Gr 5-Life Skills-Facilitator's Guide by Impaq

Í2’È-A-LIO-FG01\Î 1

F S

LEWENSVAARDIGHEDE FASILITEERDERSGIDS

Graad 5

A member of the FUTURELEARN group

Lewensvaardighede Fasiliteerdersgids

1805-A-LFS-FG01

Í2%È-A-LFS-FG01dÎ

Graad 5

Aangepas vir KABV

LM van der Walt

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE…… ........................................................................................................................ 8 VOORWOORD ................................................................................................................................. 9 ROOSTER EN TYDSBESTUUR .................................................................................................... 11 ASSESSERINGSVEREISTES ....................................................................................................... 12 JAARPLAN .................................................................................................................................... 15 KWARTAAL 1 ................................................................................................................................ 17 EENHEID 1: .................................................................................................................................... 17 PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ....................................................................................... 17 Les 1: Positiewe selfbeeldvorming (3 ure) ...................................................................................... 18 AKTIWITEIT 1................................................................................................................. 18 AKTIWITEIT 2................................................................................................................. 19 AKTIWITEIT 3................................................................................................................. 19 AKTIWITEIT 4................................................................................................................. 20 AKTIWITEIT 5................................................................................................................. 20 AKTIWITEIT 6................................................................................................................. 20 Les 2: Gee en ontvang terugvoer (3 ure) ........................................................................................ 21 AKTIWITEIT 7................................................................................................................. 21 AKTIWITEIT 8................................................................................................................. 21 AKTIWITEIT 9................................................................................................................. 21 AKTIWITEIT 10............................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 11............................................................................................................... 22 Les 3: Hantering van emosies (4½ ure) .......................................................................................... 23 AKTIWITEIT 12............................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 13............................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 14............................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 15............................................................................................................... 24 Les 4: Verhoudinge met vriende, ouer persone en vreemdelinge (3 ure) ....................................... 24 AKTIWITEIT 16............................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 17............................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 18............................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 19............................................................................................................... 25 EENHEID 2: .................................................................................................................................... 26 Les 5: Opwarming en spel (15 minute per klas = 2½ ure per kwartaal).......................................... 27 AKTIWITEIT 20............................................................................................................... 27 Les 6: Improviseer en skep (3 ure per kwartaal) ............................................................................. 28 AKTIWITEIT 21............................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 22............................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 23............................................................................................................... 28 Les 7: Lees, interpreteer en opvoer (3½ ure per kwartaal) ............................................................. 28 AKTIWITEIT 24............................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 25............................................................................................................... 29 AKTIWITEIT 26............................................................................................................... 29 AKTIWITEIT 27............................................................................................................... 29

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 8: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) ......................................................................... 29 AKTIWITEIT 28............................................................................................................... 29 AKTIWITEIT 29............................................................................................................... 30 EENHEID 3: .................................................................................................................................... 31 Les 9: visuele geletterdheid (1 uur) ................................................................................................. 32 AKTIWITEIT 30............................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 31............................................................................................................... 32 Les 10: Ontwerp in 2d (2 ure) ......................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 32............................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 33............................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 34............................................................................................................... 33 Les 11: Skep in 3d (2 ure) ............................................................................................................... 33 EENHEID 4: .................................................................................................................................... 34 Les 12: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van bewegingskombinasies (2 ure per kwartaal) ......... 35 Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies (4 ure per kwartaal) ............................................. 35 AKTIWITEIT 35............................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 36............................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 37............................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 38............................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 39............................................................................................................... 36 Les 14: uitvoer van bewegingskombinasies (4 ure per kwartaal) ................................................... 36 AKTIWITEIT 40............................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 41............................................................................................................... 37 AKTIWITEIT 42............................................................................................................... 37 KWARTAAL 2 ................................................................................................................................ 38 EENHEID 5: .................................................................................................................................... 38 Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel (3 ure) ......................................................... 39 AKTIWITEIT 43............................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 44............................................................................................................... 40 AKTIWITEIT 45............................................................................................................... 40 Les 16: kindermishandeling (4½ ure) .............................................................................................. 40 AKTIWITEIT 46............................................................................................................... 40 AKTIWITEIT 47............................................................................................................... 40 AKTIWITEIT 48............................................................................................................... 40 Les 17: hantering van geweld (3 ure) ............................................................................................. 41 AKTIWITEIT 49............................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 50............................................................................................................... 41 Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture (3 ure) .................................... 41 AKTIWITEIT 51............................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 52............................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 53............................................................................................................... 42 EENHEID 6: .................................................................................................................................... 43 Les 19: Opwarming en spel (15 minute per klas, 2½ ure per kwartaal) .......................................... 44 AKTIWITEIT 54............................................................................................................... 44 AKTIWITEIT 55............................................................................................................... 44 AKTIWITEIT 56............................................................................................................... 45 2

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 57............................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 58............................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 59............................................................................................................... 47 Les 20: Improviseer en skep (3 ure per kwartaal) ........................................................................... 47 AKTIWITEIT 60............................................................................................................... 47 AKTIWITEIT 61............................................................................................................... 48 AKTIWITEIT 62............................................................................................................... 48 Les 21: Lees, interpreteer en opvoer (3½ ure per kwartaal) ........................................................... 48 AKTIWITEIT 63............................................................................................................... 48 AKTIWITEIT 64............................................................................................................... 49 AKTIWITEIT 65............................................................................................................... 49 Les 22: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) ....................................................................... 49 AKTIWITEIT 66............................................................................................................... 49 EENHEID 7: .................................................................................................................................... 50 Les 23: Visuele geletterdheid (1 uur) .............................................................................................. 51 AKTIWITEIT 67............................................................................................................... 51 Les 24: Ontwerp in 2d (2 ure) ......................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 68............................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 69............................................................................................................... 51 Les 25: Skep in 3d (2 ure) ............................................................................................................... 52 AKTIWITEIT 70............................................................................................................... 52 AKTIWITEIT 71............................................................................................................... 52 EENHEID 8: .................................................................................................................................... 53 Les 26: Opwarming en afkoeling – veiligheid tydens speletjies (2 ure per kwartaal) ...................... 53 Les 27: Deelname aan teikenspeletjies .......................................................................................... 53 AKTIWITEIT 72............................................................................................................... 54 AKTIWITEIT 73............................................................................................................... 54 AKTIWITEIT 74............................................................................................................... 54 AKTIWITEIT 75............................................................................................................... 54 AKTIWITEIT 76............................................................................................................... 54 AKTIWITEIT 77............................................................................................................... 54 Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies (4 ure per kwartaal) ......................................................... 55 AKTIWITEIT 78............................................................................................................... 55 AKTIWITEIT 79............................................................................................................... 56 AKTIWITEIT 80............................................................................................................... 56 AKTIWITEIT 81............................................................................................................... 57 KWARTAAL 3 ................................................................................................................................ 60 EENHEID 9: .................................................................................................................................... 60 Les 29: Feeste en gebruike van ‘n verskeidenheid religieë in suid-afrika (4½ ure) ........................ 61 AKTIWITEIT 82............................................................................................................... 61 AKTIWITEIT 83............................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 84............................................................................................................... 62 Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing (3 ure) ............................................ 62 AKTIWITEIT 85............................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 86............................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 87............................................................................................................... 63 3

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 88............................................................................................................... 63 AKTIWITEIT 89............................................................................................................... 63 AKTIWITEIT 90............................................................................................................... 64 Les 31: Water as belangrike basiese behoefte (3 ure) ................................................................... 65 AKTIWITEIT 91............................................................................................................... 65 AKTIWITEIT 92............................................................................................................... 65 AKTIWITEIT 93............................................................................................................... 66 Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders (3 ure) ........................................................................ 66 AKTIWITEIT 94............................................................................................................... 66 AKTIWITEIT 95............................................................................................................... 66 AKTIWITEIT 96............................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 97............................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 98............................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 99............................................................................................................... 68 AKTIWITEIT 100............................................................................................................. 68 EENHEID 10: .................................................................................................................................. 69 Les 33: Opwarming en spel (15 minute per klas, 2½ ure per kwartaal) .......................................... 70 AKTIWITEIT 101............................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 102............................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 103............................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 104............................................................................................................. 70 Les 34: Improviseer en skep (3 ure per kwartaal) ........................................................................... 71 AKTIWITEIT 105............................................................................................................. 71 AKTIWITEIT 106............................................................................................................. 71 AKTIWITEIT 107............................................................................................................. 72 AKTIWITEIT 108............................................................................................................. 72 Les 35: Lees, interpretasie en opvoer (3 ½ ure per kwartaal) ........................................................ 72 AKTIWITEIT 109............................................................................................................. 73 AKTIWITEIT 110............................................................................................................. 73 AKTIWITEIT 111............................................................................................................. 73 AKTIWITEIT 112............................................................................................................. 73 AKTIWITEIT 113............................................................................................................. 74 AKTIWITEIT 114............................................................................................................. 74 Les 36: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) ....................................................................... 74 AKTIWITEIT 115............................................................................................................. 74 EENHEID 11: .................................................................................................................................. 75 Les 37: Visuele geletterdheid (1 uur) .............................................................................................. 76 AKTIWITEIT 116............................................................................................................. 76 AKTIWITEIT 117............................................................................................................. 76 Les 38: Skep in 2d (2 ure) ............................................................................................................... 77 AKTIWITEIT 118............................................................................................................. 77 Les 39: Skep in 3d (2 ure) ............................................................................................................... 77 EENHEID 12: .................................................................................................................................. 78 Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings (1 uur per kwartaal) ................ 78 Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings (4 ure per kwartaal) .................................................... 79 AKTIWITEIT 119............................................................................................................. 79 4

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 120............................................................................................................. 79 AKTIWITEIT 121............................................................................................................. 79 AKTIWITEIT 122............................................................................................................. 79 Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings (5 ure per kwartaal) ......................................................... 80 AKTIWITEIT 123............................................................................................................. 80 AKTIWITEIT 124............................................................................................................. 80 KWARTAAL 4 ................................................................................................................................ 81 EENHEID 13: .................................................................................................................................. 81 Les 43: Plaaslike omgewingsgesondheidsprobleme (6 ure) ........................................................... 82 AKTIWITEIT 125............................................................................................................. 82 AKTIWITEIT 126............................................................................................................. 83 AKTIWITEIT 127............................................................................................................. 84 AKTIWITEIT 128............................................................................................................. 84 AKTIWITEIT 129............................................................................................................. 85 AKTIWITEIT 130............................................................................................................. 85 Les 44: Miv- en vigsopvoeding (3 ure) ............................................................................................ 86 AKTIWITEIT 131............................................................................................................. 86 AKTIWITEIT 132............................................................................................................. 86 AKTIWITEIT 133............................................................................................................. 87 Les 45: Misbruik van middels (3ure) ............................................................................................... 87 AKTIWITEIT 134............................................................................................................. 87 HERSIENINGSOEFENING VIR KWARTAAL 4 .............................................................................. 87 EENHEID 14: .................................................................................................................................. 93 LES 46: Opwarming en spel (15 minute per klas, 2½ ure per kwartaal) ......................................... 94 AKTIWITEIT 135............................................................................................................. 94 AKTIWITEIT 136............................................................................................................. 94 AKTIWITEIT 137............................................................................................................. 95 AKTIWITEIT 138............................................................................................................. 95 AKTIWITEIT 139............................................................................................................. 95 AKTIWITEIT 140............................................................................................................. 95 AKTIWITEIT 141............................................................................................................. 95 AKTIWITEIT 142............................................................................................................. 96 AKTIWITEIT 143............................................................................................................. 96 AKTIWITEIT 144............................................................................................................. 96 Les 47: Improviseer en skep (3 ure per kwartaal) ........................................................................... 96 AKTIWITEIT 145............................................................................................................. 96 AKTIWITEIT 146............................................................................................................. 96 AKTIWITEIT 147............................................................................................................. 97 Les 48: Lees, interpreteer en opvoer (3½ ure per kwartaal) ........................................................... 97 AKTIWITEIT 148............................................................................................................. 97 AKTIWITEIT 149............................................................................................................. 97 AKTIWITEIT 150............................................................................................................. 97 Les 49: Waardeer en nadenke ........................................................................................................ 97 AKTIWITEIT 151............................................................................................................. 97 EENHEID 15: .................................................................................................................................. 99 LES 50: Visuele geletterdheid (1 uur) ........................................................................................... 100 5

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 152........................................................................................................... 100 AKTIWITEIT 153........................................................................................................... 100 AKTIWITEIT 154........................................................................................................... 100 LES 51: Skep in 2d (2 ure) ............................................................................................................ 101 AKTIWITEIT 155........................................................................................................... 101 AKTIWITEIT 156........................................................................................................... 101 AKTIWITEIT 157........................................................................................................... 101 AKTIWITEIT 158........................................................................................................... 101 Les 52: Skep in 3d (2 ure) ............................................................................................................. 101 AKTIWITEIT 159........................................................................................................... 101 AKTIWITEIT 160........................................................................................................... 101 EENHEID 16: ................................................................................................................................ 103 Les 53: Veiligheidsmaatreëls tydens baan- en velditems (1 uur) ................................................. 104 Les 54: Deelname aan ‘n verskeidenheid baan- en velditems (4½ ure) ....................................... 104 AKTIWITEIT 161........................................................................................................... 104 AKTIWITEIT 162........................................................................................................... 104 AKTIWITEIT 163........................................................................................................... 104 AKTIWITEIT 164........................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 165........................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 166........................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 167........................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 168........................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 169........................................................................................................... 106 AKTIWITEIT 170........................................................................................................... 106 AKTIWITEIT 171........................................................................................................... 106 Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek (4½ ure) ...................................................................... 106 AKTIWITEIT 172........................................................................................................... 106 AKTIWITEIT 173........................................................................................................... 107 AKTIWITEIT 174........................................................................................................... 107 AKTIWITEIT 175........................................................................................................... 107 AKTIWITEIT 176........................................................................................................... 107

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

JAARPLAN EENHEID

LES

DATUM DATUM BEGIN VOLTOOI

KWARTAAL 1 Les 1: Positiewe selfbeeldvorming Les 2: Gee en ontvang terugvoer Les 3: Hantering van emosies Les 4: Verhoudings met vriende, ouer persone en vreemdelinge Formele assessering Les 5: Opwarming en spel Les 6: Improviseer en skep Les 7: Lees, interpreteer en skep Les 8: Waardeer en nadenke Les 9: Visuele geletterdheid Les 10: Skep in 2D Les 11: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 12: VeiligheidmaatreĂŤls ten opsigte van bewegingskombinasies Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies Les 14: Uitvoer van bewegingskombinasies Formele assessering KWARTAAL 2 Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel Les 16: Kindermishandeling Les 17: Hantering van geweld Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture Formele assessering Les 19: Opwarming en spel Les 20: Improviseer en skep Les 21: Lees, interpreteer en opvoer Les 22: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 23: Visuele geletterdheid Les 24: Ontwerp in 2D Les 25: Skep in 3D Formele assessering Les 26: Opwarming en afkoeling 15

ÂŠ Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 27: Deelname aan teikenspeletjies Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies Formele assessering KWARTAAL 3 Les 29: Feeste en gebruike van verskeie religieë Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing Les 31: Water as belangrike basiese behoefte Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders Formele assessering Les 33: Opwarming en spel Les 34: Improviseer en skep Les 35: Lees, interpreteer en opvoer Les 36: Waardeer en nadenke Les 37: Visuele geletterdheid Les 38: Skep in 2D Les 39: Skep in 3D Formele assessering Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings Formele assessering KWARTAAL 4 Les 43: Plaaslike omgewingsprobleme Les 44: MIV- en Vigsopvoeding Les 45: Misbruik van middels Les 46: Opwarming en spel Les 47: Improviseer en skep Les 48: Lees, interpreteer en opvoer Les 49: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 50: Visuele geletterdheid Les 51: Skep in 2D Les 52: Skep in 3D Les 53: Veiligheidmaatreëls tydens baan- en velditems Les 54: Deelname aan ‘n verskeidenheid baan- en velditems Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek Formele assessering

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

KWARTAAL 1

EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn LEERDOELWITTE Nadat die leerder hierdie eenheid voltooi het, moet hy/sy in staat wees om die volgende te kan doen: • Weet watter invloed ander mense het op jou selfbeeld en selfbeeldvorming. • Bewus wees van hoe persoonlike suksesse kan bydrae tot ŉ positiewe selfbeeld. • Hoe om ŉ aksieplan op te stel vir deurlopende positiewe selfbeeldvorming. • Hoe om terugvoer van ander ontvang te hanteer, asook hoe om terugvoer aan ander te gee. • Moet weet hoe om verskillende emosies te hanteer. • Vaardighede te kan toepas om emosies positief te bestuur. • Vriende kan waardeer in moeilike tye. • Kan onderskei tussen veilige en onveilige verhoudings met ander persone. INLEIDING ‘n Persoon se selfbeeld is baie belangrik omdat dit bepaal hoe jy oor jouself voel. Dit is ook belangrik in jou optrede teenoor ander mense. Jou selfbeeld bepaal ook of jy suksesvol sal wees in dit wat jy aanpak. Die terugvoering wat jy van ander persone kry, kan positief of negatief wees. Dit is belangrik om dié terugvoer op die regte wyse te kan hanteer. Jy moet ook weet hoe om terugvoer te gee aan ander persone op die korrekte wyse. Dit is dus belangrik vir die leerder om die nodige leiding te ontvang. Emosies is baie belangrik in die fase van die leerder se lewe. Die leerders se emosies is baie sensitief en soms voel hulle deurmekaar. Dit is daarom belangrik om te weet hoe om

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

emosies korrek te bestuur en uit te druk. Dit is belangrik om in die moeilike tye te kan staatmaak op vriende. Laastens gaan ons kyk na verhoudings met ander persone. Die leerder moet kan leer onderskei tussen slegte en goeie verhoudings. Die ondervindinge kan die leerder later in die lewe help as hulle belangrike besluite met betrekking tot verhoudings moet neem.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • •

• • •

Selfbeeld: Wat jy van jouself dink. Ambisie: Die begeerte wat jy binne-in jou het om te presteer en suksesvol te wees. Selfrespek: Om in jouself te glo en nie dinge te doen wat jou benadeel nie. Vasberadenheid: Iemand wat nie opgee nie, wat uithou en aanhou – ongeag die omstandighede. Terugvoering: Inligting wat deur iemand aan jou gegee word, om aan jou te sê of jy iets goed of sleg gedoen het. Jy kan ook ander persone terugvoer gee oor hulle aksies. Strategie: ŉ Plan van aksie uitwerk. Emosies: Die gevoelens wat jy voel, bv. kwaad, hartseer, vrolik ens. Simpatie: As jy jammer voel vir ŉ ander persoon.

Les 1: Positiewe selfbeeldvorming (3 ure) Voorgestelde hulpbronne: Handboek, plakkate oor die onderwerp en boeke oor die onderwerp AKTIWITEIT 1 1. Die leerder kan enige gepaste antwoord gee, soos bv. “ŉ maat het vir my gesê ek is dom”. Leerder moet ten minste VYF dinge noem. 2. Voer met die leerder ŉ gesprek oor sy/haar antwoorde in 1. Praat oor hoe dit die leerder laat voel het. Wees sensitief teenoor die leerder se emosies. 3. Bespreek die leerder se hantering van die situasie. Gee die leerder leiding en raad oor hoe om korrek op te tree in sekere situasies waar hulle voel hul selfbeeld word afgekraak.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 2 1. Leerder gee eie gepaste antwoord. Gee die leerder leiding om sy/haar sterk eienskappe te identifiseer. Vra die leerder vrae soos: Wat kan jy goed doen? Watter eienskappe het jy gebruik toe jy sukses behaal het in ŉ toets/sport ens.? Leerder moet ten minste VYF eienskappe lys. 2. Leerder gee eie gepaste antwoord. Gee leerder leiding om dié eienskappe waaroor hy/sy graag sou wou oor beskik te identifiseer. Vra die leerder vrae soos: Oor watter goeie eienskap sal jy graag wil beskik? Leerder moet ten minste VYF eienskappe noem. 3. Die leerder moet ŉ plan gee van hoe hy/sy die eienskappe wat hy/sy graag wil bekom, sal bereik. Bv. die leerder wil graag goed doen in wiskunde. Die leerder moet dus harder werk in wiskunde en na die ekstra klasse gaan. Help die leerder om oplossings te vind en gee duidelike leiding aan die leerder. 4. Voer deurentyd ŉ bespreking met die leerder oor al die vrae gevra en die antwoorde. Verskaf deurentyd leiding en raad aan die leerder. AKTIWITEIT 3 1. Die leerder gebruik foto’s en prente van tydskrifte om ŉ collage te maak van al sy/haar positiewe eienskappe. Dit kan dinge wees soos: vinnig hardloop, goed swem, mooi teken, ens. 2. Hieronder is slegs ŉ voorbeeld as riglyn vir die fasiliteerder. Die leerder se collage kan heelwat groter wees.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 4 1. Leerder se eie gepaste antwoorde. Leerder noem enige van sy/haar sterkpunte. Bv. Ek is goed in Wiskunde, ek kan hard werk ens. 2. Leerder se eie gepaste antwoorde. Leerder gee ŉ aantal van sy/haar suksesse. Bv. ek het goed gedoen in my Wiskundetoets, nadat ek die Wiskunde ekstra klas begin bywoon het. 3. Leerder moet aksieplan opstel om sy/haar selfbeeld deurlopend op ŉ positiewe wyse te bou. Die fasiliteerder gee leiding en raad aan die leerder en help die leerder om die gepaste stappe te volg om ŉ aksieplan op te stel. Gebruik die antwoorde in aktiwiteit 1 tot 3 om die aksieplan op te stel. 4. Die stappe is as volg: a) Vind jou sterkpunte Watter dinge kan jy baie goed doen? Watter onlangse suksesse is jy baie trots op? b) Kweek ŉ positiewe houding teenoor jouself Sê vir jouself positiewe dinge oor jouself Glo dat jy sukses gaan behaal c) Werk aan jou swakhede Identifiseer jou swak punte Stel ŉ plan op om die dinge te verander in positiewe punte d) Moenie bang wees vir nuwe uitdagings nie Wees positief oor elke nuwe uitdaging, al is dit baie moeilik Deur nuwe uitdagings leer ons om nuwe dinge te doen AKTIWITEIT 5 1. Nielda sê dat sy baie geleer het en haarself gemotiveer het om te leer. Sy sê haar suksesresep is die ABC – “apply butt to chair”. 2. Ja, sy het vir die 0/16 span hokkie gespeel. 3. Leerder kan eie gevolgtrekkings neerskryf. Voorbeelde is: selfgemotiveerd, sy is ŉ harde werker, sy is gebalanseerd. 4. ŉ Hoogtepunt was toe sy in graad 8 die People to People Leadershipprogram aan die Harvard-universiteit in Amerika bygewoon het. 5. Chemiese Ingenieurswese. AKTIWITEIT 6 1. Sy is ŉ goeie hokkiespeler. 2. Sy wil graag die Gauteng-span vir hokkie behaal. 3. Leerder se eie afleidings. Voorbeelde: Sy is selfgemotiveerd, georganiseerd, gedissiplineerd, gebalanseerd, eet gesond, slaap genoeg. 4. Leerder se eie gepaste antwoord. ŉ Moontlike antwoord kan wees: As ŉ mens iets wil bereik, moet jy hard daarvoor werk.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Les 2: Gee en ontvang terugvoer (3 ure) Voorgestelde hulpbronne: Handboek, koerantberigte en tydskrifte. AKTIWITEIT 7 1. Nee, dit was nie reg om Mareli die hele tyd te kritiseer nie. 2. Mareli moes dalk met Kesha gaan praat het voordat sy besluit het om alleen te werk. 3. Kesha was ongelukkig omdat Mareli die taak alleen gedoen het sonder om vir haar te sê. Kesha het toe die taak onvoltooid ingegee en gaan nie goeie punte kry nie. 4. Dit is belangrik om met jou maats te kommunikeer. Jy kan nie ŉ probleem oplos as jy nie iemand vertel dat daar ŉ probleem is nie. AKTIWITEIT 8 1. Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ons het saam gaan ysskaats. 2. Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ons het baie gestry en het dit nie geniet nie. 3. Leerder kan eie antwoord gee. Die volgende is slegs moontlike antwoorde: • Praat altyd op ŉ positiewe wyse. Moet nie net klem plaas op dit wat die persoon nié kan doen nie, maar ook dié dinge wat die persoon goed kan doen. • Praat duidelik en wees spesifiek met die terugvoer wat jy gee. • Moenie die persoon as mens kritiseer nie, net die taak wat gedoen is. • Probeer om aan die persoon raad te gee om sekere aspekte te verbeter. • Jy moet altyd op só wyse met die persoon handel, dat hulle nog steeds waardig en gerespekteer voel. AKTIWITEIT 9 1. Gesels met die leerder oor wat hy/sy vandag ondervind het. Gesels met die leerder oor die tipe terugvoering wat hy/sy vandag ervaar het. 2. Gesels met die leerder oor sy/haar optrede as hy/sy sekere tipes terugvoering kry. 3. Gesels met die leerder oor die gepaste wyses om sekere tipes terugvoering te hanteer. Voel die leerder dat hy/sy dit op die gepaste wyse hanteer? 4. Gesels met die leerder oor die veranderinge wat hy/sy moet aanbring aan sy/haar hantering van spesifieke situasies.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 10 1. Negatiewe terugvoering. 2. Leerder se eie observasie bv. haar gevoelens is baie seergemaak. 3. Leerder se eie gepaste antwoord. bv. sy kan met die meisies gaan praat oor hoe hulle haar laat voel. 4. Nee, dit is afbrekend. AKTIWITEIT 11 1. Dit is wanneer mense kommentaar lewer op hoe iemand iets doen. Kritiek kan positief of negatief wees. 2. Leerder se eie gepaste antwoord. Fasiliteerder kan met die leerder gesels oor positiewe en negatiewe kritiek en wat die gepaste wyse is om elkeen te hanteer. 3. Leerder kan enige van die volgende antwoord: • Net omdat jy tekort geskiet het, beteken nie dat jy misluk het nie. Niemand hou van kritiek nie. Niemand hou daarvan om te erken dat daar 'n beter oplossing is nie. Daar is altyd beter oplossings. Kritiek is 'n instrument, want dit gee ander perspektiewe. Leer van ander. Kritiek beteken nie noodwendig dat jy verkeerd is nie; dit beteken wel daar is ander moontlike perspektiewe. • Oop gedagtes; toe mond. Jy gaan partykeer verkeerd wees. Wees bereid om jou denke te verander. Moenie jou plan ten alle koste verdedig nie. Om kennis by ander te kry, is 'n goeie manier om te leer. • 'n Negatiewe reaksie op kritiek vererger net dinge. Daar is baie dinge in die lewe wat nie 100% objektief is nie en daarom kan jy nie in 100% van gevalle reg wees nie. • Oorweeg die bron. Wie kritiseer? Ken hy die onderwerp beter as jy? • Wees bereid om van almal te leer. Jy kan leer deur net te luister. Jy hoef nie die ander persoon se siening te aanvaar nie. Kritiek beteken nie dat jou vrye wil nou skielik nie geld nie. As jy genoeg selfvertroue het, is kritiek nie 'n bedreiging nie – dit is 'n nuttige instrument. Leer deur te luister. Hoe meer perspektiewe jy sien, hoe beter is jy toegerus as soortgelyke omstandighede hulle weer voordoen. • Moet nooit kritiek persoonlik opneem nie. In gevalle waar jy gekritiseer word, is emosionele intelligensie dikwels belangriker as intellektuele intelligensie. • Nie alle kritiek is konstruktief nie. Daar is mense wat daarvan hou om jou konsepte uit mekaar te skeur – in die proses word jy ook sommer uitmekaar geskeur. Aanvaar dit – moet net nie reageer nie. Dit is nie maklik nie. Aanvaar wat jy nie kan verander nie.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

•

Jy moet alles met 'n oop gemoed benader. Soms is dit beter om te luister na die kritiek en te verander. Daar is nie net een manier om sukses te behaal nie. • Erken jou eie beperkings. Almal van ons het verskillende sterk- en swakpunte. Leerder se eie antwoord.

Les 3: Hantering van emosies (4½ ure) Voorgestelde hulpbronne: Handboek, artikels en berigte en boeke oor hantering van emosies. AKTIWITEIT 12 1. Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ek was baie hartseer. 2. Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ek en my beste maat het gestry oor iets. 3. Leerder se eie gepaste antwoord. Fasiliteerder gesels met leerder oor hoe sy/hy die situasie hanteer het. Hoe voel die leerder oor die hantering daarvan? 4. Fasiliteerder gee leiding aan leerder om die Verkeersligtegniek te gebruik. Help die leerder om die stappe in te vul. AKTIWITEIT 13 1. Die leerder gee eie opinie, maar die leerder behoort te antwoord dat om fisies te baklei nie die gepaste oplossing is vir ŉ geskil nie. 2. Leerder kan enige strategieë noem. Dit kan enige van die volgende wees: • Haal diep asem en tel tot 10. Probeer kalm en rustig raak. • Stap weg van die situasie en gaan na ŉ plek waar jy alleen kan wees. Gaan eers terug na die situasie as jy kalmer voel. • Gee uiting aan die woede as jy alleen is. Skreeu so hard as jy kan en laat dit net uitkom. Doen dit net as jy alleen is. • Praat met iemand oor jou woede. Dit sal jou beter laat voel. 3. Leerder kan enige gepaste antwoord gee. Moontlike antwoorde: Dit kan lei tot fisiese beserings. AKTIWITEIT 14 Leerder maak ŉ mooi kaartjie vir haar/sy maat. Die kaartjie tel nie vir assessering nie. Die fasiliteerder kan die leerder bystaan in die ontwerp en bewoording van die kaartjie.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 15 1. Anja is baie stil en teruggetrokke en hou daarvan om lang tye alleen te wees. Lucille is baie spontaan en omrede Kayla ook spontaan was en lief daarvoor was om uit te gaan het Lucille van haar gehou. 2. Lucille het geen simpatie en empatie van Kayla ontvang nie. Sy het geweet dat Anja nooit haar sou verwerp nie. 3. Ja. 4. Leerder se eie gepaste antwoord. 5. Leerder maak ŉ voorneme om iemand goedhartig behandel. Gesels met die leerder oor wyses waarop hy/sy goedhartigheid kan betoon. Les 4: Verhoudinge met vriende, ouer persone en vreemdelinge (3 ure) Voorgestelde hulpbronne: Handboek, boeke oor verhoudinge. AKTIWITEIT 16 1. Leerder se eie gepaste antwoord. Dit kan enige verhoudinge wees soos ouers, vriende ens. 2. Leerder se eie gepaste antwoord. 3. Leerder se eie gepaste antwoord. 4. Leerder se eie gepaste antwoord. Gesels met leerder oor watter persone vir hulle baie belangrik is en hoekom? AKTIWITEIT 17 1. Bespreek elke prentjie met die leerder. 2. Laat leerder die persone wat hy/sy sal vertrou identifiseer. 3. Gesels met die leerder oor die redes hoekom hy/sy die persone sal vertrou. 4. Laat die leerder die persone aandui wat hy/sy nie sal vertrou nie. 5. Gesels met die leerder oor redes hoekom hy/sy sekere persone nie sal vertrou nie. AKTIWITEIT 18 1. Gaan saam met die leerder deur die volgende eienskappe van goeie en slegte verhoudings. Gee die leerder leiding om haar/sy verhoudinge te meet aan elke eienskap. Watter eienskappe het ŉ goeie verhouding? • Jy voel gelukkig en op jou gemak as jy by die persoon is. • In ŉ goeie verhouding sit albei partye ewe veel moeite in – die een persoon sal nie meer doen of gee as die ander persoon nie. • Jy voel dat jy die persoon kan vertrou met alles. • Jy sal uit vrye wil tyd saam met die persoon spandeer, omdat dit vir jou lekker is.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

• • •

Eenheid

Jy en die persoon het wedersydse respek vir mekaar. Die partye in die verhouding kommunikeer baie goed met mekaar. Die persone help mekaar, het simpatie met mekaar en hulle vergewe ook die ander persoon se foute.

Watter eienskappe het slegte verhoudinge? • Dit laat jou ongelukkig, kwaad en bang voel. • Die een persoon doen al die moeite in die verhouding en voel onder druk geplaas. • Jy kan nie die ander persoon vertrou nie. • Jy wil nie eintlik tyd saam met die persoon spandeer nie, en voel gedwing om dit te doen. • Daar is geen respek in die verhouding nie. • Daar is geen gesonde kommunikasie nie. • Daar is geen simpatie en vergifnis in die verhouding nie. 2.

Leerder moet kan identifiseer of hulle goeie of slegte verhoudinge het. Gee die leerder leiding.

AKTIWITEIT 19 Leerder kan eie opinie gee asook enige van die volgende: • Wees altyd vriendelik en behulpsaam. • Moet nooit jou vriend/in se geheime met iemand anders deel nie. • Vergewe jou vriende as hulle verkeerd opgetree het. • Help jou vriende wanneer hulle ŉ probleem het. • Wees te alle tye bedagsaam teenoor hulle.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

EENHEID 2: Uitvoerende kunste LEERDOELWITTE Nadat die leerder die eenheid voltooi het, moet hy/sy in staat wees om die volgende te kan doen: • Die liggaam en stem op verskillende maniere te kan opwarm. • Die liggaam alleen en saam met ander kan beweeg. • Verskillende nootwaardes se ritmiese patrone kan gebruik. • Mimiekaksies kan gebruik. • Verskillende liedjies saam te sing • Westerse en Afrikamusiek te luister en te klassifiseer. INLEIDING Mense dans vir verskillende redes. Dit kan wees vir pret, kompetisies of selfs as ŉ rituele uitvoer. Ons gaan in die eenheid meer dansbeweging uitvoer deur ons liggaam in verskillende rigtings en op verskillende wyses te beweeg. Tydens ŉ dansopvoering gebruik die dansers kostuums en rekwisiete om die dans se storie te vertel. Dansers gebruik ook ritme en vlakke in hul danse – vinnig/stadig of hoog/laag. Die leerder gaan ook die elemente toepas in uitvoer van liggaamsbewegings. Ons moet altyd opwarm voordat ons met enige fisiese aktiwiteite begin. Ek gaan vir ŉ paar opwarmingsoefeninge wys wat gedoen kan word om seker te maak dat die liggaam gereed is vir die aktiwiteite. Die leerder moet natuurlik ook stembande opwarm! Die verskillende nootwaardes het verskillende ritmiese patrone. Dit kan op verskeie wyses gebruik word om musiek te maak. Ons gaan die notebalk en die verskillende note hersien, en ons eie musiekkombinasies skep en uitvoer. Die leerder gaan ook leer om mimiek te gebruik om iets voor te stel. Laastens gaan ons luister na verskillende Westerse en Afrikamusiek. Dit leer die leerder om verskillende tipes musiek en musiekinstrumente te waardeer.

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • • • • • • • • •

Asemhaling: Lug intrek en dit uitlaat. Fokus: Die ding/persoon/ situasie wat die meeste aandag kry op een tydstip. In kanon: Wanneer twee/meer sangers een liedjie op verskillende tye begin sing. Sintuie: Dit is sien, proe, hoor, aanraak en ruik. Toonhoogte: Hoe hoog of laag die klank is. Stemming: Die gevoel van die musiek – hartseer of vrolik? Vlak: Die vlak, hoog of laag, waarin jy beweeg. Ritme: Hoe vinnig of stadig jou musiek is. Die maatslag van die musiek. Roetine: ŉ Reeks stappe wat jy oefen en uitvoer. Melodie: Die deuntjie van die musiek. Notebalk: Die vyf lyne en vier spasies waarop musieknotasie geskryf word. Roep-en-antwoord: Die herhaling van dieselfde ritme, ook genoem ŉ weerklank.

Voorgestelde hulpbronne vir EENHEID 2: Oop ruimte, enige musiekinstrumente, CDspeler, enige CD met kinderliedjies op (Ek beveel aan: 60 Beste kinderliedjies, te kry by TOP CD), plakkate met musieknote, prente van snaar- en houtinstrumente. Les 5: Opwarming en spel (15 minute per klas = 2½ ure per kwartaal) AKTIWITEIT 20 Leerder kan alleen werk of saam met ŉ maat. 1. Leerder gebruik bewegings soos draai, swaai, galop, huppel, trek en uitreik. 2. Leerder skep ŉ bewegingsreeks met die bewegings in 1. Die leerder kan al die bewegings gebruik of slegs twee of drie daarvan. Die fasiliteerder kan die leerder van hulp wees. Die leerder moet die bewegingsreeks goed inoefen. 3. Leerder moet rigtingsveranderings bywerk soos na links, na regs in die bewegingsreeks. 4. Leerder moet vlakke verander in die bewegingsreeks soos hoog en laag. 5. Leerder moet ook spoed wisseling bywerk, soos van vinnig na stadig of van stadig na vinnig. 6. Die leerder moet ook die bewegings vloeiend of rukkerig uitvoer of dit wissel vanaf ŉ rukkerige beweging na ŉ vloeiende beweging.