Í2’È-A-TEC-FG01oÎ
1
8
0
8
-
A
-
T
E
C
-
F
G
0
1
TEGNOLOGIE FASILITEERDERSGIDS
Graad 8
A member of the FUTURELEARN group
Tegnologie Fasiliteerdersgids
1808-A-TEC-FG01
Í2(È-A-TEC-FG01qÎ
Graad 8
Aangepas vir KABV
FI le Roux JC le Roux J Lubbinge HA Saaiman J Saaiman A Schwartz
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Inhoudsopgawe VOORWOORD..................................................................................................................... 7 INLEIDING........................................................................................................................... 7 ROOSTER EN TYDBESTUUR............................................................................................ 7 ASSESSERINGSVEREISTES............................................................................................. 8 STUDIEWENKE .................................................................................................................. 9 VAKINHOUD EN BEPLANNING....................................................................................... 10 KWARTAAL 1: EENHEID 1: Ontwerpvaardighede......................................................... 11 LES 1: Ontwerpproses........................................................................................... 15 Aktiwiteit 1.............................................................................................................. 17 Aktiwiteit 1 MEMORANDUM.................................................................................. 17 LES 2: Veiligheid.................................................................................................... 17 Aktiwiteit 2.............................................................................................................. 17 Aktiwiteit 2 MEMORANDUM.................................................................................. 17 KWARTAAL 1: EENHEID 2: Strukture............................................................................. 19 LES 3: Raamstrukture........................................................................................... 20 Aktiwiteit 3.............................................................................................................. 20 Aktiwiteit 3 MEMORANDUM.................................................................................. 21 LES 4: Struktuurdele in dakkappe......................................................................... 21 Aktiwiteit 4.............................................................................................................. 21 LES 5: Kragte........................................................................................................ 22 Aktiwiteit 5.1 .......................................................................................................... 22 Aktiwiteit 5.2 MEMORANDUM............................................................................... 22 LES 6: Versterking van strukture........................................................................... 23 Aktiwiteit 6.1........................................................................................................... 23 Aktiwiteit 6.2........................................................................................................... 24 Aktiwiteit 6.3 .......................................................................................................... 24 Aktiwiteit 6.3 MEMORANDUM............................................................................... 24 LES 7: Strukture wat ruimte oorspan..................................................................... 26 Aktiwiteit 7.............................................................................................................. 26 LES 8: Soorte strukture......................................................................................... 27 Aktiwiteit 8.............................................................................................................. 27 Aktiwiteit 8 MEMORANDUM.................................................................................. 27 LES 9: Strukturele mislukking................................................................................ 27 Aktiwiteit 9.............................................................................................................. 27 Aktiwiteit 9 MEMORANDUM.................................................................................. 27 KWARTAAL 1: EENHEID 3: Kommunikasievaardighede.............................................. 29 LES 10: Grafiese kommunikasie........................................................................... 30 Aktiwiteit 10.1 ........................................................................................................ 30 Aktiwiteit 10.1 MEMORANDUM............................................................................. 35
3
© Impaq
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Aktiwiteit 10.2 ........................................................................................................ 42 Aktiwiteit 10.2 MEMORANDUM............................................................................. 44 Aktiwiteit 10.3......................................................................................................... 45 Aktiwiteit 10.3 MEMORANDUM............................................................................. 45 Aktiwiteit 10.4 ........................................................................................................ 46 Aktiwiteit 10.4 MEMORANDUM............................................................................. 51 Aktiwiteit 10.5 ........................................................................................................ 53 Aktiwiteit 10.5 MEMORANDUM............................................................................. 58 Aktiwiteit 10.6......................................................................................................... 60 Aktiwiteit 10.6 MEMORANDUM............................................................................. 63 Aktiwiteit 10.7......................................................................................................... 65 Aktiwiteit 10.7 MEMORANDUM............................................................................. 67 Aktiwiteit 10.8 ........................................................................................................ 67 Aktiwiteit 10.8 MEMORANDUM............................................................................. 69 KWARTAAL 1: EENHEID 4: Meganiese stelsels en beheer.......................................... 70 LES 11: Eenvoudige meganismes......................................................................... 71 Aktiwiteit 11............................................................................................................ 71 LES 12: Ratte........................................................................................................ 72 Aktiwiteit 12.1......................................................................................................... 72 Aktiwiteit 12.2 ........................................................................................................ 74 LES 13: Meganismes wat die rigting van beweging verander............................... 75 Aktiwiteit 13............................................................................................................ 75 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK..................................................................... 77 KWARTAAL 2: EENHEID 5: Impak van tegnologie en verwerking............................... 86 LES 14: Positiewe impak van tegnologie............................................................... 87 Aktiwiteit 14............................................................................................................ 87 LES 15: Negatiewe impak van tegnologie............................................................. 88 Aktiwiteit 15............................................................................................................ 88 LES 16: Vermindering van die negatiewe impak van tegnologie........................... 88 Aktiwiteit 16 ........................................................................................................... 88 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK..................................................................... 92 KWARTAAL 3: EENHEID 6: Meganiese stelsels en beheer.......................................... 98 LES 17: Eenvoudige meganismes: hefbome......................................................... 99 Aktiwiteit 17............................................................................................................ 99 LES 18: Ratte...................................................................................................... 102 Aktiwiteit 18.......................................................................................................... 102 LES 19: Impak van tegnologie: mynbou ............................................................. 104 Aktiwiteit 19 ......................................................................................................... 104 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK................................................................... 106
© Impaq
4
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
KWARTAAL 4: EENHEID 7: Elektriese stelsels en beheer.......................................... 115 LES 20: Eenvoudige stroombaankomponente.................................................... 116 Aktiwiteit 20.......................................................................................................... 116 Aktiwiteit 20 MEMORANDUM.............................................................................. 116 LES 21: Korrekte aansluitings............................................................................. 117 Aktiwiteit 21.......................................................................................................... 117 LES 22: Elektriese komponente en hul simbole.................................................. 118 Aktiwiteit 22 ........................................................................................................ 118 Aktiwiteit 22 MEMORANDUM.............................................................................. 119 LES 23: Impak van vooroordeel in tegnologie .................................................... 119 Aktiwiteit 23.......................................................................................................... 119 LES 24: Elektrochemiese selle............................................................................ 120 Aktiwiteit 24.......................................................................................................... 120 LES 25: Fotovoltaïese selle................................................................................. 122 Aktiwiteit 25.......................................................................................................... 122 Aktiwiteit 25 MEMORANDUM.............................................................................. 122 LES 26: Kragopwekking...................................................................................... 123 Aktiwiteit 26.......................................................................................................... 123 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK................................................................... 124 BYLAE A: Belangrike terminologie............................................................................... 127 BYLAE B: Geruite papier............................................................................................... 129 BYLAE C: Isometriese papier........................................................................................ 131 BYLAE D: Tekenblad...................................................................................................... 133 BYLAE E: Muurprop se kleure...................................................................................... 135
5
© Impaq
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
VAKINHOUD EN BEPLANNING EENHEID 1
2
3 4
5
6
7
© Impaq
LES KWARTAAL 1
LES 1: Ontwerpproses LES 2: Veiligheid LES 3: Raamstrukture LES 4: Struktuurdele in dakkappe LES 5: Kragte LES 6: Versterking van strukture LES 7: Strukture wat ruimte oorspan LES 8: Soorte strukture LES 9: Strukturele mislukking LES 10: Grafiese kommunikasie LES 11: Eenvoudige meganismes LES 12: Ratte LES 13: Meganismes wat die rigting van beweging verander PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK (PAT) KWARTAAL 2 LES 14: Positiewe impak van tegnologie LES 15: Negatiewe impak van tegnologie LES 16: Vermindering van die negatiewe impak van tegnologie PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK (PAT) KWARTAAL 3 LES 17: Eenvoudige meganismes: hefbome LES 18: Ratte (vervolg) LES 19: Impak van tegnologie: mynbou PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK (PAT) KWARTAAL 4 LES 20: Eenvoudige stroombaankomponente LES 21: Korrekte aansluitings LES 22: Elektriese komponente en hul simbole LES 23: Impak van vooroordeel in tegnologie LES 24: Elektrochemiese selle LES 25: Fotovoltaïese selle LES 26: Kragopwekking LES 27: Wisselstroom LES 28: Stroombane met beheerlogika PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK (PAT)
10
UUR ½
2
2 4 4 7 6 2 2 6 8 2 9 2 2 2 2 2 2 6
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
KWARTAAL 1
Eenheid
1
EENHEID 1: Ontwerpvaardighede
Leerdoelwitte Nadat die leerders hierdie eenheid voltooi het, moet hulle hul kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Ontwerpproses • Ondersoek • Ontwerp • Maak/vervaardig • Evalueer • Kommunikasie Veiligheid Die hoofoorsake van ongelukke: • Algemene veiligheidsmaatreëls vir praktiese tegnologiewerk • Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van elektrisiteit • Gas • Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van snyapparaat • Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van skoonmaakmiddels en medisyne
Inleiding
Tegnologie is die gebruik van kennis, vaardighede en hulpbronne om praktiese oplossings (voorwerpe) te voorsien wat mense se probleme kan oplos of hul behoeftes bevredig. Tegnologie dra by tot menslike ondersteuning of gemak terwyl dit sosiale en omgewingsfaktore in ag neem.
11
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
BELANGRIKE TERMINOLOGIE Analiseer Om ’n probleem, behoefte of item deeglik te bestudeer. Begeerte Gerieflike dinge waarsonder ’n mens wel ’n bevredigende lewe kan lei. Behoefte
Noodsaaklike dinge waarsonder ’n mens nie ’n bevredigende lewe kan lei nie (’n vereiste).
Benoem
Om aantekeninge te maak of beskrywende kommentaar by werk of sketse te skryf.
Beperkings Aspekte wat die omstandighede bemoeilik waarin die werk gedoen moet word, bv. tyd, materiale en koste. Beskryf Om te sê of skryf hoe iets of iemand is. Evalueer Om die gehalte of doeltreffendheid van ’n produk of voorstel te beoordeel. Isometriese projeksie Metode om ’n driedimensionele tekening (3D tekening) gebaseer op hoeke van 30° en 90° te teken.
Kommunikeer
Om inligting met ander te deel deur te gesels, skryf, teken of modelle of produkte te gebruik.
Kreatief Om iets uit oorspronklike en buitengewone idees te skep. © Impaq
12
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Eenheid
1
Kunstenaarsvoorstelling Wanneer gevorderde tegnieke soos kleur, tekstuur, skaduwee, en perspektief gebruik word om ’n tekening te maak wat ’n voorwerp realisties voorstel. Maak
Om iets te vervaardig (bou).
Ondersoek Om ’n probleem, behoefte of begeerte noukeurig te bekyk. Ontwerp Om ’n voorlopige plan of skets te maak (’n moontlike oplossing). Ontwerpproses
Die aktiwiteit om probleme deur idees op te los.
Ontwerpspesifikasies Die kriteria van die finale oplossing, bv. vorm en grootte.
Ontwerpvoorstel
’n Kort stelling van ’n probleem of behoefte.
Opname
Om navorsing te doen deur vrae te stel.
Ortografiese projeksie ’n Tweedimensionele tekening (2D tekening) wat gebruik word om ’n werktekening te maak. Dit gee gewoonlik drie verskillende aansigte van dieselfde voorwerp.
13
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Portefeulje ’n Sistematiese en georganiseerde versameling van iemand se werk. Probleem ’n Situasie of persoon of ding wat aandag kort en opgelos moet word. Prototipe Die eerste weergawe van ’n produk waarvan die finale produk ontwikkel word. Vloeidiagram ’n Diagram wat elke stap van die vervaardigingsproses aandui.
Vooroordeel Om ’n persoon of ding op ’n onbillike wyse te ondersteun of teen te staan deur toe te laat dat persoonlike menings jou oordeel beïnvloed. Vraelys ’n Stel vrae om mense se mening oor iets vas te stel.
© Impaq
14
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Eenheid
1
LES 1: Ontwerpproses Hieronder is ’n voorbeeld van die ontwerpproses met die verskillende stappe wat jy moet volg. STAP 1: Ondersoek 1.1
1.2
Identifiseer die probleem (behoefte/begeerte) …………………………………………………………………………………………….................................. ……………………………………………………………………………………………………….................... Analiseer bestaande produkte ten opsigte van:
Veiligheid
Geskiktheid van materiale
Doeltreffendheid
Koste
Vervaardigingsmetode
1.3 Ondersoekstrategie Doen ondersoek deur die volgende metodes: • Verkry inligting (biblioteeknaslaanstelsel, internet, indekse, tydskrifte, winkelbesoek) • Versamel inligting (vraelyste, dataversamelingsvorms, literatuurondersoeke). • Toets inligting om die verskillende eienskappe te bepaal of te vergelyk. • Sorteer/bevestig inligting Omkring of onderstreep die metode wat jy gebruik het.
STAP 2: Ontwerp 2.1 Ontwerpopdrag (Kort geskrewe idees, insluitend die omskrywing van die probleem, wie beïnvloed word, hoe die produk gebruik gaan word, betroubaarheid en impak op die omgewing.) …………….…..…………………………...........................................................................................….. 2.2 Ontwerpidees (Gebruik die ontwerpopdrag en vryhandsketse om ’n paar oplossings te vind. Kies die beste oplossing.) ………………………………………………………………………………………………………..………… 2.3
Ontwerpspesifikasies (meer omvattend as die ontwerpopdrag) Lys van produkeienskappe/ beskrywing (Besonderhede van grootte, vorm, kleur, ens.)
Materiale (Waarvan word die produk gemaak?)
Veiligheid
Koste
Standaard waaraan voldoen moet word
15
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
STAP 3: Maak/vervaardig 3.1 Beplanning •
3.2
Formele tekeninge wat • afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier). • Hulpbronlyste (Apparaat/ gereedskap) ................................................. ................................................. • .................................................
•
•
Vervaardigingsproses (hoe dit gemaak word) Formele tekeninge wat afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier). Hulpbronlys (Apparaat/gereedskap) ..................................................................................... ..................................................................................... Produksievaardighede (Vaardighede wat nodig is om produk te vervaardig, bv. opmeting.) ..................................................................................... ..................................................................................... Veiligheidsmaatreëls (Demonstreer kennis en begrip van veilige werkpraktyke.) ..................................................................................... .....................................................................................
STAP 4: Evalueer 4.1
Wie doen die evaluering? ............................................................................................................................................................
4.2
Hoe word die evaluering gedoen? .............................................................................................................................................................
4.2.1 Evalueer die produk deur dit te 4.2.2 mm m vergelyk met die: mm • ontwerpopdrag • spesifikasies
Evalueer die vervaardigingsproses met mmm betrekking tot die doeltreffendheid van: • werkswyse • vaardighede • tydbestuur
STAP 5: Kommunikasie 5.1
Berei aanbieding voor • Bestaande tekeninge • Alle geskrewe dokumentasie (ontwerpopdrag, plakkate, PowerPoint en beredenering van ontwerp)
5.2
Kommentaar op ontwerpproses • Was die ontwerp/projek suksesvol? ……………………………………………………………….....................................................… • Was die ontwerp/projek suksesvol? ………………………………………………………………….….............................................… • Noem moontlike verbeteringe. ………………………………………………………….............................................………...…
© Impaq
16
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Eenheid
1
Aktiwiteit 1 Instruksie Probleemstelling: Leerders moet ’n houtvervoermiddel ontwerp om vyf leerders elke dag oor die rivier na die sokkeroefening te vervoer. Dan moet hulle die vyf stappe van die ontwerpproses noem wat gevolg moet word wanneer jy ’n nuwe vervoermiddel ontwikkel.
Aktiwiteit 1 MEMORANDUM Ontwerpproses • Ondersoek • Ontwerp • Maak/vervaardig • Evalueer • Kommunikasie
LES 2: Veiligheid Aktiwiteit 2 Instruksies 1. Leerders moet die volgende vrae beantwoord. 2. Maak seker leerders verstaan die noodsaaklikheid van veiligheid.
Aktiwiteit 2 MEMORANDUM 1.
Noem die DRIE hoofoorsake van ongelukke. • Onverskillige of onveilige optrede • Foute in die meganiese stelsel • Foute in die elektriese stelsel
2.
Lys VIER veiligheidsmaatreëls wat jy moet nakom wanneer jy ’n mes hanteer. • Snyapparaat wat in ’n goeie toestand is en reg hanteer word, veroorsaak nie ongelukke nie. • Gebruik die regte snyapparaat vir die regte doel. • Hanteer snyapparaat versigtig. Moenie dit laat val nie. • MOENIE jou vinger gebruik om te toets hoe skerp die lem van ’n snyapparaat is nie. • MOENIE gereedskap met skerp snykante of punte in jou sak dra nie. • Bêre die snyapparaat op ’n veilige plek nadat jy dit gebruik het. • Wys skerp dele van die snyapparaat na onder of weg van jou as jy daarmee rondloop. • MOENIE met ’n snyapparaat in jou hand hardloop nie.
17
© Impaq
Eenheid
3.
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
edraad ’n muurprop. B • Die fasiliteerder voorsien die leerders van ’n stuk kabel met 5 mm-isolasie wat vooraf skoongemaak is. • Die leerder gebruik ’n skroewedraaier en bedraad die muurprop soos aangedui. • • •
L N Aard
Lewendig Bruin of rooi (Brown – bottom right) Neutraal Blou of swart (Blue – bottom left) Groen of groen en geel of slegs koperdraad
N
L N
*Verwys na bylae E vir kleure.
© Impaq
18
L
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Eenheid
KWARTAAL 1
2
EENHEID 2: Strukture
Leerdoelwitte Nadat die leerders hierdie eenheid voltooi het, moet hulle hul kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Raamstrukture • Definisie van raamstrukture • Soorte rame • Doel van struktuurdele in dakkappe Struktuurdele in dakkappe • Soorte struktuurdele in dakkappe • Binte in dakkappe Kragte Versterking van struktur • Triangulasie • Interne kruisverspanstukke Strukture wat ruimte oorspan • Struktuurdele van strukture wat ruimte oorspan Soorte strukture • Brûe • Boë • Kantelbalke Strukturele mislukking
Inleiding
Ons kry elke dag met strukture te doen. In hierdie eenheid word die doel van die verskillende struktuurdele bespreek en hoe kragte daarop inwerk.
19
© Impaq
Eenheid
2
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
BELANGRIKE TERMINOLOGIE
’n Struktuurdeel is ’n spesifieke komponent wat gebruik word om ’n struktuur te bou, soos ’n kolom, balk of stut. Elke deel verrig ’n spesifieke funksie in die struktuur.
Dakkappe is ’n voorbeeld van ’n binneraam.
Moderne ontwerpers vertoon die raamwerk as deel van die ontwerp.
LES 3: Raamstrukture
Aktiwiteit 3 Instruksies Leerders moet die twee soorte raamstrukture in die handleiding identifiseer en die soort materiaal aandui waarvan elkeen gemaak is.
© Impaq
20
Fasiliteerdersgids G08 ~ Tegnologie
Eenheid
2
Aktiwiteit 3 MEMORANDUM 1. 2.
Binneraam; hout Buite- of sigbare raam; staal of aluminium
LES 4: Struktuurdele in dakkappe
Aktiwiteit 4 Instruksies 1. Leerders moet kyk hoeveel verskillende dakkappe hulle met papier of strooitjies kan bou. 2. Maak seker die leerders het al die benodighede. Benodighede • papier of strooitjies • gomgeweer Stappe 1. Rol A4-papier om ’n potlood. Maak genoeg rolletjies om die dakkapstrukture te maak. 2. Plak die rand vas sodat dit nie afrol nie of gebruik strooitjies as alternatief. 3. Gebruik ’n gomgeweer om die dakkappe vinnig aan mekaar te plak. 4. Maak soveel moontlik verskillende dakkapstrukture. 5. Gebruik die volgende voorbeelde as riglyne of bou jou eie.
21
© Impaq