Wstęp

Rozdział 5 Podsumowanie

Poniżej przedstawiono zestawienie najważniejszych wyników trzech badań opisanych we wcześniejszych rozdziałach. I. Poczucie wspólnoty i własnej skuteczności u sportowców (badania opisane w rozdziale 2). 1. Porównanie poczucia wspólnoty u mężczyzn trenujących sporty zespołowe i indywidualne oraz nietrenujących. Przy porównaniach trzech grup: mężczyzn trenujących sporty zespołowe, indywidualne i nieuprawiających sportu okazało się, że mężczyźni trenujący sporty zespołowe mają najwyższy poziom orientacji prowspólnotowej oraz najniższe poziomy orientacji antywspólnotowych. Mężczyźni uprawiający sporty indywidualne z kolei mają niższy poziom orientacji prowspólnotowej od uprawiających sporty zespołowe, ale wyższy od osób nietrenujących. Natomiast orientacje antywspólnotowe mają wyższe od trenujących sporty zespołowe, ale niższe od osób nietrenujących. Czyli mężczyźni uprawiający sporty zespołowe mają wyższy poziom poczucia wspólnoty niż uprawiający sporty indywidualne, ale obie grupy sportowców mają wyższe poczucie wspólnoty niż osoby nietrenujące. 2. Porównanie w zakresie uogólnionego poczucia skuteczności. Jeśli chodzi o zakres poczucia własnej skuteczności, to najwyższy poziom wykazywały osoby trenujące sporty indywidualne, nieco niższy – sportowcy zespołowi, ale obie grupy sportowców miały istotnie wyższe poczucie skuteczności od osób nietrenujących. 3. Poczucie wspólnoty a poczucie skuteczności. We wszystkich trzech badanych grupach poczucie własnej skuteczności okazało się pozytywnie związane z orientacją prowspólnotową, a negatywnie z antywspólnotową izolacją. Nie stwierdzono związków z antywspólnotową dominacją.

II. Poczucie wspólnoty a wypalenie zawodowe (badania opisane w rozdziałach 3 i 4). 1. W grupie ratowników medycznych stwierdzono istotne związki między wypaleniem zawodowym a wszystkimi wymiarami poczucia wspólnoty.

Stwierdzono silną, ujemną korelację z orientacją prowspólnotową, natomiast z orientacjami antywspólnotowymi związki były dodatnie (w przypadku antywspólnotowej izolacji okazały się silne, a w przypadku antywspólnotowej dominacji – umiarkowane). Istotne związki stwierdzono również z poszczególnymi skalami wypalenia (wyczerpaniem psychofizycznym, brakiem zaangażowania w relacje z klientem, brakiem skuteczności zawodowej i rozczarowaniem) – z orientacją prowspólnotową stwierdzono związki ujemne, a z antywspólnotowymi dodatnie. W przypadku antywspólnotowej izolacji dodatnie związki stwierdzono ze wszystkimi skalami wypalenia, a w przypadku antywspólnotowej dominacji – ze wszystkimi z wyjątkiem braku zaangażowania w relacje z klientem. 2. Poczucie wspólnoty a wypalenie zawodowe u weterynarzy. Do badań grupy weterynarzy wykorzystano inny (niż w przypadku ratowników medycznych) kwestionariusz wypalenia, a mianowicie Oldenburski kwestionariusz wypalenia zawodowego (OLBI) – mierzący dwa wymiary: wyczerpanie i brak zaanagażowania / cynizm. Nie stwierdzono związków między poczuciem wspólnoty a tak zoperacjonalizowanym wypaleniem zawodowym na grupie weterynarzy.

Warto zastanowić się nad powyższymi dwoma – pozornie sprzecznymi – wynikami. W grupie ratowników medycznych poczucie wspólnoty okazało się istotnie powiązane z wypaleniem zawodowym (zarówno ogólnym, jak i wszystkimi jego wymiarami), a na grupie weterynarzy – nie. Zasadnicze różnice między tymi dwoma badaniami to: 1) specyfika grupy badanej, 2) sposób operacjonalizacji wypalenia zawodowego (inne wymiary wypalenia i inne narzędzia badawcze). Aby postawić hipotezę dotyczącą uzyskania sprzecznych – jak się wydaje – wyników, warto sięgnąć do jeszcze innych badań (Nagórny, 2020) – na grupie 100 nauczycieli (w tym 93 kobiety i 7 mężczyzn w wieku 24–62 lata, M = 40,3, SD = 9,9), a więc grupie zawodowej pracującej z ludźmi, co czyni ją w tym aspekcie bardziej podobną do ratowników (niż do pracujących ze zwierzętami weterynarzy), ale podobnie jak u weterynarzy ze znaczną przewagą kobiet. W tych badaniach (podobnie jak w przypadku weterynarzy) wypalenie zawodowe mierzono Oldenburskim kwestionariuszem wypalenia zawodowego (OLBI). W przypadku tych badań antywspólnotowa izolacja okazała się umiarkowanie pozytywnie skorelowana z oboma wymiarami wypalenia: wyczerpaniem i brakiem zaangażowania, natomiast orientacja prowspólnotowa okazała się negatywnie skorelowana z brakiem zaangażowania, ale związek ten był słaby (Nagórny, 2020).

Właściwe wydaje się rozpoczęcie porównaniem samych kwestionariuszy: kwestionariusz OLBI (mierzący dwa wymiary: wyczerpanie i brak zaangażowania) skonstruowany jest do badania pracowników populacji ogólnej (Chirkowska-Smolak, 2018). Natomiast LBQ (mierzący cztery wymiary: wyczerpanie psychofizyczne, brak zaangażowania w relacje z klientem, brak skuteczności zawodowej