Gr 5-Afrikaans Huistaal-Handleiding by Impaq

Í2’È-A-AHT-SG01\Î

T -

AFRIKAANS HUISTAAL HANDLEIDING

Graad 5

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Huistaal Handleiding

1805-A-AHT-SG01

Í2%È-A-AHT-SG01XÎ

Graad 5

Aangepas vir KABV

B du Plessis

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 7 VOORWOORD .................................................................................................................... 8 JAARPLAN ......................................................................................................................... 9 EENHEID 1: Voëlvry ......................................................................................................... 10 Les 1: Luister en praat ............................................................................................... 11 AKTIWITEIT 1: Luisterbegrip ............................................................................ 11 Les 2: Lees en kyk .................................................................................................... 12 AKTIWITEIT 2: Hardoplees .............................................................................. 13 AKTIWITEIT 3: Opsomming.............................................................................. 16 Les 3: Taalstrukture en -konvensies.......................................................................... 16 AKTIWITEIT 4: Taal in konteks ......................................................................... 17 Les 4: Skryf en aanbied ............................................................................................. 17 AKTIWITEIT 5: Taal in konteks ......................................................................... 18 AKTIWITEIT 6: Skryf ’n storie ........................................................................... 19 Les 5: Taalstrukture en -konvensies.......................................................................... 19 AKTIWITEIT 7: Taal in konteks ......................................................................... 20 EENHEID 2: KOU-KOU..................................................................................................... 21 Les 6: Luister en praat ............................................................................................... 22 AKTIWITEIT 8: Mondeling ................................................................................ 22 Les 7: Lees en kyk .................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 9: Taal in konteks ......................................................................... 24 AKTIWITEIT 10: Leesbegrip ............................................................................. 25 Les 8: Skryf en aanbied ............................................................................................. 26 AKTIWITEIT 11: Skryf ’n inligtingsteks ............................................................. 26 AKTIWITEIT 12: Taal in konteks ....................................................................... 27 Les 9: Taalstrukture en -konvensies.......................................................................... 27 AKTIWITEIT 13: Taal in konteks ....................................................................... 28 AKTIWITEIT 14: Taal in konteks ....................................................................... 29 EENHEID 3: SWEM OF SINK ........................................................................................... 31 Les 10: Luister en praat ............................................................................................. 32 AKTIWITEIT 15: Idiome .................................................................................... 32 AKTIWITEIT 16: Luisterbegrip .......................................................................... 32 Les 11: Lees en kyk .................................................................................................. 33 AKTIWITEIT 17: Taal in konteks ....................................................................... 37 AKTIWITEIT 18: Selfstandige lees.................................................................... 37 Les 12: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 39 AKTIWITEIT 19: Taal in konteks ....................................................................... 39 Les 13: Skryf en aanbied ........................................................................................... 40 AKTIWITEIT 20: Skryf ’n koerantberig .............................................................. 40 1

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Les 14: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 42 AKTIWITEIT 21: Taal in konteks ....................................................................... 43 EENHEID 4: DIERE-AVONTURE ..................................................................................... 44 Les 15: Luister en praat ............................................................................................. 45 AKTIWITEIT 22: Oorvertelling en bespreking ................................................... 45 Les 16: Lees en kyk .................................................................................................. 46 AKTIWITEIT 23: Taal in konteks ....................................................................... 49 Les 17: Skryf en aanbied ........................................................................................... 49 AKTIWITEIT 24: Skryf ’n mite ........................................................................... 49 Les 18: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 50 AKTIWITEIT 25: Taal in konteks ....................................................................... 51 EENHEID 5: FAMILIE ....................................................................................................... 52 Les 19: Luister en praat ............................................................................................. 53 AKTIWITEIT 26: Luisterbegrip .......................................................................... 53 AKTIWITEIT 27: Taal in konteks ....................................................................... 54 Les 20: Lees en kyk .................................................................................................. 54 AKTIWITEIT 28: Leesbegrip ............................................................................. 54 AKTIWITEIT 29: Taal in konteks ....................................................................... 57 Les 21: Skryf en aanbied ........................................................................................... 57 AKTIWITEIT 30: Skryf ’n gedig ......................................................................... 57 Les 22: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 59 AKTIWITEIT 31: Taal in konteks ....................................................................... 59 EENHEID 6: KREATIEWE KREATURE ........................................................................... 60 Les 23: Luister en praat ............................................................................................. 61 AKTIWITEIT 32: Luisterbegrip .......................................................................... 61 Les 24: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 61 AKTIWITEIT 33: Taal in konteks ....................................................................... 62 Les 25: Lees en kyk .................................................................................................. 62 AKTIWITEIT 34: Leesbegrip ............................................................................. 63 Les 26: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 65 AKTIWITEIT 35: Taal in konteks ....................................................................... 66 Les 27: Skryf en aanbied ........................................................................................... 66 AKTIWITEIT 36: Skryf ’n instruksieteks ............................................................ 66 Les 28: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 68 AKTIWITEIT 37: Taal in konteks ....................................................................... 68 EENHEID 7: SPORTSTERRE ........................................................................................... 69 Les 29: Luister en praat ............................................................................................. 70 AKTIWITEIT 38: Mondelinge onderhoud .......................................................... 71 AKTIWITEIT 39: Luisterbegrip .......................................................................... 71 Les 30: Lees en kyk .................................................................................................. 72 AKTIWITEIT 40: Leesbegrip ............................................................................. 72 2

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 41: Opsomming............................................................................ 75 AKTIWITEIT 42: Hardoplees............................................................................. 75 Les 31: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 77 AKTIWITEIT 43: Taal in konteks ....................................................................... 77 Les 32: Skryf en aanbied ........................................................................................... 77 AKTIWITEIT 44: Skryf ’n verslag ...................................................................... 79 Les 33: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 79 AKTIWITEIT 45: Taal in konteks ....................................................................... 80 EENHEID 8: GRILLE EN GIERE ...................................................................................... 81 Les 34: Luister en praat ............................................................................................. 82 AKTIWITEIT 46: Voordrag van gedig................................................................ 82 AKTIWITEIT 47: Luisterbegrip .......................................................................... 83 Les 35: Lees en kyk .................................................................................................. 83 AKTIWITEIT 48: Leesbegrip ............................................................................. 85 AKTIWITEIT 49: Selfstandige lees.................................................................... 86 Les 36: Skryf en aanbied ........................................................................................... 87 AKTIWITEIT 50: Skryf ’n gedig ......................................................................... 87 AKTIWITEIT 51: Skryf ’n dialoog ...................................................................... 88 Les 37: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 89 AKTIWITEIT 52: Taal in konteks ....................................................................... 89 EENHEID 9: SEISOENE ................................................................................................... 91 Les 38: Luister en praat ............................................................................................. 92 AKTIWITEIT 53: Luisterbegrip .......................................................................... 92 AKTIWITEIT 54: Rolspel ................................................................................... 93 Les 39: Lees en kyk .................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 55: Leesbegrip ............................................................................. 94 Les 40: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 96 AKTIWITEIT 56: Taal in konteks ....................................................................... 96 Les 41: Skryf en aanbied ........................................................................................... 97 AKTIWITEIT 57: Skryf ’n mite ........................................................................... 97 Les 42: Taalstrukture en -konvensies ........................................................................ 98 AKTIWITEIT 58: Taal in konteks ....................................................................... 99 EENHEID 10: RUIMTEREISIGERS .................................................................................. 99 Les 43: Luister en praat ........................................................................................... 100 AKTIWITEIT 59: Fotobespreking .................................................................... 100 AKTIWITEIT 60: Luisterbegrip ........................................................................ 101 Les 44: Lees en kyk ................................................................................................ 101 AKTIWITEIT 61: Leesbegrip ........................................................................... 101 AKTIWITEIT 62: Taal in konteks ..................................................................... 103 AKTIWITEIT 63: Taal in konteks ..................................................................... 106 Les 45: Skryf en aanbied ......................................................................................... 106 AKTIWITEIT 64: Skryf dagboekinskrywings ................................................... 107 3

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 65: Skryf ’n informele brief ......................................................... 108 Les 46: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 110 AKTIWITEIT 66: Taal in konteks ..................................................................... 110 EENHEID 11: MERKWAARDIGE MOTORS................................................................... 111 Les 47: Luister en praat ........................................................................................... 112 AKTIWITEIT 67: Luisterbegrip ........................................................................ 112 Les 48: Lees en kyk ................................................................................................ 113 AKTIWITEIT 68: Tydskrifadvertensies ............................................................ 113 AKTIWITEIT 69: Hardoplees........................................................................... 115 Les 49: Skryf en aanbied ......................................................................................... 117 AKTIWITEIT 70: Ontwerp ’n advertensie ........................................................ 117 AKTIWITEIT 71: Taal in konteks ..................................................................... 117 Les 50: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 118 AKTIWITEIT 72: Taal in konteks ..................................................................... 118 EENHEID 12: POT VOL GOUD ...................................................................................... 119 Les 51: Luister en praat ........................................................................................... 120 AKTIWITEIT 73: Luisterbegrip ........................................................................ 120 Les 52: Lees en kyk ................................................................................................ 121 AKTIWITEIT 74: Leesbegrip ........................................................................... 121 AKTIWITEIT 75: Taal in konteks ..................................................................... 123 Les 53: Skryf en aanbied ......................................................................................... 124 AKTIWITEIT 76: Skryf jou eie storie ............................................................... 124 Les 54: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 127 AKTIWITEIT 77: Taal in konteks ..................................................................... 127 EENHEID 13: WONDERLIKE WEER ............................................................................. 128 Les 55: Luister en praat ........................................................................................... 129 AKTIWITEIT 78: Luisterbegrip ........................................................................ 129 Les 56: Lees en kyk ................................................................................................ 130 AKTIWITEIT 79: Leesbegrip ........................................................................... 131 AKTIWITEIT 80: Selfstandige lees.................................................................. 133 Les 57: Skryf en aanbied ......................................................................................... 134 AKTIWITEIT 81: Maak ’n plakkaat .................................................................. 134 Les 58: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 135 AKTIWITEIT 82: Taal in konteks ..................................................................... 135 EENHEID 14: AS EK GROOT IS … ................................................................................ 136 Les 59: Luister en praat ........................................................................................... 137 AKTIWITEIT 83: Luisterbegrip ........................................................................ 137 AKTIWITEIT 84: Praat – Dialoog .................................................................... 138 Les 60: Lees en kyk ................................................................................................ 139 AKTIWITEIT 85: Leesbegrip ........................................................................... 139 AKTIWITEIT 86: Hardoplees........................................................................... 141 4

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Les 61: Skryf en aanbied ......................................................................................... 142 AKTIWITEIT 87: Skryf ’n drama ...................................................................... 142 Les 62: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 144 AKTIWITEIT 88: Taal in konteks ..................................................................... 144 EENHEID 15: O, GENADE, ’N GOGGA! ........................................................................ 145 Les 63: Luister en praat ........................................................................................... 146 AKTIWITEIT 89: Luisterbegrip ........................................................................ 146 AKTIWITEIT 90: Opvoering ............................................................................ 146 Les 64: Lees en kyk ................................................................................................ 147 AKTIWITEIT 91: Selfstandige lees.................................................................. 147 AKTIWITEIT 92: Leesbegrip ........................................................................... 149 AKTIWITEIT 93: Taal in konteks ..................................................................... 151 Les 65: Skryf en aanbied ......................................................................................... 151 AKTIWITEIT 94: Skryf ’n storie ....................................................................... 151 Les 66: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 152 AKTIWITEIT 95: Taal in konteks ..................................................................... 152 EENHEID 16: SJOKOLADE ........................................................................................... 153 Les 67: Luister en praat ........................................................................................... 154 AKTIWITEIT 96: Luisterbegrip ........................................................................ 154 AKTIWITEIT 97: Mondeling ............................................................................ 154 Les 68: Lees en kyk ................................................................................................ 155 AKTIWITEIT 98: Taal in konteks ..................................................................... 156 Les 69: Skryf en aanbied ......................................................................................... 157 AKTIWITEIT 99: Skryf ’n toespraak ................................................................ 158 Les 70: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 160 AKTIWITEIT 100: Taal in konteks ................................................................... 160 EENHEID 17: HARTSAKE .............................................................................................. 161 Les 71: Luister en praat ........................................................................................... 162 AKTIWITEIT 101: Luisterbegrip ...................................................................... 162 Les 72: Lees en kyk ................................................................................................ 162 AKTIWITEIT 102: Hardoplees......................................................................... 162 AKTIWITEIT 103: Leesbegrip ......................................................................... 165 Les 73: Skryf en aanbied ......................................................................................... 166 AKTIWITEIT 104: Skryf ’n inligtingsteks ......................................................... 166 Les 74: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 166 AKTIWITEIT 105: Taal in konteks ................................................................... 167 EENHEID 18: VAKANSIETYD ........................................................................................ 168 Les 75: Luister en praat ........................................................................................... 168 AKTIWITEIT 106: Luisterbegrip ...................................................................... 169 Les 76: Luister en kyk ............................................................................................. 169 AKTIWITEIT 107: Leesbegrip ......................................................................... 169 5

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 108: Leesbegrip ......................................................................... 170 Les 77: Skryf en aanbied ......................................................................................... 172 AKTIWITEIT 109: Skryf ’n dagboekinskrywing................................................ 172 AKTIWITEIT 110: Skryf ’n e-pos ..................................................................... 174 Les 78: Taalstrukture en -konvensies ...................................................................... 174 AKTIWITEIT 111: Taal in konteks ................................................................... 174 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 175

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

JAARPLAN Kwartaal

Eenheid

Datum begin

Datum voltooi

1. Voëlvry 2. Kou-kou 1

3. Swem of sink 4. Diere-avonture 5. Familie 6. Kreatiewe kreature 7. Sportsterre

8. Grille en giere 9. Seisoene 10. Ruimtereisigers 11. Merkwaardige motors

12. Pot vol goud 13. Wonderlike weer 14. As ek groot is ... 15. O, genade! ’n Gogga! 16. Sjokolade

17. Hartsake 18. Vakansietyd

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

EENHEID 1: Voëlvry LEERDOELWITTE Luister en praat • Gesels oor tuinvoëls • Maak voorspellings op grond van ’n titel • Beantwoord vrae oor luisterteks Lees en kyk • Leesstrategie: Gebruik kontekstuele leidrade • Lees met begrip • Maak opsommings Skryf • Skryf jou eie storie Taalstrukture en -konvensies • Sinsoorte, tydsvorme, ontkenning, woorde met d/t; v/f; afkortings, kappies en deeltekens, lettergrepe en klankgrepe, leestekens INLEIDING In hierdie eenheid word daar na verskillende voëls gekyk. Daar is ’n luisterstorie oor ’n pou wat ’n beloning kry, ’n leesteks oor onwelkome duiwe en ’n gedig oor trekkende swaeltjies. Die hooftekssoort wat in eenheid 1 gedek word, is kort stories (luister, lees en skryf). Jy gaan ook die geleentheid kry om kreatief te raak deur jou eie storie te skryf. VIR DIE NUUSKIERIGES Gaan besoek die volgende webwerf. Daar is oulike idees van hoe om jou eie voëltjievoerder te maak, om sodoende voëls na jou tuin te lok. http://thewildsideblog.com/diy-bird-feeders-easy-cheap-and-fun-forkids-adults/ WOORDESKAT lok beloon verwaarloos

nederig katterig

ydel verpand

krys vaart

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Les 1: Luister en praat Gesels Gesels oor die volgende vrae wat handel oor die voëls in jou tuin: Hoeveel verskillende soorte voëls het jy al in jou tuin gesien? 1. Wat dink jy eet die voëls in die tuin? 2. Hoe kan mens voëls na jou tuin toe lok? 3. Wat dink jy kan ’n gevaar wees (vyande) vir die voëls in jou tuin? AKTIWITEIT 1: Luisterbegrip Pre-luister: Die storie waarna jy gaan luister, is “Pou verdien ’n beloning”. 1. Wat dink jy gaan Pou doen om ’n beloning te kry? 2. Wat kan die beloning moontlik wees? 3. Het jy al ’n pou gesien? Kan jy onthou watter kleure sy vere is? Luister: Luister na die storie wat die fasiliteerder gaan voorlees. Post-luister: Beantwoord mondelings die volgende vrae wat handel oor die storie. 1. Beskryf hoe Pou gelyk het voor die fee hom verander het. 2. Waarmee was Pou besig toe Mia daar verby gevlieg het? 3. Beskryf iemand se gedrag wat haastig is. 4. Vir wie het Mia gevlug? 5. Hoekom dink jy wou Safras vir Mia gevang het? 6. Watter slim plan het Pou gehad? 7. Wat was Pou se beloning? 8. Het Pou nederig gebly? Verduidelik waarom jy so sê. 9. Wat van Pou het nie verander nie? Wat gebeur elke keer as hy daarna kyk? 10. Dink jy dit is reg om te spog indien jy mooier, slimmer of ryker is as iemand anders? Wat is die regte ding om te doen?

(3) (1) (1) (1) (1) (1) (2) (2) (2) (2) [16]

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Les 2: Lees en kyk Leesbegrip Pre-lees: Lees die sinne uit die teks en sê waaroor jy dink die storie gaan: 1. Maar die duiwe het elke keer al die saadjies opgepik. 2. Dít wou die sokkerklub darem nie doen nie. 3. Dit bewys dat swart katte nie altyd ongeluk bring nie. Leesteks 1 (storie)

Katterige voëlverskrikkers Die duiwe vlieg deesdae groot draaie om ’n sokkerveld in die suide van Johannesburg. Die gras op die veld word deur baie goeie “duiweverskrikkers” opgepas: kwaai swart katte met groot blink oë. Eintlik kan die kwaai katte nie eers ’n vlieg seermaak nie, want hulle is van karton gemaak. Met albasters vir oë! Die sokkerveld was baie verwaarloos en die sokkerklub wou nuwe gras op hulle veld aanplant, maar die duiwe het elke keer al die saadjies opgepik. Die klub het alles probeer om die duiwe weg te hou: gaspistole wat harde klapgeluide maak, outydse voëlverskrikkers, wit vlaggies en watersproeiers, maar alles verniet. Iemand het glad gesê hulle moet die duiwe skiet of met gif doodmaak. Dít wou die sokkerklub darem nie doen nie. Watter gevare sou dit nie inhou nie? Toe kry iemand wat baie van voëls weet die goeie plan van die swart katte. Hy het gesien hoe bang sy eie mak duiwe vir die bure se swart kat was. Die kartonkatte is toe oral op die veld gesit. Hulle word ook rondgeskuif om die duiwe verder om die bos te lei. Wonder bo wonder werk die plan baie goed en almal is baie in hulle skik. Die gras het intussen mooi begin toegroei en die veld is amper weer reg om gebruik te word. En dit alles net oor swart kartonkatte! Meer mense moet dit doen. Dit bewys dat swart katte nie altyd ongeluk bring nie. Ek wonder darem of die voëls nie later sal agterkom dat hulle nie regte katte is nie …

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Lees: Lees die storie en beantwoord dan die vrae in jou werkboek. Post-lees: Beantwoord die vrae wat handel oor leesteks 1 1. Verduidelik die verskil tussen letterlike en figuurlike taalgebruik. 2. Word die woord “Katterige” in die titel van die storie letterlik of figuurlik gebruik. Verduidelik jou antwoord. 3. Waarom was die duiwe vir die sokkerklub ’n probleem? 4. Watter tegnieke, om van die duiwe ontslae te raak, was nie aanvaarbaar vir die sokkerklub nie? 5. Waarom dink jy moet mens nie die duiwe vergiftig nie? Watter gevare kan dit vir ander diere inhou? 6. Waar het die idee ontstaan om swart katte te gebruik om die duiwe weg te hou? 7. Wat beteken die idioom: jy lei iemand om die bos? 8. Waarom word daar gesê dat swart katte ongeluk bring? Skryf van die bygelowe neer wat sommige mense oor swart katte het. 9. Dink jy die duiwe sal wel agterkom dat die katte nie regte katte is nie? Aan watter plan kan jy dink om die duiwe dan weg te hou?

(2) (2) (1) (2) (1) (1) (1) (2) (2) [14]

’n Lofgedig vir die pikkewyn Hierdie vreemde voëls in hul deftige klere waggel soos bere, Maar wanneer hulle die ysige see bereik, sien jy hoe vinnig hulle duik! Hulle lied klink soos ’n donkie se bulk, hulle kan nie sweef of vlieg nie, En tog kom hulle baie goed oor die weg – het jy nog nie gesien nie? Hul vere hou die water uit, hul vet hou hulle knus, Hul vlerke maak perfekte spane – kyk maar gerus! Hul sterte hou hul op die regte pad, hulle rem met albei voete, So bly hulle sonder moeite op die regte roete. (Aangepas – Robin Bernard)

AKTIWITEIT 2: Hardoplees Lees die gedig “’n Lofgedig vir die pikkewyn” hardop. Kyk na die rubriek voor jy lees, sodat jy weet waarvoor daar punte toegeken gaan word.

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Rubriek vir hardoplees Kriteria Uitspraak en volume

Tempo en vloeiendheid

Stemtoon

Pousering

Oogkontak

1 Sukkel om meeste woorde uit te spreek. Lees te sag.

2 Sukkel om heelwat woorde uit te spreek. Redelike volume.

Lees rukkerig en groepeer woorde verkeerd saam.

Lees meer vloeiend, maar ignoreer baie leestekens.

3 Meeste woorde word korrek uitgespreek. Lees hard genoeg. Groepeer woorde korrek, maar lees te vinnig of stadig.

Geen wisseling in stemtoon nie.

Wissel een of twee keer stemtoon af.

Wissel stemtoon af, maar nie na gelang van die gedig nie.

Daar word glad nie pouseer nie. Neem geen leestekens in ag nie.

Daar word pouseer, maar op die verkeerde plekke.

Pousering kom meestal op die regte plekke voor.

Geen oogkontak word gemaak nie. Leerder hou sy/ haar oë op die teks.

Die leser kyk een of twee keer op terwyl hy/sy lees.

Opbouende terugvoer aan leerder:

Die leser kyk soms op, maar sukkel om dit natuurlik te doen en verloor die plek in die teks.

4 Lees hoorbaar en al die woorde word korrek uitgespreek. Lees teen die regte tempo en neem alle leestekens in ag. Lees met gevoel en wissel stemtoon af soos gepas by die gedig. Perfekte pousering wat begrip van die leestekens toon. Die leser maak gemaklik oogkontak met die ‘gehoor’ en verloor nie die plek in die teks nie.

Totaal: _______ 20

(Maak ’n afskrif van die rubriek en plak dit in jou werkboek)

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Leesteks 2 (gedig) Lewe op die wind Van Oktober tot Maart duik ons met ’n vaart deur Afrika se lug en slaan ons bollemakiesie in ons vlug. Soms sit ons soet in ’n ry, soms gaan soek ons klei om ons nessies mee te plak - nie op ’n tak sommer onder die mense se dak! Maar aan net een land kan ons nie ons hart verpand. As die koue ons laat ril, weet ons wat ons wil: Ons swiep oor die see, ons ry op die wind tot ons die somer en die son weer vind. Leesbegrip

Post-lees: Beantwoord die vrae wat handel oor leesteks 2. 1. Uit hoeveel versreëls bestaan die gedig? 2. Watter soort voëltjie word in die gedig beskryf? Hoe weet jy dit? 3. Waarom is die voëltjies net in Afrika van Oktober tot Maart? 4. Noem die twee dinge waarmee die voëltjies hulle besig hou. 5. Wat beteken reël 11 en 12? 6. Wat is dit wat die voëltjies “wegjaag”? 7. Wat sal met hulle gebeur indien hul nie na warm lande trek nie? 8. Gaan vind uit na watter vasteland die voëltjies in die winter trek.

(1) (2) (1) (2) (2) (1) (2) (1) [12]

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 3: Opsomming Skryf ’n opsomming van leesteks 1 (“Katterige voëlverskrikkers”) in jou werkboek. Die opsomming mag nie langer as 30 woorde wees nie. Instruksies: 1. Onderstreep eers al die hoofgedagtes in die leesstuk. 2. Skryf nou al die hoofgedagtes neer op rofwerk papier 3. Tel die woorde, as dit te veel is kyk of jy nie van die woorde kan minder maak nie. 4. Skryf nou die finale poging in jou werkboek neer. Les 3: Taalstrukture en -konvensies Ontkennende vorm • In Afrikaans kom die dubbel nie voor bv.: Die swaeltjies trek weg. Die swaeltjies trek nie weg nie. • Sekere woorde verander: - iemand – niemand ... nie - iets – niks ... nie - altyd – nooit ... nie - nog – nie meer ... nie - moet – moenie ..... nie - êrens – nêrens ... nie - al ooit – nog nooit ... nie - een – geen ... nie - al – nog nie ... nie - ooit – nooit ... nie Sinsoorte Soort sin Stelsin Vraagsin Uitroepsin Bevelsin

Leestekens Punt (.) Vraagteken (?) Uitroepteken (!) Uitroepteken/punt (! / .)

Voorbeeld Die voëltjie eet saad. Waarheen trek die swaeltjies? My papegaai vlieg weg! Gaan maak die voëlhok skoon! Gee vir die voëltjies water.

Tydsvorme • Teenwoordige tyd: Die swaeltjie trek. • Verlede tyd: Die swaeltjie het getrek. • Toekomende tyd: Die swaeltjie sal trek.

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 4: Taal in konteks 1. Skryf die twee onderstreepte sinne in leesteks 1 (“Katterige voëlverskrikkers”) oor in die ontkennende vorm.

(2)

2. Die sokkerveld was baie verwaarloos. a) Skryf die sin oor in die teenwoordige tyd. b) Skryf die sin oor in die toekomende tyd.

(1) (1)

3. Gebruik die storie “Katterige voëlverskrikkers” en skryf voorbeelde neer, uit die teks, van die volgende soorte sinne: a) Stelsin (1) b) Vraagsin (1) c) Uitroepsin (1) 4. Skryf die volgende woorde in jou werkboek en vul ’n f of v reg in: a) __aart b) A__rika c) __lug d) __erpand e) gi__ f) geskui__ g) __ind h) wy__ie (9) 5. Skryf die volgende woorde in jou werkboek en vul d of t reg in: a) Maar__ b) lan__ c) gron__ d) sokkervel__ e) ster__ f) ieman__ g) soe__ h) swar__

(9) [25]

Les 4: Skryf en aanbied Hoofletters Hoofletters kom voor: • Aan die begin van ’n sin: Die voëltjie sit op haar nes. • Eiename: bv. Bert het ’n papegaai en sy naam is Pollie. • Name van plekke, riviere, berge: Die mooiste voëls in Pretoria, is aan die voet van die Magaliesberg. Hulle drink water uit die Apiesrivier. Leestekens Leestekens help ons om sinne beter te verstaan en makliker te lees: • Punt: aan die einde van ’n sin en na sommige afkortings. • Komma: tussen twee of meer s.nw. en voor die voegwoorde “maar” en “want”. • Vraagteken: aan die einde van ’n vraagsin. • Uitroepteken: na bevele, uitroepe of woorde wat mense se gevoel uitbeeld.

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 5: Taal in konteks Skryf die paragraaf oor in jou werkboek met die regte leestekens elke keer as hy ’n wyfiepou sien wie se vere nog steeds bruin is waaier hy sy stert oop want hy is mos baie mooier as sy Wat het nie verander nie Pou se pote elke keer as hy na sy pote kyk en sien hoe lelik hulle is laat hy sy stert sak en krys: “Help“

Jy het nou die storie “Pou verdien ’n beloning” gehoor. Kom ons kyk hoe moet ’n storie lyk. Kenmerke van ’n storie ’n Storie bestaan uit drie dele en elke deel word in sy eie paragraaf geskryf: • Inleiding: Dit is die begin van die storie – WIE is die karakters en WAAR vind dit plaas? • Hoofinhoud: Dit is middel van die storie – WAT gebeur in die storie (gewoonlik ’n probleem) • Slot: Die einde van die storie – HOE word die probleem opgelos? Om ons te help om ’n storie te skryf en om ons gedagtes neer te pen, gebruik ons ’n breinkaart. Dit help om dit wat ons dink net in kort neer te skryf sodat as ons die storie begin ons daarna kan kyk om ons te help om nie deurmekaar te raak nie en ook om dit in logiese volgorde te skryf. Kopkaart/breinkaart Teken ’n soortgelyke breinkaart om jou storie te beplan:

1. Wie

2. Waar

- Jou karakters - Eienskappe, voorkoms

- Waar gebeur storie - Beskryf omgewing

Titel

(naam) 4. Hoe oplos

- Hoe probleem oplos - Logies/onverwags

3. Wat

- Gebeure - Gewoonlik probleem

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 6: Skryf ’n storie Jy gaan jou eie storie skryf! • Jou hoofkarakter moet ’n voël wees. • Dit mag ’n fantasieverhaal, ’n avontuur of ’n ware verhaal wees. • Jou storie moet uit drie dele bestaan (lees “kenmerke van ’n storie”). • Jou storie moet 150 tot 160 woorde lank wees en dit moet uit verskillende paragrawe bestaan. Pre-skryf: 1. Besluit watter tipe storie jy gaan skryf. 2. Teken ’n kopkaart om jou storie te beplan. 3. Dink aan ’n goeie titel vir jou storie. Skryf: 1. Begin deur jou storie op rofwerkpapier te skryf. 2. In jou Inleiding (die eerste paragraaf) stel jy jou karakters bekend. Wie is hulle, hoe lyk hulle en hul eienskappe. Beskryf ook waar jou storie afspeel. 3. Verduidelik in jou hoofinhoud (tweede paragraaf) wat met jou karakter gebeur, ’n moontlike probleem of struikelblok. 4. In jou slot (laaste paragraaf) moet die storie op ’n hoogtepunt eindig. Die probleem moet opgelos word. Post-skryf: 1. Lees jou storie en maak seker dat daar geen spel- of taalfoute is nie. 2. Maak die storie sin? 3. Bestaan jou storie uit paragrawe? 4. Gebeur daar iets interessant? 5. Skryf jou storie netjies oor in jou werkboek.

SKRYFPROSES Beplan (Kopkaart)

Skryf 1ste weergawe op rofwerkpapier

Proeflees (kyk vir foute)

Hersien/redigeer (maak foute reg)

Skryf finale weergawe (netjies)

Les 5: Taalstrukture en -konvensies Kappies ’n Kappie word op ’n vokaal geplaas om aan te dui dat die klank lank uitgespreek word bv. nêrens. Deelteken • Deeltekens word gebruik om ’n ekstra lettergreep aan te dui bv. le – ë • Of as die woord verkeerd uitgespreek kan word geëet.

Handleiding G05 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Lettergrepe • Oop lettergreep: Die lettergreep eindig op ’n vokaal. • Geslote lettergreep: Die lettergreep eindig op ’n konsonant. Klankgrepe ’n Woord word opgedeel soos mens dit hoor/sê bv. papegaai – pa / pi / gaai AKTIWITEIT 7: Taal in konteks

1. Afkortings Gee afkortings vir die volgende woorde (gebruik ’n woordeboek indien jy onseker is): a) dit wil sê e) Maandag b) Meneer f) asseblief c) mevrou g) Afrikaans d) ensovoorts h) dominee (8) 2. Kappies en deeltekens Skryf die sinne oor en plaas ’n deelteken of kappie op die regte letter: a) Die miljoener gaan more op ’n wereldreis. b) Hy is opsoek na ’n tropiese voel wat sy dogter graag wil he en mens kry dit nerens in SA nie. c) Die voel eet tropiese vrugte en dit beinvloed die kleur van sy oe. 3.

Lettergrepe en klankgrepe Teken die tabel oor in jou boek. Verdeel elke woord in ’n klankgreep en lettergreep. Dui aan of die lettergreep oop of geslote is.

bv. katte

Klankgreep (hoe dele van ’n woord klink)

Lettergreep (dele van woord soos geskryf)

Ka-ti

Kat – te (geslote, oop)

(12)

albaster outydse duiwe hulle [29]