Í2,È-A-AMP-FG01BÎ
1
8
1
2
-
A
-
A
M
P
-
F
G
0
1
LANDBOUBESTUURSPRAKTYKE FASILITEERDERSGIDS
Graad 12
A member of the FUTURELEARN group
Landboubestuurspraktyke Fasiliteerdersgids
1812-A-AMP-FG01
Í2,È-A-AMP-FG01BÎ
Graad 12
Aangepas vir KABV
JC Zandberg
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................... 3 VOORWOORD ...................................................................................................................... 5 BRIEF AAN FASILITEERDER ............................................................................................... 6 HOE WORD KANDIDATE GEASSESSEER? ........................................................................... 7 STUDIEWENKE EN -METODES ............................................................................................ 8 WERKSKEMA/TYD ............................................................................................................... 8 EENHEID 1: Plaasbeplanning .............................................................................................. 9 LES 1: PLAASBEPLANNING – GROND, KAMPE EN KONTOERE .......................................... 9 AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM ................................................................................ 9 LES 2: PLAASBEPLANNING – HULPBRONBENUTTING ....................................................... 10 AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM .............................................................................. 10 LES 3: PLAASBEPLANNING – PRESISIEBOERDERY EN MEGANISERING........................ 11 AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM .............................................................................. 11 LES 4: PLAASBEPLANNING – EKONOMIE ............................................................................ 13 AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM .............................................................................. 13 LES 5: PLAASBEPLANNING – EKONOMIE ............................................................................ 15 AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM ................................................................................. 15 LES 6: PLAASBEPLANNING – ARBEID .................................................................................. 15 AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM .............................................................................. 15 LES 7: PLAASBEPLANNING – IMPLEMENTE ........................................................................ 16 AKTIWITEIT 1.7: MEMORANDUM .............................................................................. 16 LES 8: REKORDS ..................................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM .............................................................................. 17 LES 9: REKORDS ..................................................................................................................... 18 AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM .............................................................................. 18 LES 10: OPNEEM VAN DATA .................................................................................................. 19 AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM ............................................................................ 19 EENHEID 2: Produksiebestuur
21
LES 11: OES VAN PRODUKTE EN GEHALTEBEHEER ......................................................... 21 AKTIWITEIT 2.1 MEMORANDUM ............................................................................. 21 LES 12: BEMARKING ............................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 2.2 MEMORANDUM ............................................................................. 22 LES 13: ROL VAN PRODUSENTE-ORGANISASIES .............................................................. 23 AKTIWITEIT 2.3 MEMORANDUM ............................................................................. 23 LES 14: WAARDETOEVOEGING ............................................................................................. 25
© Impaq
1
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
AKTIWITEIT 2.4 MEMORANDUM ............................................................................. 25 LES 15: PROSESSERING ........................................................................................................ 26 AKTIWITEIT 2.5 MEMORANDUM ............................................................................. 26 LES 16: VERPAKKING EN VERSPREIDING ........................................................................... 27 AKTIWITEIT 2.6 MEMORANDUM ............................................................................. 27 LES 17: BEMARKING EN BEHEER ......................................................................................... 28 AKTIWITEIT 2.7 MEMORANDUM .............................................................................. 28 EENHEID 3: Besigheidsbeplanning
31
LES 18: AGRI-TOERISME ........................................................................................................ 31 AKTIWITEIT 3.1 MEMORANDUM .............................................................................. 31 LES 19: SAKEBEPLANNING .................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 3.2 MEMORANDUM .............................................................................. 32 LES 20: SAKEBEPLANNING .................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 3.3 MEMORANDUM .............................................................................. 33 LES 21: ENTREPRENEURSKAP ............................................................................................. 35 AKTIWITEIT 3.4 MEMORANDUM .............................................................................. 35 LES 22: ENTREPRENEURSKAP ............................................................................................. 36 AKTIWITEIT 3.5 MEMORANDUM .............................................................................. 36 LES 23: PLAASEVALUASIE ..................................................................................................... 37 AKTIWITEIT 3.6 MEMORANDUM .............................................................................. 37 LES 24: BESTUUR .................................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 3.7 MEMORANDUM .............................................................................. 39
© Impaq
2
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
LESELEMENTE LEERDOELWITTE: Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.
BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van hierdie les uit te brei.
DEFINIEER: Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.
BELANGRIK: Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.
WENKE: Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.
VIR DIE NUUSKIERIGES: Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik
© Impaq
3
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
AKTIWITEIT: Vrae oor die les wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.
OEFENING: Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.
KERNINHOUD: Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les wat verstaan moet word.
STUDEER / HERSIENING: Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die Eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.
Hierdie ikone fasiliteer jou bemeestering van die kennis ter voorbereiding
Š Impaq
4
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
VOORWOORD ALGEMENE DOELSTELLINGS VAN DIE VAK Landboubestuurspraktyke is die studie en toepassing van produksie ekonomiese en bestuursbeginsels wat in die verbouing, transformasie en bemarking van voedsel en ander landbouprodukte gebruik word. Hierdie beginsels word gebruik om waarde tot landbouprodukte van hoë gehalte te voeg sodat hierdie produkte ekonomiese, estetiese, sosiale en kulturele waarde het. Landboubestuurspraktyke verkry kennis en vaardighede van dissiplines soos gewaswetenskappe, veekunde, ekonomiese en bestuurswetenskappe, ingenieurswese en inligtings- en kommunikasietegnologie. Landboubestuurspraktyke moet benader word met die oog op die volgende vier doelwitte: Kennis en begrip van die interverwantskap tussen Landboubestuurspraktyke, die gemeenskap en die omgewing Die fokus is op ’n begrip van die ontwikkelings in herskeppende (transformerende) wetgewing, armoede en die globale omgewing. Hierdie uitkoms wys kandidate hoe om hierdie begrip te gebruik om die lewensgehalte van individue en gemeenskappe te verbeter. Bestuurspraktykproses Ondersoek en bestudeer Landboubestuurspraktyke.
die
bestuursprosesse
en
vaardighede
deur
Kennis en begrip van bestuurspraktyke in landbou Help met die inwin van kennis, ’n breër begrip van hoe Landboubestuurspraktyke met die daaglikse lewe in verband gebring word en om ingeligte besluite te neem om alle toepaslike praktyke, stelsels en tegnologieë te inkorporeer, om uiteindelik ’n volhoubare landbouomgewing te bestuur. Toepassing van kennis en vermoëns in landbou Die ondersoek van die verskillende vaardighede wat nodig is om inligting in te win, te verwerk en te gebruik, om uiteindelik die uitdagings van Landboubestuurspraktyke die hoof te bied. Dit behels ook die kennis en vaardighede om basiese en toepaslike landbou masjinerie en toerusting te hanteer om landbouverwante probleme op te los. BESONDERE DOELWIT Landboubestuurspraktyke is ontwikkel om leerders te voorsien van goeie prakties georiënteerde basis wat die teoretiese en praktiese vaardighede in so ’n manier integreer dat dit leerders met spesiale onderwysbehoeftes ook inkorporeer.
© Impaq
5
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
BRIEF AAN FASILITEERDER BEKENDSTELLING TOT LANDBOUBESTUURSPRAKTYKE Geagte fasiliteerder, Om die gr.12-kandidate sinvol te fasiliteer, is dit belangrik om die gebruik van die verskillende gidse goed te verstaan. Die fasiliteerdersgids en die handleiding loop hand aan hand: Jy moet albei boeke gebruik om die vak sinvol te kan bestudeer. In die fasiliteerdersgids is daar antwoorde op al die vrae van die verskillende opdragte. Dit is egter nie wys om die antwoorde net so te gaan oorskryf nie. Gebruik die handleiding en die fasiliteerdersgids reg en dit kan vir jou twee baie sinvolle en nuttige dokumente word in jou poging om Landboubestuurspraktyke onder die knie te kry. Landboubestuurspraktyke integreer uiteraard kennis, waardes en gesindhede met die vaardighede wat kandidate ontwikkel. Leer word op werklike lewensituasies toegepas en dit dra by om van kandidate bekwame, tegnologies geletterde boere te maak. Buiten die handleiding en die fasiliteerdergids is daar ook ’n portefeuljeboek. Ons beveel aan dat jy die boeke saam gebruik in die beplanning van die kandidate se werk. Die portefeuljeboek bevat al die portefeuljeopdragte wat die kandidate moet indien vir hulle jaarpunt.
Š Impaq
6
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
HOE WORD KANDIDATE GEASSESSEER?
Assessering behels ’n deurlopende, beplande proses van identifisering, versameling en maatstawwe. Dit sluit vier stappe in: • • • •
Versameling van bewyse van prestasie. Evaluering oor die prestasie. Aanteken van die bevindings. Deur die inligting te gebruik om die kandidate by te staan in hulle ontwikkeling en daardeur die proses van leer en onderrig te bevorder.
PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK (PAT) 1.
2.
Die doel van die Praktiese Assesseringstaak vir Landboubestuurspraktyke is om die bestuur-, entrepreneurs-, navorsing-, bemarking-, operasionele en tegniese vaardighede van die kandidate in die produksievertakkings waarin hulle blootgestel is, te assesseer. Die konteks waarin die vak aangebied word, sluit in ’n wye reeks verskillende produksiestelsels, vertakkings, bestuursbenaderings en ekologiese verskille tussen die verskillende streke van ons land. Die PAT moet voorsiening maak vir ’n wye reeks benaderings en toepassings. PAT-riglyne moet verskaf word.
GR. 12-ASSESSERING: Die nasien van take en vraestelle word deur Impaq self gedoen. Géén taak word deur die ouer/fasiliteerder nagesien nie. Dit word aanbeveel dat die gr.12-kandidate die fasiliteerdersgids gebruik om self hul werkopdragte na te sien. Op dié manier leer die kandidate, hulle sien hul foute en korrigeer dit self. Die kandidate moet poog om streng te bly by die voorgeskrewe werk wat daar per week uitgesit word om sodoende betyds klaar te kry met die werk wat gevra word tydens die toetsreeks en die eksamens.
© Impaq
7
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
STUDIEWENKE EN -METODES
Landboubestuurspraktyke het ’n deel teorie en ’n deel prakties. Die kandidate wat hierdie vak neem, moet weet daar is praktiese komponente wat gedoen moet word. • • • • •
•
WENKE: Moenie dat jou werk te veel raak nie. Studeer op ’n daaglikse basis. Wanneer jy ’n hoofstuk afhandel, doen moeite om die feite onder die knie te kry. Gebruik diagramme, teken jou sketse self oor, onderstreep die belangrike feite. Maak vir jou kolomme van die moeilike name – maak seker dat jy weet wat elkeen van daardie name beteken. Gebruik jou werkopdragte as toetse. Wanneer jy ’n werkopdrag moet voltooi, leer eers die werk en beantwoord dan die opdrag asof dit ’n toets is – op dié manier sal jy gou vasstel watter van die werk het jy nog nie onder die knie nie. Om voor te berei vir die finale eksamen is dit nodig om ou vraestelle uit te werk – verwys na die portefeuljeboek oor waar om vorige vraestelle te kry.
WERKSKEMA/TYD Die tydstoekenning vir Landboubestuurspraktyke in matriek is vier ure per week. Maak dus tyd om minstens een uur per dag te werk. Kies self jou vier dae wat jy aan Landboubestuurspraktyke gaan bestee. Onthou dat Landboubestuurspraktyke ook ’n Praktiese Assesseringstaak het wat deur die jaar afgehandel moet word. Hou ook in gedagte dat jy prakties moet doen. Begroot minstens een uur per week vir prakties. Dit sluit ook jou PAT-prakties in. Vereistes vir Landboubestuurspraktyke as vak: • • • • • • •
© Impaq
Jy moet beslis jou handleiding by jou hê. Hou altyd ingedagte dat jy ook take en ’n PAT het by Landboubestuurspraktyke en daarvoor moet jy ook genoeg tyd inruim. Hersien elke dag die vorige dag se werk. Maak gebruik van die werkopdragte in jou handleiding. Voltooi jou werkopdrag – dit help jou met die voorbereiding vir jou eksamens. Werkopdragte in jou handleiding vorm nié deel van jou portefeuljewerk nie. Jou portefeuljewerk word afsonderlik in die vorm van ’n portefeuljeboek uitgehandig. Géén portefeulje: Géén uitslag. Dit is baie belangrik om jou portefeulje op datum te hou en in te handig.
8
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1
Eenheid
EENHEID 1: Plaasbeplanning LES 1: PLAASBEPLANNING – GROND, KAMPE EN KONTOERE AKTIWITEIT 1.1: MEMORANDUM
1.
Bepaal die drakrag van die grond. √ Moontlike opbrengs vir gewasproduksie. √
(2)
2. FRAKSIE Baie growwe sand
DEURSNIT (mm) 10 – 2 √
Growwe sand
2 – 0,5√
Medium sand
0,5 – 0,2 √
Fyn sand
0,2 – 0,02 √
Baie fyn sand
–
Slik
0,02 – 0,002 √
Klei
Kleiner as 0,002 √ (6)
3.
4.
5.
Eienskappe van sandgrond: Die grond is gewoonlik goed deurlug. √ Hierdie grond het nie die vermoë om water vas te hou nie. √ Die makroporieë kan nie die water vashou nie. √ Kapillêre waterbewegings kan nie plaasvind nie. √
(4)
By pH = 0 is die medium op sy suurste. √√ By pH = 7 is die medium neutraal. √√ By pH = 14 is die medium uiters alkalies. √√
(6)
Kleur van die grond √ Helling √ Soortlike warmte van gronde √ Verdamping √ Lengte van die dag √ Plantbedekking √Gronddiepte √ (7)
© Impaq
9
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
6.
Eenheid
Wisselweiding kan toegepas word. √ Spaarkampe is beskikbaar vir tye van nood. √ Minder arbeid is nodig, want vee bly in kampe. √ Minder erosie kom voor, want die vee trap nie voetpaadjies uit nie. √ Diere is in ’n beter kondisie, want hul wei rustig. √ Beweiding word beter beheer, agteruitgang van kampe word gou vasgestel.√
1
(6)
7.
Wisselweiding word gedoen om die beweiding van kampe, √ die getal vee √ en die besettingstyd te beheer. √ (3) Weiveldrotasie word bepaal deur die soort diere, √ die reënval √ en geaardheid van die veld. √ (3)
8.
Veld moet weer kan herstel. √ Om veld gesond te hou. √ Om smaaklike grasse te behou. √ Om skadelike onkruide te voorkom. √ Om toename van swak grasse en struike te voorkom. √ Om genoeg voedsel te verseker. √
9.
(6)
Die maak van kontoere op bewerkte grond verhoog produksie deur vogindringing te verbeter. √ Daarom is dit ook voordelig om aangeplante weidings in rye volgens die kontoer te plant.√ Indien die weidings gereeld losgemaak word om gaswisseling (deurlugting) √ en vogindringing te verhoog, √ vorm elke ry inderwaarheid ’n kontoerwalletjie. √ Erosie word sodoende tot die minimum beperk, √ terwyl die vog die grond beter indring, met gevolglike optimale produksie. √ (7) TOTAAL: 50
LES 2: PLAASBEPLANNING – HULPBRONBENUTTING AKTIWITEIT 1.2: MEMORANDUM
1.
2.
© Impaq
Landboukapasiteit van die grond. Gevoeligheid van grond tot verandering of totale vernietiging. Klimaat. Korrekte bestuurspraktyke.
(4)
Grond stel plantvoedingstowwe beskikbaar. Grond stoor en stel water vry aan plante Grond laat lugbeweging toe. Grond laat waterfiltrasie toe. Grond dien as die medium waarin plante groei.
(5)
10
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
3.
4.
5.
6.
Eenheid
1
Grondvrugbaarheid Infiltrasietempo Waterhouvermoë Versadigde hidrouliese geleivermoë Interne dreineringsklas Fisiese aktiwiteite
(6)
Tempo van verdamping Verspreiding Betroubaarheid Grondtoestand en topografie
(4)
Lig Temperatuur Reën Wind Humiditeit
(5)
Inventarisse van bates Skedules van lenings Rekords van debiteure Krediteure Rekords van ontvangstes Uitbetalings Oordragkoste Kasboek Inkomstestaat Balansstaat Inkomstebelasting
(enige 6)
(6) TOTAAL: 30
LES 3: PLAASBEPLANNING – PRESISIEBOERDERY EN MEGANISERING AKTIWITEIT 1.3: MEMORANDUM
1.1
Presisieboerdery.
(1)
1.2
Verlaag koste om ’n produk te produseer. √ Risiko’s word verminder (onoordeelkundige toediening van chemikalieë). √√ Meer akkurate gewasopbrengsskattings. √ Versamelde inligting gee aanleiding tot: plantdigtheid √ kunsmis insette √ ander insette word meer akkuraat bepaal. √
(7)
GPS GIS
(2)
1.3
© Impaq
11
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1.4
Eenheid
1
Agronomiese benadering: √ Verandering in bewerkingsaktiwiteite √ deur die werklike behoeftes van die gewas in ag te neem (verbeterde bemestingsprogram). √ Tegniese benadering: √ Beter tydsbestuur op plaasvlak. √ Beplanning van landbouaktiwiteite. √ Omgewingsbenadering: √ Vermindering van die impak van landbou op die omgewing. √ Verbeterde skatting van stikstof – behoeftes en verminderde waterafloop. √ Ekonomiese benadering: √ Verhoging in uitsette. Vermindering in insette. √ Verhoging van doeltreffendheid. Laer koste in stikstofbemesting deur doeltreffende toediening. √
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
© Impaq
(12)
Inligting word versamel deur GPS of GIS. Opbrengs-opnametoestelle word geïnstalleer in stroper. Data word gereeld opgeneem en gestoor. GIS-sagteware skakel inligting oor na opbrengskaarte. Inligting word gebruik.
(5)
Verstel die toerusting se toepassingskaal vir die oesinset wat verlang word√ Rekenaarkontrokandidaat is geϊntegreer met die GIS-databasis. √ Die databasis beheer die: skaal en tempo van instruksies aan die toepassingtoerusting; √ GPS-ontvanger is gekoppel aan die rekenaar. √ Rekenaarkontrokandidaat bepaal die posisie van die toerusting op die kaart. √ Hy lees die instruksies van die GIS-stelsel. √ Hy verander die skaal van die oes-inset. √ Hy hou rekord van die spesifieke skale. √ Hy bewaar die inligting van die GIS-stelsel. √
(9)
grondsoort weerstoestande klimaat topografie
(4)
Om produksiekoste van oes-insette te verminder. Besparing in omgewingskoste. Onkruiddoder word slegs toegedien in dele waar onkruid voorkom.
(3)
Tydelike afstandbeheerde sensors sal verbeter. √ Navorsing aan universiteite spits hulle toe op grond en oes-veranderlikes. √ Hulle meet die veranderlikes (weerpatrone, oesveranderinge ensovoorts.) √ Groter klem op tegnologie-oordrag. √ Besluitneming ondersteuning stelsels sal ruimtedata verwerk en versprei na boere en instellings deur middel van satelliete. √ Waarde sal toegevoeg word vir sensor data na die boere. √ Behoeftes van die boer sal aandag kry. √ (7)
12
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
1.10
1.11
1.12
Eenheid
1
Die korrekte rywydte geplant word. Die korrekte spasiëring tussen die saad in ’n ry verkry word. Die saad op die korrekte diepte geplant word. Die korrekte hoeveelheid kunsmis op die korrekte diepte geplaas word.
(4)
Die mieliesaad volledig van die stronke gestroop word. Die mieliepitte nie gebreek word nie. Die mieliepitte nie deur die blaser op die land geblaas word nie. Die stroper moet skoon stroop en nie mieliekoppe op die land los nie.
(4)
Die werkgewer moet alle toerusting wat nodig is om die werk te doen en alle stelsels waarvolgens die werk gedoen moet word, voorsien en in stand hou in ’n toestand wat nie die gesondheid en veiligheid van werkers sal benadeel of in gevaar stel nie. √√√√ Voordat persoonlike beskermende toerusting gebruik mag word, moet die werkgewer eers probeer om enige gevaar vir die gesondheid en veiligheid van sy werkers te verwyder of te verminder. √√√ Slegs wanneer dit nie doenlik is nie, moet persoonlike beskermende toerusting gebruik word. √ Die werkgewer moet maatreëls tref om sy of haar werkers se gesondheid en veiligheid te beskerm teen gevare wat kan ontstaan uit die produsering, prosessering, gebruik, hantering, berging of vervoer van artikels of stowwe, met ander woorde enigiets waarmee werkers in kontak kan kom by die werk. √√√√ (12) TOTAAL: 70
LES 4: PLAASBEPLANNING – EKONOMIE AKTIWITEIT 1.4: MEMORANDUM 1.
’n Begroting is ’n geskrewe plan vir toekomstige optrede, √ uitgedruk in fisiese en finansiële groothede. √ Die begroting is ook die vooruitskatting √ van ’n onderneming of ’n entiteit √ se verwagte inkomstes en uitgawes oor ’n spesifieke tyd in die toekoms. √ (5)
2.
Doelgerigte beplanning in die boerderystelsel. Vergelyking van verskillende planne met mekaar. Om te besluit hoe, waar en wanneer om te belê (kapitaalinvestering). Beplanning van die kontantvloei vir die verkryging van vroegtydige kredietfasiliteite.
3.
© Impaq
Definieer die ontwerp (doel, aanwending, horison, interval en tydigheid). √√ Bepaal die formaat (uitleg) waarin die begroting uiteengesit gaan word. √√ Definieer die produksieproses in terme van al die aktiwiteite betrokke. √√ Klassifiseer die aktiwiteite vir arbeid, meganisasie, materiaal, biologiese of finansieel. √√ Vir elk van die bogenoemde aktiwiteite moet die volgende bepaal word: • Tydstippe waarop dit plaasvind. √ • Duur daarvan en of daar herhalings is. √ • Wie dit verrig en waarmee dit verrig word. √
13
(4)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
Stel ’n aktiwiteitskaart op waarop die inligting aangedui word. √ Identifiseer die produkte en opbrengste per begrotingseenheid. √ Identifiseer die insette en terme van die aktiwiteite en bepaal hul aanwending soos per begrotingseenheid. √√ Stel die prys van insette en uitsette vas, asook enige ander eksterne faktore wat ’n rol kan speel. √√ Doen die nodige berekeninge, spesifiseer alle aannames, norme en parametriseer. √√√ (20) 4.1
Januarie R6000-00 R3000-00 R1800-00 R1263-00 R2600-00 R14663 – 00 √
Julie R9000-00 R3000-00 R4000-00 R2500-00 R1600-00 R2000-00 R22100-00 √
4.2
4.3
© Impaq
Februarie
Maart
R4950-00 R2700-00 R2600-00 R500-00 R6240-00 R670-00 R3750-00 R24410-00 x R21410-00 √
R1745-00 R1500-00 R250-00 R3100-00 R6595-00 √
April R4800-00 R1650-00 R3800-00 R2600-00 R500-00 R1200-00 R14550-00 √
Mei
Junie
R8000-00 R3420-00 R8700-00 R5200-00 R750-00 R4500-00 R3200-00 R7800-00 R42370-00x R41570-00√
R6000-00 R2400-00 R4500-00 R3000-00 R750-00 R600-00 R3200-00 R14450-00√
Augustus
September Oktober
November
Desember
R6500-00 R2400-00 R2000-00 R 600-00 R4500-00 R1500-00 R17500-00√
R7000-00 R2500-00 R3200-00 R1500-00 R 750-00 R4000-00 R18950-00√
R4000-00 R1800-00 R3200-00 R1000-00 R 500-00 R10500-00√
R4200-00 R2000-00 R1900-00 R 600-00 R 500-00 R1000-00 R10200-00√
R5500-00 2700-00 3500-00 R500-00 R2500-00 R1300-00 R1500-00 R15500-00x R17500-00 √
(12)
R14633-00 R21410-00 R6595-00 R14550-00 R41570-00 R14450-00 R22100-00 R17500-00 R18950-00 R17500-00 R10500-00 R10200-00 R209958-00 √√√
(3)
R15,75 per kg (R14,75 + R1-00 winsdeling) √ R14,75 x 45 000 kg = R66 3750-00 √√ winsdeling = R45 000-00 √√ = R708 750-00 √√
(7)
14
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
4.4
Eenheid
1
Inkomste = R708750-00 -R209958-00 =R498792-00 √√ Hy toon ’n netto wins van R498792-00 vir die jaar. √ Dit is ’n lewensvatbare onderneming √
(4) TOTAAL: 55
LES 5: PLAASBEPLANNING – EKONOMIE
AKTIWITEIT 5: MEMORANDUM 1.
Dit toon alle inkomste √ soos bedryfsinkomste, √ kapitaalinkomste √ en nieboerdery inkomste, √ asook alle uitgawes √ soos bedryfsuitgawes, √ kapitaaluitgawes, √ skuldbetalings √ en nie-boerdery uitgawes. √
(9)
2.
Bedryfsbates/Las: Alle bates wat in die verloop van een jaar √ ten volle benut sal word √ of laste wat gerealiseer sal word √ binne 12 maande, byvoorbeeld kunsmis.√ Nie-bedryfsbate/Las: Bates met ’n verwagte lewensduur √ van meer as een jaar, √ en wat nie direk betrokke is of gebruik sal word √ met produksie nie, byvoorbeeld eiendom. √ (8)
3.1
Netto kontantvloei: Is die verskil tussen ontvangste √ en betalings √ in ’n bepaalde periode.√ Omset: Die totale bruto produksiewaarde √ vir ’n rekenkundige termyn.√
3.2
4.
(3) (2)
Dit is om aan te dui waaruit die boer sy inkomste genereer √ en watter uitgawes aangegaan word √ en op watter ander items geld uitgegee word. √ (3) TOTAAL: 25
LES 6: PLAASBEPLANNING – ARBEID AKTIWITEIT 1.6: MEMORANDUM
1.
Is ’n fisiese bedryf√ Om ’n boerdery vir verskillende aktiwiteite op die plaas. √ Hantering van diere. √ Entings. √ Oprig van kampe. √ Instandhouding. √ Verskillende veeartsenykundige aktiwiteite. √ (enige 5)
2. © Impaq
Personeelaanstelling √ 15
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
3.
Eenheid
1
Personeeltoedeling √ Vergoeding √ Tugoptrede √ Opleiding √ Afdanking √ Motivering√
(enige 5)
Werkure √ Werkbeskrywing √ Verskillende soorte verlof √ Totale hoeveelheid verlof √ Salaris√ Byvoordele√ Verlengde werkure en oortyd √ Prestasie-erkenning√
(enige 4)
4.2.1 Wet op Arbeidsverhoudinge 4.3.2 Wet op Beroepsveiligheid en Gesondheid 4.3.3 oorpak √ waterskoene √ helmet √ handskoene √ veiligheidsbril √ voorskoot √ stofmasker √
(1) (1)
(enige 4) TOTAAL: 20
LES 7: PLAASBEPLANNING – IMPLEMENTE AKTIWITEIT 1.7: MEMORANDUM
1.
Het die kandidaat die gewas geïdentifiseer wat hy gaan verbou? √
2.
Het hy ’n prys gekry vir ’n nuwe implement? √
3.
Het hy ’n prys gekry vir ’n tweedehandse implement? √
4.
Watter opsie het die kandidaat gekies? √
5.
Het die kandidaat ’n goeie motivering gegee vir sy keuse? √√√√√√
© Impaq
16
(10)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 8: REKORDS AKTIWITEIT 1.8: MEMORANDUM 1.
Dit moet bruikbaar wees. √ Die gebruiker moet die kennis en insig hê om die regte inligting te versamel en dit korrek te doen. √ Die rekordhoudingstelsel moet ontwerp word en voldoen aan die boerdery se spesifieke behoeftes. √ Die stelsel moet eenvoudig en maklik wees om te gebruik. √ Inligting moet deurlopend beskikbaar gestel kan word om te help met besluitneming. √ (5)
2.
Volgens weerkenners gaan boerdery in die toekoms al hoe meer aan die uiterstes van weerpatrone blootgestel word.√ Hitte, droogtes, oorstromings, √√ sowel as storms gaan met meer intensiteit voorkom. √ Daar gaan dus meer haelstorms, sterker winde ensovoorts wees. √ Al hierdie verskynsels sal meebring dat plante meer dikwels aan verhoogde spanning blootgestel sal word. √ (6)
3.
Pos waarin aangestel √ Pligstaat √ Besoldiging √ Verlofregisters √ Byvoordele ens. √ Daaglikse bywoningsregister √
(6)
Die grootte van die grond √ Vaste verbeterings bv. huis, store, krale, boorgate ens. √√ Voertuie en masjinerie √ Getalle van die verskillende soorte lewendehawe √ Produksiemiddele soos saad, kunsmis, brandstof, gifstowwe ens. √√
(7)
4.
5.
Weet wat jou boerdery se totale kostestruktuur is, nie net die produksiebestuur nie. √ Bereken ook jou gelykbreekpunte vir die onderskeie boerderyvertakkings en die boerdery as geheel. √√ Teken dit gereeld aan. √ Weet wat die potensiaal van jou grond is en watter opbrengste op lang termyn behaal kan word. √ Hou rekord van jou beste en swakste opbrengste, in goeie sowel as droë jare. √ Bepaal hoeveel kapitaal in die boerdery gedra kan word sonder dat daar druk op die kontantvloei is. √ Verhoogde pryse alleen gaan nie jou wins verhoog nie. √ Stel ook ondersoek in na koste- en produksiebestuur en hou deeglik rekord daarvan. √ Jou boerdery se omstandighede is uniek. Bestuur jou sake daarvolgens en moenie kitsoplossings verwag nie. √ Hou jou rekords gereeld op datum. √ (9) TOTAAL: 35
© Impaq
17
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
1
LES 9: REKORDS AKTIWITEIT 1.9: MEMORANDUM
1.
Die voordele van so ’n stelsel is dat die boer tyd bespaar √ deur nie gemoeid te wees met die insleutel van data nie, √ dikwels hulp kry met die vertolking van sy resultate, √ sy prestasie met dié van medeboere kan vergelyk √ en dat daar nie kapitaal belê word in duur apparatuur en programmatuur nie,√ (hoewel die lopende deelnemingskoste hoog kan wees). Die nadele is egter dat die boer minder betrokke is by sy inligting se verwerking √ (kan nie moontlike probleme vroeër identifiseer nie), √ inligting en resultate is nie onmiddellik op aanvraag beskikbaar nie, √ hy het nie ’n keuse oor die formaat en soort van uitvoer nie √ en laastens is hy kontraktueel verbind vir ’n relatiewe lang tydperk. √ (10)
2.
3.
4.
Die keuse van die stelsel sal afhang van: die boer se behoeftes √ die aard van sy boerdery √ sy kennis en opleiding √ betroubaarheid en instandhouding √ vaste koste √ (5) Die boer moet sorg dat alle data op datum gehou word. √ Opleiding is noodsaaklik. √ Baie tyd is nodig vir die insleutel van data. √ Slegs geskoolde arbeid kan dit bedryf. √ Daar is altyd die moontlikheid van uitbreiding of aanpassing. √ Snelle tegnologiese ontwikkeling op elektroniese dataverwerking dra by tot vinnige veranderings. √ (6) Net soos by enige ander bestuursaksie, is hier ook: beplanning, √ organisering, √ bevelvoering, √ koördinering, √ beheer nodig. √ Daar moet besluit word op: watter data ingesamel gaan word, √ watter metode gebruik gaan word, √ insamelingspunte, √ in watter formaat, √ deur wie en hoe gereeld. √
© Impaq
18
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
Verder moet daar besluit word op: formaat, √ inhoud, √ frekwensie van die uitvoer. √
1
(13)
Maak gebruik van rekenaartegnologie. √ Daar is verskeie sagtewarepakkette beskikbaar wat produsente kan help met rekordhouding binne hul boerdery.√ As jy ’n boekhouer gebruik, vra ’n verslag aan om aankope te kontroleer. √ Gebruik hierdie intydse inligting om begrotings te vergelyk. √ Historiese gegewens, aannames,√ vooruitskouings en ondervinding is belangrike hulpmiddels met die opstel van ’n begroting. √ Teken data met redes aan vir toekomstige verwysing, of ondersoek historiese data van jou boerdery vir moontlike patrone. √√ Stel individuele vertakkingbegrotings op, wat later in die finale begroting ingesluit kan word. √ Vergelyk jou werklike uitgawes met jou begroting. Dit is die beste manier om gevaartekens vroegtydig te identifiseer. √ Moenie van jou vaste koste vergeet wanneer ’n kontantvloeibegroting opgestel word nie. √ (11)
5.
TOTAAL: 45 LES 10: OPNEEM VAN DATA AKTIWITEIT 1.10: MEMORANDUM 1.
2.
kwitansies √ kontantstrokies √ tjeks √ fakture √ kontantdepositostrokies √
(5)
’n Faktuur of rekening is ’n kommersiële dokument √ wat uitgereik word deur ’n verkoper tot die koper, √ wat die produkte, getalle, en saamgestelde pryse √ vir produkte of dienste wat die verkoper voorsien het, aandui. √ ’n Faktuur toon dat die koper die verkoper moet betaal, volgens die vergoedingsvoorwaardes. √ (5)
3.
© Impaq
1. Naam van die bank. 2. Nommer van die tjek. 3. Datum waarop tjek getrek is. 4. Die begunstigde aan wie die geld betaal moet word. 5. Bedrag in woorde. 6. Bedrag in syfers. 7. Handtekening van die gemagtigde persoon. 19
(7)
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
4.1 4.2
Eenheid
10 % √√ R304 400.00 √√
1
(4)
5. Kleinkas is ’n stelsel wat gebruik word om klein kontantbedrae te betaal √ soos byvoorbeeld skryfbehoeftes, skoonmaakmiddels ens. Vir elke transaksie moet ’n kontantstrokie getoon kan word. √ Aan die einde van die maand moet die eindsaldo van die kleinkas gelyk wees aan die beginsaldo minus die aankope. √ Die fisiese bedrag in die kleinkas moet gelyk wees aan jou eindsaldo. √ (4) TOTAAL: 25
© Impaq
20
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
EENHEID 2: Produksiebestuur LES 11: OES VAN PRODUKTE EN GEHALTEBEHEER AKTIWITEIT 2.1
MEMORANDUM
1.
Die doel van voedselwetgewing is om te verseker √ dat produkte wat die publiek bereik, √ veilig en van hoë gehalte is. √ (3)
2.
Hierdie wet spreek aspekte aan soos: vereistes gestel aan persele, √ vervoer van voedsel, √ aanmeldbare siektetoestande (voedselvergiftiging) √√ inspeksies en ondersoek. √
(5)
Om te bepaal waar die verbruiker is. √ Berging van produkte. √ Vervoer van produkte. √ Sortering van produkte. √ Standaardisering en gradering van produkte. √
(5)
3.
4.
Oes √ Beskerm die produk teen die son. √ Vervoer vinnig na die pakhuis. √ Verkoeling √ Verminder vertragings voor verkoeling. √ Verkoel die produk deeglik en so vinnig as moontlik. √ Tydelike opberging √ Berg die produk by optimum temperatuur op. √ Pas die rotasie van eerste in, eerste uit toe. √ Verskeep so vinnig as moontlik na mark. √ Vervoer na mark √ Gebruik verkoelde laaisone. √ Bring vragmotor op temperatuur alvorens gelaai word. √ Laai palette nader aan die middel van die vragmotor. √ Plaas plastiese insuleringsstroke binne die deur as die vragmotor verskeie plekke stilhou. √ Verhinder vertragings gedurende vervoer.√ Monitor produk temperatuur gedurende vervoer.√
© Impaq
21
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
Hantering by bestemming √ Gebruik ’n verkoelde aflaaisone. √ Meet die produktemperatuur. √ Beweeg die produk vinnig na die geskikte opbergingsgebied. √ Vervoer na handelsmarkte en voedsel diensverskaffers in verkoelde vragmotors. √ Vertoon by die korrekte temperatuurreeks. √ Hantering tuis of by voedseldiensverskaffers √ Stoor produk by die geskikte temperatuur. √ Gebruik die produk so gou as moontlik. √ 5. Om bederfde en beskadigde produkte te verwyder. √
(26) (1) TOTAAL: 40
LES 12: BEMARKING AKTIWITEIT 2.2
MEMORANDUM
1.
BEMARKING word gedefinieer as die proses van menslike behoeftebevrediging √ deur produkte √ in die regte vorm √ op die regte tydstip en van √ die regte nut aan die verbruiker daarvan te voorsien.√ Die begrip verwys ook na die fisiese plek √ of terrein √ waar die produk verhandel word. √ (8)
2.
Vrye bemarking √ Beheerde bemarking √ Koöperatiewe bemarking √ Internasionale bemarking √
(4)
3.
Bemarkingskanale is eie aan elke bemarkingsmetode en die soort produk wat die produsent verbou, √ bepaal die mate van keuse √ wat hy ten opsigte van verspreidingskanale het. √ Die volgende bemarkingskanale bestaan: Produsent, verkoop direk aan die verbruiker. √ Produsent verkoop aan die makelaar of agent. √ Produsent verkoop aan verwerker. √ Produsent verkoop aan die mark. √ Produsent lewer aan die koöperasie. √ Produsent lewer aan die beheerraad se agent. √ Produsent lewer aan uitvoeragent. √ (10)
4.
Wet op die Bemarking van Landbouprodukte, 1996 √ (Wet no 47 van 1996) √
5.
© Impaq
(2)
Die behoeftes en begeertes √ van die verbruikers of kopers √ in die teikenmark in ag neem. √ Om ’n marksegment te probeer oortuig om iets te koop wat hulle nie wil hê nie √ is uiters duur en selde suksesvol. √ (5) 22
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
6.
7.
8.
Eenheid
2
Die prysvasstelling, √ verspreiding, √ advertering, √ bemarking van 'n produk of produkte. √
(4)
Om te bepaal waar die verbruiker is. √ Berging van produkte. √ Vervoer van produkte. √ Sortering van produkte. √ Standaardisering en gradering van produkte. √ Finansiering van advertering. √ Die neem van risiko's in verband met advertering. √ Die uiteindelike verhoging van verkope. √
(8)
advertensie √ verspreiding √ verkope √
(3)
9.
Advertering sluit in die versameling, √ vertolking √ en verspreiding √ van ’n groot verskeidenheid inligting √ wat benodig word vir die gladde funksionering √ van die bemarkingsproses. √ (6)
10.
Voubiljette √ Koerante √ Tydskrifte √ Radio √ Televisie √ Rekenaar √
11.
(6)
Dit is baie belangrik dat die mense in jou omgewing√ baie bewus √ moet wees van jou produk, waar om dit te kry √ en die koste daaraan verbonde. (4) TOTAAL: 60
LES 13: ROL VAN PRODUKORGANISASIES
AKTIWITEIT 2.3 1.
© Impaq
MEMORANDUM
Produk- of produsente organisasies het in ’n groot mate weens die proses van privatisering, √ die funksies en die rol √ van Beheerrade oorgeneem. √ Produkorganisasies is die skakeling √ tussen die verskillende rolspelers binne elke bedryf, soos byvoorbeeld: produsente, √ verwerkers van die produk, √ bemarking van die produk. √ (7)
23
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
2.
Eenheid
2
VOORDELE VAN KOÖPERATIEWE BEMARKING: Die boer se produkte word volgens gehalte gegradeer. √ Die boer se bemarkingskoste is laer, want hy ontvang sy pakmateriaal teen verlaagde pryse, √ of hy lewer sy produkte in massa. √ Sy produk word ordelik bemark, teen die beste pryse. √ Die koöperasie het meer bedingingsmag as die individuele boer. √ Die koöperasie kan sy produkte beter adverteer. √ Die boer het geen bemarkingsprobleme nie, √ daarom het hy meer tyd om aan sy boerdery te bestee. √ NADELE VAN KOÖPERATIEWE BEMARKING: Die boer ontvang dikwels nie sy geld gelyktydig nie, maar in die vorm van ’n voorskot, √ ’n middelskot √ en ’n agterskot. √ Verpligte lidmaatskap. √ Lede mag beheerde produkte net aan die koöperasie lewer en nie op die vrye mark verkoop nie. √ Koöperatiewe bemarking is onderhewig aan die poelstelsel √ wat beteken dat al die produsente se produkte saam “gepoel” word en saam verkoop word. √ Dit benadeel diegene wat besondere hoë gehalte produkte lewer. √ (16)
3.
Cape Mohair is ’n mutinasionale organisasie √ wat wêreldwyd uitvoer √ en bemark. √ Die bekende Angora-bokke se bokhaar √ word verwerk en bemark deur Mohair. √ (5)
4.
Die statutêre heffing is ingestel binne die raamwerk van die Nasionale Landboubemarkingsraad √ en word uitsluitlik aangewend om die volgende funksies te finansier: verbruikersekuriteit (voedselveiligheid), √√ verbruikerskommunikasie en opvoeding (bemarking), √√ produknavorsing en ontwikkeling, √√ bedryfskakeling, √ ontwikkeling van opkomende sektor, √√ produksie-ontwikkeling en bedryfsprojekte. √√ (12)
5.
Provinsiale en nasionale kantoor en personeel. √√ Administratiewe bestuur van nasionale kantoor en provinsies. √√ Radio- en TV-onderhoude. √ Bemarking op plaaslike vlak. √ Produsenteskakeling by wyse van inligtingsdae, kongresse, SMS’e, webwerfinligting, brosjures, die Communicator, Facebook, tydskrifte en elektroniese nuusbriewe. √√√√√ Beleidsbeïnvloeding by die provinsiale en nasionale regerings. √√ Skakeling met departemente en veterinêre dienste oor kwessies soos grens- en siektebeheer. √√ Opleiding van produsente en hul werkers. √ Finansiering van relevante navorsingsprojekte. √ Die bedryf van die nasionale en provinsiale forums. √√ Verbruikerskakeling.√ (20) TOTAAL: 60
© Impaq
24
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
LES 14: WAARDETOEVOEGING
AKTIWITEIT 2.4 1.
MEMORANDUM
’n Langer raklewe (selfs langer as ’n jaar). √ Minder opbergruimte. √ ’n Langer bemarkingstydperk. √ Geen of baie minder verkoelingsgeriewe. √ Laer vervoerkoste. √ Die produk is gereed vir gebruik. √ Die produk is deur die jaar beskikbaar. √ Die pryse vir dié produkte is meer stabiel as vir vars produkte. √
(8)
2.
Dit is waardevolle produkte wat hoë pryse behaal. √ As ontwaterde vrugte vir gebruik gekook word, kom die kleur en geur meer met gekookte vars vrugte ooreen as wat die geval met songedroogde vrugte is. √√ Dit word in meer higiëniese toestande as songedroogde vrugte gedroog. √ Dis minder blootgestel aan skade deur diere en voëls. √ Die proses kan uitgevoer word, ongeag weerstoestande. √ Beter beheer kan in die proses toegepas word. √ Dit verg minder arbeid. √ (8)
3.
Mikrobiologiese besmetting √ Vuilheid √ Insekte √ Lig √ Vog √ Migrasie van geure en kleure √
4.
(6)
Voordele van kartonverpakking: Kartonne is sterk en stewige verpakkingsmateriaal. √ Indien sagte vrugte in die regte kartonne verpak is, voorkom dit kneusing van die vrugte. √ Dis maklik hanteerbaar en vervoer ook goed omdat die kartonne opmekaar gestapel kan word. √ Kartonne kan weer gebruik word. √ Kartonpapier kan vir herwinning gebruik word. √ Nadele: Dit kan glad nie nat word nie – dit moet dus goed toegemaak word tydens vervoer,√ Dit is ’n duur manier van verpak. √ Dit kan ook maklik beskadig en skeur indien ’n skerp voorwerp in die ruimte van verpakking is. √ (8) TOTAAL: 30
© Impaq
25
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
Eenheid
2
LES 15: PROSESSERING
AKTIWITEIT 2.5 1.
MEMORANDUM
Prosessering is die verwerking van voedsel √ deur ’n metode van bewaring. √ Hierdie produkte het ’n kenmerkende opbergingsleeftyd √ soos byvoorbeeld ingemaakte perskes.
(3)
2.
Voedsel moet teen mikroörganismes√ ensieme, √ oksidasie √ en ander vorme van bederf beskerm word, √ sodat dit benut kan word en nie gemors word nie.√ Om voedsel van eenvormige gehalte op groot skaal te berei √ sodat dit aan ’n groot aantal mense beskikbaar gestel kan word. √ Om die produsent van voedselsoorte wat slegs vir ’n paar dae of ’n paar weke per jaar √ beskikbaar is, van ’n bestendige mark te voorsien. √ As gevolg hiervan word sodanige produkte ook vir die verbruiker dwarsdeur die jaar beskikbaar gestel.√ Om ’n verskeidenheid voedsel in nie-produserende gebiede beskikbaar te hê. √ Om die mensdom te voed. √ Om seker te wees die produk is veilig vir gebruik √ en dat alle mikroörganismes vernietig is. √ (13)
3.
Vernietiging van mikroörganismes deur verhitting. √ Verwydering van mikroörganismes deur filtrasie. √ Vernietiging van mikroörganismes met behulp van die UV-lig √ of bestraling. √ Toepassing van koue. √ Verhoging van osmotiese druk. √ Verlaging van die voggehalte deur droging √ of ontwatering. √ Verlaging van pH deur toevoeging van suur. √
(4)
(5)
4.
Pasteurisasie beteken gewoonlik verhitting van die produk √ tot ’n temperatuur laer as 100 º C √ en ’n voorvereiste van gepasteuriseerde produkte is dat steriele houers √ onder baie higiëniese toestande verpak moet word. √ (4)
5.
Louis Pasteur was ’n Franse skeikundige en ’n pionier op mikrobiologie. √ Hy het die pasteurisasie-proses ontwikkel. √
(2)
6.
Steriliteit: Geen enkele lewende organisme is in die produk teenwoordig nie.√ Kommersiële steriliteit: Die graad van steriliteit waarby alle patogene √ en toksienvormende mikroörganismes vernietig is, √ asook alle organismes √ wat in die voedsel sou groei en bederf sou veroorsaak. √ (5)
7.
Om die lewe van die produk te verleng. √ Om die lewensprosesse te rem. √
(2)
Kleur √ Smaak √ Tekstuur √ Varsheid van die produkte √
(4)
8.
© Impaq
26
Fasiliteerdersgids G12 ~ Landboubestuurspraktyke
9.
Eenheid
2
By bevriesing is die vorming van yskristalle kenmerkend, √ wat tot gevolg het dat weefselbeskadiging plaasvind. √ Selwande √ word deur die gevormde yskristalle beskadig √ en die weefsel word fisies versteur. √ Die ontwateringsproses √ tesame met weefselbeskadiging veroorsaak dat die lewe √ in bevrore plantprodukte vernietig word. √ (8) TOTAAL: 50
LES 16: VERPAKKING EN VERSPREIDING
1.
AKTIWITEIT 2.6 MEMORANDUM Die produknaam √ Samestelling van die produk √ Bestanddele van die produk √ Naam en adres van die vervaardiger √ Voedselinligting √ Voorstelling van die produk √
(6)
2.
Stewige verpakkings, byvoorbeeld metaalblikkies (verskillende soorte en groottes), glasflesse en -bottels. √√ Saamgestelde verpakkingswyses, byvoorbeeld gelamineerde kartonhouers. √√ Semi-stewige verpakkings, byvoorbeeld aluminiumhouers. √√ Buigbare verpakkings, byvoorbeeld soorte plastiekfilm, papier en aluminiumfoelie. √√ (8)
3.
Soort materiaal √ Die doel van die houer √ Koste-implikasie √ Apparaat benodig √ Of die houer in die verpakkingslyn √ of vooraf gevorm moet word √
(6)
4.
Koste √ Etiketteringswyse √ Verseëlingsmetodes en –materiaal √ Die keuse van kleefmiddels, √ binne-afwerking (soos soort emalje in die geval van metaalhouers) . √ Rakleeftyd van so ’n produk √ (6)
5.
Direk aan die verbruiker. √ Direk aan die voedselwerkingsfabrikant. √ Direk aan die groothandelaars. √ Direk aan die kleinhandelaars. √ Deur tussenpersone op die mark. √ Met-uit-die-hand-verkope metodiek. √
6.
© Impaq
(6)
’n Gemiddeld van die pryse wat gedurende enige spesifieke jaar behaal word,√ word aan die produsent gewaarborg. √ Dit beskerm individuele produsente teen variasies in pryse √ en nie-winsgewende markpeile. √ 27