Gr 4-Lewensvaardighede-Handleiding by Impaq

Í2’È-A-LIO-SG01ÈÎ 1

F S

LEWENSVAARDIGHEDE HANDLEIDING

Graad 4

A member of the FUTURELEARN group

Lewensvaardighede Handleiding

1804-A-LFS-SG01

Í2$È-A-LFS-SG01#Î

Graad 4

Aangepas vir KABV

LM van der Walt

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 5 VOORWOORD .................................................................................................................... 7 JAARPLAN ......................................................................................................................... 9 EENHEID 1: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ..................................................... 11 Les 1: Persoonlike sterkpunte ............................................................................... 12 AKTIWITEIT 1 .......................................................................................... 14 AKTIWITEIT 2 .......................................................................................... 15 Les 2: Respek vir eie en ander se liggame ........................................................... 19 AKTIWITEIT 3 .......................................................................................... 23 AKTIWITEIT 4 .......................................................................................... 24 Les 3: Konflikhantering .......................................................................................... 27 AKTIWITEIT 5 .......................................................................................... 28 AKTIWITEIT 6 .......................................................................................... 29 AKTIWITEIT 7 .......................................................................................... 30 EENHEID 2: UITVOERENDE KUNSTE ............................................................................ 31 Les 4: Opwarming en spel .................................................................................... 32 AKTIWITEIT 8 .......................................................................................... 35 AKTIWITEIT 9 .......................................................................................... 35 AKTIWITEIT 10 ........................................................................................ 35 AKTIWITEIT 11 ........................................................................................ 35 AKTIWITEIT 12 ........................................................................................ 35 Les 5: Improviseer en skep ................................................................................... 36 AKTIWITEIT 13 ........................................................................................ 36 AKTIWITEIT 14 ........................................................................................ 36 Les 6: Lees, interpreteer en opvoer ...................................................................... 36 AKTIWITEIT 15 ........................................................................................ 39 AKTIWITEIT 16 ........................................................................................ 39 Les 7: Waardeer en nadenke ................................................................................ 39 AKTIWITEIT 17 ........................................................................................ 41 EENHEID 3: VISUELE KUNSTE ....................................................................................... 42 Les 8: Visuele geletterdheid .................................................................................. 43 AKTIWITEIT 18 ........................................................................................ 44 Les 9: Skep in 2D .................................................................................................. 45 AKTIWITEIT 19 ........................................................................................ 48 Les 10: Ontwerp in 3D .......................................................................................... 48 EENHEID 4: LIGGAAMLIKE OPVOEDING ...................................................................... 50 Les 11: Veiligheidsmaatreëls tydens aktiwiteite .................................................... 51 1

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 20 ........................................................................................ 53 Les 12: Uitvoer van bewegings – lokomotories, elevasie, rotasie en balans ......... 53 AKTIWITEIT 21 ........................................................................................ 53 AKTIWITEIT 22 ........................................................................................ 54 Les 13: Deelname aan lokomotoriese, elevasie-, rotasie- en balanseeraktiwiteite54 EENHEID 5: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ..................................................... 55 Les 14: Emosies.................................................................................................... 56 AKTIWITEIT 27 ........................................................................................ 59 AKTIWITEIT 28 ........................................................................................ 60 Les 15: Persoonlike ervaring van groepwerk ........................................................ 61 AKTIWITEIT 29 ........................................................................................ 62 Les 16: Afknouery en boelie .................................................................................. 64 AKTIWITEIT 30 ........................................................................................ 65 AKTIWITEIT 31 ........................................................................................ 66 Les 17: Kinderregte en verantwoordelikheid ......................................................... 75 AKTIWITEIT 32 ........................................................................................ 76 AKTIWITEIT 33 ........................................................................................ 77 EENHEID 6: UITVOERENDE KUNSTE ............................................................................ 81 Les 18: Opwarming en spel .................................................................................. 82 Les 19: Improviseer en skep ................................................................................. 84 AKTIWITEIT 34 ........................................................................................ 84 AKTIWITEIT 35 ........................................................................................ 84 Les 20: Lees, interpreteer en opvoer .................................................................... 85 AKTIWITEIT 36 ........................................................................................ 87 AKTIWITEIT 37 ........................................................................................ 87 Les 21: Waardeer en nadenke .............................................................................. 87 AKTIWITEIT 38 ........................................................................................ 87 AKTIWITEIT 39 ........................................................................................ 89 EENHEID 7: VISUELE KUNSTE ....................................................................................... 90 Les 22: Visuele geletterdheid ................................................................................ 92 AKTIWITEIT 40 ........................................................................................ 92 Les 23: Ontwerp in 2D .......................................................................................... 93 AKTIWITEIT 41 ........................................................................................ 94 Les 24: Skep in 3D ................................................................................................ 94 EENHEID 8: LIGGAAMLIKE OPVOEDING ...................................................................... 99 Les 25: Veiligheidskwessies in sport ..................................................................... 99 AKTIWITEIT 42 ...................................................................................... 102 Les 26: Aangepaste aanvalspeletjies .................................................................. 102 AKTIWITEIT 43 ...................................................................................... 109

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 9: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ................................................... 105 Les 27: Kultuurdiversiteit en morele lesse ........................................................... 106 AKTIWITEIT 44 ...................................................................................... 109 Les 28: Meerderheidsgelowe in Suid-Afrika ........................................................ 111 AKTIWITEIT 45 ...................................................................................... 115 Les 29: Waterveiligheid ....................................................................................... 117 AKTIWITEIT 46 ...................................................................................... 118 EENHEID 10: UITVOERENDE KUNSTE ........................................................................ 121 Les 30: Opwarming en spel ................................................................................ 122 Les 31: Improviseer en skep ............................................................................... 124 Les 32: Lees, interpreteer en opvoer .................................................................. 125 AKTIWITEIT 47 ...................................................................................... 125 AKTIWITEIT 48 ...................................................................................... 126 AKTIWITEIT 49 ...................................................................................... 126 Les 33: Waardeer en reflekteer ........................................................................... 126 AKTIWITEIT 50 ...................................................................................... 128 EENHEID 11: VISUELE KUNSTE ................................................................................... 129 Les 34: Visuele geletterdheid .............................................................................. 129 AKTIWITEIT 51 ...................................................................................... 130 AKTIWITEIT 52 ...................................................................................... 131 Les 35: Skep in 2D .............................................................................................. 132 AKTIWITEIT 53 ...................................................................................... 132 AKTIWITEIT 54 ...................................................................................... 133 Les 36: Skep in 3D .............................................................................................. 133 AKTIWITEIT 55 ................................................................................................... 134 AKTIWITEIT 56 ................................................................................................... 135 EENHEID 12: LIGGAAMLIKE OPVOEDING .................................................................. 136 Les 37: Veiligheidsmaatreëls .................................................................. 136 AKTIWITEIT 57 ...................................................................................... 138 Les 38: Uitvoer van ritmiese bewegings wat fokus op verbetering van die postuur ................................................................................................... 139 AKTIWITEIT 58 ...................................................................................... 139 AKTIWITEIT 59 ...................................................................................... 139 Les 39: Deelname aan ritmiese bewegings ........................................................ 140 AKTIWITEIT 60 ...................................................................................... 140 AKTIWITEIT 61 ...................................................................................... 142 EENHEID 13: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ................................................. 143 Les 40: Verkeersreëls vir padgebruikers ............................................................. 144 AKTIWITEIT 62 ...................................................................................... 148 Les 41: Persoonlike en huishoudelike higiëne .................................................... 148 3

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 63 ...................................................................................... 151 Les 42: Omgewingsbewaring en persoonlike gesondheid .................................. 152 AKTIWITEIT 64 ...................................................................................... 154 Les 43: MIV/vigs-opvoeding ................................................................................ 159 AKTIWITEIT 65 ...................................................................................... 160 EENHEID 14: UITVOERENDE KUNSTE ........................................................................ 163 Les 44: Opwarming en speletjies ........................................................................ 164 AKTIWITEIT 66 ...................................................................................... 164 AKTIWITEIT 67 ...................................................................................... 164 AKTIWITEIT 68 ...................................................................................... 165 AKTIWITEIT 69 ...................................................................................... 165 Les 45: Improviseer en skep ............................................................................... 166 AKTIWITEIT 70 ...................................................................................... 166 AKTIWITEIT 71 ...................................................................................... 167 Les 46: Lees, interpreteer en opvoer .................................................................. 167 AKTIWITEIT 72 ...................................................................................... 168 Les 47: Waardeer en nadenke ............................................................................ 169 EENHEID 15: VISUELE KUNSTE ................................................................................... 170 Les 48: Visuele geletterdheid .............................................................................. 170 AKTIWITEIT 73 ...................................................................................... 171 Les 49: Skep in 2D .............................................................................................. 172 AKTIWITEIT 74 ...................................................................................... 172 Les 50: Skep in 3D .............................................................................................. 173 EENHEID 16: LIGGAAMLIKE OPVOEDING .................................................................. 176 Les 51: Veiligheidsmaatreëls tydens swem- en atletiekaktiwiteite ...................... 177 AKTIWITEIT 75 ...................................................................................... 178 Les 52: Uitvoer van en deelname aan swemaktiwiteite....................................... 179 AKTIWITEIT 76 ...................................................................................... 179 AKTIWITEIT 77 ...................................................................................... 179 AKTIWITEIT 78 ...................................................................................... 180 AKTIWITEIT 79 ...................................................................................... 182 Les 53: Uitvoer van en deelname aan atletiekaktiwiteite ..................................... 182 AKTIWITEIT 80 ...................................................................................... 185 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 186 BYLAE A: KLEURAKTIWITEITE ................................................................................... 187 Les 8: Visuele geletterdheid ................................................................................ 189 AKTIWITEIT 51 ...................................................................................... 190 Les 35: Skep in 2D .............................................................................................. 191 AKTIWITEIT 53 ...................................................................................... 192 Les 48: Visuele geletterdheid .............................................................................. 192

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

JAARPLAN EENHEID 1

LES

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Les 1: Persoonlike sterkpunte Les 2: Respek vir eie en ander se liggame Les 3: Konflikhantering Formele assessering Les 4: Opwarming en spel Les 5: Improviseer en skep Les 6: Lees, interpreteer en opvoer Les 7: Waardeer en nadenke Les 8: Visuele geletterdheid Les 9: Skep in 2D Les 10: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 11: Veiligheidsmaatreëls tydens aktiwiteite Les 12: Uitvoer van bewegings – lokomotories, elevasie, rotasie en balans Les 13: Deelname aan bewegingsaktiwiteite – lokomotories, elevasie, rotasie en balans Les 14: Emosies Les 15: Persoonlike ervaring van groepwerk Les 16: Afknouery en boelie Les 17: Kinderregte en verantwoordelikhede Les 18: Opwarming en spel Les 19: Improviseer en skep Les 20: Lees, interpreteer en opvoer Les 21: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 22: Visuele geletterdheid Les 23: Ontwerp in 2D Les 24: Skep in 3D Formele assessering Les 25: Veiligheidskwessies in sport Les 26: Aangepaste aanvalspeletjies

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Formele assessering Les 27: Kultuurdiversiteit en morele lesse Les 28: Meerderheidsgelowe in Suid-Afrika Les 29: Waterveiligheid Formele assessering Les 30: Opwarming en spel Les 31: Improviseer en skep Les 32: Lees, interpreteer en opvoer Les 33: Waardeer en reflekteer Les 34: Visuele geletterdheid Les 35: Skep in 2D Les 36: Skep in 3D Formele assessering Les 37: Veiligheidsmaatreëls Les 38: Uitvoer van ritmiese bewegings wat fokus op verbetering van die postuur Les 39: Deelname aan ritmiese bewegings Formele assessering Les 40: Verkeersreëls vir padgebruikers Les 41: Persoonlike en huishoudelike higiëne Les 42: Omgewingsbewaring en persoonlike gesondheid Les 43: MIV/vigs-opvoeding Formele assessering Les 44: Opwarming en speletjies Les 45: Improviseer en skep Les 46: Lees, interpreteer en opvoer Les 47: Waardeer en nadenke Les 48: Visuele geletterdheid Les 49: Skep in 2D Les 50: Skep in 3D Formele assessering Les 51: Veiligheidsmaatreëls tydens swem- en atletiekaktiwiteite Les 52: Uitvoer van en deelname aan swemaktiwiteite Les 53: Uitvoer van en deelname aan atletiekaktiwiteite Formele assessering

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te kan doen: • Jou eie persoonlike sterkpunte kan identifiseer, ondersoek en waardeer. • Suksesvolle en minder suksesvolle ervarings kan identifiseer. • Minder suksesvolle ervarings in positiewe leerervarings omskep. • Respek toon vir jou, sowel as ander persone se liggame. • Gepaste strategieë kan toepas om konfliksituasies te vermy en te hanteer. INLEIDING Persoonlike en sosiale welsyn gaan daaroor om jou te leer om ’n gesonde, gelukkige en suksesvolle lewe te lei. In die eenheid gaan jy leer hoe om jou eie sterkpunte, asook die van ander mense, te identifiseer. Dit is baie belangrik om te weet wat jou sterkpunte is, sodat jy dit kan gebruik om jou doelwitte te bereik. Dit is ook goed om te weet wat jou swakker eienskappe is, sodat jy daaraan kan werk en dit verbeter. Dit kan dan selfs een van jou sterkpunte word! Ons moet respek hê vir ons eie liggame. Ons moet ons liggaam voed met gesonde kos en versterk met fisiese aktiwiteite. Dit is ook belangrik om ander persone se liggame te respekteer. Daarom mag jy nooit iets doen wat ’n ander persoon ongemaklik kan laat voel nie. Laastens gaan ons kyk na moontlike konfliksituasies en hoe jy dit kan vermy of hanteer. Kyk na die onderstaande uiteensetting om dit makliker te verstaan: Persoonlike sterkpunte: • Identifiseer eie en ander se sterkpunte. • Gebruik sterkpunte op ’n positiewe wyse. • Lees oor rolmodelle of suksesvolle persone. 11

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Respek vir eie en ander se liggame: • Hoe om eie liggaam te versorg en respekteer. • Hoe om ander se liggame te respekteer. • Lees oor die versorging en respek vir die liggaam. Konflikhantering: • Konfliksituasies tuis en by die skool. • Redes vir konflik. • Konflikhantering. • Lees oor veilige omgewings en hoe om konfliksituasies te vermy.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • •

Sterkpunte: Positiewe eienskappe van ’n persoon wat hy/sy kan gebruik om sukses te behaal, bv. pligsgetrouheid, lojaliteit. Swakpunte: Eienskappe van ’n persoon wat hy/sy graag wil verander, bv. ’n vinnige humeur of ongeduld. Rolmodelle: ’n Persoon wat vir jou op ’n positiewe wyse as inspirasie dien. Respek: Wanneer iemand of iets vir jou belangrik is en jy dit met sorgsaamheid en versigtigheid hanteer. Konflik: Wanneer twee partye nie oor ’n onderwerp saamstem nie.

Les 1: Persoonlike sterkpunte Aanbevole hulpbronne: Handboek, tydskrifprente, boeke oor rolmodelle en suksesvolle mense met selfvertroue, en koerantberigte. 1.1

Identifiseer, ondersoek en waardeer jou eie sterkpunte

Wie is jy? Plak ’n foto van jouself in die onderstaande blokkie.

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Kyk na die foto wat jy in die blokkie geplak het van jouself. Beantwoord nou die volgende vra in jou werkboek en wees baie eerlik met jouself! 1. Wat sien jy eerste raak as jy na die foto kyk? 2. Is jy tevrede met wat jy sien? 3. Gee ’n goeie rede vir jou antwoord in vraag 2. 4. Maak ’n lysie van al jou sterkpunte, met ander woorde al jou goeie eienskappe. 5. Maak ’n lysie van al jou swakker eienskappe – dit is al die goed wat jy graag aan jouself sou wou verander. Jy sal nou ’n beter prentjie van jouself as ’n persoon hê. Ons het almal sterkpunte en swakpunte. Dit is waarom ons suksesvolle ervarings beleef, maar ook minder suksesvolle ervarings. Dit is belangrik dat jy weet wat is die eienskappe waaraan jy moet werk, sodat jy jou volle potensiaal kan bereik. Jou sterkpunte moet jy waardeer en dit positief aanwend om jou doelwitte te bereik. Jy moet besef dat daar ervarings gaan wees wat minder suksesvol is, maar dié ervarings kan gebruik word as ’n positiewe leerskool. Jy dink dalk aan “Superman” as ek die woordjie sterkpunte gebruik. Maar dit is nie die tipe “sterk” waarvan ek hier praat nie. Jou sterkpunte is innerlike krag – dinge wat jy goed kan doen. Die volgende is ’n lys van sulke sterkpunte: • Kreatiwiteit • Gesonde nuuskierigheid na kennis • Om “oopkop” te wees • Leergierigheid • Waagmoedig te wees • Deursettingsvermoë • Lewenslustigheid • Goedhartigheid • Leierseienskappe • Selfbeheer kan toepas • Goeie humorsin (www.supermanhomepage.com)

Dit is net so belangrik om jou swakpunte te ken. Dit gebeur dikwels dat ’n persoon nie sukses behaal nie en dan nie kan verstaan hoekom hulle elke keer misluk nie. As ek egter my swakpunte kan identifiseer, kan ek dit verbeter en dan sal ek suksesvol kan wees in alles wat ek aanpak. Die volgende is ’n aantal swakpunte wat sukses kan kortwiek: • Aggressiwiteit • Arrogansie • Onsensitief vir ander mense se gevoelens • Bevooroordeeld wees • Hardkoppigheid • Baasspelerigheid 13

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

• • • • • • •

Eenheid

Angs Ongeduldig Negatiewe houding Impulsief Lui Selfsugtig Onbeskof

(www.clker.com)

Dit is ook belangrik om ander mense se sterkpunte raak te sien en dit te respekteer. Bestudeer die prentjie: My naam is Bennie.

(www.dreamstime.com)

Bennie het ’n ontleding gaan doen van sy sterkpunte en sy swakpunte. Dit kan hom help om te bepaal wat is die eienskappe wat hy moet verbeter. Dinge waarvan Dinge waarvan Dinge wat Bennie Dinge wat Bennie Bennie hou om te Bennie nie hou om goed kan doen wil verbeter doen te doen nie Rugby speel met sy Die skottelgoed Hy is ’n lojale Hy wil sy mamma vriende. was. vriend. help in die huis. Na mooi musiek Die vullis uitvat. Hy kan mooi sing. Sy kamer netjies luister. Huiswerk doen. Hy vertel altyd die hou. Met sy hond in die Vroeg opstaan vir waarheid. Sy huiswerk meer tuin speel. skool. getrou doen. AKTIWITEIT 1 1. Gebruik nou dieselfde metode as wat Bennie gebruik het. Trek vir jou ’n diagram in jou werkboek en skryf jou eie, persoonlike eienskappe daarin. Dinge waarvan jy Dinge waarvan jy Dinge wat jy Dinge wat jy hou om te doen nie hou om te goed kan doen wil verbeter doen nie

2. 3.

Trek nou vir jou maat/broer/suster ook ’n tabel op en identifiseer sy/haar eienskappe. Vergelyk die twee tabelle.

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

1.2

Eenheid

Maniere om minder suksesvolle ervarings in positiewe leerervarings te omskep

Dinge werk nie altyd uit soos wat jy dit sou wou gehad het nie. Jy wou dalk baie graag eerste gekom het in die kunswedstryd, maar toe kry jy derde plek! Jy voel baie hartseer, want jy weet dat jy ’n baie goeie kunstenaar is. Dit is een van jou sterkpunte, maar miskien is jy iemand wat bietjie oorhaastig kan wees. Jy het miskien jou prentjie so vinnig as moontlik probeer voltooi en het netheid en die fynere detail gevolglik afgeskeep. Maar die positiewe kant is dat jy jou sterkpunte kan gebruik om jou swakpunte te verbeter. Jy kan in die toekoms fokus op jou talent en die fyn detail in jou kunswerke, en jouself belowe om niks weer af te rammel nie! Dit is belangrik vir jou ontwikkeling as ’n goed aangepaste jongmens om nie te fokus op die negatiewe kant van ’n saak nie, maar altyd ’n les daaruit te leer. Dan kan jy altyd verbeter op die dinge waarmee jy nie so goed is nie. AKTIWITEIT 2 Lees die onderstaande storie en voltooi dit sodat dit ‘n positiewe uitkoms sal hê. Erica wil baie graag aan die revue deelneem. Sy weet dat sy nie baie goed kan sing nie, maar sy gaan tog na die oudisies toe. Ongelukkig word Erica nie gekies vir die revue nie. Sy is baie hartseer. Erica hoor dat juffrou iemand soek om die dekor te verf, en sy is ’n baie goeie kunstenaar ... 1.3

Lees oor rolmodelle of suksesvolle mense met selfvertroue

Daar is baie mense wat hul sterkpunte gebruik om hul swakhede te oorkom. Hierdie mense kan ons as rolmodelle voorhou. Daar is ook baie boeke geskryf deur persone wat struikelblokke moes oorkom om sukses te behaal. Voorbeelde van boeke wat jy gerus kan lees:

(www.litnet.co.za)

(www.pinterest.com)

(www.leserskring.com)

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Al die bostaande boeke vertel verhale van mense wat struikelblokke in hulle lewe suksesvol oorkom het. Lees ook die volgende stories oor mense wat goeie rolmodelle is en sukses behaal het. Die eerste berig is geplaas in Rapport, kort nadat Natalie du Toit haar been verloor het. Die berig getuig van haar positiewe gesindheid en deursettingsvermoë. Natalie het nooit negatief gevoel oor dit wat met haar gebeur het nie, maar het altyd geglo dat dit net ’n tydelike struikelblok sal wees. Hierdie vasberadenheid het Natalie een van ons land se grootste sportsterre gemaak. Sy is ook ’n positiewe rolmodel vir kinders van alle rasse groepe en gemeenskappe. Natalie speel vandag ’n groot rol in sportontwikkeling en glo daaraan dat kinders van alle vlakke van die samelewing dieselfde geleenthede gegun moet word.

Natalie nie bitter oor haar been 2001-03-10 23:16 Deur Natasha Pamplin

“Die ongeluk waarin ek en Natalie betrokke was, is sonder twyfel een van die pynlikste dinge wat in my lewe gebeur het. Die nagevolge daarvan sal die res van ons lewe deur ons albei – maar veral Natalie – gedra moet word.” Met dié woorde vertel Cathy, ’n “stukkende” twintigjarige student, van die groot pyn wat sy moet verwerk nadat sy in ’n ongeluk betrokke was wat Natalie du Toit (17), een van die land se mees belowende swemmers, haar been laat verloor het. “Dit is ’n pyn wat nie net tot ons beperk is nie. Ons families en vriende is geruk en getraumatiseerd,” skryf sy in ’n faks wat sy die afgelope week uit Durban op aanvraag aan Rapport gestuur het. Sy sê Natalie en haar familie is gedurig in haar gedagtes en sy bid vir hulle. Sy het self meer tyd nodig om dit wat gebeur het, te verwerk. “Dankie,” sluit sy af. Cathy is kort ná die ongeluk terug Durban toe en is steeds daar om die ongeluk te verwerk. Haar ma het aan Rapport gesê haar dogter “is stukkend” en dat die voorval ’n groot invloed op haar lewe het. Natalie self het geen verwyte of bitterheid nie. Sy glimlag aanhoudend omdat sy vir die naweek huis toe kon gaan. Sy sê haar been voel maar soos wanneer jy vir ’n lang ruk gesit het en jou sitvlak dood begin voel. Dis al. “Maar my been is nie seer nie, dit is net ongemaklik,” gesels Natalie die naweek in haar ouerhuis.

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Die been waarvan sy praat, is die linkerbeen wat verlede Saterdag ná ’n week van hoop én wanhoop in die Constantiaberg-Medikliniek net bokant die knie afgesit is. Terwyl sy praat, druk sy die swaar verbinde stomp been met albei haar hande vas. Twaalf dae gelede is dit vergruis toe sy in Nuweland met haar bromponie in ’n fratsbotsing met ’n motor was. Die skade aan die bromponie is minimaal. Swemkenners het geglo die jong Natalie sal by die Olimpiese Spele in 2004 in Athene in die swemspore van Penny Heyns, Marianne Kriel en Sarah Poewe (’n klubmaat) volg. Dokters het deur die week vergeefs geprobeer dat hierdie droom tog nog bewaarheid kan word. Natalie se ma, Deidre, sê sy het verbasend gou aangesterk omdat sy volgens die dokters so fiks en gesond is. “Dis ’n kind wat daagliks sowat 25 km met haar bromfiets afgelê het. Voorheen het sy met haar fiets gery, maar die fietsryery en haar swemmery het te veel uit haar liggaam geneem,” sê mev. Du Toit. Of sy weer haar bromponie gaan ry, antwoord Natalie: “Natuurlik, dit het dan net 6 500 km op die klok.” Sy sien selfs kans om weer haar fiets te trap “al trap ek met die een been drie keer, skep asem en trap weer”. Intussen kom sy flink oor die weg met haar nuwe krukke. Die Du Toit-huis lyk soos ’n mini-bloemiste van al die ruikers wat vir Natalie gestuur is. Ook is daar kaartjies, geskenke en lekkers. Selfs pres. Thabo Mbeki en sy vrou, Zanele, het vir haar ’n yslike mandjie blomme gestuur. Mnr. David du Toit, Natalie se pa, sê met die eerste operasie voorverlede Maandag het die dokters besluit om die been nie dadelik af te sit nie omdat hulle dit wou red. “Maandag se operasie het ses uur geduur en ná die operasie het die dokters besluit om 48 uur te wag om haar toestand dop te hou. “Tydens Dinsdag se operasie van vyf uur het die dokters al die dooie weefsel verwyder en Vrydag het hulle haar been weer geëvalueer. “Vrydag het hulle ’n spier uit haar regterbobeen gehaal en in die vergruisde been oorgeplant. “Ná Vrydag se operasie is ek en my vrou voor die groot keuse gestel om die dokters toe te laat om ’n spier uit haar rug te haal en dit op die linkerbeen oor te plant – of om die been af te sit.” Volgens hom was daar net ’n 30%-kans dat Natalie weer haar been sal kan gebruik. “Ná verskeie ander menings en nadat die voor- en nadele opgeweeg is, het die dokters besluit om die been Saterdagoggend af te sit.” Sy was altesame sestien uur in die teater en het 22 eenhede bloed gekry wat gelykstaande is aan vier volle bloedoortappings, sê haar pa. 17

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Natalie sê mense se reaksie en morele steun was oorweldigend. “Ek wil almal bedank – die dokters, verpleegsters, my ma en pa en die mense van Suid-Afrika wat gewys het hoeveel hulle omgee.” (www.rapport.com)

Die volgende inligting is verkry van (wikipedia.org) en verwys na die prestasies wat Natalie behaal het. Natalie is voorwaar ’n rolmodel!

2008 Olimpiese en Paralimpiese Spele Du Toit het gekwalifiseer om aan die Olimpiese Somerspele 2008 deel te neem saam met “normale” atlete. Daarby word sy die eerste vroulike atleet met ’n ledemaat geamputeer wat vir die Olimpiese Spele kwalifiseer. Tydens die Spele behaal sy ’n 16de plek (uit 25 swemmers) met ’n tyd van 2 uur 49,9 sekondes in die 10-km swem marathon. Haar tyd is min of meer ’n minuut en ’n half stadiger as die van die wenner, die 19-jarige Rus, Larisa Ilchenko. Sy het ook die voorreg gehad om die Suid-Afrikaanse vlag in die Beijing Nasionale Stadion tydens beide die openingseremonies van die 2008 Olimpiese en Paralimpiese Spele in te dra. Sy was die eerste atleet in die geskiedenis van die moderne Spele wat die eer te beurt geval het. Op die eerste dag van die Paralimpiese Spele het sy reeds haar eerste goue medalje vir die 100 m vlinderslag ingepalm. (www.wikipedia.org)

Gaan soek nog ’n paar artikels oor mense wat ons as rolmodelle kan herken. Plak die berigte in jou werkboek. 1.4

Bereik jou volle potensiaal deur goeie selfbestuur toe te pas

Hoe lyk ’n jong mens wat streef na sukses? Dit is iemand wat glo in hom/haarself en wat weet wat hulle wil bereik, wat hard werk en nooit moed opgee nie. Suksesvolle mense stel vaste doelwitte en omring hulle met positiewe mense by wie hulle kan leer om suksesvol te wees. Elke persoon het sekere vaardighede, talente en belangstellings en jy moet vasstel wat joune is. Jy kan jou talente en vaardighede uitbou en dit kan jou sterkpunte word. Swak punte laat jou negatief voel oor jouself en dit kan veroorsaak dat jy nie jou volle potensiaal bereik nie. Werk elke dag daaraan om jou swakpunte te verbeter. Selfbestuur is ’n vaardigheid wat jou help beplan en jy kan dan makliker aanpas by enige verandering. Dit help jou ook om nader aan jou doelwitte te beweeg.

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Hoe pas ek goeie selfbestuur toe? Stap 1: Stel duidelike doelwitte vir jouself • Wat wil jy bereik op korttermyn? (Die einde van die kwartaal) • Wat wil jy bereik op medium termyn? (Die einde van die jaar) • Wat wil jy bereik op die langtermyn? (Wanneer jy groot is?) Stap 2: Benut jou tyd • Tyd is kosbaar – beplan jou tydsvebruik. • Gebruik ’n dagboek en lysies. • Stel vir jou tydsbeperkings en hou daarby. Stap 3: Handhaaf balans • Eet gesond. • Oefen gereeld. • Slaap genoeg. • Maak tyd om lekker dinge te doen. Stap 4: Tree op soos ’n wenner • Doen altyd goeie akademiese werk. • Groet altyd vriendelik. • Behandel alle mense met respek.

Les 2: Respek vir eie en ander se liggame Aanbevole hulpbronne: Handboek, boeke oor versorging en respek vir liggaam en koerantberigte. 2.1

Hoe om my eie liggaam te versorg en te respekteer

As jy jou eie liggaam respekteer en versorg sal jy goed voel oor jouself. Jy wil tog nie skaam kry as jy tussen ander mense is nie. Daarom is dit belangrik dat jy die volgende basiese stappe elke dag volg: •

Borsel jou tande in die oggend en in die aand.

(www.nurseryrhymes.org)

•

Bad of stort ten minste een keer per dag.

(www.picgifs.com)

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

•

Eenheid

Was jou hare ten minste drie keer per week.

(www.101hairsolutions.com)

•

Eet gesond en oefen gereeld.

(www.goeshealth.com)

•

Slaap agt tot 10 ure per nag.

(www.diabetesmine.com) •

Moenie alkohol gebruik nie.

(www.sodahead.com)

•

Moenie rook nie.

(www.mstarz.com)

Jy het nou al hierdie reëls gekry hierbo om te verseker dat jy jouself versorg. Jy verstaan dalk nie altyd hoekom jy moet bad al voel jy nie vuil nie en daardie tandeborsel in die vakansie! Dit voel soms vir jou so onnodig! Maar kom ek verduidelik vir jou hoekom dit so belangrik is om al die dinge te doen. 1.

Tandeborsel Om jou tande te borsel is die eerste stap na goeie higiëne. Jy moet jou tande vir ten minste twee minute op ’n slag borsel. Die beste metode is om saggies heen-enweer met die tandeborsel te beweeg. Borsel altyd weg van jou tandvleise af, anders kan jy dit beskadig.

Handleiding G04 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Colgate S.A. gee die volgende riglyne om jou tande korrek te borsel:

Borsel die buiteoppervlak van die boonste en die onderste tande.

Borsel die binneste gedeeltes van die boonste en onderste tande.

Borsel die tong om vars asem te verseker. (www.colgate.com)

Jou tandeborsel moet verkieslik sag wees en die kop moet redelik klein wees. Jy moet jou tandeborsel elke drie maande vervang. Kies die tandepasta wat die beste vir jou werk. Dit is baie belangrik om jou tande versorg. Onversorgde tande en tandvleise kan lei tot: • Plaak • Tandverrotting • Tandvleisontsteking • Tandsteen • Verlies van tande • Slegte asem 2.

Bad en stort Ons verloor elke dag honderde dooie velselle. As ons nie die vel afwas nie, kan dit infeksies en velirritasie veroorsaak. Die vel kan jeuk of pyn en baie uitdroog. Ons moet ook bad of stort omdat ons kan ruik na sweet en ander liggaamsvloeistowwe.

Hare was Dit is belangrik om jou hare ook gereeld te was. Dit voorkom olierige hare, asook ander kopvelinfeksies soos ekseem en skilfers. Kies ’n sjampoe wat by jou haartipe pas. Moet ook nooit ander persone se handdoeke of borsels gebruik nie. Dit kan veroorsaak dat jy kopluise kry.