Innovation Lab David Li Creativity ................................................................................. P. 71 Simply Secure Ame Elliot Creativity ................................................................................. P. 69 www.simplysecure.org Spinninâ&#x20AC;&#x2122; Records Meindert Kennis Creativity ................................................................................. P. 83 www.spinninrecords.com Sofa Superstars Willem Rosie Business Impact .............................................................. P. 117 www.sofasuperstars.com

Snipperwall Sander Andreae Business Impact .............................................................. P. 119 www.snipperwall.com Stichting verenigde Online Radiostations Vincent Bruijnes Business Impact .............................................................. P. 141 www.v-or.nl StingR Interactieve Radio Reinier Hamstra Business Impact .............................................................. P. 141 www.experiencemedia.nl/stingr Storythings Matt Locke Business Impact .............................................................. P. 123 www.storythings.com Studio Puckey Jonathan Puckey Business Impact .............................................................. P. 140 www.puckey.studio Supportmarkt Lex Rijkers Over iMMovator .............................................................. P. 171 www.supportmarkt.nl Surround Vision Erfan Saadati Enabling Technologies .................................................... P. 19 www.surroundvision.co.uk Talpa Pim Schmitz Business Impact ................................................... P. 111, 129 Hylke Sprangers Creativity ................................................................................. P. 90 www.talpa.tv The Incredible Machine Marcel Schouwenaar Creativity ................................................................................. P. 67 www.the-incredible-machine.com

203 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 203

19-01-17 14:10

Tellart Christian Ervin Creativity ................................................................................. P. 97 Paul Skinner Creativity ................................................................................. P. 97 www.tellart.com The Guardian Lindsay Poulton Enabling Technologies .................................................... P. 43 www.theguardian.com The Waving Cat Peter Bihr Creativity ................................................................................. P. 67 www.thewavingcat.com TMG Geert-Jan van der Snoek Business Impact .............................................................. P. 129 www.tmg.nl TNO Ray van Brandenburg Enabling Technologies .................................................... P. 21 Oskar van Deventer Enabling Technologies .................................................... P. 46 Omar Niamut Business Impact .............................................................. P. 150 Martin Prins Enabling Technologies .................................................... P. 28 www.tno.nl Tuvalu Media Taco Zimmerman Business Impact .............................................................. P. 137 www.tuvalu.nl Umbrellium Usman Haque Creativity ................................................................................. P. 72 www.umbrellium.co.uk Unbranded JanChris Duijvendak Over iMMovator .............................................................. P. 168 www.unbrandedexpierence.com

University van Amsterdam Cees Snoek Enabling technologies ................................................... P. 13 www.uva.nl Vai Kai Justyna Zubrycka Creativity ................................................................................. P. 70 www.vaikai.com Van Moof Taco Carlier Creativity ................................................................................. P. 70 www.vanmoof.com Veejays.com Noortje van den Eijnde Creativity ................................................................................. P. 81 www.veejays.com Videodock Bauke Freiburg Creativity ................................................................................. P. 90 www.videodock.co VPRO Lennart van der Meulen Creativity ................................................................................. P. 85 www.vpro.nl VRMaster Detlef La Grand Enabling Technologies .................................................... P. 50 www.vrmaster.co Voizzup Tommy Ferraz Business Impact .............................................................. P. 142 www.voizzup.com WeVolver Bram Geenen Creativity ................................................................................. P. 68 www.wevolver.com What-els Els Rientjes Over iMMovator .............................................................. P. 168

204 â&#x20AC;˘16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 204

19-01-17 14:10

Over iMMovator

Widget Company Max Pinas Business Impact .............................................................. P. 116 www.twcapps.com Woody Wonder Nick Janssen Business Impact .............................................................. P. 133 Wout Kanters Business Impact .............................................................. P. 133 www.youtube.com/woodywonder XITE Marco van Houdt Creativity ................................................................................. P. 90 www.xite.nl YouTube Marijn Poeschmann Business Impact .............................................................. P. 137 www.youtube.com Zoomin.tv Jan Riemens Business Impact ................................................... P. 111, 130 www.zoomin.tv

205 â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 205

19-01-17 14:10

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 206

19-01-17 14:10

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 207

19-01-17 14:10

â&#x20AC;¢16186 DGK - iMMovator Jaarboek 2016.indb 208

19-01-17 14:10