Í2’È-A-TEC-SG010Î
1
8
0
7
-
A
-
T
E
C
-
S
G
0
1
TEGNOLOGIE HANDLEIDING Graad 7
A member of the FUTURELEARN group
Tegnologie Handleiding
1807-A-TEC-SG01
Í2’È-A-TEC-SG010Î
Graad 7
Aangepas vir KABV
L Faurie J Lubbinge A Schwartz
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Inhoudsopgawe VOORWOORD..................................................................................................................... 5 STUDIEWENKE .................................................................................................................. 5 VAKINHOUD EN BEPLANNING......................................................................................... 6 KWARTAAL 1: EENHEID 1: Ontwerpvaardighede .......................................................... 7 LES 1: Wat is tegnologie?........................................................................................ 9 Aktiwiteit 1................................................................................................................ 9 LES 2: Ontwerpproses........................................................................................... 10 Aktiwiteit 2.............................................................................................................. 12 LES 3: Ontwerpoorwegings................................................................................... 12 Aktiwiteit 3.............................................................................................................. 13 KWARTAAL 1: EENHEID 2: Kommunikasievaardighede ............................................. 15 LES 4: Grafiese kommunikasie............................................................................. 16 Aktiwiteit 4.1 – 4.3.................................................................................................. 27 LES 5: Grafiese tegnieke....................................................................................... 31 Aktiwiteit 5.1........................................................................................................... 31 Aktiwiteit 5.2........................................................................................................... 33 Aktiwiteit 5.3........................................................................................................... 41 Aktiwiteit 5.4........................................................................................................... 49 KWARTAAL 1: EENHEID 3: Meganiese stelsels en beheer.......................................... 51 LES 6: Eenvoudige meganismes .......................................................................... 52 Aktiwiteit 6.............................................................................................................. 53 LES 7: Eenvoudige meganismes (vervolg)............................................................ 56 Aktiwiteit 7.............................................................................................................. 57 LES 8: Gekoppelde hefbome................................................................................. 58 Aktiwiteit 8.............................................................................................................. 58 LES 9: Pneumatiese en hidrouliese stelsels.......................................................... 61 Aktiwiteit 9.1........................................................................................................... 63 Aktiwiteit 9.2........................................................................................................... 64 Aktiwiteit 9.3........................................................................................................... 66 Aktiwiteit 9.4........................................................................................................... 67 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK..................................................................... 69 KWARTAAL 2: EENHEID 4: Strukture ............................................................................ 79 LES 10: Strukture.................................................................................................. 81 LES 11: Versterking van strukture ......................................................................... 83 Aktiwiteit 11.1......................................................................................................... 84 Aktiwiteit 11.2......................................................................................................... 88 Aktiwiteit 11.3......................................................................................................... 89 LES 12: Gevallestudie: Selfoontorings.................................................................. 92
3
© Impaq
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Aktiwiteit 12............................................................................................................ 92 LES 13: Gevallestudie: Bestaande ontwerp ......................................................... 96 Aktiwiteit 13............................................................................................................ 98 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................... 99 KWARTAAL 3: EENHEID 5: Ondersoekvaardighede................................................... 112 LES 14: Wat is magnetisme?............................................................................... 113 Aktiwiteit 14.1....................................................................................................... 114 Aktiwiteit 14.2....................................................................................................... 117 LES 15: Ondersoek magnetisme......................................................................... 118 Aktiwiteit 15.......................................................................................................... 118 LES 16: Herwinning ............................................................................................ 119 Aktiwiteit 16.......................................................................................................... 119 KWARTAAL 3: EENHEID 6: Elektriese stelsels en beheer.......................................... 122 LES 17: Eenvoudige elektriese stroombane........................................................ 124 Aktiwiteit 17.1....................................................................................................... 127 Aktiwiteit 17.2....................................................................................................... 128 KWARTAAL 3: EENHEID 7: Meganiese stelsels en beheer ....................................... 130 LES 18: Ingewikkelde meganismes..................................................................... 131 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................. 133 KWARTAAL 4: EENHEID 8: Ondersoek- en ontwerpvaardighede............................. 140 LES 19: Vlugtelinge............................................................................................. 141 Aktiwiteit 19.......................................................................................................... 143 KWARTAAL 4: EENHEID 9: Ondersoek- en ontwerpvaardighede............................. 144 LES 20: Voedselverwerking................................................................................. 145 Aktiwiteit 20.......................................................................................................... 150 LES 21: Gaarmaakproses................................................................................... 151 Aktiwiteit 21.......................................................................................................... 151 KWARTAAL 4: EENHEID 10: Ondersoek- en ontwerpvaardighede........................... 152 LES 22: Tekstiele................................................................................................. 153 Aktiwiteit 22.......................................................................................................... 156 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................. 157 BYLAE A: Belangrike terminologie............................................................................... 165 BIBLIOGRAFIE................................................................................................................ 171 BYLAE B: Geruite papier............................................................................................... 172 BYLAE C: Isometriese papier........................................................................................ 177 BYLAE D: Ander tekenblaaie......................................................................................... 182 BYLAE E: Muurprop se kleure...................................................................................... 185
© Impaq
4
Handleiding G07 ~ Tegnologie
VOORWOORD Tegnologie kan gedefinieer word as die gebruik van kennis, vaardighede, waardes en hulpbronne om aan mense se behoeftes en begeertes te voldoen deur die ontwikkeling van praktiese oplossings vir probleme, deur sosiale en omgewingsfaktore in ag te neem.
INLEIDING Hierdie boek is ontwikkel om die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) te ondersteun. Die inhoud is georganiseer in onderwerpe wat in die KABV uiteengesit is. Die outeurs het gepoog om die boek se inhoud so omvattend as moontlik binne die raamwerk van die kurrikulum saam te stel. Die hoofdoel van die boek is om leerders toe te rus met ’n goeie, basiese kennis van verskeie aspekte in tegnologie en om hulle te help om die teorie in die praktyk toe te pas. Ons het spesiale voorsorg getref om: • Die inhoud leerdervriendelik te maak. • Die inhoud aantreklik te illustreer. • Die inhoud bedryfsverwant te maak. • Toepaslike en stimulerende aktiwiteite te verskaf. • Ekstra aktiwiteite vir verdere oefening aan die einde van elke eenheid te verskaf. • Leerders te motiveer om meer uit te vind oor die verskillende vakgebiede in tegnologie. Die Tegnologie-handleiding word deur die Tegnologie-fasiliteerdersgids ondersteun.
STUDIEWENKE • • •
Moenie leerwerk tot die aand voor die toets of eksamen uitstel nie. Stel ’n studierooster op om jou tyd doeltreffend te benut. Kies ’n geskikte studiemetode wat by jou behoeftes pas en oefen dit dan in. Studievaardighede moet ingeoefen word as jy goed wil presteer. Jy kan enige studiemetode gebruik om Tegnologie te bemeester, maar om goeie uitslae te behaal, word die volgende beginsels voorgestel:
1. Oorsig 2. Vrae 3. Lees en leer 4. Opsê 5. Kontroleer 6. Herhaal
Kry ’n oorsig oor die werk wat geleer moet word. Lees alles vinnig deur om te sien waaroor die werk gaan. Stel vrae op oor die werk wat jy kan gebruik om te leer: Waarom? Hoe? Wat? Waar? Wie? Wanneer? Watter? Byvoorbeeld: Wat is tekenkonvensies? Hoe word dit gebruik? Lees en leer hierdie vrae deeglik. Sê die vrae en antwoorde hardop sonder om in jou boek te kyk. Indien jy die werk ken, verstaan en opsê, vergelyk jou antwoorde met die inhoud in die handleiding. Hou aan leer totdat jy alles onthou. Herhaal die werk elke dag. 5
© Impaq
Handleiding G07 ~ Tegnologie
VAKINHOUD EN BEPLANNING EENHEID
1 2
3
4
5 6 7 8 9 10
© Impaq
LES KWARTAAL 1 LES 1: Wat is tegnologie? LES 2: Ontwerpproses LES 3: Ontwerpoorwegings LES 4: Grafiese kommunikasie LES 5: Grafiese tegnieke LES 6: Eenvoudige meganismes LES 7: Eenvoudige meganismes (vervolg) LES 8: Gekoppelde hefbome LES 9: Pneumatiese en hidrouliese stelsels ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 2 LES 10: Strukture LES 11: Versterking van strukture LES 12: Gevallestudie: Selfoontorings LES 13: Gevallestudie: Bestaande ontwerp ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 3 LES 14: Wat is magnetisme? LES 15: Ondersoek magnetisme LES 16: Herwinning LES 17: Eenvoudige elektriese simbole LES 18: Ingewikkelde meganismes ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 4 LES 19: Vlugtelinge LES 20: Voedselverwerking LES 21: Gaarmaakproses LES 22: Tekstiele ASSESSERINGSTAAK: PAT
6
UUR
2 2 2 2 2 2 7 4 2 2 8 2 2 2 2 11 2 2 2 2 6
Handleiding G07 ~ Tegnologie
KWARTAAL 1
Eenheid
1
EENHEID 1: Ontwerpvaardighede
Leerdoelwitte
Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy jou kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Wat is tegnologie? Ontwerpproses • Ondersoek • Ontwerp • Maak of vervaardig • Evalueer • Kommunikasie Ontwerpoorwegings
Inleiding
Tegnologie handel oor die oplos van alledaagse probleme op verskeie maniere. Ons gebruik tegnologie in alle situasies elke oomblik van ons lewe, maar tegnologie verander daagliks. Industrieë streef daarna om produkte te verbeter om mense se lewenstandaarde te verhoog.
BELANGRIKE TERMINOLOGIE Ambagsman
’n Vaardige werkman in die industrie.
Argitek
Iemand wat geboue ontwerp.
Beperkings
Aspekte wat die omstandighede bemoeilik waarin die werk gedoen moet word, bv. tyd, materiale, koste, ens.
Ergonomie Hoe gebruikersvriendelik ’n produk is.
7
© Impaq
Eenheid
1
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Estetika Hoe mooi ’n produk lyk. Evalueer
Om die gehalte of doeltreffendheid van ’n produk/ voorstel te beoordeel.
Iemand wat produkte ontwerp.
Grafiese ontwerper
Ingenieur
Iemand wat brûe (siviele ingenieur), enjins (meganiese ingenieur) of elektriese stelsels (elektriese ingenieru) ontwerp.
Landmeter
Iemand wat landopmetings doen.
Meganisering Ontwerpvoorstel Produkte
Take wat deur meganismes en masjiene verrig word.
Projekverslag
’n Verslag wat die elemente van die ontwerp- proses bevat.
Skets
’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om ’n gedagte of idee oor te dra.
Spesifikasies
Die kriteria van die finale oplossing, bv. vorm, grootte, ens.
’n Kort stelling van ’n probleem of behoefte. Items wat vervaardig word om te verkoop.
Tekening 2D en 3D diagramme met ’n potlood en teken- instrumente geteken. Vloeidiagram
Dui elke stap van die vervaardigingsproses aan.
Wetenskaplike
’n Kundige in natuurlike of fisiese wetenskappe.
© Impaq
8
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
1
LES 1: Wat is tegnologie? Tegnologie behels al die maniere waarop mense goedere en dienste skep om praktiese oplossings te vind vir ons daaglikse bestaan (om aan basiese behoeftes soos voedsel, skuiling, kommunikasie, klere en vervoer te voldoen) en om ons fisiese wêreld te ondersoek. Die vroegste vorme van tegnologie sluit in die gebruik van gereedskap om boumateriaal te sny en skuilings te bou, asook die vermoë om vuur te beheer. Vandag se tegnologie sluit in rekenaars, motors en geriefskos, asook die ontwikkeling van kunsmatige intelligensie en die verkenning van die ruimte. Tegnologie ontwikkel voortdurend en speel ’n belangrike rol in die samelewing. • Verbeterde tegnologie lei tot ’n toename in produksie. • Verbeterde gereedskap stel werkers in staat om werk vinniger en makliker te doen. • Meganisering lei tot massaproduksie en minder handearbeid. • Ontwikkeling in vervoer lei tot korter reistyd. • Ontwikkeling in die elektroniese bedryf lei tot doeltreffender kommunikasiekanale soos die internet, selfone en televisie. Ongeag hoe gevorderd tegnologie is, daar sal altyd probleme wees wat aandag kort en opgelos moet word.
Aktiwiteit 1 Instruksies Beantwoord die volgende vrae: 1. 2.
3. 4.
Definieer tegnologie in jou eie woorde. Beskryf kortliks wat sal gebeur as alle meganiese stelsels skielik nie meer bestaan nie. Hoe sal ons lewens lyk as daar geen masjiene (motors, pompe, rekenaars, mikrogolfoonde, ens.) is nie. Bespreek die impak van herwonne materiaal op die omgewing. Kies ’n woord uit die woordbank en voltooi die tabel deur aan te dui watter bedryf by die vervaardiging en die gebruik van yster betrokke is. (Ystererts is ’n mineraal om yster mee te vervaardig.) mynwese
groothandel
kleinhandel/diens
Aksie
Ystererts word ontgin. Erts word padlangs versprei. Erts word gesmelt om yster te maak. Klaargemaakte yster word verkoop. Iemand vervaardig en verkoop spitspaalheinings.
9
produksie
vervoer
Bedryf
© Impaq
1
Eenheid
Handleiding G07 ~ Tegnologie
LES 2: Ontwerpproses Ons gebruik die ontwerpproses om alledaagse probleme te identifiseer en op te los. Die ontwerpproses bestaan uit die volgende vyf stappe: 1. Ondersoek 2. Ontwerp 3. Maak/Vervaardig 4. Evalueer 5. Kommunikeer Hier is ’n voorbeeld van die ontwerpproses met die verskillende stappe wat jy moet volg. STAP 1: Ondersoek 1.1 1.2
Identifiseer die probleem (behoefte/begeerte)
………………………………………………………………….………………………...... Analiseer bestaande produkte ten opsigte van: Veiligheid
1.3
Materiale se geskiktheid
Doeltreffendheid
Koste
Vervaardigingsmetode
Ondersoekstrategie Doen ondersoek deur die volgende metodes: •
Verkry inligting (biblioteeknaslaanstelsel, internet, indekse, tydskrifte, winkelbesoek).
•
Versamel inligting (vraelyste, dataversamelingsvorms, literatuurondersoeke).
•
Toets inligting om die verskillende eienskappe te bepaal of te vergelyk.
• Sorteer/bevestig inligting. Omkring of onderstreep die metode wat jy gebruik het. • • • •
Die ondersoekfase lê die grondslag vir enige tegnologiese proses. Ons moet eers alle aspekte van die probleem identifiseer, voordat ons die probleem kan oplos. Versamel inligting deur soveel as moontlik bronne te raadpleeg. Sorteer die inligting wat jy versamel het en hou net die bruikbaarste inligting oor. Gee erkenning aan alle bronne. Pas die ondersoekproses by jou werkwyse aan vir optimale resultate.
•
STAP 2: Ontwerp 2.1
Ontwerpopdrag (Kort geskrewe idees, insluitend die omskrywing van die probleem, wie beïnvloed word, hoe die produk gebruik gaan word, betroubaarheid en impak op die omgewing.)
....………………………………………………………………….……………………………………......... 2.2 Ontwerpidees (Gebruik die ontwerpopdrag en vryhandsketse om ’n paar oplossings te vind. Kies die beste oplossing.) ……………………………………………………………………………………………………….............. 2.3 Ontwerpspesifikasies (omvattender as ontwerpopdrag). Lys van produkeienskappe/ beskrywing (besonderhede van grootte, vorm, kleur, ens.)
© Impaq
Materiale (waarvan die produk gemaak word)
Veiligheid
Koste
Standaard waaraan voldoen moet word
10
Handleiding G07 ~ Tegnologie
• • •
1
Eenheid
Die eerste stap in die ontwerpfase is om ’n ontwerpopdrag op te stel. ’n Ontwerpopdrag is ’n opsomming van die probleem wat die ontwerpspesifikasies uiteensit. Dink aan moontlike oplossings vir die probleem en maak vryhandsketse om jou denkproses voor te stel. Notas by die sketse hoef nie in drukskrif te wees nie. Vryhandsketse word in potlood en sonder ’n liniaal geteken.
• •
STAP 3: Maak/vervaardig 3.1 Beplanning
3.2 Vervaardigingsproses (hoe word dit gemaak)
•
•
•
Formele tekeninge wat afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier). Hulpbronlyste (Apparaat/ gereedskap) ...................................................
Formele tekeninge wat afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier). Hulpbronlys (Apparaat/gereedskap)
•
............................................................................... Produksievaardighede (Vaardighede wat nodig is om produk te vervaardig, bv. opmeting.)
•
................................................... ...................................................
............................................................................... Veiligheidsmaatreëls (Demonstreer kennis en begrip van veilige werkpraktyke.)
•
............................................................................... •
Tydens die vervaardigingsproses teken ons formele tekeninge van die produk se verskillende aansigte deur verskillende konvensies (lynsoorte) te gebruik. Formele tekeninge behels ortografiese tekeninge (2D), isometriese tekeninge (3D) en perspektieftekeninge. Formele tekeninge toon afmetings, versteekte besonderhede en enige ander inligting wat nodig is om die produk te maak. Maak notas by formele tekeninge oor hoe die produk moet lyk. Dit is baie belangrik om alle gereedskap tydens die vervaardigingsproses versigtig te hanteer. Onthou dat die finale produk altyd mooi moet lyk.
• • • • •
STAP 4: Evalueer 4.1
Wie doen die evaluering?...............................................................................................................
4.2
Hoe word die evaluering gedoen?................................................................................................
4.2.1
Evalueer die produk deur dit te vergelyk 4.2.2 met die: • •
• •
ontwerpopdrag ontwerpspesifikasies
Evalueer die vervaardigingsproses met betrekking tot die doeltreffendheid van: • • •
werkwyse vaardighede tydbestuur
Dit is jou verantwoordelikheid om die produk deurlopend te evalueer. Maak seker die ontwerp voldoen aan die vereistes wat in die ontwerpopdrag gestel is.
11
© Impaq
Eenheid
1
Handleiding G07 ~ Tegnologie
STAP 5: Kommunikeer 5.1
Berei aanbieding voor • Bestaande tekeninge • Alle geskrewe dokumentasie (ontwerpopdrag, plakkate, PowerPoint en beredenering van ontwerp)
5.2
Kommentaar op ontwerpproses • Was die ontwerp/projek suksesvol? ……………………………………………..................... .............................………………………………………........................................................ • Waarom sê jy so? ...........………………………………………………………………………… …….......................................……….................................................................................. • Noem moontlike verbeteringe............................................................................................ …………………………………………………..................................................……………...
• •
Tydens die kommunikasiefase word al die opdragte in ’n portefeulje saamgevat. Skryf jou naam en van op die voorblad en maak ’n vryhandkunstenaarsvoorstelling of plak ’n foto van die finale produk. Die finale dokument moet netjies, agtermekaar en met ’n inhoudsopgawe aangebied word. Skryf ’n verslag oor die finale produk en plaas dit agterin die portefeulje. Oorweeg die volgende vrae: ○○ Het ek die doel bereik? ○○ Waar het ek probleme ondervind? ○○ Waarop kan ek verbeter? Hoe meer besonderhede jy in jou verslag insluit, hoe makliker sal die vervaardigingsproses wees.
• •
Aktiwiteit 2 Instruksies Skep jou eie templaat van die ontwerpproses en hou dit byderhand wanneer jy jou PAT’s doen.
LES 3: Ontwerpoorwegings Bepaal die produk se geskiktheid vir die doel: Ondersoek Vra jouself die volgende vrae om te bepaal of die produk geskik is vir die doel waarvoor dit benodig word: • Wie gaan die produk gebruik? • Waarom gaan hulle die produk gebruik? • Waar gaan hulle die produk gebruik? (Dit bepaal die soort materiaal waarvan die produk gemaak moet word.) • Wanneer gaan hulle die produk gebruik? • Hoe gaan hulle die produk gebruik? Gebruik die frase “vier wortels en een haas” om die vrae te onthou.
© Impaq
12
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
1
Aktiwiteit 3 Instruksies Bou die model en beantwoord die vrae. Benodighede • duimspyker • gom Stappe 1. Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en plak dit op karton. 2. Knip die skêr se twee lemme uit. 3. Druk ’n duimspyker van agter af deur om die twee lemme bymekaar te hou. 4. Beweeg nou die lemme en kyk hoe dit werk.
Beantwoord die volgende vrae oor die skêr om te bepaal of dit geskik is vir die doel waarvoor dit benodig word: • Wie gaan die produk gebruik? • Waarom gaan hulle die produk gebruik? • Waar gaan hulle die produk gebruik? (Dit bepaal die soort materiaal waarvan die produk gemaak moet word.) • Wanneer gaan hulle die produk gebruik? • Hoe gaan hulle die produk gebruik?
13
© Impaq
Eenheid
1
Handleiding G07 ~ Tegnologie
.ft. Insert thumbtack from the back. �-------,. Druk ’n duimspyker van agter af deur.
Cut out the two halves of the scissors. Knip die twee helftes van die skêr uit.
© Impaq
14
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
2
KWARTAAL 1
EENHEID 2: Kommunikasievaardighede
Leerdoelwitte
Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy jou kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Grafiese kommunikasie • Tekeninstrumente • Soorte lyne vir tekeninge • Skets • Werktekeninge Grafiese tegnieke • 3D skuinsprojeksie • Eenpuntperspektieftekeninge • Kunstenaarsvoorstelling • Isometriese tekeninge
Inleiding
Tekeninge is visuele voorstellings wat op byvoorbeeld papier, mure, seildoek en klip gemaak kan word. Verskillende soorte tekeninge sluit sketse, boutekeninge, diagramme en grafieke in. In Tegnologie word tekeninge gebruik om: • idees in die vorm van ’n aanvanklike skets te ontwikkel, wat later tot die finale ontwerp lei. • idees en ontwerpe deur middel van ’n internasionaal aanvaarde taal te kommunikeer. Grafiese tekeninge is die doeltreffendste manier om ontwerpe en idees oor te dra. Werktekeninge bestaan uit die verskillende aansigte van ’n voorwerp en sy afmetings. Dit is belangrik om ’n voorwerp volgens die korrekte afmetings te vervaardig.
15
© Impaq
Eenheid
2
Handleiding G07 ~ Tegnologie
BELANGRIKE TERMINOLOGIE
3D skuinstekeninge ’n Driedimensionele tekening (3D tekening) waar een sy van ’n voorwerp die werklike grootte voorstel en die ander sye op ’n hoek van 45° geteken word. Isometriese projeksie ’n Metode om ’n driedimensionele tekening (3D tekening) te maak, gebaseer op hoeke van 30°. Konvensies Lyne wat in tekeninge gebruik word om spesifieke dele van die getekende voorwerpte voor te stel en om idees suksesvol te kommunikeer of oor te dra. Kunstenaarsvoorstelling Wanneer gevorderde tegnieke soos kleur, tekstuur, skaduwee, en perspektief gebruik word om ’n skets te maak wat ’n voorwerp realisties voorstel. Ortografiese projeksie ’n Tweedimensionele tekening (2D tekening) wat gebruik word om ’n werktekening te maak. Dit gee gewoonlik drie verskillende aansigte van dieselfde voorwerp. Skets ’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om ’n gedagte of idee oor te dra. Werktekening
’n Werktekening is ’n beplanning van die finale produk en gee al die inligting wat nodig is om die produk te maak.
LES 4: Grafiese kommunikasie 4.1 Tekeninstrumente Tekenkonvensies is nodig om idees suksesvol te kommunikeer of oor te dra. Dit stel ’n mens in staat om ’n idee te interpreteer en ’n geheelbeeld van ’n voorwerp te vorm deur net na die tekening te kyk. Tekenkonvensies word met tekeninstrumente gedoen.
© Impaq
16
Handleiding G07 ~ Tegnologie
2
Eenheid
Leerders benodig die volgende tekeninstrumente: • ’n Drukpotlood (pacer) met 0.5 mm HB-lood • Potlood, uitveër, liniaal, passer en ’n stel tekendriehoeke • A4-papier LOOD 4H LYNSOORT
4.2
Lood word al harder 3H 2H H
HB
Lyn word al ligter
Lood word al sagter B 2B 3B 4B Lyn word al donkerder
Soorte lyne vir tekeninge
Deur verskillende soorte lyne te gebruik, kry die leser ’n duidelike beeld van die voorwerp. Sekere vlakke word beklemtoon, terwyl ander minder belangrike vlakke verdof word. Bestudeer die onderstaande lynsoorte. 4.2.1 Konstruksielyne (dun en dof) Voorbeeld van lyn
Beskrywing • • •
Gebruike
Baie dun Lig (dof) Aaneenlopend
• • •
Vou- of buiglyne Afmetingslyne Konstruksielyne
Voorbeeld in tekeninge
Teken met ’n 0.5 mmpotlood. 4.2.2 Buitelyne (donker) Voorbeeld van lyn
Beskrywing • • •
Gebruike
Dik Donker Aaneenlopend
• •
Teken met ’n 0.5 mmpotlood.
Buitelyne in tekenwerk Afronding van ’n tekening
Voorbeeld in tekeninge
4.2.3 Verborge gegewens (strepieslyn) Voorbeeld van lyn
Beskrywing • • •
Teken met ’n 0.5 mmpotlood.
Gebruike
Dun Medium (dof) Onderbroke kortstrepieslyn
Versteekte besonderhede (verborge gegewens of versteekte detail)
17
Voorbeeld in tekeninge
© Impaq
Eenheid
2
Handleiding G07 ~ Tegnologie
4.2.4 Middellyne (ketting) Voorbeeld van lyn
Teken met ’n 0.5 mmpotlood.
Beskrywing • • •
Gebruike
Dun Medium (dof) Onderbroke lank-en-kortstrepieslyne
Voorbeeld in tekeninge
Middellyne
4.2.5 Afmetingslyn vir afmetings in mm (maatlyn) Voorbeeld van lyn
Beskrywing • •
Teken met ’n 0.5 mmpotlood.
Gebruike
Baie dun Lengte, breedte Medium (dof), en hoogte van ’n aaneenlopend met voorwerp pylpunte aan die begin en einde met afmetings
Voorbeeld in tekeninge
4.2.6 Gegolfde lyne Voorbeeld van lyn
Teken met ’n 0.5 mmpotlood.
Beskrywing
Gebruike
• Medium (dof)
Aanduiding van snitte in ’n as
• Egalig met vryhand getrek
Voorbeeld in tekeninge
4.3 Skets ’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om ’n gedagte of idee oor te dra. Sketse is nie die finale voltooide werk nie, maar meestal ruwe en vinnige konseptekeninge op papier. ’n Skets se buitelyne word eers liggies met ’n potlood getrek, voor dit verbeter of verander word deur donker lyne en skaduwees aan te bring.
© Impaq
18
Handleiding G07 ~ Tegnologie
2
Eenheid
Trek eers ’n x-as en ’n y-as voor jy jou sirkel begin trek. Die plek waar die twee asse sny, is die sirkel se middelpunt.
Short strokes Kort bewegings
One long stroke Een lang beweging
Begin in enige kwadrant en trek ’n boog van die een as na die volgende. Trek ’n boog in elke kwadrant tot die sirkel voltooi is.
Draw a circle by first drawing an x-axis and y-axis that intersects to form four quadrants. The point at which the two axes intersect will be the centre of the circle. Starting in any quadrant, draw a circlular arc from one of the axes to the next. Repeat this step in each quadrant, connecting the arcs with one another, until you have a circle.
4.4 Werktekeninge ’n Werktekening is ’n beplanning van die finale produk en gee al die inligting wat nodig is om die produk te maak. Iemand wat ’n werktekening interpreteer, vorm ’n idee van die finale produk en vervaardig die produk volgens die spesifikases wat verskaf is. Alle ontwerpe moet werktekeninge hê. Werktekeninge moet aan die volgende vereistes voldoen: • Met tekeninstrumente geteken word. • Akkuraat wees. • Volgens skaal geteken word. • Afmetings aandui en notas weergee. • Drie aansigte vertoon: vooraansig, boaansig en syaansig.
19
© Impaq
2
Eenheid
Handleiding G07 ~ Tegnologie
4.4.1 Skaal Alle tekeninge waar grootte en afmetings belangrik is, word volgens ’n bepaalde skaal in millimeter (mm) geteken. ’n Skaal dui die verhouding tussen die tekening en die werklike grootte van die voorwerp aan. ’n Skaal word in ’n bepaalde verhouding aangedui, bv. 1 : 2. Die 1 verteenwoordig altyd die werklike grootte van die voorwerp en die ander getal die skaal (grootte) waarvolgens die tekening geteken is. Op ’n skaal van 1 : 1 sal die tekening en die voorwerp dieselfde grootte wees. Die skale kan ook soos ’n breuk hanteer word, bv.: • •
1 : 2 kan geskryf word as dus sal dit die helfte van die werklike grootte wees. 2 : 1 kan geskryf word as dus sal dit 2 keer die werklike grootte wees.
Onthou altyd dat 1 die werklike grootte van die voorwerp is. Met afskaling teken ons die ware voorwerp kleiner as wat dit werklik is. Met opskaling teken ons die ware voorwerp groter as wat dit werklik is.
Skaal
Skaal
Skaal
Skaal
Skaal
Skaal
Afskaling
Opskaling
Skale kan op verskillende maniere gebruik word omdat die werklike grootte van voorwerpe nie altyd op ’n vel papier gaan pas nie. Dit kan kleiner of groter as die werklike grootte van die voorwerp geteken word. Kyk na die voorbeelde hieronder – die blokkie met die patrone is die werklike grootte van die voorwerp.
© Impaq
20
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
2
1:1
2:1
1:2
4.4.2
Eerstehoekse ortografiese tekeninge • Eerstehoekse ortografiese tekeninge is tweedimensionele tekeninge. Dit beteken net twee dimensies (een aansig) word op ’n slag vertoon. • Ons gebruik hoofsaaklik twee soorte ortografiese projeksies in tekeninge, naamlik eerstehoekse en derdehoekse projeksies. Jy gaan net van eerstehoekse projeksies leer. • Die vooraansig is die aansig wat die meeste besonderhede aantoon. 21
© Impaq
2
Eenheid
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Projection/Projeksie ) A VP E ( V) P UXIL LA IA AN (V NE RY PL LAK L (AV VE A EV C I L P) RTI HU RT A CA VL LP V VE RTIK L A E E K V (H RTIK VV ) ALE
There are 4 angles of projection, but we are only going to use first angle projection. Ons het 4 projeksiehoeke maar gaan net eerstehoekse ortografiese projeksie gebruik.
First angle Eerstehoeks ) HP E ( V) AN (H PL LAK L V A NT LE ZO TA RI ON HO RIS HO
AV P/H VV /VV VP
FRONT VIEW VOORAANSIG
Symbol for first angle projection Eerstehoekse ortografiese projeksiesimbool
AV P/H
TO B O P VI AA EW NS IG
AV P/H VV
VV
/VV VP
V /H HP
LEFT VIEW LINKERAANSIG
AV P/H VV
/VV VP
V /H HP
/VV VP
/HV HP
W IE IG T V NS ON AA FR OR VO
V /H HP
AVP/HVV
VP/VV AV P/H VV
L LIN EFT KE VIE RA W AN SI G
FRONT VIEW VOORAANSIG
LEFT VIEW LINKERAANSIG
/VV VP
We get these views if we fold the sides open so that they are flat. Dit is die aansigte wat ons kry as die sye oopgevou word sodat hulle plat is. V /H HP
45°
HP/HV
Instruksies Bou die model om die verduidelikings wat in die les volg beter te verstaan. Stappe 1. Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en knip die model en die vorms uit. 2. Bou die model deur dit te vou en met die strokies (tabs) aan mekaar te plak. Gebruik gom of 6 mm-dubbelkantkleefband. 3. Vou die drie kante van die uitgesnyde oppervlakte soos in die tekening aangedui. 4. Plaas die voorwerp in die hoek. Dit kan nou van voor, bo en links bekyk word. As jy wil, kan jy die buitelyne van een kant van die voorwerp aftrek. 5. Vou die voorwerp weer heeltemal plat op die tafel oop. Jy sal sien dat die vorm wat jy afgetrek het op een blok van die oppervlakte pas.
© Impaq
22
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
FRONTVIEW VOORAANSIG
2
LEFTVIEW LINKERAANSIG
�
TOPVIEW BOAANSIG
23
© Impaq
Eenheid
2
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Instruksies 1. Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en voltooi die ortografiese aansigte deur die isometriese tekening as verwysing te gebruik. 2. Gebruik die blokkies vir afmetings. 3. Volg die stappe en gebruik die model wat jy gebou het om jou te help.
TEKENBLAD
TEKENBLAD
TEKENBLAD
© Impaq
24
IMPAQ
IMPAQ
IMPAQ
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
TEKENBLAD
TEKENBLAD
TEKENBLAD
25
2
IMPAQ
IMPAQ
IMPAQ
© Impaq
© Impaq
TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD
26
VIEWS / AANSIGTE
IMPAQ
2
GRADE/ GRAAD 7
NAME/ NAAM:
Eenheid Handleiding G07 ~ Tegnologie
Handleiding G07 ~ Tegnologie
Eenheid
2
Aktiwiteit 4.1 – 4.3 Instruksies 1. Maak afskrifte van die volgende tekenblaaie en voltooi die ontbrekende ortografiese aansigte deur die isometriese tekening as verwysing te gebruik. 2. Gebruik die blokkies vir afmetings.
27
Š Impaq
© Impaq
TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD
28
ACTIVITY 4.1 / AKTIWITEIT 4.1
IMPAQ: TOP VIEW / BOAANSIG
2
GRADE/ GRAAD 7
NAME/ NAAM:
Eenheid Handleiding G07 ~ Tegnologie
TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD
29
IMPAQ: FRONT VIEW / VOORAANSIG
ACTIVITY 4.1 / AKTIWITEIT 4.1
Eenheid
GRADE/ GRAAD 7
NAME/ NAAM:
Handleiding G07 ~ Tegnologie
2
© Impaq