Gr 5-Eerste Addisionele Taal-Fasiliteerdersgids by Impaq

Í2’È-E-EAT-FG01,Î 1

A T -

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL FASILITEERDERSGIDS

Graad 5

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Fasiliteerdersgids

Aangepas vir KABV

O Barendse L van Niekerk

1 9 0 5 - E - E AT- F G 0 1

Í3%È-E-EAT-FG01)Î

Graad 5

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE ��13 VOORWOORD ��14 JAARPLAN ��20 EENHEID 1: Week 1 – 2...........................................................................................................................21 Les 1: Al om die wêreld............................................................................................................................................. 21 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ��22 Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie..........................................................................................................22 Aktiwiteit 2: Beantwoord die vrae......................................................................................................24 Aktiwiteit 3: Vertel die storie oor........................................................................................................25 Aktiwiteit 4: Lees hardop.......................................................................................................................26 Aktiwiteit 5: Lettergrepe en klankgrepe..........................................................................................27 Aktiwiteit 6: Dra ’n gedig voor..............................................................................................................29 AFDELING 2: LEES EN KYK ��30 Aktiwiteit 7: Lees ’n storie .....................................................................................................................30 Aktiwiteit 8: Vertel die storie oor........................................................................................................32 Aktiwiteit 9: Beantwoord vrae............................................................................................................33 Aktiwiteit 10: Gebruik ’n woordeboek..............................................................................................33 Aktiwiteit 11: Maak jou eie woordeboek.........................................................................................36 Aktiwiteit 12: Selfstandige naamwoorde.........................................................................................37 Aktiwiteit 13: Taalspeletjie....................................................................................................................39 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ��39 Aktiwiteit 14: Skryf oor ’n ervaring....................................................................................................39 Aktiwiteit 15: Wat dink jy van die storie?........................................................................................41 Aktiwiteit 16: Meervoud en verkleining..........................................................................................41 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ��44 Aktiwiteit 17: Afleidings en samestellings......................................................................................44 Aktiwiteit 18: Werkwoorde en voegwoorde..................................................................................46 Aktiwiteit 19: ei-/y-woorde en afkortings......................................................................................47 Aktiwiteit 20: Speltoets...........................................................................................................................49 Aktiwiteit 21: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................49 EENHEID 1: Week 3 – 4...........................................................................................................................50 Les 2: Familiestreke ��50 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ��51 Aktiwiteit 22: Gesels met ander ..........................................................................................................51 Aktiwiteit 23: Voornaamwoorde.........................................................................................................51 Aktiwiteit 24: Gee ’n verslag..................................................................................................................54 Aktiwiteit 25: Lees hardop ....................................................................................................................54 Aktiwiteit 26: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................57 Aktiwiteit 27: Volg instruksies.............................................................................................................58 AFDELING 2: LEES EN KYK ��59 Aktiwiteit 28: Lees ’n inligtingsteks...................................................................................................59 Aktiwiteit 29: Dink na oor die teks.....................................................................................................61 Aktiwiteit 30: Lees ’n inligtingsteks...................................................................................................61 Aktiwiteit 31: Leestekens en skryftekens (koppelteken).........................................................63 Aktiwiteit 32: Selfstandige naamwoorde.........................................................................................66 SECTION 1:

SECTION 2:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 33: Selfstandige lees............................................................................................................66 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ��67 Aktiwiteit 34: Bywoorde.........................................................................................................................67 Aktiwiteit 35: Skryf ’n verslag .............................................................................................................69 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ��69 Aktiwiteit 36: Verkleining.......................................................................................................................69 Aktiwiteit 37: Afleidings en samestellings......................................................................................70 Aktiwiteit 38: f-/v-woorde.....................................................................................................................71 Aktiwiteit 39: Hersiening........................................................................................................................73 Aktiwiteit 40: Speltoets...........................................................................................................................74 Aktiwiteit 41: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................74

EENHEID 1: Week 5 – 6...........................................................................................................................75 Les 3: Vriende is kosbaar.......................................................................................................................................... 75 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ��76 Aktiwiteit 42: Luister na ’n storie.......................................................................................................76 Aktiwiteit 43: Beantwoord vrae..........................................................................................................78 Aktiwiteit 44: Rolspeel.............................................................................................................................78 Aktiwiteit 45: Lees hardop ....................................................................................................................80 Aktiwiteit 46: Direkte en indirekte rede..........................................................................................81 Aktiwiteit 47: Vertel jou eie nuus........................................................................................................84 AFDELING 2: LEES EN KYK ��84 Aktiwiteit 48: Lees ’n storie met dialoog.........................................................................................84 Aktiwiteit 49: Som die storie op..........................................................................................................85 Aktiwiteit 50: Meervoud en verkleining..........................................................................................86 Aktiwiteit 51: Lees dagboekinskrywings.........................................................................................88 Aktiwiteit 52: Dink na oor die storie.................................................................................................89 Aktiwiteit 53: Sinonieme en antonieme...........................................................................................89 Aktiwiteit 54: Selfstandige lees............................................................................................................90 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ��91 Aktiwiteit 55: Skryf ’n boodskap.........................................................................................................91 Aktiwiteit 56: Byvoeglike naamwoorde...........................................................................................92 Aktiwiteit 57: Skryf ’n dagboekinskrywing....................................................................................95 Aktiwiteit 58: Skryf ’n paragraaf.........................................................................................................95 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ��96 Aktiwiteit 59: Bevelsinne en woorde wat op d/t eindig............................................................96 Aktiwiteit 60: Speltoets...........................................................................................................................98 Aktiwiteit 61: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................98 SESECTION 1:

SECTION 2:

SECTION 3:

SECTION 4:

EENHEID 1: Week 7 – 8...........................................................................................................................99 Les 4: Maak dit self...................................................................................................................................................... 99 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 100 Aktiwiteit 62: Luister na en volg instruksies..............................................................................100 Aktiwiteit 63: Verduidelik ’n proses................................................................................................101 Aktiwiteit 64: Speel ’n taalspeletjie.................................................................................................102 Aktiwiteit 65: Versamelname.............................................................................................................103 Aktiwiteit 66: Lees hardop..................................................................................................................104 SECTION 1:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 2: LEES EN KYK �� 104 Aktiwiteit 67: Lees instruksies..........................................................................................................104 Aktiwiteit 68: Beantwoord vrae.......................................................................................................106 Aktiwiteit 69: Werkwoorde ...............................................................................................................107 Aktiwiteit 70: Tydsvorme....................................................................................................................109 Aktiwiteit 71: Selfstandige lees.........................................................................................................111 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 111 Aktiwiteit 72: Skryf instruksies........................................................................................................111 Aktiwiteit 73: Skryf ’n verslag oor die proses.............................................................................112 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 112 Aktiwiteit 74: Meervoud en verkleining.......................................................................................112 Aktiwiteit 75: Bedrywende en lydende vorm.............................................................................114 Aktiwiteit 76: Skryftekens: Die deelteken....................................................................................117 Aktiwiteit 77: Speltoets........................................................................................................................119 Aktiwiteit 78: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................119 SECTION 2:

SECTION 4:

SECTION

EENHEID 1: Week 9 – 10..................................................................................................................... 120 Les 5: Dieremaniere................................................................................................................................................. 120 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 121 Aktiwiteit 79: Luister na ’n gedig.....................................................................................................121 Aktiwiteit 80: Dra ’n gedig voor........................................................................................................122 Aktiwiteit 81: Speel ’n taalspeletjie.................................................................................................123 Aktiwiteit 82: Lees hardop..................................................................................................................123 Aktiwiteit 83: Sinonieme en antonieme........................................................................................124 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 126 Aktiwiteit 84: Vokale en konsonante..............................................................................................126 Aktiwiteit 85: Rym en ritme...............................................................................................................127 Aktiwiteit 86: Vergelykings.................................................................................................................130 Aktiwiteit 87: Lees ’n gedig.................................................................................................................131 Aktiwiteit 88: Geslag..............................................................................................................................134 Aktiwiteit 89: Dink na oor tekste.....................................................................................................135 Aktiwiteit 90: Meervoud en verkleining.......................................................................................136 Aktiwiteit 91: Selfstandige lees.........................................................................................................137 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 137 Aktiwiteit 92: Skryf ’n gedig...............................................................................................................137 Aktiwiteit 93: Skryf oor gedigte .......................................................................................................138 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 138 Aktiwiteit 94: Byvoeglike naamwoorde........................................................................................138 Aktiwiteit 95: Werk met sinne...........................................................................................................141 Aktiwiteit 96: Hersiening.....................................................................................................................141 Aktiwiteit 97: Speltoets........................................................................................................................142 Aktiwiteit 98: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................143 SECTION 1:

SECTION 3:

SECTION ON 4:

EENHEID 2: Week 1 – 2........................................................................................................................ 144 Les 6: Spoke opjaag.................................................................................................................................................. 144 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 145 Aktiwiteit 99: Luister na ’n storie....................................................................................................145 SECTION 1:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 100: Lees hardop...............................................................................................................148 Aktiwiteit 101: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................148 Aktiwiteit 102: Vertel jou eie nuus..................................................................................................149 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 149 Aktiwiteit 103: Lees ’n storie ............................................................................................................149 Aktiwiteit 104: Homonieme en homofone...................................................................................151 Aktiwiteit 105: Lees resensies...........................................................................................................154 Aktiwiteit 106: Skryftekens: Die kappie........................................................................................158 Aktiwiteit 107: Voornaamwoorde ..................................................................................................159 Aktiwiteit 108: Meervoude ................................................................................................................160 Aktiwiteit 109: Direkte en indirekte rede ...................................................................................162 Aktiwiteit 110: Voorvoegsels en agtervoegsels..........................................................................162 Aktiwiteit 111: Selfstandige lees......................................................................................................165 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 166 Aktiwiteit 112: Skryf ’n storie............................................................................................................166 Aktiwiteit 113: Skryf ’n boekresensie............................................................................................167 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 168 Aktiwiteit 114: Tydsvorme.................................................................................................................168 Aktiwiteit 115: Hersiening..................................................................................................................168 Aktiwiteit 116: Speltoets.....................................................................................................................169 Aktiwiteit 117: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................170 SECTION 2:

ON 3: vSECTION 3:

SECTION 4:

SECTION ON 4:

EENHEID 2: Week 3 – 4........................................................................................................................ 171 Les 7: Vreemde gediertes...................................................................................................................................... 171 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 172 Aktiwiteit 118: Luister na ’n inligtingsteks..................................................................................172 Aktiwiteit 119: Sorteer die diere......................................................................................................173 Aktiwiteit 120: Teken en benoem....................................................................................................175 Aktiwiteit 121: Lees hardop...............................................................................................................176 Aktiwiteit 122: Dra ’n gedig voor.....................................................................................................176 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 178 Aktiwiteit 123: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................178 Aktiwiteit 124: Skryftekens: Die afkappingsteken...................................................................180 Aktiwiteit 125: Bywoorde...................................................................................................................181 Aktiwiteit 126: Woordorde in sinne...............................................................................................182 Aktiwiteit 127: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................186 Aktiwiteit 128: Woordsoorte: Voornaamwoorde......................................................................188 Aktiwiteit 129: Selfstandige lees......................................................................................................190 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 190 Aktiwiteit 130: Gee ’n beskrywing...................................................................................................190 Aktiwiteit 131: Maak ’n plakkaat.....................................................................................................191 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 192 Aktiwiteit 132: Hersiening..................................................................................................................192 Aktiwiteit 133: Speltoets.....................................................................................................................195 Aktiwiteit 134: Skryf in jou eie woordeboek .............................................................................195 SECTION 1:

SECTION 2: SECTION 2:

SECTION 4: SECTION 4:

SECTION ON 4:

EENHEID 2: Week 5 – 6........................................................................................................................ 196 © Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Les 8: Tussen die sterre.......................................................................................................................................... 196 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 197 Aktiwiteit 135: Luister na ’n storie..................................................................................................197 Aktiwiteit 136: Hervertel die storie................................................................................................200 Aktiwiteit 137: Organiseer inligting...............................................................................................200 Aktiwiteit 138: Lees hardop...............................................................................................................200 Aktiwiteit 139: Dra ’n gedig voor.....................................................................................................201 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 202 Aktiwiteit 140: Lees ’n storie.............................................................................................................202 Aktiwiteit 141: Meervoud en verkleining.....................................................................................204 Aktiwiteit 142: Leestekens: Die dubbelpunt...............................................................................205 Aktiwiteit 143: Byvoeglike naamwoorde en bywoorde.........................................................206 Aktiwiteit 144: Lees ’n gedig..............................................................................................................207 Aktiwiteit 145: Tydsvorme.................................................................................................................208 Aktiwiteit 146: Selfstandige lees......................................................................................................210 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 210 Aktiwiteit 147: Skryf ’n storie............................................................................................................210 Aktiwiteit 148: Skryf ’n dialoog........................................................................................................211 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 212 Aktiwiteit 149: Hersiening..................................................................................................................212 Aktiwiteit 150: Speltoets.....................................................................................................................214 Aktiwiteit 151: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................214 SECTION 1:

SECTION 2: SECTION 2: SECTION 2:

SEC

TION 3:

SECTION 4: TION 4:

EENHEID 2: Week 7 – 8........................................................................................................................ 215 Les 9: Net vir pret �� 215 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 216 Aktiwiteit 152: Luister na en volg instruksies............................................................................216 Aktiwiteit 153: Gee instruksies.........................................................................................................217 Aktiwiteit 154: Lees hardop...............................................................................................................217 Aktiwiteit 155: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................218 Aktiwiteit 156: Vertel jou eie nuus..................................................................................................219 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 219 Aktiwiteit 157: Lees instruksies.......................................................................................................219 Aktiwiteit 158: Ontkenning................................................................................................................221 Aktiwiteit 159: Sinsoorte: vraagsin en vraagwoorde..............................................................224 Aktiwiteit 160: Lees ’n verslag..........................................................................................................225 Aktiwiteit 161: Woordorde ná voegwoorde................................................................................226 Aktiwiteit 162: Dink na oor tekste...................................................................................................229 Aktiwiteit 163: Selfstandige lees......................................................................................................231 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 231 Aktiwiteit 164: Skryf instruksies......................................................................................................231 Aktiwiteit 165: Skryf ’n verslag.........................................................................................................231 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 232 Aktiwiteit 166: Hersiening..................................................................................................................232 Aktiwiteit 167: Speltoets.....................................................................................................................234 Aktiwiteit 168: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................235 SECTION 1: SECTION 1:

SECTION 2:

SECTIONSEC

TI 3:

SECTION 4: N 4:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 3: Week 1 – 2........................................................................................................................ 236 Les 10: Suid-Afrika se oudstes en grootstes �� 236 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 237 Aktiwiteit 169: Luister na ’n inligtingsteks..................................................................................237 Aktiwiteit 170: Teken inligting op ’n kaart aan..........................................................................239 Aktiwiteit 171: Luister na en lewer persoonlike verslae.......................................................240 Aktiwiteit 172: Lees hardop...............................................................................................................241 Aktiwiteit 173: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................242 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 242 Aktiwiteit 174: Lees ’n storie.............................................................................................................242 Aktiwiteit 175: Woorde wat verwar................................................................................................244 Aktiwiteit 176: Lees opsommings...................................................................................................246 Aktiwiteit 177: Leestekens: Die komma........................................................................................249 Aktiwiteit 178: Woordsoorte.............................................................................................................250 Aktiwiteit 179: Selfstandige lees......................................................................................................251 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 252 Aktiwiteit 180: Skryf ’n storie............................................................................................................252 Aktiwiteit 181: Skryf ’n boekresensie............................................................................................253 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 253 Aktiwiteit 182: Hersiening..................................................................................................................253 Aktiwiteit 183: Speltoets.....................................................................................................................255 Aktiwiteit 184: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................255 SECTION 1: SECTION 1: SECTION 1:

SECTION SECTION 2:

SECTION 3: SECTIONSEC

TI 3:

EENHEID 3: Week 3 – 4........................................................................................................................ 256 Les 11: Net een Aarde �� 256 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 257 Aktiwiteit 185: Lewer ’n mondeling...............................................................................................257 Aktiwiteit 186: Lees hardop...............................................................................................................260 Aktiwiteit 187: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................261 Aktiwiteit 188: Vertel eie nuus..........................................................................................................261 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 262 Aktiwiteit 189: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................262 Aktiwiteit 190: Beantwoord vrae.....................................................................................................265 Aktiwiteit 191: Enkelvoudige en veelvoudige sinne................................................................265 Aktiwiteit 192: Samestellings............................................................................................................267 Aktiwiteit 193: Punktuasie.................................................................................................................269 Aktiwiteit 194: Woordsoorte.............................................................................................................269 Aktiwiteit 195: Selfstandige lees......................................................................................................270 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 270 Aktiwiteit 196: Teken ’n grafiek........................................................................................................270 Aktiwiteit 197: Maak ’n opsomming...............................................................................................272 Aktiwiteit 198: Maak ’n plakkaat.....................................................................................................273 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 273 Aktiwiteit 199: Hersiening..................................................................................................................273 Aktiwiteit 200: Speltoets.....................................................................................................................275 Aktiwiteit 201: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................275 SECTION 1:

SSECTION 2:

TI 3:

SECTION 4:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 3: Week 5 – 6........................................................................................................................ 276 Les 12: In ’n magiese wêreld... �� 276 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 277 Aktiwiteit 202: Luister na ’n storie..................................................................................................277 Aktiwiteit 203: Hervertel die storie................................................................................................279 Aktiwiteit 204: Lees hardop...............................................................................................................280 Aktiwiteit 205: Dra ’n gedig voor.....................................................................................................280 Aktiwiteit 206: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................281 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 281 Aktiwiteit 207: Lees ’n storie.............................................................................................................281 Aktiwiteit 208: Tydsvorme.................................................................................................................283 Aktiwiteit 209: Woordsoorte: Telwoorde.....................................................................................285 Aktiwiteit 210: Lees gedigte...............................................................................................................286 Aktiwiteit 211: Beantwoord vrae.....................................................................................................289 Aktiwiteit 212: Woordorde.................................................................................................................290 Aktiwiteit 213: Afkortings...................................................................................................................291 Aktiwiteit 214: Direkte en indirekte rede....................................................................................292 Aktiwiteit 215: Selfstandige lees......................................................................................................293 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 293 Aktiwiteit 216: Skryf ’n storie............................................................................................................293 Aktiwiteit 217: Skryf ’n dagboekinskrywing...............................................................................294 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 294 Aktiwiteit 218: Hersiening..................................................................................................................294 Aktiwiteit 219: Speltoets.....................................................................................................................296 Aktiwiteit 220: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................296 SECTION 1:

SSECTION 2: SECTION 2:

SECTION 3:

TI 3:

SECTION 4:

EENHEID 3: Week 7 – 8........................................................................................................................ 297 Les 13: Op die silwerskerm �� 297 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 298 Aktiwiteit 221: Gesels met ander.....................................................................................................298 Aktiwiteit 222: Lees hardop...............................................................................................................299 Aktiwiteit 223: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................300 Aktiwiteit 224: Vertel jou eie nuus..................................................................................................300 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 300 Aktiwiteit 225: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................300 Aktiwiteit 226: Beantwoord vrae.....................................................................................................303 Aktiwiteit 227: Saamgestelde sinne................................................................................................304 Aktiwiteit 228: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................305 Aktiwiteit 229: Ontkenning................................................................................................................307 Aktiwiteit 230: Woordsoorte.............................................................................................................307 Aktiwiteit 231: Bedrywende en lydende vorm..........................................................................308 Aktiwiteit 232: Selfstandige lees......................................................................................................308 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 309 Aktiwiteit 233: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................309 Aktiwiteit 234: Skryf ’n fliekresensie.............................................................................................310 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 310 SECTION 1:

SECTION 1:

SSSECTION 2:

ION 3:

SECTION 4:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 235: Hersiening..................................................................................................................310 Aktiwiteit 236: Speltoets.....................................................................................................................312 Aktiwiteit 237: Skryf in jou eie woordeboek .............................................................................312

EENHEID 3: Week 9 – 10..................................................................................................................... 313 Les 14: Toneelspeel �� 313 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 314 Aktiwiteit 238: Gesels met ander.....................................................................................................314 Aktiwiteit 239: Voer ’n toneelstuk op.............................................................................................315 Aktiwiteit 240: Lees hardop...............................................................................................................317 Aktiwiteit 241: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................318 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 318 Aktiwiteit 242: Lees ’n toneelstuk...................................................................................................318 Aktiwiteit 243: Beantwoord vrae.....................................................................................................321 Aktiwiteit 244: Dink na oor tekste...................................................................................................323 Aktiwiteit 245: Die los en vas skryf van woorde.......................................................................324 Aktiwiteit 246: Tydsvorme (werkwoordtye)..............................................................................327 Aktiwiteit 247: Direkte en indirekte rede....................................................................................328 Aktiwiteit 248: Selfstandige lees......................................................................................................328 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 329 Aktiwiteit 249: Skryf ’n dialoog........................................................................................................329 Aktiwiteit 250: Maak ’n uitnodiging...............................................................................................329 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN-KONVENSIES �� 330 Aktiwiteit 251: Hersiening .................................................................................................................330 Aktiwiteit 252: Speltoets.....................................................................................................................333 Aktiwiteit 253: Skryf in jou eie woordeboek .............................................................................333 SECTION 1: SECTION 1:

SECTION 2: v

SSECTION 2:

TI 3: SECTION 3:

SECTION 4:

SECSECTION 4:

EENHEID 4: Week 1 – 2........................................................................................................................ 334 Les 15: Helde, gode en pratende diere �� 334 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 335 Aktiwiteit 254: Luister na ’n storie..................................................................................................335 Aktiwiteit 255: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................338 Aktiwiteit 256: Lees hardop...............................................................................................................338 Aktiwiteit 257: Vertel jou eie nuus..................................................................................................339 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 339 Aktiwiteit 258: Lees ’n storie.............................................................................................................339 Aktiwiteit 259: Beantwoord vrae.....................................................................................................341 Aktiwiteit 260: Woordsoorte: Tussenwerpsels..........................................................................342 Aktiwiteit 261: Los woordraaisels op............................................................................................343 Aktiwiteit 262: Verkortings en akronieme...................................................................................343 Aktiwiteit 263: Tydsvorme.................................................................................................................344 Aktiwiteit 264: Enkelvoudige en saamgestelde sinne.............................................................345 Aktiwiteit 265: Woordsoorte.............................................................................................................346 Aktiwiteit 266: Werkwoorde..............................................................................................................347 Aktiwiteit 267: Selfstandige lees......................................................................................................347 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 348 Aktiwiteit 268: Skryf ’n verslags.......................................................................................................348 SECTION 1: SECTION 1SECTION 1:

SECTION 3:

TI 3: SECTION 3:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 269: Skryf ’n storie............................................................................................................348 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 349 Aktiwiteit 270: Hersiening..................................................................................................................349 Aktiwiteit 271: Speltoets ....................................................................................................................351 Aktiwiteit 272: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................351 SECTION 4: SECTION 4:

EENHEID 4: Week 3 – 4 ....................................................................................................................... 352 Les 16: Eureka!.......................................................................................................................................................... 352 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 353 Aktiwiteit 273: Gesels met ander.....................................................................................................353 Aktiwiteit 274: Lees hardop...............................................................................................................354 Aktiwiteit 275: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................355 Aktiwiteit 276: Vertel jou eie nuus..................................................................................................356 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 356 Aktiwiteit 277: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................356 Aktiwiteit 278: Afkortings, akronieme en verkortings...........................................................358 Aktiwiteit 279: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................359 Aktiwiteit 280: Verdubbeling van vokale en konsonante......................................................360 Aktiwiteit 281: Sinsoorte.....................................................................................................................362 Aktiwiteit 282: Ontkenning................................................................................................................363 Aktiwiteit 283: Woordsoorte.............................................................................................................364 Aktiwiteit 284: Werkwoorde..............................................................................................................365 Aktiwiteit 285: Skryftekens................................................................................................................366 Aktiwiteit 286: Selfstandige lees......................................................................................................367 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 367 Aktiwiteit 287: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................367 Aktiwiteit 288: Maak ’n plakkaat.....................................................................................................368 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 369 Aktiwiteit 289: Hersiening..................................................................................................................369 Aktiwiteit 290: Selfstandige lees......................................................................................................370 Aktiwiteit 291: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................370 SECTION 1: SECTION 1SECTION 1:

SECT

ION 2:

TI 3: SECTION 3:

EENHEID 4: Week 5 – 6........................................................................................................................ 371 Les 17: Skurke van die see.................................................................................................................................... 371 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 372 Aktiwiteit 292: Luister na ’n storie..................................................................................................372 Aktiwiteit 293: Vertel ’n storie..........................................................................................................374 Aktiwiteit 294: Dra ’n gedig voor.....................................................................................................375 Aktiwiteit 295: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................375 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 376 Aktiwiteit 296: Lees ’n storie.............................................................................................................376 Aktiwiteit 297: Sinsontleding............................................................................................................378 Aktiwiteit 298: Verbindingswoorde................................................................................................379 Aktiwiteit 299: Woordsoorte.............................................................................................................380 Aktiwiteit 300: Skryftekens................................................................................................................381 Aktiwiteit 301: Lees gedigte...............................................................................................................382 SECTION 1: SESECTION 1:

SECTION 2: v SECT

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 302: Woordsoorte.............................................................................................................384 Aktiwiteit 303: Werkwoorde..............................................................................................................384 Aktiwiteit 304: Selfstandige lees......................................................................................................385 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 385 Aktiwiteit 305: Skryf ’n verslag.........................................................................................................385 Aktiwiteit 306: Skryf ’n resensie......................................................................................................386 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 387 Aktiwiteit 307: Hersiening..................................................................................................................387 Aktiwiteit 308: Speltoets.....................................................................................................................388 Aktiwiteit 309: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................388 SECTION

TI 3: SECTION 3: 3:

ECTION 4:

EENHEID 4: Week 7 – 8........................................................................................................................ 389 Les 18: Ou beskawings........................................................................................................................................... 389 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �� 390 Aktiwiteit 310: Gesels met ander.....................................................................................................390 Aktiwiteit 311: Dra ’n gedig voor.....................................................................................................391 Aktiwiteit 312: Speel ’n taalspeletjie..............................................................................................391 Aktiwiteit 313: Vertel jou eie nuus..................................................................................................392 AFDELING 2: LEES EN KYK �� 392 Aktiwiteit 314: Lees ’n inligtingsteks.............................................................................................392 Aktiwiteit 315: Woordvorming.........................................................................................................395 Aktiwiteit 316: Werk met woorde...................................................................................................396 Aktiwiteit 317: Woordsoorte.............................................................................................................397 Aktiwiteit 318: Sinsoorte.....................................................................................................................398 Aktiwiteit 319: Tydsvorme en bedrywende en lydende vorm............................................398 Aktiwiteit 320: Lees ’n plakkaat.......................................................................................................399 Aktiwiteit 321: Direkte en indirekte rede....................................................................................401 Aktiwiteit 322: Selfstandige lees......................................................................................................401 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED �� 402 Aktiwiteit 323: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................402 Aktiwiteit 324: Maak ’n plakkaat.....................................................................................................402 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �� 403 Aktiwiteit 325: Hersiening..................................................................................................................403 Aktiwiteit 326: Hersiening..................................................................................................................405 Aktiwiteit 327: Speltoets.....................................................................................................................408 Aktiwiteit 328: Skryf in jou eie woordeboek...............................................................................408 SECTION 1:

SECTION 2: v SECT

CTION

SECTION 4: S

SECTION 2:

TI 3: SECTION 3: 3: SECTION 3:

ECTION 4:

WOORDELYSTE �� 409 RUBRIEKE �� 427 WÊRELDKAART EN LEGKAART �� 431 BOEKVERSLAE �� 433 OEFENVRAESTELLE �� 437 BIBLIOGRAFIE �� 451

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

JAARPLAN Werk volgens die jaarplan om seker te maak dat al die werk betyds behandel word sodat leerders goed voorbereid vir toetse en eksamens is. Eenheid

Les

Week

LES 1: Al om die wêreld

1–2

LES 3: Vriende is kosbaar

5–6

LES 2: Familiestreke

3–4

LES 4: Maak dit self

7–8

LES 5: Dieremaniere

9 – 10

LES 6: Spoke opjaag 2

1–2

LES 7: Vreemde gediertes

3–4

LES 8: Tussen die sterre

5–6

LES 9: Net vir pret

7–8

Junie-eksamen

9 – 10

LES 10: Suid-Afrika se oudstes en grootstes

1–2

LES 12: In ’n magiese wêreld ...

5–6

LES 11: Net een Aarde

LES 13: Op die silwerskerm

7–8

LES 14: Toneelspeel

LES 15: Helde, gode en pratende diere 4

LES 16: Eureka!

LES 17: Skurke van die see

9 – 10 1–2 3–4 5–6

LES 18: Ou beskawings

7–8

Novembereksamen

3–4

9 – 10

Datum begin

Datum voltooi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Les 1: Al om die wêreld

Eenheid

EENHEID 1: Week 1 – 2

Vaardighede

Aktiwiteit

Luister en praat Luister na ’n storie

Aktiwiteit 1

Lees hardop

Aktiwiteit 4

Beantwoord vrae

Aktiwiteit 2

Vertel die storie oor

Aktiwiteit 3

Dra ’n gedig voor

Aktiwiteit 6

Vertel jou eie nuus

Aktiwiteit 1

Speel ’n taalspeletjie

Aktiwiteit 13

Vertel die storie oor

Aktiwiteit 8

Lees en kyk

Lees ’n storie

Aktiwiteit 7

Beantwoord vrae

Aktiwiteit 9

Gebruik ’n woordeboek

Aktiwiteit 10

Wat dink jy van die storie?

Aktiwiteit 15

Skryf en aanbied

Skryf oor ’n ervaring

Aktiwiteit 14

Taalstrukture en -konvensies Werk met woorde

Maak en skryf in jou eie woordeboek

Aktiwiteit 11, 21

Lettergrepe en klankgrepe

Aktiwiteit 5

Afleidings en samestellings

Aktiwiteit 17

Werk met sinne

Selfstandige naamwoorde

Aktiwiteit 12

Meervoud en verkleining

Aktiwiteit 13, 16

Werkwoorde en voegwoorde

Aktiwiteit 18

Idiome

Aktiwiteit 15

Spelling en punktuasie Hoofletters

Aktiwiteit 15

ei-/y-woorde

Aktiwiteit 19

Afkortings

Aktiwiteit 19

Speltoets

Aktiwiteit 20

Eenheid

AFDELING 1

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

SECTION 1:

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie 30 minute Interessante feit: Elizabeth Cochrane Seaman (bynaam Nellie Bly) het in November 1989 haar reis om die wêreld begin. Sy het binne 72 dae om die wêreld gereis om te wys dat Jules Verne se Around the World in Eighty Days moontlik is. Sy het 40 070 km gereis. Begin die les met ’n gesprek oor reis (travel). Bespreek die prent op die eerste bladsy van die les in die handleiding.

Leerders gesels saam (vertel eie nuus). • Het hulle al iewers heen gereis? • Het hulle die vakansie iewers heen gegaan? • Watter vorme van vervoer is daar van een land na ’n ander? Leerders behoort aan vervoermiddels te kan dink, al het hulle nog nie gereis nie, byvoorbeeld ’n vliegtuig, trein, bus. • Waarheen wil hulle graag reis? Moedig hulle aan om spontaan te gesels.

Leerders werk in pare (of saam met die fasiliteerder). Elkeen teken ’n tabel met drie kolomme in hul werkboeke (een voorbeeld is gegee): Soorte vakansies See

Soorte vervoer Bus

Lande waarheen ek wil reis

Australië

Gee die leerders 2 minute om die tabel te voltooi. Hulle dink aan soveel woorde as moontlik. Daarna vergelyk die twee leerders hulle tabelle en die een met die meeste woorde wen. Hulle kan daarna noem wat hulle alles neergeskryf het.

Gesels oor die fliek Around the World in 80 Days – wie het dit al gekyk? Dit is gebaseer op die avontuurverhaal Around the World in Eighty Days (1873) deur Jules Verne. Dit gaan oor ’n Britse man wat ’n weddenskap (bet) aangaan dat hy binne 80 dae om die wêreld kan reis. (Dit is nie gebaseer op feite nie; dit is ’n fantasieverhaal.) Verduidelik die luisterproses, hoewel leerders dit behoort te ken. Dit gaan elke keer gebruik word as luisterbegrip getoets word.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Die luisterproses • Lees die teks drie keer voor. Leerders mag die eerste keer net luister. • Hulle moet luister na hoe die woorde uitgespreek word – spreek dus duidelik en hard uit. • Verduidelik moeilike woorde ná die eerste lees. na – to • Lees die teks ’n tweede en derde keer voor, ná – after waartydens die leerders notas mag maak. • Leerders kan die notas in hul werkboeke maak, byvoorbeeld: 9 Januarie 2019

Aktiwiteit 1

Notas Phileas Fogg, 80 dae om wêreld reis £20 000 op die spel ... Antwoorde 1.

Lees die teks. Stop af en toe en gee leerders kans om te voorspel wat gaan gebeur, soos in die teks tussen hakies aangedui. Hulle moet na die feite oplet en notas maak, soos in die luisterproses uiteengesit. Indien moontlik, wys ná die eerste lees ’n wêreldkaart of aardbol (globe) vir die leerders en wys waar die lande in die teks is. Wenk: Phileas word uitgespreek (pronounced) as “Fi-lie-jas”.

Die uitspraak is Afrikaanse klanke.

Om die wêreld Dit is onmoontlik!” sê sy vriend. Phileas Fogg hou daarvan om altyd reg te wees en hierdie keer gaan hy wéér reg wees. “Ek sal jou wys!” sê Phileas. Hy gaan binne 80 dae om die wêreld reis, of hy is £20 000 kwyt. [Dink julle hy gaan dit binne 80 dae maak?] Vroeg die volgende oggend vertrek Phileas en sy reisgenoot, Jean. Phileas het die reis haarfyn beplan – en hulle behoort maklik oor 80 dae terug te wees. Hulle reis met stoomskepe en treine na baie lande – van Londen na Egipte, na Indië en China, na Japan, en San Francisco en New York in Amerika. Langs die pad tel Phileas-hulle baie teëspoed op [Watter soort moeilikheid dink julle het hulle oor hulle pad gekry?] – die polisie dink Phileas is ’n skelm, hulle mis ’n skip of twee, ’n orkaan tref hulle boot ... 80 dae later is hulle terug in Londen. [Dink julle hulle is betyds?] “5 minute te laat,” sê Phileas met ’n lang gesig. “Wag ’n bietjie,” sê Jean, “ons het nooit aan die tydsones gedink nie!” En sowaar! Hulle het dit eintlik gemaak! Rondom die wêreld binne 80 dae!

Eenheid

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Woordeskat Gaan ná elke teks saam met die leerders deur die woordeskat. Die woorde is in vetdruk in die teks. Nadat die leerders in aktiwiteit 10 geleer het hoe om ’n woordeboek te gebruik, moedig hulle aan om die woorde self op te soek, asook ander woorde in die teks wat vir hulle nuut of moeilik is. onmoontlik (impossible): nie moontlik nie, kan nie gedoen word nie kwyt: om iets te verloor haarfyn: baie fyn, presies reisgenoot (travel companion): iemand wat saam met jou reis teëspoed (ook teenspoed, bad luck): probleme ondervind tydsone (time zone): dele van die aarde met dieselfde tyd orkaan (hurricane): ’n baie sterk stormwind eintlik (actually): in werklikheid, is toe so

Aktiwiteit 2: Beantwoord die vrae 10 minute

Nadat die leerders drie keer na die teks geluister het, beantwoord hulle die vrae mondelings, met die notas wat hulle gemaak het. Hulle kan in groepe werk of as ’n klas antwoord deur hande op te steek. 1.

Wie het om die wêreld gereis? Phileas Fogg

Hoeveel geld het hy gewed? Weet jy wat hierdie geldeenheid se simbool is? £20 000

Watter soort vervoer het hulle gebruik? Stoomskepe en treine

Na watter lande het hulle gereis? Egipte, Indië, China, Japan, Amerika (San Francisco en New York is state in Amerika). Leerders kan ander lande ook noem indien hulle die hele storie ken.

Watter teëspoed het hulle gekry? Die polisie dink Phileas is ’n skelm, hulle mis ’n skip of twee, ’n orkaan tref hulle boot.

Het hulle toe binne 80 dae gereis? Ja, al het hulle gedink hulle was 5 minute laat. (Die tydsones is nie in ag geneem nie.)

Wat dink jy daarvan dat iemand binne 80 dae om die wêreld reis? Leerders se eie antwoord.

Sal jy om die wêreld wil reis? Waarom of waarom nie? Leerders se eie antwoord.

gewed – bet

In Engeland word die pond gebruik:

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Leerders kleur die lande in die storie op die kaart in en skryf die name binne/langsaan. Hulle dui ook aan waar Suid-Afrika is. (Die kaart is in die handleiding en fasiliteerdergids se bylae. Leerders kan daardie kaart gebruik of jy kan vir hulle fotostate [copies] maak wat hulle in hul werkboeke plak.) Help hulle om af te lei dat Londen in Engeland is, en dat hulle nie San Francisco en New York moet invul nie, net Amerika (Noord-Amerika). Help hulle as hulle nie weet of kan onthou waar die plekke is nie.

Aktiwiteit 3: Vertel die storie oor 20 minute

Leerders werk individueel, in pare of groepe en vertel die storie in aktiwiteit 1 in hul eie woorde oor in agt sinne – hulle moet dus meer detail gee om by agt sinne uit te kom. Hulle moet die teenwoordige tyd gebruik. Hulle moet soveel feite as moontlik probeer weergee en minstens die karakters se name onthou. Hulle mag die notas in die vorige aktiwiteit gebruik.

Dit is nie verkeerd as leerders huistaal-woorde tussendeur gebruik nie. Dit hang af van die leerder se vlak van Afrikaanse begrip- en praatvaardighede, asook woordeskat. Vra hulle ná hul vertelling wat die Afrikaanse woorde daarvoor is, en help hulle reg.

Voorbeeld (let op die teenwoordige tyd) Phileas Fogg maak ’n weddenskap dat hy binne 80 dae om die wêreld kan reis. Hy plaas £20 000 op die spel. Phileas en Jean reis met skepe en treine. Hulle gaan Egipte, Indië, China en Amerika toe. Hulle kry moeilikheid op die pad, soos die polisie wat dink Phileas is ’n skelm en hulle is laat vir van die skepe. Hulle maak dit terug tot by die huis (Londen) en dink hulle het dit nie binne 80 dae gemaak nie. Maar hulle het van die tydsones vergeet.

Eenheid

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 4: Lees hardop 40 minute

Gesels met leerders oor wat belangrik is wanneer ’n mens hardop lees, byvoorbeeld om vlot te lees, af en toe oogkontak met die gehoor maak. (Sien wenke hieronder.) Die storie in aktiwiteit 1 is hieronder verkort. Lees dit voor voordat leerders oefen om dit hardop te lees.

Let wel: Indien leerders nie die hele teks kan lees nie, is dit reg; solank hulle minstens een paragraaf lees. Kyk by elke leesaktiwiteit wat die leerders se leesvaardighede is en laat hulle lees soveel as waartoe hulle in staat is. Hulle kan by die huis voorberei en môre in die klas lees, of daar kan volgende week tyd hiervoor gemaak word. Wenke vir hardop lees Let op na die leestekens: Rus as jy ’n komma (,) sien, wees entoesiasties as jy ’n uitroepteken (!) sien en stop wanneer jy ’n punt (.) sien. Hieronder moet jy “wéér” (met die strepie op die e) met klem lees (with emphasis). Let wel: Woorde met ’n akuutteken (´) word nie altyd met klem gelees nie. Hier is die akuutteken geplaas om te beklemtoon, maar soms is die akuutteken daar om spelredes, soos cliché. • • • •

Spreek die woorde reg uit. Lees vlot en met gevoel. Gehoorsaam die leestekens – pouseer by ’n komma en let op as daar aanhalingstekens is (dit is dan iemand se woorde). Oefen om die teks te lees – eers saggies en dan hardop.

Leerders werk in pare en gee mekaar ’n punt (5 is die hoogste punt). Assesseer die leerder indien daar net een is. Die rubriek in die bylae kan ook vir hardop lees gebruik word – dit tel wel nie vir formele assessering nie. Die doel is dat leerders gewoond raak aan die rubrieke in toetse/eksamens. Kriteria

Punt (omkring)

Is die woorde reg uitgespreek?

1 | 2 | 3 | 4 | 5

Lees jy vlot en met gevoel?

1 | 2 | 3 | 4 | 5

Is die leestekens gehoorsaam?

1 | 2 | 3 | 4 | 5

Om die wêreld “Dit is onmoontlik!” sê sy vriend. Phileas Fogg hou daarvan om altyd reg te wees en hierdie keer gaan hy wéér reg wees. “Ek sal jou wys!” sê Phileas. Hy gaan binne 80 dae om die wêreld reis, of hy is sy geld kwyt. © Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Vroeg die volgende oggend vertrek Phileas en sy reisgenoot, Jean. Phileas het die reis haarfyn beplan – en hulle behoort maklik oor 80 dae terug te wees. Hulle reis met stoomskepe en treine na baie lande. Langs die pad tel hulle baie teëspoed op – die polisie dink Phileas is ’n skelm, hulle mis ’n skip of twee, ’n orkaan tref hulle boot ... 80 dae later is hulle terug in Londen. En sowaar! Hulle het dit gemaak! Rondom die wêreld binne 80 dae! Leerders moet soveel as moontlik lees – in hulle huistaal ook. Hoe meer hulle lees, hoe makliker sal dit word om onbekende tekste te lees. Dit sal ook help om hulle woordeskat uit te brei. Moedig leerders aan om Afrikaanse boeke selfstandig te lees, asook boeke in hulle huistaal.

Aktiwiteit 5: Lettergrepe en klankgrepe 20 minute

Leerders behoort bekend te wees met klankgrepe en lettergrepe. Doen hersiening. Lettergrepe en klankgrepe ’n Lettergreep (syllable) is ’n deeltjie van ’n woord – dit is die kleinste kombinasie van letters waarin ’n woord volgens spelling verdeel kan word. Daar moet minstens een vokaal in ’n lettergreep wees. Byvoorbeeld die woord “sit” het net een lettergreep. As jy jou hande probeer klap om die lettergrepe te soek, sal jy sien dat jy jou hande net een keer kan klap. Jy spreek die woord met een asemteug uit. Verduidelik lettergrepe met ’n praktiese oefening: klap met elke lettergreep, byvoorbeeld: ge (klap) speel (klap). Doen ’n paar voorbeelde saam met die leerders: • reis (slegs een klap) • og-gend • on-moont-lik • reis-ge-noot Met lettergrepe word ’n woord opgebreek net soos dit geskryf word: jak-kals, mod-der, tas-se.

Leerders moet van oop en geslote lettergrepe bewus wees om die spel van woorde te verstaan. Verduidelik eers die verskil tussen lettergrepe en klankgrepe voor daar meer in detail na lettergrepe gekyk word.

Klankgrepe is wanneer ’n woord volgens die uitspraak of klank daarvan opgebreek word. Dit is wat jy hoor as jy die woord sê: ja-kals, mo-der, ta-se. Jy hoor net een konsonant, nie twee nie.

Eenheid

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Lettergrepe kan oop of geslote wees. Dit gaan oor die letter waarop die lettergreep eindig.

•

’n Lettergreep is oop as dit op ’n vokaal eindig. As jy die woord uitspreek, is die lugweg oop (niks blokkeer die klank nie). Demonstreer dat die mond oop is met die uitspraak van vokale (met die tong plat – dus is die lugweg oop). ’n Lettergreep is geslote as dit op ’n konsonant eindig. As jy die woord uitspreek, is die lugweg toe – dus geslote (jou tong is nader aan / teenaan die verhemelte). Demonstreer vir leerders hoe die tong die lugweg blokkeer. Die woord “geslote” kom van die woord “(ge)sluit”. As iets gesluit is, beteken dit “toe”.

Kyk na die voorbeelde: • bek-ke: die eerste lettergreep is geslote en die tweede lettergreep is oop. • bot-tel: die eerste en die tweede lettergreep is geslote. • bo-me: die eerste én die tweede lettergreep is oop. Lettergrepe

Klankgrepe

lig-gaam

li-gaam

mod-der

mo-der

sin-ne

si-ne

jak-kals

ja-kals

tas-se

ta-se

Elke leerder moet ’n Afrikaanse koerant of tydskrif hê (vra hulle om een klas toe te bring of verskaf dit). Hulle knip vyf woorde uit en verdeel dit dan in lettergrepe – hulle knip die lettergrepe los van mekaar – en plak dit dan in hul boeke. Hulle skryf ook die klankgrepe neer, byvoorbeeld:

in - te - res - sant

in-te-re-sant

Lees die paragraaf en vrae saam met die leerders. Hulle beantwoord die vrae in hul werkboeke. Vroeg die volgende oggend vertrek Phileas en Jean. Phileas het die reis haarfyn beplan – en hulle behoort maklik oor 80 dae terug te wees. Hulle reis met stoomskepe en treine na baie lande – van Londen na Egipte, na Indië en China, na Japan, en San Francisco en New York in Amerika. 1.

Verdeel die woorde in lettergrepe. 1.1 vertrek ver-trek 1.2 beplan be-plan 1.3 stoomskepe stoom-ske-pe 1.4 treine trei-ne 1.5 Egipte E-gip-te

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Verdeel die woorde in klankgrepe. 2.1 oggend o-gend 2.2 orkane or-ka-ne (word met ’n lang a uitgespreek) 2.3 gesiggie ge-si-gie Wat is die Engelse woord vir die volgende? 3.1 wêreld world 3.2 stoomskip steamship 3.3 lande countries 3.4 orkaan hurricane 3.5 tydsone time zone

Aktiwiteit 6: Dra ’n gedig voor 20 minute

Gesels oor waarheen die leerders wil reis. Gesels ook oor waarom ’n kind nie alleen kan reis nie (veiligheid).

Lees die gedig “Met my tassie” voor en doen dit saam met die bewegings. Leerders bring rekwisiete (props) om die gedig voor te dra – soos ’n hoed of selfs ’n skooltas in die hand. Dit help hulle om meer in die karakter in te klim en gee sommige leerders ook meer selfvertroue.

Met my tassie Met my kleine tas die wêreld in (dra jou tassie) So gaan ek my reis begin Met die getjoeke-tjoek van ’n trein (beweeg jou arms soos ’n trein) Rits ek na die Namib-woestyn Op in Afrika tot by die Nyl (maak jou hande soos water wat vloei) Vandaar wil ek oor al die waters seil Na Peru en die rivierdolfyne (swem soos ’n dolfyn) Só maak ek die wêreld myne Oor al die kontinente heen (wys wyd met jou arms) Bly my land die beste een Met my reise is daar ’n les: (wys met jou vinger) My land is oos wes, tuis bes!

Weet leerders waar die lande in die gedig is?

Wat is die windrigtings in Afrikaans? north – noord, east – oos, south – suid, west – wes Windrigtings is altyd met ’n kleinletter – in Engels én Afrikaans (tensy dit in ’n eienaam is).

Woordeskat tjoeke-tjoek (of tjoek-tjoek, choo-choo): die geluid van ’n trein rits (zip): vinnig rondbeweeg kontinente (continents): vasteland, groot landmassa omring deur water

Eenheid

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Vir die nuuskieriges Wat is die verskil tussen ’n seedolfyn en ’n rivierdolfyn?

Leerders doen die bewegings tussen hakies terwyl hulle die gedig voordra. Oefen ’n paar keer saam met die leerders totdat hulle die woorde en bewegings onthou. Hulle kan by die huis oefen en môre as ’n klas voordra.

AFDELING 2

SECTION 2:

LEES EN KYK

Aktiwiteit 7: Lees ’n storie 40 minute

Behandel die verskillende leesstrategieë voor leerders die storie lees. Leesstrategieë

Daar is verskillende leesstrategieë. Gaan saam met die leerders deur die verskillende strategieë. Hulle moet verstaan waarvoor elke strategie gebruik word.

• •

Prelees: Kyk na die titel van die teks, byvoorbeeld “Om die wêreld”. Dit sê waaroor die teks handel. Kyk ook na die foto’s of prente (indien daar is). Jy moet nou kan raai waaroor die teks gaan. Vluglees: “Vlug” beteken om vinnig weg te kom (flee). Jy lees dus die teks baie vinnig deur of lees net sekere dele daarvan. Dit is wanneer jy net vinnig ’n algemene idee van die teks wil kry. Jy lees dalk net die opskrif en subopskrifte (ook “onderopskrifte” genoem) of die eerste sin van elke paragraaf. Jy kan ook net die inleiding en die slot lees. Dit help ook om die onderskrifte (captions) van die prente of foto’s te lees. Soeklees: Soeklees word gebruik as jy spesifieke inligting soek (soos ’n naam, datum, plek of tyd). Wanneer jy soeklees, gebruik jy die sleutelwoord in ’n vraag en soek na daardie spesifieke woord in die teks omdat die antwoord naby daardie woord staan. Begripslees: Die inhoud van ’n teks word aandagtig gelees sodat jy die inhoud verstaan. Hierdie metode word gebruik as leesbegrip geoefen word. Dit is ’n goeie idee om belangrike inligting te onderstreep terwyl jy lees. Later as jy soeklees, sal jy daardie inligting makliker raaksien.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Kyk saam na die titel van die teks “Masego en Ouma se reis”, asook die prentjie (prelees). Leerders moet vertel waaroor hulle dink die storie gaan.

Lees die storie terwyl die leerders in hulle boeke volg. Gesels ná die tyd oor of hulle voorspellings reg was of nie.

Masego en Ouma se reis

Masego en haar ouma wag vir die trein. Van kleins af wil Masego die wêreld sien. Sy het altyd haar neus in ’n atlas of ’n boek oor ander lande. “Daar kom die trein nou,” sê Ouma. Voor hulle ander lande gaan verken, moet hulle eers hulle eie Suid-Afrika plat toer. Of so sê Ouma. Masego is baie opgewonde, want hulle gaan Kaap toe. Hulle gaan teen Tafelberg op met die kabelkarretjie, na pikkewyne kyk en by die botaniese tuin gaan hulle hoër as die bome loop! “Ouma, hoe ver is die skoenlappers nou weer?” vra Masego. “Alles sal uitwerk, skat,” glimlag Ouma, “moenie so bekommerd wees nie.” Al het hulle mooi beplan, is Masego bang hulle kom nie by alles uit nie. Wat as hulle nooit op die seerowerskip klim nie? Masego se oë word swaar soos die trein oor die spore klik-klak … Hulle het die stasie gemis! … Maar waar is hulle tasse? … Wag, waar is Ouma? Masego sit regop. Die trein raas nog oor die spore. Ouma sit langs haar en boek lees. “Ouma! Ek dog ons het die stasie gemis!” Ouma lag. “Nee wat, hierdie ouma van jou mis niks!”

“Dog” het ’n harde g, soos “lag”. Dit moenie met die Engelse dog verwar word nie.

Woordeskat met jou neus in ’n boek wees (idioom, to have one’s nose in a book): lees of besig om te studeer verken (explore): ’n gebied leer ken plat toer (figuurlik): baie toer/reis; oral in Suid-Afrika reis figuurlik – figurative opgewonde (excited): baie uitsien na iets wat gaan gebeur kabelkarretjie (cable car): waentjie waarin mense langs ’n kabelspoor vervoer word botaniese tuin (botanical garden): waar plante groei vir studie, waarna mense kan kyk skoenlapper (butterfly): insek met twee kleurvolle vlerke, wat blomme se nektar suig bekommerd (worried): onrustig (uneasy) oor iets wees seerowerskip (pirate ship): skip van ’n seerower oë word swaar: moeg; besig om aan die slaap te raak klik-klak (klanknabootsing, click-clack): klappende geluid dog (thought): het gedink