Γ2,Γ-A-AMP-FG01BΓ
1
8
1
2
-
A
-
A
M
P
-
F
G
0
1
LANDBOUBESTUURSPRAKTYKE FASILITEERDERSGIDS
Graad 12
A member of the FUTURELEARN group
Landboubestuurspraktyke Fasiliteerdersgids
1812-A-AMP-FG01
Γ2,Γ-A-AMP-FG01BΓ
Graad 12
Aangepas vir KABV
JC Zandberg
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................... 3 VOORWOORD ...................................................................................................................... 5 BRIEF AAN FASILITEERDER ............................................................................................... 6 HOE WORD KANDIDATE GEASSESSEER? ........................................................................... 7 STUDIEWENKE EN -METODES ............................................................................................ 8 WERKSKEMA/TYD ............................................................................................................... 8 2018 JAARPLAN .................................................................................................................. 9 EENHEID 1: Plaasbeplanning ............................................................................................ 11 LES 1: PLAASBEPLANNING β GROND, KAMPE EN KONTOERE ........................................ 11 AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM .............................................................................. 11 LES 2: PLAASBEPLANNING β HULPBRONBENUTTING ....................................................... 12 AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM .............................................................................. 12 LES 3: PLAASBEPLANNING β PRESISIEBOERDERY EN MEGANISERING........................ 13 AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM .............................................................................. 13 LES 4: PLAASBEPLANNING β EKONOMIE ............................................................................ 15 AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM .............................................................................. 15 LES 5: PLAASBEPLANNING β EKONOMIE ............................................................................ 17 AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM ................................................................................. 17 LES 6: PLAASBEPLANNING β ARBEID .................................................................................. 17 AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM .............................................................................. 17 LES 7: PLAASBEPLANNING β IMPLEMENTE ........................................................................ 18 AKTIWITEIT 1.7: MEMORANDUM .............................................................................. 18 LES 8: REKORDS ..................................................................................................................... 19 AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM .............................................................................. 19 LES 9: REKORDS ..................................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM .............................................................................. 20 LES 10: OPNEEM VAN DATA .................................................................................................. 21 AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM ............................................................................ 21 EENHEID 2: Produksiebestuur .......................................................................................... 23 LES 11: OES VAN PRODUKTE EN GEHALTEBEHEER ......................................................... 23 AKTIWITEIT 2.1 MEMORANDUM ............................................................................. 23 LES 12: BEMARKING ............................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 2.2 MEMORANDUM ............................................................................. 24 LES 13: ROL VAN PRODUSENTE-ORGANISASIES .............................................................. 25 AKTIWITEIT 2.3 MEMORANDUM ............................................................................. 25
Β© Impaq
1
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
LES 14: WAARDETOEVOEGING ............................................................................................. 27 AKTIWITEIT 2.4 MEMORANDUM ............................................................................. 27 LES 15: PROSESSERING ........................................................................................................ 28 AKTIWITEIT 2.5 MEMORANDUM ............................................................................. 28 LES 16: VERPAKKING EN VERSPREIDING ........................................................................... 29 AKTIWITEIT 2.6 MEMORANDUM ............................................................................. 29 LES 17: BEMARKING EN BEHEER ......................................................................................... 30 AKTIWITEIT 2.7 MEMORANDUM .............................................................................. 30 EENHEID 3: Besigheidsbeplanning ................................................................................... 33 LES 18: AGRI-TOERISME ........................................................................................................ 33 AKTIWITEIT 3.1 MEMORANDUM .............................................................................. 33 LES 19: SAKEBEPLANNING .................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 3.2 MEMORANDUM .............................................................................. 34 LES 20: SAKEBEPLANNING .................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 3.3 MEMORANDUM .............................................................................. 35 LES 21: ENTREPRENEURSKAP ............................................................................................. 37 AKTIWITEIT 3.4 MEMORANDUM .............................................................................. 37 LES 22: ENTREPRENEURSKAP ............................................................................................. 38 AKTIWITEIT 3.5 MEMORANDUM .............................................................................. 38 LES 23: PLAASEVALUASIE ..................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 3.6 MEMORANDUM .............................................................................. 39 LES 24: BESTUUR .................................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 3.7 MEMORANDUM .............................................................................. 41
ΓΒ© Impaq
2
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
2018 JAARPLAN Graad 12 is βn baie kort jaar. Hoewel die KABV voorsiening maak vir 10 weke per kwartaal, laat die Departement van Basiese Onderwys se skoolkalender vir 2017 nie noodwendig hierdie indeling nie. Kandidate word aangeraai om: 1. Dadelik met die volgende kwartaal se werk te begin sodra βn kwartaal se werk afgehandel is. Sodoende sal daar genoeg tyd vir deeglike studie en hersiening wees. 2. Baie seker te maak van die vakinhoud wat per kwartaal afgehandel moet word ter voorbereiding vir die kwartaaltoetse en eksamens. EENHEID
LES KWARTAAL 1
1. Plaasbeplanning
1.
Plaasbeplanning β Grond, kampe en kontoere.
2.
Plaasbeplanning β Hulpbronbenutting.
3.
Plaasbeplanning β Presisieboerdery en meganisering.
4.
Plaasbeplanning β Ekonomie.
5.
Plaasbeplanning β Ekonomie.
6.
Plaasbeplanning β Arbeid.
7.
Plaasbeplanning β Implemente.
8.
Rekords.
9.
Rekordmetodes.
10. Opneem van data.
2. Produksiebestuur
11. Oes van produkte en gehaltebeheer. 12. Bemarking.
KWARTAAL 2 13. Rol van produkorganisasies. 14. Waardetoevoeging. 15. Verwerking. 16. Verpakking en verspreiding. 17. Bemarking en beheer.
3. Besigheidsbeplanning
18. Agri-toerisme. 19. Sakebeplanning. 20. Sakebeplanning.
Β© Impaq
9
DATUM BEGIN
DATUM VOLTOOI
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
EENHEID
LES KWARTAAL 3 21. Entrepreneurskap. 22. Entrepreneurskap. 23. Plaasevaluasie 24. Bestuur.
ΓΒ© Impaq
10
DATUM BEGIN
DATUM VOLTOOI
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1
Eenheid
EENHEID 1: Plaasbeplanning LES 1: PLAASBEPLANNING β GROND, KAMPE EN KONTOERE AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM
1.
Bepaal die drakrag van die grond. β Moontlike opbrengs vir gewasproduksie. β
(2)
2. FRAKSIE Baie growwe sand
DEURSNIT (mm) 10 β 2 β
Growwe sand
2 β 0,5β
Medium sand
0,5 β 0,2 β
Fyn sand
0,2 β 0,02 β
Baie fyn sand
β
Slik
0,02 β 0,002 β
Klei
Kleiner as 0,002 β (6)
3.
4.
5.
Eienskappe van sandgrond: Die grond is gewoonlik goed deurlug. β Hierdie grond het nie die vermoΓ« om water vas te hou nie. β Die makroporieΓ« kan nie die water vashou nie. β KapillΓͺre waterbewegings kan nie plaasvind nie. β
(4)
By pH = 0 is die medium op sy suurste. ββ By pH = 7 is die medium neutraal. ββ By pH = 14 is die medium uiters alkalies. ββ
(6)
Kleur van die grond β Helling β Soortlike warmte van gronde β Verdamping β Lengte van die dag β Plantbedekking βGronddiepte β (7)
Β© Impaq
11
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
6.
Eenheid
Wisselweiding kan toegepas word. β Spaarkampe is beskikbaar vir tye van nood. β Minder arbeid is nodig, want vee bly in kampe. β Minder erosie kom voor, want die vee trap nie voetpaadjies uit nie. β Diere is in βn beter kondisie, want hul wei rustig. β Beweiding word beter beheer, agteruitgang van kampe word gou vasgestel.β
1
(6)
7.
Wisselweiding word gedoen om die beweiding van kampe, β die getal vee β en die besettingstyd te beheer. β (3) Weiveldrotasie word bepaal deur die soort diere, β die reΓ«nval β en geaardheid van die veld. β (3)
8.
Veld moet weer kan herstel. β Om veld gesond te hou. β Om smaaklike grasse te behou. β Om skadelike onkruide te voorkom. β Om toename van swak grasse en struike te voorkom. β Om genoeg voedsel te verseker. β
9.
(6)
Die maak van kontoere op bewerkte grond verhoog produksie deur vogindringing te verbeter. β Daarom is dit ook voordelig om aangeplante weidings in rye volgens die kontoer te plant.β Indien die weidings gereeld losgemaak word om gaswisseling (deurlugting) β en vogindringing te verhoog, β vorm elke ry inderwaarheid βn kontoerwalletjie. β Erosie word sodoende tot die minimum beperk, β terwyl die vog die grond beter indring, met gevolglike optimale produksie. β (7) TOTAAL: 50
LES 2: PLAASBEPLANNING β HULPBRONBENUTTING AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM
1.
2.
Β© Impaq
Landboukapasiteit van die grond. Gevoeligheid van grond tot verandering of totale vernietiging. Klimaat. Korrekte bestuurspraktyke.
(4)
Grond stel plantvoedingstowwe beskikbaar. Grond stoor en stel water vry aan plante Grond laat lugbeweging toe. Grond laat waterfiltrasie toe. Grond dien as die medium waarin plante groei.
(5)
12
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
3.
4.
5.
6.
Eenheid
1
Grondvrugbaarheid Infiltrasietempo WaterhouvermoΓ« Versadigde hidrouliese geleivermoΓ« Interne dreineringsklas Fisiese aktiwiteite
(6)
Tempo van verdamping Verspreiding Betroubaarheid Grondtoestand en topografie
(4)
Lig Temperatuur ReΓ«n Wind Humiditeit
(5)
Inventarisse van bates Skedules van lenings Rekords van debiteure Krediteure Rekords van ontvangstes Uitbetalings Oordragkoste Kasboek Inkomstestaat Balansstaat Inkomstebelasting
(enige 6)
(6) TOTAAL: 30
LES 3: PLAASBEPLANNING β PRESISIEBOERDERY EN MEGANISERING AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM
1.1
Presisieboerdery.
(1)
1.2
Verlaag koste om βn produk te produseer. β Risikoβs word verminder (onoordeelkundige toediening van chemikalieΓ«). ββ Meer akkurate gewasopbrengsskattings. β Versamelde inligting gee aanleiding tot: plantdigtheid β kunsmis insette β ander insette word meer akkuraat bepaal. β
(7)
GPS GIS
(2)
1.3
Β© Impaq
13
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1.4
Eenheid
1
Agronomiese benadering: β Verandering in bewerkingsaktiwiteite β deur die werklike behoeftes van die gewas in ag te neem (verbeterde bemestingsprogram). β Tegniese benadering: β Beter tydsbestuur op plaasvlak. β Beplanning van landbouaktiwiteite. β Omgewingsbenadering: β Vermindering van die impak van landbou op die omgewing. β Verbeterde skatting van stikstof β behoeftes en verminderde waterafloop. β Ekonomiese benadering: β Verhoging in uitsette. Vermindering in insette. β Verhoging van doeltreffendheid. Laer koste in stikstofbemesting deur doeltreffende toediening. β
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
Β© Impaq
(12)
Inligting word versamel deur GPS of GIS. Opbrengs-opnametoestelle word geΓ―nstalleer in stroper. Data word gereeld opgeneem en gestoor. GIS-sagteware skakel inligting oor na opbrengskaarte. Inligting word gebruik.
(5)
Verstel die toerusting se toepassingskaal vir die oesinset wat verlang wordβ Rekenaarkontrokandidaat is geΟntegreer met die GIS-databasis. β Die databasis beheer die: skaal en tempo van instruksies aan die toepassingtoerusting; β GPS-ontvanger is gekoppel aan die rekenaar. β Rekenaarkontrokandidaat bepaal die posisie van die toerusting op die kaart. β Hy lees die instruksies van die GIS-stelsel. β Hy verander die skaal van die oes-inset. β Hy hou rekord van die spesifieke skale. β Hy bewaar die inligting van die GIS-stelsel. β
(9)
grondsoort weerstoestande klimaat topografie
(4)
Om produksiekoste van oes-insette te verminder. Besparing in omgewingskoste. Onkruiddoder word slegs toegedien in dele waar onkruid voorkom.
(3)
Tydelike afstandbeheerde sensors sal verbeter. β Navorsing aan universiteite spits hulle toe op grond en oes-veranderlikes. β Hulle meet die veranderlikes (weerpatrone, oesveranderinge ensovoorts.) β Groter klem op tegnologie-oordrag. β Besluitneming ondersteuning stelsels sal ruimtedata verwerk en versprei na boere en instellings deur middel van satelliete. β Waarde sal toegevoeg word vir sensor data na die boere. β Behoeftes van die boer sal aandag kry. β (7)
14
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1.10
1.11
1.12
Eenheid
1
Die korrekte rywydte geplant word. Die korrekte spasiΓ«ring tussen die saad in βn ry verkry word. Die saad op die korrekte diepte geplant word. Die korrekte hoeveelheid kunsmis op die korrekte diepte geplaas word.
(4)
Die mieliesaad volledig van die stronke gestroop word. Die mieliepitte nie gebreek word nie. Die mieliepitte nie deur die blaser op die land geblaas word nie. Die stroper moet skoon stroop en nie mieliekoppe op die land los nie.
(4)
Die werkgewer moet alle toerusting wat nodig is om die werk te doen en alle stelsels waarvolgens die werk gedoen moet word, voorsien en in stand hou in βn toestand wat nie die gesondheid en veiligheid van werkers sal benadeel of in gevaar stel nie. ββββ Voordat persoonlike beskermende toerusting gebruik mag word, moet die werkgewer eers probeer om enige gevaar vir die gesondheid en veiligheid van sy werkers te verwyder of te verminder. βββ Slegs wanneer dit nie doenlik is nie, moet persoonlike beskermende toerusting gebruik word. β Die werkgewer moet maatreΓ«ls tref om sy of haar werkers se gesondheid en veiligheid te beskerm teen gevare wat kan ontstaan uit die produsering, prosessering, gebruik, hantering, berging of vervoer van artikels of stowwe, met ander woorde enigiets waarmee werkers in kontak kan kom by die werk. ββββ (12) TOTAAL: 70
LES 4: PLAASBEPLANNING β EKONOMIE AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM 1.
βn Begroting is βn geskrewe plan vir toekomstige optrede, β uitgedruk in fisiese en finansiΓ«le groothede. β Die begroting is ook die vooruitskatting β van βn onderneming of βn entiteit β se verwagte inkomstes en uitgawes oor βn spesifieke tyd in die toekoms. β (5)
2.
Doelgerigte beplanning in die boerderystelsel. Vergelyking van verskillende planne met mekaar. Om te besluit hoe, waar en wanneer om te belΓͺ (kapitaalinvestering). Beplanning van die kontantvloei vir die verkryging van vroegtydige kredietfasiliteite.
3.
Β© Impaq
Definieer die ontwerp (doel, aanwending, horison, interval en tydigheid). ββ Bepaal die formaat (uitleg) waarin die begroting uiteengesit gaan word. ββ Definieer die produksieproses in terme van al die aktiwiteite betrokke. ββ Klassifiseer die aktiwiteite vir arbeid, meganisasie, materiaal, biologiese of finansieel. ββ Vir elk van die bogenoemde aktiwiteite moet die volgende bepaal word: β’ Tydstippe waarop dit plaasvind. β β’ Duur daarvan en of daar herhalings is. β β’ Wie dit verrig en waarmee dit verrig word. β
15
(4)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
Stel βn aktiwiteitskaart op waarop die inligting aangedui word. β Identifiseer die produkte en opbrengste per begrotingseenheid. β Identifiseer die insette en terme van die aktiwiteite en bepaal hul aanwending soos per begrotingseenheid. ββ Stel die prys van insette en uitsette vas, asook enige ander eksterne faktore wat βn rol kan speel. ββ Doen die nodige berekeninge, spesifiseer alle aannames, norme en parametriseer. βββ (20) 4.1
Januarie R6000-00 R3000-00 R1800-00 R1263-00 R2600-00 R14663 β 00 β
Julie R9000-00 R3000-00 R4000-00 R2500-00 R1600-00 R2000-00 R22100-00 β
4.2
4.3
Β© Impaq
Februarie
Maart
R4950-00 R2700-00 R2600-00 R500-00 R6240-00 R670-00 R3750-00 R24410-00 x R21410-00 β
R1745-00 R1500-00 R250-00 R3100-00 R6595-00 β
April R4800-00 R1650-00 R3800-00 R2600-00 R500-00 R1200-00 R14550-00 β
Mei
Junie
R8000-00 R3420-00 R8700-00 R5200-00 R750-00 R4500-00 R3200-00 R7800-00 R42370-00x R41570-00β
R6000-00 R2400-00 R4500-00 R3000-00 R750-00 R600-00 R3200-00 R14450-00β
Augustus
September Oktober
November
Desember
R6500-00 R2400-00 R2000-00 R 600-00 R4500-00 R1500-00 R17500-00β
R7000-00 R2500-00 R3200-00 R1500-00 R 750-00 R4000-00 R18950-00β
R4000-00 R1800-00 R3200-00 R1000-00 R 500-00 R10500-00β
R4200-00 R2000-00 R1900-00 R 600-00 R 500-00 R1000-00 R10200-00β
R5500-00 2700-00 3500-00 R500-00 R2500-00 R1300-00 R1500-00 R15500-00x R17500-00 β
(12)
R14633-00 R21410-00 R6595-00 R14550-00 R41570-00 R14450-00 R22100-00 R17500-00 R18950-00 R17500-00 R10500-00 R10200-00 R209958-00 βββ
(3)
R15,75 per kg (R14,75 + R1-00 winsdeling) β R14,75 x 45 000 kg = R66 3750-00 ββ winsdeling = R45 000-00 ββ = R708 750-00 ββ
(7)
16
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
4.4
Eenheid
1
Inkomste = R708750-00 -R209958-00 =R498792-00 ββ Hy toon βn netto wins van R498792-00 vir die jaar. β Dit is βn lewensvatbare onderneming β
(4) TOTAAL: 55
LES 5: PLAASBEPLANNING β EKONOMIE
AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM 1.
Dit toon alle inkomste β soos bedryfsinkomste, β kapitaalinkomste β en nieboerdery inkomste, β asook alle uitgawes β soos bedryfsuitgawes, β kapitaaluitgawes, β skuldbetalings β en nie-boerdery uitgawes. β
(9)
2.
Bedryfsbates/Las: Alle bates wat in die verloop van een jaar β ten volle benut sal word β of laste wat gerealiseer sal word β binne 12 maande, byvoorbeeld kunsmis.β Nie-bedryfsbate/Las: Bates met βn verwagte lewensduur β van meer as een jaar, β en wat nie direk betrokke is of gebruik sal word β met produksie nie, byvoorbeeld eiendom. β (8)
3.1
Netto kontantvloei: Is die verskil tussen ontvangste β en betalings β in βn bepaalde periode.β Omset: Die totale bruto produksiewaarde β vir βn rekenkundige termyn.β
3.2
4.
(3) (2)
Dit is om aan te dui waaruit die boer sy inkomste genereer β en watter uitgawes aangegaan word β en op watter ander items geld uitgegee word. β (3) TOTAAL: 25
LES 6: PLAASBEPLANNING β ARBEID AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM
1.
Is βn fisiese bedryfβ Om βn boerdery vir verskillende aktiwiteite op die plaas. β Hantering van diere. β Entings. β Oprig van kampe. β Instandhouding. β Verskillende veeartsenykundige aktiwiteite. β (enige 5)
2. Β© Impaq
Personeelaanstelling β 17
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
3.
Eenheid
1
Personeeltoedeling β Vergoeding β Tugoptrede β Opleiding β Afdanking β Motiveringβ
(enige 5)
Werkure β Werkbeskrywing β Verskillende soorte verlof β Totale hoeveelheid verlof β Salarisβ Byvoordeleβ Verlengde werkure en oortyd β Prestasie-erkenningβ
(enige 4)
4.2.1 Wet op Arbeidsverhoudinge 4.3.2 Wet op Beroepsveiligheid en Gesondheid 4.3.3 oorpak β waterskoene β helmet β handskoene β veiligheidsbril β voorskoot β stofmasker β
(1) (1)
(enige 4) TOTAAL: 20
LES 7: PLAASBEPLANNING β IMPLEMENTE AKTIWITEIT 1.7: MEMORANDUM
1.
Het die kandidaat die gewas geΓ―dentifiseer wat hy gaan verbou? β
2.
Het hy βn prys gekry vir βn nuwe implement? β
3.
Het hy βn prys gekry vir βn tweedehandse implement? β
4.
Watter opsie het die kandidaat gekies? β
5.
Het die kandidaat βn goeie motivering gegee vir sy keuse? ββββββ
Β© Impaq
18
(10)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 8: REKORDS AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM 1.
Dit moet bruikbaar wees. β Die gebruiker moet die kennis en insig hΓͺ om die regte inligting te versamel en dit korrek te doen. β Die rekordhoudingstelsel moet ontwerp word en voldoen aan die boerdery se spesifieke behoeftes. β Die stelsel moet eenvoudig en maklik wees om te gebruik. β Inligting moet deurlopend beskikbaar gestel kan word om te help met besluitneming. β (5)
2.
Volgens weerkenners gaan boerdery in die toekoms al hoe meer aan die uiterstes van weerpatrone blootgestel word.β Hitte, droogtes, oorstromings, ββ sowel as storms gaan met meer intensiteit voorkom. β Daar gaan dus meer haelstorms, sterker winde ensovoorts wees. β Al hierdie verskynsels sal meebring dat plante meer dikwels aan verhoogde spanning blootgestel sal word. β (6)
3.
Pos waarin aangestel β Pligstaat β Besoldiging β Verlofregisters β Byvoordele ens. β Daaglikse bywoningsregister β
(6)
Die grootte van die grond β Vaste verbeterings bv. huis, store, krale, boorgate ens. ββ Voertuie en masjinerie β Getalle van die verskillende soorte lewendehawe β Produksiemiddele soos saad, kunsmis, brandstof, gifstowwe ens. ββ
(7)
4.
5.
Weet wat jou boerdery se totale kostestruktuur is, nie net die produksiebestuur nie. β Bereken ook jou gelykbreekpunte vir die onderskeie boerderyvertakkings en die boerdery as geheel. ββ Teken dit gereeld aan. β Weet wat die potensiaal van jou grond is en watter opbrengste op lang termyn behaal kan word. β Hou rekord van jou beste en swakste opbrengste, in goeie sowel as droΓ« jare. β Bepaal hoeveel kapitaal in die boerdery gedra kan word sonder dat daar druk op die kontantvloei is. β Verhoogde pryse alleen gaan nie jou wins verhoog nie. β Stel ook ondersoek in na koste- en produksiebestuur en hou deeglik rekord daarvan. β Jou boerdery se omstandighede is uniek. Bestuur jou sake daarvolgens en moenie kitsoplossings verwag nie. β Hou jou rekords gereeld op datum. β (9) TOTAAL: 35
Β© Impaq
19
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 9: REKORDS AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM
1.
Die voordele van so βn stelsel is dat die boer tyd bespaar β deur nie gemoeid te wees met die insleutel van data nie, β dikwels hulp kry met die vertolking van sy resultate, β sy prestasie met diΓ© van medeboere kan vergelyk β en dat daar nie kapitaal belΓͺ word in duur apparatuur en programmatuur nie,β (hoewel die lopende deelnemingskoste hoog kan wees). Die nadele is egter dat die boer minder betrokke is by sy inligting se verwerking β (kan nie moontlike probleme vroeΓ«r identifiseer nie), β inligting en resultate is nie onmiddellik op aanvraag beskikbaar nie, β hy het nie βn keuse oor die formaat en soort van uitvoer nie β en laastens is hy kontraktueel verbind vir βn relatiewe lang tydperk. β (10)
2.
3.
4.
Die keuse van die stelsel sal afhang van: die boer se behoeftes β die aard van sy boerdery β sy kennis en opleiding β betroubaarheid en instandhouding β vaste koste β (5) Die boer moet sorg dat alle data op datum gehou word. β Opleiding is noodsaaklik. β Baie tyd is nodig vir die insleutel van data. β Slegs geskoolde arbeid kan dit bedryf. β Daar is altyd die moontlikheid van uitbreiding of aanpassing. β Snelle tegnologiese ontwikkeling op elektroniese dataverwerking dra by tot vinnige veranderings. β (6) Net soos by enige ander bestuursaksie, is hier ook: beplanning, β organisering, β bevelvoering, β koΓΆrdinering, β beheer nodig. β Daar moet besluit word op: watter data ingesamel gaan word, β watter metode gebruik gaan word, β insamelingspunte, β in watter formaat, β deur wie en hoe gereeld. β
Β© Impaq
20
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
Verder moet daar besluit word op: formaat, β inhoud, β frekwensie van die uitvoer. β
1
(13)
Maak gebruik van rekenaartegnologie. β Daar is verskeie sagtewarepakkette beskikbaar wat produsente kan help met rekordhouding binne hul boerdery.β As jy βn boekhouer gebruik, vra βn verslag aan om aankope te kontroleer. β Gebruik hierdie intydse inligting om begrotings te vergelyk. β Historiese gegewens, aannames,β vooruitskouings en ondervinding is belangrike hulpmiddels met die opstel van βn begroting. β Teken data met redes aan vir toekomstige verwysing, of ondersoek historiese data van jou boerdery vir moontlike patrone. ββ Stel individuele vertakkingbegrotings op, wat later in die finale begroting ingesluit kan word. β Vergelyk jou werklike uitgawes met jou begroting. Dit is die beste manier om gevaartekens vroegtydig te identifiseer. β Moenie van jou vaste koste vergeet wanneer βn kontantvloeibegroting opgestel word nie. β (11)
5.
TOTAAL: 45 LES 10: OPNEEM VAN DATA AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM 1.
2.
kwitansies β kontantstrokies β tjeks β fakture β kontantdepositostrokies β
(5)
βn Faktuur of rekening is βn kommersiΓ«le dokument β wat uitgereik word deur βn verkoper tot die koper, β wat die produkte, getalle, en saamgestelde pryse β vir produkte of dienste wat die verkoper voorsien het, aandui. β βn Faktuur toon dat die koper die verkoper moet betaal, volgens die vergoedingsvoorwaardes. β (5)
3.
Β© Impaq
1. Naam van die bank. 2. Nommer van die tjek. 3. Datum waarop tjek getrek is. 4. Die begunstigde aan wie die geld betaal moet word. 5. Bedrag in woorde. 6. Bedrag in syfers. 7. Handtekening van die gemagtigde persoon. 21
(7)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
4.1 4.2
Eenheid
10 % ββ R304 400.00 ββ
1
(4)
5. Kleinkas is βn stelsel wat gebruik word om klein kontantbedrae te betaal β soos byvoorbeeld skryfbehoeftes, skoonmaakmiddels ens. Vir elke transaksie moet βn kontantstrokie getoon kan word. β Aan die einde van die maand moet die eindsaldo van die kleinkas gelyk wees aan die beginsaldo minus die aankope. β Die fisiese bedrag in die kleinkas moet gelyk wees aan jou eindsaldo. β (4) TOTAAL: 25
Β© Impaq
22