Gr 7 afrikaans eerste addisionele taal handleiding by Impaq

Í2’È-E-EAT-SG01TÎ

A T -

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL HANDLEIDING Graad 7

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding

1 8 0 7 - E - E AT- S G 0 1

Í2’È-E-EAT-SG01TÎ

Graad 7

Aangepas vir KABV

M Steynberg

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

INHOUDSOPGAWE VOORWOORD .................................................................................................................... 5 JAARPLAN ......................................................................................................................... 6 Eenheid 1 ............................................................................................................................ 7 Week 1 – 2 .......................................................................................................................... 7 Les 1: Begripstoets – Drome ..................................................................................... 7 AKTIWITEIT 1: BEGRIPSLEES ................................................................... 8 Les 2: Selfstandige naamwoord ................................................................................ 8 AKTIWITEIT 2: MEERVOUDE, VERKLEINING EN GESLAG – WERKKAART ............................................................................................. 12 Les 3: Kreatiewe skryfwerk ..................................................................................... 13 AKTIWITEIT 3: BOU VAN SINNE .............................................................. 14 Les 4: Leestekens, skryftekens en hoofletters ........................................................ 15 AKTIWITEIT 4 ............................................................................................ 16 Les 5: Opstelle ........................................................................................................ 16 AKTIWITEIT 5 ............................................................................................ 18 Les 6: Mondeling – Vertel ŉ storie ........................................................................... 19 AKTIWITEIT 6 ............................................................................................ 19 Week 3 – 4 ........................................................................................................................ 21 Les 7: Werkwoord ................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 7: TYE VAN DIE WERKWOORD .......................................... 24 Les 8: Poësie .......................................................................................................... 26 AKTIWITEIT 8: GEDIG – “DAGDROOM” ................................................... 27 Les 9: Skryf en aanbied........................................................................................... 28 AKTIWITEIT 9: SKRYF 'N GEDIG .............................................................. 28 Les 10: Mondeling: Voorbereide hardoplees ........................................................... 29 AKTIWITEIT 10: LEES 'N GEDIG............................................................... 29 Week 5 – 6 ........................................................................................................................ 31 Les 11: Visuele begripstoets ................................................................................... 31 AKTIWITEIT 11: Visuele begripstoets ........................................................ 32 Les 12: Byvoeglike naamwoord .............................................................................. 32 AKTIWITEIT 12: WERKKAART – TRAPPE VAN VERGELYKING ............. 33 AKTIWITEIT 13: VOLTOOI WERKKAART – INTENSIEWE VORME ......... 34 AKTIWITEIT 14: MEERVOUDE EN VERKLEININGSVORM – Hersieningsoefening ................................................................................... 35 Les 13: Dialoog ....................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 15: SKRYF ’n DIALOOG ....................................................... 36 Les 14: Poskaart ..................................................................................................... 37 AKTIWITEIT 16: KREATIEWE SKRYFWERK – POSKAART .................... 37 Les 15: Poësie ........................................................................................................ 40 AKTIWITEIT 17: GEDIG ............................................................................. 40 Week 7 – 8 ........................................................................................................................ 41 Les 16: Hoe praat mens: Tafelmaniere ................................................................... 41 Les 17: Voornaamwoorde ....................................................................................... 42 AKTIWITEIT 18: VOLTOOI DIE PARAGRAAF DEUR DIE KORREKTE VOORNAAMWOORD IN TE VUL. ............................................................. 43 Les 18: Fabels ......................................................................................................... 45 AKTIWITEIT 19: FABEL – “DIE VIER VRIENDE” ....................................... 45 1

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Les 19: ’n Brief ........................................................................................................ 47 AKTIWITEIT 20: Skryf ’n brief.................................................................... 49 Les 20: Soorte sinne ............................................................................................... 49 AKTIWITEIT 21: HERSIENING – Sinsbou, antonieme en sinonieme ....... 50 Week 9 – 10 ...................................................................................................................... 51 Les 21: Luister en praat........................................................................................... 51 AKTIWITEIT 22: LUISTEROEFENING ....................................................... 51 Les 22: Feit en mening ............................................................................................ 52 AKTIWITEIT 23: Taal in konteks ................................................................ 54 Les 23: Nuusberig ................................................................................................... 55 AKTIWITEIT 24: SKRYF ŉ NUUSBERIG ................................................... 56 Les 24: Poësie ........................................................................................................ 57 AKTIWITEIT 25: GEDIG – “Die Wedloop” .................................................. 57 EENHEIDSTOETS 1: Taal en begripsoefening ......................................... 60 Eenheid 2 .......................................................................................................................... 61 Week 1-2 ........................................................................................................................... 61 Les 25: Voegwoorde ............................................................................................... 61 AKTIWITEIT 26: VOEGWOORDE .............................................................. 63 Les 26: Samestellings ............................................................................................. 64 AKTIWITEIT 27: VORM SAMESTELLINGS VAN DIE VOLGENDE WOORDE ................................................................................................... 65 Les 27: Opstelle ...................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 28: VERHALENDE OPSTEL ................................................. 67 Les 28: Luisteroefening ........................................................................................... 68 AKTIWITEIT 29: LUISTEROEFENING ....................................................... 68 Week 3 – 4 ........................................................................................................................ 69 Les 29: Direkte en indirekte rede ............................................................................ 69 AKTIWITEIT 30: INDIREKTE REDE .......................................................... 70 Les 30: Advertensies ............................................................................................... 71 AKTIWITEIT 31: ADVERTENSIES ............................................................. 73 Week 5 – 6 ........................................................................................................................ 74 Les 31: Lydende en bedrywende vorm ................................................................. 767 AKTIWITEIT 32: LYDENDE VORM – WERKKAART ................................. 75 Les 32: Voorsetsels ................................................................................................. 76 AKTIWITEIT 33: VOORSETSELS .............................................................. 76 AKTIWITEIT 34: TELWOORDE ................................................................. 78 Les 33: Instruksies .................................................................................................. 78 AKTIWITEIT 35: MONDELINGE ASSESSERING – INSTRUKSIES .......... 78 Les 34: Poësie ........................................................................................................ 79 AKTIWITEIT 36: LETTERKUNDE KONTEKSTUELE VRAE ...................... 80 Week 7 – 8 ........................................................................................................................ 82 Les 35: Taal hersiening ........................................................................................... 82 AKTIWITEIT 37: HERSIENING VAN TAALSTRUKTURE .......................... 82 Les 36: Mondeling ................................................................................................... 84 AKTIWITEIT 38: MONDELING: ROLSPEL ................................................ 84 Les 37: Deeltjiewerkwoorde .................................................................................... 85 AKTIWITEIT 39: VOLTOOI DIE OPDRAG ................................................. 85 Les 38: Aanwysings ................................................................................................ 86 Week 9 – 10 ...................................................................................................................... 87 JUNIE-EKSAMEN ................................................................................................... 87 © Impaq

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid 3 .......................................................................................................................... 88 Week 1 – 2 ........................................................................................................................ 88 Les 39: Afkortings en akronieme ............................................................................. 88 AKTIWITEIT 40: WAARVOOR STAAN DIE VOLGENDE AFKORTINGS EN AKRONIEME? ...................................................................................... 88 AKTIWITEIT 41: ONTKENNENDE VORM ................................................. 89 Les 40: Invul van vorms en stambome .................................................................... 90 AKTIWITEIT 42: KREATIEWE SKRYFWERK ............................................ 91 AKTIWITEIT 43: KREATIEWE SKRYFWERK ............................................ 92 Les 41: Skryftekens en leestekens .......................................................................... 94 AKTIWITEIT 44: HERSIENING .................................................................. 94 Week 3-4 ........................................................................................................................... 95 Les 42: Taalstrukture en -konvensies...................................................................... 95 AKTIWITEIT 45: HERSIENING .................................................................. 95 Les 43: Opstelle ...................................................................................................... 97 AKTIWITEIT 46: BESKRYWENDE OPSTEL EN NAVORSING ................. 97 Les 44: Poësie ........................................................................................................ 97 AKTIWITEIT 47: INTEGRERING MET GEOGRAFIE ................................. 98 Les 45: Mondeling – Onvoorbereide lees ................................................................ 98 AKTIWITEIT 48: ONVOORBEREIDE LEES ............................................... 98 Week 5 – 6 ...................................................................................................................... 100 Les 46: Taalstrukture en -konvensies.................................................................... 100 AKTIWITEIT 49: HERSIENING - VOORSETSELS EN VOORNAAMWOORDE ............................................................................ 100 Les 47: Koerantadvertensie .................................................................................. 101 AKTIWITEIT 50: KREATIEWE OPDRAG: ADVERTENSIES IN ŉ KOERANT ................................................................................................ 101 Les 48: Kennisgewing ........................................................................................... 102 AKTIWITEIT 51: MAAK ŉ KENNISGEWING ............................................ 103 Les 49: Kreatiewe skryfwerk ................................................................................. 103 AKTIWITEIT 52: SKRYF ŉ OPSTEL of DIALOOG ................................... 103 Week 7 – 8 ...................................................................................................................... 105 Les 50: Volgorde, vooroordeel en stereotipering ................................................... 105 AKTIWITEIT 53: TOEPASSING ............................................................... 106 Week 9 – 10 .................................................................................................................... 107 EENHEIDSTOETS 2 – Taalstrukture en begrip........................................ 107 Eenheid 4 ........................................................................................................................ 108 Week 1 – 2 ...................................................................................................................... 108 Les 51: Begripstoets.............................................................................................. 108 AKTIWITEIT 54: BEGRIPSOEFENING .................................................... 108 Les 52: Korter transaksionele tekste ..................................................................... 110 AKTIWITEIT 55: KORT BOODSKAP/SMS ............................................... 110 Les 53: Bywoorde ................................................................................................. 110 AKTIWITEIT 56: BYWOORDE ................................................................. 111 Les 54: Voorbereide mondeling ............................................................................ 112 AKTIWITEIT 57: VOORBEREIDE MONDELING - BEDANKING ............. 112 Week 3 – 4 ...................................................................................................................... 113 Les 55: Fabels ....................................................................................................... 113 AKTIWITEIT 58: ’n FABEL ....................................................................... 113 3

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Les 56: Volksverhale ............................................................................................. 114 AKTIWITEIT 59: VRAE OOR “DIE SEUNTJIE EN DIE LEEU” ................. 116 Les 57: Dagboekinskrywing .................................................................................. 117 AKTIWITEIT 60: DAGBOEKINSKRYWING .............................................. 117 Les 58: Begripstoets.............................................................................................. 117 AKTIWITEIT 61: INSKERPING – BEGRIPSOEFENING .......................... 117 Les 59: Inskrywingsvorm ....................................................................................... 120 AKTIWITEIT 62: KREATIEWE SKRYFWERK .......................................... 120 Week 5 – 6 ...................................................................................................................... 122 Week 7 – 8 ...................................................................................................................... 122 NOVEMBEREKSAMEN............................................................................ 122

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

VOORWOORD Welkom by die eerste jaar van die Senior Fase ter voorbereiding vir hoĂŤrskool. Dit is baie belangrik dat daar deur die jaar aandag aan al die werk gegee word. Jy moet gereeld lees. Dit sal jou woordeskat uitbrei en jou sinskonstruksie en taalgebruik verbeter. Alle formele assessering kan in die portefeuljeboek gevind word.

ÂŠ Impaq

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

JAARPLAN EENHEID

WEEK

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 1-2 3-4 5-6

7-8 9-10

LES

DATUM BEGIN

Les 1 – Les 6 Les 7 – Les 10 Les 11 – Les 15 Les 16 – Les 20 Les 21 – Les 24 Les 25 – Les 28 Les 29 – Les 30 Les 31 – Les 34 Les 35 – Les 38 Junie-eksamen Les 39 – Les 41 Les 42 – Les 45 Les 46 – Les 49 Les 50 Hersieningsweek Les 51 – Les 54 Les 55 – Les 59 Hersiening van taalstrukture Hersiening van skryf en letterkunde Novembereksamen

DATUM VOLTOOI

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Eenheid 1 Week 1 – 2 LEERDOELWITTE:

   

 Begripsoefening: deur ŉ gedeelte kan lees, dit verstaan en vrae kan beantwoord. Selfstandige naamwoord en al die afdelings verstaan en kan gebruik. Sinsbou – goeie, volledige sinne kan maak en gebruik in kreatiewe skryfwerk. Verhalende paragraaf kan skryf en al die taalkonvensies kan gebruik. Mondeling - storievertelling

In hierdie kwartaal moet jy ‘n Afrikaanse storieboek op jou eie lees. Gaan na die naaste biblioteek en gaan neem vir jou ‘n storie van jou keuse uit of vra ‘n vriend/vriendin of hulle nie oulike storieboeke het om vir jou te leen nie, miskien het julle storieboeke in die huis. Na die kwartaal verby is moet jy aan jou fasiliteerder die storie oorvertel.

Les 1: Begripstoets – Drome WOORDELYS: Erfgenaam: iemand wat ŉ erfenis ontvang (heir) My droom … ŉ Mercedes Benz! Tant Matilda het baie geld. Kort voor haar 90ste verjaarsdag kry elke lid van die familie ŉ lang handgeskrewe brief van tant Matilda. Ek is op my laaste bene, skryf sy. Een van die dae gaan ek tot sterwe kom, maar ek het ŉ probleem: aan wie moet ek al my geld bemaak? Die een wat vir my 90ste verjaarsdag die belangrikste geskenk bring, sal my erfgenaam wees. Almal is ontsteld oor wat tant Matilda van hulle vra. “Kinderagtig,” sê dokter Kruger. “Niks om te doen nie; loop drie, vier keer ŉ dag posbus toe. Nou moet ek Kaapstad toe vir ŉ ou vrou se verjaardagpartytjie.” “Koop vir haar ŉ splinternuwe Mercedes,” sê dokter Kruger se hooghartige vrou. “Is jy laf?” “Wag … laat ek klaar praat. Een van die dae is sy nie meer daar nie en dink net wat jy dan gaan erf ...” Dit is die dag van tant Matilda se verjaardagpartytjie. Daar is baie kos. Al die familie is daar – nie omdat hulle wil nie, maar omdat hulle tant Matilda se geld wil erf. Dany se geskenk, die splinternuwe Mercedes, staan voor die deur. Die res van die geskenke is in die sitkamer uitgestal. “Wat het Andrew gebring?” vra tant Matilda. “Koeverte en almal is aan tant Matilda geadresseer,” sê hy terwyl hy die koeverte vir die familie uitdeel. “Ons weet almal hoe lief tant Matilda vir briewe is en niemand skryf vir haar nie. Sy wil briewe kry. Dis wat ons almal van nou af gaan doen.”

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

“Die familielid wie se brief tant Matilda net voor haar afsterwe ontvang, sal haar enigste erfgenaam wees.” “En nou is my erfenis nog groter met al hierdie geskenke,” sê sy. “Al hierdie lieflike geskenke is nou deel van my erfenis – alles, behalwe die Mercedes! Ek gee die Mercedes vir Andrew! Hy is al een wat my verstaan en gereeld besoek!” AKTIWITEIT 1: BEGRIPSLEES Lees deur die gedeelte en beantwoord die volgende vrae 1 Kies die regte antwoord: 1.1 Tant Matilda is baie (arm/ryk). 1.2 Hoe oud sou tant Matilda op haar volgende verjaarsdag gewees het? a. Negentien b. Negentig c. Nege-en-tagtig d. Nege-en-negentig 2. Watter geskenk het dokter Kruger vir tant Matilda gegee? _________________________________________________ 3. Waarom, dink jy, het tant Matilda baie van Andrew gehou? _________________________________________________ 4. Aan wie het Andrew die koeverte uitgedeel? _________________________________________________ 5. Waarom het hy koeverte aan hulle uitgedeel? _________________________________________________ 6. Beskryf die geskenk wat tant Matilda vir Andrew gegee het. _________________________________________________ 7.1 Wie was tant Matilda se erfgenaam? _________________________________________________ 7.2 Gee ŉ rede vir jou antwoord. _________________________________________________

(1)

(1) (1) (2) (1) (1) (1) (1) (1)

10 punte Les 2: Selfstandige naamwoord Woorde wat jy kan sien en beskryf: Byvoorbeeld: Man – is ŉ mens, kan lank of kort wees, vet of maer, ens. Selfstandige naamwoorde is woorde vir:

Mense

Plekke

Diere

Plante

Dinge

dokter kind onderwyser

huis skool winkel

leeu muis bok

boom blomme blaar

motor glas koerant

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Eiename is die name van mense soos Fred en Fransien. Van plekke soos Johannesburg en Durban. Van strate soos Jacksonstraat en Kerkstraat. Van koerante soos Die Beeld, The Star. Van motors soos Dodge, Toyota. Van produkte soos Omo, Fanta. Van dae van die week: Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrydag, Saterdag, Sondag. Van maande van die jaar: Januarie Februarie

Maart

April

Mei

Junie

Julie

Augustus

September

Oktober

November

Desember

ONTHOU: Eiename begin almal met hoofletters

Soortname is soos onderwyser, skool, hond, blomme, meisie, seun, ens. OPDRAG 1 Kry ŉ artikel uit ŉ koerant of tydskrif en soek die volgende woorde daarin: Gebruik elke keer ŉ ander kleur van jou keuse:  Soortname  Eiename  Geslag  Verkleiningsvorm  Meervoudsvorm 1.

Meervoudsvorm

Daar is drie groepe woorde – spelreëls: Woorde met twee Woorde met twee van verskillende vokale: dieselfde vokale: oe, ui, ei, ens. aa, ee, uu, ens. 9

Woorde met een vokaal: kat, bus, mes, klip, kop

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Woorde kry net ŉ meervoudsvorm by. Bv. broek > broeke

Hierdie woorde het ŉ lang klank. Sodra die meervoudsvorm bykom, word dit ŉ korter klank. Bv. aap > ape vuur > vure

Woorde met een vokaal se konsonant verdubbel. Bv. kat > katte klip > klippe

LEER: Uitsonderings SELFSTANDIGE NAAMWOORD

MEERVOUDSVORM

VERKLEININGSVORM

lig

ligte

liggie

skip

skepe

skippie

hawe

hawens

hawetjie

glas

glase

glasie

pad

paaie

paadjie

baadjie

baadjies

baadjietjie

blad

blaaie

bladjie

koning

konings

koninkie

tuinslang

tuinslange

tuinslangetjie

houtheining

houtheinings

Houtheininkie

trouring

trouringe

trouringetjie

stad

stede

stadjie

hemp

hemde

hempie

lid

lede

lidjie

gesig

gesigte

gesiggie

nes

neste

nessie

bees

beeste

besie

graf

grafte

graffie

stoof

stowe

stofie

druif

druiwe

druifie

skilpad

skilpaaie

skilpadjie

meisie

meisies

meisietjie

posduif

posduiwe

posduifie

skoonheid

skoonhede

skoonheidjie

bad

baddens

badjie

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Verkleiningsvorm

Vorms van verkleining: -ie -jie > woorde wat op ŉ -t of ŉ -d eindig bv. Hondjie en katjie -tjie -etjie > slang > slangetjie woorde met een lettergreep wat op ŉ -g eindig > bom > bommetjie pie > woorde wat op ŉ m eindig NB

Wees versigtig vir woorde wat op ŉ -g eindig: Koning – het twee lettergrepe – koninkie Ander voorbeelde is: piesang > piesankie Heining > heininkie Piering > pierinkie

Geslag

Slegs selfstandige naamwoorde met ŉ hartklop het ŉ teenoorgestelde geslagsvorm: ALGEMENE VORM mens

beeste katte honde skape leeus perde hoenders varke

MANLIK

VROULIK

man seun broer neef

vrou dogter suster niggie

oom

tante

pa oupa bul mannetjieskat reun ram leeumannetjie hings haan beer

ma ouma koei wyfiekat teef ooi leeuwyfie merrie hen sog

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 2: MEERVOUDE, VERKLEINING EN GESLAG – WERKKAART Daar is nie net een kind in die skool nie maar baie ________________. Daar is ook baie [skool] ____________ in Gauteng. Ons het baie [klas] _______________ in die skool en baie [onderwyseres] ____________________ . Daar is nie net een prefek nie maar baie ___________________ en [leerling] _______________. In die skool dra almal wit [hemp] ________________ en grys [romp] ______________ of [broek] ____________. Die seuns dra elke dag [das] ___________ en almal dra [baadjie] _______________. Pouses haal almal [kosblik] _________________ uit en eet hulle [toebroodjie] _________________. Ons mag nie ons [tas] __________ en [sak] ___________ in die klas los nie. Ons moet ons [oog] ____________ en [oor] ___________ oophou om die klok aan die einde van die [periode] _____________ te hoor. Aan die einde van al vyf [skooldag] ________________ sien almal uit na die naweek. Gelukkig is daar baie [boom] _____________ waaronder ons kan sit. Die meisies neem graag baie [foto] ____________ van hul [vriendin] ________________. [22] VOLTOOI DIE TABEL: WOORDESKAT

[33] MEERVOUD

VERKLEINING

GESLAG

lessenaar tafel stoel boekrak leesboek skêr bus tuinslang goudvis huiskat hoenderhaan rivierstroom hoed koning stad 55 punte SELFSTANDIGE NAAMWOORDE – INSKERPING Benoem die selfstandige naamwoorde wat jy kan identifiseer in die volgende prente. Skryf die meervoudsvorm en die verkleiningsvorm neer van die woorde.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

MEERVOUDSVORM wiele

VERKLEININGSVORM wieletjies

MEERVOUDSVORM oë

VERKLEININGSVORM ogie

MEERVOUDSVORM balle

VERKLEININGSVORM balletjie

Les 3: Kreatiewe skryfwerk Bou van sinne: Sinne moet altyd ŉ selfstandige naamwoord/ŉ naam/voornaamwoord en ŉ werkwoord in hê. Enkelvoudige sin:

Jan eet. Ek eet. Hulle eet.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Nou kyk ons na SVTOMPVI S SUBJECT Onderwerp V VERB Werkwoord of hulpwerkwoord T TIME Tyd/Bywoord van tyd O OBJECT Voorwerp M MANNER Wyse P PLACE Plek/Bywoord van plek V VERB Werkwoord I INFINITIVE Infinitief

WIE? WANNEER? MET WIE OF WAT? HOE? WAAR? om te/om/te

HOEKOM? ŉ Goeie sin moet aan ten minste drie vraagwoorde kan beantwoord. Kom ons bou nou goeie sinne. Byvoorbeeld: Jan swem Waar? Jan swem in die swembad. Wanneer? Jan swem elke oggend in die swembad. Hoekom? Jan swem elke oggend in die swembad om fiks te word. AKTIWITEIT 3: BOU VAN SINNE Ons dans Wanneer? Waar? Hoekom?

Ons dans elke Saterdag. Ons dans elke Saterdag by die Dansklub. Ons dans elke Saterdag by die Dansklub om te oefen vir die kampioenskappe.

Die rugbyspelers huil. Hoekom? Die rugbyspelers huil omdat hulle verloor het. Teen wie? Die rugbyspelers huil omdat hulle teen die buurskool verloor het. Waarom? Die rugbyspelers huil omdat hulle teen die buurskool verloor het a.g.v. nalatige foute.   

Al die sinne moet op ŉ soortgelyke wyse voltooi word. Hulle moet probeer om elke keer ook van die ander vraagwoorde gebruik te maak. Maak seker dat die woordorde korrek is.

Maak nou goeie sinne soos die voorbeeld met die volgende enkelvoudige sinne. Gebruik ten minste drie vraagwoorde: Onthou om SVTOMPVI te gebruik. 1.

Ons dans. ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Die rugbyspelers huil. ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________

Ma kook. ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________

Piet fluit. ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________

Ek werk. ________________________________________________________ ________________________________________________________ _____________________________________________________ [15]

Les 4: Leestekens, skryftekens en hoofletters 4.1 Leestekens ● Punt * Om die einde van ŉ sin aan te dui. * By sommige afkortings soos bv. en d.m.v. : Dubbelpunt * Voor woorde wat direk aangehaal word. Bv. Johan sê: “Hy hou van koeldrank.” * Wanneer ŉ lys items of frases opgenoem word. Bv. Bring die volgende saam: handdoek, swemklere, sonbrandmiddel en ŉ hoed. “aanhalingstekens” * Wanneer iemand se woorde direk aangehaal word.

! Uitroepteken * Dit word gebruik na bevele, uitroepe en waarskuwings. ? Vraagteken * Dit word gebruik na ŉ vraag.

, Komma * In die plek van en wanneer ŉ lys opgenoem word: grond, lug en water. * Voor die voegwoord wat twee sinne verbind. Bv. Jan het ŉ kar, want sy pa het dit gekoop.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

4.2 Skryftekens - Koppelteken * word gebruik by die opeenhoping van klinkers bv. See-eend * in herhalings bv. sing-sing * in samestellings waar –hulle deel vorm bv. oom-hulle, ma-hulle

^ Kappie * Dui ŉ klinker aan wat lank uitgespreek word bv. skêr

‘ Afkappingsteken * By meervoud en verkleining waar die woord eindig met a, e, i, o en u. Bv. ma – ma’s – ma’tjie * By meervoud en verkleining van persoonname wat eindig met e en s. Cecile – Cecile’s – Cecile’tjie * By meervoud en verkleining van letters. Bv. l – l’e – l’etjie ë – Deelteken * Dit dui die skeiding aan tussen lettergrepe wat op mekaar volg bv. bewoë – be-wo-ë

4.3 Hoofletters Die volgende reëls geld by hoofletters: * Die voorname, vanne en byname van mense, bv. Johan, Piet Pompies, Van Wyk * Die name van godsdienstige figure, bv. God, Mohammed, Boeddha * Die name van volkere en die eiename van diere, bv. Afrikaner, Xhosa, Wagter (hond) * Plek – en streeksname, bv. Gauteng, Drakensberg * Maande en dae, bv. Maandag, Januarie * Name van maatskappye, boeke, koerant en tydskrifte, bv. Huisgenoot, Beeld, Edgars AKTIWITEIT 4 In die onderstaande leesstuk is daar verskeie lees- en skryftekens wat kort. Lees die stuk en vul dan die lees- en skryftekens in waar nodig. Stuart is ŉ 3 jarige Jack Russel. hy is gesien deur iemand wat hom sien le het langs die pad. Die persoon het hom opgetel, na die veearts geneem en vir hom hulp gekry. Stuart is vandag ŉ pragtige hondjie met baie wip in sy stap Hy is lief om op hoe goed te spring sodat hy oor sy eienaar sy heining kan kyk vir die mense in die straat. Hy het die wereld aan sy voete (of moet ek se pote). Dink jy Stuart was ŉ gelukkige hondjie (8) Les 5: Opstelle Daar is ŉ paar verskillende opstelle wat mens kan skryf. Elkeen dien ŉ ander doel. Ons gaan kyk na ŉ paar van hulle en hulle gebruike. Maak seker jy verstaan elkeen, dit gaan jou baie help in die toekoms om ŉ opstel te kies en ook te skryf. Kortliks die kenmerke: 1. Verhalende opstel: - Hier gaan dit oor iets wat gebeur het of wat vertel word. Dit kan ook ŉ persoonlike gebeurtenis wees. “ŉ Storie” - Die inhoud moet interessant wees en die leser boei. © Impaq

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Dit klink oortuigend en waar – selfs ŉ fantasieverhaal. Die momente in die opstel hou verband met mekaar en volg opmekaar.

2. Beskrywende opstel: - Hier word iets of iemand beskryf. - Dit gaan ook meer as net die opnoem van gebeure, dit kan vertel ook iets van ŉ eie belewenis. - In hierdie tipe opstel word al die sintuie gewoonlik ingespan; sien, hoor, voel en ruik. Dis asof die leser al hierdie dinge beleef.

Onthou met elke skryfstuk moet jy eers beplan. Gebruik die volgende skryfproses met elke skryfopdrag. Skryfproses: Stap 1:

Stap 2:

Beplanning en notas – maak eers vir jouself kort notas oor die onderwerp.

Ordening – orden nou al jou idees. ‘n Goeie hulpmiddel om te gebruik is ‘n breinkaart.

Stap 5: Finale, netjiese weergawe – skryf nou die finale weergawe, netjies oor. ONTHOU om die vorige weergawe dood te trek of groot bo aan te skryf dat dit die beplanning was en die ‘n finale weergawe.

Stap 3: Eerste geskrewe weergawe – skryf nou jou eerste opstel met die breinkaart as hulpmiddel.

Stap 4: Proeflees en redigeer – Lees deur jou eerste poging en maak al die foute reg, verander dalk hier en daar ‘n sin, voeg iets by of haal iets uit.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 5 Jy weet nou hoe om ŉ goeie sin te maak. Hoe skryf jy ŉ goeie paragraaf?      

Beplan jou paragraaf. Begin met ŉ goeie onderwerpsin. Skryf dan die ondersteunende sinne neer. Gebruik voegwoorde soos en, maar, want, omdat om gedagtes te bind. Skryf die paragraaf in die verlede tyd. Vertel wat gebeur het.

Skryf nou ŉ verhalende paragraaf. Iets snaaks wat met jou gebeur het.  Skryf jou eerste poging (rofwerk) neer.  Redigeer dit: lees deur en dui foute aan  Skryf nou die finale poging waarin jy jou foute regmaak. ASSESSERINGSTABEL:

Sinskonstruksie Woordgebruik Oorspronklikheid TOTAAL

[10] /5 /2 /3 /10

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Les 6: Mondeling – Vertel ’n storie Het jy al ooit na iemand gesit en luister wat ŉ goeie storie oor kan vertel en gewonder hoe kry hulle dit reg om mense so te interesseer in hulle storie. Kom ons kyk wat dit behels om ŉ goeie storie oor te vertel. Om ŉ persoonlike ervaring oor te vertel: - Die omstandighede en gebeure moet goed beskryf word, dit moet vir die wat luister voel asof hulle dit regtig ervaar. - Die gebeure moet in volgorde wees, moet nie spring van een onderwerp na ŉ ander nie. - Voeg addisionele inligting in, wat vir die luisteraar ŉ beter prentjie sal skep. Bv. I.p.v. om te sê die olifant het op ons afgestorm, beskryf eers die omgewing ŉ bietjie, sê dus, ons was in ŉ hoek vasgedruk, daar was bosse aan ons een kant en die wildsheining aan die anderkant, tussen ons en die voetpaadjie het ŉ reuse olifantbul gestaan, ons moes vinnig ‘n plan maak, hy het op ons afgestorm gekom. - Die vertelling word gewoonlik in die verlede tyd vertel. - Die vertelling kan informeel gebeur. AKTIWITEIT 6 Jy gaan aan die fasiliteerder ŉ persoonlike vertelling oorvertel oor een van die volgende onderwerpe. Kies een waarmee jy die meeste kan assosieer en vertel ŉ interessante verhaal daaroor.

Onderwerpe: 1. Die kar wat gebreek het langs die pad. 2. Toe jy baie seergekry het. 3. Jou eerste troeteldier.

Instruksies: 1. Vertel ŉ storie aan jou fasiliteerder oor een van die onderwerpe hierbo. 2. Die storie moet tussen 4 – 6 minute lank wees. 3. Beplan eers jou storie deeglik. 4. Geniet die opdrag!

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Rubriek vir storievertelling: Kriteria Uitspraak en volume

Tempo en vloeiendheid

Stemtoon

Pousering

Oogkontak

1 Sukkel om meeste woorde uit te spreek. Praat te sag. Praat rukkerig en groepeer woorde verkeerd saam.

2 Sukkel om heelwat woorde uit te spreek. Redelike volume. Praat meer vloeiend, maar ignoreer baie leestekens.

Geen wisseling in stemtoon.

Wissel een of twee keer stemtoon af.

Daar word glad nie pouseer nie. Neem geen leestekens in ag nie.

Daar word pouseer, maar op die verkeerde plekke.

Geen oogkontak word gemaak nie. Leerder hou sy / haar oë op die notas.

Die leser kyk een of twee keer op terwyl hy / sy praat.

3 Meeste woorde word korrek uitgespreek. Praat hard genoeg. Groepeer woorde korrek, maar praat te vinnig of stadig. Wissel stemtoon af, maar nie na gelang van die verhaal nie. Pousering kom meestal op die regte plekke voor.

Die leser kyk soms op, maar sukkel om dit natuurlik te doen –verloor die plek in die notas.

4 Praat hoorbaar en al die woorde word korrek uitgespreek. Praat teen die regte tempo en neem alle leestekens in ag. Praat met gevoel en wissel stemtoon af soos gepas by die verhaal. Perfekte pousering wat begrip van die leestekens toon. Die leser maak gemaklik oogkontak met die ‘gehoor’ en verloor nie die plek in die notas nie.

Totaal: ____________ 20

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Week 3 – 4 LEERDOELWITTE:  

• • •

Werkwoord se doel en funksies verstaan en gebruik. Tye van die werkwoord. Samestellings: Hoe woorde wat soms saamgevoeg word nuwe woorde vorm. Gedig en stylfigure verstaan en gebruik. Skryf van gedigte. Mondeling – voorbereide lees.

Les 7: Werkwoord    

Werkwoorde is “doen”- of “aksie”-woorde. Werkwoorde bepaal die tyd (tense) van die sin. Werkwoorde het hulpwerkwoorde om te help om die sin in die regte tyd te skryf. Die eerste werkwoord van ŉ sin wys in watter tyd die sin is.

Teenwoordige tyd: Vertel ons van iets wat nou besig is om te gebeur. Die meisie speel met haar hond in die tuin. S– die meisie Ww. – speel O – met haar hond P– in die tuin. Toekomende tyd: vertel van dinge wat nog moet gebeur Die meisie sal met haar hond in die tuin speel. Die werkwoord is vervang met ŉ hulpwerkwoord en die werkwoord het na die einde van die sin geskuif. Verlede tyd: Word gebruik vir iets wat al klaar gebeur het. Die meisie sou met die hond in die tuin speel. KERNINHOUD: Verstaan die reëls vir die gebruik van die hulpwerkwoorde in sinsverband.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Reël 1 Die gewone sin met net EEN werkwoord. Kry het en ge+ww in die verlede tyd.

Reël 2 Die werkwoord is word was. In die verlede tyd en kry nie ŉ ge- nie. Reël 3 ŉ Hulpwerkwoord het sy eie verlede tyd en kry nooit ŉ het en ŉ ge- in die verlede tyd nie. wil → sal → moet → kan →

wou sou moes kon

Reël 4 Werkwoorde wat met be-, ge-. her-, er- ont- ver- kry het en geen ge- in die verlede tyd nie. Reël 5 Die werkwoord het (to have) verander na het gehad in die verlede tyd. Reël 6 Waar daar ŉ voorsetsel (aan, uit, op, af, ens.) saam met die werkwoord is, skryf jy dit as EEN WOORD.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

BELANGRIK: ONTHOU! Hulpwerkwoorde verander wanneer dit in die verlede tyd gebruik word. Die res van die sin bly onveranderd. sal > sou wil > wou kan > kon moet > moes is > was KYK MOOI: Die woordorde van die sinne verander nie – slegs die hulpwerkwoord verander. Die ander vorm van verlede tyd is wanneer het [as hulpwerkwoord] gebruik word dan kry die werkwoord ŉ ge- vooraan. Woorde wat met be-, ge-, her-, ont-, ver-, mis- begin, kry nie ŉ ge- in die verlede tyd nie. Die meisie het met die hond in die tuin gespeel. Werkwoorde waar daar twee werkwoorde is en die aksies gelyktydig gedoen word, kry net die eerste ŉ ge-. Voorbeeld: Die man het na die kinders gestaan en luister. Sinne met werkwoorde waar die twee aksies nie gelyktydig gedoen kan word nie, kry albei ŉ ge-. Voorbeeld: Sy het elke middag na skool geslaap en geëet. Onthou ook as die sin ŉ voegwoord bevat, het jy twee sinne en dan moet albei sinne in die verlede tyd geskryf word: Die man het die hout gekap, sodat hy ŉ groot vuur kon maak.

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 7: TYE VAN DIE WERKWOORD SKRYF DIE VOLGENDE SINNE IN DIE VERLEDE TYD: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Die seuns speel rugby. _____________________________________________________ Die dogter wil hokkie speel. _____________________________________________________ Sarie dans in die skoolsaal. _____________________________________________________ Vandag eet ons baie lekkers. _____________________________________________________ Die gala is vanmiddag. _____________________________________________________ Die hond eet ŉ been in die park. _____________________________________________________ Die kinders moet hulle huiswerk doen. _____________________________________________________ Al die seuns is in die moeilikheid. _____________________________________________________ Die meisies sal in die winter langbroeke dra. _____________________________________________________ Al die dogters kan vroeg huis toe gaan. _____________________________________________________ Ons ry van Polokwane af weg. _____________________________________________________ Johan praat my om. _____________________________________________________ Ek neem haar dokter toe. _____________________________________________________ Hulle wens haar beterskap toe. _____________________________________________________ Ons hou in Warmbad stil. _____________________________________________________ Dit is nodig om eers te rus. _____________________________________________________

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

17. 18. 19. 20. 21.

Eenheid

Ons sal julle bagasie inbring. _____________________________________________________ Johan bel die hotel. _____________________________________________________ Ons kantoor moet ŉ heerlike ete kook. _____________________________________________________ Die drie broers erf die plaas _____________________________________________________ Die kinders loop en skop die bal. _____________________________________________________

VERANDER DIE VOLGENDE SINNE SODAT HULLE IN DIE TEENWOORDIGE TYD IS: 1. Die dogter wil hokkie speel. _____________________________________________________ 2. Die kinders moet hulle huiswerk doen. _____________________________________________________ 3. Die meisies sal in die winter langbroeke dra. _____________________________________________________ 4. Ons sal julle bagasie inbring. _____________________________________________________ 5. Ons kantoor moet ŉ heerlike ete kook. _____________________________________________________ 6. Almal het die koerantberig geglo. _____________________________________________________ 7. Die man sou sy kar laat was. _____________________________________________________ SKRYF DIE VOLGENDE SINNE OOR IN DIE TOEKOMENDE TYD, BEGIN ELKE SIN MET “MÔRE”. 1. Die man staan voor die geslote winkeldeur. ________________________________________________________ 2. Die jaarboek vertel van al die gebeure. ________________________________________________________ 3. Die vrou staan en kook in die kombuis. ________________________________________________________ 4. Al die kinders neem aan die konsert deel. ________________________________________________________ 5. Hy het ŉ pragtige motor. ________________________________________________________ 6. Al die graad agts het die museum besoek. ________________________________________________________ 7. Die man draf elke middag vinnig om die huis. ________________________________________________________ 35 punte

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Les 8: Poësie STYLFIGURE ŉ Gedig bestaan uit ŉ aantal strofes of verse. Elke strofe bestaan uit ŉ aantal reëls. Die laaste woord van elke versreël rym met, of die volgende reël, of ŉ ander reël se laaste woord. Kyk na die letters aan die einde van elke versreël en kyk hoe dit gedoen moet word. Die gedig bestaan dus uit ŉ gebroke rympatroon. ALLITERASIE Die herhaling van dieselfde konsonant(e) aan die begin van woorde in ‘n versreël. Sommige gedigte gebruik klanke om te help om die boodskap van die gedig oor te dra. So kan ŉ s-klank gebruik word om te help om die idee van sagtheid of ŉ rustige beweging aan te dui. Bv. saggies suis die wind Dit is asof jy die wind se sagte waai hoor. Die harder w-klank word gebruik om die beweging van die wind na te boots. Bv. warrelwind, word, weer, waai, wes Die herhaling van dieselfde beginklank van woorde in ŉ versreël noem ons alliterasie. ASSONANSIE Die herhaling van dieselfde vokaal in ‘n versreël. Bv. Hy gaap en gaan nou slaap. Alliterasie en assonansie word ook halfrym genoem. VERGELYKING Wanneer iets met iets anders vergelyk word. Die woord “soos” kom daarin voor. Byvoorbeeld: julle is soos varke METAFOOR Gebruik een ding om ander met soortgelyke eienskappe te beskryf sonder om “soos” te gebruik. Byvoorbeeld: Die meisie is ŉ nimf Julle is varke PERSONIFIKASIE Wanneer jy menslike eienskappe aan dinge in die natuur gee. Byvoorbeeld:

die son glimlag, of die wind huil

RYMPATRONE Wanneer woorde aan die einde van ŉ versreël dieselfde klink, noem ons dit eindrym. Bv. ….. kom warrel my ….. oor die vlei Ons sê dan die rymskema is: a a. Die volgende paar rymwoorde sal dan b b, ens. wees. RYMSKEMA: Gepaarde rym A A B B © Impaq

Gekruisde rym A B A B 26

Handleiding G07 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Omarmende rym A B B A

Eenheid

Gebroke rym A B C B

KLANKNABOOTSING (ONOMATOPEE): Woorde wat klink soos dit beskryf word. Bv. mens kan sê ŉ slang sis of die reëndruppels plof in die sand. Regte klanknabootsing ondersteun die betekenis in geheel en is nie net bloot ŉ geluid nie, bv. die bye zoem ENJAMBEMENT: Dit is die as die een versreël oorloop in ‘n volgende versreël sonder enige leestekens. Bv. Die eend sit op die dam en op sy rug is ‘n veer soos ‘n vlam. Hy klap sy vlerke op en af dit lyk sommer lekker laf. AKTIWITEIT 8: GEDIG – “DAGDROOM”

DAGDROOM – Alwyn Christensen 1 2 3 4 5 6 7 8

Die geel streep van die son vat aan my bank se rand. Skuif stadig oor die boek, papier en potlood in my hand. Hy vat my na ŉ goue strand ver van feite en verstand waar ek rustig lê en droom – tevrede in die warm sand.

a b c b b b d b

9 10 11 12 13 14 15 16

Die stem wat ver weg was, praat skielik hier langs my: “Kan jy ons sê wat ek gelees het? So nie, vir detensie bly!” Die geel streep van die son het skaduwee geword. Sandkastele het dié manier om inmekaar te stort

e f g h a i j i