Gr 8-Afrikaans Huistaal-Handleiding by Impaq

Í2(È-A-AHT-SG01^Î

T -

AFRIKAANS HUISTAAL HANDLEIDING Graad 8

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Huistaal Handleiding

Aangepas vir KABV

I Kritzinger M Swanepoel

1908-A-AHT-SG01

Í3(È-A-AHT-SG01_Î

Graad 8

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Inhoudsopgawe LESELEMENTE............................................................................................................................................. 9 VOORWOORD............................................................................................................................................10 JAARPLAN...................................................................................................................................................11 EENHEID 1: Week 1 – 2...........................................................................................................................12 Les 1 .................................................................................................................................................................................. 12 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................12 Aktiwiteit 1: Groepbespreking.............................................................................................................12 Aktiwiteit 2: Luister met begrip en maak ’n opsomming.........................................................12 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................................12 Aktiwiteit 3: Kortverhaal........................................................................................................................13 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................15 Aktiwiteit 4: Skryf ’n verhalende opstel...........................................................................................18 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................19 Aktiwiteit 5: Geïntegreerde taal...........................................................................................................22 SECTION 1:

SECTION 1:

EENHEID 1: Week 3 – 4...........................................................................................................................24 Les 2................................................................................................................................................................................... 24 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................24 Aktiwiteit 6: Voorbereide lees..............................................................................................................24 Aktiwiteit 7: Onvoorbereide mondeling...........................................................................................24 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................25 Aktiwiteit 8: Leesbegrip..........................................................................................................................25 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................27 Aktiwiteit 9: Geskrewe mondelinge aanbieding – toespraak..................................................27 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................28 Aktiwiteit 10: Geïntegreerde taal........................................................................................................35 SECTION 1:

EENHEID 1: Week 5 – 6...........................................................................................................................37 Les 3................................................................................................................................................................................... 37 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................37 Aktiwiteit 11: Luisteroefening..............................................................................................................37 Aktiwiteit 12: Bespreking.......................................................................................................................38 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................38 Aktiwiteit 13: ’n Volksverhaal...............................................................................................................38 Aktiwiteit 14: Poësie – “Biologie-liefde”..........................................................................................41 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................42 Aktiwiteit 15: E-pos – Vriendskaplike brief....................................................................................42 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................43 Aktiwiteit 16: Geïntegreerde taal........................................................................................................46 SECTION 1:

EENHEID 1: Week 7 – 8...........................................................................................................................47 Les 4................................................................................................................................................................................... 47 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................47 Aktiwiteit 17: Onvoorbereide lees......................................................................................................47 Aktiwiteit 18: Toespraak.........................................................................................................................48 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................................48 SECTION 1: SECTION 1:

SECTION 2:

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Aktiwiteit 19: ’n Koerantberig..............................................................................................................48 Aktiwiteit 20: Poësie – “Berg hier voor my”...................................................................................49 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.....................................................................................................51 Aktiwiteit 21: Transaksionele skryfstuk – verslag.......................................................................51 Aktiwiteit 22: Verslag...............................................................................................................................51 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................52 Aktiwiteit 23: Geïntegreerde taal........................................................................................................53 SECTION 3:

EENHEID 1: Week 9 – 10........................................................................................................................54 Les 5................................................................................................................................................................................... 54 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................54 Aktiwiteit 24: Mondeling – Onderhoudvoering............................................................................56 Aktiwiteit 25: Luister met begrip – die uitvoer van instruksies............................................56 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................56 Aktiwiteit 26: Leesbegrip – speletjie-instruksies.........................................................................56 Aktiwiteit 27: Poësie – “As juffrou vir my staar”...........................................................................57 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................59 Aktiwiteit 28: Transaksionele teks – instruksies..........................................................................59 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................59 Aktiwiteit 29: Geïntegreerde taal........................................................................................................61 SECTION 1:

EENHEID 2: Week 1 – 2...........................................................................................................................62 Les 6 .................................................................................................................................................................................. 62 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................62 Aktiwiteit 1: Luister na aanwysings...................................................................................................62 Aktiwiteit 2: Aanwysings na jou huis................................................................................................63 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................63 Aktiwiteit 3: Leesbegrip oor besoedeling........................................................................................63 Aktiwiteit 4: Poësie – “Die geheime kamer”...................................................................................65 Aktiwiteit 5: Lees en kyk na visuele tekste.....................................................................................66 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................67 Aktiwiteit 6: Skryf ’n teks met instruksies (resep)......................................................................68 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................68 Aktiwiteit 7: Geïntegreerde taal...........................................................................................................70 SECTION 1:

EENHEID 2: Week 3 – 4...........................................................................................................................72 Les 7 .................................................................................................................................................................................. 72 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................72 Aktiwiteit 8: Bespreking..........................................................................................................................72 Aktiwiteit 9: Voorbereide toespraak..................................................................................................72 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................73 Aktiwiteit 10: Dramateks: Dr. Aak.......................................................................................................73 Aktiwiteit 11: Poësie – “Augustuswind”...........................................................................................75 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................78 Aktiwiteit 12: Skryf ’n dialoog..............................................................................................................78 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................79 Aktiwiteit 13: Geïntegreerde taal........................................................................................................82 SECTION 1:

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

EENHEID 2: Week 5 – 6...........................................................................................................................83 Les 8 .................................................................................................................................................................................. 83 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................83 Aktiwiteit 14: Opsomming.....................................................................................................................83 Aktiwiteit 15: Onderhoud.......................................................................................................................84 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................84 Aktiwiteit 16: Leesbegrip van ’n drama...........................................................................................85 Aktiwiteit 17: Poësie – “Vir Monja”....................................................................................................86 Aktiwiteit 18: Leesbegrip met ’n onderhoud.................................................................................87 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................89 Aktiwiteit 19: Skryf ’n onderhoud......................................................................................................89 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................90 Aktiwiteit 20: Geïntegreerde taal........................................................................................................93 SECTION 1:

EENHEID 2: Week 7 – 8...........................................................................................................................96 Les 9 .................................................................................................................................................................................. 96 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................96 Aktiwiteit 21: Luisteroefening oor ’n koerantberig.....................................................................96 Aktiwiteit 22: Groepbespreking...........................................................................................................96 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................97 Aktiwiteit 23: Leesbegrip van ’n drama...........................................................................................97 Aktiwiteit 24: Poësie – “Die tandemuis”...........................................................................................98 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................100 Aktiwiteit 25: Skryf ’n resensie.........................................................................................................100 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................100 Aktiwiteit 26: Geïntegreerde taal.....................................................................................................103 SECTION 1:

EENHEID 3: Week 1 – 2........................................................................................................................ 105 Les 10............................................................................................................................................................................. 105 AFDELING 1: L UISTER EN PRAAT ..................................................................................................105 Aktiwiteit 1: Luister met begrip........................................................................................................105 Aktiwiteit 2: Groepbespreking..........................................................................................................105 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................106 Aktiwiteit 3: Leesbegrip ......................................................................................................................106 Aktiwiteit 4: Poësie – “Huiswerkmonster”...................................................................................107 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................109 Aktiwiteit 5: Skryf ’n dialoog..............................................................................................................109 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................110 Aktiwiteit 6: Geïntegreerde taal........................................................................................................113 SECTION 1: L

EENHEID 3: Week 3 – 4........................................................................................................................ 115 Les 11 ............................................................................................................................................................................ 115 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................115 Aktiwiteit 7: Luister na ’n brief aan die pers...............................................................................115 Aktiwiteit 8: Groepbespreking van ’n eie lewenservaring....................................................115 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................116 Aktiwiteit 9: Leesbegrip ......................................................................................................................116 Aktiwiteit 10: Poësie – “Spookmeisie”...........................................................................................118 SECTION 1:

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................119 Aktiwiteit 11: Brief aan die pers.......................................................................................................120 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................122 Aktiwiteit 12: Geïntegreerde taal.....................................................................................................122

EENHEID 3: Week 5 – 6........................................................................................................................ 124 Les 12 ............................................................................................................................................................................ 124 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................124 Aktiwiteit 13: Onvoorbereide toespraak......................................................................................124 Aktiwiteit 14: Voorbereide toespraak............................................................................................124 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................125 Aktiwiteit 15: Leesbegrip ...................................................................................................................125 Aktiwiteit 16: Poësie – “Timbavati en die onwaarskynlike sewe”.....................................126 Aktiwiteit 17: Lees ’n strokiesprent................................................................................................129 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................130 Aktiwiteit 18: Brief aan die pers.......................................................................................................130 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................131 Aktiwiteit 19: Geïntegreerde taal.....................................................................................................133 SECTION 1:

EENHEID 3: Week 7 – 8........................................................................................................................ 135 Les 13............................................................................................................................................................................. 135 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................135 Aktiwiteit 20: Luister vir inligting...................................................................................................135 Aktiwiteit 21: Storievertelling...........................................................................................................135 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................136 Aktiwiteit 22: Snaakse stories ..........................................................................................................136 Aktiwiteit 23: Poësie – “Rooikappie”..............................................................................................138 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................139 Aktiwiteit 24: Skryf ’n kortverhaal..................................................................................................140 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................141 Aktiwiteit 25: Geïntegreerde taal.....................................................................................................144 SECTION 1:

EENHEID 3: Week 9 – 10..................................................................................................................... 146 Les 14............................................................................................................................................................................. 146 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................146 Aktiwiteit 26: Luister na ’n kortverhaal........................................................................................146 Aktiwiteit 27: Voorbereide lees .......................................................................................................146 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................147 Aktiwiteit 28: Lees ’n letterkundige teks .....................................................................................147 Aktiwiteit 29: Poësie – “BMX en Bende” (lirieke).....................................................................148 Aktiwiteit 30: Lees en kyk vir begrip – Spotprent....................................................................150 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................151 Aktiwiteit 31: Skryf ’n beskrywende opstel.................................................................................152 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................152 SECTION 1:

EENHEID 4: Week 1 – 2........................................................................................................................ 154 Les 15............................................................................................................................................................................. 154 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................154 Aktiwiteit 1: Luister met begrip........................................................................................................154 SECTION 1:

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Aktiwiteit 2: Groepbespreking..........................................................................................................154 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................155 Aktiwiteit 3: Lees ’n koerantkompetisie ......................................................................................155 Aktiwiteit 4: Poësie – “Bring-en-braai-taal”................................................................................157 Aktiwiteit 5: Lees en kyk vir inligting met ’n visuele teks.....................................................158 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................159 Aktiwiteit 6: Skryf ’n koerantberig..................................................................................................160 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES..................................................................160 Aktiwiteit 7: Geïntegreerde taal........................................................................................................165

EENHEID 4: Week 3 – 4........................................................................................................................ 167 Les 16 ............................................................................................................................................................................ 167 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................167 Aktiwiteit 8: Debat..................................................................................................................................167 Aktiwiteit 9: Groepbespreking van ’n eie lewenservaring....................................................167 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................168 Aktiwiteit 10: “Die leeu en die apie”: ’n Storie uit Nigerië ....................................................168 Aktiwiteit 11: Poësie – “Die werker”...............................................................................................169 Aktiwiteit 12: Skryf ’n opsomming in paragraafvorm.............................................................171 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................172 Aktiwiteit 13: ’n Dagboekinskrywing.............................................................................................172 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................172 Aktiwiteit 14: Geïntegreerde taal.....................................................................................................174 SECTION 1:

EENHEID 4: Week 5 – 6........................................................................................................................ 176 Les 17............................................................................................................................................................................. 176 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................176 Aktiwiteit 15: Luister na ’n teks........................................................................................................176 Aktiwiteit 16: Dialoog gebaseer op “Lego het ’n Bugatti gebou”........................................176 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................177 Aktiwiteit 17: Die sewende dag: ’n Eenakter................................................................................177 Aktiwiteit 18: Poësie – “’n Suburbsong of dalk stadslied”.....................................................179 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................180 Aktiwiteit 19: Skryf ’n joernalistieke verslag..............................................................................181 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................181 Aktiwiteit 20: Geïntegreerde taal.....................................................................................................181 SECTION 1:

EENHEID 4: Week 7 – 8........................................................................................................................ 183 Les 18............................................................................................................................................................................. 183 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................183 Aktiwiteit 21: Voorbereide lees........................................................................................................183 Aktiwiteit 22: Luister na instruksies..............................................................................................183 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................183 Aktiwiteit 23: Snaakse stories ..........................................................................................................183 Aktiwiteit 24: Opsomming..................................................................................................................185 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................186 Aktiwiteit 25: Opstelle..........................................................................................................................186 Aktiwiteit 26: Langer transaksionele tekste................................................................................187 SECTION 1:

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Aktiwiteit 27: Korter transaksionele tekste.................................................................................188 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................189 Aktiwiteit 28: Geïntegreerde taal.....................................................................................................189

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Jaarplan EENHEID WEEK

1–2

Aktiwiteit 1 – 5

5–6

Aktiwiteit 11 – 16

3–4 7–8

9 – 10 1–2 2

3–4 5–6 7–8

9 – 10 1–2 3

3–4 5–6 7–8

9 – 10 1–2 4

3–4 5–6 7–8

9 – 10

LES

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Aktiwiteit 6 – 10

Aktiwiteit 17 – 23 Aktiwiteit 24 – 29 Aktiwiteit 1 – 7

Aktiwiteit 8 – 13

Aktiwiteit 14 – 20 Aktiwiteit 21 – 26 Junie-eksamen

Aktiwiteit 1 – 6

Aktiwiteit 7 – 12

Aktiwiteit 13 – 19 Aktiwiteit 20 – 25 Aktiwiteit 26 – 31 Aktiwiteit 1 – 7

Aktiwiteit 8 – 14

Aktiwiteit 15 – 20 (Hersiening) Aktiwiteit 21 – 28 (Hersiening)

Novembereksamen

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

EENHEID 1: Week 1 – 2

Les 1

Leerdoelwitte

Nadat jy die les voltooi het, moet jy: • aan ’n gesprek kan deelneem oor jou vroegste herinnering as kind. • ’n opsomming kan skryf oor die vroegste herinnering as kind wat jy met jou fasiliteerder gedeel het.

AFDELING 1

SECTION 1:

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 1: Groepbespreking

Hoe ver terug kan jy onthou? Dink aan jou vroegste herinnering as kind en vertel jou fasiliteerder wat hierdie herinnering is.

Aktiwiteit 2: Luister met begrip en maak ’n opsomming Jy het vroeër vir jou fasiliteerder vertel van jou vroegste herinnering as kind. Som nou hierdie herinnering op in ’n paar sinne.

AFDELING 2

• •

SECTION 1:

LEES EN KYK

Wanneer ’n mens lees, is daar sekere prosesse wat te alle tye gevolg moet word om sinvol te kan lees en weer te gee wat jy gelees het. Die leesproses is as volg:

Pre-lees: Aktiveer bestaande kennis: jy kyk waar die teks gepubliseer is, wie die skrywer is en wat die publikasiedatum is. Lees eerste die eerste en laaste paragrawe van ’n afdeling. Maak dan voorspellings oor onder andere die inhoud en die tema) Tydens lees: Neem ruspouses terwyl jy lees om jou begrip te toets sodat die idees kan insink. Vergelyk ook dit wat jy lees met dit wat jy voorspel het gaan gebeur. Maak gebruik van die teks om die betekenis van onbekende woorde in konteks vas te stel, anders kan jy ’n woordeboek gebruik. Dit help om te visualiseer wat jy lees. Herlees gedeeltes wat jy nie verstaan nie. Lees hierdie dele hardop en teen ’n stadiger tempo indien jy steeds nie verstaan nie. Vra hulp vir gedeeltes wat jy nie verstaan nie.

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

•

Eenheid

ost-lees: Wys hoofgedagtes uit. Maak ’n opsomming om hoofgedagtes te kan herroep. P Dink na oor die onderwerp en stel vrae daaroor op. Maak nou seker of jy die teks verstaan. Nou behoort die leser vrae te kan beantwoord, te kan vergelyk, kontraste te kan identifiseer en die inhoud te kan evalueer. Eers nadat die leesproses volledig deurgewerk is, kan daar van leesbegrip gepraat word.

Aktiwiteit 3: Kortverhaal

Crayola washables ook vir my seun Marelize Swanepoel

“Ek wil hê julle moet vir my ’n monster teken,” sê juffrou Erasmus en kyk met groot oë na haar graad 5-klas, “maar nie sommer enige monster nie. Hierdie monster moet gemaak word uit verskillende dele van ander diere en enige iets anders wat julle aan kan dink. Gebruik julle verbeelding!” Juffrou het uiteindelik na my idee geluister wat ek aan die begin van die jaar in die idees-boks gegooi het, jippie! Eugene is ŉ oulike, slim en baie eiewyse seunskind. Hy het wilde swart hare soos sy pa ... jy weet, voordat hy grys geword het. Eugene is baie lief daarvoor om te teken; vandat hy kan onthou, teken hy al. Sy pa het vir hom sy eerste vetkryte op 3-jarige ouderdom gegee. Kort daarna moes hy uitvind dat hy nie op die eetkamermuur mag teken nie. Sy pa het vir sy klein kunstenaartjie ŉ fotoraam uitmekaar gehaal en daardie “prentjie” geraam, net daar op die muur. Hy het nou nog daardie raam met ŉ foto van die prentjie wat hy destyds geteken het. “Haai, Eugene, aarde na Eugene, was jy al weer in daardie wêreldjie van jou?” Marelca, sy maatjie sedert kleuterskool kyk met haar groot blou oë na hom, “Juffrou het al 5 minute gelede gesê dat ons moet begin met ons prentjie.” “Marelca, jy weet mos ek doen my beste werk as ek eers na my wêreldjie toe gaan!” Ek kan sien dat sy reg is om my ŉ klap te gee. Ek kyk na die groot papier op my tafel en die moontlikhede is oneindig. Ek maak my tas oop en haal my Crayola washable markers en my Crayola twistables uit. Ek haal my HB-potlood uit en trek my eerste streep. Idees kry vorm in my kop, verskillende diere en hulle gedeeltes vlieg voor my oë verby. My strepe kry vorm op die papier: ŉ groot vis vir ŉ lyf, vier baie groot oë (jy weet om hulle beter te kan sien, :) ) en drie pote wat lyk soos hoenderpote. Ek teken vir die vis groot driehoekige tande met ŉ groot glimlag. Juffrou het mos gesê ons moet ŉ monster teken, maar nie dat die monster onvriendelik moet wees nie. My pa het my van kleins af geleer dat mens nie bang hoef te wees vir monsters nie, jy moet hulle net so verander dat jy vir hulle kan lag. Ek begin my “monster” inkleur, dit moet helder en baie kleurvol wees – vir hierdie monster sal daar gelag word. “Jinne, Eugene, maar is dit nou nie ŉ vriendelike en kleurvolle monster nie! Wat noem jy hierdie gedrog?” Juffrou Erasmus kyk glimlaggend na hom. “Dis ŉ Hansviswors juffrou,” sê Eugene vol selfvertroue, “dis ŉ vis gekruis met ŉ hanswors. Ons moenie toelaat dat monsters ons bangmaak nie, juffrou. As jy vir hulle kan

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

lag, is jy nie meer bang vir hulle nie.” “Dit is ŉ baie interessante manier van kyk na die lewe!” “Jong, kleur hom gou-gou in.” Juffrou stap na haar tafel toe en gaan haal haar goue sterretjies uit haar boonste laai. Eugene hou van juffrou Erasmus, sy laat hom toe om homself te wees. Eugene hou nie daarvan om in ŉ boksie gedruk te word nie. Sy ouers het hom geleer dat om selfstandig te dink. Pa het hom geleer dat Swanepoels nie bang is om individue te wees nie. Die beste persoon wat jy kan wees is die persoon wie jy op aarde gesit is om te wees. En hy leef dit 100% uit. Dis een van die redes hoekom juffrou Erasmus so baie van Eugene hou. Hy is haar sterretjie in die klas. Hy sorg altyd vir ŉ vars bries in die klas met sy anderse manier van dink. Sy verwelkom dit. Hy het al ŉ hele paar verskille teweeg gebring in haar klas. Chester wil nie meer soos Jimmy wees nie, hy is nie meer skaam om homself te wees nie. Marelca het opgehou om weg te kruip en haar natuurlike leierseienskappe het na vore getree; sy is reeds ŉ moontlike keuse vir hoofdogter in graad 7. Ja-nee, hierdie seunskind gaan nog ŉ groot verskil in hul klein dorpie maak. Almal van ons het daardie dag sterretjies gekry, my kunswerk en so paar ander se prentjies is ingeskryf vir die kunswedstryd. My monster hang geraam in my seun se kamer met ŉ goue sterretjie en ŉ “Mooi so!” in die hoek. Ek het baie gou geleer dat Crayola washables ook vir hom sal werk. Lees die verhaal “Crayola washables ook vir my seun” en beantwoord die vrae wat volg. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Wie gee vir die klas instruksies? Die kinders moet ’n monster teken. Wat maak hierdie monster anders as normale monsters? Die juffrou sê dat die kinders hulle verbeelding moet gebruik. Wat bedoel sy hiermee? Wie se idee was hierdie monster-opdrag? Hoe het die juffrou hierdie idee in die hande gekry? Beskryf Eugene se karakter in twee sinne. Is die volgende stelling waar of onwaar. Motiveer jou antwoord. Eugene se pa het bruin hare. Wat het Eugene vir sy derde verjaarsdag by sy pa gekry? Wat het Eugene na sy derde verjaarsdag uitgevind? Eugene se pa het die “teken op die muur”-situasie baie goed hanteer. Hoe sou jou ouers die situasie hanteer het as dit jy was? Hoe weet jy dat Marelca ’n goeie vriendin van Eugene is? Waarna dink jy verwys hulle as hulle praat van Eugene se “wêreldjie”? Hoe stem dit ooreen met juffrou Erasmus se instruksies aan die begin? Wat presies is “Crayola washable markers”? Hoekom sou Eugene se ouers eerder vir hom Crayola washable-inkleurpenne koop? Gebruik ’n voorbeeld uit die storie om jou antwoord te staaf. Die verteller gee ’n baie goeie beskrywing van hoe Eugene se monster lyk. Volg hierdie instruksies en teken die “monster” in die onderstaande spasie.

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Eenheid

Watter belangrike les het Eugene se pa hom geleer oor monsters? Wat noem Eugene die gedrog wat hy geteken het? Watter twee belonings het Eugene gekry vir sy prentjie? Wat beteken dit as jy nie daarvan hou om in ’n boksie gedruk te word nie? Watter positiewe verskille het Eugene se karakter al in die klaskamer teweeg gebring? Wie is die verteller in die kortverhaal? Motiveer jou antwoord. Noem twee ruimtes waar die verhaal afspeel. Waarom is die slotsin van die kortverhaal ironies?

AFDELING 3

SKRYF EN AANBIED

Skryfproses Voordat ’n mens enige skryfstuk begin skryf, MOET jy eers jou gedagtes agtermekaar kry oor WAT jy wil skryf. Wanneer ’n mens aan ’n onderwerp dink waaroor jy wil skryf, kom daar gewoonlik baie idees in jou kop, en dit is juis DIT wat jy moet neerskryf, sodat jy kan sien of dit wat jy gedink het jy wil skryf, wel iets om die lyf het. Wanneer jy ’n verhalende opstel skryf, is daar ’n spesifieke beplanningsmodel wat jy kan gebruik om jou te help om jou gedagtes beter te orden. Die spinnekopdiagram of breinstorm is maar een van baie metodes. Die FAIL-skryfmetode is baie meer suksesvol omdat dit ook die beplanning vir ’n vyf-paragraaf-opstel is. F.A)I.L. staan vir jou “First Attempt In Learning”. Sien jou beplanning en jou eerste poging as jou eerste probeerslag, en daarom mag jy maar foute maak. Onthou ook dat jou beplanning die geraamte is en dat jou eerste poging is waar jy meer vleis aan die geraamte sit.

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Beplanningsmodel vir ’n verhalende opstel en sy stappe: 1. Teken die breinkaart op die helfte van jou beplanningsbladsy. 2. Titel van opstel: In hierdie spasie skryf jy kortliks waaroor jou onderwerp handel. 3. Die liggaam van die opstel word eerste beplan. Dis die gedeelte waar jou eintlike storie vertel gaan word. Enige storie het ’n begin (paragraaf 2), ’n middel (paragraaf 3) en ’n einde (paragraaf 4). Beantwoord die volgende vrae in elke blokkie met ’n kort antwoord: a)

b) c) 4.

Liggaam blokkie 1: Wat het gebeur? Liggaam blokkie 2: Waarom het dit gebeur? Liggaam blokkie 3: Wat gebeur nou volgende?

3 Inleiding

2 Slot

Titel van opstel

ie slot (paragraaf 5) word direk D na die liggaam beplan. Jou slot mag nie nuwe inligting bevat nie. 1 Liggaam (3 paragrawe) Sien jou slot as daardie laaste stukkie legkaart wat jy moet byvoeg sodat die hele prentjie sin maak. Daarom is die slot ook op die meeste net 2 – 3 sinne lank. Sien die slot as die plek waar jy skryf wat jy uit die hele gebeurtenis geleer het. Die inleiding (paragraaf 1) word heel laaste beplan. Die rede hiervoor is omdat mens altyd wonder hoe om ’n opstel kreatief en interessant te begin. Jou slot en jou inleiding moet met mekaar skakel. Jou inleiding is ook nie langer as 2 – 3 sinne nie.

FAIL-metode se eerste poging: Net soos jou beplanning, begin jou eerste poging by paragraaf 2. • • • • •

Deel 5: Paragraaf 1 is die inleiding, maar word laaste geskryf. Deel 1: Paragraaf 2 is die eerste deel van jou liggaam waar jy vertel “Wat het gebeur?” Deel 2: Paragraaf 3 is die tweede deel van jou liggaam waar jy vertel “Hoekom het dit gebeur?” Deel 3: Paragraaf 4 is die laaste deel van jou liggaam waar jy vertel “Wat het toe gebeur?” Deel 4: Paragraaf 5 is die slot wat direk na die liggaam geskryf moet word.

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Kom ons kyk na die volgende voorbeeld om die FAIL-skryfmetode in aksie te sien: 3 Inleiding Ons hond is ’n baie nuuskierige brakkie wat altyd haar neus by plekke ingedruk het waar dit nie hoort nie.

Onderwerp: Ek los jou daar ...

My hond by veearts

2 Slot Ons was so hartseer gewees en moes sonder haar huis toe gaan.

1 Liggaam (3 paragrawe) Wat het gebeur? Ons hond (16 jaar oud) is deur ’n swerm bye gesteek.

Hoekom het dit gebeur? Die hond het gaan rondsnuffel agter die motorhuis en op die bynes afgekom.

Wat het toe gebeur? Ons het haar veearts toe gevat, maar haar hart was te swak.

Wenke by die skryf van kreatiewe opstelle: • • • • • • •

J ou beplanning is 80% van jou werk. As jy reg beplan het, sal jou opstel homself kan skryf. Glans (highlight) enige woorde waarvan jy onseker is oor die spelling. Jy mag slegs ’n woordeboek gebruik wanneer jy met jou beplanning en jou eerste poging klaar is. Die idee is om die warboel in jou kop eers op papier te kry en dan die woordeboek te gebruik om jou werk te redigeer. Jy moet net so baie tyd aan jou redigeringspoging (waar jy al jou foute regmaak) spandeer as aan jou eerste poging. Dis ’n goeie idee om jou geredigeerde opstel hardop vir jouself te lees sodat jy kan hoor of jy enige taal- of sinsfoute en inhoudsfoute gemaak het. Jy kry punte vir die inleiding-, liggaam- en slotgedeeltes van jou opstel. Jy word net teruggehou deur jou eie verbeelding. As jy nie hou van die onderwerp nie, is dit jou werk om dit vir jouself interessant te maak. Dit help as jy jou opstel skryf oor iets wat al gebeur het omdat feite jou opstel makliker maak om te glo. Jou woorde tel is deel van die beplanning en redigering – jy tel nadat jy jou eerste poging geskryf het, en verkort dan of maak langer. 17

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

ONTHOU: Dit mag jou dalk ’n paar ekstra minute vat om hierdie metode die eerste keer toe te pas, maar jou volgende opstelle gaan soveel makliker wees om te skryf. Jy moet met elke opstel wat jy skryf ’n beplanning, eerste poging, bewys van redigering en finale skryfstuk inhandig.

Verhalende opstel

Beskrywende opstel

Dis ‘n interessante vertelling van ‘n storie of gebeurtenis (gewoonlik uit die verlede). Dit kan vanuit enige perspektief geskryf word.

Die skrywer beskryf iets/ iemand soos hy/sy dit ervaar (dis moeilik om iets te beskryf wat nie eerstehands ervaar is nie). Die skrywer behoort ‘n prentjie met woorde te teken. Gebruik jou sintuie.

Argumenterende opstel Die skrywer het ‘n spesifieke mening/opinie en argumenteer daaroor om sy/haar standpunt te motiveer. Die skrywer se mening moet deurgaans duidelik wees. Dis ‘n subjektiewe opstel waarin die skrywer probeer om die leser te oortuig om sy/ haar gesigspunt te deel.

Bespiegelende opstel

Die skrywer oorweeg/ deurdink ‘n idee/ lewenswaarheid en gee sy/haar emosionele reaksies en gevoelens weer. Hierdie opstel sal subjektief wees. Gevoelens en emosies speel ‘n baie belangrike rol.geskryf word.

Beredenerende opstel Dis objektief en probeer om ‘n gebalanseerde gesigspunt vanuit albei kante van ‘n argument te gee. Die skrywer oorweeg verskeie aspekte van die onderwerp onder bespreking en bied teenstellende menings onpartydig aan. Die toon moenie emosioneel wees nie.duidelik wees. Dis ‘n subjektiewe opstel waarin die skrywer probeer om die leser te oortuig om sy/haar gesigspunt te deel.

Aktiwiteit 4: Skryf ’n verhalende opstel Kies EEN van die volgende drie onderwerpe en skryf ’n verhalende opstel van 200 – 250 woorde. Maak seker dat jou opstel uit vyf paragrawe bestaan. Toets jou verhaal aan die kontrolevorm hieronder – as jy op alles JA kan antwoord, MOET jy goeie punte kry! Onderwerp 1: ’n Storie wat soos volg eindig – “As ek tog maar na my ouers geluister het!” OF

Onderwerp 2: ’n Slapelose nag OF 18

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Onderwerp 3: ’n Storie wat soos volg begin – “En die dag was ...” VERHALENDE OPSTEL: KONTROLEVORM

Nee

Struktuur 1.

Is daar ’n opskrif/titel?

•

Het die inleidingsparagraaf dadelik jou aandag getrek en gehou? Volg die gebeure logies op mekaar?

2. 3.

Is daar reëls oop tussen paragrawe?

Is daar vyf paragrawe (inleiding, drie liggaamsparagrawe en ’n slot)? Inhoud • • •

Taal

Is die storielyn oortuigend?

Is die slot ongewoon/onvoorspelbaar/interessant?

• Gee drie punte vir vyf of minder spelfoute • Gee twee punte vir ses tot agt spelfoute • Gee een punt vir nege tot twaalf spelfoute • Gee ’n nulpunt vir meer as twaalf spelfoute • Gee een punt vir vyf en minder taalstuktuurfoute • Gee ’n nulpunt vir ses en meer taalstruktuufoute TOTAAL uit 10

AFLEIDING 4

TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES

Bywoorde ’n Bywoord beskryf die hoofwerkwoord. Bywoorde kom altyd in die volgende volgorde voor in ’n sin: tyd, graad/wyse en plek. Jy kan die bywoord identifiseer deur die volgende vrae te vra: Die man hardloop nou baie vinnig in die wedloop.

Wanneer werkwoord die onderwerp? Wanneer hardloop die man? Hoe werkwoord die onderwerp? Hoe hardloop die man? Waar werkwoord die onderwerp? Waar hardloop die man?

Bywoord van tyd nou Bywoord van graad/wyse baie (graad) vinnig (wyse) Bywoord van plek in die wedloop

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Die bywoord van graad verwys na ’n gradering of ’n indeling op ’n spektrum. Vra jouself: In watter mate? laag

meer

hoog

Die bywoord van plek vertel vir jou waar die aksie gedoen word. Hier volg ’n paar voorbeelde van bywoorde van plek: buite, binnekant, daarheen, hierheen, links, regs, hierso, daarso, vorentoe, agtertoe, soontoe, oral(s), hiervandaan, ens.

Nog voorbeelde: • Susan sal môre (bywoord van tyd) die skoene buite die winkel (bywoord van plek) oplaai. • Die kinders het netnou (bywoord van tyd) die werk vinnig (bywoord van wyse) in hulle boeke (bywoord van plek) gedoen. Enkelvoudige sinne ’n Enkelvoudige sin is ’n sin wat uit ’n hoofsin, sonder enige bysinne bestaan. So ’n sin kan in drie dele opgedeel word, naamlik die onderwerp (wie?), gesegde (doen?) en voorwerp (wat?). ’n Enkelvoudige sin het nooit meer as een gesegde nie. Wie doen wat?

Die onderwerp: Die voorwerp: Die gesegde:

Dit is die “wie” wat die handeling uitvoer. Die voorwerp volg altyd na ’n oorganklike werkwoord. Hoe identifiseer jy die voorwerp? Wat werkwoord die onderwerp? Die antwoord op hierdie vraag is die voorwerp. Dit is die werkwoordelike gedeelte. Die hulpwerkwoord en die hoofwerkwoord vorm saam die gesegde.

Voorbeelde: • Susan sal môre die skoene buite die winkel oplaai. Onderwerp: Wie? Susan Gesegde: sal ... oplaai Voorwerp: Wat ww. (sal) die onderwerp (Susan) oplaai? die skoene • Die kinders het netnou die werk vinnig in hulle boeke gedoen. Onderwerp: Wie? Die kinders Gesegde: het ... gedoen Voorwerp: Wat ww. (het) die onderwerp (die kinders) gedoen? die werk

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Bysinne ’n Byvoeglike bysin word gewoonlik ingelui deur die betreklike voornaamwoorde: wat, waarop en waarmee. Hierdie betrokke bysin brei die onderwerp-/voorwerp-gedeeltes uit. Troeteldiere wat geterg word, sal kinders byt. Hoofsin: Troeteldiere sal kinders byt. Byvoeglike bysin: wat geterg word

Mense wat bang is vir die donker, sal skrik as die ligte uitgaan. Hoofsin: Mense sal skrik as die ligte uitgaan. Byvoeglike bysin: wat bang is vir die donker

’n Bywoordelike bysin beskryf die gesegde. As ’n bysin bevat dit daarom ook ’n gesegde. ’n Bywoordelike bysin word deur voegwoorde ingelei. Daar is drie tipes bywoordelike bysinne: •

•

Bywoordelike bysin van tyd = WANNEER? Terwyl jy die wenke gelees het, het jy meer geleer oor veiligheid. Hoofsin: Jy het meer geleer oor veiligheid. Bywoordelike bysin van tyd: Terwyl jy die wenke gelees het. Bywoordelike bysin van wyse = HOE? Die hond grom asof hy ’n wilde dier is. Hoofsin: Die hond grom. Bywoordelike bysin van wyse: asof hy ’n wilde dier is.

Bywoordelike bysin van plek = WAAR? Jy sal meer oor rekenaarveiligheid leer waar hulle oor die internet praat. Hoofsin: Jy sal meer oor rekenaarveiligheid leer. Bywoordelike bysin van plek: waar hulle oor die internet praat. Sinonieme en antonieme

Die betekenis van ’n woord kan slegs binne ’n sekere konteks bepaal word, bv. Daardie kos is baie lekker Die boek kos baie duur Die woord kos het in elke sinskonteks ’n ander betekenis.

SINONIEM ’n Sinoniem is ’n woord met min of meer dieselfde betekenis, bv. mooi – pragtig ANTONIEM ’n Antoniem is ’n woord met min of meer die teenoorgestelde betekenis.

Eenheid

Handleiding G08 ~ Afrikaans Huistaal

Letterlike en figuurlike betekenis van woorde •

Letterlike betekenis: Woorde funksioneer presies soos dit beskryf word.

•

Figuurlike betekenis: Jy moet tussen die lyne lees om uit te vind wat dit regtig beteken, daar is ’n dieper betekenis.

As jy met vuurhoutjies speel kan jy jou vingers verbrand. Die vuur sal jou vingers brand en jy sal mediese hulp nodig hê.

As jy te veel reëls breek, gaan jy jou vingers verbrand. As jy te veel reëls breek, gaan jy in die moeilikheid beland.

Aktiwiteit 5: Geïntegreerde taal Werk die taalreëls deur en beantwoord die volgende taalvrae: 1.

Dui aan watter soort bywoorde die onderstreepte woorde is. a) Die winter kan ’n baie spesiale tyd wees om die buitelug in te vaar. b) Jy wil warm aangetrek wees wanneer jy onaktief is. c) Jy gaan dalk nie so dors soos in die somer wees nie.

Dui aan of die onderstreepte gedeelte ’n byvoeglike of ’n bywoordelike bysin is: a) Die man, wat die vuur aansteek, dra vuurbestande klere. b) Terwyl jy die tent opslaan, moet jy kyk waar die eerste strale met sonsopkoms sal val. c) Die vuur knetter asof dit in die hel gestook is.

Lees die volgende sinne versigtig. Onderstreep die onderwerp en omkring die voorwerp: a) Die winter kan ’n baie spesiale tyd wees om die buitelug in te vaar. b) Laastens het jy ’n lekker dik water- en windbestande baadjie nodig vir ekstra koue weer. c) Maak seker jou stapskoene is waterdig. d) Jy kan ’n flessie warmsjokolade in jou rugsak sit.

Gee ’n sinoniem vir die volgende woorde (hierdie woorde sal jy in ’n woordeboek kan naslaan): a) afkraak i) fiemies b) balans j) jaloesie c) aanmoedig k) item d) akteur l) resultaat e) dagblad m) noukeurig f) afkoms n) guitig g) blaps o) tydsaam h) delikaat © Impaq