Í2+È-A-AMP-FG01@Î
1
8
1 1
-
A
-
A
M
P
-
F
G
0
1
LANDBOUBESTUURSPRAKTYKE FASILITEERDERSGIDS
Graad 11
A member of the FUTURELEARN group
Landboubestuurspraktyke Fasiliteerdersgids
1 8 11 - A - A M P - F G 0 1
Í2+È-A-AMP-FG01@Î
Graad 11
Aangepas vir KABV
JC Zandberg
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE ................................................................................................................ 3 VOORWOORD .................................................................................................................. 5 BRIEF AAN DIE FASILITEERDER ................................................................................... 7 STUDIEWENKE EN -METODES ...................................................................................... 8 TYDSBEPLANNING.......................................................................................................... 8 EENHEID 1 ........................................................................................................................ 9 LES 1: Mielies Hoofproduksieareas .......................................................................... 9 AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM ..................................................................... 9 LES 2: Klassifikasie van mielies .............................................................................. 10 AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM ................................................................... 10 LES 3: Mielies – belangrikste kultivars beskikbaar .................................................. 11 AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM ................................................................... 11 LES 4: Neem van grondmonsters en profielstudies ................................................ 12 AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM ................................................................... 12 LES 5: Grondkaraktertrekke en -eienskappe........................................................... 13 AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM ...................................................................... 13 LES 6: Grondbewerking en bewerkingsmetodes by mielies .................................... 14 AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM ................................................................... 14 LES 7: Besproeiing en waterskedulering by mielies ................................................ 15 AKTIWITEIT 7: MEMORANDUM ...................................................................... 15 LES 8: Klimaatsvereistes by mielies........................................................................ 16 AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM ................................................................... 16 LES 9: Grond- en plantontleding by mielies ............................................................ 17 AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM ................................................................... 17 LES 10: Bemestingsmetodes en -program by mielies ............................................. 18 AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM ................................................................. 18 EENHEID 2 ...................................................................................................................... 19 LES 11: Mielies – vestigingspraktyke ...................................................................... 19 AKTIWITEIT 2.1: MEMORANDUM ................................................................... 19 LES 12: Mielies – siektes en plae............................................................................ 20 AKTIWITEIT 2.2: MEMORANDUM ................................................................... 20 LES 13: Mielies – peste en plae .............................................................................. 21 AKTIWITEIT 2.3: MEMORANDUM ................................................................... 21 LES 14: Mielies – wisselbou .................................................................................... 22 AKTIWITEIT 2.4: MEMORANDUM ................................................................... 22 LES 15: Instel van implemente en presisieboerdery ............................................... 23 AKTIWITEIT 2.5: MEMORANDUM ................................................................... 23 LES 16: Manipulering van plante se groei ............................................................... 24 AKTIWITEIT 2.6: MEMORANDUM ................................................................... 24 LES 17: Gewasbestuursaspekte ............................................................................. 26 AKTIWITEIT 2.7: MEMORANDUM ................................................................... 26
© Impaq
1
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
EENHEID 3 ...................................................................................................................... 27 LES 18: Skaapboerdery –ekonomiese belangrikheid .............................................. 27 AKTIWITEIT 3.1: MEMORANDUM ................................................................... 27 LES 19: Skaapboerdery – Rasstandaarde .............................................................. 28 AKTIWITEIT 3.2: MEMORANDUM ................................................................... 28 LES 20: Skaapboerdery – teelsisteme .................................................................... 29 AKTIWITEIT 3.3: MEMORANDUM ................................................................... 29 LES 21: Reproduksie by skaapboerdery ................................................................. 30 AKTIWITEIT 3.4: MEMORANDUM ................................................................... 30 LES 22: Skaapboerdery – behuising en fasiliteite ................................................... 32 AKTIWITEIT 3.5: MEMORANDUM ................................................................... 32 LES 23: Skaapboerdery – siektes ........................................................................... 34 AKTIWITEIT 3.6: MEMORANDUM ................................................................... 34 LES 24: Skaapboerdery – dierehantering en fasiliteite ............................................ 35 AKTIWITEIT 3.7: MEMORANDUM ................................................................... 35 LES 25: Basiese veeartsenykundige praktyke ........................................................ 36 AKTIWITEIT 3.8: MEMORANDUM ................................................................... 36 LES 26: Parasitologie .............................................................................................. 37 AKTIWITEIT 3.9: MEMORANDUM ................................................................... 37 LES 27: Skaapboerdery – voeding .......................................................................... 38 AKTIWITEIT 3.10: MEMORANDUM ................................................................. 38 EENHEID 4 ...................................................................................................................... 39 LES 28: Rekordhouding .......................................................................................... 39 AKTIWITEIT 4.1: MEMORANDUM ................................................................... 39 LES 29: Wetgewing ................................................................................................. 41 AKTIWITEIT 4.2: MEMORANDUM ................................................................... 41 LES 30: Weiveldbestuur .......................................................................................... 42 AKTIWITEIT 4.3: MEMORANDUM ................................................................... 42 LES 31: Voervloeiprogram ...................................................................................... 44 AKTIWITEIT 4.4: MEMORANDUM ................................................................... 44 LES 32: Drakapasiteit van weiveld en veldsamestelling .......................................... 45 AKTIWITEIT 4.5: MEMORANDUM ................................................................... 45
© Impaq
2
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
EENHEID 1 LES 1: Mielies Hoofproduksieareas AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM
1.1
1.2
1.3
duikpit- blinkpit- melerige suiker- springmielies.
(5)
Genus: Zea Spesie: Zea mays
(4)
Mielies verdien buitelandse valuta weens uitvoer van mielies. Mielies vorm die stapelvoedsel vir ’n groot deel van die bevolking. Ander nywerhede ontwikkel rondom mielies, want boere spandeer miljoene rande aan brandstof, kunsmis, saad, implemente en lone van arbeiders. Duisende werksgeleenthede word geskep. Ander nywerhede wat direk afhanklik is van mielieverbouing, is: Meulenaars Vervaardigers van veevoer Styselfabrieke Ontbytkos vervaardigers Vervaardigers van bio-brandstof soos etanol.
(13)
Zeerust, Christiana, Ladybrand en Ermelo.
(4)
1.5
Dit beteken dat mielies elke dag deur miljoene Suid-Afrikaners geëet word.
(1)
1.6
stampmielies, mieliesrys springmielies.
(3)
1.4
TOTAAL: 30
© Impaq
9
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 2: Klassifikasie van mielies AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM 1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
Mielies behoort aan die gras-familie. Mielies is ’n eenjarige somergewas. Dit is regop-groeiend. Ontwikkeling van die plant is hoofsaaklik enkelstammig, hoewel sommige kultivars en tipes in mindere of meerdere mate spruite mag vorm. ’n Pluim of manlike blom word boaan die plant gedra. Die kop of vroulike blom word ongeveer in die middel van die plant gedra. Mielies is eensaad-lobbige plante.
(10)
Die plant het 8 tot 20 blare. Blare is spiraalsgewys op die stam gerangskik. ’n Blaar bestaan uit ’n blaarskyf en ’n blaarskede. Elke blaar het ’n prominente middelnerf met nerwe parallel met die middelnerf. (8) 66 dae na opkoms. Baardverskyning en stuifmeelstorting. Die plant hou op om te groei. Te hoë temperature benadeel bestuiwing. Die stuifmeel droog uit. Te veel vog laat stuifmeelkorrels oopbars. Haelskade kan die totale oes vernietig. Koel, vogtige weer is nodig (Februarie / Maart). Stutwortels verskyn nou aan einde van vegetatiewe groei. (10) Vog Voedsel in grond Hitte eenhede
(3)
Groeistadium 9 Koppe begin hang. Swart laag op basis van pitte. Skutblare om koppe verkleur ligbruin. Vog inhoud van mielies daal vinnig tot 35%.
(5)
Hierdie is die laaste stadium en duur van 50 tot 100 dae. Die plant is biologies ryp. Die pitte se vog inhoud daal vinnig. Mielies word gestroop wanneer vog inhoud van pitte 14% of minder is.
(4)
TOTAAL: 40
© Impaq
10
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 3: Mielies – belangrikste kultivars beskikbaar AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM
1.1
Kophoogte speel in Suid-Afrika nie so ʼn groot rol nie, omdat die meeste kultivars reg geselekteer word deur die telers. Kophoogte van 1.5 meter is ideaal. Hoër kopplasing as dit kan veroorsaak dat die plante makliker omval, veral as dit te veel reën of as daar wortel siektes voorkom. Die vinnige groeiseisoenlengte kultivars se kophoogte neig ook om laer te wees as die later groeiseisoenbasters. Inligting oor spesifieke kultivars se kophoogte kan by die saadmaatskappye verkry word. (6)
1.2
Rooiroes, Noordelike Blaarskroei, Grysblaarvlek, Bakteriese blaarvlek, Mieliestreep virus, Diplodia en Fusarium.
(7)
1.3
Die grond temperatuur behoort bo 15 °C te wees voordat mielies geplant word. Mieliesaad ontkiem nie by temperature laer as 10 °C nie. Die ideale grondtemperatuur is 18 °C. By lae grondtemperature is saailinge geneig om pers te word. Fosfaat raak gewoonlik by lae temperature ontoeganklik vir die plant. (5)
1.4
‘n Organisme wat deur kultivering ontstaan het en voortbestaan – met ander woorde mieliesade wat tot ‘n sekere mate ontwikkel is.
(3)
Opbrengspotensiaal, stabiliteit en agronomiese eienskappe
(3)
Aanpasbaarheid Siektedruk Verwagte snydatum Word kuilvoer self of deur kontrakteur gesny Opbrengs Verlangde gehalte.
(6)
1.5
1.6
TOTAAL: 30
© Impaq
11
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 4: Neem van grondmonsters en profielstudies AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM Deur 'n reeks geologiese, biologiese en hidrologiese toevoegings (grondvorming) en verwyderings (erosie).
(4)
Dit is 'n sisteem wat gedurig onderhewig is aan grondvormings-, grondlogings- en gronderosieprosesse.
(4)
1.3
Klimaat, Plantegroei, topografie, die mens
(4)
1.4
Die ouderdom van grond
(1)
1.1
1.2
1.5 'n Laag grond wat min of meer parallel met die grondoppervlak verloop.
(2)
1.6
(5)
O; A; B; C; R
1.7 Nee. Dit is slegs tekstuurverskille weens die seisoenale afsettings van 'n rivier.
(2)
1.8
Klimaat; Plantegroei; Topografie
(3)
1.9
Dit is 'n opeenvolging van horisonte wat sigbaar word in 'n vertikale snit deur die grond
(2)
1.10
Dit is gebrekkig aan organiese materiaal.
(1)
1.11
Vermindering of verlaging
(2) TOTAAL: 30
© Impaq
12
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 5: Grondkaraktertrekke en -eienskappe AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM 1.1
1.2
1.3
grondoppervlak, ploeglaag, regstreeks onder ploeglaag ondergrond
(4)
wortelgroei, voedingstofopname en biologiese Aktiwiteit.
(3)
brutodigtheid, porositeit, deurlugting en soortlike oppervlakte,
(4)
1.4
Onder suur en alkaliese toestande raak die meeste plantvoedingstowwe ontoeganklik vir plante. Dit is die hoofrede waarom die meeste plante by ‘n neutrale tot effense suur pH die beste groei. (6)
1.5
Die klei se struktuur bring mee dat dit ‘n negatiewe lading het. Dit staan as die grond se KUK (katioonuitruilkapasiteit) bekend. Dit is die KUK wat aan die grond die eienskap gee om van die belangrikste positief gelaaide plantvoedingstowwe (soos Ca, Mg en K) vas te hou en uit te ruil. Die verskillende kleitipes se KUK verskil wesenlik van mekaar. Die basisversadigng verwys na die persentasie van die uitruilkompleks wat met basiese katione (soos Ca, Mg en K) gevul is. (10)
1.6
verdigte lae reste op die oppervlak, grofheid
(3) TOTAAL: 30
© Impaq
13
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 6: Grondbewerking en bewerkingsmetodes by mielies AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM 1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
© Impaq
Hierdeur word: wortelbeperkende horisontale, sowel as vertikale gekompakteerde lae in die grond opgehef, waterafloop beperk, korsvorming op die oppervlakte teengewerk en, grond-chemiese toestande verbeter.
(5)
Om die saadbed voor te berei, Onkruid te beheer en Die struktuur van die grond te verbeter.
(3)
Die wegwerking van oesreste Primêre grondbewerking of ploeg Sekondêre grondbewerking of eg Skoffel Bemesting en diep ploeg
(8)
Bemestingstowwe, Wortelontwikkeling, Watergebruik en Siekteverdraagsaamheid
(4)
Wortelgroei, Voedingstofopname Biologiese aktiwiteit.
(3)
Vir konvensionele bewerking moet ’n mens die reste goed met die grond vermeng voordat met die primêre bewerkings begin word.
(3)
Die hantering van somerseisoenreste, Primêre bewerking en Saadbedvoorbereiding.
(3)
Beitelploeg
(1) TOTAAL: 30
14
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 7: Besproeiing en waterskedulering by mielies AKTIWITEIT 7: MEMORANDUM 1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Niviere, damme, mere boorgate. Vloedbesproeiing Drupbesproeiing Sprinkelbesproeiing
(4)
(3)
Kombesproeiing Strookbesproeiing Voorbesproeiing
(3)
Neerslag, temperatuur, verdamping, uitstraling humiditeit
(5)
Onder besproeiing is ‘n waterverbruiksdoeltreffendheid van 19 kg/ha/mm tot 20 kg/ha/mm realisties. Die waarde beteken dat vir elke mm water, 19 kg tot 20 kg graan per hektaar geproduseer kan word. (5) TOTAAL: 20
© Impaq
15
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 8: Klimaatsvereistes by mielies AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM 1.1
Die grond, die klimaat en die gemiddelde reënval.
(3)
1.2
Mielies ontkiem by 10 °C en hoër. Warm, nat grond verhaas ontkieming. Mielies moet ook nie vanaf November tot Maart aan ryp blootgestel word nie. Die feit dat mielies rypgevoelig is, kan die groeisiklus verkort. (4)
1.3
Water is 'n heel belangrike ekologiese faktor, want daarsonder is lewe op aarde haas ondenkbaar. Behalwe dat tussen 80% en 90% van die liggaamsmassa van vele organismes uit water bestaan, is water noodsaaklik vir die fisiologiese prosesse in plante en diere. Water is egter nie net 'n noodsaaklikheid nie, maar ook 'n beperkende faktor. (5)
1.4
Die beweging van water van die atmosfeer na die aarde word neerslag (presipitasie) genoem. Neerslag sluit in dou, mis, hael, sneeu en reënval. Behalwe dat neerslag die aarde en organismes van vog voorsien, absorbeer reën, sneeu, dou, hael, ens. warmte en word die grond, watermassas en aanwesige organismes so afgekoel. Water wat op die grond val, word gedeeltelik deur die bolaag geabsorbeer (kapillêre en higroskopiese water). (17)
1.5
Die aanwesigheid van voldoende vog in die grond om die saad te laat ontkiem en die saailing te laat opkom. (3)
1.6
Droë weersomstandighede verleng die periode tussen die stort van stuifmeel en die stoot van die baard. Dit het ‘n nadelige invloed op die bestuiwing en die saadsetting van die kop, waardeur die opbrengs verlaag word, veral wanneer die periode langer as 5 tot 6 dae is. (7)
1.7
Een tot twee weke voor blomtyd.
(1) TOTAAL: 40
© Impaq
16
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 9: Grond- en plantontleding by mielies AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM 1.1
Om die organiese stowwe (plantvoedsel) wat deur die gesaaides gebruik word, aan te vul of om onvrugbare grond van organiese stowwe te voorsien. (4)
1.2
Die wortels van gewasse gebruik groot hoeveelhede stikstof, fosfor, kalium en kalsium wat in die vorm van verskillende verbinding in die grond voorkom. Hierdie stowwe moet van tyd tot tyd aangevul word om ‘n goeie oesopbrengs te verseker. (7)
1.3
Opbrengs = reënval (mm) x effektiewe grond digtheid x F Waar: Reënval = gemiddelde van Mei tot April jaarliks Gronddiepte= diepte tot by beperkende laag F word van tabelle afgelees, bv. 0,007 818 vir rooi sandleem gronde.
(8)
Oormaat aluminium vrygestel in grond. Aluminium beperk wortelgroei. Plant toon droogtesimptome ten spyte van voldoende vog.
(4)
1.4
1.5
Handearbeid word bespaar, want sakkies hoef nie meer hanteer te word nie. Vloeistof is dadelik beskikbaar vir die plant. (3)
1.6
Die toevoeging van die benodigde plantvoedingselemente soos stikstof (N), fosfaat (P), Kalium (K) en ander elemente. (5)
1.7
Om vas te stel of daar enige tekorte of wanbalanse of oormate is wat plantegroei kan belemmer. Om die grondvrugbaarheidspeil te bepaal met die oog op bemestings-en bekalkingsaanbevelings, wat volgens vaste riglyne gedoen word. In sekere gevalle om opbrengspotensiaal te help bepaal. Vir beplanningsdoeleindes. Om risiko’s te verminder.
(9)
TOTAAL: 40
© Impaq
17
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 10: Bemestingsmetodes en -program by mielies AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM 1.1
Deur middel van uitwerpsels, dooie plante en dierereste
(3)
1.2
Op of by die pit: Hier is die kunsmis dadelik beskikbaar vir die saailing, maar nie voldoende vir volgehoue groei nie. Dit kan by lae bemestingspyle gevolg word. Die kunsmis word tydens planttyd toegedien. (6) Bandplasing: 15 cm Kunsmis is redelik gou beskikbaar, maar gewoonlik nie voldoende vir hoë produksie nie. Enkel of dubbel bandplasing kan gebruik word. Effektief by medium grondvrugbaarheid 15 cm en medium peil van kunsmistoediening. Dit word tydens planttyd toegedien. (8) Bandplasing plus breedwerping: Kunsmis is redelik gou beskikbaar plus voldoende (breedwerpige deel) vir hoë produksie. Dit stimuleer wortelgroei. Effektief by hoë grondvrugbaarheid en hoë peil van kunsmistoediening. Die breedwerpige uitstrooiing voor planttyd kan baie stilhoutyd tydens planttyd bespaar. Die breedwerpige uitstrooi van P word gedoen om die P te verhoog. Landboukalk word ook vooraf breedwerpig uitgestrooi. (10) 1.3
Breie: hierdie groep van vloeibare kunsmis kan met ‘n slap pap vergelyk word. Hierdie oplossing bevat baie klontjies. Suspensies: Die lyk soos slap sonder groot klontjies. Vloeistowwe: Daar kom steeds vaste deeltjies voor en uitsakking is bykans nie moontlik nie. Helder oplossing: Dit kan vergelyk word met ‘n oplossing van bietjie sout in water. Hier is uitsakking glad nie moontlik nie. (11)
1.4
Vanaf 4 weke - dit loog uit daarom word alles nie gelyk toegedien nie.
(2)
TOTAAL: 40
© Impaq
18
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
EENHEID 2 LES 11: Mielies – vestigingspraktyke AKTIWITEIT 2.1: MEMORANDUM
1.1
‘n Bestuursplan sluit die metodes in om peste, voedingstowwe en kunsmis te bestuur. Dit neem in ag die monitor en toets van grond, chemiese toedienings (soos onkruiddoders) en voeding van lewende hawe. (8)
1.2
Minder geld word spandeer op bemesting, plaagdoders, voeding en energie en die hoeveelheid werk wat gedoen word is ook meer effektief. (5)
1.3
Gewasbestuurspraktyk kom daarop neer dat boere gereeld na maniere moet kyk om die natuurlike hulpbronne so te bestuur dat ‘n produktiewe landboustelsel in stand gehou kan word. (3) Plantdigtheid: Bestuursfaktore wat die opbrengs beïnvloed, sluit ryspasiëring en hoeveelheid plante in ‘n ry in. Die optimale plantpopulasie hang af van faktore soos basterkeuse, voghuishouding, grondvrugbaarheid en opbrengsmikpunt. (8)
1.4
Droë weersomstandighede verleng die periode tussen die stort van stuifmeel en die stoot van die baard. Dit het ‘n nadelige invloed op die bestuiwing en die saadsetting van die kop, waardeur die opbrengs verlaag word, veral wanneer die periode langer as 5 – 6 dae is. (6)
1.5
Beskikbare grondvog. Grondpotensiaal
1.6
effektiewe diepte voghou vermoë
Grondvrugbaarheid Kultivar – Sommige kultivars moet dikker geplant word om spruitvorming te Voorkom. Jaarlikse reënval. Stikstofbemesting in kg/ha.
(9)
240 mm
(1) TOTAAL: 40
© Impaq
19
Fasiliteerdersgids G11 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
LES 12: Mielies – siektes en plae
AKTIWITEIT 2.2: MEMORANDUM 1.1
Onkruid neem waardevolle vog en voedingstowwe uit die grond op wat noodsaaklik is vir die mielieplantjie.
(3)
1.2
Mededinging om vog, voedingstowwe, ruimte en lug. Onkruid dien as broeiplek en skuilplek vir insekplae en plantsiektes. Kan die stroopproses vertraag deurdat stropers verstop kan word. Die teenwoordigheid van skadelike sade, soos olieboom, kan veroorsaak dat ‘n vrag by die graansuier geweier word. (11)
1.3
Wisselbou toe te pas, sodat onkruid nie die geleentheid kry om dit te vestig in ‘n land nie. ‘n Smoorgewas kan aangeplant word wat die onkruid versmoor en dood “groei”. Maak slegs gebruik van onkruidvrye saad. Maak implemente en trekkers deeglik skoon na gebruik om saadverspreiding te voorkom. ‘n Baie duur opsie is om grond met plastiek te bedek sodat onkruid nie lig kry nie en nie kan groei nie. (9)
1.4
Meganies, Chemies en Biologies.
1.5
Identifikasie van onkruide naamlik breëblaar of grasse is uiters noodsaaklik. ’n Spuitpomp op ’n trekker of lugbespuiting kan gebruik word. Die regte dosis onkruiddoder vir die betrokke onkruid moet noukeurig gevolg word. Onkruiddoders word as vloeistof of korrel toegedien. Onkruiddoder met ’n kontakwerking het geen nawerking. Onkruide moet dus deeglik benat word. Onkruiddoders met ’n hormoonwerking kan aanvanklike onkruidsaailinggroei belemmer. (11)
1.6
Siektes wat deur saadbehandeling beheer kan word, is fusarium (saadvrot), droëkopvrot, pienk kopvrot en pluim – of kopbrand
(3)
Siektes wat nie deur saadbehandeling beheer kan word nie, is blaasbrand, streepsiekte, witroes en bruinroes.
(8)
TOTAAL: 45
© Impaq
20