Í2(È-A-EMS-SG012Î
1
8
0
9
-
A
-
E
M
S
-
S
G
0
1
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE HANDLEIDING
Graad 9
A member of the FUTURELEARN group
Ekonomiese en Bestuurswetenskappe Handleiding
1809-A-EMS-SG01
Í2)È-A-EMS-SG014Î
Graad 9
Aangepas vir KABV
JVW Earle SM Earle
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
INHOUDSOPGAWE Bladsy in werkboek
Bladsy in handleiding
1
5 7 8 10
LESELEMENTE VOORWOORD JAARPLAN
EENHEID 1 Week 1
Hersiening van graad 8-werk FINANSIËLE GELETTERDHEID: KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL EN KONTANTBETALINGSJOERNAAL Week 2 Kontanttransaksies van ʼn handelsonderneming Les 1 − 2 Aktiwiteit 1 Week 3 Les 3 Effek van kontanttransaksies op die rekeningkundige vergelyking 1 Aktiwiteit 2 Aktiwiteit 3 DIE EKONOMIE: EKONOMIESE STELSELS Week 4 Les 4 Die drie belangrikste ekonomiese stelsels Les 5 Oorsprong van die verskillende ekonomiese stelsels Les 6 Voordele, nadele en kenmerke van ‘n ekonomiese stelsel Aktiwiteit 4 Aktiwiteit 5 Aktiwiteit 6 FINANSIËLE GELETTERDHEID: ALGEMENE GROOTBOEK EN PROEFBALANS (ALLEENHANDELAAR) Week 5 – 6 Oorboeking van kontanttransaksies Les 7 − 10 4 Aktiwiteit 7 Week 7 Voorbereiding van ʼn Proefbalans van ʼn Les 11 − 12 handelsonderneming 9 Aktiwiteit 8 DIE EKONOMIE: DIE EKONOMIESE KRINGLOOP Week 8 Die deelnemers in die ekonomiese kringloop van ʼn Les 13 − 14 geslote ekonomie Aktiwiteit 9 Week 9 Les 15 Vloei van goedere en dienste Les 16 Geld- en produksiefaktore in die kringloop van ʼn geslote ekonomie Week 10 Vloeidiagram van ʼn ekonomiese kringloop Les 17 − 18 Aktiwiteit 10
© Impaq
1
10 12 15 16 19
20 22 23 25 25 26
26 31 35 37
39 41 41 43 43 44
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
EENHEID 2
15
46
Week 1
Hersiening van die werk in die eerste kwartaal en ʼn oorsig van wat in die tweede kwartaal gedoen gaan word. FINANSIËLE GELETTERDHEID: Krediettransaksies – Debiteure Week 2 Les 19 Kredietverkope en debiteure Les 20 Nasionale Kredietwet Week 3 Les 21 Debiteure-afslag Les 22 Rekeningkundige siklus Week 4 Les 23 Optekening van transaksies na die Debiteurejoernaal Aktiwiteit 11 Aanteken van ontvangste van debiteure in die Les 24 Kontantontvangstejoernaal (KOJ) Aktiwiteit 12 DIE EKONOMIE: PRYSTEORIE Week 5 Die Wet van Vraag en grafiese voorstelling van die Les 25 vraagkurwe Aktiwiteit 13 Aktiwiteit 14 Die Wet van Aanbod, aanbodskedule en grafiese Les 26 voorstelling van die aanbodkurwe Aktiwiteit 15 Week 6 Les 27 Ewewigsprys en -hoeveelheid Aktiwiteit 16 Les 28 Verandering in die hoeveelheid aangevra en aangebied Week 7 Les 29 Toename en afname in vraag en aanbod Grafiese voorstelling van die verandering in vraag en die Les 30 verandering in aanbod ENTREPRENEURSKAP: SEKTORE IN DIE EKONOMIE Week 8 Les 31 Ekonomiese sektore Les 32 Volhoubare gebruik van hulpbronne in die drie sektore Aktiwiteit 17 Aktiwiteit 18
EENHEID 3
48 48 49 51
15
51 56 56
16
59
62 64 64 65 68 69 70 71 73 75
18
76 79 80 83 85
Week 1
Hersiening van die werk in die tweede kwartaal en ʼn oorsig van wat in die derde kwartaal gedoen word. DIE EKONOMIE: VAKBONDE Week 2 Les 33 Begrip van vakbonde en hul historiese ontwikkeling Aktiwiteit 19 Les 34 Rolle en verantwoordelikhede van vakbonde in SuidAfrika Week 3 Les 35 Effek van vakbonde op ondernemings Les 36 Bydrae van vakbonde tot volhoubare groei en ontwikkeling Aktiwiteit 20
© Impaq
2
18
87 91 91
92 92 93
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
FINANSIËLE GELETTERDHEID: KREDIETTRANSAKSIES – DEBITEURE Week 4 94 Les 37 – 39 Oorboeking na die Debiteuregrootboek en Algemene Grootboek Week 5 97 Les 40 Uitwerking op die rekeningkundige vergelyking 21 100 Aktiwiteit 21 KREDIETTRANSAKSIES: KREDITEURE Week 6 102 Les 41 Krediteure en krediteure-afslag 103 Les 42 Effek van krediteure op die rekeningkundige siklus 27 104 Aktiwiteit 22 Week 7 105 Les 43 Krediteure-afslagjoernaal (KAJ) 28 107 Aktiwiteit 23 ENTREPRENEURSKAP: FUNKSIES VAN ’N ONDERNEMING Week 8 108 Les 44 Funksies van ʼn onderneming 110 Les 45 – 46 Algemene bestuur 30 111 Aktiwiteit 24 118 Aktiwiteit 25 FINANSIËLE GELETTERDHEID: KREDIETTRANSAKSIES KREDITEURE (BETALINGS) Week 9 119 Les 47 Optekening van betalings aan krediteure in die Kontantbetalingsjoernaal (KBJ) 128 Les 48 Plasing in die Krediteuregrootboek en die algemene Grootboek en die uitwerking van krediettransaksies op die rekeningkundige vergelyking. 130 Aktiwiteit 26 35 130 EENHEID 4 Week 1 130 Hersiening van die werk in die derde kwartaal en ʼn oorsig van wat in die vierde kwartaal gedoen word. FINANSIËLE GELETTERDHEIDTRANSAKSIES: KONTANT EN KREDIET Week 2 – 3 Les 49 – 51 Optekening van kontant- en krediettransaksies van ʼn 131 alleenhandelaar in die Hulpjoernale Week 3 – 4 133 Les 52 – 54 Voorbereiding van ʼn proefbalans 35 143 Aktiwiteit 27 ENTREPRENEURSKAP: SAKEPLAN 147 Les 55 Konsep van ʼn sakeplan 148 Aktiwiteit 28 Week 5 149 Les 56 Komponente van ʼn sakeplan 149 Aktiwiteit 29 150 Les 57 Formaat van ʼn sakeplan 150 Aktiwiteit 30 Week 6 152 Les 58 Produksieplan, bemarkingsplan, bestuursplan 156 Aktiwiteit 31 157 Les 59 SWOT-analise en samevatting 158 Aktiwiteit 32
© Impaq
3
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Week 7 Les 60 Week 8 – 9
158
Finansiële plan
Eksamenvoorbereiding: Studietegnieke WOORDELYS BIBLIOGRAFIE EN VERWYSINGS
© Impaq
4
162 165 167
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
JAARPLAN KWARTAAL 1
ONDERWERP 1 2
3 4
5 2
6 7
8 9
3
10 11 12 13
14
15
16
© Impaq
Hersiening Finansiële geletterdheid: Kontantontvangstejoernaal en Kontantbetalingsjoernaal Die ekonomie: Ekonomiese stelsels Finansiële geletterdheid: Algemene Grootboek en Proefbalans Die ekonomie: Die ekonomiese kringloop Hersiening Finansiële geletterdheid: Krediettransaksies – debiteure Die ekonomie: Prysteorie Entrepreneurskap: Sektore in die ekonomie Junie-eksamen Hersiening Die ekonomie en vakbonde Finansiële geletterdheid: Krediettransaksies – debiteure Finansiële geletterdheid Krediettransaksies – krediteure Entrepreneurskap: Funksies van ʼn onderneming Finansiële geletterdheid: Krediettransaksies – krediteure
8
DATUM BEGIN
DATUM VOLTOOI
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
4
Š Impaq
17 Hersiening 18 FinansiÍle geletterdheid: Transaksies – kontant en krediet 19 Entrepreneurskap: Sakeplan 20 Eksamenvoorbereiding 21 Novembereksamen
9
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
EENHEID 1 STUDEER/HERSIENING Lees deur die onderstaande hersieningsgedeelte en beantwoord die vrae wat volg om jou geheue te verfris oor wat in graad 8 in Ekonomiese en Bestuurswetenskappe behandel is.
Hersieningsaktiwiteit: Beantwoord die volgende vrae:
Dui aan of die volgende stellings waar of onwaar is 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10
© Impaq
Huishoudings is produsente, want hulle koop die produkte wat ondernemings produseer. Die regering verskaf hulpbronne en dienste aan huishoudings en is ʼn produsent. Die Minister van Finansies besluit hoe om die geld wat die regering invorder te bestee. ʼn Moderne samelewing is geïndustrialiseer en gebruik wetenskap en denke om dinge te verduidelik. Finansiële markte is markte waar mense en maatskappye finansiële bates soos aandele en effekte verhandel. ʼn Demokrasie is ʼn stelsel waarvolgens al die mense van die land kan stem. Ondernemings is verbruikers, want hulle koop of gebruik huishoudings se arbeid om hul produkte te maak of dienste te lewer. Lewenstandaard beskryf die beskikbaarheid van dinge wat mense se lewe geriefliker maak. ʼn Mark is waar mense goedere en dienste koop en verkoop. Ondernemings is produsente, want hulle produseer goedere en dienste om te verkoop.
10
Waar Onwaar
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
FINANSIËLE GELETTERDHEID: KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL EN KONTANTBETALINGSJOERNAAL LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie les voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: Kontantontvangstejoernaal Kontantbetalingsjoernaal Effek van kontanttransaksies op die rekeningkundige vergelyking
INLEIDING: Rekeningkunde ontstaan wanneer ʼn transaksie plaasvind of geld verwissel tussen die koper en verkoper. Dit kan wees vir goedere gekoop, goedere verkoop of vir dienste gelewer. Twee soorte ondernemings: 1. Handelsonderneming: Koop en verkoop van goedere (handelsvoorraad) bv. supermark 2. Diensonderneming: Lewer slegs ʼn diens bv. haarkapper of tandarts. Elke keer wanneer ʼn transaksie plaasvind, word ʼn brondokument uitgereik; ʼn oorspronklike met ʼn duplikaat. Die kliënt kry die oorspronklike en die onderneming gebruik die duplikaat om die transaksie te boekstaaf in verskillende joernale.
KONTANTTRANSAKSIES VAN ’N HANDELSONDERNEMING Handelsondernemings verkoop handelsvoorraad teen ʼn wins. Daar is altyd twee bedrae betrokke wanneer handelsvoorraad verkoop word, naamlik ʼn kosprys en ʼn verkoopprys. ʼn Handelaar voeg ʼn sekere winsgrens (persentasie) by die kosprys om die verkoopprys te bereken. Les 1 – 2 Kom ons kyk na die berekening van kosprys, winsgrens en die verkoopprys. KOSPRYS + WINSGRENS = VERKOOPPRYS V .P 100 Berekening van kosprys: Gebruik ’n formule: K= × .P 1 100 + %WINS Gegee : V .P = R600 Wins = 20% 600 100 K= × .P 1 120 (100 + 20) = R500
© Impaq
11
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
Berekening van persentasie wins: Gebruik ’ formule: Winsgrens word bereken op die kosprys (geld belê) Verkoopprys – Kosprys = Wins Gegee:
V.P = R600
K.P = R500
Wins = R600 – R500 = R100 WINS 100 × 1 K .P 100 100 = × 500 1 = 20%
Winsgrens =
Berekening van verkoopprys: Gebruik ’ formule:
K .P 100 + %WINS × 1 100 Gegee : K .P = R500 Wins = 20% 500 120 (100 + 20) × V= .P 1 100 = R600 V= .P
AKTIWITEIT 1 Voltooi die volgende tabel: Kosprys (R) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
© Impaq
Winsopslag%
200 500 (c) (d) 800 1 750 4 450 3 000 (i) 2 800
Verkoopprys (R) 25% 30% 40% 20% (e) (f) 60% (h) 25%
(j)
12
(a) (b) 420 2 400 1 200 2 625 (g) 4 050 2 000 3 430
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
BRONDOKUMENTE: Kontant word op ʼn daaglikse basis ontvang of uitbetaal. ʼn Brondokument word uitgereik as bewys dat die transaksie plaasgevind het. Die oorspronklike word aan die kliënt uitgereik. Die handelaar gebruik die duplikaat om hierdie transaksies op ʼn daaglikse basis in die Kontantontvangstejoernaal en Kontantbetalingsjoernaal aan te teken. KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL: BRONDOKUMENT Kasregisterrol (KRR) Duplikaatkwitansie Bankdepositostrokie
TRANSAKSIE Kontantverkope Kontant ontvang Geld in die bankrekening gedeponeer (ontleding van ontvangste kolom) Kontant wat direk in die onderneming se bankrekening gedeponeer word. Elektroniese inbetalings.
Bankstaat
Voorbeeld: S. Stevens is die eienaar van Stevens Handelaars. Teken die volgende transaksies in die Kontantontvangstejoernaal aan. Transaksies vir Maart 2013 1. S. Stevens deponeer R100 000 as kapitaalbydrae. Die rekenmeester het kwitansie 01 uitgereik. 5. Kontantverkope R3 500. Kosprys R2 800. Ontvang ʼn tjek van B. Bouwer wat ʼn gedeelte van die gebou huur, R7 200 Die rekenmeester het kwitansie 02 uitgereik. 10. Kontant verkope R2 400. Winsgrens 20% op kosprys.
© Impaq
13
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
Oplossing: KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL VAN STEVENS HANDELAARS VIR MAART 20.3 KOJ 01 Dok. Nr. 01 KRR 02 KRR
Dag 1 5 10
Besonderhede S. Stevens Verkope B. Bouwer Verkope
Ontleding van Ontvangste
Bank 100 000
3 500 00 7 200 00 2 400 00
Verkope
Koste van Verkope
00 00
2 800 00
10 700 00 2 400 00
3 500
2 400 00
2 000 00
113 100 00
5 900 00
4 800 00
Diverse Rekeninge Bedrag Fol. Besonderhede 100 000 00 Kapitaal 7 200 00
Huurinkomste
10 720 00
Die kolom vir die ontleding van ontvangste het nie ʼn totaal nie. Al die kontant is in die bank gedeponeer. Op 5 Maart is twee transaksies aangeteken. Die twee bedrae is bymekaar getel en die totaal is in die Bankkolom aangeteken.
Š Impaq
14
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
EFFEK VAN KONTANTTRANSAKSIES OP DIE REKENINGKUNDIGE VERGELYKING Les 3 Effek op Rekeningkundige Vergelyking:
1.
5.
10.
BATES
EIENAARSBELANG
+ R100 000
+ R100 000
+ R3 500
+ R700
– R2 800
=
LASTE
+
+ R7 200
+ R7 200
+ R2 400
+ R400
– R2 000 R108 300
R108 300
REDE Kontant vermeerder en kapitaal vermeerder Kontant vermeerder Handelsvoorraad verminder en R700 wins (eienaarsbelang) Kontant vermeerder en eienaarsbelang vermeerder Kontant vermeerder; handelsvoorraad verminder Wins op verkope = R400
Kontanttransaksies van ʼn handelsonderneming en die effek op die bates en die eienaarsbelang: ʼn Handelsonderneming koop handelsware (goedere) met die doel om dit teen ʼn wins te verkoop. Hierdie handelsware of goedere staan as handelsvoorraad bekend. Handelsvoorraad is vir ʼn handelsonderneming ʼn bate, meer spesifiek ʼn bedryfsbate, omdat dit binne ʼn kort tydperk (gewoonlik binne een jaar) in kontant omskep sal word. Aankoop van handelsvoorraad Wanneer ʼn handelsonderneming handelsvoorraad aankoop en per tjek daarvoor betaal, sal die transaksie die invloed hê om die bate kontant te verminder en die bate handelsvoorraad te vermeerder. Verkoop van handelsvoorraad Wanneer ʼn handelsonderneming handelsvoorraad kontant verkoop, sal die transaksie die invloed hê om die bate kontant met die verkoopprys te vermeerder en die bate handelsvoorraad met die oorspronklike kosprys te verminder. Die verkoopprys is normaalweg groter as die oorspronklike kosprys, gevolglik vermeerder die eienaarsbelang met die verskil, dit wil sê die wins.
© Impaq
15
Handelsvoorraad word gekoop om met ʼn wins verkoop te word. Handelsvoorraad is ʼn bedryfsbate.
Handelsvoorraad per tjek gekoop, R500. Bates – R500 (kontant verminder) + R500 (handelsvoorraad vermeerder) Handelsvoorraad (kosprys R500) kontant verkoop, R800 Bates + R800 (kontant vermeerder) – R500 (handelsvoorraad verminder) Hieruit volg eienaarsbelang + R300 (wins)
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
AKTIWITEIT 2 Die aktiwiteit moet in jou werkboek voltooi word Dui aan wat die invloed van elkeen van die onderstaande transaksies op die bates en/of die eienaarsbelang is. Gebruik ʼn “+” om ʼn vermeerdering en ʼn “–” om ʼn vermindering aan te dui. Gee deurgaans die betrokke bedrag en rede. Transaksies van Brown Handelaars, eienaar D. Brown. Julie 20.11 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7.
D. Brown begin ʼn onderneming, Brown Handelaars, deur sy kapitaalbydrae van R90 000 in die onderneming se lopende bankrekening te betaal, kwitansie 001 word aan hom uitgereik. Koop ʼn motorvoertuig van Nel Motors en betaal per tjek 001, R35 000. Betaal R28 000 aan Office Suppliers vir toerusting per tjek 002 gekoop. Koop handelsvoorraad by Makro en betaal per tjek 003, R17 500. Betaal die munisipaliteit R1 000 per tjek 004 vir ʼn handelslisensie. Lone per tjek 005 betaal, R500. Handelsvoorraad (kosprys R3 500) kontant verkoop, R5 600.
TOTALE BESITTINGS = TOTALE SKULD BATES = EIENAARSBELANG + LASTE EIENAARSBELANG = BATES – LASTE LASTE = BATES – EIENAARSBELANG Waar: Bates (B)
= Besittings van die onderneming wat ʼn geldwaarde het.
Eienaarsbelang (E) = Die belang van die eienaar in die bates van die onderneming Laste (L)
= Belange van instansies aan wie die onderneming geld skuld.
KONTANTBETALINGSJOERNAAL: Vir die rekeningkunde op skoolvlak neem ons aan dat die meeste betalings per tjek gedoen word, alhoewel die meeste ondernemings deesdae internetbankdienste gebruik om betalings te maak. Die tjek teenblad word as brondokument gebruik. Aan die einde van die maand ontvang die onderneming ʼn bankstaat vanaf die bank wat direkte betalings toon wat uit die bankrekening gemaak is, bv. bankkoste, rente op oortrokke rekening, ens.
© Impaq
16
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
Voorbeeld: S. Stevens is die eienaar van Stevens Handelaars. Teken die volgende transaksies in die Kontantbetalingsjoernaal aan. Transaksies vir Maart 20.1 2. 3. 4. 16. 22. 28.
Š Impaq
Reik tjek 01 uit aan ABC Handelaars vir handelsvoorraad gekoop, R12 800. Betaal die handelslisensie per tjek 02 aan stadsraad, R900. Reik ʼn tjek uit aan ANP Stationers van R650 vir skryfbehoeftes aangekoop. Betaal die huur van die pakkamer aan N. Nkosi, R2 500. Bankkoste soos per bankstaat van ABC Bank, R210. Wissel tjek vir lone, R6 000.
17
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
KONTANTBETALINGSJOERNAAL VAN STEVENS HANDELAARS VIR MAART 20.1 KBJ 01 Doknr
Dag
Begunstigde
T01 T02 T03 T04 B/S T05
2 3 4 16 22 28
ABC Handelaars Stadsraad ANP Skryfbehoeftes N Nkosi ABC Bank Kontant
Bank
Lone
12 800 900 650 2 500 210 6 000 23 060
Handelsvoorraad
Verbruiksgoedere
Diverse Rekeninge Bedrag Fol Besonderhede
12 800 900 650 2 500 210 6 000 6 000
12 800
Handelslisensie Skryfbehoeftes Huuruitgawe Bankkoste
–
Tjeknommers moet op mekaar volg. Indien ʼn kolom nie voorsien is nie, gebruik die diverse rekeninge kolom. Naam van begunstigde kolom dui aan “wie” die tjek uitgemaak is. Wissel tjek beteken kontant. Huur word aangedui as huuruitgawe, nie net huur nie. In die KOJ – Huurinkomste. Dieselfde met rente. Totale van kolomme sal oorgedra word na Algemene Grootboek.
© Impaq
18
1
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
Eenheid
1
Effek op rekeningkundige vergelyking: EIENAARSBELANG
BATES
LASTE
– R12 800 2. 3. 4. 16. 22. 28.
+ R12 800 – R900 – R650 – R2 500 – R210 – R6 000
=
– R900 – R650 – R2 500 – R210 – R6 000
+
REDE Kontant verminder – bate Handelsvoorraad vermeerder – bate Kontant verminder Uitgawes verminder Eienaarsbelang
AKTIWITEIT 3 Die aktiwiteit moet in jou werkboek voltooi word.
Kontantontvangstejoernaal:
Som al die kontantontvangstetransaksies op.
Kontantbetalingsjoernaal:
Som al die kontantbetalingstransaksies op.
Kontantontvangstejoernaal:
Duplikate van kwitansies Duplikate van kontantfakture Duplikate van depositostrokies Kasregisterrol
Kontantbetalingsjoernaal:
Tjekteenblaaie
Teken die transaksies vir Julie 2013 in die kontantontvangstejoernaal en kontantbetalingsjoernaal van Chiva Handelaars aan. Nota: Die onderneming gebruik ʼn winsopslag van 25% op kosprys. Alle betalings per tjek. Transaksies: 1. 2. 4. 5. 7.
© Impaq
Die eienaar, S. Chiva, deponeer R120 000 as kapitaalbydrae. Kwitansie 101 is uitgereik. Reik tjek 01 aan Makro vir handelsvoorraad gekoop, R16 500. Koop ʼn tweedehandse afleweringsvoertuig by Mac Motors vir R65 000. Betaal die bedrag per tjek (tjek 02). Kontantverkope R8 600. Kosprys R6 880. Betaal die Handelslisensie per tjek aan stadsraad R900. Betaal weeklikse lone R2 100.
19
Handleiding G09 ~ Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
9. 11. 12. 14. 15. 16. 17. 18. 20. 21. 23. 28. 30. 31.
Eenheid
Kontantverkope R11 200. Koop verdere voorraad van Makro R22 500. Betaal ANP Skryfbehoeftes – reik ʼn tjek uit R650 vir skryfbehoeftes. Betaal lone R2 100. Betaal per tjek vir verpakkingsmateriaal van Flora Verskaffers R750. Eienaar verhoog kapitaalbydrae met 10%. Die water en elektrisiteit bedrag R1 900, betaal per tjek aan stadsraad. Verkope met kosprys R10 080. Huur ontvang van J. Pillay R4 500. Eienaar gebruik ʼn besigheidstjek om sy vrou se motor deur Mac Motors. te laat herstel, R3 100. Betaal weeklikse lone. Bankkoste soos per bankstaat, R185 van ABC Bank. Betaal weeklikse lone. Verkope R25 800. Kosprys R20 640. Koop papier vir rekenaar, faktuur en kwitansieboek, ens. van ANP Skryfbehoeftes R725.
DIE EKONOMIE: EKONOMIESE STELSELS LEERDOELWITTE In hierdie les sal jy oor DIE EKONOMIE leer. Ons gaan die volgende ondersoek: Die drie belangrikste ekonomiese stelsels • beplande ekonomie • markekonomie • gemengde ekonomie Oorsprong van elke ekonomiese stelsel. Voordele en nadele van elke ekonomiese stelsel. Kenmerke van elke ekonomiese stelsel. Die globale (wêreld-)ekonomie.
Les 4
BELANGRIKE TERMINOLOGIE Beplande ekonomie Markekonomie Gemengde ekonomie
© Impaq
20
1