Gr 4-Sosiale Wetenskappe-Handleiding-Geografie 2 by Impaq

Í2’È-A-SOS-SG01;Î

SOSIALE WETENSKAPPE HANDLEIDING: GEOGRAFIE

Graad 4

A member of the FUTURELEARN group

Sosiale Wetenskappe Handleiding: Geografie

1804-A-SOS-SG02

Í2$È-A-SOS-SG02CÎ

Graad 4

Aangepas vir KABV

M Lübcker E van Emmenes

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 VOORWOORD .................................................................................................................... 5 JAARPLAN ......................................................................................................................... 7 EENHEID 1: Plekke waar mense woon........................................................................... 11 Les 1: Plekke om in te woon...................................................................................... 13 AKTIWITEIT 1 .................................................................................................................... 15 Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen ................................................ 15 AKTIWITEIT 2 ................................................................................................... 17 Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike ............................................. 18 AKTIWITEIT 3 ................................................................................................... 20 Les 4: Paaie en voetpaadjies – hoe hulle in nedersettings gebruik word .................. 22 AKTIWITEIT 4 ................................................................................................... 24 Les 5: Identifiseer bakens: natuurlik en mensgemaak............................................... 25 AKTIWITEIT 5 ................................................................................................... 28 Les 6: Beskryf en teken ’n kort reis ........................................................................... 30 AKTIWITEIT 6 ................................................................................................... 31 Les 7: Behoeftes en begeertes.................................................................................. 32 AKTIWITEIT 7 ................................................................................................... 32 Les 8: Basiese behoeftes: water, kos, energie, skuiling en gesondheidsorg ............. 33 AKTIWITEIT 8 ................................................................................................... 34 Les 9: Maniere waarop mense hulle behoeftes bevredig .......................................... 35 AKTIWITEIT 9 ................................................................................................... 35 HERSIENINGSOEFENING .............................................................................. 37 EENHEID 2: Kaartvaardighede ....................................................................................... 39 Les 10: Verskillende aansigte van eenvoudige voorwerpe ........................................ 40 AKTIWITEIT 10 ................................................................................................. 44 Les 11: Prente of letters as simbole of sleutels ......................................................... 45 Les 12: Grootskaalkaart se simbole .......................................................................... 46 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................. 47 AKTIWITEIT 12 ................................................................................................. 48 Les 13: Eenvoudige ruitenette en ruitverwysings ...................................................... 48 AKTIWITEIT 13 ................................................................................................. 49 Les 14: Lees en skryf rigtings op kaart en omgewing ................................................ 49 EENHEID 3: Lees belangrike kaarte ............................................................................... 51 Les 15: Hoe dui ons oseane en land op ’n kaart aan? .............................................. 52 Les 16: Suid-Afrika se provinsies en hulle hoofstede ................................................ 54 AKTIWITEIT 15 ................................................................................................. 55 Les 17: Die aarde is rond en die kaart is plat ............................................................ 56 Aktiwiteit 16 ....................................................................................................... 57

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

EENHEID 4: Voedsel en boerdery in Suid-Afrika .......................................................... 59 Les 18: Kos wat mense eet vanaf plante en diere ..................................................... 61 Les 19: Maniere hoe mense hulle kos verkry ............................................................ 62 AKTIWITEIT 17 ................................................................................................. 64 Les 20: Bestaansboerdery en kommersiële boerdery ............................................... 66 AKTIWITEIT 18 ................................................................................................. 67 Les 21: Verbouing van voedsel in dorpe en stede..................................................... 68 Les 22: Verskillende soorte boerdery ........................................................................ 69 Les 23: Saaiboerdery in Suid-Afrika .......................................................................... 72 Les 24: Vrugteboerdery in Suid-Afrika ....................................................................... 74 Les 25: Lewendehawe: grootvee, kleinvee en pluimvee ........................................... 76 Les 26: Gevallestudie: veeboerdery in Suid-Afrika .................................................... 77 AKTIWITEIT 19 ................................................................................................. 81 Les 27: Vernaamste saai- en veeboerderygebiede in Suid-Afrika ............................. 82 Les 28: Wat is verwerkte en onverwerkte voedsel? .................................................. 84 Les 29: Hoe en waarom voedsel verwerk word ......................................................... 85 Les 30: Van die plaas na die fabriek, van die winkel na die huis ............................... 88 EENHEID 5: Water in Suid-Afrika ................................................................................... 91 Les 31: Watergebruike .............................................................................................. 93 AKTIWITEIT 20 ................................................................................................. 93 Les 32: Watergebruike in nywerhede ........................................................................ 94 Les 33: Water as ’n hulpbron..................................................................................... 95 Les 34: Die watersiklus ............................................................................................. 99 Les 35: Waterberging en die belangrikheid daarvan ............................................... 100 AKTIWITEIT 21 ............................................................................................... 102 Les 36: Natuurlike waterbronne............................................................................... 103 Les 37: Persoonlike en daaglikse gebruike wat water besoedel ............................. 105 Les 38: Herwinning van afvalwater en riool ............................................................. 107 STUDEER/HERSIENING ............................................................................... 110 HERSIENINGSOEFENING ............................................................................ 111 WOORDELYS ................................................................................................................. 113 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 117

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

JAARPLAN

WEEK

EENHEID EN LES

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Kwartaal 1

EENHEID 1: PLEKKE WAAR MENSE WOON

Les 1: Plekke om in te woon

Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen

Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike

Les 4: Paaie en voetpaadjies – hoe hulle in nedersettings gebruik word

Les 5: Identifiseer bakens: natuurlik en mensgemaak

Les 6: Beskryf en teken ’n kort reis

Les 7: Behoeftes en benodigdhede

Les 8: Basiese behoeftes: water, kos, energie, skuiling en gesondheidsorg

Les 9: Manier waarop mense hulle behoeftes bevredig

Studeer/Hersiening: Breinkaart

Hersieningsoefening

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Kwartaal 2

EENHEID 2: KAARTVAARDIGHEDE

Les 10: Verskillende aansigte van eenvoudige voorwerpe

Les 11: Pas planaansig of boaansig en syaansig bymekaar

Les 12: Prente of letters as simbole of sleutels

Les 13: Grootskaalkaart se simbole

Les 14: Teken jou eie kaart met behulp van simbole en sleutels

Les 15: Ruitnet of ruitverwysings op eenvoudige ruitnet

Les 16: Lees en skryf rigtings op kaart en omgewing

EENHEID 3: LEES BELANGRIKE KAARTE 19

Les 17: Hoe dui ons oseane en land op ’n kaart aan?

Les 18: Suid-Afrika se provinsies en hulle hoofstede

Les 19: Die aarde is rond en die kaart is plat

Studeer/Hersiening: Breinkaart

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

EENHEID 4: VOEDSEL EN BOERDERY IN SUIDKwartaal 3

AFRIKA Les 20: Kos wat mense eet vanaf plante en diere

Les 21: Maniere hoe mense hulle kos verkry

Les 22: Bestaansboerdery en kommersiĂŤle boerdery

Les 23: Verbouing van voedsel in dorpe en stede

Les 24: Verskillende soorte boerdery

Les 25: Gewasboerdery in SuidAfrika

Les 26: Vrugteboerdery in SuidAfrika

Les 27: Veeboerdery: grootvee, kleinvee en pluimvee

Les 28: Gevallestudie: veeboerdery in Suid-Afrika

Les 29: Vernaamste gewas- en veeboerderygebiede in Suid-Afrika

Les 30: Wat is verwerkte voedsel?

Les 31: Hoe en waarom voedsel verwerk word

Les 32: Van die plaas na die fabriek, van die winkel na die huis

Studeer/Hersiening: Breinkaart

ÂŠ Impaq

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Kwartaal 4

EENHEID 5: WATER IN SUID-AFRIKA

Les 33: Watergebruike

Les 34: Watergebruike in nywerhede

Les 35: Water as â&#x20AC;&#x2122;n hulpbron

Les 36: Die watersiklus

Les 37: Waterberging en die belangrikheid daarvan

Les 38: Natuurlike waterbronne

Les 39: Persoonlike en daaglikse gebruike wat water besoedel

Les 40: Herwinning van afvalwater en riool

Studeer/Hersiening: Breinkaart

Hersieningsoefening

ÂŠ Impaq

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

EENHEID 1: Plekke waar mense woon LEERDOELWITTE

Wanneer jy hierdie eenheid voltooi het, sal jy: 

Die verskillende plekke waar mense woon, insluitend plase, nedersettings, dorpe en stede, kan identifiseer en beskryf.



Die verskillende plekke waar mense werk, kan identifiseer en beskryf.



Verskillende tipes geboue en hulle gebruike kan identifiseer en verduidelik, insluitend huise, diereskuilings, winkels, skole, klinieke, banke, kantore, plekke van aanbidding, fabrieke, motorhuise en spoorwegstasies.



Paaie en voetpaadjies en hulle onderskeie gebruike in nedersettings verstaan.



Verskillende landmerke kan identifiseer.



Die verskil tussen natuurlike en mensgemaakte landmerke verstaan.



’n Kort reis kan beskryf en teken, byvoorbeeld om te verduidelik watter roete jy skool toe of na ’n winkelsentrum volg.



Kan verduidelik hoe om van een plek na ’n ander te gaan met behulp van terme soos links, regs en reguit, belangrike landmerke kan identifiseer en paaie of strate se korrekte name kan gebruik.



Tussen behoeftes en begeertes kan onderskei.



Die basiese menslike behoeftes, insluitend water, kos, skuiling, gesondheidsorg en energie, kan identifiseer.



Die verskillende maniere verstaan waarop mense in hulle behoeftes voorsien.



Die kennis wat jy geleer het, op ’n gevallestudie of relevante situasie kan toepas.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

INLEIDING Die doel van hierdie eenheid is om jou aan te moedig om plekke, mense, kwessies en gebeure te ondersoek met behulp van verskillende bronne soos boeke, foto's en die internet. Verken die wêreld en mense om jou en pas die inhoud wat gedek is, op jou eie ondervindings toe. Dit is belangrik om ’n aantal verskillende bronne te gebruik en te verduidelik hoe jy hulle gebruik het. Ons gaan ook die wisselwerking tussen die samelewing en die natuurlike omgewing ondersoek. Dit beteken dat mense hulle omgewing nodig het om in hulle basiese behoeftes te voorsien. BELANGRIKE TERMINOLOGIE 

Nedersetting



Plaas



Dorp



Stad



Platteland



Werk



Boerdery



Landbou



Kliniek



Fabriek



Landmerk



Roete



Natuurlik



Mensgemaak



Behoeftes



Begeertes



Skuiling



Gesondheidsorg

Dit is baie belangrik om die terme wat ons dek, te leer en verstaan. Dit sal jou help om die inhoud te verstaan. Maak vir jouself ’n lys of gebruik ’n bladsy agterin jou boek en teken al die nuwe woorde wat ons leer, daarin aan.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Les 1: Plekke om in te woon

KERNINHOUD Alle mense woon iewers. Mense woon in talle verskillende plekke en omgewings. ’n Nedersetting is ’n plek waar ’n groep mense woon. Sommige mense woon in dorpe of stede, waar mense baie naby mekaar woon in woonstelle of meenthuise, terwyl ander op die platteland op plase of hoewes woon.

Kom ons bestudeer die verskillende nedersettings wat opgenoem is: ’n Dorp is ’n nedersetting; met ander woorde, mense woon daar. Ons kry dorpe van verskillende groottes en onderskei dus tussen ’n dorpie en ’n dorp. ’n Dorp is groot genoeg om baie strate, skole, parke, banke, winkel-sentrums en polisiestasies te hê. Figuur 1: ’n Dorp. http://i.ytimg.com/vi/_9ns7cBDuBU/maxresdefault.jpg

’n Dorpie is kleiner as ’n dorp en daar is nie baie inwoners nie. Die mense wat op ’n dorpie woon, ken mekaar gewoonlik. ’n Dorp het meer strate, huise en winkels as ’n dorpie, en mense wat in ’n dorpie woon, moet verder reis om by ’n winkelsentrum of hospitaal uit te kom.

Figuur 2: ’n Dorpie in Afrika http://api.ning.com/files/PJRyqNb4Aktd-6hGLlDtJmBh6D170bGDrahJszFUcCwhcvaGbm*ZFmwJjjvJe99deKH-cJstOcU4z*CYwXGq3HHUiJS*rZM/hutsofafrica.JPG

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

’n Stad is baie groter as ’n dorp. Dit het baie meer strate, winkels en huise. Daar is dus baie meer kantore in ’n stad en gevolglik meer

werksgeleenthede.

Die

meeste groot stede het hulle eie lughawens en hospitale.

Figuur 3: Die stad Kaapstad. http://arounddeglobe.com/wpcontent/uploads/2014/11/CapeTown_Africa.jpg

Plase kom meer op die platteland voor. Daar is nie so baie geboue, strate of winkels nie. Boere gaan doen gewoonlik hulle inkopies in die naaste dorp. Boere boer gewoonlik met vee of gewasse. Figuur 4: ’n Voorbeeld van ’n plaas http://www.tygerphoto.co.za

Gewasse is eetbare plante soos koring, mielies ens. Boere verdien geld deur hulle gewasse of diere te verkoop.

DEFINIEER Nedersetting: ’n plek waar mense woon. Plaas: ’n groot stuk grond waarop mense woon wat diere aanhou of gewasse verbou. Dorp: ’n nedersetting met strate, huise, winkels en geboue soos skole en banke. Stad: groter as ’n dorp, met baie meer winkels en strate en soms selfs ’n lughawe. Platteland: ’n gebied wat nie in ’n stad is nie.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

AKTIWITEIT 1 Bestudeer die gebied om jou en beantwoord die volgende vrae. 1.

Watter soort werk doen jou ma, pa, voog en/of fasiliteerder?

Is daar verskillende winkels naby jou huis?

(2)

Noem enige twee nabygeleë winkels.

(2)

Hoe ver is die naaste vulstasie van jou huis?

(1)

3.1. Met die straat af? 3.2. In die volgende dorp? 3.3. Binne loopafstand? 4.

Is daar ’n skool naby jou huis?

(1)

Waarheen gaan siek mense in jou gebied?

(1)

Is daar ’n plek waar kinders kan speel, soos ’n openbare park?

(1)

Wat doen jy en jou gesin oor naweke of vakansies?

(2) [10]

Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen DEFINIEER Werk: om te werk of iets te doen om geld te kry om in jou basiese behoeftes te voorsien. Boer: iemand wat op ’n plaas bly en gewasse verbou of vee aanhou wat verkoop word om ’n bestaan te maak. Landbou: ’n bedryf wat met boerdery en/of die aanplant van gewasse te doen het. KERNINHOUD Iemand se werk kan afhang van waar hy woon. Mense wat in stede woon, kan verskillende beroepe beoefen, soos prokureur, verkoops-verteenwoordiger of eiendomsagent. Mense wat op plase of die platteland woon, maak ’n bestaan deur hulle produkte, soos vrugte, groente en vleis, te verkoop. Dit is die werk wat hulle doen.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Dorpies is baie klein, dus is daar waarskynlik nie ’n groot winkelsentrum of hospitaal naby nie. Dit beteken dat mense moontlik moet reis om by die werk te kom, veral as hulle verkoopsmense, boekhouers of verpleërs is. VIR DIE NUUSKIERIGES: As jy toegang tot die internet het, vind meer oor verskillende tipes werk uit. Daar is baie tipes werk beskikbaar; maak dus ’n aparte lysie vir elke tipe nedersetting, bv.: 

Op die plaas



In die stad



Op die dorp



Op ’n dorpie

Probeer om minstens vyf soorte werk onder elke opskrif op te noem. (Jy mag nie die voorbeelde gebruik wat in die volgende aktiwiteit gelys word nie.) As jy nie internettoegang het nie, vra jou fasiliteerder om jou te help om boeke, koerante of ander bronne te gebruik.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

AKTIWITEIT 2

In die onderstaande woordebank is ’n lys van verskillende soorte werk of

posbeskrywings. Bestudeer die lys en verdeel die werk in die soort wat jy waarskynlik op ’n plaas sal doen en dié wat jy waarskynlik in die stad sal doen. Kopieer die onderstaande tabel om jou antwoorde neer te skryf.

Werk op ’n plaas

Werk in die stad

(16) 2.

Bestudeer die volgende prentjies en dui aan watter soort werk in elkeen uitgebeeld word.

2.1.

Figuur 5

2.2.

Figuur 6

(2) [18]

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike

DEFINIEER Kliniek: ’n plek waar jy goedkoop of gratis gesondheidsorg kan kry; ’n kleiner weergawe van ’n hospitaal. Fabriek: ’n gebou waar iets vervaardig word, met ander woorde waar iets gemaak word. Motors word byvoorbeeld in ’n motorfabriek gemaak. KERNINHOUD Daar is geboue in elke soort nedersetting. Die grootte van die nedersetting bepaal hoeveel geboue dit kan bevat. Elke gebou speel ’n spesifieke rol. ’n Klein nedersetting, soos ’n dorpie, het baie min mense en daar is dus nie so baie winkels nie. In stede, waar meer mense is, is daar meer en ’n groter verskeidenheid geboue. Die algemeenste voorbeeld van geboue is huise waarin mense woon en wat ook soms as tuiskantore gebruik word. Daar is verskillende vorms en groottes huise; dit hang meestal af van waar die persoon bly. Ander geboue wat ons kan opnoem, is: woonstelle, skole, klinieke, diereskuilings, winkels, kantore, fabrieke, aanbiddingsplekke soos kerke, moskees en tempels, vulstasies, spoorwegstasies en lughawens. Die volgende foto is ’n voorbeeld van ’n gebou in Pretoria.

Dit is die Uniegebou, waar die kantore van die president en ministers van Suid-Afrika is.

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Figuur 7: Die Uniegebou in Pretoria https://finepixtrix.files.wordpress.com/2011/10/dscf8715.jpg

Die volgende foto is â&#x20AC;&#x2122;n voorbeeld van geboue in Johannesburg.

Dit word Sandton City genoem, en word as die rykste blok stadsgeboue in Afrika beskou.

Figuur 8: Sandton City http://sisonkevillagecab.co.za/wp-content/uploads/2014/07/Sandton-by-night1.jpg

ÂŠ Impaq

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

AKTIWITEIT 3

Pas die woorde/beskrywings in die volgende woordebank by die onderstaande prentjies. Skryf net die korrekte woord/beskrywing langs die vraag se nommer, bv. 1.11 Fabriek WOORDEBANK

1.2. Figuur 10

https://phototuneps.files.wordpress.com/2012/02/03_riebeeck-

<http://www.madsondesign.com/project_gallery/highslide/imag

kasteel_a-7898.jpg

es/large/farmhouse_long.jpg>

1.4. Figuur 12

1.3. Figuur 11

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:2013-04-11_14-00http://www.supernews.co.za/wp-content/uploads/2013/01/08-

53_South_Africa_-_Gauteng_Rhodesfield.JPG

Fast-and-far-the-Gautrain.jpg

ÂŠ Impaq

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1.5. Figuur 13

1.6. Figuur 14

http://i.ytimg.com/vi/P5ZE9VVLWqc/maxresdefault.jpg

http://architectafrica.com/sites/default/files/fnb2.jpg

1.8. Figuur 16

1.7. Figuur 15

http://www.mangaung.com/wphttp://www.pa-journal.com/news/wp-

content/uploads//2012/01/Hospitaal%202011%20kleiner-

content/uploads/2015/06/Sasol_009_petrolstation.jpg

872888711.jpg

1.9. Figuur 17

1.10. Figuur 18

https://www.accommodirect.com/media/pictures/places/9276/927

http://capl.washjeff.edu/2/l/4040.jpg

6-3.jpg

ÂŠ Impaq