Gr 6-Lewensvaardighede-Handleiding by Impaq

Í2’È-A-LIO-SG01ÈÎ 1

F S

LEWENSVAARDIGHEDE HANDLEIDING

Graad 6

A member of the FUTURELEARN group

Lewensvaardighede Handleiding

1806-A-LFS-SG01

Í2&È-A-LFS-SG01’Î

Graad 6

Aangepas vir KABV

LM van der Walt

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE...................................................................................................................7 VOORWOORD ....................................................................................................................8 JAARPLAN .........................................................................................................................9 EENHEID: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ........................................................12 Les 1: Positiewe selfbeeld: liggaamsbeeld.........................................................................13 AKTIWITEIT 1 .........................................................................................................14 AKTIWITEIT 2 .........................................................................................................14 AKTIWITEIT 3 .........................................................................................................15 AKTIWITEIT 4 .........................................................................................................16 AKTIWITEIT 5 .........................................................................................................17 AKTIWITEIT 6 .........................................................................................................18 Les 2: Vermoëns, belangstellings en potensiaal ................................................................20 AKTIWITEIT 7 .........................................................................................................21 AKTIWITEIT 8 .........................................................................................................22 AKTIWITEIT 9 .........................................................................................................22 AKTIWITEIT 10 .......................................................................................................23 AKTIWITEIT 11 .......................................................................................................23 AKTIWITEIT 12 .......................................................................................................24 Les 3: Groepsdruk..............................................................................................................26 AKTIWITEIT 13 .......................................................................................................27 AKTIWITEIT 14 .......................................................................................................28 AKTIWITEIT 15 .......................................................................................................29 Les 4: Probleemoplossingsvaardighede in konfliksituasies................................................33 AKTIWITEIT 16 .......................................................................................................34 AKTIWITEIT 17 .......................................................................................................35 AKTIWITEIT 18 .......................................................................................................36 EENHEID 2: UITVOERENDE KUNSTE ............................................................................39 Les 5: Opwarming en spel .................................................................................................40 AKTIWITEIT 19 .......................................................................................................40 AKTIWITEIT 20 .......................................................................................................41 AKTIWITEIT 21 .......................................................................................................42 AKTIWITEIT 22 .......................................................................................................43 AKTIWITEIT 23 .......................................................................................................44 Les 6: Improviseer en skep ................................................................................................45 AKTIWITEIT 24 .......................................................................................................45 AKTIWITEIT 25 .......................................................................................................46 AKTIWITEIT 26 .......................................................................................................47 AKTIWITEIT 27 .......................................................................................................47 Les 7: Lees, interpreteer en opvoer ...................................................................................48 AKTIWITEIT 28 .......................................................................................................48 AKTIWITEIT 29 .......................................................................................................51 AKTIWITEIT 30 .......................................................................................................51 AKTIWITEIT 31 .......................................................................................................52 Les 8: Waardeer en nadenke .............................................................................................52 AKTIWITEIT 32 .......................................................................................................53 AKTIWITEIT 33 .......................................................................................................53

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 3: VISUELE KUNSTE .......................................................................................54 Les 9: Visuele geletterdheid ...............................................................................................55 AKTIWITEIT 34 .......................................................................................................56 AKTIWITEIT 36 .......................................................................................................57 AKTIWITEIT 35 .......................................................................................................57 Les 10: Skep in 2d .............................................................................................................58 AKTIWITEIT 37 .......................................................................................................59 LES 11: SKEP IN 3D..........................................................................................................59 AKTIWITEIT 38 .......................................................................................................60 EENHEID 4: LIGGAAMLIKE .............................................................................................61 Les 12: Veiligheidsmaatreëls tydens slaan- en veldwerk-speletjies ...................................62 AKTIWITEIT 39 .......................................................................................................63 AKTIWITEIT 40 .......................................................................................................65 Les 13: Uitvoer van bewegings in slaan- en veldwerkspeletjies ......................................66 AKTIWITEIT 41 .......................................................................................................66 AKTIWITEIT 42 .......................................................................................................68 AKTIWITEIT 43 .......................................................................................................70 AKTIWITEIT 44 .......................................................................................................71 AKTIWITEIT 45 .......................................................................................................72 AKTIWITEIT 46 .......................................................................................................72 Les 14: Deelname aan slaan- en veldwerkspeletjies .........................................................73 AKTIWITEIT 47 .......................................................................................................73 AKTIWITEIT 49 .......................................................................................................74 AKTIWITEIT 48 .......................................................................................................74 EENHEID 5: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN .....................................................75 Les 15: Selfbestuursvaardighede .......................................................................................76 AKTIWITEIT 50 .......................................................................................................77 AKTIWITEIT 51 .......................................................................................................78 AKTIWITEIT 52 .......................................................................................................79 AKTIWITEIT 53 .......................................................................................................80 Les 16: Afknouery ..............................................................................................................81 AKTIWITEIT 54 .......................................................................................................82 AKTIWITEIT 55 .......................................................................................................84 AKTIWITEIT 56 .......................................................................................................84 Les 17: Kulturele reg tot toegang .......................................................................................87 AKTIWITEIT 57 .......................................................................................................87 AKTIWITEIT 58 .......................................................................................................91 Les 18: Die menswaardigheid van ‘n persoon in ‘n verskeidenheid van suid-afrikaanse religieë (3 ure) .........................................................................................................94 AKTIWITEIT 59 .......................................................................................................94 AKTIWITEIT 60 .......................................................................................................96 AKTIWITEIT 61 .......................................................................................................98 EENHEID 6: Uitvoerende kunste ...................................................................................100 Les 19: Opwarming en spel .............................................................................................101 AKTIWITEIT 62 .....................................................................................................101 AKTIWITEIT 63 .....................................................................................................102 AKTIWITEIT 64 .....................................................................................................102 AKTIWITEIT 65 .....................................................................................................103 2

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Les 20: Improviseer en skep ............................................................................................104 AKTIWITEIT 66 .....................................................................................................104 AKTIWITEIT 67 .....................................................................................................104 AKTIWITEIT 68 .....................................................................................................104 AKTIWITEIT 69 .....................................................................................................105 Les 21: Lees, interpreteer en opvoer ...............................................................................106 AKTIWITEIT 70 .....................................................................................................108 AKTIWITEIT 71 .....................................................................................................108 AKTIWITEIT 72 .....................................................................................................109 AKTIWITEIT 73 .....................................................................................................110 Les 22: Waardeer en nadenke .........................................................................................111 AKTIWITEIT 74 .....................................................................................................112 EENHEID 7: VISUELE KUNSTE .....................................................................................113 Les 23: Visuele geletterdheid ...........................................................................................114 AKTIWITEIT 75 .....................................................................................................115 AKTIWITEIT 76 .....................................................................................................116 AKTIWITEIT 77 .....................................................................................................117 Les 24: Skep in 2D ...........................................................................................................117 AKTIWITEIT 78 .....................................................................................................117 AKTIWITEIT 80 .....................................................................................................118 AKTIWITEIT 79 .....................................................................................................118 AKTIWITEIT 81 .....................................................................................................119 Les 25: Ontwerp in 3D .....................................................................................................119 AKTIWITEIT 82 .....................................................................................................120 EENHEID 8: Liggaamlike opvoeding ............................................................................122 Les 26: Veiligheidsmaatreëls tydens fisiese fiksheids-aktiwiteite .....................................123 Les 27: Uitvoer van bewegings van ‘n fisiese fiksheids-program om sekere aspekte van fiksheid te ontwikkel ........................................................................................123 AKTIWITEIT 83 .....................................................................................................123 AKTIWITEIT 84 .....................................................................................................124 AKTIWITEIT 85 .....................................................................................................124 AKTIWITEIT 86 .....................................................................................................125 AKTIWITEIT 87 .....................................................................................................126 AKTIWITEIT 88 .....................................................................................................127 AKTIWITEIT 89 .....................................................................................................127 AKTIWITEIT 90 .....................................................................................................128 Les 28: Deelname aan ‘n fiksheidsprogram .....................................................................129 AKTIWITEIT 91 .....................................................................................................129 AKTIWITEIT 92 .....................................................................................................130 EENHEID 9: Persoonlike en sosiale welsyn ................................................................131 Les 29: Versorging van diere ...........................................................................................132 AKTIWITEIT 93 .....................................................................................................133 AKTIWITEIT 94 .....................................................................................................134 AKTIWITEIT 95 .....................................................................................................135 Les 30: Versorging van mense ........................................................................................137 AKTIWITEIT 96 .....................................................................................................137 AKTIWITEIT 97 .....................................................................................................138 AKTIWITEIT 98 .....................................................................................................139 3

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Les 31: Nasiebou en kulturele erfenis ..............................................................................141 AKTIWITEIT 99 .....................................................................................................141 AKTIWITEIT 100 ...................................................................................................142 AKTIWITEIT 101 ...................................................................................................147 Les 32: Stereotipering van geslagte, seksisme en mishandeling .....................................150 AKTIWITEIT 102 ...................................................................................................151 AKTIWITEIT 103 ...................................................................................................151 AKTIWITEIT 104 ...................................................................................................153 EENHEID 10: Uitvoerende kunste .................................................................................158 Les 33: Opwarming en spel .............................................................................................159 AKTIWITEIT 105 ...................................................................................................159 AKTIWITEIT 106 ...................................................................................................159 AKTIWITEIT 107 ...................................................................................................160 AKTIWITEIT 109 ...................................................................................................161 AKTIWITEIT 108 ...................................................................................................161 Les 34: Improviseer en skep ............................................................................................161 AKTIWITEIT 110 ...................................................................................................162 AKTIWITEIT 111 ...................................................................................................162 AKTIWITEIT 112 ...................................................................................................163 AKTIWITEIT 113 ...................................................................................................163 AKTIWITEIT 114 ...................................................................................................164 Les 35: Lees, interpreteer en opvoer ...............................................................................164 AKTIWITEIT 115 ...................................................................................................166 Les 36: Waardeer en nadenke (1 uur) .............................................................................167 AKTIWITEIT 116 ...................................................................................................169 AKTIWITEIT 117 ...................................................................................................169 EENHEID 11: VISUELE KUNSTE ...................................................................................170 Les 37: Visuele geletterdheid ...........................................................................................171 AKTIWITEIT 118 ...................................................................................................172 AKTIWITEIT 119 ...................................................................................................173 Les 38: Skep in 2d (2 ure) ................................................................................................173 AKTIWITEIT 120 ...................................................................................................174 AKTIWITEIT 121 ...................................................................................................175 Les 39: Ontwerp in 3d ......................................................................................................175 AKTIWITEIT 122 ...................................................................................................175 EENHEID 12: Liggaamlike opvoeding ..........................................................................176 Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese patrone en bewegings ................176 Les 41: Uitvoer van ritmiese patrone of bewegings met koördinasie en beheer ..............177 AKTIWITEIT 123 ...................................................................................................177 AKTIWITEIT 124 ...................................................................................................178 AKTIWITEIT 125 ...................................................................................................178 AKTIWITEIT 126 ...................................................................................................178 AKTIWITEIT 127 ...................................................................................................179 AKTIWITEIT 128 ...................................................................................................179 AKTIWITEIT 129 ...................................................................................................179 AKTIWITEIT 130 ...................................................................................................181 AKTIWITEIT 131 ...................................................................................................181 AKTIWITEIT 132 ...................................................................................................182 4

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 133 ...................................................................................................182 AKTIWITEIT 134 ...................................................................................................182 Les 42: Deelname aan ritmiese patrone of beweging met koördinasie en beheer ...........182 AKTIWITEIT 135 ...................................................................................................182 EENHEID 13: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN .................................................183 Les 43: Basiese noodhulp in verskillende situasies .........................................................184 AKTIWITEIT 136 ...................................................................................................189 Les 44: Voedselhigiëne ....................................................................................................191 AKTIWITEIT 137 ...................................................................................................193 AKTIWITEIT 138 ...................................................................................................196 AKTIWITEIT 139 ...................................................................................................198 AKTIWITEIT 140 ...................................................................................................199 Les 45: Oordraagbare siektes soos pampoentjies, tuberkulose, verkoue, waterpokkies en atleetvoet ...............................................................................................................200 AKTIWITEIT 141 ...................................................................................................201 AKTIWITEIT 142 ...................................................................................................204 AKTIWITEIT 143 ...................................................................................................205 Les 46: Miv- en vigsopvoeding .........................................................................................206 AKTIWITEIT 144 ...................................................................................................207 AKTIWITEIT 145 ...................................................................................................208 EENHEID 14: UITVOERENDE KUNSTE ........................................................................211 Les 47: Opwarming en spel .............................................................................................212 AKTIWITEIT 146 ...................................................................................................212 AKTIWITEIT 147 ...................................................................................................212 AKTIWITEIT 148 ...................................................................................................213 Les 48: Improviseer en skep ............................................................................................213 AKTIWITEIT 149 ...................................................................................................213 AKTIWITEIT 150 ...................................................................................................215 AKTIWITEIT 151 ...................................................................................................215 Les 49: Lees, interpreteer en opvoer ...............................................................................216 AKTIWITEIT 152 ...................................................................................................218 Les 50: Waardeer en nadenke .........................................................................................218 AKTIWITEIT 153 ...................................................................................................218 AKTIWITEIT 154 ...................................................................................................219 EENHEID 15: VISUELE KUNSTE ...................................................................................220 LES 51: VISUELE GELETTERDHEID .............................................................................221 AKTIWITEIT 155 ...................................................................................................221 AKTIWITEIT 156 ...................................................................................................222 Les 52: Skep in 2d ...........................................................................................................223 AKTIWITEIT 157 ...................................................................................................223 Les 53: Ontwerp en skep in 3d ........................................................................................224 AKTIWITEIT 158 ...................................................................................................224 EENHEID 16: LIGGAAMLIKE OPVOEDING ..................................................................225 Les 54: Veiligheidsmaatreëls tydens gimnastiek- en swem-aktiwiteite ............................226 Les 55: Uitvoer van gimnastiek- of swemaktiwiteite .........................................................226 AKTIWITEIT 159 ...................................................................................................226 AKTIWITEIT 160 ...................................................................................................227 5

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 161 ...................................................................................................228 AKTIWITEIT 162 ...................................................................................................228 AKTIWITEIT 163 ...................................................................................................229 AKTIWITEIT 164 ...................................................................................................229 AKTIWITEIT 165 ...................................................................................................230 AKTIWITEIT 166 ...................................................................................................232 AKTIWITEIT 167 ...................................................................................................232 Les 56: Deelname aan gimnastiek- of swemaktiwiteite ...................................................233 AKTIWITEIT 168 ...................................................................................................233 AKTIWITEIT 169 ...................................................................................................233 BYLAE A: KLEURAKTIWITEITE ...................................................................................235

Â© Impaq

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

JAARPLAN EENHEID 1

LES

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Les 1: Positiewe selfbeeld – liggaamsbeeld Les 2: Vermoëns, belangstellings en potensiaal Les 3: Groepsdruk Les 4: Probleemoplossingsvaardighede in konfliksituasies Formele assessering Les 5: Opwarming en spel Les 6: Improviseer en skep Les 7: Lees, interpreteer en skep Les 8: Waardeer en nadenke Les 9: Visuele geletterdheid Les 10: Skep in 2D Les 11: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 12: Veiligheidsmaatreëls tydens slaan- en veldwerkspeletjies Les 13: Uitvoer van slaan- en veldwerkaktiwiteite Les 14: Deelname aan slaan- en veldwerkaktiwiteite Formele assessering Les 15: Selfbestuursvaardighede Les 16: Afknouery – redes vir afknouery Les 17: Kulturele reg van toegang Les 18: Die menswaardigheid van ‘n persoon in ‘n verskeidenheid van Suid-Afrikaanse religieë Formele assessering Les 19: Opwarming en spel Les 20: Improviseer en skep Les 21: Lees, interpreteer en opvoer Les 22: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 23: Visuele geletterdheid Les 24: Skep in 2D 9

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Les 25: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 26: Opwarming en afkoeling Les 27: Uitvoer van ‘n fiksheidsprogram Les 28: Deelname aan ‘n fiksheidsprogram Formele assessering Les 29: Versorging van diere Les 30: Versorging van mense Les 31: Nasiebou en kulturele erfenis Les 32: Stereotipering van geslagte, seksisme en mishandeling Formele assessering Les 33: Opwarming en spel Les 34: Improviseer en skep Les 35: Lees, interpreteer en opvoer Les 36: Waardeer en nadenke Les 37: Visuele geletterdheid Les 38: Skep in 2D Les 39: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese patrone en bewegings Les 41: Uitvoer van ritmiese patrone of bewegings met koӧrdinasie en beheer Les 42: Deelname aan ritmiese patrone of bewegings met koӧrdinasie en beheer Formele assessering Les 43: Basiese noodhulp Les 44: Voedselhigiëne Les 45: Oordraagbare siektes soos pampoentjies, tuberkulose, verkoue, waterpokkies en atleetvoet Les 46: MIV- en vigsopvoeding Les 47: Opwarming en speletjies Les 48: Improviseer en skep Les 49: Lees, interpreteer en opvoer Les 50: Waardeer en denke 10

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Formele assessering Les 51: Visuele geletterdheid Les 52: Skep in 2D Les 53: Ontwerp en skep in 3D Les 54: VeiligheidsmaatreĂŤls tydens gimnastiek- en swemaktiwiteite Les 55: Uitvoer van gimnastiek- en swemaktiwiteite Les 56: Deelname aan gimnastiek- en swemaktiwiteite Formele assessering

ÂŠ Impaq

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn LEERDOELWITTE: Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te kan doen: · · · · · · ·

Begrip en respek te hê vir liggaamsveranderinge. Die invloede van die media en gemeenskap op jou liggaamsbeeld te identifiseer. Jouself aanvaar vir wie jy is. Jou eie vermoëns, belangstellings en potensiaal kan identifiseer. Geleenthede skep om die meeste te maak van jou eie vermoëns, belangstellings en potensiaal. Groepsdruk kan identifiseer en hanteer. Probleemoplossingsvaardighede kan toepas in konfliksituasies.

INLEIDING Ons gaan in die eenheid na ‘n aantal temas kyk en meer daarvan leer. Die volgende is net ‘n kortlikse inleiding tot die temas. Jou selfbeeld bepaal wat jy van jouself dink en dit het ook ‘n invloed op die suksesvolle bereiking van jou ideale. Selfbeeld het ook ‘n ander aspek: liggaamsbeeld. Dit is wat jy van jou liggaam dink. Jy moet respek hê vir jou liggaam en dié van ander mense. Dit is belangrik dat jy jouself aanvaar vir wie jy is. Elke mens het sekere belangstellings, vermoëns en potensiaal. Dit hang van jou af hoe jy dit gebruik om jou volle potensiaal te bereik. Dit is belangrik dat jy dus weet wat jou belangstellings is, wat jou vermoëns is en wat jou potensiaal is. Jy moet geleenthede skep om hierdie eienskappe van jou tot jou voordeel aan te wend. Groepsdruk is nie ‘n vreemde konsep nie. Jy kry elke dag daarmee te doen. Jy moet groepsdruk reg hanteer. Negatiewe groepsdruk kan negatiewe gevolge hê vir ‘n persoon. Ons gaan laastens kyk na probleemoplossingsvaardighede en hoe dit toegepas kan word in konfliksituasies.

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

BELANGRIKE TERMINOLOGIE: · · · · · · ·

Selfbeeld: Dit wat jy van jouself as ŉ persoon dink. Liggaamsbeeld: Hoe jy jou liggaam sien. Vermoëns: Eienskappe waaroor jy beskik om sekere take te kan verrig. Dit is iets wat jy goed kan doen, bv. ŉ vaardigheid of ŉ talent. Belangstellings: Dinge waarin jy belangstel en waarvan jy hou om aan deel te neem of te doen. Potensiaal: Die eienskap waaroor jy beskik om ŉ sekere doelwit te bereik; om die beste te doen in die dinge waarin jy goed is. Groepsdruk: Wanneer ŉ groep druk plaas op ŉ individu/groep om aan ŉ sekere aksie deel te neem, ongeag of dit reg of verkeerd is. Probleemoplossing: Sekere aksies wat gevolg word om probleme op te los.

LES 1: POSITIEWE SELFBEELD: LIGGAAMSBEELD Aanbevole hulpmiddels: Handboek, tydskrifte en plakkate oor liggaamsbeeld. 1.1 Begrip en respek vir liggaamsveranderinge Jy het seker agterkom dat jou liggaam in die laaste paar jaar begin verander het. Ons noem dit puberteit. Puberteit is die tydperk vandat jy ongeveer nege jaar oud is tot omtrent 17 jaar. In dié tyd gaan jou liggaam deur verskeie veranderinge gaan. Jy gaan ook emosioneel verander. Dit is ŉ moeilike tyd in jou ontwikkeling en dit is belangrik om met iemand te kan praat as jy nie mooi verstaan wat gebeur nie. Jy kan enige een in vertroue neem – jou ma, pa, ouer broer/suster of enige iemand anders wat jy vertrou en die vrymoedigheid het om dinge mee te deel. Ons moet ons liggaamsveranderinge respekteer, asook die verskille wat daar is tussen verskillende mense. Jy is ŉ unieke persoon wat jou eie uniekheid en selfbewustheid moet kan identifiseer. Probeer om jouself te sien waar jy voor ŉ spieël staan. Kom ons doen dan die volgende aktiwiteit om te toets of jy ŉ goeie selfbewustheid het.

(www.arrowtt.com) 13

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 1 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Skryf twee karaktertrekke van jouself neer. Beskryf jou persoonlikheid. Ken jy jouself? Hoe hanteer jy uitdagings? Is jy selfversekerd en selfgeldend? Hoe tree jy op as jy in ŉ konfliksituasie is? Wat is jou swakpunte en jou sterkpunte? Noem ten minste twee maniere hoe jy stres en druk by die skool en huis hanteer.

As jy die aktiwiteit eerlik kon antwoord, dan beteken dit dat jy ŉ goeie idee het van wie jy is. Dit is ŉ baie goeie eienskap!

AKTIWITEIT 2 1. Soek ŉ foto van jouself toe jy agt jaar oud was en ŉ onlangse foto (11 of 12 jaar oud). 2. Plak die foto’s in jou portefeulje/werkboek. 3. Bestudeer die foto’s saam met ŉ maat of jou fasiliteerder. 4. Lyk jy nog dieselfde as toe jy nog agt jaar oud was? 5. Hoe het jou liggaam verander die afgelope drie tot vier jaar? 6. Hoe dink jy moet jy jou maats respekteer as hulle liggame begin verander? 7. Hoe dink jy moet jy jou eie veranderinge respekteer? Daar is verskeie veranderinge wat plaasvind in seuns en dogters se liggame. Dogters: Word swaarder en langer. Gesigsvorm verander. Jou vel verander. Die vel produseer meer olie en kan puisies veroorsaak. Jy kry hare onder jou arms en op jou skaamdele. Selfs binne jou liggaam verander jy! Jou hart word groter en swaarder en jou bloeddruk verander. Jy kry borste en jou heupe word breër.

· · · · · ·

Seuns: · · · · · ·

Groei langer en word swaarder. Gesigsvorm verander. Jou vel produseer meer olie en kan puisies veroorsaak. Jou stem word dieper. Hare groei onder die arms, op die skaamdele, op die gesig, rug, arms en bene. Jou hart raak groter en swaarder en jou bloeddruk verander. 14

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

(www.menstrupedia.com)

AKTIWITEIT 3 1. Dink jy ons moet ons maats se liggaamsveranderinge respekteer of moet ons grappies daaroor maak? 2. Hoe sal jy voel as iemand negatiewe goed sê oor jou liggaam wat verander? 3. Hoe dink jy kan ons ons maats help om gemaklik te voel met hulle liggame wat verander? 4. Wat kan jy doen om die veranderinge vir jouself makliker te maak?

(www.blogspot.com) 1.2 Ander invloede op liggaamsbeeld: media en gemeenskap Kommunikasie behels die stuur en ontvang van boodskappe. Kommunikasie geskied deur die media bv. koerante, tydskrifte, televisie, Internet, SMS-boodskappe, flieks en radio. Ons word almal beïnvloed deur wat ons sien, hoor en lees. Jou besluite word in baie gevalle beïnvloed deur wat jy in tydskrifte of op die televisie sien. Die boodskappe wat deur die media uitgestuur word, is baie kragtig en bereik baie mense. Dit kan positiewe boodskappe wees soos die belangrikheid van goeie eetgewoontes, of

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

negatiewe boodskappe soos advertensies wat begeertes skep vir ŉ sekere produk. Televisie-advertensies wys dat jongmense wat drank gebruik baie vrolik is en ŉ gelukkige lewe lei. Dit wys egter nie die nagevolge van drankmisbruik nie; dit is ŉ misleidende uitbeelding van die lewe. Televisieprogramme skep ook ŉ misleidende uitbeelding van die lewe. Mense vergeet dat die stories nie werklik is nie en probeer soos die karakters lewe. Die media plaas baie druk op mense, veral tieners, om ŉ sekere manier te lyk. Jy kyk dalk na al die mooi modelle en filmsterre en jy wil ook soos hulle lyk. Die media gebruik verskeie metodes soos “Photoshop” om mense op die foto’s perfek te laat vertoon. Dit skep by jongmense ŉ wanindruk van wat as “perfek” beskou word. Tieners is baie maklik beïnvloedbaar juis omdat hulle in ŉ tydperk van hul lewe is waar hulle onseker is van hulself en nog besig is om hulself te leer ken. Die media gebruik dié feit om tieners te bereik en te beïnvloed.

AKTIWITEIT 4 Bestudeer die onderstaande foto’s en beantwoord dan die daaropvolgende vrae:

(www.pininterest.com) 1. 2. 3. 4. 5.

Kan jy enige verskille opmerk tussen die twee foto’s? Wat dink jy word dié proses van verbetering genoem? Dink jy dit gee ŉ ware beeld van die persoon weer? Dink jy dit skep ŉ wanindruk van skoonheid by tieners? Hoekom sê jy so?

Die media vertoon veral filmsterre en modelle in reklameveldtogte. Dié mense is gewoonlik rolmodelle vir tieners. Tieners wil graag soos hulle wees en soos hulle lyk. Dit skep soms probleme indien die persoon nie ŉ positiewe rolmodel is nie. Die persoon is dalk brandmaer, of rook en drink baie. Dit kan daartoe lei dat die seun/dogter wat die persoon navolg dieselfde dinge gaan doen om soos die persoon te wees. Kom ons kyk bietjie na sulke voorbeelde:

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 5 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Skryf alles neer waarvan jy hou aan jou liggaam. Watter dinge hou jy nie van jou liggaam nie? Hoe sal jy die perfekte liggaam beskryf? Dink jy dat die meeste mense perfekte liggame het? Watter dinge beïnvloed jou idee van ŉ perfekte liggaam? Wat dink jy is belangriker – hoe ŉ persoon lyk of hoe ŉ persoon optree? Dink jy dis belangriker om mooi van binne as buite te wees? Hoekom sê jy so? As jy deur tydskrifte blaai en al die “perfekte” mense sien, hoe laat dit jou oor jouself voel? 10. Dink jy dat jy ŉ goeie liggaamsbeeld het? Gee ŉ rede vir jou antwoord. Die gemeenskap waarin jy woon kan ook jou liggaamsbeeld beïnvloed. Jy is dalk anders as die meerderheid mense in jou gemeenskap en voel dan dat jy nie aanvaar word nie. In sommige Afrika kulture is dit aanvaarbaar as mense oorgewig is, en dit word selfs as ŉ statussimbool beskou. In die Westerse kultuur is dit weer meer aanvaarbaar om maer, en selfs brandmaer, te wees. 1.3 Aanvaarding van self Die heel belangrikste stap wat iemand in sy/haar lewe kan doen is om haarself/homself te aanvaar. Jy kan besluit om jouself te aanvaar net soos jy is, sonder om iets te verander, of jy kan besluit om sekere vaardighede aan te leer sodat jy kan groei en ontwikkel. Ons is almal verskillend, met verskillende persoonlikhede en liggaamsvorme. Sommige mense is lank en maer en ander is kort en mollig. Daar is dalk sekere dinge wat jy graag sal wil verander aan jou liggaam. Jy kan dalk gewig verloor of fikser word, maar daar is ook

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

dinge wat jy nie kan verander nie, soos jou neus of ore. Jy kan die keuse maak om altyd ongelukkig en selfbewus daaroor te wees óf jy kan dit aanvaar en jouself liefhê ongeag jou “foute”. Deur jou liggaam te versorg en op te pas, kan jy trots wees op wie jy is. Strategieë om myself te aanvaar vir wie ek is: · · · · · ·

Fokus altyd op jou positiewe eienskappe, soos jou mooi hare. Verander dit wat jy kan, soos om daardie ekstra gewig af te skud! Jy moet vir jouself kan lag – aanvaar jouself met foute en al. Jy moet nie jouself met ander mense vergelyk nie – jy is uniek. Versorg jou liggaam elke dag met liefde. Wees trots op jou voorkoms.

AKTIWITEIT 6 1. 2. 3. 4. 5.

Maak ŉ selfaanvaardingslys. Dit is ŉ lys van alle eienskappe van jouself waarvan jy hou. Sluit dinge in van jou liggaam asook jou persoonlikheid. Plak die lys in jou kamer op waar jy dit elke dag kan sien. Lees dit elke dag vir jouself.

(www.addictions.about.com)

1.4 Lees oor ŉ positiewe liggaamsbeeld

Oorgewig kind het vroeg hulp nodig Gepubliseer: Donderdag, 2014/03/27

DIE voorkoms van oorgewig kinders styg kommerwekkend in Bloemfontein. Die meeste mense laat dit ongesiens verbygaan met die hoop hulle sal die vetjies ontgroei en ander sien dit net nie meer raak nie. Blykbaar merk 50% van oorgewig kinders se ouers glad nie op hul kinders is oorgewig nie.

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Suiker en te veel televisie kyk kry nou al jare lank die skuld en dan glo ’n mens dit is die einde van die storie, maar tog raak al hoe meer kinders oorgewig. Hoewel die twee sondaars wel oorsake is, moet ’n mens verstaan oorgewig by kinders is baie komplekser en hou ernstige gesondheidsgevare in. Die aantal vetselle verander nie Wanneer ’n mens na die fisiologie van die mens se liggaam kyk, sien ’n mens ’n baba van ses maande behoort op sy vetste te wees. Tussen ses maande en ses jaar verander net die grootte van vetselle soos wat die kind groei. Op sesjarige ouderdom verander die liggaam deur vetselle tot adolessensie te vervaardig. Die aantal vetselle word vervaardig na gelang van die hoeveelheid vet wat geberg moet word (vet word net geberg wanneer ’n mens meer eet as wat die liggaam benodig). Die res van die volwasse lewe kan vetselle se grootte verander, maar nie die aantal nie. Wat beteken dit nou eintlik? Hoe meer vetselle ’n mens het, hoe groter is sy potensiaal om oorgewig te wees. Elke tweede oorgewig kind bly so Oorgewig kleuters se lyfies begin al voor ses jaar vetselle vermeerder; met ander woorde hul lyfies het nog langer kans om meer vetselle te vervaardig. Dit lei tot ’n groter potensiaal vir oorgewig wees vir die res van hul lewe. Die helfte van oorgewig kinders word oorgewig volwassenes en ook in ’n ernstiger graad, omdat hul potensiaal vir oorgewig soveel groter is. Die negatiewe invloed van oorgewig op die klein lyfies kan nie genoeg beklemtoon word nie. Om die een of ander rede dink ons kinders kan eers later in hul volwasse lewe gesondheidsprobleme weens oorgewig ondervind, maar dit is nie waar nie. Cholesterolaanpaksels kan so vroeg soos op drie jaar al in die aorta voorkom. Oorgewig kinders groei vinniger Hoë bloeddruk, galstene, sooibrand en slaapapnee kan voorkom en is soms moeilik om raak te sien, omdat dit nie by kinders hoort nie. Chroniese ontsteking, asma en abnormale liggaamsontwikkeling maak oefening ’n veel groter uitdaging. Oorgewig kinders groei baie vinniger om die bykomende gewig te ondersteun; hulle ontwikkel gevolglik groot beendere, maar minder spiere as die normalegewigkind. Die bykomende gewig lei tot pynlike voete, knieë en heupe en ’n laer spiermassa veroorsaak ’n stadige metabolisme. Oorgewig kinders is meer geneig tot depressie, sosiale isolering, ’n lae selfbeeld en ’n swak liggaamsbeeld. Tydens behandeling moet ál die bogenoemde moontlikhede aandag kry. Alles is skakels in die bose kringloop van oorgewig en êrens moet die skakels gebreek word. Kinders moet reg geleer word Om die vraag te beantwoord of ’n mens oorgewig kinders kweek, moet ’n paar van die volgende faktore in ag geneem word. 19

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

Ja, genetika speel ’n rol, maar omdat oorgewig so kompleks is, is genetika net ’n druppel aan die emmer. Vir “oorgewig gene” om oorgewig te veroorsaak moet ’n “gunstige omgewing” verskaf word, bedoelende ’n onaktiewe leefstyl en ongesonde eetgewoontes. Dit is belangrik om te besef genetika en die “gunstige omgewing” word albei deur ouers verskaf. Kinders word onafhanklik grootgemaak en aangemoedig om self te kies wat hulle wil eet, maar hulle het nie die vermoë om goeie keuses te maak as hul nie reg geleer word nie. Siekte wat behandel moet word Kos word verbind met ontspanning. Kinders leer die idee by die samelewing en hul ouers aan dat ’n mens moet eet terwyl jy televisie kyk. Restaurante leer ons om meer te eet deur groter porsies voor te sit as wat ons nodig het. Verwerkte en geriefsvoedsel is baie energie-dig. Dit beteken ’n klein bietjie kos wat ’n mens nie baie versadig gaan maak nie, bevat baie kilojoules en dit is juis dié kos wat ’n mens vet maak. ’n Mens moet ook besef oorgewig is ’n siekte wat behandel moet word. Dit is nie ’n probleem wat sommer net vanself sal verdwyn nie. Kweek ’n goeie ouer-kind-kosverhouding. Gee struktuur aan jou kinders se daaglikse roetine. Leer gesonde eetgewoontes aan – as jy as ouer nie ’n goeie voorbeeld stel nie, is dit nie te laat om self te begin verander nie. Gesond en gebalanseerd eet verg beplanning. Gebruik al die beskikbare hulp. Klop aan by dieetkundiges vir praktiese wenke en lewensstylaanpassings om dié skakels van oorgewig in die huisgesin vas te stel en te verbreek. Deur: Sonelle Vermeulen Foto: sxc.hu (www.onsstad.mobi) LES 2: VERMOËNS, BELANGSTELLINGS EN POTENSIAAL Aanbevole hulpmiddels: Handboek, artikels en berigte oor tema 2.1 Identifiseer eie vermoëns, belangstellings en potensiaal Dit is belangrik om te weet watter dinge jy goed kan doen en wat laat jou goed voel oor jouself. Mense onthou altyd net die foute wat hulle maak en vergeet van al die dinge wat hulle goed kan doen. Jy moet die waagmoed hê om dinge aan te pak, al weet jy nie of jy suksesvol gaan wees nie. Dit is die enigste manier hoe jy sal weet waarin jy goed is. Jy moet weet wat jou eie belangstellings en vermoëns is, sodat jy dit kan ontwikkel en verbeter om jou volle potensiaal te kan bereik. Jy kan dit bepaal deur die dinge wat jou gelukkig en ontspanne te laat voel, te identifiseer.

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

· · ·

Eenheid

Watter sportsoorte hou jy van en is jy goed in? Watter skoolvakke is vir jou lekker en vaar jy goed in? Watter ander aktiwiteite hou jy van?

(www.ehow.com)

AKTIWITEIT 7 1. Maak ŉ lys van al jou belangstellings en vermoëns. 2. Trek kolomme met die volgende opskrifte en skryf by elkeen notas van wat jy van jouself dink. · My drome. · Dinge wat ek goed kan doen. · Dinge wat ek reeds goed gedoen het: skool/sport/ander. · Waarvan hou ek om te doen. · Dinge waarvan ek nie hou om te doen nie. · Dinge wat vir my moeilik is om te doen. 2.2 Verhouding tussen vermoëns, belangstellings en potensiaal Jou vermoëns en belangstellings bepaal of jy potensiaal het om iets te doen. Jou belangstellings is al die dinge waarvan jy hou om te doen, soos rugby speel. Jou vermoëns is al die dinge wat jy goed kan doen. Jy kan van rugby hou én goed wees daarin. Hoe jy die twee eienskappe in verhouding tot mekaar gebruik, gaan bepaal of jy jou volle potensiaal gaan bereik. As jy intens in iets belangstel beteken dit gewoonlik dat jy ook die vermoë het om dit te doen. Die twee loop hand aan hand. Jy kan ook sekere vaardighede aanleer as jy baie daarvan hou om iets te doen, maar nie baie goed daarin is nie. Jy bou dan op jou belangstelling om jou vermoë om dit te verrig te verbeter en so jou volle potensiaal te bereik. Jy kan nie die een sonder die ander doen nie. So as jy baie belangstel in rugby en jy kan dit goed speel, sal jy die eienskappe gebruik en hard oefen en daarop voortbou. En eendag kan jy jou volle potensiaal gebruik om ŉ Springbokspeler te word!

(www.faeronwheeler.com) 21

Handleiding G06 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

AKTIWITEIT 8 1. Maak twee kolomme in jou boek, een kolom vir belangstellings (dit wat jy van hou om te doen) en een kolom vir vermoëns (dit wat jy goed kan doen). 2. Vul elke kolom in. 3. Bestudeer die kolomme en kyk of jy enige verhouding kan identifiseer tussen waarvan jy hou om te doen en dit wat jy goed kan doen.

AKTIWITEIT 9 1. Gebruik die lys van belangstellings in aktiwiteit 8. 2. Knip prentjies uit ŉ tydskrif wat hierdie belangstellings voorstel. 3. Maak ŉ mooi helderkleurige A4 plakkaat met die prentjies om jou belangstellings voor te stel. 2.3 Skep geleenthede om die meeste te maak van eie vermoëns, belangstellings en potensiaal Jy wonder seker hoekom is dit belangrik vir jou om jou belangstellings en vermoëns te bepaal. Jy is nou op ŉ ouderdom waar jy een van die dae moet besluit watter vakke jy moet neem en watter beroep jy wil volg. Dit bepaal al die toekomsbesluite wat jy gaan neem, veral wat jou beroep betref. Jy moet ook besluit aan watter sportsoorte of enige ander aktiwiteite jy wil deelneem. Jy wil tog nie graag goed doen waarvan jy nie hou nie? Daarom moet jy nou al bepaal waarin jy belangstel en ook waarin jy goed is. Dit help jou ook om nou te begin om dié eienskappe te ontwikkel en verbeter, sodat jy later jou volle potensiaal kan bereik.