Gr 7-Afrikaans Huistaal-Fasiliteerdersgids by Impaq

Í2’È-A-AHT-FG014Î

T -

AFRIKAANS HUISTAAL FASILITEERDERSGIDS

Graad 7

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Huistaal Fasiliteerdersgids

1807-A-AHT-FG01

Í2’È-A-AHT-FG014Î

Graad 7

Aangepas vir KABV

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 6 VOORWOORD .................................................................................................................... 7 ROOSTER EN TYDSBESTUUR ......................................................................................... 8 ASSESSERINGSVEREISTES ............................................................................................ 8 STUDIEWENKE EN -METODES ........................................................................................ 8 JAARPLAN ....................................................................................................................... 10 EENHEID 1 ........................................................................................................................ 11 Les 1: Begripslees (hersiening van graad 6)...................................................................... 12 AKTIWITEIT 1: Begripslees .................................................................................. 12 Les 2: Luister en praat ....................................................................................................... 12 AKTIWITEIT 2: Luisterbegrip ................................................................................ 13 Les 3: Lees en kyk ............................................................................................................. 18 AKTIWITEIT 3: Leesbegrip ................................................................................... 19 AKTIWITEIT 4: Leesbegrip ................................................................................... 20 Les 4: Taalstrukture en -konvensies .................................................................................. 20 AKTIWITEIT 5: Taal in konteks ............................................................................. 21 AKTIWITEIT 6: Taal in konteks ............................................................................. 22 Les 5: Skryf en aanbied ..................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 7: Skryf ’n opstel............................................................................... 22 Les 6: Spelvel .................................................................................................................... 24 Les 7: Luister en praat ....................................................................................................... 24 AKTIWITWEIT 8: Luisterbegrip ............................................................................. 24 Les 8: Lees en kyk ............................................................................................................. 25 AKTIWITEIT 9: Leesbegrip ................................................................................... 27 AKTIWITEIT 10: Gesels oor ’n gedig .................................................................... 27 Les 9: Taalstrukture en -konvensies .................................................................................. 28 Les 10: Skryf en aanbied ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 11: Taal in konteks ........................................................................... 30 AKTIWITEIT 12: Eie gedig .................................................................................... 31 Les 11: Toets jou kennis ................................................................................................... .32 AKTIWITEIT 13: Letterkundige begrippe .............................................................. 32 Les 12: Begripslees ........................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 14: Begripslees ................................................................................ 33 Les 13: Lees en kyk ........................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 15: Gedigte ...................................................................................... 34 AKTIWITEIT 16: Die Drama .................................................................................. 35 Les 14: Luister en praat ..................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 17: Praat .......................................................................................... 36 Les 15: Skryf en aanbied ................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 18: Skryf ’n dialoog........................................................................... 36 Les 16: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 37 Les 17: Luister en praat ..................................................................................................... 39 1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 19: Luisterbegrip .............................................................................. 39 Les 18: Skryf en aanbied ................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 20: Skryf ’n brief ............................................................................... 42 Les 19: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 42 Les 20: Lees en kyk ........................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 21: Lees ’n volksverhaal ................................................................... 43 AKTIWITEIT 22: Begripslees ................................................................................ 44 Les 21: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 45 AKTIWITEIT 23: Taal in konteks ........................................................................... 45 Les 22: Luister en praat ..................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 24: Luisterbegrip .............................................................................. 46 Les 23: Lees en kyk ........................................................................................................... 48 AKTIWITEIT 25: Leesbegrip ................................................................................. 48 AKTIWITEIT 26: Gedig ......................................................................................... 49 Les 24: Taal en konvensies ............................................................................................... 49 AKTIWITEIT 27: Taal in konteks ........................................................................... 50 Les 25: Skryf en aanbied ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 28: Beskrywende opstel ................................................................... 51 Les 26: Selfstandige lees ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 29: Boekverslag ............................................................................... 51 EENHEID 2 ........................................................................................................................ 52 Les 27: Luister en praat ..................................................................................................... 53 AKTIWITEIT 30: Luisterbegrip .............................................................................. 53 Les 28: Lees en kyk – Roman ........................................................................................... 54 AKTIWITEIT 31: Begripslees ................................................................................ 54 Pre-lees: ................................................................................................................ 54 AKTIWITEIT 32: Poësie ........................................................................................ 55 Les 29: Skryf en aanbied – Verhalende opstel .................................................................. 55 AKTIWITEIT 33: Skryf ........................................................................................... 55 Les 30: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 56 AKTIWITEIT 34: Taalvrae ..................................................................................... 57 Les 31: Luister met begrip ................................................................................................. 58 AKTIWITEIT 35: Luisterbegrip .............................................................................. 58 Les 32: Lees en kyk – Advertensies .................................................................................. 60 AKTIWITEIT 36: Advertensie ................................................................................ 60 AKTIWITEIT 37: Plakkaat ..................................................................................... 61 Les 33: Skryf en aanbied – Advertensies........................................................................... 61 AKTIWITEIT 38: Advertensie ................................................................................ 61 Les 34: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 62 AKTIWITEIT 39: Taal in konteks ........................................................................... 62 Les 35: Voorbereide toespraak .......................................................................................... 63 AKTIWITEIT 40: Luisterbegrip .............................................................................. 63 AKTIWITEIT 41: Voorbereide mondeling .............................................................. 65 Les 36: Lees en kyk – Instruktiewe teks ............................................................................ 65 AKTIWITEIT 43: Instruksies volg .......................................................................... 66 © Impaq

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Les 37: Poësie ................................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 44: Gedig ......................................................................................... 68 Les 38: Skryf en aanbied ................................................................................................... 68 Les 39: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 68 AKTIWITEIT 45: Taal in konteks ........................................................................... 69 Les 40: Drama as rolspel ................................................................................................... 70 AKTIWITEIT 46: Stomstreke ................................................................................. 70 Les 41: Lees en kyk – Drama ............................................................................................ 70 AKTIWITEIT 47: Begripslees ................................................................................ 71 AKTIWITEIT 48: Lees ’n drama ............................................................................ 72 Les 42: Skryf en aanbied – Resensie ................................................................................ 72 AKTIWITEIT 49: Skryf ’n resensie......................................................................... 72 Les 43: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 73 AKTIWITEIT 50: Taalhersiening............................................................................ 73 Les 44: Selfstandige lees ................................................................................................... 73 AKTIWITEIT 51: Boekverslag ............................................................................... 73 EENHEID 3 ........................................................................................................................ 74 Les 45: Luister en praat ..................................................................................................... 75 AKTIWITEIT 52: Luisterbegrip .............................................................................. 75 Les 46: Lees en kyk – Vraelyste ........................................................................................ 76 AKTIWITEIT 53: Vraelys ....................................................................................... 76 AKTIWITEIT 54: ’n Aansoekvorm ......................................................................... 76 Les 47: Skryf en aanbied – vraelyste ................................................................................. 77 AKTIWITEIT 55: Vraelys ....................................................................................... 77 Les 48: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 77 AKTIWITEIT 56: Taal in konteks ........................................................................... 78 Les 49: Luister en praat ..................................................................................................... 79 AKTIWITEIT 57: Onderhoud – rolspel ................................................................... 79 Les 50: Poësie ................................................................................................................... 79 AKTIWITEIT 58: Gedigte ...................................................................................... 79 AKTIWITEIT 59: ’n Radiodrama ............................................................................ 80 Les 51: Skryf en aanbied ................................................................................................... 80 AKTIWITEIT 60: Skryf ’n onderhoud ..................................................................... 80 Les 52: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 81 AKTIWITEIT 61: Taal in konteks ........................................................................... 81 Les 53: Skryf en aanbied ................................................................................................... 82 AKTIWITEIT 62: Skryf ’n agenda .......................................................................... 84 Les 54: Luister en praat ..................................................................................................... 84 AKTIWITEIT 63: Skryf ’n notule ............................................................................ 84 Les 55: Luister met begrip ................................................................................................. 85 AKTIWITEIT 64: Luisterbegrip .............................................................................. 85 Les 56: Lees en kyk ........................................................................................................... 86 AKTIWITEIT 65: Kennisgewings ........................................................................... 86 AKTIWITEIT 66: Agendas ..................................................................................... 87 Les 57: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 87 3

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 67: Taal in konteks ........................................................................... 88 Les 58: Lees en kyk ........................................................................................................... 89 AKTIWITEIT 68: Koerantberig............................................................................... 89 AKTIWITEIT 69: Onvoorbereide lees .................................................................... 89 Les 59: Lees en kyk ........................................................................................................... 91 AKTIWITEIT 70: Koerantberig............................................................................... 91 Les 60: Skryf en aanbied ................................................................................................... 91 AKTIWITEIT 71: Skryf ’n koerantberig .................................................................. 92 Les 61: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 93 Les 62: Lees en kyk ........................................................................................................... 94 AKTIWITEIT 72: Taal in konteks ........................................................................... 94 AKTIWITEIT 73: Kortverhaal ................................................................................. 94 AKTIWITEIT 74: Aanwysings ................................................................................ 95 Les 63: Poësie ................................................................................................................... 96 AKTIWITEIT 75: Gedig ......................................................................................... 96 Les 64: Skryf en aanbied ................................................................................................... 97 AKTIWITEIT 76: Skryf ’n verhalende opstel .......................................................... 99 Les 65: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 100 AKTIWITEIT 77: Taal in konteks ......................................................................... 100 Les 66: Selfstandige lees ................................................................................................. 100 AKTIWITEIT 78: Boekverslag ............................................................................. 100 EENHEID 4 ...................................................................................................................... 101 Les 67: Praat ................................................................................................................... 102 AKTIWITEIT 79: Hardoplees ............................................................................... 102 Les 68: Skryf en aanbied ................................................................................................. 103 AKTIWITEIT 80: Instruksies ................................................................................ 103 Les 69: Lees en kyk ......................................................................................................... 103 AKTIWITEIT 81: Kontekstuele vrae .................................................................... 103 Les 70: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 104 AKTIWITEIT 82: Taal in konteks ......................................................................... 104 Les 71: Luister en praat ................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 83: Bespreking ............................................................................... 105 Les 72: Skryf en aanbied ................................................................................................. 105 AKTIWITEIT 84: Dagboekinskrywing .................................................................. 106 Les 73: Lees en kyk – Strooibiljet .................................................................................... 107 AKTIWITEIT 85: Strooibiljette ............................................................................. 107 AKTIWITEIT 86: Dagboekinskrywing .................................................................. 107 Les 74: Poësie ................................................................................................................. 107 AKTIWITEIT 87: Kontekstuele vrae .................................................................... 108 Les 75: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 108 AKTIWITEIT 88: Taal in konteks ......................................................................... 108 Les 76: Luister en praat ................................................................................................... 109 Les 77: Lees en kyk ......................................................................................................... 111 Les 78: Skryf en aanbied ................................................................................................. 112 AKTIWITEIT 89: Skryf ’n opstel........................................................................... 114 © Impaq

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Les 79: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 115 AKTIWITEIT 90: Taal in konteks ......................................................................... 116 Les 80: Skryf en aanbied ................................................................................................. 117 Les 81: Poësie ................................................................................................................. 117 AKTIWITEIT 91 ................................................................................................... 118 Les 82: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 118 AKTIWITEIT 92: Taal in konteks ......................................................................... 118 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 120

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

JAARPLAN EENHEID

WEEK

LES

1–2

Les 1 – 6

3–4

Les 7 – 11

5–6

Les 12 – 16

7–8

Les 17 – 21

9 – 10

Les 22 – 26

1–2

Les 27 – 30

3–4

Les 31 – 34

5–6

Les 35 – 39

7–8

Les 40 – 44

9 – 10

Junie-eksamen

1–2

Les 45 – 48

3–4

Les 49 – 52

5–6

Les 53 – 57

7–8

Les 58 – 61

9-10

Les 62 – 66

1–2

Les 67 – 70

3–4

Les 71 – 75

5–6

Les 76 – 79 (Hersiening)

7–8

Les 80 – 82 (Hersiening)

9 – 10

Novembereksamen

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

EENHEID 1 LEERDOELWITTE Luister en praat • Identifiseer kern- en ondersteunende gedagtes • Maak aantekeninge • Deel idees en ervarings en toon begrip van konsepte Lees en kyk • Leesstrategie: Gebruik kontekstuele leidrade • Lees met begrip • Maak opsommings Skryf • Fokus op die skryfproses • Fokus op verhalende opstel, skryf ’n gedig, dialoog, brief en beskrywende opstel Taalstrukture en -konvensies • Soortname, eiename, selfstandige naamwoorde, teenwoordige tyd, verlede tyd, leestekens, hoofletter en kleinletter • Samestellings, werkwoorde, voornaamwoorde, metafore, tussenwerpsels, sinonieme en antonieme • Ontkenning, skryftekenings idiome en speekwoorde. • Enkelvoud en meervoud, trappe van vergelyking, klankgrepe en lettergrepe, homofone en homonieme • Voor- en agtervoegsels, woordeboekgebruik INLEIDING In hierdie eenheid gaan ons eers die leerder se kennis toets van wat hulle tot dusver in Afrikaans geleer het. Hieronder is woordeskat wat die leerders moet herken. Woorde waarmee hulle sukkel, kan in ’n woordeboek opgesoek word. Die leerders moet in die eenheid begin om ’n boek van hul keuse te lees sodat hulle aan die einde van die eenheid ’n boekverslag kan invul. WOORDESKAT gunsteling teleurstellend frasering genre spreekbeurt

liggaamstaal

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

WEEK 1 EN 2 Les 1: Begripslees (hersiening van graad 6) Gaan saam met die leerder deur die wenke in die handleiding. Dit is baie belangrik dat hy/sy dit verstaan en toepas in leesoefeninge. AKTIWITEIT 1: Begripslees

1. 2. 3. 4.

’n Atleet (1) Hy wou graag die rekord verbeter. (1) Sy asem brand, sy bene swik, hy sukkel nou net struikelend aan. (3) Dat by sy naam sal staan: Hy het ook die eindpaal bereik, sy bes gedoen – dit is wel gedaan. (1) 5. Die lewe gaan nie oor wen nie, jou gesindheid waarmee jy deelneem, moet reg wees. (1) 6. Uit vyf strofes. (1) 7. a b a b (Kruisrym) (2) 8. a) struikelend strompelend b) uitgeput baie moeg (2) 9. Hy het nie sy emosies en gedagtes klaar geuiter nie. Moedig die leser aan om self betrokke te raak deur verder te dink. (1) 10. Groep: rugby, sokker, hokkie, netbal. Individuele: tennis, gimnastiek, swem, dans (enige ander is ook reg) (5) 11. Hygend sê vir ons die atleet is uitasem en moeg. (Leerder se eie antwoord) (2) Totaal: 20 Les 2: Luister en praat Wenke om te luister na ’n verhaal: 1. Maak aantekeninge van die kernidees in die storie. 2. Lys al die karakters. 3. Luister of daar ’n kerngedagte in die verhaal is.

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 2: Luisterbegrip Pre-luister: Lees die storie “’n Gelyke kans” aan die leerder/s voor. Laat hulle die pre-luister-vrae beantwoord. 1. Leerder se eie antwoord, moet in konteks wees. 2. Antwoorde sal verskil volgens leerder/s se ervarings. 3. Leerder se eie antwoord, die antwoord moet sin maak. Luister: Gaan nou eers saam die leerder deur die opdrag by post-luister sodat hy/sy verstaan wat verwag word. Lees nou weer die storie aan die leerder/s voor. Laat die leerder aantekeninge maak van die karakters, plekke en gebeure soos die storie vorder. Post-luister: Mondeling Die leerder moet die aantekening gebruik wat hy/sy gemaak het en nou die storie oorvertel in sy/haar eie woorde. Hul mag notas gebruik om hul te help. Gebruik die volgende as riglyne: • Gebeure in korrekte volgorde • Meld die karakters korrek • Meld die tydslyn (die verloop van gebeure) Gebruik die volgende rubriek as assesseringsinstrument. Hierdie oefening dien as voorbereiding vir die formele assessering in die portefeuljeboek. Dit is wel belangrik om die rubriek te gebruik, sodat die leerder kan sien waar hy/sy moet verbeter of veranderinge aanbring.

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Rubriek vir storievertelling Kriteria

1 Sukkel om meeste woorde uit te spreek. Praat te sag.

2 Sukkel om heelwat woorde uit te spreek. Redelike volume.

Tempo en vloeiendheid

Praat rukkerig en groepeer woorde verkeerd saam.

Praat meer vloeiend, maar ignoreer baie leestekens.

Stemtoon

Geen wisseling in stemtoon nie.

Wissel een of twee keer stemtoon af.

3 Meeste woorde word korrek uitgespreek. Praat hard genoeg. Groepeer woorde korrek, maar praat te vinnig of stadig. Wissel stemtoon af, maar nie na gelang van die verhaal nie.

Pousering

Daar word glad nie pouseer nie. Neem geen leestekens in ag nie.

Daar word pouseer, maar op die verkeerde plekke.

Pousering kom meestal op die regte plekke voor.

Oogkontak

Geen oogkontak word gemaak nie. Leerder hou sy/haar oë op die notas.

Die leser kyk een of twee keer op terwyl hy/sy praat.

Die leser kyk soms op, maar sukkel om dit natuurlik te doen – verloor die plek in die notas.

Uitspraak en volume

4 Praat hoorbaar en al die woorde word korrek uitgespreek. Praat teen die regte tempo en neem alle leestekens in ag. Praat met gevoel en wissel stemtoon af soos gepas by die verhaal. Perfekte pousering wat begrip van die leestekens toon. Die leser maak gemaklik oogkontak met die ‘gehoor’ en verloor nie die plek in die notas nie.

Totaal: _______ 20/2 = 10

’n Gelyke kans Jeanne Goosen

As daar nou iets is waarvan die verteller in die verhaal baie hou, is dit om die Hyperama te besoek, en veral hou sy daarvan om resies te jaag met die trollies. In die Hyperama is almal gelukkig, sê die verteller, al die mense staan 'n gelyke kans om winskopies te kry en daar is geen plek vir boosheid nie. Maar soms kan daar tog 'n slang in die gras wees in die paradys... Regtigwaar, ek weet nie wat ek voorheen in daardie leë oggendure gedoen het voordat ek die Hyperama ontdek het nie. Ek het heel per ongeluk daar beland toe ek op 'n keer saam met iemand daar was. Dit was net voor Krismis. Dit was die grootste gebou wat ek nog in my lewe gesien het. En daar is nie 'n ding waaraan 'n mens kan dink wat jy nie daar kan kry nie. Alles: verf, meubels, medisyne, boeke, knope, kruideniers natuurlik, wel, kortom, alles

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

wat 'n mens benodig om te kan lewe. Tot plante, hondehokke, hekke en planke. Wyn ook. Daar is tot tuine onderdak met tropiese en goudvisse. Wel, vir die laaste keer: ALLES. Nou waarvan ek eintlik wil vertel, is van die resies wat 'n mens daar jaag met jou trollie. Daardie eerste dag, Elton John het gesing. Dit is skielik onderbreek. 'n Man wat 'n mens nie kon sien nie, het oor 'n mikrofoon gepraat, gesê die klante, dis nou ons, sal nou 'n geleentheid kry om 24 rolle toiletpapier, tweelaag, te koop teen R19,99. 'n klok sal lui en dan moet ons begin hardloop. Maar ons sal net drie minute kry. Daarna sal die papier weer die normale R32,47 kos. Na my mening was dit 'n ware winskoop. Die klok het gelui en skielik het mense uit alle rigtings begin hardloop. Om die hoeke en draaie en deur die gange het hulle gejaag met hul trollies. Ek het die stroom gevolg en oplaas agter die lang tou wagtende mense ingeval. Dit was duidelik dat die mense vertroud was met die inhoud op die rakke. 'n Man het by 'n reuse-houer vol toiletrolle gestaan. Ek het nog nooit voorheen so baie toiletpapier bymekaar gesien nie. Die man het die pakke papier wat hy aan die gelukkige wenners oorhandig het, eers gestempel. Ek het nog nooit mense gesien wat so gelukkig lyk nie. Toe lui die klok. Die drie minute was om. Mense wat betyds was vir die gelukslag het met die gesimpatiseer wat dit nie kon haal nie. Ek was een van hulle. Volgende keer, het hulle my getroos, volgende keer dan is jou luck dalk in. Elton John het weer begin sing. Maar na 'n minuut of so is die musiek weer onderbreek met die stem oor die mikrofoon wat die volgende winskoop aankondig: stokvis. Die klok het gelui en die resies het weer begin. Die ding met die winskope het die hele dag geduur. Dit was kussings en sampioene en skroewe en buiteligte; ek kan nie meer onthou wat alles nie. Dit was duidelik dat die mense die Hyperama baie goed ken en presies weet waar elke item is, want die man sê net 'n ding en daar trek die mense met hul trollies. Hulle het die draaie fyn gevat en koers gehou. Hulle het presies geweet wat hulle wou hê. Hulle was mense met 'n bestemming. Die tuingedeelte was werklik iets besonders en ek het 'n lang tyd daar vertoef. Die plante, blomme en struike het geil en regop gegroei. Daar was nie ’n slak in sig nie, geen skimmel of pes of swamme nie, nie 'n suspisie van 'n onderliggende siekte of so iets nie. Die grond in die houers was stikstofryk, die kon jy aan die warm, swart kleur sien. Ek het nog nooit so baie kleure bymekaar gesien nie. Sedertdien besoek ek die Hyperama gereeld. Nie altyd soseer om te koop nie. Ek weet nie mooi nie, miskien om resies te hardloop saam met ander mense. Dit is wonderlik om mense so bly te sien as hulle die slag betyds was. Die gehardlopery het nog nooit 'n bakleiery afgegee nie. Niemand het nog ooit in 'n ander vasgejaag nie. Seker omdat almal 'n gelyke kans het in die Hyperama. Daar is altyd musiek en die lawaai van mense is vriendelik hier. Dit is ook nooit te warm of te koud in die Hyperama nie en hier is dit asof dit sommer net vanself gebeur dat almal so opreg vriendelik is met mekaar. Mense begin sommer uit hulle eie uit met jou praat en later het ek dit ook gedoen, uit my eie met 'n ander gepraat. Sonder om te wag om eers aangespreek te word. En as ons so met ons trollies hardloop, gaan dit baie vrolik. Ek het elke ding leer ken in die Hyperama. Soms was daar dinge in party van daardie rakke wat ek nog nooit voorheen gesien het nie; items waarvan ek nie kop of stert kon uitmaak nie. Ek het dan gevra en dit 15

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

is verbasend hoe graag 'n klant sy kennis met jou deel. Eendag, dit was by die glaswareafdeling, het 'n vrou my gevra om haar te help besluit. Sien, het sy vertel, haar man het vir haar geld gegee vir haar verjaardag en sy wil nou 'n teestel koop. Ses koppies en pierings met die kleinbordjies daarby, ook die teepot, suikerpot en melkbekertjie. En die groot koekbord. Watter stel sal ek nou koop as ek sy was? Ons het die saak lank en indringend bespreek. Nou, ek moes seker al maklik 'n duisend teestelle in my lewe gesien het, maar net daar ontdek ek dat ek nog nooit een koppie regtig werklik gesien het nie. Nie so nie. Dit was nogal snaaks. Om 'n lang storie kort te maak: die vrou moes toe op die ou end tussen twee stelle kies. Die een het groen en pienk blommetjies teen 'n wit agtergrond en die ander een so 'n batikkerige ontwerp waarvan die kleure inmekaar vloei. Die vrou het die meeste van die stel met die blommetjies gehou, maar die ander een sou beter by haar kombuis se kleurskema inskakel. Sy is op die ou end toe daar weg met die stel met die blommetjies en ek was bly vir haar onthalwe, want dit is die een waarvan sy die meeste gehou het. Ek was bly dat ek haar advies kon gee, want 'n mens kan jou nie jou hele lewe lank laat bind of voorsê deur iets soos 'n kleurskema nie, het ek haar oortuig. Nou is dit so, dat elke keer wanneer ek by die Hyperama kom, ek uitkyk vir die vrou. Ek is nou nog jammer ek het nie haar naam gevra nie. Ek sou ook graag wou weet wat verder gebeur het. Ek bedoel met die teestel. Of die ander mense ook daarvan gehou het. Ek hoop van harte dat daar nie iets gebeur het nie, dat 'n koppie of 'n piering dalk intussen gebreek het nie. So het ek ook op 'n ander keer 'n dame gehelp om haar mind op te maak oor 'n spieël met koper takbokke vir 'n border en 'n man met safari-klere, 'n man sonder tande, het my weer advies gegee toe ek matte vir my Volkswagen wou koop. Die rubber slyt te gou deur en irriteer vroue met hoëhakskoene. Sy vrou, byvoorbeeld, kan rubbermatte nie vat nie, het hy gesê. Dit was baie opwindend wanneer die Hyperama nuwe voorraad inkry. Op die een of ander manier kom 'n mens dit net eenvoudig te hore en dan is jy daar. Dan gaan dit sommer regtig jollie. Die man met die mikrofoon klink dan ook anders en hy moedig ons aan om 'n nuwe produk te probeer en om so kleur in ons bestaan te bring. Hy moet 'n simpatieke, oplettende soort mens wees. Selfs 'n soort sielkundige. En hy moet lief wees vir mense. Hoe anders hou hy dit heeldag so uit agter daardie mikrofoon sonder om een maal moeg te raak? Wanneer die peanut-butter die slag op is, betreur hy die ongerief. "We regret," sê hy, "we regret ...". Maar die nuwevoorraad sal byvoorbeeld drie-uur daardie middag arriveer en jy kan die Hyperama se woord neem. As hulle se drie-uur, dan is dit drie-uur. 'n Mens is nie so bang in die Hyperama nie. Ek sê jou, as jy buite in die straat moet omval, sal niemand 'n vinger lig om jou te help nie. Almal sal net verby jou stap; maak asof hulle jou nie in jou nood ken nie. Dit sal nie in die Hyperama gebeur nie. Hier is jy veilig. En almal help mekaar. Moenie daardie karton melk neem nie, dit lek, of die aartappels met die rooi skil smaak nog soos regte aartappels. Die rooi aartappels kom van Kimberley. Dis die grond daar. Almal is gelyk. Ek het dit al klaar gesê, maar dit is so. Mooi, oud, arm, vet, oulik, slim tel nie. Die bestuurder gun almal ’n bargain en hy vertrou jou vernuf' met 'n trollie. Dit is nou wel elkeen vir homself as dit by die hardloopslag kom, maar somehow gun elkeen mekaar 'n gelukslag.

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Al vlieg in die salf soms, is wanneer die een of ander rustelose siel daar iewers bo in die Hyperama se bestuur besluit om alles op ander plekke te pak. Jy raak regtig moedeloos dan. Niks is meer waar dit was nie. Dit kan jou ure neem om 'n doodgewone ding soos 'n pak sout te kry. Maar dit is seker maar hoe die lewe is. Dit is net dat jy dan weer die Hyperama van voor of moet leer ken. Die Hyperama is soos 'n Wêreldraad van vrede. Maar ek moet eers dit vertel, om te probeer illustreer: Eendag het 'n vrou by 'n rak olie gestaan, besig om te besluit watter soort sy sal uitprobeer. Hier skielik uit die hoek van haar oog sien sy iemand besig om haar handsak te probeer gaps wat sy in die trollie gelaat het. Sy was seker baie ontsteld, want net daar vat sy 'n bottel olie en gooi die dief daarmee tussen sy twee blaaie. Ek het die hele besigheid gesien en ek was die eerste wat geskree het: "Dief!" Hene, toe ek weer sien, is die hele Hyperama agter die dief aan en almal skree: "Dief dief!" Nou ja, die dief het weggekom, gelukkig sonder die handsak, maar ek sweer, hy sal nooit weer sy voete in die Hyperama sit nie. Die mense was almal vreeslik ontsteld. Ek dink nie dit was soseer oor die handsak nie, maar oor die vrede wat bedreig is. Ek weet nie hoe om te verduidelik nie. 'n Dief hoort net nie in die Hyperama nie. Net so min soos Satan in die paradys hoort. So iets, as julle verstaan wat ek bedoel. Ek het daardie dag die bestuurder vir die eerste keer gesien. Hy het sy mikrofoon verlaat en tussen ons, die mense, gestap. "We regret," het hy die hele tyd gesê. "We regret ..." Die vrou het aangebied om vir die gebarste bottel olie te betaal, maar die grootbaas wou niks daarvan weet nie. Trouens, hy het gesê sy mag vir haar enige bottel olie uit die rak uit kies - sonder om daarvoor te betaal. Sy het 'n bottel sojaolie geneem. Vir my het sy vertel dat sojaolie kos heeltemal anders laat smaak. Dit is nou wel duur, maar dit is elke sent daarvan werd. Ek het toe ook 'n bottel sojaolie geneem. Party dae staan ek op, dan voel ek onrustig en rusteloos en ek weet die hele dag is verlore. Ek sal aan niks kan kom nie. Ek voel nie lus vir musiek nie, nie vir lees nie en ook nie vir laaie regpak nie. Dit is 'n ongelukkige soort gevoel. Dis asof in bol vere in my binnegoed draai. Ek voel huilerig en bang. Dis dan dat ek in my Volkswagen klim en Hyperama toe ry om saam met ander mense resies te jaag met my trollie. Ek kyk na die hammers en die knope en die skeermeslemme en al die nuwe goed wat intussen ingekom het. Ek gaan staan in die tuin met sy volmaakte plante en ek wag vir die klok om te lui. Die Hyperama het alles wat ek benodig. Soms knaag daar iets in my. Dink ek, ek moet seker 'n baie ongelukkige soort mens wees, want ek besoek die Hyperama tot ses maal per week. Miskien is dit omdat die besluite wat 'n mens in die Hyperama neem nie so 'n alleensaak is nie. Dan staan ek daar by die rak peanut-butter en ek begin lag en ek voel skielik vreeslik gelukkig en ek probeer onthou wat, wat op aarde het ek in al daardie droewe, leë ure gedoen voordat die Hyperama in my lewe gekom het. (Uit: Weekblad)

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Les 3: Lees en kyk KERNINHOUD Selfstandige naamwoord • •

• •

’n Selfstandige naamwoord is ’n woord wat op sy eie kan staan en ’n betekenis hê. Daar is ses soorte selfstandige naamwoorde: 1. Eiename: Dit is name van mense, plekke of diere en word altyd met ’n hoofletter geskryf, bv. Johan, Durban, Wagter. 2. Soortname: Dit is name van dinge waaraan jy kan vat of wat jy kan sien en word altyd met ’n kleinletter geskryf, bv. emmer, stoel, winkel, mense. 3. Stofname (massaname): Hierdie soort woorde het nie meervoudsvorme nie, bv. water, goud, plastiek, suiker, sand. 4. Maatname: Dit word saam met stofname gebruik om ’n mate/hoeveelheid aan te dui, bv. ’n sak sand, ’n koppie suiker, ’n glas water. 5. Abstrakte selfstandige naamwoorde: Hierdie woorde dui op onsigbare emosies soos liefde, haat, woede. 6. Versamelname: Dit dui ’n versameling van dieselfde ding aan, bv. ’n trop beeste, ’n skool visse. Selfstandige naamwoorde het oor die algemeen meervoudsvorme (behalwe stofname), verkleining en geslagsvorme. Jy kan toets of ’n woord ’n selfstandige naamwoord is deur die lidwoorde “die” of “’n” vooraan te sit.

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 3: Leesbegrip Pre-lees: Leerders moet die verhaal in die handleiding self lees en die vraag by prelees met jou bespreek. Hy/sy moet ’n opinie kan lewer voordat die kortverhaal gelees word. Hier is nie ’n regte of verkeerde antwoord nie, maar die leerder se eie mening. Lees: Leerder/s moet nou aandagtig deur die storie lees, help daar waar hy/sy woorde nie verstaan nie. Post-lees: 1. Jac J. Brits (1) 2. Agt (1) 3. Alomteenwoordige verteller (1) 4. Dat hy geen hulp van iets of iemand nodig het om ook raakgesien te word nie, dat hy kan presteer sonder enige iemand se hulp en motivering (2) 5. Agteros impliseer dat mens altyd laaste is om op te daag (1) 6. “Agteros kom ook in die kraal” dit beteken dat die laaste ou ook uiteindelik opdaag/die eindpaal bereik en dat verrigtinge kan voortgaan. (2) 7. Dit is Oom Lammie (1) 8. Nols is volgens sy pa te lui om te oefen, dat hy oor geen moed en durf beskik nie. (1) 9. Hy het sy voet geswik/ verstuit. (1) 10. Die teleurstelling van dat hy aan niemand kan bewys dat daar wel iets in hom steek nie. Dat hy nie meer gaan wen nie al was hy heel eerste! Dat almal sal bly glo hy ’n nikswerd is. (3) 11. Omdat hy in Nols glo en hom probeer aanmoedig om nog te probeer wen. (2) 12. Nols het gesê dat hy nie wil saamry nie, omdat hy nog steeds die wedloop wil voltooi, al kan hy nie meer wen nie. (2) 13. Nols word as lui en ’n nikswerd bestempel, hy is vasbeslote om almal se opinie oor hom te verander. Hy wil aan hulle bewys dat, al glo niemand in hom nie, hy tog wel deursettingsvermoë het. Juis daarom wil hy sonder skoene en amper sonder kos gaan hardloop om te wys hy is ook uniek en spesiaal. (5) 14. Eiename

Soortname hardloopskoene ratte brood

Meneer Theron Nols Lammie

(6) (1) Totaal: 30

15. Menslikheid oorwin.

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 4: Leesbegrip Pre-lees: Die leerder moet die vlugleestegniek gebruik om ’n idee te kry waaroor die kortverhaal gaan. Hy/sy moet dit dan aan die fasiliteerder oorvertel. Post-lees: Die leerder gaan nou die soekleestegniek gebruik om die vrae te beantwoord. 1. 2. 3. 4.

Heisib en die volstruis (2) Vuur (1) Hy het vir Volstruis gesê dat hy graag vir sy vrouens wil wys hoe mooi hy kan dans. (2) Hy het twee stokkies hout geneem en die boonste een vinnig teen die onderste een gevryf totdat rook begin vorm het. Toe vat hy droë gras of ’n ou voëlnessie en sit dit bo-op, sodat dit vlam sou vat. (3) Leerder kan eie inisiatief gebruik om hierdie vraag te beantwoord, bv. Ek dink die les is om nie iets by iemand anders te steel nie, anders gaan jy gestraf word. (2) Totaal: 10

Les 4: Taalstrukture en -konvensies KERNINHOUD Enkelvoudige sinne is sinne wat net een onderwerp, gesegde (werkwoord) en voorwerp het. Hierdie soort sinne het betekenis, maar kan ook uitgebrei word. Tydsvorme: Daar is drie tydsvorme: 1. Teenwoordige tyd (Dit wat nou besig is om te gebeur), bv. Ek lees ’n boek. 2. Verlede tyd (Dit wat reeds gebeur het), bv. Ek het ’n boek gelees. Onthou dat die werkwoord aan die einde van die sin gaan staan en ge- word vooraan die werkwoord gevoeg. Die woord “het” word in die plek van die werkwoord in die sin ingevoeg. 3. Toekomende tyd (Dit wat nog sal gebeur), bv. Ek sal ’n boek lees. Onthou dat die werkwoord aan die einde van die sin gaan staan, maar niks word bygevoeg nie. Die woord “sal” of “gaan” word in die plek van die werkwoord in die sin ingevoeg. Sinsoorte: Daar is vier sinsoorte: 1. Stelsin: ’n Stelling word gemaak of ’n feit word gegee. Hierdie sin eindig met ’n punt (.), bv. Ek lees my boek. 2. Vraagsin: ’n Vraag word gevra. Hierdie sin eindig altyd met ’n vraagteken (?), bv. Wat lees jy?

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

3. Uitroepsin: Hierdie sin word gebruik wanneer daar uiting gegee word aan emosies en eindig met ’n uitroepteken (!), bv. Sjoe, maar dit was ’n hartseer dag! 4. Bevelsin: ’n Bevel word gegee. Die sin eindig met ’n punt (.) of ’n uitroepteken (!), bv. Jy sal nou jou klere gaan bêre! AKTIWITEIT 5: Taal in konteks

1.a) “Hy het eers gisteraand besluit om deel te neem.” Enige sin wat met ’n punt eindig. b) “Wat is dit, Nols?” Enige sin wat met ’n vraagteken eindig. c) “En hy was nie eers moeg nie!” Enige sin wat met ’n uitroepteken eindig. d) “Die seun huiwer.” Enige sin met net een werkwoord.

(1) (1) (1) (1)

2.a) Oom Lammie was ’n goeie atleet. b) Mamma het vir my ’n toebroodjie gemaak. c) Nols het verby baie atlete gehardloop.

(1) (1) (1)

3.a) Ouboet is ’n goeie atleet. b) Baie atlete neem aan die wedloop deel. c) Mamma staan reg met ’n bottel water by die wenstreep.

(1) (1) (1) Totaal: 10

KERNINHOUD Hoofletters: Word gebruik aan die begin van ’n sin (behalwe as die sin met die woord “’n” begin, dan word die volgende/tweede woord met ’n hoofletter geskryf). Eiename (name van mense en plekke) word met ’n hoofletter geskryf. Leestekens: Dit help ons om sinne beter te verstaan en makliker te kan lees. • Punt: Aan die einde van ’n sin. • Komma: Dit dui aan dat daar ’n pouse/ruskans in die sin is. Dit vergemaklik lees en voorkom oorhaastigheid. Dit kom tussen twee selfstandige naamwoorde voor en voor voegwoorde soos maar en want. • Dubbelpunt: Dit word gebruik wanneer iets gelys moet word of verdere verduidelikings gaan volg. Dit word ook gebruik by direkte aanhalings en by die skryf van dialoeë. • Kommapunt: Dit dui op ’n langer pouse as ’n komma. Dit word ook gebruik as jy items lys.