Gr 11-Lewensoriëntering-Handleiding 1 by Impaq

Í2,È-A-LIO-SG01’Î 1

LEWENSORIËNTERING HANDLEIDING

Graad 11

A member of the FUTURELEARN group

Lewensoriëntering Handleiding

1 8 11 - A - L I O - S G 0 1

Í2+È-A-LIO-SG01%Î

Graad 11

M du Plessis

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

INHOUDSOPGAWE

LESELEMENTE....................................................................................................................9 INLEIDING......................................................................................................................... 10 BYKOMENDE LEESWERK................................................................................................11 HULPBRONVEREISTES....................................................................................................11 TYDSTOEDELING..............................................................................................................11 WERKROOSTER EN TYDSBESTUUR............................................................................. 12 STUDIEWENKE EN -METODES....................................................................................... 12 VAKINHOUD EN BEPLANNING....................................................................................... 14 Eenheid 1: Persoonlike lewensdoelwitte....................................................................... 19 LES 1.1: Beplan en bereik lewensdoelwitte....................................................................... 20 Aktiwiteit 1: My lewe vanuit ’n helikopterperspektief............................................22 LES 1.1.1: Beplan en stel SMART-doelwitte...................................................................... 24 Aktiwiteit 2: Doelwitstellings.................................................................................24 Aktiwiteit 3: SMART-beginsels..............................................................................26 LES 1.1.2: Aksieplan.......................................................................................................... 27 Aktiwiteit 4: ’n Aksieplan.......................................................................................27 LES 1.2: Prioritiseer doelwitte om probleme op te los........................................................ 30 LES 1.2.1: ’n Sewefase-model vir probleemoplossing en besluitneming........................... 31 Aktiwiteit 5: Toepassing van die sewefase-model vir probleemoplossing en besluitneming..................................................................................................32 LES 1.2.2: Die verband tussen persoonlike waardes, keuses en doelwitstelling............... 32 Aktiwiteit 6: Die invloed van waardes op my lewe................................................33 LES 1.3: Liggaamlike Opvoeding....................................................................................... 34 LES 1.3.1: Veiligheidsmaatreëls vir deelname aan fisieke................................................. 35 fiksheidsaktiwiteite............................................................................................... 35 Aktiwiteit 7: Die kwessie van prestasieverbeteringsmiddels ...............................37 LES 1.3.2: Verbeter jou fisieke fiksheid en gesondheid..................................................... 38 Aktiwiteit 8: Monitor jou vordering........................................................................41 Eenheid 2: Verhoudings en die invloed daarvan op eie welsyn.................................. 44 LES 2.1: Hoe verhoudings jou welsyn beïnvloed............................................................... 45 LES 2.1.1: Eienskappe van gesonde en ongesonde verhoudings..................................... 46 Aktiwiteit 9: Ontleding van my verhoudings..........................................................48 LES 2.2: Hoe sosiale en kulturele standpunte verhoudings beïnvloed.............................. 49 Aktiwiteit 10: Sosio-kulturele invloede..................................................................49 Aktiwiteit 11: Wie is ek?........................................................................................50 LES 2.3: Die impak van die media op waardes en oortuigings van verhoudings............... 51 LES 2.3.1: Die uitwerking van sosiale media..................................................................... 55 Aktiwiteit 12: Gevallestudie: Kuberafknouery.......................................................56 Eenheid 3: Loopbane en loopbaankeuses..................................................................... 60 LES 3.1: Invloede op jou loopbaanbesluit.......................................................................... 61 LES 3.1.1: Die nuutste tendense in die arbeidsmark ........................................................ 62 Aktiwiteit 13: My ideale loopbaan.........................................................................64 LES 3.1.2: Verstaan die Suid-Afrikaanse Nasionale Kwalifikasieraamwerk (SANKR)....... 65 LES 3.2: Tegniese en Beroepsonderwys en -opleiding (TBOO) ....................................... 67

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

LES 3.2.1: Soorte TBOO-kursusse.................................................................................... 67 LES 3.2.2: Toelatingspunttelling (TPT) en Nasionale Maatstaftoetse (NMT) .................... 71 Aktiwiteit 14: Bereken jou TPT-telling...................................................................73 Aktiwiteit 15: Voltooi ’n voorbeeld van die AQL-toets...........................................75 LES 3.3: Opsies vir finansiële hulp..................................................................................... 75 LES 3.3.1: Verpligtinge vir finansiële reëlings.................................................................... 77 Aktiwiteit 16: Doen navorsing oor finansiële hulp-opsies.....................................77 LES 3.4: Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan programme wat persoonlike vlakke van fisieke fiksheid en gesondheid verbeter............................................ 78 LES 3.4.1: Aërobiese oefenprogram.................................................................................. 79 Aktiwiteit 17: My aërobiese kalender....................................................................80 LES 3.4.2: Deelname aan speletjies vir fisieke fiksheid..................................................... 81 Eenheid 4: Demokrasie en menseregte......................................................................... 85 LES 4.1: Beginsels, prosesse en prosedures vir demokratiese deelname........................ 86 LES 4.1.1: Hoe neem jy deel aan die parlement?.............................................................. 86 LES 4.1.2: Openbare deelname en die petisieproses........................................................ 87 Aktiwiteit 18: Stel ’n petisie op..............................................................................87 LES 4.1.3: Regeringsbestuur............................................................................................. 88 LES 4.1.4: Hoe wette gemaak word................................................................................... 90 LES 4.2: Demokratiese strukture....................................................................................... 92 LES 4.2.1: Nasionale regering........................................................................................... 92 LES 4.2.2: Provinsiale regering.......................................................................................... 92 Aktiwiteit 19: Wie is die nege premiers van Suid-Afrika se provinsies? ..............93 LES 4.2.3: Plaaslike regering............................................................................................. 93 Aktiwiteit 20: Plaaslike regering ...........................................................................94 LES 4.2.4: Plaaslike samelewingstrukture......................................................................... 95 Aktiwiteit 21: Werk saam vir demokrasie .............................................................97 LES 4.3: Die rol van sport in nasiebou............................................................................... 98 LES 4.3.1: Deelnemer- en toeskouergedrag in sport......................................................... 98 Aktiwiteit 22: Sportgedrag..................................................................................100 Aktiwiteit 23: Gedragskode.................................................................................100 LES 4.3.2: Nasiebou deur sport....................................................................................... 101 Aktiwiteit 24: Gevallestudie: Hoe sport die Nemato-gemeenskap in Port Elizabeth verander het................................................................................101 LES 4.4: Liggaamlike Opvoeding: Verbetering van persoonlike vlak van fisieke fiksheid en gesondheid...................................................................................... 103 LES 4.4.1: Die krag van stap............................................................................................ 103 LES 4.4.2: Weerstandsopleiding...................................................................................... 104 Aktiwiteit 25: Ander maniere om fiks te bly – Nordiese stap...............................105 Eenheid 5: Studievaardighede en -strategieë.............................................................. 107 LES 5.1: Die toepassing van studievaardighede, -style en -strategieë ........................... 108 LES 5.1.1: Leerstyle......................................................................................................... 109 Aktiwiteit 26: Wat is my leerstyl?........................................................................109 LES 5.1.2: Strategieë wat by jou leerstyl pas....................................................................114 LES 5.1.3: Die SQ3R-studiemetode..................................................................................115 LES 5.2: Eksamenskryfvaardighede.................................................................................117 © Impaq

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

LES 5.2.1: Waarom skryf ons eksamens?........................................................................118 LES 5.2.2: Hoe om verskillende eksamenvrae te beantwoord..........................................119 Aktiwiteit 27: Gevallestudie: Weeskinders en kwesbare kinders........................121 LES 5.3: Tydsbestuurvaardighede en ’n jaarlikse studieplan........................................... 123 LES 5.3.1: Hoe om studie minder stresvol te maak met maksimum motivering.............. 123 LES 5.3.2: Tydsbestuursvaardighede............................................................................... 126 Aktiwiteit 28: Hoe spandeer jy jou tyd?..............................................................126 Aktiwiteit 29: Persoonlike studiebeplanner.........................................................127 LES 5.3.3: Die gevare van uitstellery............................................................................... 128 Eenheid 6: Administratiewe, organisasie- en leierskapvaardighede........................ 130 LES 6.1: Leierskap........................................................................................................... 131 LES 6.1.1: Die eienskappe en vaardighede van ’n goeie leier......................................... 131 LES 6.1.2: Die drie basiese leierskapbenaderings.......................................................... 132 Aktiwiteit 30: Leierskapstyl-vraelys ....................................................................132 LES 6.1.3: Afrigting – wees ’n leier deur jou maats te leer............................................... 136 LES 6.1.4: Organisasievaardighede................................................................................. 138 Aktiwiteit 31: assessering van my eie organisasievaardighede.........................138 LES 6.2: Veiligheidskwessies met betrekking tot deelname aan fisiese aktiwiteite......... 140 LES 6.2.1: Basiese noodhulp........................................................................................... 140 LES 6.3: Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan gemeenskapen speelterreinspeletjies......................................................................................... 146 LES 6.3.1: Verskillende speletjies.................................................................................... 147 LES 6.3.2: Hoe om ’n nuwe speletjie te ontwerp.............................................................. 152 Aktiwiteit 32: Ontwerp ’n speletjie.......................................................................152 Eenheid 7: Sosiale en omgewingsverantwoordelikheid............................................. 154 LES 7.1: Die gebruik van skadelike stowwe in voedselproduksie.................................... 155 LES 7.1.1: Tendense van groen tegnologie in voedselproduksie..................................... 155 LES 7.1.2: Die agteruitgang van die omgewing .............................................................. 157 LES 7.1.3: Die impak van uitgedunde hulpbronne........................................................... 162 Aktiwiteit 33: Die bewaring van woude...............................................................162 LES 7.2: Hantering van omgewingsfaktore wat swak gesondheid veroorsaak................ 163 LES 7.2.1: Die uitwerking van besoedeling op mense..................................................... 164 LES 7.2.2: Hoe om omgewingsfaktore te hanteer wat swak gesondheid in ons persoonlike ruimte en onmiddellike omgewing veroorsaak ........................... 166 LES 7.2.3: Veiligheids- en noodhulpvaardighede – hantering van rampe........................ 167 Aktiwiteit 34: Stel ’n gesinsnoodplan op.............................................................169 LES 7.2.4: Klimaatsverandering....................................................................................... 169 LES 7.3: Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan en uitvoering van bewegings in programme vir fisieke gesondheid.................................................................... 174 LES 7.3.1: Hersiening van leierskapvaardighede – Deelname aan programme wat skeidsregterswerk bevorder.............................................................................. 175 Aktiwiteit 35: Evalueer jou eie vaardighede........................................................177 LES 7.3.2: Binnenshuise speletjies wat spanwerk en fisiese aktiwiteit bevorder............. 178 LES 7.3.3: Inheemse speletjies........................................................................................ 181 Aktiwiteit 36: Inheemse Speletjiesfees...............................................................183 Eenheid 8: Projek: Deelname aan ’n gemeenskapsdiensprojek................................ 185

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

Eenheid 9: Gesonde en gebalanseerde leefstylkeuses.............................................. 186 LES 9.1: Vereistes vir ’n gesonde en gebalanseerde leefstyl.......................................... 187 LES 9.1.1: Sielkundige/geesteswelstand......................................................................... 187 Aktiwiteit 37: Vraelys oor geesteswelstand........................................................188 LES 9.1.2: Sosiale welstand............................................................................................. 189 Aktiwiteit 38: Vraelys oor sosiale welstand.........................................................192 LES 9.1.3: Emosionele welstand...................................................................................... 194 Aktiwiteit 39: Vraelys oor emosionele welstand..................................................194 LES 9.1.4: Omgewingswelstand...................................................................................... 197 Aktiwiteit 40: Vraelys oor omgewingswelstand...................................................198 LES 9.1.5: Spirituele welstand......................................................................................... 199 Aktiwiteit 41: Vraelys oor spirituele welstand......................................................200 LES 9.2: Riskante gedrag en situasies wat leefstylkeuses negatief beïnvloed................ 202 LES 9.2.1: Hoe riskante gedrag jou lewe kan beïnvloed.................................................. 204 LES 9.2.2: Die impak van riskante gedrag op jou ontwikkeling........................................ 206 Aktiwiteit 42: Hoe voel jy regtig?........................................................................208 Aktiwiteit 43: Het ek ’n eetversteuring?..............................................................210 LES 9.2.3: Struikelblokke wat jou verhoed om om raad, steun en hulp te vra................. 212 Eenheid 10: Die sosio-ekonomiese omgewing........................................................... 214 LES 10.1: Die impak van armoede................................................................................... 215 LES 10.1.1: Die impak van armoede op die samelewing................................................. 215 LES 10.1.2: Die impak van armoede op onderrig............................................................ 215 LES 10.1.3: Die impak van armoede op sosiale gedrag.................................................. 216 LES 10.1.4: Die impak van armoede op gesondheid....................................................... 216 LES 10.1.5: Geweld en misdaad as ’n gevolg van armoede ........................................... 216 LES 10.2: Faktore wat leefstylkeuses positief beïnvloed................................................. 218 LES 10.2.1: Die belangrikheid van rolmodelle................................................................. 218 LES 10.2.2: Positiewe rolmodelle..................................................................................... 218 Aktiwiteit 44: Rolmodelle....................................................................................221 LES 10.2.3: Individuele verantwoordelikheid om ingeligte besluite en keuses te maak.. 222 LES 10.3: Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan ontspanningsaktiwiteite wat leierskapvaardighede bevorder......................................................................... 223 LES 10.3.1: Spanleierskap............................................................................................... 224 Aktiwiteit 45: Hoe doeltreffend is my leierskapvaardighede?.............................226 LES 10.3.2: Spanpersoonlikhede..................................................................................... 227 Aktiwiteit 46: Ekstroverte teenoor introverte.......................................................227 LES 10.3.3: Definiëring van rolle en verantwoordelikhede............................................... 229 LES 10.4: Liggaamlike Opvoeding: Ontwikkel ’n fisiese opleidingsprogram ter voorbereiding van ’n staptoer............................................................................ 229 Aktiwiteit 47: Lei ’n stapspan..............................................................................236 LES 10.5: Die rol van voeding in gesondheid en fisiese aktiwiteite................................. 237 Aktiwiteit 48: assessering van my fisieke welstand............................................237 LES 10.5.1: Gesonde voeding......................................................................................... 238 Aktiwiteit 49: Help ander om algemene welstand te bereik................................240 Eenheid 11: Loopbane en loopbaankeuses................................................................. 242 © Impaq

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

LES 11.1: Hoe om aansoek om ’n betrekking te doen .................................................... 243 LES 11.1.1: Hoe om ’n CV saam te stel........................................................................... 243 LES 11.1.2: Hoe om ’n aansoek-/dekbrief te skryf........................................................... 245 Aktiwiteit 50: Aansoek vir ’n deeltydse werk.......................................................247 LES 11.1.3: Hoe om ’n werksaansoekvorm in te vul........................................................ 247 LES 11.2: Onderhoudvaardighede................................................................................... 248 LES 11.2.1: Voorbereiding vir ’n onderhoud..................................................................... 249 LES 11.2.2: Tipiese vrae in ’n onderhoud......................................................................... 249 LES 11.2.3: Etiese gedrag................................................................................................ 252 Aktiwiteit 51: Wat sal jy doen?............................................................................254 LES 11.2.4: Persoonlike verwagtinge met betrekking tot werk en loopbane.................... 255 Aktiwiteit 52: Pas verwagtinge by die realiteit....................................................255 LES 11.3: Liggaamlike Opvoeding: Rekreasie- en ontspanningsaktiwiteite..................... 256 LES 11.3.1: Oefeninge vir diep asemhaling..................................................................... 256 Aktiwiteit 53: Toepassing van asemhalings- en ontspanningsaktiwiteite............257 LES 11.3.2: Ontspanningsaktiwiteite................................................................................ 258 Aktiwiteit 54: Progressiewe spierontspanningsaktiwiteit....................................259 Aktiwiteit 55: Visuele ontspanningsaktiwiteit......................................................260 Eenheid 12: Gesonde en gebalanseerde leefwysekeuses......................................... 263 LES 12.1: Verstaan die rol van mag in verhoudings........................................................ 264 LES 12.1.1: Soorte mag in verhoudings........................................................................... 264 Aktiwiteit 56: Is my verhoudings gesond?..........................................................266 LES 12.1.2: Tekens dat jy dalk in ’n beherende en manipulerende verhouding is .......... 267 LES 12.1.3: Geslagsrolle en die invloed daarvan op gesondheid en welstand................ 268 Aktiwiteit 57: Geslagstereotipering in advertensies............................................270 LES 12.2: Ongelyke magsverhoudings............................................................................ 271 LES 12.2.1: Die misbruik van mag................................................................................... 271 LES 12.2.2: Die impak van kulturele oortuigings en mag op mans en vroue................... 274 Aktiwiteit 58: Roupraktyke..................................................................................276 LES 12.3: Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan programme wat eie skeidsregter-, administratiewe en leierskapvaardighede bevorder................... 276 LES 12.3.1: Beplanning en organisering van speletjies................................................... 276 LES 12.3.2: Beoefening van administratiewe en organisasievaardighede...................... 278 Aktiwiteit 59: Beplan en reël ’n handbalwedstryd...............................................280 Eenheid 13: Demokrasie en menseregte..................................................................... 282 LES 13.1: Suid-Afrika se diverse religieë en religiestelsels............................................. 282 LES 13.2: Morele en geestelike kwessies en dilemmas.................................................. 284 LES 13.2.1: Aborsie.......................................................................................................... 284 Aktiwiteit 60: Wat sal jy doen?............................................................................286 LES 13.2.2: Genadedood................................................................................................. 287 Aktiwiteit 61: Navorsingsprojek: Religieuse gelowe en genadedood.................289 LES 13.3: Kulturele praktyke en tradisies........................................................................ 290 LES 13.3.1: Ekonomiese kwessies.................................................................................. 291 Aktiwiteit 62: Geloof, godsdiens en spiritualiteit in ons daaglikse lewens..........292 Aktiwiteit 63: Moet ons vir bedelaars geld gee? ................................................292 LES 13.3.2: Omgewingskwessies.................................................................................... 293

Handleiding G11 ~ LewensoriĂŤntering

Aktiwiteit 64: Menslike gedrag teenoor die omgewing.......................................297 LES 13.4: Hersiening van Liggaamlike Opvoeding.......................................................... 299 VERWYSINGS................................................................................................................. 300

ÂŠ Impaq

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

LESELEMENTE Elke eenheid (voorgestelde tyd: 3 weke per eenheid) bestaan uit die volgende leeraktiwiteite: • ’n Uitdaging • Lewensoriëntering-inhoud • Liggaamlike Opvoeding • Los die uitdaging op • Refleksie en toepassing Asook: • • • • • •

Leeruitkomste Bykomende aktiwiteite Definieer Verrykende aktiwiteite (vir die nuuskieriges) Opsommings Aktiwiteite vir selfassessering

Daar word drie weke per eenheid toegeken. IKONE

BAIE BELANGRIK Deur die bostaande leerorde te volg, impliseer dat leerders betrokke moet raak by die aktiwiteite en die oplossing van aksies, om die inhoud en insig te versamel, asook die vermoë om probleme op te los ten einde suksesvol te wees in hierdie vak.

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

INLEIDING Lewensoriëntering is die studie van die self in verhouding tot ander en die samelewing. Dit spreek vaardighede, kennis en waardes rakende die self aan, asook die omgewing, verantwoordelike burgerskap, ’n gesonde en produktiewe lewe, sosiale betrokkenheid, ontspanning en fisiese aktiwiteit, loopbane en loopbaankeuses. Dit sluit die geleentheid in om ’n verskeidenheid lewensvaardighede te ontwikkel en toe te pas om sodoende probleme op te los, ingeligte besluite te neem, en gepaste aksies te neem om ’n betekenisvolle en suksesvolle lewe te lei in ’n samelewing wat vinnig verander. Lewensoriëntering fokus dus nie slegs op kennis nie, maar benadruk ook die belangrikheid van die praktiese toepassing van vaardighede en waardes in ons daaglikse lewens, asook in deelname aan fisiese aktiwiteite, gemeenskapsorganisasies en -inisiatiewe. Lewensoriëntering in die VOO-fase is daarop gemik om: 1. jou te lei en voor te berei om gepas te reageer op die verantwoordelikhede en geleenthede van die lewe; 2. jou toe te rus om optimaal te kommunikeer op ’n persoonlike, sielkundige, kognitiewe, motoriese, fisiese, morele, geestelike, kulturele en sosio-ekonomiese vlak; 3. jou te lei om ingeligte en verantwoordelike besluite te neem rakende jou eie gesondheid en welstand, asook die gesondheid en welstand van ander; 4. jou bloot te stel aan jou grondwetlike regte en verantwoordelikhede, die regte van ander, en kwessies van diversiteit; 5. jou toe te rus met kennis, vaardighede en waardes om ingeligte besluite te neem oor vakkeuses, loopbane, bykomende en naskoolse studiegeleenthede en die arbeidsmark; 6. jou bloot te stel aan verskillende studiemetodes en -vaardighede met betrekking tot assesseringsprosesse; en 7. jou bloot te stel aan die waardes van gereelde deelname aan fisiese aktiwiteite. Lewensoriëntering in graad 10 tot 12 fokus op die volgende onderwerpe: • • • • • •

Selfontwikkeling in die samelewing Verantwoordelikheid teenoor die samelewing en die omgewing Demokrasie en menseregte Loopbane en loopbaankeuses Studievaardighede Liggaamlike Opvoeding

Die vakmateriaal en verwante assesseringselemente is gebaseer op die temas soos in die Kurrikulum- en assesseringsbeleidsverklaring (KABV) uiteengesit.

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

BYKOMENDE LEESWERK

Sean Covey, The 7 Habits of Highly Effective Teens (Bron: goo.gl/Ty1C9d)

HULPBRONVEREISTES Die volgende hulpbronne word vereis om die vak suksesvol te voltooi: • Impaq Lewensoriëntering-handleiding • Impaq Lewensoriëntering-fasiliteerdersgids (word net deur die fasiliteerder gebruik) • Impaq Lewensoriëntering-portefeuljetake • Toepaslike klere, skoene en toerusting wat nodig is vir liggaamlike oefeninge. • ’n Notaboek om die aktiwiteite in te doen.

TYDSTOEDELING Graad 11 is ’n baie kort jaar. Alhoewel die KABV voorsiening maak vir 10 weke per kwartaal, stem die Departement van Basiese Onderwys se skoolkalender nie altyd hiermee ooreen nie. Dit word beveel dat jy dadelik met die volgende kwartaal se werk begin sodra jy ’n kwartaal se werk voltooi het. Dit sal genoeg tyd verseker vir deeglike studie en hersiening.

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

WERKROOSTER EN TYDSBESTUUR Die onderstaande diagram is ’n voorgestelde raamwerk om die inhoud te dek. Let daarop dat Liggaamlike Opvoeding deur die kwartaal gedoen word en die intensiteit vermeer om persoonlike fiksheid te verbeter.

STUDIEWENKE EN -METODES Onthou dat leerwerk nie tot die aand voor ’n toets of eksamen uitgestel moet word nie. Dit is nooit te vroeg om goeie studiegewoontes te kweek nie. Almal is verskillend en vir sommige leerders kom leer en motivering vanself. Maar net soos ’n atleet of sokkerspeler moet oefen om sy/haar vaardighede te ontwikkel, moet doeltreffende studievaardighede ingeoefen word as jy goed wil presteer. Hoe gouer jy goeie studiegewoontes verstaan en begin toepas, hoe makliker gaan toetse en eksamens wees en hoe beter sal jou kanse wees om goeie punte te behaal. Hier is ’n paar wenke om jou te help om die meeste van jou Lewensoriënteringstudies te maak: • • • •

Alhoewel jy op enige plek kan leer, moet die plek waar jy leer geen moontlike afleidings hê nie. Tyd is jou kosbaarste hulpbron. As jy sukkel om tyd te vind om te leer, moet jy begin prioritiseer en ’n rooster opstel. Wanneer jy vir toetse en eksamens voorberei, moet jy tyd daaraan spandeer om die werk te hersien. Begin deur die werk te hersien terwyl dit nog vars in jou geheue is. As jy te lank wag, mag die leermateriaal dalk nie meer sin maak nie. Maak seker jy verstaan al die materiaal. Moenie feite probeer memoriseer as jy dit nie verstaan nie.

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

• • • • •

Toets jouself deur die selfassesseringsvrae en -aktiwiteite te doen. Gebruik die leeruitkomste as riglyn. Dit is belangrik om gereelde breke te neem – as jy te hard werk, kan dit jou prestasie verminder. Bly gemotiveerd. Versier jou leerarea met inspirerende aanhalings of foto’s van die mense wat jy trots wil maak deur goeie punte te behaal. Beloon jouself. Sien eenheid 5 vir meer inligting.

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

VAKINHOUD EN BEPLANNING Les

3 4

1 2 3 4

Inhoud Teikendatum* Kwartaal 1 Eenheid 1: Persoonlike lewensdoelwitte 1.1 Beplan en bereik lewensdoelwitte 1.1.1 Beplan en stel SMART-doelwitte 1.1.2 Aksieplan 1.2 Prioritiseer doelwitte om probleme op te los 1.2.1 ’n Sewefase-model vir probleemoplossing en besluitneming 1.2.2 Die verband tussen persoonlike waardes, keuses en doelwitstelling 1.3 Liggaamlike Opvoeding 1.3.1 Veiligheidsmaatreëls vir deelname aan fisieke fiksheidsaktiwiteite 1.3.2 Verbeter jou fisieke fiksheid en gesondheid Refleksie en toepassing Eenheid 2: Verhoudings en die invloed daarvan op eie welsyn 2.1 Hoe verhoudings jou welsyn beïnvloed 2.1.1 Eienskappe van gesonde en ongesonde verhoudings 2.2 Hoe sosiale en kulturele standpunte verhoudings beïnvloed 2.3 Die impak van die media op waardes en oortuigings van verhoudings 2.3.1 Die uitwerking van sosiale media Refleksie en toepassing Eenheid 3: Loopbane en loopbaankeuses 3.1 Invloede op jou loopbaanbesluit 3.1.1 Die nuutste tendense in die arbeidsmark 3.1.2 Verstaan die Suid-Afrikaanse Nasionale Kwalifikasieraamwerk (SANKR) 3.2 Tegniese en Beroepsonderwys en -opleiding (TBOO) 3.2.1 Soorte TBOO-kursusse 3.2.2 Toelatingspunttelling (TPT) en Nasionale Maatstaftoetse (NMT) 3.3 Opsies vir finansiële hulp 3.3.1 Verpligtinge vir finansiële reëlings 3.4 Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan programme wat persoonlike vlakke van fisieke fiksheid en gesondheid verbeter 3.4.1 Aërobiese oefenprogram 3.4.2 Deelname aan speletjies vir fisieke fiksheid Refleksie en toepassing

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

4 5

Eenheid 4: Demokrasie en menseregte 4.1 Beginsels, prosesse en prosedures vir demokratiese deelname 4.1.1 Hoe neem jy deel aan die parlement? 4.1.2 Openbare deelname en die petisieproses 4.1.3 Regeringsbestuur 4.1.4 Hoe wette gemaak word 4.2 Demokratiese strukture 4.2.1 Nasionale regering 4.2.2 Provinsiale regering 4.2.3 Plaaslike regering 4.2.4 Plaaslike samelewingstrukture 4.3 Die rol van sport in nasiebou 4.3.1 Deelnemer- en toeskouergedrag in sport 4.3.2 Nasiebou deur sport 4.4 Liggaamlike Opvoeding: Verbetering van persoonlike vlak van fisieke fiksheid en gesondheid 4.4.1 Die krag van stap 4.4.2 Weerstandsopleiding Refleksie en toepassing Kwartaal 2 Eenheid 5: Studievaardighede en -strategieë 5.1 Die toepassing van studievaardighede, -style en -strategieë 5.1.1 Leerstyle 5.1.2 Strategieë wat by jou leerstyl pas 5.1.3 Die SQ3R-studiemetode 5.2 Eksamenskryfvaardighede 5.2.1 Waarom skryf ons eksamens? 5.2.2 Hoe om verskillende eksamenvrae te beantwoord 5.3 Tydsbestuurvaardighede en ’n jaarlikse studieplan 5.3.1 Hoe om studie minder stresvol te maak met maksimum motivering 5.3.2 Tydsbestuurvaardighede 5.3.3 Die gevare van uitstellery Refleksie en toepassing Eenheid 6: Administratiewe, organisasie- en leierskapvaardighede 6.1 Leierskap 6.1.1 Die eienskappe en vaardighede van ’n goeie leier 6.1.2 Die drie basiese leierskapbenaderings 6.1.3 Afrigting – wees ’n leier deur jou maats te leer 6.1.4 Organisasievaardighede 6.2 Veiligheidskwessies met betrekking tot deelname aan fisiese aktiwiteite 6.2.1 Basiese noodhulp

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

6.3 3 4

Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan gemeenskapen speelterreinspeletjies 6.3.1 Verskillende speletjies 6.3.2 Hoe om ’n nuwe speletjie te ontwerp Refleksie en toepassing Eenheid 7: Sosiale en omgewingsverantwoordelikheid 7.1 Die gebruik van skadelike stowwe in voedselproduksie 7.1.1 Tendense van groen tegnologie in voedselproduksie 7.1.2 Die agteruitgang van die omgewing 7.1.3 Die impak van uitgedunde hulpbronne 7.2 Hantering van omgewingsfaktore wat swak gesondheid veroorsaak 7.2.1 Die uitwerking van besoedeling op mense 7.2.2 Hoe om omgewingsfaktore te hanteer wat swak gesondheid in ons persoonlike ruimte en onmiddellike omgewing veroorsaak 7.2.3 Veiligheids- en noodhulpvaardighede – hantering van rampe 7.2.4 Klimaatsverandering 7.3 Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan en uitvoering van bewegings in programme vir fisieke gesondheid 7.3.1 Hersiening van leierskapvaardighede – Deelname aan programme wat skeidsregterswerk bevorder 7.3.2 Binnenshuise speletjies wat spanwerk en fisiese aktiwiteit bevorder 7.3.3 Inheemse speletjies Refleksie en toepassing Eenheid 8: Projek – Deelname aan ’n gemeenskapsdiensprojek Kwartaal 3 Eenheid 9: Gesonde en gebalanseerde leefstylkeuses 9.1 Vereistes vir ’n gesonde en gebalanseerde leefstyl 9.1.1 Sielkundige/geesteswelstand 9.1.2 Sosiale welstand 9.1.3 Emosionele welstand 9.1.4 Omgewingswelstand 9.1.5 Spirituele welstand 9.2 Riskante gedrag en situasies wat leefstylkeuses negatief beïnvloed 9.2.1 Hoe riskante gedrag jou lewe kan beïnvloed 9.2.2 Die impak van riskante gedrag op jou ontwikkeling 9.2.3 Struikelblokke wat jou verhoed om raad, steun en hulp te vra Refleksie en toepassing

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

3 4

Eenheid 10: Die sosio-ekonomiese omgewing 10.1 Die impak van armoede 10.1.1 Die impak van armoede op die samelewing 10.1.2 Die impak van armoede op onderrig 10.1.3 Die impak van armoede op sosiale gedrag 10.1.4 Die impak van armoede op gesondheid 10.1.5 Geweld en misdaad as ’n gevolg van armoede 10.2 Faktore wat leefstylkeuses positief beïnvloed 10.2.1 Die belangrikheid van rolmodelle 10.2.2 Positiewe rolmodelle 10.2.3 Individuele verantwoordelikheid om ingeligte besluite en keuses te maak 10.3 Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan ontspanningsaktiwiteite wat leierskapvaardighede bevorder 10.3.1 Spanleierskap 10.3.2 Spanpersoonlikhede 10.3.3 Definiëring van rolle en verantwoordelikhede 10.4 Liggaamlike Opvoeding: Ontwikkel ’n fisiese opleidingsprogram ter voorbereiding van ’n staptoer 10.5 Die rol van voeding in gesondheid en fisiese aktiwiteite 10.5.1 Gesonde voeding Refleksie en toepassing Eenheid 11: Loopbane en loopbaankeuses 11.1 Hoe om aansoek om ’n betrekking te doen 11.1.1 Hoe om ’n CV saam te stel 11.1.2 Hoe om ’n aansoek-/dekbrief te skryf 11.1.3 Hoe om ’n werksaansoekvorm in te vul 11.2 Onderhoudvaardighede 11.2.1 Voorbereiding vir ’n onderhoud 11.2.2 Tipiese vrae in ’n onderhoud 11.2.3 Etiese gedrag 11.2.4 Persoonlike verwagtinge met betrekking tot werk en loopbane 11.3 Liggaamlike Opvoeding: Rekreasie- en ontspanningsaktiwiteite 11.3.1 Oefeninge vir diep asemhaling 11.3.2 Ontspanningsaktiwiteite Refleksie en toepassing

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

4 1 2

Kwartaal 4 Eenheid 12: Gesonde en gebalanseerde leefstylkeuses 12.1 Verstaan die rol van mag in verhoudings 12.1.1 Soorte mag in verhoudings 12.1.2 Tekens dat jy dalk in ’n beherende en manipulerende verhouding is 12.1.3 Geslagsrolle en die invloed daarvan op gesondheid en welstand 12.2 Ongelyke magsverhoudings 12.2.1 Die misbruik van mag 12.2.2 Die impak van kulturele oortuigings en mag op mans en vroue 12.3 Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan programme wat eie skeidsregter-, administratiewe en leierskapvaardighede bevorder 12.3.1 Beplanning en organisering van speletjies 12.3.2 Beoefening van administratiewe en organisasievaardighede Refleksie en toepassing Eenheid 13: Demokrasie en menseregte 13.1 Suid-Afrika se diverse religieë en religiestelsels 13.2 Morele en geestelike kwessies en dilemmas 13.2.1 Aborsie 13.2.2 Genadedood 13.3 Kulturele praktyke en tradisies 13.3.1 Ekonomiese kwessies 13.3.2 Omgewingskwessies 13.4 Hersiening van Liggaamlike Opvoeding Hersiening en eksaminering

*Vul jou teikendatum vir voltooiing van elke les volgens jou jaarplan vir Lewensoriëntering in. Let op dat daar streng by die inhandigingsdatums vir die formele assesserings gehou moet word.

Eenheid 1: Persoonlike lewensdoelwitte 1

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering Eenheid

Hierdie eenheid fokus op die self in die samelewing, insluitend hoe jy jouself in verhoudinge en in die wêreld beheer. Om gebalanseerd en gesond te wees, stel ons in staat om doeltreffend te wees en gemotiveerd te voel om ons doelwitte te bereik. As ’n individu is dit belangrik om te weet wat jou lewensdoelwitte is. Formulering van doelwitte en dade is een van die belangrikste vaardighede vir enige persoon wat hulle teikens wil bereik, by sperdatums wil hou en projekte wil voltooi. In hierdie eenheid ontleed ons hoe om ons doelwitte en verwagtinge te balanseer deur alle faktore te assesseer wat ’n impak op ons lewens het, soos familie, vriende en die gemeenskap. Prioritisering van doelwitte en aktiwiteite is een van die moeilikste dinge om te doen, want dit beteken dat ons sekere doelwitte en aktiwiteite bo ander te kies – en hoe weet ons ons het die regte besluit geneem? Om die regte besluite te neem, is dit noodsaaklik dat ons introspeksie moet doen om te besluit watter waardes vir ons die belangrikste is. Liggaamlike Opvoeding is dwarsdeur die jaar ’n deurlopende aspek van Lewensoriëntering. Persoonlike fiksheid word dikwels geïgnoreer. ’n Gebrek aan oefening kan tot gesondheidskwessies en ’n algemene gevoel van moedeloosheid lei. Om doelwitte vir jou eie gesondheid te stel, verseker dat jy ook beplanning doen en tyd inruim om aan aktiwiteite deel te neem wat tot voordeel van jou gesondheid sal wees.

UITDAGING VIR HIERDIE EENHEID Hoe kan ek daarin slaag om vir myself realistiese en bereikbare doelwitte te stel om ’n hoë vlak van motivering en sukses te verseker? LEERDOELWITTE

• • •

Nadat jy hierdie lesse voltooi het, moet jy in staat wees om: jou lewensdoelwitte te identifiseer korttermyn-, mediumtermyn- en langtermyndoelwitte te stel aspekte van jou lewe te prioritiseer DEFINIEER Aksieplan: ’n Dokument wat die stappe lys wat gedoen moet word om ’n spesifieke doelwit te bereik. Dit bevat ’n tydlyn en teikendatums vir die voltooiing van spesifieke take. Besluitneming: Om ’n alternatiewe plan van aksie te kies wat ’n probleem sal oplos. Buigbaarheid: ’n Karaktertrek wat jou in staat stel om doeltreffend by verandering aan te pas. Doelwitstelling: Om te besluit wat jy in die lewe wil bereik en ’n plan te skep om die gewenste resultate te behaal.

Eenheid

Handleiding G11 ~ Lewensoriëntering

Korttermyndoelwit: Die planne wat jy maak en die doelwitte wat jy in die nabye toekoms wil bereik, tipies minder as ’n jaar (’n week, ’n maand, ’n paar maande), soos om nuwe vaardighede aan te leer. Langtermyndoelwit:Die planne wat jy maak en die doelwitte wat jy oor meer as ’n jaar wil bereik, soos die loopbaan en leefstyl wat jy in die toekoms wil hê. Mediumtermyndoelwit: Die planne wat jy maak en die doelwitte wat jy oor ses maande tot ’n jaar wil bereik, soos om ’n projek te voltooi, ’n korttermynwerk te verrig of graad 12 te slaag. Prioritisering: Om die “eerste dinge eerste” te doen: evalueer ’n lys pligte en verpligtinge, en rangskik dit volgens belangrikheid of dringendheid. Probleem: ’n Probleem ontstaan wanneer jy ’n verskil waarneem tussen wat werklik gebeur het en wat jy wil hê moet gebeur. Probleemoplossing: Die proses om korrektiewe stappe te neem wat probleme sal oplos en verseker dat jy steeds jou doelwit bereik. Waardes: Jou mening van wat belangrik is in die lewe (standaarde, gedragskode, etiek).

LES 1.1: Beplan en bereik lewensdoelwitte Waarom is dit belangrik om doelwitte te stel? Topatlete, -studente en -presteerders in alle velde stel doelwitte vir hulself. Om doelwitte te stel is deel daarvan om gemotiveerd te wees. Dit help jou om te fokus en jou tyd en hulpmiddels te organiseer sodat jy die meeste van die lewe kan maak.

(Bron: goo.gl/MJt3dX)

Ons gaan kyk hoe om doeltreffend te beplan en doelwitte te bereik. Ons gaan die verskillende soorte doelwitte verduidelik, met spesifieke aandag aan hoe om hierdie doelwitte te prioritiseer en hoe om doelwitte te verander en aan te pas, indien nodig.

Voltooi aktiwiteit 1, wat jou sal help om areas in jou lewe te identifiseer wat jy dalk gewoonlik afskeep (bv. om tyd met jou gesin deur te bring). Ons kyk ook na metodes wat ons kan help om realistiese en bereikbare doelwitte te stel. Om die uitdaging in eenheid 1 op te los, moet jy die volgende vrae beantwoord: • Wat is die verskil tussen lang-, medium- en korttermyndoelwitte? • Hoe los ek probleme doeltreffend op? • Is ’n aksieplan nodig om teikens en doelwitte te bereik?