Gr 7-Sosiale Wetenskappe-Handleiding Geografie 2 by Impaq

Í2’È-A-SOS-SG02IÎ

SOSIALE WETENSKAPPE HANDLEIDING: GEOGRAFIE Graad 7

Sosiale Wetenskappe Handleiding: Geografie

1807-A-SOS-SG02

Í2’È-A-SOS-SG02IÎ

Graad 7

Aangepas vir KABV

T Greyling S Jordaan T van Vollenhoven

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 VOORWOORD .................................................................................................................... 4 JAARBEPLANNING ........................................................................................................... 6 EENHEID 1: Kaartvaardighede ......................................................................................... 7 Les 1: Plaaslike kaarte en straatkaarte ...................................................... 9 Oefening 1 ....................................................................................... 13 Aktiwiteit 1 ........................................................................................ 19 Aktiwiteit 2 ........................................................................................ 20 Oefening 2 ....................................................................................... 23 Aktiwiteit 3 ........................................................................................ 24 Aktiwiteit 4 ........................................................................................ 30 Les 2: Sketskaarte en verduideliking van roetes.................................... 32 Aktiwiteit 5 ........................................................................................ 33 Aktiwiteit 6 ........................................................................................ 34 Aktiwiteit 7 ........................................................................................ 35 Les 3: Afstand en skaal............................................................................. 36 Aktiwiteit 8 ........................................................................................ 40 Aktiwiteit 9 ........................................................................................ 43 Aktiwiteit 10 ...................................................................................... 46 Aktiwiteit 11 ...................................................................................... 46 Les 4: Huidige gebeure ............................................................................. 48 Oefening 3 ....................................................................................... 46 EENHEID 2: Aardbewings, vulkane en vloede .............................................................. 58 Les 5: Struktuur van die aarde ................................................................. 60 Aktiwiteit 12 ...................................................................................... 68 Aktiwiteit 13 ...................................................................................... 72 Les 6: Aardbewings .................................................................................. 73 Aktiwiteit 14 ...................................................................................... 88 Aktiwiteit 15 ...................................................................................... 89 Les 7: Vulkane ........................................................................................... 90 Aktiwiteit 16 ...................................................................................... 96 Les 8: Vloede ............................................................................................. 97 Aktiwiteit 17 .................................................................................... 106 Aktiwiteit 18 .................................................................................... 109 Oefening 4 ..................................................................................... 112 EENHEID 3: Bevolkingsgroei en -verandering ............................................................ 116 Les 9: Bevolkingsbegrippe ..................................................................... 118 Aktiwiteit 19 .................................................................................... 124 Aktiwiteit 20 .................................................................................... 125 Les 10: Faktore wat geboorte- en sterftesyfers beïnvloed.................... 128 Aktiwiteit 21 .................................................................................... 138 Les 11: Die wêreld se bevolkingsgroei .................................................... 140 1

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Aktiwiteit 22 .................................................................................... 141 Aktiwiteit 23 .................................................................................... 148 Oefening 5 ..................................................................................... 149 EENHEID 4: Natuurlike hulpbronne en bewaring in Suid-Afrika................................ 154 Les 12: Natuurlike hulpbronne ................................................................ 155 Aktiwiteit 24 .................................................................................... 160 Les 13: Bestuur van hulpbronne ............................................................. 161 Aktiwiteit 25 .................................................................................... 173 Les 14: Water in Suid-Afrika .................................................................... 173 Aktiwiteit 26 .................................................................................... 178 Aktiwiteit 27 .................................................................................... 181 Oefening 6 ..................................................................................... 184 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 187

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van die les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

AKTIWITEIT Vrae wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke eenheid.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word. STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen. Alle leselemente word nie noodwendig in die handleiding gebruik nie. 3

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

VOORWOORD BYKOMENDE LEESSTOF Alle inligting wat jy benodig om die jaar in Geografie suksesvol te voltooi, is in hierdie handleiding. Die volgende word aanbeveel vir verryking: • Johannesson, B, Monteith, M, Ranby, P. 2013. Platinum Sosiale Wetenskappe Graad 7 Leerderboek, Kaapstad: Maskew Miller Longman. • Enige gepubliseerde atlas. INLEIDING Sosiale Wetenskappe is een vak, maar elke afdeling (Geografie en Geskiedenis) het sy eie handleiding en fasiliteerdersgids. Geografie is meer as net ’n studie van die aarde soos in die verlede geglo is. In werklikheid is dit die studie van beide die menslike en fisiese omgewing. Geograwe stel belang in die natuurlike prosesse wat plaasvind in verskillende omgewings, die mens se aktiwiteite sowel as sy nedersettings, ons onderlinge afhanklikheid van ons onmiddellike omgewing sowel as die impak wat ons op daardie omgewing het. Maar belangriker as enige iets anders, is geograwe gefassineerd met verandering. Ons leef in ’n wêreld wat konstant aan die verander is en dus is die gebeurtenisse wat ons bestudeer ook in ’n omgewing wat konstant verander. Hierdie handleiding sal spesifiek fokus op ruimtelike geletterdheid, patrone en tendense, asook op die lees en teken van basiese kaarte deur ’n woordskaal en lynskaal te gebruik. Dit sal ook ’n afdeling behandel wat te doen het met natuurrampe soos veroorsaak deur die beweging van die aarde, bevolkingsgroei en verandering, en volhoubare beskerming van natuurlike hulpbronne in Suid-Afrika. Al die bogenoemde is in ooreenstemming met die riglyne soos uiteengesit in die KABV-kurrikulum. Om hierdie handleiding tot sy reg te laat kom, moet jy nie slegs die inhoud leer nie, maar dit ook verstaan en kan toepas. Omdat geografie konstant aan die verander is, word jy aangemoedig om die wêreld rondom jou te bestudeer. Verder moet jy streef om jou kennis te verbreed deur die internet, biblioteke en tydskrifte en mees belangrik, jy moet op hoogte bly van aktuele sake deur ten minste drie keer per week nuus te kyk of na die radio te luister. Stel ’n “artikelboek” saam waarin jy belangrike geografiese gebeurtenisse kan opteken en analiseer, veral gebeurtenisse wat die nuus haal. Jy kan ook die hierdie gebeurtenisse op ’n kaart aanteken. Jy behoort aan die einde van hierdie handleiding ’n nuuskierigheid te openbaar teenoor die wêreld waarin ons leef. Jy sal ’n werkende algemene kennis hê oor die natuurlike prosesse wat dwarsoor die aarde aan die werk is. Jy sal ook die interaksie tussen die natuurlike omgewing en die samelewing verstaan. Jy moet omgee oor die planeet en die welstand van alles en almal wat daarop woon. Jy sal die vaardighede van onafhanklike denke moet © Optimi

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

demonstreer asook die vermoë om dit te ondersteun met geografiese kennis. Jy moet verskillende bronne verstaan en daarmee kan werk om die gebeurtenisse in jou omgewing waar te neem en te analiseer. Jy sal ’n rykdom kennis bekom oor mense, plekke, gebeurtenisse en probleme deur verskillende bronne te gebruik. Met dié kennis sal jy ingeligte besluite kan neem, jou idees en inligting effektief kan kommunikeer en mees belangrik, gepaste besluite kan neem en toepaslike stappe in plek kan stel. 1

1National

Protocol for Assessment Grades R – 12, CAPS-SS-Senior phase, p. 14 5

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

JAARBEPLANNING EENHEID

DATUM BEGIN

LES Les 1: Plaaslike kaarte en straatkaarte

Les 2: Sketskaarte en verduideliking van roetes Les 3: Afstand en skaal Les 4: Huidige gebeure Les 5: Struktuur van die aarde

Les 6: Aardbewings Les 7: Vulkane Les 8: Vloede Les 9: Bevolkingsbegrippe

Les 10: Faktore wat geboorte- en sterftesyfers beïnvloed Les 11: Die wêreld se bevolkingsgroei Les 12: Natuurlike hulpbronne

Les 13: Bestuur van hulpbronne Les 14: Water in Suid-Afrika

DATUM VOLTOOI

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

EENHEID 1: Kaartvaardighede LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: • Ruitverwysings kan gebruik om plekke op ’n straatkaart te vind. • ’n Straatkaart en kompas kan gebruik om ’n spesifieke roete aan te dui. • ’n Kaart van ’n spesifieke area kan teken. • Skaal kan gebruik en definieer, kan onderskei tussen lyn- en woordskale, verskillende soorte skale kan vergelyk en daardie skale kan gebruik om afstand te bereken. • Die verskil tussen breedte- en lengteligging identifiseer en dit kan gebruik om aan te dui waar gebeurtenisse op ’n wêreldkaart plaasgevind het. • Op hoogte van aktuele sake kan bly en sekere gebeurtenisse kan analiseer om sekere inligting te bekom, bv. waar, wanneer, hoe en hoekom ’n gebeurtenis plaasgevind het, asook wat die uitwerking van die gebeurtenis was.

INLEIDING Die fokus van hierdie eenheid is om jou vaardigheid vir die lees van kaarte te ontwikkel asook hoe effektief jy met verskillende soorte kaarte werk. Jy sal verskillende kaarte bestudeer. Dit sluit fisiese, staatkundige, padkaarte en getekende kaarte in. Verder sal jy leer oor die verskillende elemente van elkeen van hierdie kaarte en hoe om hierdie kennis prakties toe te pas. Hierdie eenheid sal jou ook leer hoe om verskillende geografiese vaardighede te gebruik sowel as die elemente wat jou sal help om jou kennis toe te pas. Dit sluit in die kompas, lyn- en woordskaal, ruitverwysings en lengte- en breedtelyne. Die volgende definisies sal jou help om die kaarte wat in les 1 behandel word, beter te verstaan. Maak seker dat jy die definisies ken voordat jy met les 1 begin.

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

DEFINIEER Kaart

’n Kaart is ’n prentjie, foto of voorstelling van die aarde se oppervlak wat wys hoe elemente met mekaar in verhouding staan met betrekking tot afstand, rigting en grootte.

Spesifieke kaarte kan gedefinieer word, byvoorbeeld staatkundige, fisiese, topografiese, klimaat-, ekonomiese en hulpbron-, pad- en straatkaarte. Hoogte

Die hoogte van ’n plek bo seespieël, gewoonlik in meter gemeet.

Bopunt van die piek is 840 m bo seespieël.

Kontoerlyne

Lyne wat op ’n kaart gebruik word om hoogte en helling aan te dui. Hierdie lyne word op gereelde intervalle geplaas.

Kontoerintervalle

Neerslag

Die hoeveelheid water in die atmosfeer, soos reën, mis, ys en sneeu.

Diagram

’n Skets of prentjie wat iets verduidelik.

Hoofwindrigtings © Optimi

Die hoofwindrigtings is N, O, S, W. 8

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

LES 1: PLAASLIKE KAARTE EN STRAATKAARTE Die onderstaande soorte kaarte bevat verskillende besonderhede en word gebruik om sekere inligting aan die gebruiker te kommunikeer. Elke soort kaart sal volledig in die les bespreek word. Die doel van kaarte sal verduidelik word, asook watter inligting dit verskaf. 1.1

Soorte kaarte

’n Kaart is ’n prentjie, foto of voorstelling van die aarde se oppervlak wat wys hoe elemente met mekaar in verhouding staan met betrekking tot afstand, rigting en grootte. Daar is baie verskillende soorte kaarte en elke kaart word vir ’n spesifieke doel gebruik.

•

Staatkundige kaarte wys internasionale, nasionale en provinsiale grense van lande en ander gebiede. Dit sluit gewoonlik die plasings van stede in, afhangende van die detail op die kaart.

Grens tussen provinsies, bv. die grens tussen Limpopo, Gauteng, Mpumalanga, Vrystaat en Noordwes. Hoofstede van Gauteng is aangedui: Pretoria en Johannesburg.

’n Staatkundige kaart van Suid-Afrika Bron: https://goo.gl/X9JrAD

Eenheid

•

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

’n Fisiese kaart wys die fisiese geografiese kenmerke van die gebied soos berge, riviere en mere. Water word altyd in blou aangedui. Veranderings in hoogte word gewoonlik met verskillende kleure en kleurskakerings aangedui.

Riviere word aangedui met dun blou lyne en berge in bruin. Verskillende skakerings van bruin word gebruik om die hoogte van die bergreeks aan te dui.

Fisiese kaart van Suid-Afrika Bron: https://goo.gl/wnkMPU

•

’n Topografiese kaart wys ook fisiese kenmerke, maar gebruik kontoerlyne en wys ook mensgemaakte strukture. Alle topografiese kaarte gebruik simbole om die verskillende kenmerke soos paaie, damme en kragdrade aan te dui.

Sleutel aan die onderkant van ’n topografiese kaart dui aan watter simbole vir elke kenmerk op die kaart gebruik word, bv.:

Hoofpad Bome

Topografiese kaart van Kaapstad Bron: https://goo.gl/6PtMke © Optimi

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

•

Eenheid

Klimaatkaarte gebruik kleur om inligting oor die klimaat van ’n bepaalde gebied aan te dui. Die klimaat van ’n gebied is die basiese weerpatroon en neerslag oor ’n vasgestelde tydperk. Die kleursleutel gee ’n aanduiding van die temperatuur in ’n bepaalde gebied of streek oor ’n vasgestelde tydperk, bv.: Rooi: dui gemiddelde temperature van 7,5 °C en minder in ’n bepaalde streek aan. Blou: dui gemiddelde temperature tussen 7,5 °C en 10 °C in ’n bepaalde streek aan. Bruin: dui gemiddelde temperature tussen 10 °C en 15 °C in ’n bepaalde streek aan. Wit: dui gemiddelde temperature tussen 15 °C en hoër in ’n bepaalde streek aan.

Wintertemperature van Suid-Afrika Bron: https://goo.gl/FBNj9N

•

Pad- en straatkaarte is die soort kaarte wat die meeste gebruik word. Dit dui hoofweë, paaie, hospitale, parke en ander belangrike plekke aan. Mense gebruik gewoonlik hierdie soort kaarte om die pad na ’n plek te vind, byvoorbeeld ’n vriend se huis in ’n ander deel van die stad.

Dui hoofweë en paaie aan, bv. aanduiding van spesifieke straatname.

Straatkaart van Pretoria se middestad Bron: https://goo.gl/Q9Sq49

Eenheid

•

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Ekonomiese en hulpbronkaarte dui spesifieke soorte ekonomiese aktiwiteite aan. Dit kan ook die natuurlike hulpbronne in die gebied aandui. Dit word gedoen deur verskillende kleure en simbole te gebruik afhangende van wat op die kaart aangedui word.

Hulpbronne wat in ’n bepaalde gebied verbou en/of verwerk word en ekonomiese aktiwiteite voortbring, bv. in Kaapstad, Wes-Kaap: • Olieraffinadery • Ingenieurswerke • Voertuie • Tekstiele/klerasie • Chemikalieë en kunsmisstowwe • Kos/drank/tabak Landboukaart van Suid-Afrika Bron: https://goo.gl/5tBLFg

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

OEFENING 1 Pas die gebruik van die kaart in kolom B by die soort kaart in kolom A. Skryf slegs die korrekte letter (A – F) langs die vraagnommer (1.1 – 1.6) neer, bv. 1.7 G. KOLOM A Soort kaart

KOLOM B Gebruik van die kaart

Dui fisiese geografiese kenmerke van ’n gebied aan.

1.2

Dui hoofweë, paaie, hospitale, parke en ander belangrike plekke aan.

1.3

Dui fisiese kenmerke, kontoerlyne en mensgemaakte strukture aan.

1.4

Dui die klimaat van ’n gebied oor ’n vasgestelde tydperk aan.

1.5

Dui spesifieke soorte ekonomiese aktiwiteite aan.

Dui internasionale, nasionale en provinsiale grense van lande en ander gebiede.

1.1

1.6

Eenheid

1.2

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eienskappe van kaarte

Elke gedetailleerde kaart moet die volgende eienskappe bevat: • ’n Voëlperspektief/lugaansig: Omdat kaarte plat is, moet daar gewoonlik vir jou ’n voëlvlugaansig van die gebied gegee word. Met ander woorde, ’n aansig van die kaart asof jy daarop neerkyk vanuit die lug.

Voëlperspektief van Parys, Arc de Triomphe Bron: https://goo.gl/x9zQBa

•

Rigting: Alle kaarte moet ’n pyltjie bevat wat noord aandui. Dit sal jou help om die ander rigtings uit te werk om sodoende die oriëntasie van die kaart te bevestig, bv. noord, suid, oos en wes. Op die volgende bladsy is ’n illustrasie van ’n windroos wat die 16 kardinale punte van ’n kompas aandui.

Windroos: Die 16 kardinale punte van ’n kompas

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

•

Plek/ligging: ’n Rigting, topografiese of straatkaart wat presies aandui waarheen ’n persoon op pad is. Dit beteken alle geboue, riviere, paaie, ens. moet duidelik aangedui word. Dié elemente word egter nie op ’n wêreldkaart aangedui nie. Die hoeveelheid besonderhede hang af van die funksie van die kaart.

•

Simbole: Ons kan sekere besonderhede aandui deur prentjies te gebruik wat landmerke en belangrike strukture verteenwoordig. ’n Kruis kan byvoorbeeld ’n hospitaal aandui, ’n hoofletter P ’n polisiestasie, of ’n stippellyn kan gebruik word vir elektriese kragdrade. Dié tekens kan egter net verstaan word as daar ’n sleutel op die kaart ingesluit is. Punt

Benaming Windpomp Monument Kommunikasietoring Peilbaken Vuurtoring en seevaartlig Watertoring, reservoir, waterpunt

Lyn

Benaming Standhoudende rivier Pyplyn (bo die grond) Sekondêre pad, hoogtemerk Bewaringsgebied Spoorweg, stasie of sylyn Kraglyn Hoofverkeersroete

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Gebied/area

Benaming Erosie; sand Standhoudende water Moeras en vlei Boord of wingerd Beboste gebied Beboude gebied (hoë, lae digtheid) Begraafplaas; graf

•

Sleutel: ’n Sleutel is ’n klein blokkie op die kaart wat verduidelik wat elke prentjie, teken en simbool beteken, bv. kraglyn. Sleutel Kraglyn (Elektriese kragdrade) Pyplyn Vuurtoring en Seevaartlig

•

Skaal: Natuurlik kan ons nie ’n gebied wat kilometers groot is realisties op ’n A4bladsy voorstel nie. Daarom word alle kaarte verklein tot voorstellings van dit wat in die werklike wêreld verskyn, bv. 1 km in die werklikheid word verklein tot 1 cm op die kaart. Daar is verskillende voorbeelde van skale wat ons kan gebruik, bv. woordskaal, verhoudingskaal en lynskaal. ’n Volledige beskrywing van elke soort skaal word in les 3 bespreek.

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

VIR DIE NUUSKIERIGES Om rigting te bepaal het jy ’n kompas nodig. Volg die onderstaande instruksies om jou eie kompas te maak. MAAK JOU EIE KOMPAS Daar is verskeie video’s beskikbaar op YouTube wat jou kan help, bv. https://goo.gl/oVnHa2. Benodighede: • bak met water • klein bakkie • magneet • spyker

WENKE Jy sal die volgende webblaaie baie nuttig vind: • •

Soorte neerslag: https://goo.gl/UsJVay Hoe ’n kompas werk: https://goo.gl/TqbZna

•

Identifiseer eers die vier hoofwindrigtings. Gebruik die volgende sin om die vier hoofwindrigtings te onthou, “Nico onthou sy wortels”, wat die rigtings noord, oos, suid en wes voorstel.

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

•

Vul daarna die halfpadpunt tussen elkeen van die hoofpunte in. Maak seker jy begin altyd met noord en suid voor oos en wes omdat dit belangriker is, bv. wanneer jy die punte aandui wat halfpad tussen oos en suid is, sal die rigting suidoos of SO wees, en nie oossuid nie.

•

Skryf daarna die hoofrigting wat die naaste is gevolg deur die halfpadpunt, bv. die rigting tussen suidwes en wes sal geskryf word as wessuidwes of WSW omdat wes die naaste hoofrigting is. As die punt wat jy beskryf egter nader aan suid is, sal jy dit aandui as suidsuidwes aangesien die naaste hoofrigting suid is.

•

Gaan kyk gerus na: https://goo.gl/BsCe6T

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

AKTIWITEIT 1 Gebruik die windroos en wenke in die les om die aktiwiteit te voltooi.

In watter rigting moet die skoenlapper vlieg om by die volgende diere uit te kom? (7) 1.1 Die leeu 1.2 Die skilpad 1.3 Die aap 1.4 Die olifant 1.5 Die vark 1.6 Die skaap 1.7 Die voël

In watter rigting moet die volgende diere beweeg om by die skoenlapper uit te kom? 2.1 Die haai 2.2 Die aap 2.3 Die vis

(3)

[10]

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

AKTIWITEIT 2 Gebruik die kaart van die park om die volgende vrae te beantwoord.

Watter simbole word gebruik om die volgende verskynsels aan te dui? 1.1 1.2 1.3

’n Boom Die paadjie ’n Blombedding

(3)

Hoeveel blombeddings is daar in die park?

(1)

Waar sal jy die eende voer terwyl hulle swem?

(1)

Hoeveel wipplanke is in die park?

(1)

As jy daarvan hou om sandkastele te bou, waar sal jy speel?

(1) [7]

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1.3

Eenheid

Indekskaarte

Die volgende definisies hou verband met hoe en waar indekse gebruik word:

DEFINIEER Alfabetiese volgorde

In die volgorde van die alfabet, m.a.w. A tot Z. Voorbeeld: Suid-Afrika se provinsies in alfabetiese volgorde: Gauteng KwaZulu-Natal Limpopo Mpumalanga Noord-Kaap Noordwes Oos-Kaap Vrystaat Wes-Kaap

Landmerk

’n Groot gebou, boom, berg of enige bekende, prominente en maklik herkenbare struktuur wat as verwysing of gids kan dien. Voorbeeld: Die Voortrekkermonument in Pretoria.

Bron: https://goo.gl/MPZH86

Die Voortrekkermonument is ’n baie bekende landmerk in Pretoria. Verwysing

Gewoonlik letters of figure wat iets of iemand op ’n kaart voorstel. Voorbeeld: Stel ’n boord of wingerd op ’n topografiese kaart voor.

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Die meeste kaarte word verdeel in ruitverwysings om dit makliker te maak om spesifieke punte van belang te vind. Hierdie kaarte gebruik veranderlikes aan twee kante van die kaart sodat elke punt twee veranderlikes kan hê. Hierdie veranderlikes word rangskik van noord na suid en van wes na oos. Die wêreld is ook in ’n ruitverwysingstelsel verdeel wat koördinate genoem word. Koördinate word in les 5 in diepte behandel. Die ruitverwysingstelsel is soortgelyk aan koördinate. Ons kan ’n plek vinnig vind deur ’n ruitverwysing te gebruik. Die kolomme word deur nommers, wat bo en/of onder op die bladsy gevind kan word, geïdentifiseer. Die rye word geïdentifiseer deur letters wat aan die linker- en/of regterkant van die kaart gevind kan word. Enige ruit kan vinnig identifiseer word deur ’n letter en ’n nommer te gebruik, bv. D4. Gaan na ry D en beweeg dan na kolom 4. Waar hierdie twee (ry en kolom) ontmoet, is ruit D4.

N 1

E 1

3 S

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Kyk na die volgende kaart wat in ’n ruitverwysing verdeel is.

Die kasteel sal in G7 en G8 wees en die dammetjie in B9.

OEFENING 2 Teken jou eie ruitverwysing deur die instruksies te volg. INSTRUKSIES 1. Jou ruitverwysing moet rye A – F en kolomme 1 – 6 insluit. 2. Jou blokke moet 2 x 2 cm groot wees. 3. Kleur dan blokke C5, F1 en A3 in.

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

AKTIWITEIT 3 Gebruik die kaart op die vorige bladsy om die volgende vrae te beantwoord. 1.

Gee die ruitverwysings van die volgende. Maak seker jy gee die verwysings van AL die blokke waarin die voorwerp val. (5) 1.1 Die trekker 1.2 Die koei 1.3 Die perd 1.4 Die vark 1.5 Die brug

Wat sal jy by die volgende punte op die kaart vind? 2.1 K13 2.2 E10 2.3 B6 2.4 F5 2.5 G2

(5)

[10]

Verwysingsboeke en gidse het gewoonlik ’n indeks aan die agterkant wat die inhoud alfabeties lys. Dit maak dit makliker om spesifieke inligting op te spoor. Kaartboeke werk op dieselfde manier. Daar is ’n indeks van straatname en belangrike geboue wat die ruitverwysing asook bladsynommer vir elke naam gee. ’n Inhoudsopgawe, aan die ander kant, is voor in die boek, wat die inhoud gee in die volgorde waarin dit in die boek verskyn, gewoonlik met bladsynommers. 1.4

Hoe om plekke te vind en roetes te verduidelik met behulp van ’n straatkaart

Die volgende definisies sal jou help om plekke te vind en roetes te verduidelik met behulp van ’n straatkaart.

DEFINIEER

Beginpunt

Die plek waar die reis begin.

Bestemming

Die plek waar die reis eindig.

Oorvloedig

Wanneer iets in groot getalle voorkom of verskyn, bv. bome of riviere. 24

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Oppervlakkig

Iets wat nie ernstig is nie, dit kan ook vlak of naby aan die bokant van iets voorkom.

Punthoogte

Presiese punt op ’n kaart wat die hoogte van ’n berg of koppie aandui.

Gebruik die volgende stappe om ’n roete op ’n straatkaart aan te dui: 1. Vind beide die beginpunt (vertrekpunt) asook die bestemming op die kaart. 2. Bestudeer die kaart om vas te stel wat die vinnigste roete tussen die beginpunt en bestemming is. 3. Gebruik woorde soos “draai links” of “beweeg reguit aan” of “ry oor die straat” om hierdie roete te beskryf. 4. Noem enige belangrike landmerke of fisiese elemente soos geboue, bome, parke, inkopiesentrums, of enige ander relevante inligting. Bestudeer die volgende voorbeeld: Mandy wil met haar hond in die park gaan stap en vra dat Lucy moet saamkom. Lucy weet nie waar die park is nie, so Mandy moet vir haar aanwysings gee.

Eenheid

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Aanwysings Beginpunt: Lucy se huis 1. 2. 3. 4. 5. 6.

In Dassielaan, beweeg in ’n oostelike rigting tot by die T-aansluiting. Draai regs in Valklaan. Beweeg reguit aan. Die biblioteek sal aan jou linkerkant wees; beweeg aan tot by die T-aansluiting. Draai links in Vyfdestraat en dadelik weer links in Orrlaan. Beweeg verby die supermark aan jou regterkant tot by Parkstraat. Draai regs in Parkstraat. Die park sal aan jou linkerkant wees. Bestemming: Park

Handleiding G07 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

Voorbeeld van hoe die roete sal lyk:

Hier volg nog ’n voorbeeld: Gebruik kaart A van Kimberley op die volgende bladsy en die sleutel om aanwysings aan jou vriend te gee. Hy wil vanaf die Stadskliniek (City Clinic) in G2, waar hy sy siek ouma besoek het, na die D. McHardy-aandenkingsfontein in C3 ry. WENK Probeer eers self die roete uitwerk voordat jy na die aanwysings kyk. Aanwysings

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Beginpunt: Stadskliniek (City Clinic) Wanneer jy die hospitaal verlaat, draai in ’n noordelike rigting in Hollandstraat in. By die T-aansluiting, draai in ’n oostelike rigting in Lennoxstraat in. Hou reguit met hierdie straat aan totdat jy by die kruising van Quinnstraat en Lennoxstraat kom, jy sal die Rhodes-standbeeld voor jou sien. Draai noord in Quinnstraat in en hou reguit aan totdat jy Ou De Beersstraat oorkruis. Neem die eerste straat regs en draai dan links in Florencestraat. Dit is ’n eenrigtingpad. Hou aan tot aan die einde van die straat, die D. McHardy-aandenkingsfontein sal aan jou linkerkant wees. Bestemming: D. McHardy-aandenkingsfontein 27