India - New vision, new vigour / Հնդկաստան՝ նոր տեսլական, նոր եռանդ

CONTENTS

Բո­վան­դա­կու­թյո­ւն ­

Foreword . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Message from the President of the Republic of Armenia . . . . . . . . . . . . . . .

4

INDIA – Basic Facts . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 100 years of Mahatma Gandhiji’s return to India . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Leadership . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Prime Minister Modi’s Address to the Nation �����������15 External Affairs Minister’s “Breakthrough Diplomacy” . . . . . . . . . . . 16 Snap shot of Indian Foreign Policy Initiatives ��������� 20 In pursuit for “Robust Economic Miracle” ������������� 26 “Make in India” global initiative . . . . . . . . . . . 26 India’s IT & ITES Industry . . . . . . . . . . . . . . 27 India’s thriving pharmaceutical industry . . . . . . . 31 Emerging Biotech Powerhouse . . . . . . . . . . .

35

Racing into Space . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Nuclear Energy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Tourism & Hospitality Industry Sector . . . . . . .

41

World Heritage Site . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Promising Education Sector

. . . . . . . . . . . . 47

50 years of ITEC . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

Yoga – Discipline of Self-realization . . . . . . . .

55

Indian Cinema celebrated 100 years – a long journey . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Indian Embassy in Yerevan promoting further India-Armenia relations . . . . . . . . . . . . .

61

“Indo-Armenian Friendship” NGO (IAF) in Action . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Ողջույնի խոսք . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ուղերձը . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Հնդկաստան` հիմնական փաստեր . . . . . . . . . 6 Մահաթմա Գանդիի Հնդկաստան վերադարձի հարյուրամյակը . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Ղեկավարություն . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Վարչապետ Մոդիի ուղերձն ազգին . . . . . . . . . 15 Արտաքին գործերի նախարարի «Բեկումնային դիվանագիտությունը» . . . . . . . 16 Արագ անդրադարձ Հնդկաստանի արտաքին քաղաքականության նախաձեռնություններին . . . . . . . . . . . . 20 Դեպի «Տնտեսական մեծ հրաշք» . . . . . . . . . . 26 «Պատրաստեք Հնդկաստանում» համաշխարհային նախաձեռնություն . . . . . . 26 Հնդկաստանի ՏՏ և ՏՏԳԾ արդյունաբերությունը . . . . . . . . . . . . . 27 Հնդկաստանի ծաղկուն դեղագործական արդյունաբերությունը . . . . . . . . . . . . . . 31 Կենսատեխնոլոգիական հզոր արդյունաբերության ստեղծում . . . . . . . . . 35 Դեպի տիեզերք . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Ատոմային էներգիա . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Զբոսաշրջություն և հյուրընկալության ոլորտ . . . 41 Համաշխարհային ժառանգության վայր . . . . . . 47 Խոստումնալից կրթական ոլորտ . . . . . . . . . 47 ՀՏՏՀ-ի 50 տարին . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Յոգա –ինքնակառավարման գիտություն . . . . . 55 Հնդկական կինոֆիլմերը տոնում են իրենց երկարատև ճամփորդության 100 տարին . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Երևանում Հնդկաստանի դեսպանությունը խթանում է Հնդկաստան-Հայաստան հետագա փոխհարաբերությունները . . . . . . 61 «Հայ-Հնդկական բարեկամություն» ՀԿ-ի (IAF) գործունեությունը . . . . . . . . . . 72 ­

Foreword

Ող­ջ ույ­նի խո­ս ք

We, the people of India, are celebrating another historic milestone in our contemporary history i.e. 66th Republic Day of India on 26th January 2015. This year is particularly significant as the new BJP Government led by Mr. Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister, came to power in May 2014 with a clear majority in the Parliament and has completed over six months in office. Basing on two planks of governance i.e. effective governance and development, Prime Minister Modi has launched series of policy initiatives to transform the socio-economic spectrum of the country thus addressing the concerns of common Indian. In this direction, “Make in India” is one of the glaring initiatives to attract large investments aiming to convert India into a reliable destination for investments which will in turn help developing huge manufacturing hub not only in Asia but its beyond. “Swatch Bharat” (Clean India) is another campaign realizing our Father of the Nation Mahatma Gandhiji’s dream of building a clean India. Under the visionary guidance and leadership of Prime Minister Modi and the External Affairs Minister Mrs. Sushma Swaraj, India has achieved a breakthrough in the foreign policy front. Both of them have held Summit level meetings with almost all world leaders and have participated in all major multilateral gatherings within a span of six months.

­Մ ե­նք՝ Հնդ­կաս­տա­նի ժո­ղո­վո­ւ ր­դ ը, այ­ս օր, 2015 թվա­ կա­նի հո­ւ ն­վա­րի 26-ին տո­նո­ւ մ ենք պատ­մա­կան ի­րա­ դար­ձու­թ յո­ւ ն մեր ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թ յան մե­ջ՝ Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յան Օր­վա 66-րդ տա­ րին: Այս տա­րին հատ­կա­պես հատ­կան­շա­կան է, քա­նի որ նոր ԲՋԿ կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը՝ ի դե­մս մե­ծ ար­գ ո պա­ րոն վար­չա­պետ Նա­րե­նդ­րա Մո­դ ի­ի, գա­լով իշ­խա­նու­ թյան 2014 թվա­կա­նի մայի­սին և Խո­րհր­դ ա­րա­նո­ւ մ ու­նե­ նա­լով ձայ­նե­րի բա­ցար­ձակ մե­ծ ա­մաս­նու­թ յո­ւ ն, այ­ս օր բո­լո­րել է պաշ­տո­նա­վար­ման վե­ցամ­սյա­կը: ­Հ ի­մ ն­վե­լով կա­ռ ա­վար­ման եր­կու հիմ ­նա­սյու­նե­րի վրա՝ ար­դ յու­նա­վետ կա­ռ ա­վա­րո­ւ մ և զար­գ ա­ցո­ւ մ, վար­ չա­պետ Մո­դ ին ձեռ­նար­կել է մի շա­րք քա­ղա­քա­կան նա­ խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն­ներ, ո­րո­նք ուղղ­ված են երկ­րի սո­ցի­ալտն­տե­սա­կան ուղղ­վա­ծ ու­թ յան փո­խա­կե­րպ­մա­նը՝ դրա­ նով իսկ ան­դ րա­դ առ­նա­լով շար­քային հն­դ ի­կի մտա­հո­ գու­թ յո­ւ ն­նե­րին:­ Այս ա­ռ ու­մով «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ»-ն ա­մե­նա­վառ նա­խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն­նե­րից է, ո­րը կգ­րա­վ ի մեծ ներդ­րո­ւ մ ­նե­ր՝ դա­ր ձ­նե­լով Հնդկս­տա­նը վս­տա­հե­լ ի վայր նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի հա­մար, ինչն իր հեր­թ ին կն­պաս­տի լայ­նա­ծ ա­վալ ար­տադ­րա­կան հան­գ ույ­ցի ստե­ղծ­մա­նը ոչ մի­այն Ա­սի­այո­ւ մ, այլև վեր­ջի­նիս սահ­ման­նե­րից դո­ւ րս: «­Մա­քո­ւր Հնդ­կաս­տան»-ը հեր­թա­կան ար­շա­վն է, որն ի­րա­կա­նու­թյո­ւն է դա­րձ­նո­ւմ մեր Ազ­գի Հայր Մա­հաթ­մա Գան­դի­ի ե­րա­զան­քը՝ կա­ռու­ցել մա­քո­ւր Հնդ­կաս­տան: Վար­չա­պետ Մո­դի­ի և ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար

2

Many of these success stories of the new Government of India have found their place in this commemorative publication which is dedicated to the 65th anniversary of the Republic Day of India. I congratulate and thank the India-Armenia Friendship NGO and my colleagues in the Embassy for their initiative and active participation in publishing this colourful and informative compilation. I am confident that both Armenian readers and representatives of the diplomatic community in Yerevan will find this publication interesting to learn about India’s story.

I take this opportunity to wish all the readers a very Happy New Year 2015 and hope that the New Year will not only bring peace and economic prosperity to the friendly Republic of Armenia but will also further enhance IndiaArmenia bilateral cooperation.

(Dr. T.Suresh Babu) Ambassador of India Armenia

Սուշ­մա Սվա­րա­ջի տես­լա­կա­նով և ա­ռաջ­նոր­դու­թյա­մբ Հնդ­կաս­տա­նն ու­նե­ցել է մեծ ա­ռա­ջըն­թաց ար­տա­քին քա­ ղա­քա­կա­նու­թյան ո­լոր­տո­ւմ: Ըն­դա­մե­նը վեց ամս­վա ըն­ թաց­քո­ւմ նրա­նք եր­կո­ւսն էլ հան­դի­պո­ւմ­ներ են ան­ցկաց­ րել աշ­խար­հի գրե­թե բո­լոր ա­ռաջ­նո­րդ­նե­րի հետ գա­գա­ թա­ժո­ղով­նե­րի ժա­մա­նակ և մաս­նակ­ցել բո­լոր բազ­մա­ կողմ հան­դի­պո­ւմ­նե­րին պե­տու­թյո­ւն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի և կա­ռա­վա­րու­թյո­ւն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի մա­կար­դա­կով: Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյան այ­սօ­րի­նակ հա­ջո­ղու­ թյան պատ­մու­թյո­ւն­նե­րից շա­տե­րը նե­րառ­ված են Հնդ­կաս­ տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան օր­վա 65-րդ տա­րե­լի­ցին նվիր­ ված այս հրա­պա­րակ­ման մեջ: Ես շնոր­հա­վո­րո­ւմ եմ և ե­րախ­տա­գի­տու­թյո­ւնս հայտ­նո­ւմ «­Հայ-Հնդ­կա­կան բա­րե­ կա­մու­թյո­ւն» հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյա­նը և դես­ պա­նու­թյան իմ գոր­ծըն­կեր­նե­րին այս գու­նա­գեղ և բո­վան­ դա­կա­լից ժո­ղո­վա­ծո­ւի հրա­տա­րակ­ման գոր­ծո­ւմ ի­րե­նց նա­ խա­ձեռ­նու­թյան և ակ­տիվ նե­րգ­րավ­ման հա­մար: Հա­մոզ­ ված եմ, որ և հայ ըն­թեր­ցո­ղին, և Եր­ևա­նո­ւմ դի­վա­նա­գի­ տա­կան հա­մայն­քի ներ­կայա­ցու­ցիչ­նե­րին կհե­տա­քրք­րի այս հրա­տա­րա­կու­մը Հնդ­կաս­տա­նի պատ­մու­թյան մա­սին:­ Օ­գ տ­վե­լով այս հնա­րա­վո­րու­թ յու­նի­ց՝ ցան­կա­նո­ւ մ եմ շնոր­հա­վո­րել բո­լոր ըն­թ եր­ցող­նե­րի 2015թ. Ա­մա­նո­րը և հույս ու­նեմ, որ այն կբե­րի ոչ մի­այն խա­ղա­ղու­թ յո­ւն և տն­տե­սու­թ յան բար­գ ա­վա­ճո­ւ մ մեր բա­րե­կամ Հայաս­ տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յա­նը, այլ նաև կն­պաս­տի Հնդկաս­տան-Հայաս­տան երկ­կո­ղմ հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­ թյան հե­տա­գ ա ընդ­լայն­մա­նը: (Դոկ­տոր Թ. Սու­րեշ Բա­բու) ­Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի դես­պան

3

Message from President of the Republic of Armenia H.E. Mr. Serzh Sargsyan to H.E. Mr. Pranab Mukherjee, the President of India On the occasion of the 66th Republic Day of India Yerevan, 26 January 2015 Your Excellency, I warmly congratulate you and the friendly people of India on the occasion of the Republic Day, the National Day of the Republic of India.

Today we are pleased to place on record the remarkable progress and achievements of friendly country of India. Your country’s dynamic and sustainable development in all areas greatly contributes to the rise of India’s reputation in the global arena day by day.

I am convinced that the traditionally friendly relations between our countries, which are based on firm foundations of common values, goodwill, mutual trust and mutual understanding formed as a result of millennia-old ties between our peoples, will continue to expand and strengthen.

I wish Your Excellency good health, happiness and new achievements, and to the friendly people of India - continued progress and prosperity.

Please, accept, Your Excellency, the assurances of my highest consideration.

SERZH SARGSYAN

4

Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Ն.Գ. պրն. Սերժ Սարգսյանի ուղերձը Հնդկաստանի հանրապետության Նախագահ պրն. Պրանաբ Մուքհերջիին Հնդկաստանի Հանրապետության օրվա 66-րդ տարվա կապակցությամբ Ձերդ Գերազանցություն, Ջեր­մոն­րեն շնոր­հա­վո­րո­ւ մ եմ Ձեզ և բա­րե­կամ հն­դիկ ժո­ղո­վր­դին Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան ազ­գային տո­նի՝ Հան­րա­պե­տու­թյան օր­վա կա­պակ­ցու­թյա­մբ: Այ­սօր գո­հու­նա­կու­թյա­մբ ենք ար­ձա­գա­նագ­րո­ւ մ բա­րե­կամ Հնդ­կաս­տա­նի նշա­նա­կա­լի ա­ռա­ջըն­թա­ցն ու նվա­ճո­ւ մ ­ն ե­րը: Ձեր երկ­րի դի­նա­միկ և կայո­ւ ն զար­գա­ցու­մը բո­լոր բնա­գա­վառ­նե­րո­ւ մ մե­ծա­պես նպաս­տո­ւ մ է հա­մաշ­խար­հային աս­պա­ րե­զո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի օ­րե­ցօր բա­րձ­րա­ցող հե­ղի­նա­կու­թյա­նը: Հա­մոզ­ված եմ, որ մեր երկր­նե­րի մի­ջև ա­վան­դա­կան ջե­րմ հա­րա­բե­րու­թյո­ւ ն­նե­րը, ո­րո­նք հի­մն­ված են մեր ժո­ղո­վո­ւ րդ­ նե­րի հա­զա­րա­մյա պատ­մա­կան կա­պե­րի ար­դյո­ւ ն­քո­ւ մ ձևա­վոր­ված ընդ­հա­նո­ւ ր ար­ժեք­նե­րի, բա­րի կամ­քի, փո­խվս­տա­ հու­թյան և փո­խը­մբռն­ման ա­մո­ւ ր հիմ­քե­րի վրա, կշա­րու­նա­կեն ընդ­լայն­վել և ամ­րա­պնդ­վել: Մաղ­թո­ւ մ են Ձե­րդ Գե­րա­զան­ցու­թյա­նը քա­ջա­ռող­ջու­թյո­ւ ն, եր­ջան­կու­թյո­ւ ն և նո­րա­նոր հա­ջո­ղու­թյո­ւ ն­ներ, իսկ Հնդ­կաս­ տա­նի բա­րե­կամ ժո­ղո­վր­դի­ն՝ շա­րու­նա­կա­կան ա­ռա­ջըն­թաց և բա­րօ­րու­թյո­ւ ն:­ Ըն­դու­նեք խնդ­րեմ, Ձե­րդ Գե­րա­զան­ցու­թյո­ւ ն, խո­րին հար­գա­նք­նե­րիս հա­վաս­տի­քը: ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

5

INDIA – Basic Facts

ՀՆԴ­ԿԱՍ­ՏԱ­Ն՝ հիմ­նա­կան փաս­տեր

India is one of the oldest civilizations in the world with a kaleidoscopic variety and rich cultural heritage. It has achieved all-round socio-economic progress during the last 68 years of its Independence. India has become selfsufficient in agricultural production and is now one of the top industrialised countries in the world and one of the few nations to have gone into outer space to conquer nature for the benefit of the people. It covers an area of 3,287,590 sq. km (1,269,346 sq mi), extending from the snow-covered Himalayan heights to the tropical rain forests of the south. As the 7th largest country in the world,

Հնդ­կաս­տա­նն աշ­խար­հի ա­մե­նա­հին քա­ղա­քա­կր­թու­ թյո­ւն­նե­րից մե­կն է, որն ա­ռա­նձ­նա­նո­ւմ է գե­ղա­դ ի­տա­կան բազ­մա­զա­նու­թյա­մբ և հա­րո­ւստ մշա­կու­թ ային ժա­ռան­ գու­թյա­մբ: Այն հա­մա­պար­փակ սո­ցի­ալ-տն­տե­սա­կան ա­ռա­ջըն­թ աց է ապ­րել իր ան­կա­խու­թյան վեր­ջին 68 տար­վա ը­նաց­քո­ւմ: Հնդ­կաս­տա­նը դար­ձել է ինք­նա­բավ գյու­ղա­տն­տե­սա­կան ար­տադ­րան­քի ո­լոր­տո­ւմ և այժմ հան­դ ի­սա­նո­ւմ է ար­դ յու­նա­բե­րա­կան զար­գաց­ման մա­ կար­դա­կով ա­ռա­ջա­տար երկր­նե­րից մե­կն աշ­խար­հո­ւմ և այն սա­կա­վա­թ իվ երկր­նե­րից մե­կը, որը թռի­չ ք է կա­տա­ րել տի­ե­զե­րք՝ նվա­ճե­լով բնու­թյու­նը՝ ի բա­րօ­րու­թյո­ւն մարդ­կու­թյան: Հնդ­կաս­տա­նը զբա­ղեց­նո­ւմ է 3,287,590

6

India stands apart from the rest of Asia, marked off as it is by mountains and the sea, which give the country a distinct geographical entity. Bounded by the Great Himalayas in the north, it stretches southwards and at the Tropic of Cancer, tapers off into the Indian Ocean between the Bay of Bengal on the east and the Arabian Sea on the west.

Lying entirely in the northern hemisphere, the mainland extends between latitudes 8° 4’ and 37° 6’ north, longitudes 68° 7’ and 97° 25’ east and measures about 3,214 km from north to south between the extreme latitudes and about 2,933 km from east to west between the extreme longitudes. It has a land frontier of about 15,200 km. The total length of the coastline of the mainland, Lakshadweep Islands and Andaman & Nicobar Islands is 7,516.6 km.

Country Name

Republic of India or Bharat Ganаrajya (Hindi)

կի­լո­մե­տր քա­ռա­կու­սի տա­րա­ծ ք (1,269,346 քա­ռա­կու­սի մղոն)՝ տա­րած­վե­լով ձյու­նա­ծ ա­ծ կ Հի­մա­լայան բար­ձո­ւնք­ նե­րից մի­նչև հա­րա­վային ար­ևա­դար­ձային ան­տառ­նե­րը: Որ­պես յո­թ ե­րո­րդ ա­մե­նա­մեծ պե­տու­թյո­ւնն աշ­խար­հո­ւմ՝ Հնդ­կաս­տա­նն ա­ռա­նձ­նաց­ված է մնա­ցած Ա­սի­այից լեռ­ նաշ­թ ա­նե­րով և ծո­վով, ինչն էլ ա­պա­հո­վո­ւմ է երկ­րի հստակ աշ­խար­հագ­րա­կան ա­ռա­նձ­նա­հատ­կու­թյու­նը: Շր­ջա­պատ­ված լի­նե­լով Մեծ Հի­մա­լայան լեռ­նա­շղ­թ այով հյու­սի­սի­ց՝ այն տա­րած­վո­ւմ է հա­րա­վ՝ դե­պի Խեց­գետ­նի ար­ևա­դար­ձային շր­ջա­ն՝ հաս­նե­լով մի­նչև Հնդ­կա­կան օվ­ կի­ա­նոս, ուր­վա­գծ­վե­լով Բեն­գա­լ յան ծո­ցով ար­ևել ­քից և Ա­րա­բա­կան ծո­վով արև­մո­ւտ­քից: ­Տե­ղա­բա­շ խ­ված լի­նե­լով ամ­բ ող ­ջո­վ ին հյու­սի­սային կի­սա­գ ն­դ ո­ւ մ՝ ցա­մա­ք ը տա­րած­վո­ւ մ է 8 ° 4 ‘և 37 ° 6’ լայ­ նու­թ յո­ւն­նե­րի մի­ջև հյու­սի­սո­ւմ, 68 ° 7 ‘ և 97° 25’ եր­կայ­ նու­թ յո­ւ ն­նե­րի մի­ջև ար­և ել ­ք ո­ւ մ և ծայ­րա­հեղ լայ­նու­թ յո­ւ ն­ նե­ րի մի­ ջև ձգ­ վո­ ւ մ է 3,214 կմ հյու­ սի­ սից հա­ րավ, իսկ ծայ­րա­հեղ եր­կայ­նու­թ յո­ւ ն­նե­րի մի­ջև մոտ 2,933 կմ դե­ պի արև­մո­ւ տք: Այն ու­նի ցա­մա­քային սահ­ման մո­տա­վո­ րա­պես 15,200կմ եր­կայն­ք ով: Իր ջրափ­նյա եզ­րագ­ծ ի եր­կայն­ք ը Լակ­շադ­վ իպ կղ­զ ի­նե­րի, Ան­դ ա­ման և Նի­կո­ բա­րյան կղ­զ ի­նե­րի հետ մի­ա­սին կազ­մո­ւ մ է 7,516.6 կմ:

Երկ­րի ա­նու­նը

Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյո­ւ ն կամ Բհա­րատ Գանա­րա­ջյա (հնդ.)

Form of State

Secular State

Պե­տու­թյան տե­սա­կը

Type of Governance

Parliamentary democracy with a bicameral parliament

Capital

New Delhi

Խո­րհր­դա­րա­նա­կան Կա­ռա­վար­ման հա­մա­ ժո­ղո­վրդա­վա­րու­թյո­ւ ն, կար­գը երկ­պա­լա­տա­նի խորհր­դա­րան

Administrative Divisions

29 States and 7 Union Territories

Border Sates

Afghanistan and Pakistan to the north-west; China, Bhutan and Nepal to the north; Myanmar to the east; and Bangladesh to the east of West Bengal. Sri Lanka is separated from India by a narrow channel of sea, formed by Palk Strait and the Gulf of Mannar

Independence Day

15 August 1947 (From the British Colonial Rule)

Republic Day

26 January, 1950

Constitution

The Constitution of India entered into force on 26 January 1950 i.e. proclamation of the Republic.

The Constitution of India is the basic source for the legal system in the Country

աշ­խար­հիկ պե­տու­թյո­ւ ն

Մայ­րա­քա­ղաք

Նյու Դե­լի

Վար­չա­կան ստո­րա­ բա­ժա­նո­ւ մ ­ն եր

29 նա­հա­նգ, 7 մի­ու­թե­նա­կան տա­րա­ծք

Աֆ­ղա­նս­տան և Պա­կիս­տան հյու­սիս-արև­մո­ւ տ­քից; Չի­նաս­ տան, Բու­թան և Նե­պալ հյու­ սի­սից; Մյան­մա­րը ար­ևել­քից Սահ­մա­նա­կից պե­տու­ և Բա­նգ­լա­դե­շը Արևմ­տյան թյո­ւ ն­նե­ր Բեն­գա­լի ար­ևե­լ յան կող­մից: Շրի Լան­կան ա­ռա­նձ­նաց­ված է Հնդ­կաս­տա­նից նեղ ծո­վային նե­ղու­ցով, Պալ­կի նե­ղու­ցով և Ման­նա­րի ծո­ցով

Ան­կա­խու­թյան օ­րը

Օ­գոս­տո­սի 15, 1947թ. (Բ­րի­տա­ նի­այի գա­ղու­թային գե­րա­կայու­ թյու­նից)

Հան­րա­պե­տու­թյան օ­րը

Հո­ւ ն­վա­րի 26, 1950

7

Country Name

Republic of India or Bharat Ganrajya (Hindi)

Head of State

President of India is the Head of the State

Executive Branch

Prime Minister, an elected Member of the Parliament, is the Head of the Executive branch of the Government and leads the Government with the support of the Council of Ministers

Legislative Branch

The Indian Legislature comprises of the Lok Sabha (House of the People) and the Rajya Sabha (Council of States) forming both the Houses of the Parliament

Judicial Branch

The Supreme Court of India is the apex body of the Indian legal system followed by other High Courts and subordinate Courts

Population

India’s population, as on 1 March 2011 (last census) stood at 1,210,193,422 (623.7 million males and 586.4 million females)

Population Growth Rate

Life Expectancy Rate

Sex Ratio

Սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը

Պե­տու­թյան ղե­կա­ վա­րը

Հնդ­կաս­տա­նի նա­խա­գա­հը պե­ տու­թյան ղե­կա­վա­րն է

Գոր­ծա­դիր ճյու­ղը

Վար­չա­պե­տը՝ խո­րհր­դա­րա­նի ընտր­ված ան­դա­մը, Կա­ռա­ վա­րու­թյան գոր­ծա­դիր իշ­խա­ նու­թյան ղե­կա­վա­րն է և ղե­կա­ վա­րո­ւ մ է Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը Նա­խա­րար­նե­րի խո­րհր­դի օգ­ նու­թյա­մբ

Օ­րե­նսդ­րա­կան ճյու­ղը

Հնդ­կաս­տա­նի օ­րե­նսդ­րա­կան ճյու­ղը կա­զմ­ված է Լոկ Սաբ­հայից (Ժո­ղո­վր­դի պա­լա­տից) և Ռա­ջյա Սաբ­հայից (Նա­հա­նգ­նե­րի խո­ րհր­դից)՝ ձևա­վո­րե­լով խորհր­դա­ րա­նի եր­կու պա­լատ­նե­րը

Դա­տա­կան ճյու­ղը

Գե­րա­գույն դա­տա­րա­նը Հնդկաս­տա­նի ի­րա­վա­կան հա­ մա­կար­գի գլ­խա­վոր մար­մի­նն է, ո­րին հա­ջոր­դո­ւ մ են այլ բա­րձր դա­տա­րան­նե­րը և են­թա­կա դա­ տա­րան­նե­րը

Բ­նակ­չու­թյու­նը

Հնդ­կաս­տա­նի բնակ­չու­թյու­նը, 2011թ. մար­տի 1-ի դրու­թյա­մբ, (վեր­ջին մար­դա­հա­մար) կազ­մել է 1,210,193,422 (623.7 մլն տղա­ մար­դիկ և 586.4 մլն կա­նայք)

Բ­նակ­չու­թյո­ւ ն ա­ճը

Մի­ջին տա­րե­կան էքս­պո­նեն­ տալ ա­ճը կազ­մո­ւ մ է 1.64% 2001-2011 թվա­կան­նե­րի ըն­ թաց­քո­ւ մ

Կյան­քի մի­ջին տևո­ղու­թյու­նը

65.8 տ. (տ­ղա­մար­դիկ); 68.1 տ. (կա­նայք) 2006-2011ըն­թաց­քո­ւ մ

65.8 years (Males); 68.1 years (Females) during 2006-2011 940 females per 1000 males Indian

Religions

Hindus constituted the majority with 80.5%, Muslims the second largest with 13.4% followed by Christians, Sikhs, Buddhists, Jains and many others

Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­ թյո­ւ ն կամ Բհա­րատ Գան­րա­ ջյա (հնդ.) Հնդ­կաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րու­ թյու­նը ու­ժի մեջ է մտել 1950թ. Հո­ւ ն­վա­րի 26-ին: Հնդ­կաս­տա­ նի սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը երկ­րի ի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գի հիմ­ նա­կան աղ­բյո­ւ րն է

The average annual exponential growth rate stands at 1.64 per cent during 2001-2011

Nationality

8

Երկ­րի ա­նու­նը

Սե­ռի հա­րա­բե­րակ­ցու­ 940 կին/ 1000 տղա­մա­րդ թյու­նը Ազ­գու­թյու­նը

Հն­դիկ­ներ

Կ­րո­նը

Հին­դու­նե­րը կազ­մո­ւ մ են մե­ծա­ մաս­նու­թյո­ւ ն՝ 80.5%, մահ­մե­դա­ կան­նե­րը երկ­րո­րդ տե­ղո­ւ մ են 13,4%-ով, ո­րո­նց հա­ջոր­դո­ւ մ են քրիս­տո­նյա­նե­րը, սիկ­հե­րը, բո­ւ դ­ դայա­կան­նե­րը, ջայ­նի­ստ­նե­րը և շատ ու­րիշ­նե­ր

Country Name

Republic of India or Bharat Ganrajya (Hindi)

Երկ­րի ա­նու­նը

Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­ թյո­ւ ն կամ Բհա­րատ Գան­րա­ ջյա (հնդ.)

Languages

There are 22 different languages that are recognized by the Constitution of India as official languages. Hindi and English are the two languages which are widely used for official work. Article 343(3) empowered Parliament to provide by law for continued use of English for official purposes.

Լե­զու­նե­րը

Կան 22 տար­բեր լե­զու­ներ, ո­րո­նք ճա­նաչ­ված են Հնդ­կաս­ տա­նի Սահ­մա­նադ­րու­թյա­մբ որ­ պես պաշ­տո­նա­կան լե­զու­ներ: Հին­դին և ան­գլե­րե­նը այն եր­կու լե­զու­նե­րն են, ո­րո­նք լայ­նո­րեն օգ­տա­գո­րծ­վո­ւ մ են պաշ­տո­նա­ կան աշ­խա­տան­քո­ւ մ: Թիվ 343 (3) հոդ­վա­ծով Խո­րհր­դա­րա­նը լի­ա­զո­րեց և օ­րեն­քով սահ­մա­ նեց, որ ան­գլե­րե­նը շա­րու­նակ­ վի օգ­տա­գո­րծ­վել պաշ­տո­նա­ կան նպա­տակ­նե­րով

Literacy

Literacy rate stands at 74.04 per cent, 82.14% for males and 65.46% for females

Գ­րա­գի­տու­թյան մա­ կար­դա­կը

Գ­րա­գի­տու­թյան մա­կար­դա­կը կազ­մո­ւ մ է 74,04%, 82,14%-ը տղա­մար­դիկ և 65,46%-ը կա­ նայք

­

9

National Flag The National Flag is a horizontal tricolor of deep saffron (kesaria) at the top, white in the middle and dark green at the bottom in equal proportion. In the centre of the white band is a navy-blue wheel which represents the chakra.

The top saffron colour indicates the strength and courage of the country. The white middle band indicates Peace and Truth with Dharma Chakra (wheel of justice) with 24 spokes. The green shows the fertility, growth and auspiciousness of the land.

The design of the National Flag was adopted by the Constituent Assembly of India on 22 July 1947.

State Emblem The state emblem is an adaptation from the Sarnath Lion Capital of Ashoka. In the original, there are four lions, standing back to back, mounted on an abacus with a frieze carrying sculptures in high relief of an elephant, a galloping horse, a bull and a lion separated by intervening wheels over a bell-shaped lotus. Carved out of a single block of polished sandstone, the Capital is crowned by the Wheel of Justice (Dharma Chakra).

10

Ազ­գ ային դրո­շը ­Ա զ­գ ային դրո­շ ը հո­րի­զո­նա­կան ե­ռ ա­գ ույն է, ո­րը վերևո­ւ մ շաֆ­րա­նա­գ ույն է (Կե­սա­րի­ա), մեջ­տե­ղո­ւ մ՝ սպի­տակ և նե­րք­և ի հատ­վա­ծ ո­ւ մ՝ հա­մա­մաս­նո­րեն մո­ւ գ կա­նաչ: Սպի­տակ ժա­պա­վե­նի կե­նտ­րո­նո­ւ մ մուգ կապույտ մի անիվ է, որը խորհրդանշում է չակրան: ­Վ եր­և ի շաֆ­րա­նի գույ­նը մատ­նան­շո­ւ մ է երկ­րի ուժն ու ա­րի­ու­թ յու­նը: Մեջ­տե­ղ ի սպի­տակ ժա­պա­վե­նը մատ­ նան­շո­ւ մ է Խա­ղա­ղու­թ յան և Ճշ­մար­տու­թ յան Դհար­մա Չակ­րան (ար­դ ա­րու­թ յան ա­նիվ) 24 շյու­ղով: Կա­նաչ գույ­ նը խո­րհր­դ ան­շո­ւ մ է պտ­ղա­բե­րու­թ յու­նը, ա­ճը և երկ­րի բա­րեն­պաս­տու­թ յու­նը: Ազ­գ ային դրո­շ ի նա­խա­գ ի­ծ ն ըն­դ ո­ւ ն­վել է 1947թ. հու­ լի­սի 22-ին Հնդ­կաս­տա­նի Պատ­գ ա­մա­վո­րա­կան Ժո­ղո­ վի կող­մից:

­Պե­տա­կան զի­նան­շա­ն ­Պե­տա­կան զի­նան­շա­նը հանդիսանում է Աշոկա կայսեր մայրաքաղաք Սարնաթ Լայոնի նմանակը: Բնօ­րի­նա­կո­ւ մ չորս ա­ռ յո­ւ ծ կա­ն գ­նած են մեջք մեջքի՝ բա­ր ձ­րաց­ված խճան­կար­նե­րով սա­լ իկ­նե­րի վրա, որոնց վրա պատկերված է փիղ, քառատրոփ ձի, ցուլ և առ­ յուծ՝ առանձնացված զանգակակերպ լոտոսի վրա տեղակայված անիվներով: Փորագրված ավազաքարի փայլեցված մի ամբողջական կտորից՝ սյան խոյակը զարդարված է Արդա­ րության Անիվով (Դհարմա Չակրա)։

Independence Day The Independence Day of India, which is celebrated religiously throughout the Country on the 15th of August every year, holds tremendous ground in the list of national days, since it reminds every Indian about the dawn of a new beginning, the beginning of an era of deliverance from the clutches of British colonialism of more than 200 years. It was on the fateful morning of 15th August 1947 that India was declared independent from British colonialism, and the reins of control were handed over to the leaders of the Country. India’s achievement of independence was a tryst with destiny, as the struggle for freedom was a long and tiresome one, witnessing the sacrifices of many freedom fighters, who laid down their lives on the line.

Republic Day India became a Republic when the Constitution of the Country came into force on 26th January 1950. The Indian Constitution, which was adopted by the Constituent Assembly after considerable discussions represented the framework of the Government of the Country. Since then, 26th January has been recognized and celebrated as India’s Republic Day is decreed a national holiday.

The 2nd of October is dedicated to Mohandas Karamchand Gandhi, the Father of the Nation, when the whole nation celebrates his birthday. This day serves to remind all Indians of the sacrifices this apostle of peace gave, to

Ան­կա­խու­թ յան օ­րը­ Հնդ­կաս­տա­նի ան­կա­խու­թ յան օ­րը, ո­րը յու­րա­քան­ չ յո­ւ ր տար­վա Օ­գ ոս­տո­սի 15-ին սր­բ ո­րեն տոն­վո­ւ մ է ամ­ բո­ղ ջ երկ­րո­ւ մ, մեծ դեր ու­նի ազ­գ ային օ­րե­րի շար­ք ո­ւ մ, քա­նի որ հի­շեց­նո­ւ մ է յու­րա­քան­չ յո­ւ ր հն­դ ի­կի մի նոր սկզ ­բի ար­շա­լույ­սի մա­սին, մի նոր սկզ ­բի՝ ա­զա­տա­ գրված ա­վե­լ ի քան 200 տար­վա Բրի­տա­նա­կան գա­ղու­ թա­տի­րու­թ յան ճան­կե­րի­ց։ 1947թ. օ­գ ոս­տո­սի 15-ի ճա­ կա­տագ­րա­կան ա­ռ ա­վո­տյան էր, երբ Հնդ­կաս­տա­նը Բրի­տա­նա­կան գա­ղու­թ ա­տի­րու­թ յու­նից ան­կախ հռ­չակ­ վեց, և կա­ռ ա­վա­րա­կան լծակ­նե­րը փո­խա­ն ց­վե­ցին երկ­ րի ա­ռ աջ­նո­րդ­նե­րի­ն։ Հնդ­կաս­տա­նի ան­կա­խու­թյան հռչա­կու­մը ճա­կա­տագ­րա­կան էր, քա­նի որ ա­զա­տու­թյան պայ­քա­րը եր­կար էր և հոգ­նե­ցու­ցիչ, ին­չի մա­սին վկայում են ա­զա­տու­թյան հա­մար պայ­քա­րող­նե­րի բազ­մա­թիվ զո­ հա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րը՝ վտան­գե­լով ի­րե­նց կյան­քը։

Հան­րա­պե­տու­թ յան օ­րը Հնդ­կաս­տա­նը Հան­րա­պե­տու­թ յո­ւ ն հռ­չակ­վեց 1950թ. հո­ւ ն­վա­րի 26-ին երկ­րի Սահ­մա­նադ­րու­թ յան ու­ ժի մեջ մտ­նե­լո­ւ ն պե­ս։ Հնդ­կաս­տա­նի սահ­մա­նադ­րու­ թյու­նը, ո­րը եր­կար քն­նար­կո­ւ մ­նե­րից հե­տո ըն­դ ո­ւ ն­վեց Պատ­գ ա­մա­վո­րա­կան Ժո­ղո­վ ի կող­մից, ներ­կայաց­նո­ւ մ է երկ­րի կա­ռ ա­վա­րա­կան հա­մա­կար­գ ը։ Այս­պի­սով, հո­ւ ն­ վա­րի 26-ը հռ­չակ­վել և տոն­վո­ւ մ է մեծ ե­ռ ան­դ ով` որ­պես Հն­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յան օր, ինչ­պես նաև հայ­ տա­րար­վել է ազ­գ ային տո­ն։ Հոկ­տեմ­բե­րի 2-ը նվիր­ված է Մո­հան­դ աս Կա­րամ­ չանդ Գան­դ ի­ի­ն՝ Ազ­գ ի հո­րը, երբ ամ­բ ո­ղ ջ ազ­գ ը տո­նո­ւ մ է նրա ծնն­դ յան օ­րը։ Այս օ­րը հի­շեց­նո­ւմ է բո­լոր հն­դ իկ­

11

նե­րին, թե ինչ­պի­սի զո­հե­րի է գնա­ցել խա­ղա­ղու­թ յան այս ա­ռ ա­ք յա­լ ը՝ հա­նո­ւ ն երկ­րի ան­կա­խու­թ յան ձե­ռ ք­բեր­ մա­ն։ Բրի­տա­նա­կան գա­ղու­թ ա­տի­րու­թ յա­ն դեմ նրա ոչ բռ­նի դի­մադ­րու­թ յան գա­ղա­փար­նե­րը ո­գ ե­շն­չել են հե­ տա­գ ա սե­րո­ւ նդ­նե­րին եղ­բայ­րա­կան կյա­նք վա­րել խա­ ղա­ղա­սեր երկ­րո­ւ մ։

bestow upon the country the gift of Independence. His ideas of non-violent resistance to the British colonial rule have never failed to inspire later generations to live a life of brotherhood in a peace loving country.

100 years of Mahatma Gandhiji’s return TO INDIA On 9 January, 1915 Gandhiji returned to India to change her destiny.

On 14-15 August, 1947, Indian Independence Act was enacted by the British and India became Independent.

On 30 January, 1948 a person named Narhuram Godse fired bullets at the Mahatma who breathed last at 5.17 pm at Birla House in New Delhi.

12

Մա­հաթ­մ ա Գան­դ ի­ի ՀՆԴԿԱՍՏԱՆ վե­րա­դար­ձի հա­րյու­րա­մ յա­կը 1915 թ. hո­ւն­վա­րի 9-ին Գան­դին վե­րա­դար­ձավ Հնդ­ կաս­տա­ն՝ փո­խե­լու նրա ճա­կա­տա­գի­րը­։ 1947թ. o­գոս­տո­սի 14-15-ին Բրի­տա­նի­այի կող­մից ըն­դո­ւն­վեց Հնդ­կաս­տա­նի ան­կա­խու­թյան ակ­տը և վեր­ ջի­նս ան­կա­խա­ցա­վ։ 1948 թ. հո­ւ ն­վա­րի 30-ին ոմն Նար­հու­րամ Գոդ­սեն գն­դ ա­կա­հա­րեց Մա­հաթ­մային, ով մա­հա­ցավ ժա­մը 5:17-ին Նյու Դե­լ ի­ի Բիր­լա Հաու­սո­ւ մ։ • ­Գ ան­դ ին ապ­րեց իր կյան­ք ը՝ փոր­ձե­լով ո­գ ե­շն­չել հնդիկ­նե­րի­ն՝ պայ­քա­րե­լու սո­ցի­ա­լա­կան և տն­տե­սա­ կան ճգ­նա­ժ ա­մի դե­մ • ­Շատ ճա­նա­պար­հոր­դ ե­լով և խո­սե­լով ի­րե­ն ց լե­զու­նե­ րով` Գան­դ ին վե­րա­ծ եց իր փո­փո­խու­թ յու­նը զա­ն գ­ վա­ծ ային շա­ր ժ­մա­ն

• Gandhiji lived his life to empower Indians to fight social and economic exclusion.

• Travelling extensively, speaking their language, Gandhiji converted his change into a mass movement.

• Gandhiji revolutionized gram-udyog (rural employment) to create a million opportunities.

• Skill every person on India… and change their lives, as Gandhiji did.

• Every step of Gandhiji was to make Adarsh (exemplary) Villages for a self sufficient nation.

• Gandhiji did not merely preach cleanliness, he practiced it himself.

• He became the change he wanted to see.

• Changing perceptions about India and transforming every aspect of Indian life, by changing the course of a nation, Gandhiji became the change himself. Today, even after 100 years of his return from South Africa, Gandhiji remains as a source of inspiration for generations to come.

• ­Գ ան­դ ին հե­ղա­շ ր­ջո­ւ մ ի­րա­կա­նաց­րեց գյու­ղա­կան հա­մայնք­նե­րի զբաղ­վա­ծ ու­թ յան մի­ջո­ցո­վ՝ ստեղ­ծ ե­ լով հա­զա­րա­վոր հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­նե­ր • Կր­թ ո­ւ մ էր յու­րա­քան­չ յո­ւ ր հն­դ ի­կի և փո­խո­ւ մ նրա­ն ց կյան­ք ը • ­Գ ան­դ ի­ի յու­րա­քան­չ յո­ւ ր քայլ ուղղ­ված էր Ա­դ ա­րշ (օ­րի­նա­կե­լ ի) գյու­ղե­րը օ­րի­նա­կե­լ ի դա­ր ձ­նե­լո­ւ ն և ինք­նա­բավ ազգ ու­նե­նա­լո­ւ ն • ­Գ ան­դ ին պար­զա­պես չէր քա­րո­զո­ւ մ մաք­րու­թ յո­ւ ն, այլ նա ինքն էր այն կի­րա­ռ ո­ւմ • ­Նա հե­ն ց ին­ք ը դար­ձավ այն փո­փո­խու­թ յու­նը, որն ու­զո­ւ մ էր տես­նե­լ • ­Փո­խե­լով Հնդ­կաս­տա­նի մա­սին պատ­կե­րա­ցո­ւ մ ­նե­րը և հնդ­կա­կան կյան­ք ի յու­րա­քան­չ յո­ւ ր ո­լո­րտ՝ Գան­դ ին հե­ն ց ին­ք ը դար­ձավ այդ փո­փո­խու­թ յու­նը։ Այ­ս օր, ան­գ ամ Աֆ­րի­կայից նրա վե­րա­դ ար­ձից հա­րյո­ւ ր տա­ րի ան­ց, Գան­դ ին ո­գ ե­շնչ­ման աղ­բյո­ւ ր է հան­դ ի­սա­ նո­ւ մ գա­լ իք սե­րո­ւ նդ­նե­րի հա­մա­ր։

«­Լի­նե­նք այն փո­փո­խու­թյու­նը, ո­րը ցան­կա­նո­ւմ ենք տես­նել»

Let’s be the change we want to see.

13

President Pranab Mukherjee

­Նա­խա­գահ Պրա­նաբ Մո­ւք­հեր­ջի­

Leadership The 13 th President of India Mr. Pranab Mukherjee was born in the small village of Mirati in Birbhum District of West Bengal in the family of freedom fighters on 11, December 1935. He assumed the office on July 25, 2012, crowning a political career of over five decades of exemplary service to the nation in Government as well as Parliament. Mr. Mukherjee is a man of unparalleled experience in governance with the rare distinction of having served at different times as Foreign, Defence, Commerce and Finance Minister. He was elected to the Upper House of the Parliament (Rajya Sabha) five times from 1969 and twice to the Lower House of the Parliament (Lok Sabha) from 2004. He was a member of the Indian National Congress’s Working Committee, the highest policy making body, for a period of 23 years.

A powerful orator and scholar, Shri Mukherjee’s intellectual and political prowess as well as remarkable knowledge of international relations, financial affairs and parliamentary process are widely admired. He has been acclaimed for his role as a consensus builder on difficult national issues through his ability to forge unity amongst the diverse political parties that form part of India’s vibrant multi-party democracy.

14

ՂԵԿԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի 13-րդ Նա­խ ա­գ ահ Պրա­ն աբ Մո­ւ ք­ հեր­ջ ին ծն­վ ել է 1935 թ. դեկ­տ եմ­բ ե­րի 11-ին Արևմ­տ յան Բեն ­գ ա­լ ի Բի­ր բ ­հ ո­ւ մ շր­ջ ա­ն ի Մի­ր ա­տ ի գյու ­ղ ո­ւ մ խա­ղ ա­ ղու ­թ յան հա­մ ար պայ ­ք ա­ր ող­ն ե ­ր ի ըն­տ ա­ն ի­ք ո­ւ մ։ Նա իր պաշ­տ ո­ն ը ստա­ն ձ­ն եց 2012 թ. հու­լ ի­ս ի 25-ին՝ հա­ջ ո­ղ ու­ թյա­մ բ պսա­կ ե ­լ ով հա­ն ո­ւ ն իր ազ­գ ի 5 տաս­ն ա­մ յակ շա­ րու­ն ակ վա­ր ած օ­րի­ն ա­կե­լ ի քա­ղ ա­ք ա­կ ան գոր­ծ ու­նե­ո ւ­ թյու­ն ը Կա­ռ ա­վա­ր ու­թ յու­ն ո­ւ մ և Խո­ր հր­դ ա­ր ա­ն ո­ւ մ։ Պրն. Մո­ւ ք­հեր­ջ ին կա­ռ ա­վար­մ ան ո­լ որ­տ ո­ւ մ ան­զ ու­գ ա­կ ան փո­ր ձ ու ­ն ե ­ց ող մա­րդ է, ով տար­բ եր ժա­մ ա­ն ակ­նե ­ր ո­ւ մ ծա­ռ այել է որ­պ ես Ար­տ ա­ք ին, Պա­շ տ­պ ա­ն ու­թ յան, Առևտ­ր ի և Ֆի­ն ա­ն ս­ն ե ­ր ի նա­խ ա­ր ա­ր։ 1969 թ-ից սկ­ս ած նա 5 ան ­գ ամ ընտր­վ ել է Խո­ր հր­դ ա­ր ա­ն ի Վե ­ր ին պա­ լատ, 2004 թ.-ից էլ եր­կ ու ան­գ ամ ընտր­վ ել է Խո­ր հր­դ ա­ րա­ն ի Ստո­ր ին պա­լ ատ: Ե­ղել է Հնդ ­կ ա­կ ան ազ­գ ային կո­ն գ­ր ե­ս ի աշ­խ ա­տ ան­ք ային կո­մ ի­տ ե­ի ան­դ ամ, ո­րը 23 տա­րի շա­ր ու­ն ակ հա­մ ար­վ ո­ւ մ էր օ­ր ե­ն ք ըն­դ ու­ն ող ա­մ ե­ նա­վ ե­ր ին ա­տ յա­ն ը։ Լի­նե­լով հզոր հռե­տոր և գիտ­նա­կա­ն՝ հի­աց­մո­ւնք են ա­ռա­ջաց­նո­ւմ պրն. Մո­ւք­հեր­ջի­ի ին­տե­լեկ­տո­ւալ և քա­ղա­ քա­կան խի­զա­խու­թյու­նը, ինչ­պես նաև մի­ջազ­գային հա­ րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի, ֆի­նան­սա­կան գոր­ծա­րք­նե­րի և խո­ րհր­դա­րա­նա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րին տի­րա­պե­տե­լու հան­ գա­ ման­ քը։ Նա իր այդ դե­ րի հա­ մար և հնդ­ կա­ կան ժո­ ղովրդա­վա­րու­թյան բազ­մա­զան քա­ղա­քա­կան կու­սակ­ ցու­թյո­ւն­նե­րի մի­ջև մի­աս­նու­թյո­ւն ստեղ­ծե­լու ու­նա­կու­ թյամբ հայ­տա­րար­վել էր որ­պես ազ­գային բա­րդ խն­դիր­ նե­րի վե­րա­բե­րյալ հա­մա­ձայ­նու­թյո­ւն կեր­տո­ղ։

Prime Minister Narendra Modi with new vision, new vigour

Dynamic, dedicated and determined, Narendra Modi arrives as a ray of hope in the lives of a billion Indians. His laser focus on development and his proven ability to deliver results have made him one of India’s most popular leaders. His promise is to build a nation that is strong, prosperous and inclusive, where each and every Indian can realize their hopes and aspirations.

Narendra Modi made his mark on both the Indian and global stage as the Chief Minister of the western State of Gujarat in India for a record four terms. There, he brought about a paradigm shift in people’s lives by delivering pro-citizen good governance, where the state served its people humbly and honestly. He transformed Gujarat, which was reeling from the aftereffects of a devastating earthquake, into a growth engine that made a strong contribution to India’s development.

Always leading from the front and working towards allround development, Modi built layers of infrastructure across the state, just as he restructured and simplified the bureaucracy of government to make it work efficiently, honestly and humanely. Under his leadership the Gujarat government won over 300 awards at the domestic and international level including those from bodies such as the UN. Narendra Modi has achieved all this thanks to hard work and the values instilled in his childhood. Born on 17 September 1950 in a small town in Gujarat, he grew up in a loving but poor family ‘without a spare rupee’. The initial hardships of life not only taught the value of hard work but also revealed to him the avoidable sufferings of the common people. That is why as chief minister, he lived his life by the principle of ‘Antyodaya’, of serving the last person in the queue. From a very young age he immersed himself in service to the nation, working with patriotic organizations.

He is a ‘people’s leader’, dedicated to improving their well-being. Nothing is more pleasing to Modi than being

­ Վար­չա­պետ Նա­րե­նդ­րա Մո­դ ի՝ նոր տես­լա­կան, նոր ե­ռ ա­նդ ­Դ ի­ն ա­մ իկ, նվիր­վ ած և վճ­ռ ա­կ ան Նա­ր ե­ն դ ­ր ա Մո­ դին լույ­ս ի մի շող էր մի­լ ի­ո­ն ա­վ որ հն­դ իկ­ն ե ­ր ի կյան­ քո­ւ մ։ Նրա զար­գ աց­մ ան վրա կե­ն տ­ր ո­ն ա ­ց ու ­մ ը և ար­ դյո­ւ նք­ն ե­ր ի հաս­ն ե­լ ու ու­ն ա­կ ու­թ յու­ն ը դա­ր ձ­ր ել են նրան Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի ա­մ ե­ն ա­հ այտ­ն ի ա­ռ աջ­ն ո­ր դ­ն ե­ րից մե­կ ը։ Նրա խոս­տ ո­ւմն էր ստեղ­ծ ել հզոր և ծաղ­ կո­ւ ն մի ազգ, որ­տ եղ յու ­ր ա­ք ան­չ յո­ւ ր հն­դ իկ հնա­ր ա­ վո­ր ու­թ յո­ւ ն կու­ն ե­ն ա ի­ր ա­կ ա­ն աց­ն ե­լ ու իր հույ­ս ե­ր ն ու ձգ­տ ո­ւ մ ­ն ե­ր ը: ­Նա­րե­նդ­րա Մո­դ ին իր հետ­ք ը թո­ղեց հնդ­կա­կան և հա­մաշ­խար­հային բե­մո­ւ մ՝ 4 ան­գ ամ լի­նե­լով Հնդ­կաս­ տա­նո­ւ մ Գու­ջա­րատ արևմ­տյան նա­հան­գ ի գլ ­խա­վոր նա­խա­րա­ր։ Նա, օ­րի­նա­կե­լ ի քա­ղա­քա­կա­նու­թ յո­ւ ն վա­ րե­լով, մա­րդ­կա­ն ց կյան­ք ո­ւ մ շր­ջա­դ ար­ձային փո­փո­խու­ թյո­ւ ն­ներ կա­տա­րեց, որ­տեղ կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը հա­մես­ տո­րեն և ազն­վո­րեն ծա­ռ այո­ւ մ էր իր ժո­ղո­վ ր­դ ի­ն։ Նա վե­րա­փո­խեց Գու­ջա­րա­տը, ո­րը նոր էր վե­րա­կա­ն գն­վո­ւ մ սար­սա­փե­լ ի երկ­րա­շար­ժ ի հետ­և ա­նք­նե­րի­ց՝ վե­րա­ծ ե­լով այն հզոր մի շար­ժ ի­չ ի, ո­րը մեծ նե­րդ­րո­ւ մ ու­նե­ցավ Հնդկաս­տա­նի զար­գ աց­ման մե­ջ։ ­Ը­նդ­մի­շտ ա­ռ աջ­նոր­դ ե­լով և աշ­խա­տե­լով զար­գ աց­ ման ուղ­ղու­թ յա­մբ՝ Մո­դ ին երկ­րո­ւ մ են­թ ա­կա­ռ ո­ւ ց­ված­ք ի շեր­տեր կա­ռ ու­ցեց, ինչ­պես նաև վե­րա­կազ­մա­վո­րեց և պար­զեց­րեց կա­ռ ա­վա­րու­թ յան բյու­րոկ­րա­տի­ա­ն՝ դա­ր ձ­ նե­լով այն ա­վե­լ ի ար­դ յու­նա­վետ, ազ­նիվ և մար­դ ա­սի­րա­ կա­ն։ Նրա կա­ռ ա­վա­րու­թ յան օ­րոք Գու­ջա­րա­տի կա­ռ ա­ վա­րու­թ յու­նը շա­հեց մոտ 300 մի­ջազ­գ ային և ազ­գ ային մր­ցա­նա­կ՝ նե­րա­ռ յալ այն­պի­սի մար­մին­նե­րից ինչ­պի­սիք են ՄԱԿ-ը։ ­Նա­ր ե­ն դ ­ր ա Մո­դ ին հա­ս ել է այս ա­մ ե­ն ին շնոր­հիվ քրտ­ն ա­ջ ան աշ ­խ ա­տ ան­ք ի և ման­կ ո­ւ ց նրա մեջ սեր­մ ա­ նած ար ­ժ եք­ն ե ­ր ի։ Ծն­վ ել է 1950թ. սեպ­տ եմ­բ ե ­ր ի 17-ին Գու­ջ ա­ր ա­տ ի մի փո­ք ր քա­ղ ա­ք ո­ւ մ, մե­ծ ա ­ց ել սի­ր ով լի, բայց աղ ­ք ատ ըն­տ ա­ն ի­ք ո­ւ մ ա­ռ ա­ն ց մի ռու ­պ ի­ի։ Կյան­ք ի սկզբ­ն ա­կ ան դժ­վա­ր ու­թ յո­ւ ն­նե­րը նրան սո­վ ո­ր եց­ր ե­ց ին ոչ մի­ա յն գնա­հ ա­տ ել քրտ­ն ա­ջ ան աշ­խ ա­տ ան­ք ը, այլ նաև բա­ց ա­հ այ­տ ե­ց ին սո­վ ո­ր ա­կ ան մա­րդ­կ ա­ն ց տա­ռ ա­ պա­ն ք­ն ե ­ր ը։ Ա ­հ ա թե ին­չ ու, լի­ն ե ­լ ով գլ ­խ ա­վ որ նա­խ ա­ րար, նա ապ­ր ո­ւ մ էր իր կյան­ք ը «Ա­ն տյո­դ այա» սկզբուն­ քով, այ­ս ի­ն քն ծա­ռ այել հեր­թ ո­ւ մ գտն­վ ող վեր­ջ ին մար­ դո­ւն։ Շատ վաղ տա­րի­ք ից նա սկ­ս եց ծա­ռ այել իր ազ­ գի­ն՝ աշ­խ ա­տ ե­լ ով հայ­ր ե­ն ա­ս ի­ր ա­կ ան կազ­մ ա­կեր­պ ու­ թյո­ւ ն­ն ե ­ր ի հե ­տ։ ­Նա «­մա­րդ­կա­ն ց ա­ռ աջ­նո­րդ» է՝ նվիր­ված նրա­ն ց բա­ րե­կե­ցու­թ յան բա­րե­լավ­մա­նը։ Ո­չ ի­նչ այդ­քան հա­ճույք չի պատ­ճա­ռ ո­ւ մ Մո­դ ի­ին, որ­քան հա­սա­րակ մա­րդ­կա­ն ց մի­ ջև գտն­վե­լ ը, նրա­ն ց հետ ու­րա­խու­թ յու­նը կի­սե­լ ը և նրա­ նց վշ­տե­րն ա­մո­քե­լ ը։ Նա հայտ­նի է որ­պես Հնդ­կաս­տա­նի տեխ­նի­կա­պես ա­մե­նա­խե­լա­ցի ա­ռ աջ­նո­րդ, ով օգ­տա­գ որ­ծ ո­ւ մ է հա­մա­ ցան­ցը և սո­ցի­ալ­ ա­կան կայ­քե­րը՝ մա­րդ­կա­ն ց հետ կապ հաս­տա­տե­լու և նրա­ն ց կյան­քե­րը փո­փո­խե­լու հա­մա­ր։ Նա շատ ակ­տիվ է սո­ցի­ա­լա­կան կայ­քե­րո­ւ մ, ինչ­պի­սիք են՝ Ֆեյս­բ ու­ք ը, Թվի­թ ե­րը, Գո­ւ գլ+ և այլն։

15

among ordinary people, sharing their joys and alleviating their sorrows. His powerful, personal ‘connect’ on the ground is complemented by a strong presence online where he is known as India’s most techno-savvy leader, using the web to reach people and bring about change in their lives. He is very active on social media, including Facebook, Twitter, Google+ and other forums.

Beyond politics, Narendra Modi enjoys writing and is the author of several books, including poetry. His day always begins with yoga, which centers him and instills a sense of calm in an otherwise fast-paced routine.

This is the man, an embodiment of courage, compassion and conviction, on which the nation has bestowed its mandate in May 2014, hoping that he will rejuvenate India and make it a bright beacon to the world.

­ External Affairs Minister Mrs. Sushma Swaraj

Born on 14 February 1952 in Ambala, Haryana, Mrs. Sushma Swaraj has been elected seven times as a Member of Parliament and three times as a Member of the Legislative Assembly. She is an Advocate by profession and educated at S.D.College, Ambala Cantt (Haryana) and Department of Laws, Punjab University, Chandigarh.

Mrs Sushma Swaraj began her political career with the Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad (ABVP), the student wing of the ruling Bharatiya Janata Party (BJP) in the 1970s. At the age of 25, she was elected as member of the Haryana State Legislative Assembly and served as a Minister with seven portfolios in Haryana Government in 1977 and held several other positions there till 1990.

In April 1990, she was first elected as a Member of the Rajya Sabha (the Upper House of the Indian Parliament); served as the Union Cabinet Minister for Information and Broadcasting; re-elected to Lok Sabha (Lower House) from Delhi; again served as the Cabinet Minister for Information and Broadcasting with additional charge of the Ministry of Telecommunications; became the first woman Chief Minis-

16

­Բ ա­ց ի քա­ղ ա­ք ա­կ ա­ն ու­թ յու­ն ից Նա­ր են­դ ա Մո­դ ին սի­ր ո­ւ մ է նաև գրել և հան­դ ես է գա­լ իս որ­պ ես մի քա­ն ի գր­ք ի հե ­ղ ի­ն ա­կ՝ նե ­ր ա­ռ յալ պոե ­զ ի­ա­ն։ Նրա օ ­ր ը մի­շ տ սկս­վ ո­ւ մ է յո ­գ այով, ո­ր ը կե­ն տ­ր ո­ն աց­ն ո­ւ մ է նրան և հա­ն գս­տ ու­թ յո­ւ ն նե­ր շն­չ ո­ւ մ այս ա­ր ագ փո­փ ոխ­վ ող ա­ռ օրյայո­ւ մ։ ­Նա ա­րի­ու­թ յան, կա­րեկ­ցան­ք ի և հա­մոզ­մո­ւ ն­ք ի մարմ­նա­ցո­ւ մ է, ում ազ­գ ը ընտ­րել է 2014թ.՝ հու­սա­լով, որ նա կե­րի­տա­սար­դ եց­նի Հնդ­կաս­տա­նը՝ դա­ր ձ­նե­լով այն աշ­խար­հի հա­մար մի պայ­ծ առ փա­րո­ս։

­ Ար­տա­ք ին գոր­ծ ե­րի նա­խա­րար Տի­կին Սուշմա Սվա­րա­ջ Ծն­վ ե ­լ ով 1952 թ. փե­տ ր­վա­ր ի 14-ին Ամ­բ ա­լ այո­ւ մ, Հա­ր ի­ա­ն այո­ւ մ՝ տի­կ ին Սո­ւշ­մ ա Սվա­ր ա­ջ ը 7 ան­գ ամ ընտր­վ ել է որ­պ ես Խո­ր հր­դ ա­ր ա­ն ի ան­դ ամ և 3 ան ­գ ա­մ ՝ որ­պ ես Օ­ր ե­ն սդ­ր ա­կ ան Ժո­ղ ո­վ ի ան­դ ա­մ։ Նա մաս­ն ա­գ ի­ տու ­թ յա­մ բ փաս­տ ա­բ ան է և կրթ ­վ ել է Ս.Դ. քո­լե­ջ ո­ւ մ Ամ­ բա­լ ա, Քա­ն տտ (Հա­ր ի­ա­ն ա), ինչ­պ ես նաև Չան­դ ի­գ ա­ րո­ւ մ Փան­ջ աբ Հա­մ ալ­ս ա­ր ա­ն ի փաս­տ ա­բ ա­ն ա­կ ան բաժ ­ն ո­ւ մ։ Տի­կ ին Սո­ւշ­մ ա Սվա­ր ա­ջ ը սկ­ս եց իր քա­ղ ա­ք ա­ կան գոր­ծ ու ­ն ե ­ո ւ ­թ յու ­ն ը 1970թ. Ակ­հ իլ Բհա­ր ա­տ իյա Վի­ դյար­տ ի Պա­ր ի­շ ադ-ում՝ այ­ս օր­վա ղե­կ ա­վար Բհա­ր ա­ տիյա Ջա­ն ա­տ ա Կու­ս ակ­ց ու­թ յան ու­ս ա­ն ո­ղ ա­կ ան թևում։ 25 տա­ր ե­կ ան հա­ս ա­կ ո­ւ մ նա ընտր­վ եց որ­պ ես Հա­րի­ա ­ նայի Օ­ր ե­ն սդ ­ր ա­կ ան Ժո­ղ ո­վ ի ան­դ ամ և 1977թ. Հա­րի­ա ­ նայի կա­ռ ա­վա­ր ու­թ յու­ն ո­ւ մ ծա­ռ այեց որ­պ ես նա­խ ա­ր ար 7 պո­ր տ ­ֆ ո­լ ի­ո յով և մի քա­ն ի այլ պաշ­տ ոն զբա­ղեց­ր եց այն­տ եղ մի­ն չ 1990թ.-ը։ 1990թ.-ի ապ­ր ի­լ ին նա ա­ռ ա­ջ ին ան ­գ ամ ընտր­վ եց որ­պ ես Ռա­ջ յա Սահ­բ այի ան­դ ամ (Հնդ­կ ա­կ ան Խորհրդա­ր ա­ն ի վե­ր ին պա­լ ատ), ծա­ռ այեց որ­պ ես ին­ ֆոր­մ ա­ց ի­ա յի և հե­ռ ար­ձ ակ­մ ան նա­խ ա­ր ար, վե­ր ը­ն տր­ վեց Լոկ Սահ­բ այո­ւ մ (ս­տ ո­ր ին պա­լ ատ) Դե ­լ ի­ի ց, նո­ր ից ծա­ռ այեց որ­պ ես ին­ֆ որ­մ ա ­ց ի­ա յի և հե ­ռ ար ­ձ ակ­մ ան նա­խ ա­ր ա­ր՝ հե­ռ ա­հ ա­ղ որ­դ ա­կ ց­մ ան նա­խ ա­ր ա­ր ի հա­վ ե­ լ յալ պա­տ աս­խ ա­ն ատ­վ ու­թ յա­մ բ, 1988թ. հոկ­տ եմ­բ ե­ր ին Դե­լ ի­ո­ւ մ դար­ձ ավ ա­ռ ա­ջ ին կին գլ ­խ ա­վ որ նա­խ ա­ր ա­ր ը։ Վե­ր ա­դ ար­ձ ավ ազ­գ ային քա­ղ ա­ք ա­կ ա­ն ու­թ յա­ն ը և 2004թ. մի քա­ն ի պո­ր տ ­ֆ ո­լ ի­ո ու ­ն ե ­ց ավ հնդ ­կ ա­կ ան կա­ ռա­վ ա­ր ու­թ յու­ն ո­ւ մ։ 2006թ­. ապ­րի­լ ին Տի­կին Սվա­րա­ջը վե­րը­նտր­վեց Ռա­ջ յա Սաբ­հայո­ւ մ։ Մի­նչև 2009թ.-ի ապ­րի­լ ը ծա­ռ այեց որ­պես ղե­կա­վա­րի տե­ղա­կալ Ռա­ջ յա Սահ­բայո­ւ մ, հաղ­ թեց 2009թ.-ի Լոկ Սահ­բայի ընտ­րու­թ յո­ւ ն­նե­րը և 2009թ. դար­ձավ ընդ­դ ի­մու­թ յան ա­ռ աջ­նո­րդ և պահ­պա­նեց այդ պաշ­տո­նը մի­նչ 2014թ. մայի­սը­։ 2014թ. մայի­սի 26-ին ստա­նձ­նեց Հնդ­կաս­տա­նի ար­ տա­ք ին գոր­ծ ե­րի նա­խա­րա­րի պաշ­տո­նը­։

ter of Delhi in October 1998; retuned to national politics and held several portfolios in the Government of India till 2004; Mrs Swaraj was re-elected to the Rajya Sabha in April 2006 ; served as the Deputy Leader of BJP in Rajya Sabha till April 2009 ; won the 2009 election to the Lok Sabha and became the Leader of Opposition in 2009 and retained the position till May 2014.

On 26 May 2014, assumed the office of the External Affairs Minister of India.

­ Prime Minister’s first address to the nation on the 68 th Independence Day Prime Minister Narendra Modi, on August 15, 2014 called upon all citizens to contribute to the cause of building national character. He called self not as “Pradhan Mantri” (Prime Minister) but as “Pradhan Sewak” - the Prime Servant (of the people of India).

Series of initiatives announced:• Development and good governance – only two tracks to take the nation forward.

• “Come and Make in India” – Appeal to investors from abroad.

• A nationwide skill development movement for aspiring young entrepreneurs.

• Give up the selfish attitude of “Mera Kya, Mujhe Kya.” (What do I get? What for me?)

• ‘Pradhanmantri Jan-Dhan Yojana’ (PM’s peoples wel­ fare scheme) to provide for a bank account, a debit card and an insurance amount of Rs. One lakh (US$ 1650) for the poor.

• Digital Infrastructure - a priority to empower Indians.

• Swachh Bharat (Clean India) initiative to be launched on October 2, 2014.

• Toilets in all schools within a year.

• Saansad Adarsh Gram Yojana (Exemplary village) to be launched.

• Neighbours First ( foreign policy) External Affairs Minister Mrs. Sushma Swaraj’ – “Breakthrough diplomacy”

The Indian government led by Prime Minister Naren­ dra Modi has given a place of special significance to our foreign policy and diplomatic outreach. Revitalizing traditional ties, re-setting strategic rela­ tions and reaching out to Indians abroad have been pri­ mary to India’s diplomatic efforts. In keeping with the gov­ ernment’s diplomatic priority of ‘Neighbourhood First’, the Prime Minister invited leaders of all SAARC countries for the oath-taking ceremony in May 2014. Prime Minister then

­ ­Վար­չա­պե­տի ա­ռ ա­ջ ին ե­լ ույ­թ ը ան­կա­խու­ թյան 68-րդ օր­վա առթի­վ 2014թ. Օ­գ ոս­տո­սի 15-ին վար­չա­պետ Նա­րեն­դ ա Մո­ դին կոչ ա­րեց բո­լոր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի­ն՝ կա­ռ ու­ցե­լու ազ­ գային կեր­պա­ր։ Նա ինքն ի­րեն ան­վա­նեց ոչ թե «Պ­րադ­ հան Մա­նտ­րի» (Վար­չա­պետ) այլ «Պ­րադ­հան Սե­վակ»՝ հնդիկ ժողովրդի հիմնական ծառա­։ ­Հայ­տա­րար­ված մի շա­րք նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­ր • Զ ­ ար­գա­ցո­ւմ և լավ կա­ռա­վա­րո­ւմ՝ մի­այն եր­կու գոր­ ծոն ազգն ա­ռաջ տա­նե­լու հա­մա­ր • «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ»՝ կոչ օ­տա­րե­րկ­րա­ցի նե­րդ­րող­նե­րի­ն • ­Հա­մազ­գային հմ­տու­թյո­ւն­նե­րի զար­գաց­ման շար­ ժում՝ ո­գե­շն­չե­լու ե­րի­տա­սա­րդ ձեռ­նար­կա­տե­րե­րին • Հ­րա­ժար­վեք է­գոի­ստ լի­նե­լո­ւց «­Մե­րա Կյա, Մո­ւջ­հե Կյա» (Ի՞նչ եմ ես ստա­նո­ւմ, ինձ ի՞նչ) • «­Մա­րդ­կա­նց բա­րե­կե­ցու­թյան սխե­մա»՝ տրա­մադ­րել բան­կային հա­շիվ, դե­բի­տո­րա­կան քա­րտ և ա­պա­հո­ վագ­ րա­ կան գու­ մար մեկ լակ­ հի չա­ փով (1650 ԱՄՆ դո­լար) ա­նա­պա­հով ըն­տա­նիք­նե­րի հա­մա­ր • Թ­վային են­թա­կա­ռո­ւց­վա­ծ ք՝ հն­դիկ­նե­րին ո­գե­շն­չե­լու ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյո­ւն • «­Մա­քո­ւր Հնդ­կաս­տան» նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն, ո­րը կսկս­վի 2014թ. հոկ­տեմ­բե­րի 2-ից • ­Մեկ տա­րո­ւմ բո­լոր դպ­րոց­նե­րն ա­պա­հո­վել զու­գա­ րան­նե­րո­վ • «­Սան­սադ Ա­դա­րշ Գրամ Յո­ջա­նա» օ­րի­նա­կե­լի գյու­ղի կա­ռու­ցո­ւմ • ­Հար­ևան­նե­րը՝ սկզ­բո­ւմ (ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­ թյո­ւն) Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար տի­կին Սո­ւշ­մա Սվա­րաջ – «­Բե­կու­մային դի­վա­նա­գի­տու­թյո­ւն» Հնդ­կաս­տա­նի Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, ո­րը ղե­կա­վա­րո­ւմ է վար­չա­պետ Նա­րե­նդ­րա Մո­դին, հա­տո­ւկ կար­ևո­րու­ թյուն է տվել մեր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը և դի­ վա­նա­գի­տա­կան ի­րա­զեկ­մա­նը։ Հնդ­կաս­տա­նի դի­վա­նա­ գի­տա­կան ջան­քե­րն ա­ռա­ջին հեր­թին ուղղ­ված են ա­վան­ դա­կան կա­պե­րի վե­րա­կա­նգն­մա­նը, ռազ­մա­վա­րա­կան հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի վե­րսկս­մա­նը և ար­տա­սահ­մա­նի հն­դիկ­նե­րին ձե­ռք մե­կն­մա­նը։ Հա­վա­տա­րիմ մնա­լով կա­ ռա­վա­րու­թյան դի­վա­նա­գի­տա­կան ա­ռաջ­նայ­նու­թյա­նը՝

17

travelled to Bhutan and Nepal; India’s two northern neigh­ bours and traditional friends, for his first two visits abroad.

I, as the External Affairs Minister, have already visited five of our seven South Asian neighbours and hosted the Sri Lankan External Affairs Minister at home. At times of agony and pain, we have reached out to Pakistan. The recent en­ gagements with our South Asian neighbours; be it bilateral ‘Operation Neer’, when Maldives faced a grave water crisis, the support for a national memorial at the site of the gift of the largest national flag to the people of Afghanistan as a symbol of India’s commitment to our neighbour’s unity and stability, helping to re-open the Colombo-Jaffna rail link after 24 years and ‘Made in India’ defense exports to Ne­ pal, Maldives, Mauritius; or multilateral- the SAARC satel­ lite by 2016; they are all a reflection of our Government’s vision of India’s shared future as an integral part of a peaceful, secure and prosperous comity of nations in South Asia, and the world beyond. Prime Minister- through his historic address to the Constituent Assembly of Nepal; and his healing words at the Parliament in Fiji; a society which just held their first elections without ‘separate electoral rolls’ and his epoch making ‘B4B’ speech to the fledgling Parliamentary democracy in Bhutan; has made it clear that India continues to shine brightly as a beacon of hope for democracy across the world.

Prime Minister’s first bilateral visit outside the subcontinent to Japan, the first visit by the present Chinese President to India, multilateral engagements in Myanmar at ASEAN-EAS Summits and bilateral visit to Australia as well as active participation at the G-20 Summit in Brisbane, the first ever Forum for India- Pacific Islands Co-operation (FIPIC) plus three high level diplomatic engagements with Vietnam, exchange of several Ministerial visits with Singapore and my recent visit to Republic of Korea, taken together, have activated India’s ‘Act East’ policy. Summit Level engagements with Strategic Partners like United States and Russia with major substantive outcomes were a major part of our diplomatic success story of the past six months. India’s engagement with West Asia- our traditional partners; reflected in Prime Minister’s recent meetings with the Crown Prince of Saudi Arabia and the Prime Minister of Israel and my own visits to Bahrain and UAE, have been intense and wide-ranging. On 24 November, on the International Day of Solidarity with the Palestinian people, Prime Minister re-affirmed India’s continued support for the cause of Palestine.

As 2014 draws to an end, the uncertainty about the fate of 39 Indians in Iraq continues to weigh deeply on all of us. Our efforts will continue unabated. The Indian Di­ aspora, thanks to our unprecedented diplomatic outreach, felt connected to India like never before !

While Prime Minister addressed major gatherings in New York and Sydney; I travelled to the United Kingdom for the regional Pravasi Bharatiya Divas (Indian Diaspora)

18

«­Հար­ևան­նե­րը՝ սկզ­բո­ւմ», 2014 թ. մայի­սին վար­չա­պե­տը հրա­վի­րել է Տա­րա­ծ ա­շր­ջա­նային հա­մա­գոր­ծ ակ­ցու­թյան Հա­րա­վային Ա­սի­այի ըն­կե­րակ­ցու­թյան ա­ռաջ­նո­րդ­նե­րին երդ­ման ա­րա­րո­ղու­թյա­նը։ Այ­նու­հե­տև վար­չա­պե­տն իր ա­ռա­ջին եր­կու այ­ցե­րի ժա­մա­նակ ճամ­փոր­դել է Հնդ­կաս­ տա­նի հյու­սի­սային եր­կու հար­ևան և ա­վան­դա­պես ըն­ կեր դար­ձած երկր­ներ ՝Բու­թան և Նե­պա­լ։­ Ե­ս՝ որ­պես Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար, ար­դեն այ­ցե­լել եմ Հա­րա­վային Ա­սի­այի մեր հար­ևան յոթ պե­տու­ թյո­ւն­նե­րից հին­գը և հյու­րըն­կա­լել եմ Շրի Լան­կայի Ար­ տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի­ն։ Հո­գե­վար­քի և ցա­վի պա­ հե­րին մե­նք ձե­ռք ենք մեկ­նել Պա­կիս­տա­նի­ն։ Հա­րա­ վային Ա­սի­այի մեր հար­ևան­նե­րի հետ վեր­ջին փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րը՝ լի­նի դա երկ­կող­մա­նի, օ­րի­նակ «Օ­պե­րեյշն Նիր»-ը, երբ Մալ­դիվ­նե­րը բախ­վել է­ին ջրի ծա­նր ճգ­նա­ժա­մին, ազ­գային հու­շա­հա­մա­լի­րի հա­մար ա­ջակ­ցու­թյո­ւնն Աֆ­ղա­նս­տա­նի ժո­ղո­վր­դին ազ­գային ա­մե­նա­մեծ դրո­շի նվե­րի վայ­րո­ւմ՝ ի նշան Հնդ­կաս­տա­նի նվիր­վա­ծ ու­թյա­նը մեր հար­ևան­նե­րի մի­աս­նու­թյա­նն ու կայու­նու­թյա­նը, Կո­լոմ­բո-Ջա­ֆֆ­նա եր­կա­թու­ղային գի­ծ ը 24 տա­րի ընդ­մի­ջու­մից հե­տո վե­րա­բա­ցե­լու հա­մար ցու­ ցա­դր­ված օգ­նու­թյու­նը և «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տ ա­ նում» պա­շտ­պա­նա­կան ար­տա­հա­նու­մը դե­պի Նե­պալ, Մալ­դիվ­ներ, Մավ­րի­տա­նի­ա, կամ բաց­մա­կող­մա­նի՝ ՏՀ­ ՀԱԸ ար­բա­նյա­կը մի­նչև 2016 թ.-ը, մեր կա­ռա­վա­րու­թյան տես­լա­կա­նի ար­տա­ցո­լո­ւմ­նե­րն են՝ կապ­ված Հնդ­կաս­ տա­նի մի­ա­ցյալ ա­պա­գայի՝ որ­պես Հա­րա­վային Ա­սի­այի ազ­գե­րի, ինչ­պես նաև ամ­բո­ղ ջ աշ­խար­հի խա­ղաղ, ա­պա­ հով և բար­գա­վա­ճող երկր­նե­րի ան­բա­ժա­նե­լի մա­ս։ Վար­ չա­պե­տը, Նե­պա­լի պատ­գա­մա­վո­րա­կան ժո­ղո­վին ուղ­ ղված պատ­մա­կան խոս­քով, Ֆի­ջի­ի խո­րհր­դա­րա­նո­ւմ հն­չած հու­սադ­րող խոս­քե­րով, որ­տեղ հա­սա­րա­կու­թյո­ւնն ան­ցկաց­րել էր իր ա­ռա­ջին ընտ­րու­թյու­նը ա­ռա­նց «ա­ռան­ ձին ընտ­րա­կան ցու­ցակ­նե­րի» և Բու­թա­նո­ւմ նո­րաս­տե­ղծ պատ­գա­մա­վո­րա­կան ժո­ղո­վր­դա­վա­րու­թյա­նն ուղղ­ված իր «­բիզ­նե­սը բիզ­նե­սի հա­մար» շր­ջա­դար­ձային ե­լույ­թով, պա­րզ է դա­րձ­րել, որ Հնդ­կաս­տա­նը շա­րու­նա­կո­ւմ է վառ շո­ղա­լ՝ որ­պես ամ­բո­ղ ջ աշ­խար­հո­ւմ ժո­ղո­վր­դա­վա­րու­ թյան հա­մար հույ­սի շո­ղ։ ­Վար­չա­պե­տի ա­ռա­ջին երկ­կող­մա­նի ար­տե­րկ­րյա այ­ ցը են­թա­ցա­մաք Ճա­պո­նի­ա, Չի­նաս­տա­նի ներ­կա նա­ խա­գա­հի ա­ռա­ջին այ­ցը Հնդ­կաս­տան, Մյան­մա­րո­ւմ բազ­ մա­կող­մա­նի նե­րգ­րավ­վա­ծ ու­թյո­ւն­նե­րը Հա­րավար­ևե­լ յան Ա­սի­այի պետությունների ա­սո­ցի­ա­ցայի և Ար­ևե­լ յան Ա­սի­ այի գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րին և Ավստ­րա­լի­ա երկ­կող­մա­նի այ­ցը, ինչ­պես նաև Բրիս­բե­նո­ւմ G-20 (Մեծ Քսա­նյակ) գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րին ակ­տիվ մաս­նակ­ցու­թյու­նը, ա­ռա­ ջին Հնդ­կաս­տան-Խա­ղաղ օվ­կի­ա­նո­սյան կղ­զի­ներ հա­ մա­գոր­ծ ակ­ցու­թյան ֆո­րու­մը (FIPIC), Վի­ետ­նա­մի հետ ե­րեք բա­րձր մա­կար­դա­կի դի­վա­նա­գի­տա­կան նե­րգ­րավ­ վա­ծ ու­թյո­ւն­նե­րը, Սին­գա­պու­րի հետ մի քա­նի նա­խա­րա­ րա­կան այ­ցե­րի փո­խա­նա­կո­ւմ­նե­րը և Կո­րե­այի Հան­րա­ պե­տու­թյո­ւն իմ վեր­ջին այ­ցը, բո­լո­րը մի­ա­սին ակ­տի­վաց­ րին Հնդ­կաս­տա­նի «­Գոր­ծե­նք դե­պի Ար­ևե­լ ք» (Act East) քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ Մի­ա­ցյալ Նա­հա­նգ­նե­րի և Ռու­ սաս­տա­նի պես ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծ ըն­կեր­նե­րի հետ գա­գա­թա­ժո­ղո­վի մա­կար­դա­կի նե­րգ­րավ­վա­ծ ու­թյո­ւն­նե­ րը, ո­րո­նք է­ա­կան ար­դյո­ւնք­ներ է­ին տա­լիս, վեր­ջին վեց ա­միս­նե­րին մեր դի­վա­նա­գի­տա­կան հա­ջո­ղու­թյան պատ­ մու­թյան հիմ­նա­կան մա­սն են կազ­մո­ւմ։ Արևմ­տյան Ա­սի­

and to Mauritius for the 180th Anniversary commemora­ tion of the ‘Arrival of the Girmityas (Indentured Labour)’.

Wherever Indian citizens were in peril, from Libya and Iraq to Sydney in Australia and Lugansk in Ukraine, our Government was right besides them to re-assure, rescue and bring them back home safely. Over the past six months, we have successfully secured the release of more than 550 Indian fishermen from the Sri Lankan jails. Mul­ tilateral engagements provided platforms to bring the eco­ nomic underpinnings of our foreign policy to the forefront.

At the BRICS Summit in July, we laid the foundation for a New Development Bank meant to cater to the needs of the developing world. An Indian will be the first Presi­ dent of this unique new initiative. At the heart of India’s international engagements have been efforts to promote cooperation on skill development; advanced medical re­ search for diseases like the agreement on research for malaria and TB with the United States; food security, such as our work with Australia on agricultural research; edu­ cation, such as the collaboration with the United States on a new generation Indian Institute of Technology. KyotoVaranasi, Ahmedabad-Guangzhou and Mumbai-Shang­ hai city twinning arrangements, high-speed rail links across Indian metros, the agreement with the United States on developing three smart cities; will all provide impetus to India’s rapid urbanization. Indian culture and ethos has been gaining new global recognition.

On 11 December 2014, United Nations, with an un­ precedented 177 countries as ‘cosponsors’, took the his­ toric decision to declare 21 June as ‘International Yoga Day’. In June, India and China; jointly brought out an ‘En­ cyclopedia of Cultural Contacts’; a historic initiative to chronicle the millennia old civilizational ties between our two countries. Indian diplomacy, for timely dissemination of information, has harnessed technology particularly so­ cial and new media platforms; and is working to stream­ line and speed up the passport-issuance process.

2014 has truly been a Year of Breakthrough Diplo­ macy. India’s star is today shining ever brighter on the global firmament. This booklet highlights the expanded canvas of our diplomatic discourse.

Pravasi Bharatiya Divas, coinciding with the centenary of Mahatma Gandhi’s return to India, scheduled visit of Presi­ dent Obama to India for the Republic Day, plans for the largest ever India-Africa Summit and new steps to ‘Link West’; all promise to make 2015 an even more grand affair!

With ‘Diplomacy for Development’ as the overarching theme of our global engagements in 2015, we will pursue the vision of a rising India, with new vigour and even greater resolve.

Sushma Swaraj External Affairs Minister

այի՝ մեր ա­վան­դա­կան գոր­ծ ըն­կեր­նե­րի հետ Հնդ­կաս­ տա­նի նե­րգ­րավ­վա­ծ ու­թյու­նը, ո­րո­նք ար­տա­ցոլ­վո­ւմ են Սաու­դյան Ա­րա­բի­այի թա­գադ­րյալ ար­քայազ­նի և Իս­ րայե­լի վար­չա­պե­տի հետ վար­չա­պե­տի վեր­ջին հան­դի­ պո­ւմ­նե­րո­ւմ, ինչ­պես նաև իմ այ­ցե­րը Բահ­րեյն և Ա­ՄԷ, ե­ղել են լար­ված և ընդ­գր­կո­ւն։ Նոյեմ­բե­րի 24-ին՝ Պա­ղես­ տի­նի ժո­ղո­վր­դի հետ Հա­մե­րաշ­խու­թյան մի­ջազ­գային օ­րը, վար­չա­պե­տը հաս­տա­տեց Պա­ղես­տի­նի գոր­ծ ո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի շա­րու­նա­կա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նը։ 2014 թվա­կա­նը մո­տե­նո­ւմ է ա­վար­տին, և Ի­րա­քո­ւմ 39 հն­դիկ­նե­րի ա­նո­րոշ ճա­կա­տա­գի­րը շա­րու­նա­կո­ւմ է մե­ զա­նից կախ­ված մնա­լ։ Մեր ջան­քե­րը շա­րու­նա­կա­կան կլի­նե­ն։ Հնդ­կաս­տա­նի սփյո­ւռ­քը, շնոր­հիվ մեր ան­նա­ խա­դեպ դի­վա­նա­գի­տա­կան հան­րայ­նաց­ման, ինչ­պես երբ­ևէ զգաց ի­րեն Հնդ­կաս­տա­նին կապ­վա­ծ։ ­Մի­նչ վար­չա­պե­տը ե­լույթ էր ու­նե­նո­ւմ Նյու Յոր­քո­ւմ և Սիդ­նեյո­ւմ խո­շոր հա­վաք­նե­րի ժա­մա­նակ, ես ուղղ­վե­ցի Մի­ա­ցյալ Թա­գա­վո­րու­թյո­ւն՝ տե­ղի Պրա­վա­սի Բհա­րա­ տիյա Դի­վա­սին (Հնդ­կաս­տա­նի սփյո­ւռք) մաս­նակ­ցե­լու և այ­նու­հե­տև Մավ­րի­տա­նի­ա՝ մաս­նակ­ցե­լու «­Պայ­մա­ նագրային աշ­խա­տան­քի մեկ­նար­կի» 180 ա­մյա­կին: ­Ցան­կա­ցած ժա­մա­նակ, երբ հն­դիկ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը վտան­գի տակ է­ին, Լի­բի­այից և Ի­րա­քից դե­պի Սիդ­նեյ (Ավստ­րա­լի­ա) և Լու­գա­նսկ (Ուկ­րաի­նա), մեր Կա­ռա­վա­ րու­թյու­նը նրա­նց կող­քին էր՝ հու­սադ­րե­լու, փր­կե­լու և նրա­նց ա­պա­հով կեր­պով տո­ւն վե­րա­դա­րձ­նե­լու հա­մա­ր։ Վեր­ջին վեց ա­միս­նե­րի ըն­թաց­քո­ւմ մե­նք Շրի Լան­կայի բան­տե­րից հա­ջո­ղու­թյա­մբ ա­զատ ենք ար­ձա­կել ա­վե­լի քան 550 հն­դիկ ձկ­նո­րս­նե­րի։ Երկ­կող­մա­նի նե­րգ­րավ­վա­ ծու­թյո­ւն­նե­րը նպաս­տե­ցին մեր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­ նու­թյան տն­տե­սա­կան հիմ­քե­րը ա­ռա­ջին պլան բե­րե­լո­ւն։ Հու­լի­սին կայա­ցած ԲՌՀՉՀ (Բ­ՐԻ­ՔՍ) գա­գա­թա­ժո­ղո­ վին մե­նք հի­մք դրե­ցի­նք Նոր զար­գաց­ման բան­կի հա­ մար, ո­րի նպա­տա­կն է հո­գալ զար­գա­ցող աշ­խար­հի կա­ րիք­նե­րը։ Այս ե­զա­կի նոր նա­խա­ձեռ­նու­թյան ա­ռա­ջին նա­ խա­գա­հը կլի­նի հն­դիկ: Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջազ­գային ներգրավ­վա­ծու­թյո­ւն­նե­րի կե­նտ­րո­նո­ւմ են այն ջան­քե­րը, ո­րո­նք խթա­նո­ւմ են հմ­տու­թյո­ւն­նե­րի զար­գաց­ման հա­մա­ գոր­ծակ­ցու­թյա­նը, հի­վան­դու­թյո­ւն­նե­րին ուղղ­ված ա­ռա­ ջա­տար բժշ­կա­կան ու­սո­ւմ­նա­սի­րու­թյո­ւն­նե­րը, ինչ­պի­սին են ԱՄՆ-ի հետ մա­լա­րի­այի և տու­բեր­կո­ւլյո­զի դեմ ու­սո­ւմ­ նա­սի­րու­թյան հա­մա­ձայ­նա­գի­րը, սնն­դի ա­պա­հո­վու­թյու­ նը, ին­չին ուղղ­ված է գյու­ղա­տն­տե­սու­թյան ու­սո­ւմ­նա­սի­ րու­թյան մեր աշ­խա­տան­քը Ավստ­րա­լի­այի հետ, կր­թու­ թյու­նը, ինչ­պի­սին է ԱՄՆ-ի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը՝ ուղղ­ված Հնդ­կաս­տա­նի նոր սե­րն­դի տեխ­նո­լո­գի­այի ինս­ տի­տու­տը։ Կյո­տո-Վա­րա­նա­սի, Ահ­մե­դա­բադ-Գո­ւա­նգ­ձու և Մո­ւմ­բայ-Շան­հայ քա­ղաք­նե­րի երկ­կո­ղմ հա­մա­ձայ­նու­ թյո­ւն­նե­րը, Հնդ­կաս­տա­նի մետ­րո­նե­րի ա­ռա­գըն­թաց եր­ կա­թգ­ծե­րը, ԱՄՆ-ի հետ ե­րեք սմա­րթ քա­ղաք­նե­րի վե­րա­ բե­րյալ հա­մա­ձայ­նա­գի­րը բո­լո­րի հա­մար խթան կհան­դի­ սա­նան Հնդ­կաս­տա­նի ա­րագ քա­ղա­քա­կե­նտ­րո­նաց­մա­նը։ Հնդ­կաս­տա­նի մշա­կույ­թը և սո­վո­րույթ­նե­րը ձե­ռք են բե­ րում հա­մաշ­խար­հային նոր ճա­նա­չո­ւմ։ 2014 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի 11-ին Մի­ա­ցյալ Ազ­գե­րի Կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը, 177 երկր­նե­րի՝ որ­պես «­հա­մա­հո­ վա­նա­վոր­նե­րի» հետ հա­մա­տեղ, պատ­մա­կան ո­րո­շո­ւմ կայաց­րե­ց՝ հռ­չա­կե­լու հու­նի­սի 21-ը՝ որ­պես «Յո­գայի մի­ ջազ­գային օր»։ Հու­նի­սին Հնդ­կաս­տա­նը և Չի­նաս­տա­նը մի­ա­սին ա­ռաջ քա­շե­ցին «Մ­շա­կու­թային կա­պե­րի հան­

19

րա­գի­տ ա­րան»՝ պատ­մա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն՝ գրան­ ցե­լու հա­զա­րա­մյակ­նե­րի հնու­թյա­մբ մեր եր­կու երկր­նե­րի քա­ղա­քա­կր­թու­թյո­ւն­նե­րի կա­պը։ Ժա­մա­նա­կին, տե­ղե­ կատ­վու­թյու­նը տա­րա­ծե­լու նպա­տ ա­կով, Հնդ­կաս­տա­նի դի­վա­նա­գի­տու­թյու­նը ձե­ռք է բե­րել տեխ­նո­լո­գի­ա, մաս­ նա­վո­րա­պե­ս՝ սո­ցի­ալ­ ա­կան և նոր լրատ­վա­կան հար­ թակ­ներ, և այժմ աշ­խա­տո­ւմ է հս­տ ա­կեց­նել և ա­րա­գաց­ նել ան­ձնագ­րե­րի տրա­մա­դր­ման գոր­ծ ըն­թա­ցը­։ 2014 թվա­կա­նը իս­կա­պես Բե­կո­ւմ­նային Դի­վա­նա­գի­ տու­թյան տա­րի էր։ Հնդ­կաս­տա­նի աստղն այ­սօր ա­վե­լի վառ է շո­ղո­ւմ հա­մաշ­խար­հային երկ­նա­կա­մա­րո­ւմ։ Այս գր­ քույկն ընդ­գծո­ւմ է մեր դի­վա­նա­գի­տա­կան շա­րադ­րան­քի ընդ­լայ­նու­մը։ Պ­րա­վա­սի Բհա­րա­տիյա Դի­վա­սը, հա­մը­նկ­նե­լով Մա­ հաթ­մա Գան­դի­ի՝ Հնդ­կաս­տ ան վե­րա­դար­ձի հա­րյու­րա­ մյա­կի հետ, նա­խա­տե­սո­ւմ է նա­հա­գահ Օ­բա­մայի այ­ցը

­ Snap shot of Indian Foreign Policy Initia­ tives (June-December 2014) “Neighbours First” – the New Mantra SAARC PM Modi listed five pillars in his vision for the SAARC region – Trade, Investment, Assistance, Cooperation in every area, People-to-people contacts all through seamless connectivity. India to work towards ‘sustainable’ trade balance with SAARC member-states; India to connect all South Asian students through online courses and e-libraries ; PM Modi offered to shoulder establishment of the SAARC Regional Supra Reference Laboratory for TB and HIV and announced its willingness to launch the SAARC satellite by SAARC Day in 2016.

PM Modi participated at the SAARC Summit, Kathmandu

20

Հնդ­կաս­տան Հան­րա­պե­տու­թյան օր­վա կա­պակ­ցու­ թյամբ, պլա­նա­վո­րո­ւմ է ա­մե­նա­մեծ Հնդ­կա­կան-Աֆ­րի­ կյան գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վը և նոր քայ­լեր «­Կապ դե­պի Արև­ մո­ւտք», ո­րո­նք, ըստ խո­ստ­ման, դառ­նա­լու են 2015-ի ա­մե­նա­մեծ ի­րա­դար­ձու­թյո­ւն­նե­րը։ «­Զար­գաց­մա­նն ուղ­ ղված դի­վա­նա­գի­տու­թյա­մբ», որ­պես 2015-ի հա­մաշ­խար­ հային նե­րգ­րավ­վա­ծու­թյո­ւն­նե­րո­ւմ գե­րա­կայող թե­մա՝ մե­ նք կշա­րու­նա­կե­նք զար­գա­ցող Հնդ­կաս­տա­նի տես­լա­կա­ նը նոր ու­ժով և էլ ա­վե­լի մեծ վճ­ռա­կա­նու­թյա­մբ։

­Սո­ւշ­մա Սվա­րաջ­ Ար­տա­քին Գոր­ծե­րի նա­խա­րա­ր

­ Ա­րագ ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ Հնդ­կաս­տա­նի ար­տա­ք ին քա­ղա­քա­կա­նու­թ յան նա­խա­ձեռ­նու­թ յո­ւն­նե­ րին (հու­նիս-դեկ­տեմ­ բեր 2014) «­Հար­ևան­նե­րը՝ սկզ­բո­ւմ» – Նոր մա­նտ­րա­ ­Տա­րա­ծա­շր­ջա­նային հա­մա­գոր­ծակ­ցու­ թյան Հա­րա­վային Ա­սի­այի ըն­կե­րակ­ցու­թյո­ւն (ՏՀ­ՀԱԸ) ­Վ ար­չա­պետ Մո­դ ին թվել է հի­ն գ հիմ­նա­կետ իր տես­ լա­կա­նո­ւ մ ՏՀ­ՀԱԸ տա­րա­ծ ա­շ ր­ջա­նի հա­մա­ր՝ առև­տո­ւ ր, նե­րդ­րո­ւ մ, ա­ջակ­ցո­ւ մ, հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յո­ւ ն ցան­կա­ ցած ո­լոր­տո­ւ մ, մա­րդ­կային կա­պեր ստեղ­ծ ել բո­լոր տե­ սա­կի հա­րա­բե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րո­ւ մ։ Հնդ­կաս­տա­նը աշ­խա­ տե­լու է «­կայո­ւ ն» առևտ­րային բա­լան­սով մյո­ւ ս ՏՀ­ՀԱԸ

­Վար­չա­պետ Մո­դին մաս­նակ­ցել է ՏՀ­ՀԱԸ գա­գա­թա­ժո­ղո­վին, Կատ­ման­դո­ւ

այլ ան­դ ամ-պե­տու­թ յո­ւ ն­նե­րի հետ, Հնդ­կաս­տա­նը կապ է հաս­տա­տե­լու Հա­րա­վային Ա­սի­այի ու­սա­նող­նե­րի հե­տ՝ առ­ցա­ն ց դա­սըն­թ աց­նե­րի և է­լե­կտ­րո­նային գրա­դ ա­ րան­նե­րի մի­ջո­ցո­վ։ Վար­չա­պետ Մո­դ ին ա­ռ ա­ջար­կեց

հիմ ­նադ­րել ՏՀ­ՀԱԸ Տա­րած­քային բա­ր ձ­րա­գ ույն լա­բ ո­ րա­տո­րի­ա տու­բեր­կո­ւ լ յո­զ ի և ՄԻ­ԱՎ-ի հա­մար և հայ­ տա­րա­րեց իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թ յու­նը՝ բաց թող­նել ՏՀ­ՀԱԸ ար­բա­նյա­կը մի­նչ 2016 թվա­կա­նի ՏՀ­ՀԱԸ օ­րը­։

‘Act East’ - ASEAN

«­Գոր­ծե­նք դե­պի Ար­ևե­լ ք» – Հա­րավար­ևե­լ յան Ա­սի­այի պետությունների ա­սո­ցի­ա­ցի­ա (ԱՍԵԱՆ)

PM participated in the 12th ASEAN-India Summit; Myanmar ­Վար­չա­պե­տը մաս­նակ­ցել է 12-րդ ԱՍԵԱՆՀնդ­կաս­տան գա­գա­թա­ժո­ղո­վին, Մյան­մա­ր

External Affairs Minister Mrs. Sushma Swaraj also participated in ASEAN-India Foreign Ministers’ Meeting.

Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար տի­կին Սո­ւշ­մա Սվա­րա­ ջը նույն­պես մաս­նակ­ցել է ԱՍԵԱՆ-Հնդ­կաս­տան արտերկ­րյա նա­խա­րար­նե­րի ժո­ղո­վի­ն

P-5 Countries

ՄԱԿ–ի ԱԽ մշտական անդամ 5 երկիր

China

­Չի­նաս­տա­ն

Major returns - USD 6.8 billion deal was concluded permitting China to establish two industrial Parks in Gujarat and Maharashtra; 5 year bilateral trade and economic development plan; China to invest US$ 20 billion in India in the next five years; enhanced cooperation in the railway sector, including studying the feasibility of cooperation in high-speed trains; MoU for cooperation in the peaceful use of space.

­Հիմ­նա­կան ձե­ռք­բե­րո­ւմ­ներ – 6,8 մլրդ դո­լա­րի գոր­ ծա­րք է կնք­վե­լ՝ թույ­լատ­րե­լով Չի­նաս­տա­նին ստեղ­ծել եր­ կու ար­դ յու­նա­բե­րա­կան պա­րկ Գու­ջա­րա­տո­ւմ և Մա­հա­ րա­շտ­րայո­ւմ, 5 տար­վա երկ­կող­մա­նի առևտ­րային և տն­ տե­սա­կան զար­գաց­ման պլան, Չի­նաս­տա­նը նե­րդ­նե­լու է 20 մլրդ դո­լար Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ հա­ջո­րդ 5 տար­վա ըն­ թաց­քո­ւմ, ընդ­լայն­ված հա­մա­գոր­ծ ակ­ցու­թյո­ւն եր­կա­թու­ ղային հատ­վա­ծ ո­ւմ, նե­րա­ռյա­լ՝ ա­րա­գըն­թ աց գնա­ցք­նե­ րով հա­մա­գոր­ծ ակ­ցու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյան ու­սո­ւմ ­նա­ սի­րու­թյու­նը, Փո­խը­մբռն­ման հու­շա­գ իր տիեզերքի խա­ ղաղ օգ­տա­գ ո­րծ­ման հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թյան հա­մա­ր։­

External Affairs Minister with Foreign Minister of China Wang Yi in New Delhi

President Xi Jinping’s visit to India

­Նա­խա­գահ Խի Ջին­պին­գի այ­ցը Հնդ­կաս­տա­ն

Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հան­դի­պու­մը Չի­նաս­ տա­նի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար Վան Հի­ի հետ Նյու Դե­լի­ո­ւմ

21

Ա­ՄՆ

PM Modi with President Obama in Washington

­Հ իմ­նա­կան ձե­ռ ք­բե­րո­ւ մ­ներ – ԱՄՆ-Հնդ­կաս­տան տես­լա­կա­ն՝ «­Չա­լեյն Սաա­թ հ Սաա­թ հ» - Մե­նք մի­ա­սին ենք ա­ռաջ գնո­ւմ, ե­րեք «ս­մա­րթ քա­ղաք­նե­րի» զար­գ ա­ ցո­ւ մ Ալ ­լա­հա­բա­դ ո­ւ մ, Աջ­մե­րո­ւ մ և Վի­շակ­հա­պատ­նա­ մում ԱՄՆ ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի օգ­նու­թ յա­մբ, Ֆեր­մի­լա­բի և Հնդ­կա­կան ան­դ ա­մակ­ցու­թ յան հետ հա­մա­տեղ պրո­ տո­նային ա­րա­գ ա­ցո­ւ ց­չ ի նա­խա­գ իծ «30 մե­տր աստ­ղա­ դի­տակ» կոն­սոր­ցի­ու­մո­ւ մ, միջ­գ ե­րա­տես­չա­կան ԱԽ՝ ա­րա­գ աց­նե­լու հա­մար ա­մե­րի­կ յան ծա­գ ո­ւ մ ու­նե­ցող մի­ ջու­կային ռե­ակ­տոր­նե­րի տե­ղա­կայու­մը Հնդ­կաս­տա­նո­ ւմ, Հա­մա­ձայ­նա­գ իր ԱՄՆ-Հնդ­կաս­տան պա­շտ­պա­նա­ կան հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յան վե­րա­բե­րյալ, ո­րը եր­կա­րա­ ձգ­վե­լու է հե­տա­գ ա 10 տա­րի­նե­րի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ, խթա­նել երկ­կող­մա­նի առև­տու­րը մի­նչև հի­ն գ ան­գ ա­մ ՝ ներ­կա 100 մլրդ դո­լա­րից հա­ս ց­նե­լով 500 մլրդ դո­լա­ր։

­Վար­չա­պետ Մո­դի­ի հան­դի­պու­մը Նա­խա­գահ Օ­բա­մայի հետ Վա­շի­նգ­տո­նո­ւմ

USA Major returns: US-India vision statement: ‘Chalein Saath Saath’ – Forward Together we go’; development of three ‘Smart Cities’ in Allahabad, Ajmer and Vishakhapatnam with the help of US companies; Proton Accelerator Project with Fermilab and Indian membership in the Thirty Meter Telescope consortium; Inter-Agency WG to speed up deployment of US-origin nuclear reactors in India; Joint WG to be constituted for collaboration on Mars exploration. Framework Agreement for India-US defence cooperation to be renewed for further 10 years; and to boost bilateral trade five-fold from the current USD 100 billion to USD 500 billion.

President Putin in New Delhi Նա­խա­գահ Պու­տի­նը Նյու Դե­լի­ո­ւմ

Russia Major returns: 15th annual India-Russia Summit 2014 adopted a Road Map for bilateral relations “DruzhbaDosti”: A Vision for Strengthening the Indian-Russian Partnership over the Next Decade’; proposed assembly up to 400 Mi-17 medium lift and Kamov Ka- 226 light utility helicopters in India every year, a major boost to the ‘Make in India’ campaign ; decided to begin negotiations with the EEU for trade in goods and services, and free flow of investments ; Russia agreed to build at least 12 more nuclear reactors in the next two decades in India ; one ‘Smart City’ to be built in India by Russian company ‘Sistema’; a group of telecommunication satellites ‘Next Star’to be launched on low-cost platforms and etc.

22

­Ռու­սաս­տան ­Հ իմ­նա­կան ձե­ռ ք­բե­րո­ւ մ­ներ – 2014 թ. Հնդ­կաս­տանՌու­սաս­տան 15-րդ տա­րե­կան գա­գ ա­թ ա­ժ ո­ղո­վ ին ըն­ դուն­վեց երկ­կո­ղմ հա­րա­բե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի Ճա­նա­պար­ հային քար­տե­զ ը՝ «Դ­րո­ւժ­բա-Դոս­տի» տես­լա­կա­ն՝ ուղղ­ ված հա­ջո­րդ տաս­նա­մյա­կո­ւ մ ռո­ւ ս-հնդ­կա­կան ըն­կե­րու­ թյան ու­ժ ե­ղաց­մա­նը, ա­ռ ա­ջա­րկ­վեց ա­մեն տա­րի հա­վա­ քել մի­նչև 400 Mi-17 մի­ջին ծան­րու­թ յան և Kamov Ka- 226 թե­թ և ուղ­ղա­թ իռ­նե­րը Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ, խո­շոր խթա­ն՝ «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ» ար­շա­վո­ւ մ, ո­րոշ­վեց սկ­սել բա­նակ­ցու­թ յո­ւ ն­նե­րը Եվ ­րա­սի­այի տն­տե­սա­կան մի­ու­թ յան հե­տ՝ ապ­րան­ք ի և ծա­ռ այու­թ յան առևտ­րի, ինչ­պես նաև ա­զատ նե­րդ­նո­ւ մ ­նե­րի հա­մար, Ռու­սաս­ տա­նը հա­մա­ձայ­նեց կա­ռ ու­ցել նվա­զա­գ ույ­նը ևս 12 ա­տո­ մային ռե­ակ­տոր­ներ հա­ջո­րդ եր­կու տաս­նա­մյա­կո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ, մեկ «ս­մա­րթ քա­ղաք» կա­ռ ո­ւ ց­վե­լու է Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ ռու­սա­կան «­Սիս­տե­մա» ըն­կե­րու­թ յան կող­մից, հե­ռ ա­հա­ղոր­դ ա­կց­ման ար­բա­նյակ­նե­րի խո­ւ մբ «­Նե­քստ Սթար» կթո­ղա­րկ­վ ի ա­վե­լ ի մատ­չե­լ ի հար­թ ակ­ նե­րի վրա և այլն։

France

United Kingdom

PM Modi with French President Hollande at G-20 Summit; Brisbane

PM with British PM David Cameron at G-20 Summit; Brisbane

Ֆ­րան­սի­ա

­Մի­ա­ցյալ Թա­գա­վո­րու­թյո­ւն

Վար­չա­պետ Մո­դի­ի հան­դի­պու­մը Ֆրան­սի­այի նա­խա­գահ Օ­լան­դի հետ Մեծ Քսա­նյա­կի գա­գաթա­ժո­ղո­վին, Բրիս­բա­ն

­Վար­չա­պե­տի հան­դի­պու­մը Բրի­տա­նի­այի վար­չա­պետ Դեյ­վիդ Կա­մե­րու­նի հետ Մեծ Քսա­նյա­կի գա­գաթ­աժ ­ ո­ղո­վին, Բրիս­բա­ն

Europe

EAM Mrs. Sushma Swaraj with German Foreign Minister Dr. Frank-Walter Steinmeier

PM Modi with German Chancellor Angela Merkel

Եվ­րո­պա

Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար տի­կին Սո­ւշ­մա Սվա­րա­ջի հան­դի­պու­մը Գեր­մա­նի­այի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար Ֆրա­նկ-Վալ­տեր Շտայն­մեյե­րի հե­տ

­Վար­չա­պետ Մո­դի­ի հան­դի­պու­մը Գեր­մա­նի­այի կա­նց­լեր Ան­գե­լա Մեր­կե­լի հետ­

23

President Pranab Mukherjee’s State visit to Norway & Finland

President Pranab Mukherjee’s State visit to Vietnam

­Նա­խա­գահ Պրա­նաբ Մո­ւք­հեր­ջի­ի պաշ­տո­նա­կան այ­ցը Նոր­վե­գի­ա և Ֆին­լան­դի­ա

­Նա­խա­գահ Պրա­նաբ Մո­ւք­հեր­ջի­ի պաշ­տո­նա­կան այ­ցը Վի­ետ­նա­մ

BRICS Summit – Brazil

BRICS member-states established a USD 100 billion contingent reserve arrangement for short-term liquidity, Indian to be the first President of the USD 50 bn New BRICS Development Bank with HQrs in Shanghai. ԲՌՀՉՀ ան­դ ամ երկր­նե­րը ստեղ­ծ ել են 100 մլրդ դո­ լա­րի կոն­տին­գ են­տային պա­հո­ւ ս­տային ֆո­նդ՝ կար­ճա­ ժամ­կետ ի­րաց­վե­լ ի­ու­թ յա­մբ, նոր 50 մլրդ դո­լար ար­ժ ո­ ղու­թ յա­մբ ԲՌՀՉՀ նոր Զար­գ աց­ման բա­նկ, գլ­խա­վոր գրա­սե­նյա­կը՝ Շան­հայ, ո­րի ա­ռ ա­ջին նա­խա­գ ա­հը լի­նե­ լու է հն­դ ի­կ։

24

ԲՌՀՉՀ գա­գա­թա­ժո­ղով – Բ­րա­զի­լի­ա

UN General Assembly

At PM Modi’s initiative, the UN member-countries agreed by acclamation to declare June 21 as ‘International Day of Yoga’. The proposal was cosponsored by an unprecedented number of 177 of the 192 members of the UN.

­ՄԱԿ-ի Գլ­խա­վոր Ա­սա­մբ­լե­ա

­Վար­չա­պետ Մո­դ ի­ի նա­խա­ձեռ­նու­թյա­մբ ՄԱԿ-ի ան­ դամ երկր­նե­րը հա­մա­ձայն­վե­ցին հռ­չա­կել հու­նի­սի 21-ը որ­պես «Յո­գայի մի­ջազ­գային օր»։ Ա­ռա­ջար­կը հա­մա­հո­ վա­նա­վոր­վեց ՄԱԿ ան­դամ 192 երկր­նե­րից 177-ի կող­մի­ց։

G-20 PM Modi made a strong pitch for repatriation of black money and transparency in taxpayer specific rulings; PM sought the creation of a global centre to deal with renewable energy.

­Մեծ Քսա­նյա­կ ­Վ ար­չա­պետ Մո­դ ին մեծ քայլ կա­տա­րե­ց՝ ուղղ­ված սև փո­ղե­րի և թա­փան­ցի­կու­թ յան վե­րա­դ ար­ձին հա­րկ վճա­ րող­նե­րի հա­տո­ւ կ ո­րո­շո­ւ մ ­նե­րո­ւ մ, վար­չա­պե­տն ա­ռ աջ քա­շեց հա­մաշ­խար­հային կե­նտ­րո­նի ստե­ղծ­ման հար­ցը՝ վե­րա­կա­ն գն­վող է­ներ­գ ի­այի խն­դ ի­րը լու­ծ ե­լու հա­մա­ր։

25

­ In pursuit for robust economic miracle….

‘Make in India’ global initiative Prime Minister Narendra Modi launched the “Make in India” initiative with an aim to give the Indian economy global recognition. “FDI” should be understood as “First Develop India” with “Foreign Direct Investment.” He urged investors not to look at India merely as a market, but instead see it as an opportunity. The faster people are pulled out of poverty and brought into the middle class, the more opportunity will there be for global business, and called investors from abroad to create jobs in India.

India is the only country in the world which offers the unique combination of democracy, demography, and demand. He also referred to the Digital India mission, saying this would ensure that Government processes remained in tune with corporate processes. No Indian business should feel a compulsion to leave the country under any circumstances. To the expression “Look East,” the Prime Minister added “Link West”, and said a global vision was essential.

26

­ ­Դե­պի տն­տե­սա­կան մեծ հրա­շ ք «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ» հա­մաշ­խար­հային նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն ­Վ ար­չա­պետ Նա­րե­նդ­րա Մո­դ ին «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ» նա­խա­ձեռ­նու­թ յան մեկ­նար­կը տվեց այն նպա­տա­կով, որ Հնդ­կաս­տա­նի տն­տե­սու­թ յա­նը հա­ մաշ­խար­հային ճա­նա­չո­ւ մ բե­րի։ FDI-ը պե­տք է հաս­կա­ նալ որ­ պես «First develop India» («­ Նախ զար­ գ աց­ րու Հնդկաս­տա­նը») «Foreign Direct Investment»-ի («օ­տա­րե­ րկ­րյա ուղ­ղա­կի նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի») մի­ջո­ցո­վ։ Նա հոր­դ ո­ րեց նե­րդ­րող­նե­րին Հնդ­կաս­տա­նը չդի­տել որ­պես պար­

զա­պես ևս մեկ շու­կա, այլ տես­նել որ­պես հնա­րա­վո­րու­ թյուն։ Որ­քան ա­վե­լ ի ա­րագ ա­զատ­վեն մար­դ իկ աղ­քա­ տու­թ յու­նից և մի­ջին խա­վ ի մաս կազ­մեն, այն­քան ա­վե­լ ի մեծ հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­ներ կս­տե­ղծ­վեն հա­մաշ­խար­ հային բիզ­նե­սի հա­մար, և ա­վե­լ ի շատ նե­րդ­րող­ներ կգան ար­տա­սահ­մա­նի­ց՝ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ գոր­ծ ա­տե­ղեր հիմ ­նե­լո­ւ ։ Հնդ­կաս­տա­նն աշ­խար­հո­ւ մ մի­ակ եր­կի­րն է, որ ա­ռ ա­ ջար­կո­ւ մ է ժո­ղո­վ ր­դ ա­վա­րու­թ յան, ժո­ղո­վ ր­դ ագ­րու­թ յան և պա­հան­ջի ե­զա­կի հա­մակ­ցու­թ յո­ւ ն։ Վար­չա­պե­տը խո­ սեց նաև «Թ­վային Հնդ­կաս­տան» ա­ռ ա­քե­լու­թ յան մա­ սի­ն՝ ա­սե­լով, որ սա կա­պա­հո­վ ի կա­ռ ա­վա­րա­կան գոր­ ծըն­թ աց­նե­րի՝ կոր­պո­րա­տիվ գոր­ծ ըն­թ աց­նե­րի հետ ներ­ դաշ­նա­կու­թ յու­նը։ Հնդ­կա­կան ոչ մի բիզ­նես ստիպ­ված պի­տի չլի­նի լքե­լու եր­կի­րը ինչ-ինչ հան­գ ա­մա­նք­նե­րի բե­րու­մո­վ։ «­Նայիր դե­պի ար­և ե­լ ք»-ին վար­չա­պե­տն ա­վե­ լաց­րեց «­Մ ի­ա ց­րու արև­մո­ւ տ­ք ը» խոս­ք ը և ա­սաց, որ հա­ մաշ­խար­հային տես­լա­կան ու­նե­նա­լ ը մեծ նշա­նա­կու­ թյուն ու­նի­։

­ India’s IT & ITES Industry Information Technology (IT) has made possible information access at gigabit speeds. It has created a level playing field among nations and has a positive impact on the lives of millions.

Today, a country’s IT potential is paramount for its march towards global competitiveness, healthy gross domestic product (GDP) and meeting up energy and environmental challenges. The Indian IT and Information Technology enabled Services (ITES) sectors go hand-inhand in every aspect. The industry has not only transformed India’s image on the global platform, but also fuelled economic growth by energizing the higher education sector (especially in engineering and computer science). The industry has employed almost 10 million Indians and, hence, has contributed significantly to social transformation in the country.

India is one of the fastest-growing IT services markets in the world. It is also the world’s largest sourcing destination, accounting for approximately 52 per cent of the US$ 124-130 billion market. The country’s cost competitiveness in providing IT services continues to be its USP in the global sourcing market. India has the potential to build a US$ 100 billion software product industry by 2025, according to Indian Software Product Industry Roundtable (ISPIRT). The software products market in India, which includes accounting software and cloud computing-based telephony services, is expected to grow at 14 per cent in 2014.

The Indian IT-BPM industry is expected to add revenues of US$ 13-14 billion to the existing revenues by FY15, according to National Association of Software and Services Companies (NASSCOM). Total exports from the ITBPM sector (excluding hardware) were estimated at US$ 76 billion during 2013. Export of IT services has been the major contributor, accounting for 57.9 per cent of total IT exports (excluding hardware) in 2013. BPM accounted for 23.5 per cent of total IT exports during the same fiscal.

The IT outsourcing sector is expected to see exports

­ Հնդ­կաս­տա­նի ՏՏ ԵՎ ՏՏԳԾ ար­դ յու­նա­ բերու­թ յու­նը­ ­Տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գ ի­ան տե­ղե­կու­թ յա­ն՝ գի­ գա­բի­տա­կան ա­րա­գ ու­թ յա­մբ հա­սա­նե­լ ի­ու­թ յան հնա­րա­ վո­րու­թ յո­ւ ն է ստեղ­ծ ե­լ։ ՏՏ-ն ժո­ղո­վո­ւ րդ­նե­րին հա­վա­ սար պայ­ման­նե­րի մեջ է դրել և դրա­կան ազ­դ ե­ցու­թ յո­ւ ն ու­նի մի­լ ի­ո­նա­վոր մա­րդ­կա­ն ց կյան­ք ո­ւ մ։ Այ­ս օր որ­և է երկ­րի ՏՏ-ի նե­րու­ժ ը խի­ստ կար­և որ է հա­մաշ­խար­հային մր­ցակ­ցու­թ յան, ա­ռ ո­ղ ջ հա­մա­խա­ռ ն ներ­ք ին ար­տադ­րա­նք (Հ­ՆԱ) ու­նե­նա­լու և է­ներ­գ ի­այի ու շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի մար­տահ­րա­վեր­նե­րին դի­մագ­րա­ վե­լու հա­մա­ր։ Հնդ­կա­կան ՏՏ-ի և ՏՏԳԾ-ի (Տե­ղե­կատ­ վա­կան տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րով գոր­ծ ող ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րի) ո­լո­րտ­նե­րն ա­մեն ա­ռ ու­մով հա­մըն­թ աց են։ Այս ար­դ յու­ նա­բե­րա­կան ճյու­ղ ը ոչ մի­այն փո­խար­կեր­պել է Հնդ­կաս­ տա­նի պատ­կե­րը հա­մաշ­խար­հային հար­թ ա­կո­ւ մ, այլև տն­տե­սա­կան աճ ա­պա­հո­վե­լ՝ բա­ր ձ­րա­գ ույն կր­թ ու­թ յան ո­լոր­տի (հատ­կա­պես ճար­տա­րա­գ ի­տու­թ յան և հա­մա­ կա­րգ­չային գի­տու­թ յան) զար­գ աց­մա­մբ։ Այս ո­լոր­տը հա­ մա­րյա 10 մի­լ ի­ոն հն­դ ի­կի ա­պա­հո­վել է աշ­խա­տան­ք ով, ուս­տիև մե­ծ ա­պես նպաս­տել երկ­րի սո­ցի­ա­լա­կան փո­ խա­կե­րպ­մա­նը։ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ը ՏՏ-ի ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի ա­մ ե­ն ա­ արագ ա ­ճող շու ­կ ա­ն ե ­ր ից մե­կն է աշ ­խ ար­հ ո­ւ մ։ Այն աշ­ խար­հ ո­ւ մ նաև ա­ռ աք­մ ան ա­մ ե­ն աըն­դ ար­ձակ նպա­տ ա­ կա­վայրն է, ո­ր ին բա ­ժ ին է ընկ­ն ո­ւ մ 124-130 մի­լ ի­ա­րդ դո­լ ա­ր ա­ն ոց շու­կ այի 52 տո­կ ո­ս ը։ Երկ­ր ի գնային մր­ց ու­ նա­կ ու­թ յու­ն ը ՏՏ-ի ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի մա­տ ո­ւ ց­մ ան հա­ մար շա­ր ու­ն ա­կ ո­ւ մ է հա­մ աշ­խ ար­հ ային ա­ռ աք­մ ան շու­ կայո­ւ մ մնալ նրա առևտ­ր ային ե­զա­կ ի ա­ռ ա­ջ ար­կ ու­թ յու­ նը (USP)։ Ըստ Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ի ծրագ ­ր ա­կ ազ­մ ե ­ր ի ա­պ ա­ հով­մ ան ար­դ յու­ն ա­բ ե­ր ու­թ յան խո­ր հր­դ ի (ISPIRT)՝ մի­նչև 2025 թվա­կ ա­ն ը Հնդ ­կ աս­տ ա­նն ու ­ն ի նե ­ր ո­ւ ժ՝ ստեղ­ծ ել հա­մ ա­կ ա­ր գ­չ ային ծրագ­ր ա­կ ազ­մ ե­րի ա­պ ա­հ ով­մ ան 100 մլրդ դո­լ ար ար­ժ ո­ղ ու­թ յա­մ բ ար­դ յու­ն ա­բ ե­ր ու­թ յո­ւ ն։ Ակնկալ­վ ո­ւ մ է, որ հա­մ ա­կ ա­ր գ­չ ային ծրագ ­ր ային ար­ տադ ­ր ան­ք ի հնդ ­կ ա­կ ան շու ­կ ան, որ նե ­ր ա­ռ ո­ւ մ է հաշ­ վա­պ ա­հ ա­կ ան ծրագ­ր եր ու հա­մ ա­կ ա­ր գ­չ ային «ամ­ պային» կա­պ ով հե­ռ ա­խ ո­ս ային ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­ներ, 2014-ին կա ­ճի 14 տո­կ ո­ս ո­վ։

27

growing by 13-15 per cent during 2015. The data centre infrastructure market of India is estimated to reach US$ 2.03 billion in 2015, a 5.4 per cent increase from US$ 1.92 billion in 2014. E-commerce space in India is expected to grow at 20-25 per cent over the next 2-3 years in terms of jobs, salaries and growth, which in turn could create at least 150,000 jobs. The current estimated size of the industry is about Rs 18,000 crore (US$ 2.91 billion) and is expected to reach Rs 50,000 crore (US$ 8.08 billion) by 2016 and as the industry grows, the demand for talent would grow proportionally.

India’s technology sector (including hardware) was estimated to have generated US$ 108 billion in revenue during FY2013.

Sector-wise breakup of export revenue Export of IT services has been the major contributor, accounting for 57.9 per cent of total IT exports (excluding hardware).

Indian IT’s core competencies and strengths have placed it on the international canvas, attracting investments from major countries. According to data released by the Department of Industrial Policy and Promotion (DIPP), the computer software and hardware sector attracted foreign direct investment (FDI) worth US$ 13,238.58 million between April 2000 and September 2014.

28

Ա­կն­կալ­վո­ւմ է, որ Հնդ­կա­կան ՏՏ-ԲԳԿ-ի (բիզ­նեսգոր­ծ ըն­թ աց­նե­րի կա­ռա­վա­րո­ւմ) ար­դ յու­նա­բե­րու­թյու­նը 13-14 մլրդ դո­լա­րի ե­կա­մո­ւտ կա­վե­լաց­նի 2015-ի ֆի­նան­ սա­կան տար­վա ե­կամ­տի­ն՝ ըստ Ծրագ­րա­կազ­մե­րի և ծա­ ռայու­թյո­ւն­նե­րի ըն­կե­րու­թյո­ւն­նե­րի ազ­գային մի­ա­վոր­ ման (NASSCOM)։ ՏՏ-ԲԳԿ ո­լոր­տի (սար­քա­կազ­մե­րը չհաշ­ված) ընդ­հա­նո­ւր ար­տա­հան­ման ծա­վալ­նե­րը 2013ին գնա­հատ­վել են 76 մլրդ դո­լա­ր։ ՏՏ-ի ծա­ռայու­թյո­ւն­նե­ րի ար­տա­հան­ման ծա­վա­լ ի բա­ժի­նը 2013-ին կազ­մել է ՏՏ-ի ո­լոր­տի ընդ­հա­նո­ւր ար­տա­հան­ման ծա­վա­լ ի 57,9 տո­կո­սը (սար­քա­կազ­մե­րը չհաշ­ված)։ ԲԳԿ-ի բա­ժի­նը կազ­մել է ՏՏ-ի ո­լոր­տի ընդ­հա­նո­ւր ար­տա­հան­ման ծա­ վա­լ ի 23,5 տո­կո­սը նույն ֆի­նան­սա­կան տա­րո­ւմ։ Ակն­կալ­ վո­ւմ է, որ 2015-ի ըն­թ աց­քո­ւմ ՏՏ-ի ար­տա­քին մա­տա­կա­ րար­ման բաժ­նի ար­տա­հան­ման ծա­վալ­նե­րը 13-15 տո­կո­ սով կա­ճե­ն։ Հնդ­կաս­տա­նի տվ յալ­նե­րի կե­նտ­րո­նի են­թ ա­ կա­ռ ո­ւց­ված­քային շու­կան 2015-ին կգ­նա­հատ­վ ի 2,03 մլրդ դո­լար, ո­րը 5,4 տո­կո­սով ա­վել է 2014-ի 1,92 մլրդ դո­լա­րի­ց։ Ակն­կալ­վո­ւմ է, որ ա­ռա­ջի­կա 2-3 տար­վա ըն­ թաց­քո­ւմ է­լե­կտ­րո­նային առևտ­րի սահ­ման­նե­րը Հնդկաս­ տա­նո­ւմ կը­նդ­լայն­վեն 20-25 տո­կո­սո­վ՝ աշ­խա­տա­տե­ղե­ րի, աշ­խա­տա­վար­ձե­րի և զար­գաց­ման ա­ռ ու­մով, ինչն իր հեր­թ ին կա­րող է ստեղ­ծ ել առն­վա­զն 150 000 աշ­խա­տա­ տե­ղ։ Ար­դ յու­նա­բե­րա­կան այս ճյու­ղ ի ներ­կայիս ծա­վալ­նե­ րը գնա­հատ­վո­ւմ են շո­ւրջ 18 000 կրոր ռու­պի (2,91 մլրդ ԱՄՆ դո­լար), և ակն­կալ­վո­ւմ է, որ մի­նչև 2016-ը կգ­նա­ հատ­վեն 50 000 կրոր (8,08 մլրդ դո­լար), իսկ ար­դ յու­նա­ բե­րու­թյան ա­ճին զու­գա­հե­ռ՝ հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար կա­ճի նաև տա­ղա­նդ­նե­րի պա­հան­ջար­կը։ Հնդ­կաս­տա­նի տեխ­նո­լո­գ ի­ա­կան ո­լոր­տը (սար­քա­ կազ­մե­րի ար­տադ­րու­թ յու­նը նե­րա­ռ յալ), ըստ հաշ­վա­րկ­ նե­ րի, 2013-ի ֆի­ նան­ սա­ կան տա­ րո­ ւ մ տվել է 108 մլրդ դո­լա­րի ե­կա­մո­ւ տ։ ­

Ո­լոր­տո­ւմ ար­տա­հան­ման ե­կա­մո­ւտ­նե­րի վե­րե­լ ք

ՏՏ-ի ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րի ար­տա­հա­նու­մը ՏՏ-ի ո­լոր­ տի ար­տա­հա­նո­ւ մ ­նե­րի ընդ­հա­նո­ւ ր ծա­վա­լ ի մեջ մեծ տո­ կոս է կազ­մո­ւ մ՝ 57,9 (սար­քա­կազ­մե­րը չհաշ­ված)։ Հնդ­կ ա­կ ան ՏՏ-ի ո­լ որ­տ ի ա­ռ ա­ն ց­ք ային ա­ռ ա­վ ե­լ ու­ թյո­ւ ն­ն ե ­ր ն այն հա­ն ել են մի­ջ ազ­գ ային աս­պ ա­ր ե ­զ՝ հրա­ պու ­ր ե ­լ ով խո­շ որ երկր­ն ե ­ր ից նե ­րդ ­ր ող­ն ե ­ր ի։ Ըստ Ար­ դյու­ն ա­բ ե­ր ա­կ ան քա­ղ ա­ք ա­կ ա­ն ու­թ յան և զար­գ աց­մ ան վար­չ ու­թ յան հրա­պ ա­ր ա­կ ած տվ յալ­նե­րի՝ հա­մ ա­կ ա­ր գ­ չային ծրագ­ր ա­կ ազ­մ ե­ր ի և սար­ք ա­կ ազ­մ ե­ր ի ար­տ ադ­ րու­թ յան ո­լոր­տ ը 2000 թ. ապ­ր ի­լից մի­նչև 2014-ի սեպ­ տեմ­բ ե­ր ն ըն­կ ած ժա­մ ա­ն ա­կ ա­հ ատ­վա­ծ ո­ւ մ բե­ր ել է ընդ­ հա­ն ո­ւ ր 13 238,58 մի­լ ի­ո ն դո­լ ա­ր ի օ ­տ ա­ր ե ­րկ­րյա ուղ­ղ ա­ կի նե­րդ­ր ում ­նե­ր։ Հնդ­կա­կան ՏՏ-ի և ՏՏԳԾ-ի ո­լոր­տո­ւ մ կա­տար­ված խո­շոր նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րից մի քա­նի­սը ներ­կայաց­ված է ստո­րև։ • Մի­նչև 2015-ի ա­վար­տը «­Մայք­րո­սոֆ­թ ը» ծրագ­րո­ւ մ է ա­ռ ա­ջար­կել իր առևտ­րային և «ամ­պային» Azure և Office 365 ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րը ե­րեք տե­ղա­կան կենտ­ րոն­նե­րի­ց՝ դառ­նա­լով Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ «ամ­պային» տվ յալ­նե­րի կե­նտ­րոն­ներ հիմ ­նող ա­ռ ա­ջին տեխ­նո­լո­ գի­ա­կան ըն­կե­րու­թ յու­նը։

Some of the major investments in the Indian IT and ITeS sector are as follows: • Microsoft plans to offer its commercial and cloud services-Azure and Office 365-from three local data centres by the end of 2015, making it the first technology company to set up cloud data centres in India.

• Infosys plans to invest Rs 1,400 crore (US$ 228.04 million) in a campus proposed to be built in Noida, Uttar Pradesh. The project is estimated to generate 35,000 direct and indirect jobs.

• Cognizant has acquired US-based digital marketing agency Cadient Group. The latter is expected to boost Cognizant’s presence in the healthcare segment.

• Visa plans to set up a technology centre in India in 2014 and join a host of global system players who have established technology centres in the country to access its software and engineering talent.

• Genpact Ltd has signed an agreement with the USbased Automation Anywhere to provide automated business processes for its clients.

• Nielsen India has acquired Indicus Analytics. This acquisition will add to Nielsen’s capabilities for macro and microeconomic research for the public and private sectors.

Government Initiatives The Government of India has played a key role with public funding of a large, well trained pool of engineers and management personnel who could forge the Indian IT industry. Its spending on information technology (IT) will reach US$ 7.2 billion in 2015, a five per cent increase over 2014, according to a report by Gartner Inc. Some of the major initiatives taken by the government to promote IT and ITeS sector in India are as follows: • One important development in India’s assistance to other developing countries is the setting up of Development Partnership Administration (DPA). DPA

• «Ին­ֆո­սի­սը» (Infosys) ծրագ­րո­ւ մ է նե­րդ­նել 1400 կրոր ռու­պի (228,04 ԱՄՆ դո­լար) մի հա­մա­լ ի­րո­ւ մ, որն ա­ռ ա­ջա­րկ­վո­ւ մ է կա­ռ ու­ցել Ուտ­տար Պրա­դ եշ նա­ հան­գ ի Նոի­դ ա քա­ղա­ք ո­ւ մ։ Այս նա­խա­գ ի­ծ ը, ըստ հաշ­վա­րկ­նե­րի, կս­տեղ­ծ ի 35 000 ուղ­ղա­կի և ա­նո­ւ ղ­ ղա­կի աշ­խա­տա­տե­ղ։ • «­Ք ոգ­նի­զան­տը» (Cognizant) ձե­ռ ք է բե­րել ա­մե­րի­կ յան «­Քա­դ ի­ե­նտ գրո­ւ պ» (Cadient Group) թվային առևտրային գոր­ծ ա­կա­լու­թ յու­նը։ Ակն­կալ­վո­ւ մ է, որ վեր­ջի­նս կըն­դ ար­ձա­կի «­Ք ոգ­նի­զան­տի» ներ­կայու­ թյո­ւ նն ա­ռ ող ­ջա­պա­հա­կան ո­լոր­տո­ւ մ։ • «­Վ ի­զան» (Visa) ծրագ­րո­ւ մ է 2014 թ.-ին Հնդ­կաս­տա­ նո­ւ մ հիմ­նել տեխ­նո­լո­գ ի­ա­կան կե­նտ­րոն և մի­ա­վո­րել հա­մաշ­խար­հային հա­մա­կար­գ ի բազ­մա­թ իվ գոր­ծ ըն­ կեր­նե­րի, ով­քեր այս­տեղ տեխ­նո­լո­գ ի­ա­կան կե­նտ­ րոն­ներ են հիմ­նել, որ­պես­զ ի գոր­ծ ա­ծ են այս երկ­րի՝ ծրագ­րա­կազ­մեր ստեղ­ծ ող և ին­ժ ե­նե­րա­կան տա­ ղան­դ ը­։ • «­Գ են­պա­կտ» ՍՊԸ-ը (Genpact Ltd) հա­մա­ձայ­նա­գ իր է ստո­րագ­րել ա­մե­րի­կ յան «Օ­տո­մեյշն է­նի­ո­ւ ե­ըր»-ի (Automation Anywhere) հե­տ՝ իր հա­ճա­խո­րդ­նե­րին ավ­ տո­մա­տաց­ված բիզ­նես գոր­ծ ըն­թ աց­նե­րով ա­պա­հո­ վե­լու հա­մա­ր։ • «­Նիլ­սեն Ին­դ ի­ան» (Nielsen India) ձե­ռ ք է բե­րել «Ին­դ ի­ կո­ւ ս ա­նա­լ ի­տիկ­սը» (Indicus Analytics)։ Այս ձե­ռ ք­բե­ րու­մը կա­վե­լաց­նի Նիլ­սե­նի հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­նե­րը հան­րային և մաս­նա­վոր հատ­ված­նե­րի հա­մար տար­ վող մակ­րո- և միկ­րո­տն­տե­սա­կան ու­սո­ւ մ ­նա­սի­րու­ թյո­ւ ն­նե­րի գոր­ծ ո­ւ մ։

­Կա­ռա­վա­րա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­ր Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յո­ւ նն ա­ռ ա­ն ց­քային դե­ րա­կա­տա­րու­թ յո­ւ ն է ու­նե­ցել հնդ­կա­կան ՏՏ-ի ար­դ յու­ նա­բե­րու­թ յու­նը կռող լավ պատ­րա­ստ­ված ին­ժ ե­ներ­նե­րի և կա­ռ ա­վար­ման մաս­նա­գ ետ­նե­րի մի մեծ բա­նա­կի հան­ րային ֆի­նան­սա­վոր­ման մե­ջ։ 2015 թ.-ին կա­ռ ա­վա­րու­ թյու­նը տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րի վրա ծախ­ սե­րը կհա­ս ց­նի 7,2 մլրդ դո­լա­րի, ո­րը 5 տո­կո­սով ա­վել է 2014-ի ծախ­սե­րի­ց՝ ըստ «­Գ ա­րտ­ներ» ըն­կե­րու­թ յան զե­

29

•

•

•

•

•

•

has been mandated with effective and timely implementation of projects, including the establishment of centers for excellence in IT. These projects, beside providing hardware and training facilities to other countries, make the centers self-sustainable within just two years, showcasing India’s prowess in the IT field. In addition to basic IT training, pioneer organizations in the field of advanced IT have been providing advanced hardware and software training to various countries.

Training in advanced technologies like High Performance Computing are also being imparted. Super computer PARAM, the indigenous advanced high performance computer developed by India, has been installed in Armenia, Tanzania and other countries.

Countries that have benefitted from India IT skills also include Belarus, Russia, Tajikistan and Uzbekistan among others in CIS region, Peru, Ecuador in Latin America region and Cambodia, Laos and Vietnam among CLMV countries.

The Government of India through the Board of Approval (BoA) under the Union Ministry of Commerce and Industry has approved Wipro Ltd’s plan of setting up a special economic zone (SEZ) in Visakhapatnam.

The Government of India has launched the .bharat domain name which will cover eight languages. The domain will help to bridge the digital divide and enhance the reach of the Internet to remote villages.

The Government of Andhra Pradesh and Google India have signed a MoU to launch a number of initiatives aimed at bridging the state’s digital divide and enabling skill development.

The Government of Karnataka and Nasscom plan to launch a series of new initiatives to help shore up the local startup and technology ecosystem in the state, including plans to build one of Asia’s largest startup warehouses and also the country’s first ‘hack-celerator’.

The Central Government and the respective state governments are expected to collectively spend US$ 6.4 billion on IT products and services in 2014, an increase of 4.3 per cent over 2013, according to a study

by Gartner.

30

կույ­ցի։ Կա­ռ ա­վա­րու­թ յան մի շա­րք խո­շոր ձեռ­նա­րկ­նե­ րը՝ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ ՏՏ-ի և ՏՏԳԾ-ի ո­լո­րտ­նե­րի զար­ գաց­ման հա­մար, ներ­կայաց­ված են ստո­րև։ • Հնդ­կաս­տա­նի կող­մից զար­գ ա­ցող ու­րիշ երկր­նե­րին օգ­նու­թ յո­ւ ն մա­տու­ցե­լու գոր­ծ ո­ւ մ կար­և որ ա­ռ աջ­խա­ ղա­ցո­ւ մ է Զար­գ աց­ման ըն­կե­րակ­ցու­թ յան վար­չու­ թյան ստեղ­ծ ու­մը։ ԶԸՉ-ն լի­ա ­զոր­ված է ար­դ յու­նա­ վետ և ժա­մա­նա­կին ի­րա­կա­նաց­նե­լու նա­խագ­ծ եր, ո­րոն­ցից է ՏՏ-ի ո­լոր­տո­ւ մ գե­րա­զան­ցու­թ յան կե­նտ­ րոն­նե­րի հիմ­նու­մը։ Այս նա­խագ­ծ ե­րը, բա­ցի այլ երկր­նե­րին սար­քա­կազ­մեր և ու­սու­ցո­ղա­կան մի­ջոց­ ներ տրա­մադ­րե­լո­ւ ց, կե­նտ­րոն­նե­րը ինք­նա­բավ են դա­ր ձ­նո­ւ մ ըն­դ ա­մե­նը եր­կու տար­վա ըն­թ աց­ք ո­ւ մ՝ ցու­ցադ­րե­լով ՏՏ-ի ո­լոր­տո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի հզո­րու­ թյու­նը։ ՏՏ-ի հիմ­նա­կան ու­սո­ւ մ տրա­մադ­րե­լո­ւ ց բա­ ցի, բա­ր ձ­րա­գ ույն ՏՏ-ի ո­լոր­տի գլ­խա­վոր կազ­մա­ կեր­պու­թ յո­ւ ն­նե­րը բա­ր ձ­րա­կա­րգ սար­քա­կազ­մե­րի և ծրագ­րա­կազ­մե­րի ու­սու­ցա­նո­ւ մ են կազ­մա­կեր­պո­ւ մ զա­նա­զան երկր­նե­րի հա­մա­ր։ • Կա­տար­վո­ւ մ է նաև զար­գ ա­ցած տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րի, օ­րի­նա­կ՝ գե­րհ­զոր հա­մա­կար­գ իչ­նե­րի ու­սու­ցա­նո­ւ մ։ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ նա­խա­գ ծ­ված և բա­ր ձր կա­տա­րո­ ղա­կա­նու­թ յա­մբ օժտ­ված ՊԱ­ՐԱՄ գե­րհ­զոր հա­մա­ կար­գ ի­չ ը տե­ղա­դ ր­վել է Հայաս­տա­նո­ւ մ, Տան­զա­նի­ այո­ւ մ և այլ երկր­նե­րո­ւ մ։ Հնդ­կաս­տա­նի ՏՏ-ի ո­լոր­տի մաս­նա­գ ետ­նե­րի հմ­տու­թ յո­ւ ն­նե­րից օգտ­ված երկր­ նե­րից են նաև Բե­լա­ռ ու­սը, Ռու­սաս­տա­նը, Տա­ ջիկստա­նը և Ուզ­բե­կս­տա­նը՝ ԱՊՀ երկր­նե­րի թվո­ւ մ, Պե­րո­ւ ն և Էկ­վա­դ ո­րը՝ Լա­տի­նա­կան Ա­մե­րի­կայո­ւ մ և Կամ­բ ո­ջի­ան, Լաո­սն ու Վի­ե տ­նա­մը՝ ա­սի­ա­կան երկր­ նե­րի ԿԼՄՎ են­թ ա­խմ­բ ո­ւ մ։ • Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը առևտ­րի և ար­ դյու­նա­բե­րու­թ յան նա­խա­րա­րու­թ յա­նը են­թ ա­կա Վա­ վե­րաց­ման խո­րհր­դ ի մի­ջո­ցով հաս­տա­տել է Վի­սակ­ հա­պատ­նու­մո­ւ մ հա­տո­ւ կ տն­տե­սա­կան գո­տի (ՀՏԳ) ստեղ­ծ ե­լու Վիպ­րո ըն­կե­րու­թ յան ծրա­գ ի­րը։ • Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը գոր­ծ ար­կել է հա­ մա­ցան­ցային տի­րույ­թ ի .bharat ան­վա­նու­մը, ո­րը կգոր­ծ ած­վ ի ութ լեզ­վ ի հա­մա­ր։ Տի­րույ­թ ը կօգ­նի վե­ րաց­նե­լու թվային տա­րան­ջատ­վա­ծ ու­թ յու­նը և հա­ մա­ցան­ցը կհա­ս ց­նի հե­ռ ա­վոր գյու­ղե­ր։ • Անդհ­րա Պրա­դ ե­շ ի կա­ռ ա­վա­րու­թ յո­ւ նն ու «­Գ ո­ւ գլ Ին­ դի­ան» ստո­րագ­րել են փոխ­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յան հու­շա­ գի­ր՝ սկ­սե­լու հա­մար մի շա­րք նա­խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն­ներ, ո­րո­նք միտ­ված են երկ­րի թվային տա­րան­ջատ­վա­ ծու­թ յու­նը վե­րաց­նե­լո­ւ ն և կա­րո­ղու­թ յո­ւ ն­նե­րի զար­ գաց­ման հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­ներ ստեղ­ծ ե­լո­ւ ն։ • Կար­նա­տա­կայի կա­ռա­վա­րու­թյո­ւնն ու «­Նաս­կո­մը» ծրագ­րո­ւմ են սկ­սել մի շա­րք նոր նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­ նե­ր՝ տե­ղա­կան նո­րաս­տե­ղծ ըն­կե­րու­թյո­ւն­նե­րին և երկ­րի տեխ­նո­լո­գի­ա­կան է­կո­հա­մա­կար­գին սա­տա­րե­ լու հա­մա­ր։ Այդ նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­րից են Ա­սի­այի ա­մե­նա­մեծ մեկ­նար­կիչ պա­հես­տա­րան­նե­րից մե­կը և երկ­րի ա­ռա­ջին Hackcelerator-ը հիմ­նե­լու ծրագ­րե­րը­։ • Ակն­կալ­վո­ւ մ է, որ 2014 թ.-ին Կե­նտ­րո­նա­կան կա­ռ ա­ վա­րու­թ յու­նը և պե­տա­կան կա­ռ ա­վա­րա­կան մար­մին­ նե­րը ՏՏ-ի ար­տադ­րան­ք ի և ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րի վրա մի­աս­նա­բար կծախ­սեն 6,4 մլրդ դո­լար, ին­չ ը 4,3 տո­ կո­սով ա­վել է 2013-ին կա­տար­ված ծախ­սե­րի­ց՝ ըստ Գա­րտ­նե­րի ու­սո­ւ մ ­նա­սի­րու­թ յան տվ յալ­նե­րի­։

Road Ahead India continues to be the topmost off shoring destination for IT companies followed by China and Malaysia in second and third position, respectively. Leading IT services firms are expanding their traditional offerings (in India) to include research and development (R&D), product development, and other niche services. Emerging technologies present an entire new gamut of opportunities for IT firms in India. Social, mobility, analytics and cloud (SMAC) collectively provide a US$ 1 trillion opportunity. Cloud represents the largest opportunity under SMAC, increasing at a CAGR of approximately 30 per cent to around US$ 650-700 billion by 2020. Social media is the second most lucrative segment for IT firms, offering a US$ 250 billion market opportunity by 2020.

­ India’s thriving pharmaceutical industry The Indian pharmaceuticals market is expected to expand at a CAGR of 23.9 per cent to reach US$ 55 billion by 2020.

Revenue share of Indian pharmaceutical sub-segments With 72 per cent of market share (in terms of revenues), generic drugs form the largest segment of the Indian pharmaceutical sector.

­Ճա­նա­պար­հը շա­րու­նակ­վո­ւմ է Հնդ­կաս­տա­նը շա­րու­նա­կո­ւ մ է մնալ ՏՏ-ի ըն­կե­րու­ թյո­ւ ն­նե­րի հա­մար գլ ­խա­վոր ար­տե­րկ­րյա նպա­տա­կա­ վայ­րը՝ իր հետ­և ո­ւ մ թող­նե­լով Չի­նաս­տա­նն ու Մա­լա­զ ի­ ա­ն՝ երկ­րո­րդ և եր­րո­րդ տե­ղե­րո­ւ մ հա­մա­պա­տաս­խա­նա­ բա­ր։ ՏՏ-ի ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րի ա­ռ ա­ջա­տար ըն­կե­րու­ թյուն­նե­րն ըն­դ ար­ձա­կո­ւ մ են ի­րե­ն ց ա­վան­դ ա­կան ա­ռ ա­ ջա­րկ­նե­րը Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ՝ նե­րա­ռ ե­լով ու­սո­ւ մ ­նա­սի­ րու­թ յո­ւ ն և զար­գ ա­ցո­ւ մ, ար­տադ­րան­ք ի կա­տա­րե­լա­գ որ­ ծո­ւ մ ու այլ նեղ մաս­նա­գ ի­տա­կան ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­ր։ Ա­ռ աջ ե­կող տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րը մա­տու­ցո­ւ մ են հնա­րա­ վո­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի բո­լո­րո­վ ին նոր ծա­վալ­ներ ՏՏ-ի ըն­կե­ րու­թ յո­ւ ն­նե­րի հա­մար Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ։ Այս ո­լոր­տի սո­ ցի­ա­լա­կան, շար­ժ ա­կան, վեր­լու­ծ ա­կան և «ամ­պային» (ՍՇ­ՎԱ) ճյու­ղե­րը մի­աս­նա­բար ստեղ­ծ ո­ւ մ են մեկ տրի­լ ի­ ոն դո­լա­րի հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն։ «Ամ­պը» ներ­կայաց­նո­ւ մ է ա­մե­նա­մեծ հնա­րա­վո­րու­թ յու­նը ՍՇ­ՎԱ-ում՝ 30 տո­կո­սով ա­վե­լաց­նե­լով հա­մա­խա­ռ ն ար­տադ­րան­ք ի տա­րե­կան մի­ջին ա­ճը, ո­րը մի­նչև 2020 թվա­կա­նը կհաս­նի 650-700 մլրդ դո­լա­րի։ Սո­ցի­ա­լա­կան կա­պի էլ. մի­ջոց­նե­րը երկ­ րորդ շա­հու­թ ա­բեր ճյո­ւ ղն են ՏՏ-ի ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի հա­մար և մի­նչև 2020 թվա­կա­նը կս­տեղ­ծ են 250 մլրդ դո­ լար ար­ժ ո­ղու­թ յա­մբ շու­կայի հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն։

­ Հնդ­կաս­տա­նի ծաղ­կՈՒՆ դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան արդյու­նա­բե­րու­թ յու­նը ­Աշ­խար­հի մա­կար­դ ա­կո­վ՝ Հնդ­կաս­տա­նի դե­ղա­գ որ­ ծա­կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յու­նը ծա­վա­լով եր­րո­րդն է, իսկ ար­ժ ե­քա­վո­րու­թ յա­մբ՝ տաս­նե­րոր­դ ը։ Ար­դ յու­նա­բե­րա­ կան այս ճյու­ղ ը հի­մ ն­ված է բա­ր ձր գի­տե­լ իք­նե­րի վրա, և նրա կայո­ւ ն ա­ճը դրա­կան ազ­դ ե­ցու­թ յո­ւ ն ու­նի Հնդ­կաս­ տա­նի տն­տե­սու­թ յան մե­ջ։ Հնդ­կաս­տա­նի դե­ղա­գ որ­ծ ա­ կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յան կազ­մա­կե­րպ­ված բնույ­թ ը հրա­պու­րո­ւ մ է մի քա­նի ըն­կե­րու­թ յան, ո­րո­նք այն կեն­ սու­նակ են հա­մա­րո­ւ մ՝ ըն­դ ար­ձա­կե­լու հա­մար ի­րե­ն ց գոր­ծ ո­ղու­թ յո­ւ ն­նե­րի սահ­ման­նե­րը երկ­րո­ւ մ։ Հնդ­կա­կան դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թյու­նը խի­ստ հատ­վա­ծ ա­վոր­ված է՝ կա­զմ­ված լի­նե­լով շո­ւրջ 24 000 ըն­կե­րու­թյու­նից (330-ը՝ կազ­մա­կե­րպ­ված հատ­վա­ ծո­ւմ)։ Գլ­խա­վոր տա­սը ըն­կե­րու­թյո­ւն­նե­րը գրա­վո­ւմ են շու­կայի մեկ եր­րոր­դ ից ա­վե­լ ի­ն։ Հնդ­կա­կան դե­ղա­գոր­ ծա­կան ըն­կե­րու­թյո­ւն­նե­րի ե­կա­մո­ւտ­նե­րի մեծ բա­ժի­նն ա­ռա­ջա­նո­ւմ է ար­տա­հա­նու­մի­ց։ Մի­նչ ո­րոշ ըն­կե­րու­թյուն­ նե­րի թի­րա­խը ԱՄՆ-ի, Եվ­րո­պայի և մաս­նա­կի­ո­րեն վե­ րա­հսկ­վող շու­կա­նե­րն են, ու­րիշ­նե­րի ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­նո­ւմ էլ նո­րա­րա­կան ձեռ­նար­կու­թյո­ւն­նե­րի կող­ մից պատ­վ իր­վող ար­տադ­րա­նքն է։ Կեն­սա­դե­ղա­գոր­ծու­ թյու­նը ևս ա­րա­գո­րեն դառ­նո­ւմ է հե­տա­քրք­րու­թյան ո­լորտ, հատ­կա­պես երբ հաշ­վ ի ենք առ­նո­ւմ ար­տադ­րան­քի բար­ դու­թյո­ւնն ու մր­ցակ­ցու­թյան սահ­մա­նա­փակ դաշ­տը­։ ­Ա­կն­կ ալ­վ ո­ւ մ է, որ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի դե­ղ ա­գ որ­ծ ա­կ ան ար­դ յու­ն ա­բ ե­ր ու­թ յո­ւ նն ա­վ ե­լ աց­նե­լ ու է հա­մ ա­խ ա­ռ ն ար­ տադ ­ր ան­ք ի տա­ր ե­կ ան մի­ջ ին ա ­ճը 14 տո­կ ո­ս ո­վ՝ մի­նչև

31

Globally, the Indian pharmaceutical industry is ranked third largest in volume terms and 10th largest in value terms. The sector is highly knowledge-based and its steady growth is positively affecting the Indian economy.

The organized nature of the Indian pharmaceutical industry is attracting several companies that are finding it viable to increase their operations in the country.

The Indian pharmaceutical industry is highly fragmented with about 24,000 players (330 in the organized sector). The top ten companies make up for more than a third of the market. Indian pharma companies have a large chunk of their revenues coming from exports. While some are focusing on the generics market in the US, Europe and semi-regulated markets, others are turning their attention to custom manufacturing for innovator companies. Biopharmaceuticals is also increasingly becoming an area of interest given the complexity in manufacture and limited competition.

India’s drugs and pharmaceuticals industry is expected to grow at a compound annual growth rate (CAGR) of 14 per cent to reach a turnover of Rs 2.91 trillion (US$ 47.06 billion) by 2018. The domestic drugs industry, which is valued at Rs 1.6 trillion (US$ 25.87 billion) at present, according to Care Ratings, is also expected to grow in the local market with aggressive rural penetration by drug makers, increased government spending on health, and growing health awareness among people.

India exports pharmaceutical products to more than 200 countries. Pharmaceutical exports are expected to cross the US$ 16.17 bn or 15 percent growth driven by formulation exports in this year. During 2013-14, pharma exports stood at Rs 90,000 crore (US$ 14.55 billion). Out of this, the share of formulations was 71 per cent. India currently exports drug intermediates, Active Pharmaceutical Ingredients (APIs), Finished Dosage Formulations (FDFs), bio-pharmaceuticals, and clinical services across the globe.

The allowance of foreign direct investment (FDI) in India’s pharma sector has been well received by foreign investors. According to data released by the Department of Industrial Policy and Promotion (DIPP), the drugs and pharmaceutical sector attracted FDI worth US$ 12,6 bn between April 2000 and September 2014.

32

2018 թ.-ը հա­ս ց­ն ե­լով 2,91 տրի­լի­ո ն ռու­պ ի (47,06 մլրդ ԱՄՆ դո­լ ար) շր­ջ ա­ն ա­ռ ու ­թ յա­ն։ Ակն­կ ալ­վ ո­ւ մ է նաև, որ տե­ղ ա­կ ան դե­ղ ա­մ ի­ջ ոց­նե­րի ար­դ յու­ն ա­բ ե­ր ու­թ յու­ն ը, ո­ր ը ներ­կ այո­ւ մս գնա­հ ատ­վ ո­ւ մ է 1,6 տրի­լ ի­ո ն ռու ­պ ի (25,87 մլրդ ԱՄՆ դո­լ ար), ըստ «­Ք ե ­ը ր ռեյ­տ ի­ն գ ­զ ի» (Care Ratings), նույն­պ ես կա ­ճի տե ­ղ ա­կ ան շու ­կ այո­ւ մ՝ գյու­ղ ա­կ ան վայ­ր եր դե­ղ ա­գ ո­ր ծ­նե­րի ներ­թ ա­փ ա­ն ց­ մամբ, ա­ռ ող ­ջ ա­պ ա­հ ու­թ յան ո­լ որ­տ ին կա­ռ ա­վա­ր ա­կ ան մի­ջ ոց­ն ե­ր ի ա­վ ե­լ ի մեծ հատ­կ ա­ց ո­ւ մ ­ն ե­ր ով և ժո­ղ ո­վ ր­դ ի շր­ջ ա­ն ո­ւ մ ա­ռ ող ­ջ ա­պ ա­հ ու­թ յան վե­ր ա­բ ե­րյալ տե­ղե­կ աց­ վա­ծ ու­թ յան ա­ճ ո­վ։ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ը դե­ղ ա­գ որ­ծ ա­կ ան ար­տ ադ­ր ա­ն ք ար­ տա­հ ա­ն ո­ւ մ է 200-ից ա­վ ել երկր­ն ե ­ր։ Ակն­կ ալ­վ ո­ւ մ է, որ այս տա­ր ի դե ­ղ ա ­գ որ­ծ ա­կ ան ար­տ ա­հ ա­ն ո­ւ մ ­ն ե ­ր ը կա­ն ց­ նեն 16,17 մի­լ ի­ա­րդ դո­լ ա­ր ի սահ­մ ա­ն ը կամ 15 տո­կ ոս ա­ճ ը՝ բա­ղ ադ­ր ա­տ ոմ­ս ե­ր ի ար­տ ա­հ ա­ն ո­ւ մ ­ն ե­ր ի հաշ­վ ի­ն։ 2013-2014 թթ. դե ­ղ ա ­գ որ­ծ ա­կ ան ար­տ ա­հ ա­ն ո­ւ մ ­ն ե ­րը 90 000 կրոր ռու­պ ի (14,55 մլրդ ԱՄՆ դո­լար) կազ­մ ե­ց ի­ն։ Սրա մեջ բա­ղ ադ­ր ա­տ ոմ­ս ե­րի բա­ժ ի­ն ը 71 տո­կ ոս էր։ Հնդ­կ աս­տ ա­նն այժմ ողջ աշ­խ ար­հ ով մեկ ար­տ ա­հ ա­ նում է դե ­ղ ային կի­ս ար­տ ադ ­ր ա­ն ք, ակ­տ իվ դե ­ղ ա ­գ որ­ ծա­կ ան բա­ղ ադ­ր ա­մ ա­ս եր, ա­վար­տ ո­ւ ն չա­փ ա­բ աժ­ն ային բա­ղ ադ­ր ա­տ ոմ­ս եր, կեն­ս ա­դ ե­ղեր և կլի­ն ի­կ ա­կ ան ծա­ ռայու­թ յո­ւ ն­նե­ր։ Հնդ­կաս­տա­նի դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ո­լոր­տո­ւ մ օ­տարերկ­ րյա ուղ­ղա­կի նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի թույլտ­վու­թ յու­նը լավ է ըն­ դո­ւ ն­վել օ­տար նե­րդ­րող­նե­րի կող­մի­ց։ Ըստ Ար­դ յու­նա­բե­ րա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թ յան և զար­գ աց­ման վար­չու­ թյան հրա­պա­րա­կած տվ յալ­նե­րի՝ 2000թ. ապ­րի­լ ից մինչև 2014-ի սեպ­տ եմ­բ ե­ր ն ըն­կ ած ժա­մ ա­ն ա­կ ա­հ ատ­ վա­ծ ո­ւ մ դե­ղ ա­մ ի­ջ ոց­ն ե­ր ի և դե­ղ ա­գ որ­ծ ու­թ յան ո­լ որ­տ ո­ւ մ կա­տ ար­վ ել են 12,6 մլրդ դո­լ ա­ր ի օ ­տ ա­ր ե ­րկ­րյա նե ­րդ­ րում ­ն ե ­ր։ Հնդ­կաս­տա­նի դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ո­լոր­տո­ւ մ կա­տար­ ված գլ­խա­վոր նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րից մի քա­նի­սը ներ­կայաց­ ված է ստո­րև։ • «­Սիպ­լա» (Cipla) ըն­կե­րու­թ յու­նը, իր ներ­կայու­թ յո­ւ նն ըն­դ ար­ձա­կե­լու ռազ­մա­վա­րու­թ յան շր­ջա­նակ­նե­րո­ւ մ, ծրագ­րո­ւ մ է Ի­րա­նո­ւ մ հիմ­նել գոր­ծ ա­րա­ն՝ այդ երկ­րի 4 մլրդ դո­լար գնա­հատ­վող դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան շու­ կայո­ւ մ, որն ա­ճո­ւ մ է տա­րե­կան շո­ւ րջ 13 տո­կո­սո­վ։ Այն նաև հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցո­ւ մ է Տե­վա (Teva) դե­ղա­գ որ­ ծա­կան ար­դ յու­նա­բե­րա­կան ըն­կե­րու­թ յան հետ հա­ րա­վաֆ­րի­կ յան շու­կայի հա­մա­ր։ • «Ստ­րայդզ ար­կո­լա­բը» (Strides Arcolab) ծրագ­րո­ւ մ է ձե­ռ ք բե­րել Չեն­նայո­ւ մ հի­մ ն­ված Շա­սո­ւ ն դե­ղա­գ որ­

Some of the major investments in the Indian pharmaceutical sector are as follows: • Cipla Ltd plans to set up a manufacturing plant in Iran, as part of its strategy to boost its presence in the country’s US$ 4 billion pharmaceutical market that is growing at about 13 per cent annually. It has also entered into collaboration with Teva Pharmaceutical Industries Ltd for the South African market.

• Strides Arcolab plans to acquire Chennai-based Shasun Phamaceutical in an all-stock transaction that will create a combined entity with a turnover of Rs 2,500 crore (US$ 404.29 million).

• Lupin Ltd has signed a strategic partnership with Merck Serono to support the company expand its generic drug portfolio in emerging markets by developing and supplying finished products.

• Lupin has completed the acquisition of Mexico’s Laboratories Grin, a leading player in ophthalmic products.

The acquisition marks Lupin’s foray into the high growth Mexican and the larger Latin American (LATAM) pharmaceutical market. Lupin has also entered into a longterm partnership with Merck Serono, the biopharmaceutical division of Merck, for the emerging markets.

• The UN-backed Medicines Patents Pool has signed six sub-licences with Aurobindo, Cipla, Desano, Emcure, Hetero Labs and Laurus Labs, allowing them to make generic anti-AIDS medicine Tenofovir Alafenamide (TAF) for 112 developing countries.

ծա­կան ըն­կե­րու­թ յու­նը առևտ­րային գոր­ծ ար­ք ի մի­ ջո­ցով, ո­րը կս­տեղ­ծ ի 2500 կրոր ռու­պի (404, 29 մլն ԱՄՆ դո­լար) շր­ջա­նա­ռ ու­թ յո­ւ ն։ • «­Լ ու ­պ ին» (Lupin) ըն­կ ե ­ր ու ­թ յու ­ն ը «­Մ ե ­րք Սե ­ր ո­ն ոյի» (Merck Serono) հետ ստո­ր ագ ­ր ել է ռազ­մ ա­վա­ր ա­կ ան գոր­ծ ըն­կե­ր ու­թ յան պայ­մ ա­ն ա­գ ի­ր՝ ըն­կե­ր ու­թ յա­նն օգ­նե­լ ու ըն­դ ար­ձա­կել իր չար­տ ո­ն ա­գ ր­ված դե­ղե­րի հա­վա­ք ա­ծ ո­ւ ն՝ ա­ռ ա­ջ ա­ց ող շու­կ ա­ն ե­ր ո­ւ մ ա­վար­տ ո­ւ ն ար­տ ադ­ր ան­ք ի ստե­ղ ծ­մ ան և մա­տ ա­կ ա­ր ար­մ ան մի­ ջո ­ց ո ­վ։ • «­Լ ու­պի­նն» ա­վար­տին է հա­ս ց­րել Մե­խի­կոյի «­Լ ը­բ ո­ րը­տո­րիզ գրին»-ի (Laboratories Grin)՝ ակ­նա­բ ու­ժ ա­ կան ար­տադ­րա­նք տվող ա­ռ ա­ջա­տար ձեռ­նար­կու­ թյո­ւ ն­նե­րից մե­կի ձե­ռ ք­բե­րու­մը։ Այս ձե­ռ ք­բե­րու­մը նշա­նա­վո­րո­ւ մ է «­Լ ու­պի­նի» մո­ւ տքն ա­րագ ա­ճող մեք­սի­կա­կան և ա­վե­լ ի ըն­դ ար­ձակ լա­տի­նա­մե­րի­ կյան դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան շու­կա­նե­ր։ «­Լ ու­պի­նը» նաև եր­կա­րա­ժ ամ­կետ գոր­ծ ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն է սկ­սել «­Մ ե­րք Սե­րո­նոյի»՝ «­Մ եր­ք ի» կեն­սա­դ ե­ղա­գ որ­ծ ա­կան մաս­ նա­ճյու­ղ ի հե­տ՝ ա­ռ ա­ջա­ցող շու­կա­նե­րո­ւ մ մո­ւ տք ու­նե­ նա­լու հա­մա­ր։ • ՄԱԿ-ի կող­մ ից ֆի­ն ան­ս ա­վ որ­վ ող «­Դ ե­ղե­ր ի ար­տ ո­ նագ­ր ե­րի շտե­մ ա­ր ան» (Medicines Patents Pool) կազ­ մա­կեր­պ ու­թ յու­ն ը ստո­ր ագ­ր ել է վեց են­թ ար­տ ո­ն ա­ գիր «Աու­ր ո­բ ին­դ ոյի», «­Ս իպ­լ այի», «­Դ ե­ս ա­ն ոյի», «Էմ­ քյո­ւ ը­ր ի», «­Հ ե ­տ ե ­ր ո լաբ­զ ի» և «­Լավ ­ր ո­ւ ս լաբ­զ ի» (Aurobindo, Cipla, Desano, Emcure, Hetero Labs, Laurus Labs) հե­տ՝ թույլ տա­լով նրա­ն ց ար­տ ադ­ր ել Tenofovir Alafenamide (TAF) չար­տ ո­ն ա ­գ ր­ված հա­կ ա­ ձի­ա­հ ային դե ­ղ ա­մ ի­ջ ո ­ց ը 112 զար­գ ա ­ց ող երկր­նե ­րի հա­մ ա­ր։

33

Government Initiatives The Government of India has unveiled ‘Pharma Vision 2020’ aimed at making India a global leader in end-toend drug manufacture. It has reduced approval time for new facilities to boost investments. Further, the government has also put in place mechanisms such as the Drug Price Control Order and the National Pharmaceutical Pricing Authority to address the issue of affordability and availability of medicines.

Some of the major initiatives taken by the government to promote the pharmaceutical sector in India are as follows: • The Andhra Pradesh government will provide necessary infrastructure, incentives and skill upgradation facilities for the pharma industry and the captains of the industry should come forward to invest on a large scale in the state.

• The Government of India and the pharmaceutical industry will jointly float a trust to promote the brand image of Indian pharma globally and fight malicious campaigns.

• India plans to set up industrial parks in the pharmaceutical and information technology (IT) sectors in China to strengthen India-China trade and investment ties.

• The Union Cabinet of India has cleared foreign investment proposal worth US$ 400 million by KKR to acquire stakes in two pharmaceutical companies, Gland Pharma and Gland Celsus Bio Chemicals.

Indian generic drug makers are exploring all options to get a foot in the door to Japan’s lucrative but difficultto-crack US$ 111 billion drug industry. The penetration of generic drugs in Japan, the world’s largest drug market after the US and Europe is a little more than 30 per cent.

The rise of pharmaceutical outsourcing and investments by multinational companies (MNCs), allied with the country’s growing economy, committed health insurance segment and improved healthcare facilities, is expected to drive the market’s growth.

34

Կա­ռա­վա­րա­կան նախաձեռ­նու­թյո­ւն­նե­ր Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը տվեց Հնդ­կաս­ տա­նը դե­ղա­գ որ­ծ ու­թ յան աս­պա­րե­զո­ւ մ հա­մաշ­խար­ հային ա­ռ ա­ջա­տար դա­ր ձ­նե­լո­ւ ն միտ­ված «­Ֆար­մա վի­ ժըն 2020»-ի (Pharma Vision 2020) հան­ դ ի­ սա­ վոր մեկ­ նար­կը։ Նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րը խթա­նե­լու նպա­տա­կով սա ա­րա­գ աց­րել է նոր մի­ջոց­նե­րի վա­վե­րաց­ման գոր­ծ ըն­ թա­ցը։ Կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը նաև գոր­ծ ի է դրել այն­պի­սի մե­խա­նի­զմ­ներ, ինչ­պի­սին են դե­ղե­րի գնե­րի վե­րա­ հսկման կար­գ ը և Ազ­գ ային դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան գնային վար­չու­թ յու­նը՝ դե­ղա­մի­ջոց­նե­րի մատ­չե­լ ի­ու­թ յան ու առ­ կայու­թ յան հար­ցե­րը լու­ծ ե­լու հա­մա­ր։ Ստո­րև ներ­կայաց­ված է Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ դե­ղա­գ որ­ ծա­կան ո­լոր­տը զար­գ աց­նե­լու հա­մար կա­ռ ա­վա­րու­թ յան մի քա­նի խո­շոր նա­խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն՝ • Անդհ­րա Պրա­դ ե­շ ի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը դե­ղա­գ որ­ծ ա­ կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յա­նը կտ­րա­մադ­րի ան­հրա­ ժեշտ են­թ ա­կա­ռ ո­ւ ց­ված­ք ը, խթան­նե­րն ու հմ­տու­ թյուն­նե­րի կա­տա­րե­լա­գ ո­րծ­ման մի­ջոց­նե­րը, որ­պես­ զի ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յան այս ճյու­ղ ի ա­ռ աջ­նո­րդ­նե­րը շա­հա­գ րգռ­ված լի­նեն նա­հան­գ ո­ւ մ լայ­նա­ծ ա­վալ ներդ­րո­ւ մ­ներ կա­տա­րե­լ։ • Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը և դե­ղա­գ որ­ծ ա­ կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յու­նը մի­աս­նա­բար կս­տեղ­ծ են հիմ ­նադ­րա­մ ՝ հնդ­կա­կան դե­ղա­գ որ­ծ ու­թ յան ընդ­հա­ նո­ւ ր վար­կի մե­ծ աց­ման և վնա­սա­րար քա­րոզ­չու­ թյան դեմ պայ­քա­րի նպա­տակ­նե­րո­վ։ • Հնդ­կաս­տա­նը ծրագ­րո­ւ մ է Չի­նաս­տա­նի դե­ղա­գ որ­ ծա­կան և տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րի ո­լորտ­նե­րո­ւ մ ստեղ­ծ ել ար­դ յու­նա­բե­րա­կան պու­րակ­ նե­ր՝ ամ­րաց­նե­լու Հնդ­կաս­տա­նի և Չի­նաս­տա­նի մի­ ջև առևտ­րային և նե­րդ­րու­մային կա­պե­րը­։ • Հնդ­կաս­տա­նի Մի­ա ց ­ յալ կա­բի­նե­տն (Union Cabinet) ըն­ դ ու­ նել է KKR-ի՝ 400 մլն ԱՄՆ դո­ լար ար­ ժ ո­ ղու­ թյամբ օ­տա­րե­րկ­րյա նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի ա­ռ ա­ջար­կը՝ եր­ կու դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րո­ւ մ՝ «Գ­լա­նդ ֆար­մայո­ւ մ» և «Գ­լա­նդ սել­սո­ւ ս բի­ո քե­մի­կալ­զո­ւ մ» նե­րդ­րու­մային կա­պի­տալ­ներ ձե­ռ ք բե­րե­լու հա­մա­ր։ Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ չար­տո­նա­գ ր­ված դե­ղեր ար­տա­ դրող­նե­րը ու­սո­ւմ ­նա­սի­րո­ւմ են բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյո­ւն­ նե­րը՝ մո­ւտք գոր­ծե­լու Ճա­պո­նի­այի շա­հու­թա­բեր, բայց դժվա­րա­մատ­չե­լ ի, 111 մլրդ ԱՄՆ դո­լար ար­ժո­ղու­թյա­մբ դե­ղա­գոր­ծա­կան ար­դյու­նա­բե­րու­թյո­ւն։ Չար­տո­նա­գր­ված դե­ղե­րի ներ­թա­փան­ցու­մը Ճա­պո­նի­ա՝ ԱՄՆ-ից և Եվ­րո­ պայից հե­տո աշ­խար­հի ա­մե­նա­մեծ եր­րո­րդ դե­ղա­գոր­ծա­ կան շու­կան, կազ­մո­ւմ է 30 տո­կո­սից մի փո­քր ա­վե­լ։ Ա­կն­կալ­վո­ւ մ է, որ դե­ղա­գ որ­ծ ու­թ յան ո­լոր­տո­ւ մ օ­տարե­րկ­րյա ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի հետ հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­ թյունն ու մի շա­րք երկր­նե­րո­ւ մ գոր­ծ ող ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­ րի կող­մից նե­րդ­րո­ւ մ ­նե­րը, երկ­րի զար­գ ա­ցող տն­տե­սու­ թյան, ա­ռ ող ­ջա­կան ա­պա­հո­վագ­րու­թ յան և ա­ռ ող ­ջա­ պա­հա­կան մի­ջոց­նե­րի բա­րե­լավ­ման հետ մի­ա­սին, կխ­ թա­նեն դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան շու­կայի ընդ­լայ­նու­մը­։

­ Emerging Biotech Powerhouse

By Sangita Thakur Varma Enviable knowledge capital, a liberal policy regime, proactive government interventions, a vast pool of skilled workforce, cost advantages…Backed by an enabling ecosystem, India is growing its bio-wealth aggressively to emerge as a key global player.

The next phase of the biotechnology revolution in India is just around the corner. A journey that began in real earnest in 2007 with targeted interventions from the government is set to see a phase of rapid consolidation of the bio-economy. Harnessing its native strengths, the country has been at the forefront of cutting edge innovations in the biotechnology industry and is a global leader in generic drugs and active pharmaceutical ingredients. At the end of FY 2013, India’s biotechnology market was estimated at US$ 4.3 billion, up from US$ 530 million in FY 2003, according to a research report by India Brand Equity Foundation. Biotechnology is an emerging sector globally, and therefore, promises immense opportunity.

Realizing that biotechnology as a multidisciplinary industry impacts several other related sectors like agriculture and health, and as a corollary, the country’s overall economic development, India has been leveraging its intellectual capital and is today among the top 12 biotech destinations in the world, third largest in Asia Pacific in terms of number of companies in the sector and currently holds 2 per cent share of the global biotech industry. The industry’s customer base is growing rapidly and the opportunities in the sector are attracting investments from across the world. India’s reputation as the international hub of scientific and research talent and skilled labour together with its liberal regulatory environment and competitive cost advantages have enhanced its global appeal as the preferred destination for investment.

The Government of India has taken many initiatives to promote the growth of the biotechnology sector. The De-

­ ­Կեն­սա­տեխ­նո­լ ո­գ ի­ա­կան հզոր ար­դ յու­նա­բե­րու­ թյան ստեղ­ծ ո­ւ մ Հեղ.՝ Սանգիտա Թհակուր Վարմա Ն ­ ա­խան­ձե­լի գի­տե­լիք­նե­րի կա­պի­տալ, ա­զա­տա­կան քա­ ղա­քա­կա­նու­թյան ռե­ժիմ, կա­ռա­վա­րա­կան գոր­ծո­ւն մի­ջամ­ տու­թյո­ւն­ներ, հմո­ւտ աշ­խա­տու­ժի բա­նակ, գնային ա­ռա­վե­ լու­թյո­ւն­ներ... Ար­դյու­նա­վետ է­կո­հա­մա­կար­գով պաշտ­­պան­

վա­ծ՝ Հնդ­կաս­տա­նն ա­րա­գո­րեն ա­ճեց­նո­ւմ է իր կեն­սա­հա­ րս­տու­թյու­նը՝ դառ­նա­լու հա­մաշ­խար­հային գլ­խա­վոր դե­րա­ կա­տար­նե­րից մե­կը­։ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ո­ւ մ կեն­ս ա­տ եխ­ն ո­լ ո­գ ի­ա­կ ան հե­ղ ա­ փո­խ ու­թ յան հա­ջ ո­ր դ փո­ւլն ար­դ են մոտ է։ 2007 թ.-ին սկս­վ ած ճա­ն ա­պ ար­հ որ­դ ու­թ յու­ն ը՝ կա­ռ ա­վ ա­ր ու­թ յան թի­ր ա­խ ային մի­ջ ամ­տ ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ով, հաս­ն ո­ւ մ է կեն­ սա­տ եխ­ն ո­լ ո­գ ի­ա յի և տն­տ ե­ս ու­թ յան ա­ր ա­գ ըն­թ աց մի­ ա­վ որ­մ ան փու­լ ի­ն՝ կեն­ս ա­տ ն­տ ե­ս ու­թ յա­ն ը։ Գոր­ծ ի դնե­ լով իր բնա­կ ան կա­ր ո­ղ ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ը՝ եր­կ ի­ր ը կեն­ս ա­ տեխ­ն ո­լ ո­գ ի­ա­կ ան ար­դ յու­ն ա­բ ե­ր ու­թ յան ո­լ որ­տ ո­ւ մ կա­ տար­վ ող նո­ր ա­ր ա­ր ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի ա­ռ ու­մ ով բա­ր ձր դի­ր ք է գրա­վ ո­ւ մ և հա­մ աշ­խ ար­հ ային ա­ռ ա­ջ ա­տ ար է չար­տ ո­ նա­գ ր­վ ած դե­ղ ե­ր ի և ակ­տ իվ դե­ղ ա­գ որ­ծ ա­կ ան բա­ղ ադ­ րա­մ ա­ս ե­ր ի ար­տ ադ­ր ու­թ յան մե­ջ։ 2013-ի ֆի­ն ան­ս ա­ կան տար­վ ա վեր­ջ ո­ւ մ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի կեն­ս ա­տ եխ­ն ո­լ ո­ գի­ա ­կ ան շու­կ ան գնա­հ ատ­վ ո­ւմ էր 4,3 մլրդ ԱՄՆ դո­ լար, ո­ր ը խի­ս տ գե ­ր ա ­զ ան ­ց ո­ւ մ է 2003-ի ֆի­ն ան­ս ա­կ ան տա­ր ո­ւ մ ար ­ձ ա­ն ա ­գ ր­վ ած 530 մլն ԱՄՆ դո­լ ա­ր ը՝ ըստ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի ապ­ր ան­ք ա­ն իշ­ն ե­ր ի ար­ժ եք­ն ե­ր ի հիմ­ նադ­ր ա­մ ի զե­կ ույ­ց ի­։ ­Կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ան ամ­բ ո­ղ ջ աշ­խար­հո­ւ մ է զար­ գա­ցող ո­լո­րտ, հետ­և ա­բար ըն­դ ար­ձակ հե­ռ ան­կար­ներ ու­նի։ Հաս­կա­նա­լով, որ կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ա­ն՝ որ­պես ար­դ յու­նա­բե­րա­կան ո­լոր­տի են­թ ա­ճյո­ւ ղ, ազ­դ ո­ւ մ է մի շա­րք հա­րա­կից այլ ճյու­ղե­րի, օ­րի­նա­կ՝ գյու­ղա­տն­տե­սու­ թյան և ա­ռ ող­ջա­պա­հու­թ յան, ուս­տիև երկ­րի տնտե­սա­ կան ընդ­հա­նո­ւ ր զար­գ աց­ման վրա՝ Հնդ­կաս­տա­նը խթա­նո­ւ մ է իր մտա­վոր նե­րու­ժ ը և այ­ս օր աշ­խար­հի գլխա­վոր 12 կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ա­կան նպա­տա­կա­վայ­

35

partment of Biotechnology (DBT) along with other government funded institutions is actively working to project India as a global hub for biotech research and business excellence. Under the 12th Five Year Plan, the Government of India plans to strengthen regulatory science and infrastructure, which involves setting up of Biotechnology Regulatory Authority of India (BRAI) and a central agency for regulatory testing and certification laboratories.

The Metropolis of Mumbai as seen from above during night time. Mumbai is one of the most modern and cosmopolitan cities in India

­Racing into Space…

The fundamental aim of the Policy Frame-work for Satellite Communications in India approved by the Government of India is to develop a healthy and thriving communications satellite and ground equipment industry as well as satellite communications service industry in India.

Also, use and further development of the capabilities built in India in the area of satellites, launch vehicles and ground equipment design and sustaining these capabili-

36

րե­րից մե­կն է՝ լի­նե­լով մե­ծ ու­թ յա­մբ եր­րոր­դ ը խա­ղա­ղօվ­ կի­ա­նո­սյան Ա­սի­այո­ւ մ՝ այս ո­լոր­տո­ւ մ ու­նե­ցած ըն­կե­րու­ թյուն­նե­րի թվա­քա­նա­կի ա­ռ ու­մով, և ներ­կայո­ւ մս հա­ մաշ­խար­հային կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ա­կան ար­դ յու­նա­բե­ րու­թ յան մեջ ու­նի 2 տո­կոս բաժ­նե­մա­ս։ Ար­դ յու­նա­բե­րա­ կան այս ճյու­ղո­ւ մ գնո­րդ­նե­րի շր­ջա­նա­կն ա­րա­գ ո­րեն ըն­դ ար­ձակ­վո­ւ մ է, և ո­լոր­տո­ւ մ առ­կա հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­ նե­րն աշ­խար­հի տար­բեր ծայ­րե­րից նե­րդ­րո­ւ մ­ներ են բե­ րո­ւ մ։ Այն, որ Հնդ­կաս­տա­նն ու­նի գի­տա­հե­տա­զո­տա­ կան տա­ղան­դ ի ու փոր­ձա­ռ ու աշ­խա­տու­ժ ի մի­ջազ­գ ային հան­գ ույ­ցի համ­բավ, կա­նո­նա­կա­րգ­ման ա­զա­տա­կան մի­ջա­վայ­րի և մր­ցու­նակ գնե­րի հետ մի­ա­սին, նրան աշ­ խար­հո­ւ մ գրա­վ իչ է դա­ր ձ­րել որ­պես նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի հա­ մար նա­խը­նտ­րե­լ ի նպա­տա­կա­վայր։ Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը բազ­մա­թ իվ նա­ խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն­ներ է հե­ղ ի­նա­կե­լ՝ կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ա ­ կան ո­լոր­տի ա­ճի խթան­ման հա­մա­ր։ Կեն­սա­տեխ­նո­լո­ գի­այի վար­չու­թ յու­նը կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նից ֆի­նան­սա­ վոր­վող այլ հաս­տա­տու­թ յո­ւ ն­նե­րի հետ ակ­տի­վո­րեն աշ­ խա­տո­ւ մ է Հնդ­կաս­տա­նը վե­րա­ծ ել կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­ ա­կան ու­սո­ւ մ ­նա­սի­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի և գոր­ծ ա­րա­րա­կան գե­րա­զան­ցու­թ յան հա­մաշ­խար­հային հան­գ ույ­ցի։ 12-րդ հն­գ ա­մյա ծրագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի կա­ ռա­վա­րու­թ յու­նը ծրագ­րո­ւ մ է զար­գ աց­նել կա­նո­նա­կար­ գող գի­տու­թ յո­ւ նն ու են­թ ա­կա­ռ ո­ւ ց­ված­ք ը, և կս­տե­ղծ­վեն Հնդ­կաս­տա­նի կեն­սա­տեխ­նո­լո­գ ի­այի կա­նո­նա­կար­գ ող վե­րա­հս­կիչ մար­մին և կա­նո­նա­կար­գ ող փոր­ձար­կո­ւ մ ­նե­ րի և հա­վաս­տա­գ ր­ման լա­բ ո­րա­տո­րի­ա­նե­րի կե­նտ­րո­նա­ կան գոր­ծ ա­կա­լու­թ յո­ւ ն։

­ ­Դե­պի տի­ե­զե­րք... ­Ա ր­բա­նյա­կային կա­պի քա­ղա­ք ա­կա­նու­թ յան կազ­մա­ կեր­պու­թ յան հիմ ­նա­կան նպա­տա­կը Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ, որ Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յան հա­վա­նու­թ յա­նն է ար­ժ ա­նա­ցել, կա­պի ար­բա­նյակ­նե­րի ու ցա­մա­քային սար­քա­վո­րու­մե­րի ծաղ­կո­ւ ն ար­տադ­րու­թ յան, ինչ­պես նաև ար­բա­նյա­կային կա­պի ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­նե­րի ար­դ յու­ նա­բե­րու­թ յան զար­գ ա­ցո­ւ մն է։ Հա­վա­սա­րա­պես կար­և որ նպա­տակ է նաև Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ ար­բա­նյակ­նե­րի, տա­ նող հր­թ իռ­նե­րի և ցա­մա­քային սար­քա­վո­րո­ւ մ ­նե­րի տե­

ties is an equally important aim. Making available the infrastructure built through INSAT to a larger segment of the economy and population is another corner stone of the Policy. Encouraging the private sector investment in the space industry in India and attracting foreign investments in this area are other specific goals. The norms, guidelines and procedures have been evolved so as to help reach these aims and goals.

Few recent launches Taking its baby steps towards realizing India’s ambition to send humans into space, ISRO has blasted off its most powerful launcher ever GSLV Mk-III with a payload weighing over three tones successfully.

ղա­նք­նե­րո­ւ մ կա­ռ ո­ւ ց­ված հար­մա­րա­նք­նե­րի նա­խագ­ծ ու­ մը, հե­տա­գ ա կա­տա­րե­լա­գ որ­ծ ու­մը և պահ­պա­նու­մը։ Այս քա­ղա­քա­կա­նու­թ յան մեկ այլ ան­կ յու­նա­քար է Հնդ­կաս­ տա­նի ազ­գ ային ար­բա­նյա­կային հա­մա­կար­գ ի (INSAT) մի­ջո­ցով ստե­ղծ­ված են­թ ա­կա­ռ ո­ւ ց­ված­ք ի հա­սա­նե­լ ի­ու­ թյու­նը տն­տե­սու­թ յան և բնակ­չու­թ յան ա­վե­լ ի ըն­դ ար­ձակ հատ­ված­նե­րի։ Տի­ե­զե­րա­կան ար­դ յու­նա­բե­րու­թ յան մեջ մաս­նա­վոր ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի նե­րդ­րո­ւ մ ­նե­րի քա­ջա­լե­ րու­թ յո­ւ նն ու այս ո­լոր­տո­ւ մ օ­տա­րե­րկ­րյա նե­րդ­րո­ւ մ ­նե­րի հա­մար գրավ ­չու­թ յան ստեղ­ծ ու­մը հա­տո­ւ կ նպա­տակ է հա­մար­վո­ւ մ։ Չա­փո­րո­շ իչ­նե­րը, ու­ղե­ցույց­նե­րն ու ըն­թ ա­ ցա­կար­գ ե­րը մշակ­վել են այն­պես, որ օգ­նեն հաս­նե­լու այս նպա­տակ­նե­րի­ն։

­Տի­ե­զե­րա­կան հր­թիռ­նե­րի ո­րոշ վեր­ջին գոր­ծար­կո­ւմ­նե­ր ­Փոք­րիկ քայ­լեր կա­տա­րե­լով տի­ե ­զե­րք մա­րդ ու­ղար­ կե­լու Հնդ­կաս­տա­նի փա­փա­գ ի ի­րա­կա­նաց­ման ուղ­ղու­ թյա­մբ՝ Հնդ­կաս­տա­նի տի­ե­զե­րա­կան ու­սո­ւ մ ­նա­սի­րու­ թյո­ւ ն­նե­րի կազ­մա­կեր­պու­թ յու­նը (ISRO) հա­ջո­ղու­թ յա­մբ գոր­ծ ար­կել է իր պատ­մու­թ յան մեջ ա­մե­նահ­զոր տա­նող հր­թ ի­ռ ը՝ GSLV Mk-III-ը՝ 3 տոն­նայից ա­վել կշ­ռ ող օգ­տա­ կար բե­ռ ն­ված­ք ո­վ։ Հնդ­կաս­տա­նի կա­պի ար­բա­նյա­կը՝ GSAT-16-ը, հա­ջո­ ղու­թ յա­մբ գոր­ծ ա­րկ­վեց 2014-ի դեկ­տեմ­բե­րի 7-ին Ariane-5 տա­նող հր­թ ի­ռ ի կող­մից «Ա­րի­ա­նս­պա­սի» VA221 թռիչ ­ք ով, Կու­րո­ւ ից (Ֆ­րան­սի­ա­կան Գվի­ա­նա)։ Ա­րի­ան5-ը ճշգր­տո­րեն տե­ղադ­րեց GSAT-16-ը երկ­րան­ցիկ ու­ ղեծ­րո­ւ մ։

­Վեր­ջին կար­ևոր տի­ե­զե­րա­կան ա­ռա­քե­լու­թյո­ւն­նե­ր

India’s communication satellite, GSAT-16, was successfully launched (December 7, 2014) by the Ariane-5 launch vehicle VA221 of Arianespace from Kourou, French Guiana. Ariane-5 precisely placed GSAT-16 into the Geosynchronous Transfer Orbit (GTO).

­Ման­գա­լ յաան (Մար­սյան ա­ռա­քե­լու­թյո­ւն) ­Մար­սյան ու­ղեծ­րային տի­ե­զե­րա­նա­վ ը՝ Հնդ­կաս­տա­ նի ա­ռ ա­ջին միջ­մո­լո­րա­կային տի­ե­զե­րա­սար­ք ը, գոր­ ծարկ­­վեց PSLV-C25-ի մի­ջո­ցով 2013-ի նոյեմ­բե­րի 5-ին Սրի­հա­րի­կո­տայի Սա­տիշ Դհա­վան տի­ե­զե­րա­կե­նտ­րո­ նի­ց։ Տի­ե ­զե­րա­նա­վ ը հե­ն ց ա­ռ ա­ջին փոր­ձով մտավ Մար­ սի ու­ղե­ծ իր 2014-ի սեպ­տեմ­բե­րի 24-ին՝ Հնդ­կաս­տա­նի տի­ե­զե­րա­կան ծրագ­րի մեջ մի պատ­մա­կան ի­րա­դ ար­ ձու­թ յո­ւ ն ազ­դ ա­րա­րե­լո­վ։ Սա Հնդ­կաս­տա­նը դա­ր ձ­րեց ­ ան եր­կի­րը, որ մտավ Մար­սի ու­ղե­ծ ի­ր։ ա­ռ ա­ջին ա­սի­ակ

Recent significant space missions Mangalyaan (Mars Mission) Mars Orbiter Spacecraft, India’s first interplanetary probe, was launched by PSLV-C25 on November 5, 2013 from Satish Dhawan Space Centre, Sriharikota. The MOS entered the Red Planet’s orbit in its first attempt on September 24, 2014, which no other country in world could achieve so far in their first attempt, heralding a historic moment for the country’s space programme. It has made India the first Asian nation to orbit Mars.

37

Chandrayaan (Moon Mission) Chandrayaan, India’s mission to the Moon, was launched successfully. The spacecraft was orbiting around the Moon at a height of 100 km from the lunar surface for chemical, mineralogical and photo-geologic mapping of the Moon. The spacecraft carries 11 scientific instruments built in India, USA, UK, Germany, Sweden and Bulgaria.

The first ever man mission to Moon by the GSLV MK III, a massive 630 ton rocket capable of ferrying astronauts into space, is currently in the pipeline of the ISRO.

­Չա­նդ­րայաան (Լո­ւս­նի ա­ռա­քե­լու­թյո­ւն) ­Չա­նդ­րայաա­նը՝ Հնդ­կաս­տա­նի ա­ռա­քե­լու­թյու­նը դե­պի Լու­սին, նույն­պես հա­ջո­ղու­թյա­մբ պսակ­վե­ց։ Տի­ե­զե­րա­նա­ վը պտտ­վո­ւմ էր Լո­ւս­նի ու­ղեծ­րո­ւմ Լո­ւս­նի մա­կեր­ևույ­թից ­ ան, հան­քա­բա­ 100 կմ բա­րձ­րու­թյան վրա՝ Լո­ւս­նի քի­մի­ակ նա­կան և երկ­րա­բա­նա­կան-օ­դա­լու­սան­կար­չա­կան քար­ տե­զա­գր­ման հա­մա­ր։ Տի­ե­զե­րա­նա­վ ը կրո­ւմ է 11 գի­տա­հե­ տա­զո­տա­կան սա­րք՝ ստե­ղծ­ված Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ, ԱՄՆում, Մեծ Բրի­տա­նի­այո­ւմ, Շվե­դի­այո­ւմ և Բո­ւլ­ղա­րի­այո­ւմ։ ­Տի­ե­զե­րագ­նաց­նե­րին տի­ե­զե­րք տե­ղա­փո­խե­լու կա­ րո­ղու­թ յո­ւ ն ու­նե­ցող 630 տոն­նայա­նոց հս­կայա­կան GSLV MK III հռ­թ ի­ռ ով դե­պի Լու­սին ա­ռ ա­ջին ան­գ ամ մարդ ու­ղար­կե­լու ա­ռ ա­քե­լու­թ յու­նը Հնդ­կաս­տա­նի տի­ե ­ զե­րա­կան ու­սո­ւ մ ­նա­սի­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի կազ­մա­կեր­պու­ թյան կող­մից ներ­կայո­ւ մս մշակ­ման փու­լո­ւ մ է։

­ ­Ա­տո­մ ային է­ներ­գ ի­ա­

­ ­N uclear Energy The scale and scope of India’s civil nuclear programme is unique for a developing country. India has twenty operating nuclear power plants, a range of fuel cycle facilities from mining of uranium and thorium to reprocessing plants and fast reactors, and a large, expert human resource in nuclear science and technology spread over a variety of research labs and institutions.

Over 20 nuclear reactors are in operation and over 7 more are under construction. Total Nuclear Power Plant Capacity is 4780 MWe. Nuclear energy is slated to play an increasingly important role in India’s energy security and sustainable development plans. The country is looking at a target of 60,000 MW of electricity production by 2030 from a range of reactors – indigenous Pressurized Heavy Water Reactors (PHWRs), now standardized at 700 MW per reactor Light Water Reactors (LWRs), set up in technical collaboration with foreign vendors (Russia) such as the one that achieved criticality in 2013 at Kudankulam recently, as well as the indigenous Fast Breeder Reactors (FBRs) that can generate more fuel for the future and create the base for the utilization of the country’s abundant thorium resource.

This strategy calls for a significant set of measures, such as civil nuclear cooperation agreements with international partners, uranium supply arrangements, fabrication of a

38

Որ­պես զար­գ ա­ցող եր­կիր, Հնդ­կաս­տա­նի քա­ղա­քա­ ցի­ա­կան մի­ջու­կային ծրագ­րի մա­սշ­տաբ­նե­րն ու ծա­վա­լ ը բա­ցա­ռ իկ են: Հնդ­կաս­տա­նն ու­նի ա­տո­մային է­ներ­գ ի­ այի քսան գոր­ ծ ող կայան, մի շա­ րք վա­ ռ ե­ լ ի­ ք ի ցիկ­ լի սար­քա­վո­րո­ւ մ ­նե­ր՝ սկ­սած ու­րա­նի և թո­րի­ու­մի ար­դ յու­ նա­հա­նու­մից մի­նչև կայան­նե­րի և մի­ջու­կային ա­րագ ռե­ակ­տոր­նե­րի վե­րամ­շա­կո­ւ մ, և մեծ թվով մաս­նա­գ ետ կադ­րեր, ով ­քեր գոր­ծ ու­նե­ու­թ յո­ւ ն են ծա­վա­լո­ւ մ մի­ջու­ կային ֆի­զ ի­կայի և տեխ­նի­կա­կան գի­տու­թ յո­ւ ն­նե­րի ո­լոր­տի մի շա­րք գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան լա­բ ո­րա­տո­ րիա­նե­րո­ւ մ և ինս­տի­տո­ւ տ­նե­րո­ւ մ: Շա­հա­գ ո­րծ­վո­ւ մ է ա­վե­լ ի քան 20 մի­ջու­կային ռե­ակ­տոր, ևս 7-ը գտն­վո­ւ մ են կա­ռ ո­ւ ց­ման փու­լո­ւ մ: Ա­տո­մային է­լե­կտ­րա­կայա­նի ողջ հզո­րու­թ յու­նը 4780 մե­գ ա­վատ է: Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի է­ն եր­գ ե­տ իկ ան­վ տան­գ ու­թ յան և կայո­ւ ն զար­գ աց­մ ան ծրագ ­ր ե ­ր ո­ւ մ նշ­վ ած է, որ ա­տ ո­ մային է ­ն եր­գ ի­ա ն գնա­լ ով ա­վ ե ­լ ի ու ա­վ ե ­լ ի կար­և որ դեր է կա­տ ա­ր ո­ւ մ: Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ը ծրագ ­ր ո­ւ մ է մի­ն չև 2030 թվա­կ ա­ն ը 60.000 մե­գ ա­վ ատ է­լ ե­կ տ­ր աէ­ն եր­գ ի­ա յի ար­ տադ­ր ու­թ յո­ւ ն մի շա­ր ք ռե­ա կ­տ որ­ն ե­ր ի մի­ջ ո­ց ո­վ՝ բնա­ կան Ծա­ ն ր Ջրի Ճնշ­ մ ան տակ գտն­ վ ող Մի­ ջ ու­ կ ային Ռե­ա կ­տ որ­ն եր (ԾՋՃՄՌ-ներ), ո­ր ո­ն ք այժմ ստան­դ ար­ տաց­վ ած են 700 մե ­գ ա­վ ատ հզո­ր ու ­թ յո­ւ ն ու ­ն ե ­ց ող Թե­ թև Ջրով Ռե­ա կ­տ որ­ն ե­ր ի (ԹՋՌ-նե­ր ի) հա­մ ար, ո­ր ը ստե­ղ ծ­վ ել է օ­տ ա­ր ե­րկ­ր յա ար­տ ադ­ր ող­ն ե­ր ի (Ռու­ս աս­ տան) հետ ար­տ ադ­ր ա­կ ան հա­մ ա­գ որ­ծ ակ­ց ու­թ յան շրջա­ն ակ­ն ե­ր ո­ւ մ, օ­ր ի­ն ակ, ինչ­պ ի­ս ին էր վեր­ջ ե­ր ս՝

variety of fuels, construction of new facilities and human resource development, which are moving apace.

India is no stranger to nuclear security. At the dawn of India’s nuclear power programme, the first Prime Minister Nehru minuted that source material for nuclear energy was not an ordinary commodity and needed to be handled with care. India participated actively in international discussions on safeguards for the peaceful uses of nuclear energy and became a founder member of the IAEA in 1957; a year after its first reactor went critical. India has been implementing IAEA safeguards on its civilian nuclear facilities for more than four decades. Conscious of the need to protect the Indian public against exposure to harmful radiation and as party to IAEA Conventions on Nuclear Safety and Security. It has also been following the highest international standards on nuclear and radiological safety and security.

Kudankulam NPP (2 x 1000 MWe) Set up under the Atomic Energy Act, the Atomic Energy Regulatory Board (AERB) has been functioning independently of the nuclear power operator in India since 1983. AERB’s focus has been on both nuclear safety and security of civilian facilities.

India can justifiably take pride in its nuclear security culture. Not a single serious security incident has taken place in more than five decades of the Indian nuclear programme and the credit in tackling nuclear security threats, including nuclear terrorism, requires international cooperation today. India is a party to all the thirteen anti-terrorism conventions including the International Convention for the Suppression of Acts of Nuclear Terrorism (ICSANT). It is party to the Convention on the Physical Protection of Nuclear Material (CPPNM).

India has contributed USD 1 million to the IAEA’s Nuclear Security Fund (NSF). At the UN, India has sponsored a resolution since 2002 on WMD terrorism and has supported the implementation of the 2004 UN Security

2013 թվա­կ ա­ն ին Կու­դ ան­կ ու­լ ա­մ ո­ւ մ ինք­ն ա­պ ահ­պ ան­ վող ռե ­ա կ­տ ո­ր ը, ինչ­պ ես նաև բնա­կ ան Ա ­ր ագ Ար­տ ադ­ րա­կ ան Ռե ­ա կ­տ որ­ն ե ­ր ը (ԱԱՌ-նե ­ր ը), ո­ր ո­ն ք կա­ր ող են ա­պ ա­գ այի հա­մ ար ա­վ ե­լ ի շատ վա­ռ ե­լ իք ար­տ ադ­ր ել և հի­մ ք ստեղ­ծ ել երկ­ր ի թո­ր ի­ո ւ­մ ի հա­ր ո­ւ ստ պա­շ ար­ն ե­ր ի օգ­տ ա­գ ո­ր ծ­մ ան հա­մ ար: Այս ռազ­մ ա­վա­ր ու­թ յու­ն ը պա­ հան­ջ ո­ւ մ է մի շա­րք կար­և որ մի­ջ ո­ց ա­ռ ո­ւ մ ­ներ, ինչ­պ ի­ սիք են օ­րի­ն ա­կ՝ քա­ղ ա­ք ա­ց ի­ա­կ ան մի­ջ ու­կ ային փոխ­ գոր­ծ ակ­ց ու­թ յան հա­մ ա­ձ այ­ն ագ­ր ե­ր ը մի­ջ ազ­գ ային գոր­ ծըն­կեր­նե­րի հետ, ու­ր ա­ն ի մա­տ ա­կ ա­ր ար­մ ան պայ­մ ա­ նագ­ր ե­րը, տա­ր աբ­ն ույթ վա­ռ ե­լ ի­ք ի ար­տ ադ­ր ու­մ ը, նոր սար­ք ա­վ ո­ր ո­ւ մ ­ն ե­ր ով վե­ր ա­զ ի­ն ու­մ ը և մա­րդ­կ ային ռե­ սո­ւ րս­ն ե­ր ի զար­գ ա­ց ու­մ ը, ո­ր ո­ն ք ա­ր ա­գ ո­ր են ա­ռ աջ են ըն­թ ա­ն ո­ւ մ: Հնդ­կաս­տա­նը ծա­նոթ է մի­ջու­կային ան­վտան­գ ու­թյա­ նը: Մի­ջու­կային է­ներ­գ ի­այի ծրագ­րի սկզ­բո­ւմ Հնդ­կաս­ տա­նի ա­ռա­ջին վար­չա­պետ Նե­րո­ւն ար­ձա­նագ­րեց, որ ատոմային է­ներ­գ ի­այի նախ­նա­կան հո­ւմ­քը լայն սպառ­ ման ապ­րա­նք չէ և ան­հրա­ժ ե­շտ է զգու­շու­թյա­մբ գոր­ծ ար­ կել: Հնդ­կաս­տա­նն ակ­տի­վո­րեն մաս­նակ­ցո­ւմ էր մի­ջու­ կային է­ներ­գի­այի խա­ղաղ գոր­ծա­րկ­ման ան­վտան­գու­ թյան մի­ջո­ցա­ռո­ւմ ­նե­րի վե­րա­բե­րյալ մի­ջազ­գային քննար­ կո­ւմ­նե­րին և 1957 թվա­կա­նին դար­ձել է ՄԱ­ԳԱ­ՏԷ-ի հիմ­ նա­դ իր ան­դամ, մեկ տա­րի ան­ց իր ա­ռա­ջին ռե­ակ­տո­րը կրի­տի­կա­կան վի­ճա­կի մեջ էր: Ա­վե­լ ի քան չո­րս տաս­ նամ­յակ Հնդ­կաս­տա­նն ա­պա­հո­վո­ւմ է ՄԱ­ԳԱ­ՏԷ-ի անվտան­գ ու­թյան մի­ջո­ցա­ռ ո­ւմ ­նե­րի ի­րա­կա­նաց­նու­մը քա­ղա­քա­ցի­ա­կան ատոմային օբյե­կտ­նե­րի վե­րա­բե­րյալ: Գի­տակ­ցե­լով հն­դ իկ ժո­ղո­վ ր­դ ին վնա­սա­կար ճա­ռա­գայ­ թու­մից պա­շտ­պա­նե­լու ան­հրա­ժ եշ­տու­թյու­նը և որ­պես ՄԱ­ԳԱ­ՏԷ-ի Մի­ջու­կային Ա­պա­հո­վու­թյան և Անվ­տան­գու­ թյան վե­րա­բե­րյալ Հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի մաս­նա­կից կո­ղմ՝ Հնդ­կաս­տա­նը նաև հետ­ևել է մի­ջու­կային և ճա­ռա­գայ­ թա­բա­նա­կան ա­պա­հո­վու­թյան և ան­վտան­գ ու­թյան մի­ ջազ­գային բա­րձր չա­փո­րո­շիչ­նե­րին:

­Կու­դան­կու­լա­մի ԱԷԿ (2 x 1000 մե­գա­վատ) Ա­տո­մային Է­ներ­գ ի­այի օգ­տա­գ ո­րծ­ման մա­սին Օ­րեն­ քի հա­մա­ձայն 1983 թվա­կա­նից սկ­սած Ա­տո­մային Է­ներ­ գի­այի Կար­գ ա­վոր­ման Հա­մա­կար­գ ը (ԱԷ­ԿՀ) գոր­ծ ո­ւ մ է ան­կա­խ՝ որ­պես Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջու­կային է­ներ­գ ի­այի օ­պե­րա­տոր: ԱԷ­ԿՀ-ի ու­շադ­րու­թ յան կե­նտ­րո­նո­ւ մ են ե­ղել քա­ղա­քա­ցի­ա­կան օբյե­կտ­նե­րի և՛ ատոմային ա­պա­ հո­վու­թ յու­նը, և՛ ան­վտան­գ ու­թ յու­նը: Հնդ­կաս­տա­նը ար­դա­րա­ցի­ո­րեն կա­րող է հպար­տա­ նալ իր մի­ջու­կային ան­վտան­գու­թյան մշա­կույ­թով: Հնդկա­ կան մի­ջու­կային ծրագ­րի գոր­ծու­նե­ու­թյան ըն­թաց­քո­ւմ՝ ա­վե­լի քան հի­նգ տաս­նա­մյակ, ոչ մի ծա­նր հետ­ևա­նք ու­ նե­ցող վթա­րային ի­րա­վի­ճակ տե­ղի չի ու­նե­ցել և մի­ջու­ կային ան­վտան­գու­թյա­նը սպառ­նա­ցող վտա­նգ­նե­րի­ց՝ նե­ րա­ռյալ մի­ջու­կային ա­հա­բեկ­չու­թյու­նը, պա­շտ­պա­նե­լու պար­տա­վոր­վա­ծու­թյո­ւնն այ­սօր պա­հան­ջո­ւմ է մի­ջազ­ գային հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյո­ւն: Հնդ­կաս­տա­նը ե­րե­սո­ւն հա­ կաա­հա­բեկ­չա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի կո­ղմ է, նե­րա­ռյա­լ՝ Մի­ջու­կային Ա­հա­բեկ­չու­թյան Գոր­ծո­ղու­թյո­ւն­նե­րի Կա­սեց­ ման Մի­ջազ­գային Կոն­վեն­ցի­ան (ՄԱ­ԳԿՄԿ), ինչ­պես նաև Մի­ջու­կային Ռե­ակ­տո­րի Վա­ռե­լի­քի Ֆի­զի­կա­կան Պա­շտ­ պա­նու­թյան Կոն­վեն­ցի­ան (ՄՌՎՖՊԿ):

39

Council Resolution 1540 on prohibiting WMD related transfers to non-state actors.

Since 2007, India is a party to the Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism and has participated in its working groups on nuclear detection, nuclear forensics and response and mitigation. India also cooperates with the Interpol’s Radiological and Nuclear Terrorism Prevention Unit and the World Customs Organization on nuclear trafficking issues.

India has an impeccable record on nuclear non-proliferation and Indian nuclear technologies and materials have not leaked anywhere in contrast with some cases of rampant proliferation in Asia involving governments and state actors.

Indian nuclear scientists and technologists have maintained high levels of personal and professional integrity.

India’s commitment to international cooperation to bolster nuclear security is underlined by its being a party to all the major nuclear security related conventions and its active participation on the these issues at the UN, the IAEA, the Nuclear Security Summit (NSS) process and the Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism (GICNT).

40

Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ը 1 մի­լ ի­ո ն ԱՄՆ դո­լ ա­ր ի նե ­րդ ­ր ո­ւ մ է կա­տ ա­ր ել ՄԱ­Գ Ա­ՏԷ-ի Մի­ջ ու­կ ային Անվ­տ ան­գ ու­թ յան Հիմ ­ն ադ ­ր ա­մ ո­ւ մ (ՄԱՀ): ՄԱԿ-ում Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ը 2002 թվա­կ ա­ն ից սկ­ս ած ֆի­ն ան­ս ա­վ ո­ր ել է ԶՈԶ-ով ի­ր ա­կ ա­ նաց­վ ող ա­հ ա­բ եկ­չ ու­թ յան դա­դ ա­ր ե­ց ու­մ ը և ա­ջ ակ­ց ել է 2004 թվա­կա­նի ՄԱԿ-ի Անվ­տան­գ ու­թ յան Խո­րհր­դ ի թիվ 1540 Ո­րոշ­մա­նը՝ ար­գ ե­լե­լով ԶՈԶ-ի հետ կապ­ված փո­ խան­ցո­ւ մ­նե­րը ոչ ան­դ ամ երկր­նե­րի գոր­ծ ող սուբյեկտ­ նե­րին: Սկ­սած 2007 թվա­կա­նից Հնդ­կաս­տա­նը Մի­ջու­կային Ա­հա­բեկ­չու­թ յան դեմ Պայ­ք ա­րի Հա­մաշ­խար­հային Նա­ խա­ձեռ­նու­թ յան ան­դ ամ է և նրա աշ­խա­տան­քային խմբե­րի կազ­մո­ւ մ մաս­նակ­ցու­թ յո­ւ ն է ու­նե­ցել մի­ջու­ կային ճա­ռ ա­գ այթ­նե­րի մի­ջո­ցով ա­լ իք­նե­րի հա­ճա­խա­ կա­նու­թ յան հայտ­նա­բեր­մա­նը, մի­ջու­կային փոր­ձա­ քննու­թ յո­ւ ն­նե­րին ու հա­կա­զդ­մա­նը և նվա­զեց­մա­նը: Հնդկաս­տա­նը, մի­ջու­կային թրա­ֆի­ք ին­գ ի հար­ցե­րով հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցո­ւ մ է նաև Ին­տեր­պո­լ ի Ռա­դ ի­ո­լո­գ ի­ա ­ կան և Մի­ջու­կային Ա­հա­բեկ­չու­թ յան Կան­խար­գ ել­ման Գրա­սե­նյա­կի ու Հա­մաշ­խար­հային Մաք­սային Վար­չու­ թյան Կազ­մա­կեր­պու­թ յան հետ: Հնդ­կաս­տա­նը ռե­կոր­դ ային ար­դ յո­ւ նք­նե­րի է հա­սել մի­ջու­կային զեն­ք ի չտա­րած­ման գոր­ծ ո­ւ մ և հնդ­կա­կան մի­ջու­կային տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րն ու ծրագ­րե­րը ոչ մի տեղ տե­ղե­կատ­վու­թ յան ար­տա­հո­սք չեն ու­նե­ցել, ի տար­բե­ րու­թ յո­ւ ն Ա­սի­այո­ւ մ ան­կա­ռ ա­վա­րե­լ ի­ո­րեն ա­ճող տա­ րած­ման ո­րոշ դեպ­քե­րի, ո­րոն­ցո­ւ մ նե­րգ­րավ­ված է­ին ո­րոշ երկր­նե­րի կա­ռ ա­վա­րու­թ յո­ւ ն­ներ և պե­տա­կան գոր­ ծիչ­ներ:

Հն­դիկ մի­ջու­կա­բան-գիտ­նա­կան­նե­րը և տեխ­նո­լոգ­նե­ րը պահ­պա­նել են ան­ձնային և մաս­նա­գի­տա­կան աշ­խա­ տու­նա­կու­թյան բա­րձր մա­կար­դա­կը: Հնդ­կաս­տա­նի հանձ­նա­ռու­թյու­նը մի­ջազ­գային հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րո­ւմ մի­ջու­կային ան­վտան­գու­թյո­ւնն ու­ժե­ ղաց­նե­լու գոր­ծո­ւմ պայ­մա­նա­վոր­ված է մի­ջու­կային ան­

­ Tourism & Hospitality Industry Sector Travel and tourism is the largest service industry in India. This industry provides heritage, cultural, medical, business and sports tourism. It is expected that the tourism sector’s contribution to the country’s gross domestic product (GDP) will grow at the rate of 7.8 per cent yearly in the period 2013–2023.

The Indian tourism sector has been flourishing in recent years due to the improved connectivity to and from the country. Also, better lodging facilities at the tourist destinations have been a factor which has contributed to increased Foreign Tourist Arrivals (FTA).

The policies and changes implemented by the Government of India has also been instrumental in providing the necessary boost to the Indian tourism and hospitality industry and attracting more and more foreign tourists every year.

The tourism and hospitality sector is among the top 10 sectors in India to attract the highest foreign direct investment (FDI). In the period April 2000 – August

վտան­գու­թյան հետ կապ­ված բո­լոր հիմ­նա­կան հա­մա­ձայ­ նագ­րե­րի կո­ղմ լի­նե­լով և ՄԱԿ-ում, ՄԱ­ԳԱ­ՏԷ-ում Մի­ջու­ կային Անվ­տան­գու­թյան Գա­գա­թա­ժո­ղո­վ ի (ՄԱԳ) գործըն­ թա­ցում, Մի­ջու­կային Ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ Պայ­քա­րի Հա­ մաշ­խար­հային Նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նո­ւմ (ՄԱ­ՊՀՆ) այս խնդիր­նե­րի հար­ցո­ւմ իր ակ­տիվ մաս­նակ­ցու­թյա­մբ:

­ Զ­բո­սա­շր­ջ ու­թ յան եվ Հյու­րըն­կա­լ ու­թ յան Ո­լո­րտ Ճա­նա­պար­հոր­դ ու­թ յու­նը և զբո­սա­շ ր­ջու­թ յու­նը Հնդկաս­տա­նի սպա­սա­րկ­ման ա­մե­նա­մեծ ո­լո­րտն է: Այս ո­լոր­տը տրա­մադ­րո­ւ մ է ա­վան­դ ա­կան, մշա­կու­թ ային, բժշ­կա­կան, գո­րծ­նա­կան և սպոր­տային զբո­սա­շ ր­ջու­ թյուն: Են­թ ա­դ ր­վո­ւ մ է, որ զբո­սա­շ ր­ջային սեկ­տո­րի կա­ տա­րած նե­րդ­րու­մը երկ­րի հա­մա­խա­ռ ն ներ­ք ին ար­տա­ դրան­ք ի մեջ 2013-ից մի­նչև 2023 թվա­կա­նը տա­րե­կան 7.8 տո­կո­սի ա­ճի ցու­ցա­նիշ կգ­րան­ցի: Վեր­ջին տա­րի­նե­րին հնդ­կա­կան զբո­սա­շր­ջային սեկ­ տո­րը ծաղ­կո­ւմ է ապ­րել, ին­չը պայ­մա­նա­վոր­ված է երկ­րի ներ­սո­ւմ և երկ­րից դո­ւրս փոխ­գ որ­ծ ակ­ցու­թյան բա­րե­լավ­ մա­մբ: Բա­ցի այդ, զբո­սա­շր­ջային վայ­րե­րո­ւմ հյու­րա­նո­ ցային լավ հար­մա­րու­թյո­ւն­նե­րն այն գոր­ծ ոն­նե­րն են, ո­րո­նք նպաս­տել են Օ­տա­րե­րկ­րյա Զբո­սա­շրջիկ­նե­րի Ժա­ մա­նո­ւմ ­նե­րի (ՕԶԺ) քա­նա­կի ա­վե­լաց­մա­նը: Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից ի­րա­կա­ նաց­վող քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը և փո­փո­խու­թյո­ւն­նե­րը նույն­պես նպաս­տել են հնդ­կա­կան զբո­սա­շր­ջու­թյան և

41

2014, this sector attracted around US$ 7,441 million of FDI, according to the Department of Industrial Policy and Promotion (DIPP).

A high and positive growth of 12.5 per cent was registered in foreign tourist visits (FTVs) to north-eastern states of India during 2012 from 2011, which further rose by more than 100 per cent to register a growth of 27.9 per cent during 2013 from 2012. Among these northeastern states, Manipur recorded the highest FTVs followed by Arunachal Pradesh and then Tripura.

FTAs in India witnessed a growth of 12.9 per cent in the period July 2013 – July 2014, according to data received from Ministry of Tourism, Government of India.

The FTAs during the period January–July 2014 stood at 4.11 million as compared to 3.87 million during the corresponding period of 2013, registering a growth of 4.4 per cent. USA contributed the highest number to foreign arrivals in India followed by Bangladesh and the UK. Foreign exchange earnings (FEE) during January–July 2014 stood at US$ 11.055 billion as compared to US$ 10.85 billion during the same period last year. FEE during July, 2014 stood at Rs 10,336 crore (US$ 1.68 bil-

42

հյու­րըն­կա­լու­թյան ո­լոր­տի ան­հրա­ժ ե­շտ գո­վազ­դի ա­պա­ հով­մա­նը, և եր­կի­րն ա­մեն տա­րի ա­վե­լ ի ու ա­վե­լ ի մեծ թվով օ­տա­րե­րկ­րյա զբո­սա­շր­ջիկ­նե­րի է գրա­վո­ւմ: Զ­բ ո­սա­շ ր­ջու­թ յան և հյու­րըն­կա­լու­թ յան ո­լոր­տը Հնդկաս­տա­նո­ւ մ 10 լա­վա­գ ույն­նե­րի շար­ք ո­ւ մ է, ո­րը դե­ պի ի­րեն է ձգո­ւ մ ա­մե­նա­մեծ օ­տա­րե­րկ­րյա ուղ­ղա­կի ներդ­րո­ւ մ ­նե­րը (ՕՈ­ւՆ): Ար­դ յու­նա­բե­րա­կան Քա­ղա­քա­ կա­նու­թ յան և Զար­գ աց­ման Վար­չու­թ յան (ԱՔԶՎ) տվ յալ­ նե­րի հա­մա­ձայն՝ 2000 թվա­կա­նի ապ­րի­լ ից մի­նչև 2014 թվա­կա­նի օ­գ ոս­տո­սն ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծ ո­ւ մ, ո­լո­րտն ու­նե­ցել է մոտ 7.441 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­լա­րի օ­տարե­րկ­րյա ուղ­ղա­կի նե­րդ­րո­ւ մ­ներ (ՕՈ­ւՆ): 2011-2012 թվա­կան­նե­րի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի հյու­սիս-ար­և ե­լ յան նա­հա­ն գ­ներ օ­տա­րե­րկ­րյա զբո­սա­ շրջային այ­ցե­րի (Օ­ԶԱ-ներ) հաշ­վ ին 12.5 տո­կո­սի բա­ր ձր և դրա­կան աճ է գրա­ն ց­վել, որն էլ հե­տա­գ այո­ւ մ ա­վե­լ ի քան 100 տո­կո­սով ա­ճե­ց՝ 2012-2013 թվա­կան­նե­րի ըն­ թաց­ք ո­ւ մ գրան­ցե­լով 27.9 տո­կո­սի աճ: Այս հյու­սիսարևե­լ յան նա­հա­ն գ­նե­րի մեջ Մա­նի­պու­րը գրան­ցել է ա­մե­նա­բա­ր ձր Օ­ԶԱ-նե­րը, ո­րին հա­ջոր­դ ո­ւ մ են Ա­րու­նա­ չալ Պրա­դ եշ և Տրի­պու­րա նա­հա­ն գ­նե­րը: Հնդ­կաս­տա­նի Զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան Նա­խա­րա­րու­թ յու­ նից և կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նից ստաց­ված տվ յալ­նե­րի հա­ մա­ձայն, Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ ՕԶԺ-նե­րը վկայո­ւ մ են, որ

lion) compared to Rs 8,620 crore (US$ 1.41 billion) in July, 2013.

With the rise in the number of global tourists and realizing India’s potential, many companies have invested in the tourism and hospitality sector. Some of the recent investments in this sector are as follows: • ‘Make MyTrip’ Ltd plans to set up a US$ 15 million innovation fund to support early-stage travel companies, with a special focus on mobile and IP-based companies. This is an inorganic growth strategy by which they are pursuing M&A opportunities in the travel technology space.

• Peppermint Hospitality has aggregated close to 2,200 operational HOTEL ROOMS across the country with the acquisition of Bengaluru-based Boutique Hotel Management & Marketing Services Ltd, which has 60 hotels in its portfolio. Peppermint Hospitality has five operational hotels and is present in overseas markets of Florence, Italy and the UK that are operated through the management contract route.

• IFC has invested US$ 21 million in SAMHI Hotels through compulsorily convertible debentures. This is

2013 թվա­կա­նի հու­լ ի­սից մի­նչև 2014 թվա­կա­նի հու­լ իս ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծ ո­ւ մ 12.9 տո­կոս աճ է գրանց­վել: 2014 թվա­կա­նի հո­ւ ն­վար-հու­լ իս ա­միս­նե­րի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ ՕԶԺ-նե­րը հա­սան 4.11 մի­լ ի­ո­նի՝ հա­մե­մա­ տած 2013 թվա­կա­նի նույն ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծ ի 3.87 տո­կո­սի հե­տ՝ գրան­ցե­լով 4.4 տո­կո­սի աճ: ԱՄՆ-ն, ո­րին հա­ջոր­դո­ւմ է­ին Բա­նգ­լա­դե­շը և ՄԹ-ն, նպաս­տեց Հնդկաս­ տա­նո­ւմ օ­տա­րե­րկ­րյա ժա­մա­նո­ւմ ­նե­րի մեծ թվին: 2014 թվա­կա­նի հո­ւ ն­վար-հու­լ իս ա­միս­նե­րի ըն­թ աց­ քո­ւ մ ար­տա­ք ին տա­րադ­րա­մի շր­ջա­նա­ռ ու­թ յու­նից ստաց­ված ե­կա­մու­տը հա­սավ 11.055 մլրդ ԱՄՆ դո­լա­րի՝ հա­մե­մա­տած ան­ցած տար­վա նույն ժա­մա­նա­կա­հատ­ վա­ ծ ո­ ւ մ ու­ նե­ ցած 10.85 մլրդ ԱՄՆ դո­ լա­ րի հետ: 2014 թվա­կա­նի հու­լ իս ամս­վա ըն­թ աց­ք ո­ւ մ ար­տա­ք ին տա­ րադ­րա­մի շր­ջա­նա­ռ ու­թ յու­նից ստաց­ված ե­կա­մու­տը հա­ սավ 10,336 կրոր ռու­պի­ի (1.68 մլրդ ԱՄՆ դո­լար)՝ հա­մե­ մա­տած 2013 թվա­կա­նի հու­լ իս ամ­սո­ւ մ ու­նե­ցած 8,620 կրոր ռու­պի­ի (1.41 մլրդ ԱՄՆ դո­լար) հետ: Հաշ­վ ի առ­նե­լով ողջ աշ­խար­հո­ւ մ զբո­սա­շ ր­ջիկ­նե­րի թվի ա­ճը և գի­տակ­ցե­լով Հնդ­կաս­տա­նի նե­րու­ժ ը՝ բազ­ մա­թ իվ ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­ներ նե­րդ­րո­ւ մ­ներ են կա­տա­րել զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան և հյու­րըն­կա­լու­թ յան բնա­գ ա­վա­ռ ո­ւ մ: Այս ո­լոր­տո­ւ մ, վեր­ջին շր­ջա­նո­ւ մ կա­տար­ված նե­րդ­րո­ւ մ­ նե­րից մի քա­նի­սը հետ­և յալ­նե­րն են.

43

IFC’s first investment in the hotel sector in India.

SAMHI has seven operational hotels in Greater Noida, Ahmedabad, Bengaluru, Hyderabad and Pune.

• Bengaluru-based Embassy Group plans to invest Rs 1,500 crore (US$ 245.13 million) for the expansion of its hospitality business in India. The Embassy Group is also in the process of buying out the property on which the FOUR SEASONS HOTEL is located, entailing an investment of Rs 600 crore (US$ 98.06 million).

• Indian Hotels Co Ltd (IHCL) plans to add 30 hotels with 3,700 rooms and invest Rs 440 crore (US$ 71.91 million) for the next three years.

44

• «­Կազ­մա­կեր­պեք Իմ Ճամ­փոր­դ ու­թ յու­նը» ՍՊԸ-ն ծրագ­րո­ւ մ է 15 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­լա­րի նո­րա­րա­րա­կան հիմ­նադ­րամ հիմ ­նել սկս­նակ ճամ­փոր­դ ա­կան ըն­կե­ րու­թ յո­ւ ն­նե­րին ա­ջակ­ցե­լու հա­մար, որն ա­ռ ա­նձ­նա­կի ու­շադ­րու­թ յան կե­նտ­րո­նո­ւ մ է պա­հո­ւ մ շար­ժ ա­կան և ՄՍ-ի վրա հի­մ ն­ված ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րին: Սա ա­ն օր­ գա­նա­կան ա­ճի ռազ­մա­վա­րու­թ յո­ւ ն է, ո­րով, ուղ­և ո­ րու­թ յո­ւ ն­ներ կազ­մա­կեր­պող ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի շրջա­նո­ւ մ նրա­նք մի­ա­ձու­լո­ւ մ ­նե­րի և ձե­ռ ք­բե­րո­ւ մ ­նե­ րի հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն­ներ են հե­տա­պն­դ ո­ւ մ: • Փե­փըր­մի­նթ Հոս­փի­թ ե­լ ի­թ ի-ն (Peppermint Hospitality) մի­ա­վո­րել է երկ­րի ողջ տա­րած­ք ո­ւ մ գոր­ծ ող մո­տա­ վո­րա­պես 2,200 հյու­րա­նո­ցային հա­մա­ր՝ ձե­ռ ք բե­րե­ լով նաև Բեն­գ ա­լու­րո­ւ ո­ւ մ հի­մ ն­ված Boutique Hotel Management & Marketing Services ՍՊԸ-ն, որն իր ցան­ցո­ւ մ ու­նի 60 հյու­րա­նոց: Փե­փըր­մի­նթ Հոս­փի­ թե­լ ի­թ ի-ն ու­նի հի­ն գ գոր­ծ ող հյու­րա­նոց և իր ներ­ կայու­թ յո­ւ նն է ա­պա­հո­վո­ւ մ Ֆլո­րեն­ցի­այի, Ի­տա­լ ի­այի և ՄԹ-ի ար­տե­րկ­րյա շու­կա­նե­րո­ւ մ, ո­րո­նք գոր­ծ ո­ւ մ են պայ­մա­նագ­րային կա­ռ ա­վար­ման մի­ջո­ցով: • ՄՖՄ-ն SAMHI հյու­րա­նո­ցային ցան­ցո­ւ մ կա­տա­րել է 21 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­լա­րի նե­րդ­րո­ւ մ՝ պար­տա­դ իր փո­ խա­րկ­ման են­թ ա­կա պա­րտ­ք ի հա­նձ­նա­ռ ու­թ յան մի­ ջո­ցով: Սա ՄՖՄ-ի կա­տա­րած ա­ռ ա­ջին նե­րդ­րո­ւ մն է Հնդ­կաս­տա­նի հյու­րա­նո­ցային հա­մա­կար­գ ո­ւ մ: SAMHI-ին յոթ գոր­ծ ող հյու­րա­նոց­ներ ու­նի Մեծ Նոի­ դայո­ւ մ, Ահ­մե­դ ա­բա­դ ո­ւ մ, Բեն­գ ա­լու­րո­ւ ո­ւ մ, Հայ­դ ե­ րա­բա­դ ո­ւ մ և Պու­նե­ո­ւ մ: • Բեն­գ ա­լու­րո­ւ ո­ւ մ տե­ղա­կայ­ված Էմ­բաս­սի Գրու­փը ծրագ­րո­ւմ է 1,500 կրոր ռու­պի­ի (245.13 մի­լի­ոն ԱՄՆ դո­լար) նե­րդ­րո­ւ մ կա­տա­րե­լ՝ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ իր ծա­ վա­լած հյու­րըն­կալ­ման բիզ­նե­սի ընդ­լայն­ման հա­ մար: Միև­նույն ժա­մա­նակ, 600 կրոր ռու­պի (98.06 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­լար) նե­րդ­րո­ւ մն ամ­րագ­րե­լով, Էմ­ բաս­սի Գրու­փը զբաղ­ված է այն սե­փա­կա­նու­թ յան գն­ման գոր­ծ ըն­թ ա­ցով, որ­տեղ Ֆոր Սի­զ ը­նս (FOUR SEASONS ) հյու­րա­նո­ցն է տե­ղա­կայ­ված: • Հա­ջո­րդ ե­րեք տա­րի­նե­րի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ, Հնդ­կա­կան Հյու­րա­նո­ցային Ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն ՍՊԸ-ն (Հ­ՀԸՍ) մտա­ դիր է հյու­րա­նոց­նե­րի թի­վ ն ա­վե­լաց­նել 3,700 սենյակ ու­նե­ցող ևս 30 հյու­րա­նոց­նե­րով և նե­րդ­նել 440 կրոր ռու­պի (71.91 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­լար):

Government Initiatives The Indian government has realised the country’s potential to rise in the tourism industry and has taken several steps to make India a global tourism hub. A few of the recent government initiatives in the sector are as follow: • On 27 November 2014, the Electronic Travel Authorization (ETA) facility became operational for citizens of over 40 eligible countries, including those who are eligible for visa on arrival such as Brazil, Germany, Israel, Jordan, Mauritius, Norway, Palestine, Russia, Thailand, Ukraine, UAE, United States.

• ETA is issued for tourism, visiting friends and family, short duration medical treatment and business visits; after applying for an ETA visitors can fly to India where at one of the 9 designated airports they obtain visa on arrival. They must apply minimum 4 days in advance of the date of arrival.

• The Tourism Ministry of India along with the State Government of Maharashtra plan to create a cultural hub on the lines of Times Square, New York. The vision behind such a cultural hub is to provide popular

­Կա­ռա­վա­րու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­րը Հնդ­կա­կան կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը, հաշ­վ ի առ­նե­լով երկ­րի ու­նե­ցած նե­րու­ժ ը զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան զար­գ աց­ման բնա­գ ա­վա­ռ ո­ւ մ, ո­րո­շա­կի քայ­լեր է ձեռ­նար­կել Հնդ­կաս­ տա­նը հա­մաշ­խար­հային զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան կե­նտ­րոն դա­ր ձ­նե­լու հա­մար: Կա­ռ ա­վա­րու­թ յան այս ո­լոր­տո­ւ մ կա­ տա­րած վեր­ջին մի քա­նի ձեռ­նար­կո­ւ մ­նե­րից են.

• 2014 թվա­կա­նի նոյեմ­բե­րի 27-ից Է­լե­կտ­րո­նային Ճա­ նա­պար­հոր­դ ա­կան Լի­ա­զո­րու­թ յո­ւ ն (ԷՃԼ) ծա­ռ այու­ թյու­ նը սկ­ սել է գոր­ ծ ել ա­ վե­ լ ի քան 40 ընտր­ ված երկրնե­րի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հա­մար, նե­րա­ռ յա­լ՝ ժա­ ման­ման պա­հին մո­ւ տ­ք ի ար­տո­նա­գ իր ստա­նա­լու ի­րա­վո­ւ նք ու­նե­ցող այն երկր­նե­րը, ինչ­պի­սիք են՝ Բրա­զ ի­լ ի­ան, Գեր­մա­նի­ան, Իս­րայե­լ ը, Հոր­դ ա­նա­նը, Մավ ­րի­կի­ան, Նոր­վե­գ ի­ան, Պա­ղես­տի­նը, Ռու­սաս­ տա­նը, Թայ­լան­դ ը, Ուկ­րաի­նան, Ա­Մ Է-ն, Մի­ա ­ց յալ Նա­հա­ն գ­նե­րը: • Է­ՃԼ-ն տր­վո­ւ մ է զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան, ըն­կեր­նե­րին և ըն­տա­նի­ք ի ան­դ ամ­նե­րին այ­ցե­լե­լու, կար­ճա­ժ ամ­կետ կոն­սեր­վա­տիվ բո­ւ ժ­ման և գո­րծ­նա­կան այ­ցե­լու­ թյուն­նե­րի հա­մար: ԷՃԼ ստա­նա­լու հա­մար դի­մո­ւ մ ներ­կայաց­նե­լո­ւ ց հե­տո այ­ցե­լու­նե­րը կա­րող են մեկ­ նել Հնդ­կաս­տան, որ­տեղ էլ՝ նշ­ված 9 օ­դ ա­նա­վա­

45

entertainment as well as access to heritage and culture for the benefit of international tourists, domestic tourists and the people of Mumbai.

The medical tourism market in India is projected to hit US$ 3.9 billion mark this year having grown at a compounded annual growth rate (CAGR) of 27 per cent over the last three years, according to a joint report by FICCI and KPMG. Also, inflow of medical tourists is expected to cross 320 million by 2015 compared with 85 million in 2012.

The tourism industry is also looking forward to the Evisa scheme which is expected to double the tourist inflow to India. Enforcing the electronic travel authorization (ETA) before the next tourism season, which starts in November, resulted in a clear jump of at least 15 per cent, and this is only the start.

46

կայան­նե­րից մե­կում, կս­տա­նան ի­րե­ն ց մո­ւ տ­ք ի ար­ տո­նա­գ ի­րը: Անհ­րա­ժ ե­շտ է հայ­տը ներ­կայաց­նել ժա­ ման­ման օ­րից նվա­զա­գ ույ­նը 4 օր ա­ռ աջ: • Հնդ­կաս­տա­նի Զբո­սա­շր­ջու­թյան Նա­խա­րա­րու­թյու­նը Մա­հա­րա­շտ­րայի Նա­հան­գային Կա­ռա­վա­րու­թյան հետ մի­ա­սին Նյու Յոր­քի Թայմզ Սքո­ւե­րի ճա­նա­պար­ հին ծրագ­րո­ւմ է կա­ռու­ցել մշա­կու­թ ային կենտ­րոն: Նման մշա­կու­թ ային կե­նտ­րո­նի նպա­տա­կն է կազ­մա­ կեր­պել ազ­գային մի­ջո­ցա­ռ ո­ւմ­ներ, ինչ­պես նաև հնա­ րա­վո­րու­թյո­ւն տալ մո­տե­նա­լու ա­վան­դ ույթ­նե­րին և մշա­կույ­թ ի­ն՝ ի նպա­ստ մի­ջազ­գային ու տե­ղա­կան զբո­սա­շր­ջիկ­նե­րի և Մո­ւմ­բայի բնա­կիչ­նե­րի: Հա­մա­ձայն ՀԱԱ­ՊՖ-ի և KPMG-ի հա­մա­տեղ հաշ­վետ­ վու­թյան, կան­խա­տես­վո­ւմ է, որ Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ բժշ­կա­ կան զբո­սա­շր­ջու­թյան շու­կան այս տա­րի կհաս­նի 3.9 մլրդ ԱՄՆ դո­լա­րի սահ­մա­նագ­ծի­ն՝ վեր­ջին ե­րեք տա­րի­նե­րի ըն­ թաց­քո­ւմ հա­մա­կց­ված ա­ճի տա­րե­կան ցու­ցա­նի­շո­ւմ (ՀԱՏՑ) 27 տո­կո­սի աճ գրան­ցե­լով: Բա­ցի այդ, ակն­կալ­վում է, որ բո­ւժ­ման նպա­տա­կով այ­ցե­լող զբո­սա­շր­ջիկ­նե­րի ներ­ հոս­քը 2015 թվա­կա­նին կհա­տի 320 մի­լի­ո­նի սահ­մա­նա­գի­ ծը՝ հա­մե­մա­տած 2012 թվա­կա­նի 85 մի­լի­ո­նի հետ: Զ­բո­սա­շր­ջային ար­դ յու­նա­բե­րու­թյու­նը նույն­պես ակն­ կա­լո­ւմ է է­լե­կտ­րո­նային վի­զա­նե­րի հա­մա­կար­գ ի նե­րդ­ րում, ո­րը հա­վա­նա­բար կկրկ­նա­պատ­կի զբո­սա­շր­ջիկ­նե­ րի հոս­քը Հնդ­կաս­տան: Մի­նչ հա­ջո­րդ զբո­սա­շր­ջային սե­զո­նը, ո­րը սկս­վո­ւմ է նոյեմ­բեր ամ­սին, ԷՃԼ-ի ի­րա­գո­ րծ­ման ար­դ յո­ւն­քո­ւմ կու­նե­նա­նք առն­վա­զն 15 տո­կո­սի մա­քո­ւր աճ և սա դեռ սկի­զ բն է:

­ World Heritage Site There are 32 World Heritage Properties in India out of which 25 are Cultural Properties and 7 are Natural Properties.

­ Promising Education Sector Education of a nation is one of the foremost requirements for its development. India’s advantage of having a large population of youth presents a huge opportunity to the players in the education sector as well as scope to the government for development of this sector and consequently, the country.

Several factors such as growing income levels and favourable foreign policies have attracted many foreign players into the Indian education market. The Government of India has also taken several initiatives to provide quality education to the youth in the country.

­ ­Հա­մ աշ­խար­հային Ժա­ռ ան­գ ու­թ յան վայր Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ կա Հա­մաշ­խար­հային ժա­ռ ան­գ ու­ թյան 32 վայր, ո­րոն­ցից 25-ը մշա­կու­թ ային վայրեր են, իսկ 7-ը՝ բնա­կան:

­ ­Խոս­տո­ւ մ ­նա­լ ից Կր­թ ա­կան Հա­մ ա­կա­րգ Ազ­գի կր­թու­թյու­նը նրա զար­գաց­ման ա­մե­նա­կարևոր նա­խա­պայ­ման­նե­րից մե­կն է: Մեծ թվով ե­րի­տա­սա­րդ բնակ­չու­թյո­ւն ու­նե­նա­լը Հնդ­կաս­տա­նի ա­ռա­վե­լու­թյո­ւնն է, որն էլ կր­թու­թյան ո­լոր­տո­ւմ մեծ հնա­րա­վո­րու­թյո­ւն է ըն­ձե­ ռո­ւմ ո­լոր­տի նե­րդ­րող­նե­րին, ինչ­պես նաև տվյալ բնա­գա­ վա­ռի, հետ­ևա­բար և երկ­րի զար­գաց­ման գոր­ծո­ւմ ա­զատ գոր­ծե­լու հնա­րա­վո­րու­թյո­ւն է ստեղ­ծո­ւմ կա­ռա­վա­րու­թյան հա­մար: Ո­րոշ գոր­ծոն­ներ, ինչ­պի­սիք են՝ ա­ճող ե­կա­մո­ւտ­նե­րի մա­կար­դա­կը և օ­տա­րե­րկ­րյա նա­խը­նտ­րե­լ ի հա­մա­կար­գե­ րը, բազ­մա­թիվ օ­տա­րե­րկ­րյա նե­րդ­րո­ւմ­ներ են նե­րգրա­վել

47

The Indian education sector is described as a ‘sunrise sector’ for investments. This is because this sector offers huge potential to investors in the regulated as well as nonregulated markets. The vast diversity in ethnicities coupled with varying demographics has prompted different players to invest in the sector.

The education market in India, which is presently worth around Rs 5.9 trillion (US$ 92.98 billion), is poised for some major growth in the years to come, as by 2020, India will have the world’s largest tertiary-age population, and second largest graduate talent pipeline globally. Presently, higher education contributes 59.7 per cent of the market size, school education 38.1 per cent, pre-school segment 1.6 per cent, and technology and multi-media the remaining 0.6 per cent. The higher education sector in India is poised for an average growth of 18 per cent per year till 2020.

The education sector in India has earned global recognition from several quarters. For instance, the Mumbai University has featured in the world top 10 list for institutes with billionaire alumni and is ranked ninth. Due to the growth advantages, this sector has also received number of investments from several foreign organizations. In the period from April 2000—September, 2014, the education sector in India has attracted FDI equity to the tune of US$ 964.03 million, according to the Department of Industrial Policies and Promotion (DIPP).

48

Հնդ­կաս­տա­նի կր­թա­կան շու­կա: Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­ վա­րու­թյու­նը նույն­պես ո­րոշ քայ­լեր է ձեռ­նար­կել ե­րի­տա­ սար­դու­թյան ո­րա­կ յալ կր­թու­թյո­ւնն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար: Հնդ­կաս­տա­նի կր­թ ու­թ յան ո­լոր­տը նե­րդ­րո­ւ մ­նե­րի հա­մար բնու­թ ա­գ ր­վո­ւ մ է որ­պես «ար­և ա­ծ ա­գ ի ո­լո­րտ», քա­նի որ այս ո­լոր­տը ինչ­պես կար­գ ա­վոր­վող, այն­պես էլ չկար­գ ա­վոր­վող շու­կա­նե­րո­ւ մ նե­րդ­րող­նե­րին հս­կայա­ կան նե­րո­ւ ժ է ա­ռ ա­ջար­կո­ւ մ: էթ­նիկ պատ­կա­նե­լու­թ յան բազ­մա­զա­նու­թ յու­նը ժո­ղո­վ ր­դ ագ­րա­կան փո­փոխ­վող ցու­ցա­նիշ­նե­րի հետ մի­ա­սին տար­բեր նե­րդ­րող­նե­րի շա­ հա­գ րգ­ռ ել են ո­լոր­տո­ւ մ նե­րդ­րո­ւ մ կա­տա­րե­լու: Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ կր­թ ա­կան շու­կան, ո­րը ներ­կայո­ւ մս գնա­հատ­վո­ւ մ է մո­տա­վո­րա­պես 5.9 տրի­լ ի­ոն ռու­պի (92.98 մլրդ ԱՄՆ դո­լար), գա­լ իք տա­րի­նե­րին խո­շոր ա­ճի ո­րո­շա­կի կայու­նու­թ յո­ւ ն կպահ­պա­նի, օ­րի­նակ, մինչև 2020 թվա­կա­նը Հնդ­կաս­տա­նը կու­նե­նա աշ­խար­ հի ա­մե­նա­մեծ եր­րոր­դ ային տա­րի­ք ի բնակ­չու­թ յու­նը և հա­մաշ­խար­հային մա­կար­դ ա­կով երկ­րոր­դ ը կլի­նի՝ շնոր­ հա­լ ի մաս­նա­գ ետ­նե­րի գծով: Ներ­կայո­ւ մս, բա­ր ձ­րա­ գույն կր­թ ու­թ յան նե­րդ­րու­մը զբա­ղեց­նո­ւ մ է շու­կայի ծա­ վա­լ ի 59.7 տո­կո­սը, դպ­րո­ցա­կան կր­թ ու­թ յու­նը` 38.1 տո­ կո­սը, նա­խա­դ պ­րո­ցա­կան սեկ­տո­րը՝ 1.6 տո­կո­սը, իսկ տեխ­նո­լո­գ ի­ան և մո­ւ լ­տի­մե­դ ի­ան զբա­ղեց­նո­ւ մ են մնա­ ցած 0.6 տո­կո­սը: Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ բա­ր ձ­րա­գ ույն կր­թ ու­ թյան ո­լոր­տը մի­նչև 2020 թվա­կա­նը կպահ­պա­նի տա­րե­ կան 18 տո­կո­սի կայո­ւ ն մի­ջին ա­ճը: Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ կր­թու­թյան ո­լոր­տը մի քա­նի աշ­խար­հա­ մա­սե­րից ար­ժա­նա­ցել է հա­մաշ­խար­հային ճա­նաչ­ման: Օ­րի­ նակ, Մո­ւմ­բայի Հա­մալ­սա­րա­նը ներ­կայաց­վել է աշ­խար­հի 10 լա­վա­գույն ինս­տի­տո­ւտ­նե­րի ցան­կո­ւմ՝ իր մի­լի­ար­դա­վոր շրջա­նա­վա­րտ­նե­րի թվով և զբա­ղեց­րել է ին­նե­րո­րդ հո­րի­զո­ նա­կա­նը: Ա­ճի ա­ռա­վե­լու­թյո­ւն­նե­րի շնոր­հիվ, այս ո­լո­րտն ու­ նե­ցել է նաև մի շա­րք նե­րդ­րո­ւմ­ներ մի քա­նի օ­տա­րե­րկ­րյա կազ­մա­կեր­պու­թյո­ւն­նե­րի կող­մից: Հա­մա­ձայն Ար­դյու­նա­բե­

Year-wise growth of students enrolment in India 20.3 million students were enrolled in India during FY12.

րա­կան Ռազ­մա­վա­րու­թյան և Հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան Դե­ պար­տա­մեն­տի (ԱՌՀԴ)՝ 2000 թվա­կա­նի ապ­րիլ ամ­սից մի­ նչև 2014 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բեր ա­մի­սը կր­թու­թյան ո­լոր­տը Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ նե­րգ­րա­վել է Օ­տա­րե­րկ­րյա Ուղ­ղա­կի Նե­րդ­ րու­մային մի­ջոց­նե­րը` 964.03 մի­լի­ոն ԱՄՆ դո­լա­րի չա­փով:

Ու­սա­նող­նե­րի գրա­նց­ման տա­րե­կան ա­ճը Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ 2012 Ֆի­նան­սա­կան Տա­րո­ւ մ 20.3 մի­լ ի­ոն ու­սա­նող է գրա­ն ց­վել Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ:

­Հա­մալ­սա­րան­նե­րի մի­ա­վո­րու­մը Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ

University mix in India There has been a significant increase in the share of the private universities as part of total universities from 5 per cent in 2008-09 to 19 per cent in 2011-12.

Government Initiatives According to Ms. Smriti Irani, Union Minister of Human resource Development (HRD), Government of India, the Government is all set to roll out a new educational policy by year 2015. Some of the other major initiatives taken by the Indian government in the recent past are: • The Government of India has decided to introduce a credit transfer scheme in the education system. The HRD Ministry is also working towards setting up placement cells at all central varsities in the country.

• The Government of India has launched the first Skill Development Training programs of Maulana Azad National Academy for Skills (MANAS) as a pilot project.

• The Indian Institute of Technology-Bombay (IIT-B) has developed a prototype of a 10.1-inch net book that costs less than US$ 100. The device is aimed primarily at programmers, students and teachers in government-run colleges and institutions.

• The Government of India has given its approval to sign a joint declaration with the USA to initiate a programme called Global Initiative of Academic Networks (GIAN) in the field of higher education.

Որ­պես ընդ­հա­նո­ւ ր հա­մալ­սա­րան­նե­րի մա­ս՝ մաս­նա­ վոր հա­մալ­սա­րան­նե­րի դե­րի նշա­նա­կա­լ ի բա­ր ձ­րա­ցո­ւ մ է տե­ղ ի ու­նե­ցե­լ՝ սկ­սած 5 տո­կո­սից 2008-2009 թվա­ կան­նե­րին մի­նչև 19 տո­կոս 2011-2012 թվա­կան­նե­րին:

­Կա­ռա­վա­րու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­րը Ը­ստ Հնդ­կաս­տա­նի Կա­ռ ա­վա­րու­թ յան Մա­րդ­կային Ռե­սո­ւ րս­նե­րի Զար­գ աց­ման (ՄՌԶ) Մի­ա ­ց յալ Նա­խա­ րար` տի­կին Սմ­րի­տի Ի­րա­նի­ի, կա­ռ ա­վա­րու­թ յո­ւ նն ա­մեն ինչ կար­գ ա­վո­րել է, որ­պես­զ ի 2015 թվա­կա­նի ըն­թ աց­ քում նոր կր­թ ա­կան ռազ­մա­վա­րու­թ յո­ւ նն ա­ռ ա­ջըն­թ աց ապ­րի: Ոչ վաղ ան­ց յա­լո­ւ մ հնդ­կա­կան կա­ռ ա­վա­րու­թ յան կող­մից ի­րա­կա­նաց­ված այլ կար­և որ նա­խա­ձեռ­նու­ թյուն­նե­րից մի քա­նի­սն են.

• Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռ ա­վա­րու­թ յու­նը ո­րո­շել է կր­թ ու­ թյան հա­մա­կար­գ ո­ւ մ նե­րդ­նել կրե­դ ի­տային հա­մա­ կա­րգ: ՄՌԶ Նա­խա­րա­րու­թ յու­նը նույն­պես աշ­խա­ տո­ւ մ է երկ­րի բո­լոր կե­նտ­րո­նա­կան հա­մալ­սա­րան­ նե­րո­ւ մ աշ­խա­տան­ք ի տե­ղա­վոր­ման բա­ժ ին­նե­րի ստե­ղծ­ման ուղ­ղու­թ յա­մբ: • Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի Կա­ռ ա­վ ա­ր ու­թ յու­ն ը մշա­կ ել է Մո­լ ա­ նա Ա ­զ ա­դ ի ան­վ ան Հմ­տ ու ­թ յո­ւ ն­ն ե ­ր ի Ազ­գ ային Ա­կ ա­դ ե­մ իայի Հմ­տ ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի Զար­գ աց­մ ան Ու­ սուց­մ ան ա­ռ ա­ջ ին ծրագ­ր ե­ր ը, որ­պ ես փոր­ձ ա­ր ա­ րա­կ ան ծրա­գ իր: • Բոմ­բեյի Տեխ­նի­կա­կան Գի­տու­թյո­ւն­նե­րի Հնդ­կա­կան Ինս­տի­տու­տը (ԲՏ­ՀԻ) նա­խագ­ծ ել է 10.1 դյույ­մա­նոց նեթ­բու­քի օ­րի­նակ, ո­րը գնա­հատ­վո­ւմ է 100 ԱՄՆ դո­ լա­րից էլ պա­կաս: Սար­քի ձե­ռ ք­բեր­ման հա­մար թի­րա­ խային կետ են ընտր­վել հիմ ­նա­կա­նո­ւմ պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման քո­լեջ­նե­րի և հաս­տա­տու­թյո­ւն­նե­րի ծրագ­րա­վո­րող­նե­րը, ու­սա­նող­նե­րը և ու­սու­ցիչ­նե­րը: • Բա­րձ­րա­գույն կր­թու­թյան ո­լոր­տո­ւմ Ա­կա­դե­մի­ա­կան Մի­ա­վո­րո­ւմ ­նե­րի Հա­մաշ­խար­հային Նա­խա­ձեռ­նու­ թյո­ւն (ԱՄՀՆ) կոչ­վող ծրագ­րի ներ­մո­ւծ­ման հա­մար Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյո­ւնն ԱՄՆ-ի հետ հա­մա­ տեղ հռ­չա­կա­գիր ստո­րագ­րե­լու հա­վա­նու­թյո­ւն է տվել: Հնդ­կաս­տա­նի կր­թա­կան և ու­սո­ւմ ­նա­կան ո­լոր­տը ոչ վաղ ան­ցյա­լո­ւմ ա­կա­նա­տես է ե­ղել ո­րոշ խո­շոր նե­րդ­րո­ւմ­ նե­րի և զար­գաց­ման: Հնդ­կաս­տա­նի բա­րձ­րա­գույն կր­թու­ թյո­ւնն ան­ցած տաս­նա­մյա­կից սկ­սած հս­կայա­կան փո­փո­ խու­թյո­ւն­նե­րի է են­թա­րկ­վո­ւմ: Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ 25 տա­րե­ կա­նից ցա­ծր 600 մի­լ ի­ո­նից ա­վե­լ ի մա­րդ է ապ­րո­ւմ, սրա­նք

49

The education and training sector in India has witnessed some major investments and developments in the recent past. Higher education in India is undergoing a huge change since last decade. There are over 600 million people in India, under 25 years’ old, potential candidates who would continue education, given the right kind of opportunity and convenience.

The Government of India has taken several steps including opening of IIT’s and IIM’s in new locations as well as allocating educational grants for research scholars in most government institutions. Furthermore, with online modes of education being used by several educational organizations, the higher education sector in India is set for some major changes and developments in the years to come.

­ 50 years of ITEC The Indian Technical and Economic Cooperation (ITEC) Programme was instituted on 15 September 1964 by a decision of the Indian Cabinet. While conveying their decision to initiate the ITEC programme, the Cabinet of Ministers noted that “a programme of technical and economic cooperation is essential for the development of our relations with the other developing countries on the basis of partnership and coop­ eration for mutual benefit. It would also be a concrete mani­ festation of our resolve to contribute to the evolution of world community based on the inter-dependence of all its members in the attainment of their common goal for promoting the social and economic well-being of their people.” Since then 15 September is celebrated as ITEC Day every year.

More than 160 countries are invited to share India’s developmental experience acquired over six decades of her existence as a free nation.

The utility and relevance of ITEC programme has been reflected in the increasing number of participants. In 2013-14, over 10000 scholarship slots were offered under the ITEC/SCAAP programme; there are 47 trainings institutions in India which run more than 280 training courses in diverse subjects ranging from IT, public administration to election management, SME, entrepreneurship, rural development, parliamentary affairs, renewable energy to name a few. Similarly, training programmes on

50

այն հնա­րա­վոր թեկ­նա­ծու­նե­րն են, ով­քեր կցան­կա­նան շա­րու­նա­կել կր­թու­թյու­նը, ինչն ի­րե­նց հա­մա­պա­տաս­խան ո­րա­կի հնա­րա­վո­րու­թյո­ւն­ներ և ա­ռա­վե­լու­թյո­ւն­ներ կտա: Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ո­րոշ քայ­լեր է ձեռ­ նար­կել, նե­րա­ռյա­լ՝ ՏՀԻ-նե­րի և ԿՀԻ-նե­րի բա­ցու­մը նոր վայ­րե­րո­ւմ, ինչ­պես նաև կր­թա­կան դրա­մաշ­նո­րհ­նե­րի հատ­կա­ցու­մը պե­տա­կան բազ­մա­թիվ ինս­տի­տո­ւտ­նե­րի հե­ տա­զո­տող գիտ­նա­կան­նե­րին: Ա­վե­լին, կր­թու­թյան առ­ցա­նց ձևե­րի հետ մի­ա­սին, որ կի­րառ­վո­ւմ են ո­րոշ կր­թա­կան հաս­տա­տու­թյո­ւն­նե­րի կող­մից, Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ բա­րձ­րա­ գույն կր­թու­թյան ո­լոր­տը գա­լիք տա­րի­նե­րին հակ­ված է ո­րոշ խո­շոր փո­փո­խու­թյո­ւն­նե­րի և զար­գա­ցո­ւմ­նե­րի:

­ ՀՏՏՀ-ի 50 տա­րի­ՆԵՐԸ Հնդ­կաս­տա­նի Տեխ­նի­կա­կան և Տն­տե­սա­կան Հա­մա­ գոր­ծակ­ցու­թյան (ՀՏՏՀ) Ծրա­գի­րը նե­րդր­վել է 1964 թվա­ կա­նի սեպ­տեմ­բե­րի 15-ին՝ Հնդ­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­ թյան ո­րոշ­ման հա­մա­ձայն: Մի­նչ ՀՏՏՀ ծրագ­րի նե­րդրման վե­րա­բե­րյալ ի­րե­նց ո­րոշ­ման մա­սին հայտ­նե­լ ը, կա­ռա­վա­ րու­թյու­նը նշեց, որ «ար­դյու­նա­բե­րա­կան և տն­տե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան ծրա­գի­րը կար­ևոր է այլ զար­գա­ցող երկր­նե­րի հետ ու­նե­ցած փոխ­շա­հա­վետ գոր­ծըն­կե­րու­ թյան և հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան հի­ման վրա ստե­ղծ­ված մեր հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի զար­գաց­ման հա­մար: Դա նաև կլի­նի հա­մաշ­խար­հային հան­րու­թյան զար­գաց­մա­նը նպաս­տե­լու մեր նպա­տա­կի կո­նկ­րետ դրս­ևո­րու­մը՝ հիմնված հան­րու­թյան բո­լոր ան­դամ­նե­րի փոխ­կախ­վա­ ծու­թյան վրա, ի­րե­նց ընդ­հա­նո­ւր նպա­տա­կին հաս­նե­լու հա­մար նպաս­տել ի­րե­նց ժո­ղո­վ ր­դի սո­ցի­ա­լա­կան և տնտե­սա­կան բա­րե­կե­ցու­թյա­նը»: Այդ օ­րից ի վեր, ա­մեն տա­րի, սեպ­տեմ­բե­րի 15-ը նշ­վո­ւմ է որ­պես ՀՏՏՀ-ի օր: Ա­վե­լ ի քան 160 երկր­ներ են հրա­վ իր­վել Հնդ­կաս­ տա­ ն՝ որ­ պես ան­ կախ եր­ կիր, գոյու­ թ յան վեց տաս­ նամյակի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ ձե­ռ ք բե­րած զար­գ աց­ման փոր­ձը կի­սե­լու հա­մար: ՀՏՏՀ ծրագ­րի օգ­տա­կա­րու­թյո­ւնն ու կար­ևո­րու­թյան մա­սին է վկայո­ւմ մաս­նա­կից­նե­րի ա­ճող քա­նա­կը: 2013-14 թվա­կան­նե­րին ՀՏՏՀ/Հ­ԲԱԱԾ ծրագ­րով կր­թ ա­թո­շա­կի ա­վե­լ ի քան 10000 տեղ է ա­ռա­ջա­րկ­վել: Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ կան 47 ու­սո­ւմ ­նա­կան հաս­տա­տու­թյո­ւն­ներ, ո­րո­նք անցկաց­նո­ւմ են ա­վե­լ ի քան 280 ու­սո­ւմ­նա­կան ծրագ­րեր տար­բեր ա­ռար­կա­նե­րի գծով, ո­րո­նց շար­քին են դաս­վո­ւմ սկ­սած ՏՏ-նե­րից, պե­տա­կան կա­ռա­վա­րու­մից մի­նչև ընտ­րու­թյո­ւն­նե­րի կա­ռա­վա­րո­ւմ, ՓՄՁ-ներ, ձեռ­նար­կա­ տի­րու­թյո­ւն, գյու­ղա­կան զար­գա­ցո­ւմ, խո­րհր­դա­րա­նա­ կան հար­ցեր, այ­լ ը­նտ­րան­քային է­ներ­գի­ա, ոչ բո­լո­րը կա­ րե­լ ի է թվար­կել: Նմա­նա­տիպ ձևով էլ ան­վտան­գ ու­թյան և ռազ­մա­վա­րու­թյան ու­սո­ւց­ման, պա­շտ­պա­նա­կան մի­ջոց­ նե­րի կա­ռա­վար­ման, նա­վա­տոր­մային և ա­վ ի­ա­ցի­ոն ին­ ժի­նե­րի­այի, նյու­թ ա­տեխ­նի­կա­կան ա­պա­հով­ման և կա­ ռա­վար­ման, ծո­վային հիդ­րոգ­րա­ֆի­այի, ապս­տամ­բու­ թյո­ւն­նե­րի ճնշ­ման մի­ջո­ցա­ռ ո­ւմ­նե­րի և այլ բնա­գա­վառ­ նե­րի ու­սո­ւմ­նա­կան ծրագ­րե­րը կազ­մա­կե­րպ­ված են այն­ պի­սի հե­ղ ի­նա­կա­վոր հաս­տա­տու­թյո­ւն­նե­րի ան­ձնա­կազ­ մե­րին պա­շտ­պա­նե­լու հա­մար, ինչ­պի­սիք են Ազ­գային Պա­շտ­պա­նու­թյան Քո­լե­ջը, Զին­ված ու­ժ ե­րի Պա­շտ­պա­ նու­թյան Շտա­բի Քո­լե­ջը, ո­րո­նք ա­պա­հո­վո­ւմ են զին­ված

security and strategic studies, defence management, marine and aeronautical engineering, logistics and management, marine hydrography, counter insurgency, etc., are organized for defence personnel in prestigious institutions like National Defence College, Defence Services Staff College, covering all the three wings of the defence services – Army, Navy and Air Force.

The ITEC Programme has been envisaged essentially as a bilateral programme. It has several components.

Apart from organizing training courses in India, it also covers deputation of Indian experts abroad, aid for disaster relief, gifting of equipment, study tours and feasibility studies/consultancy services.

ITEC has created a large network of alumni across the continents that have become ITEC torch-bearers in their respective countries and in the process, developed a powerful cultural bridge between India and the country concerned.

ITEC alumni have carved a niche for themselves, with many of them becoming ministers, senior diplomats, academics, government officials and leading entrepreneurs. As a result of different activities under ITEC, there is now a visible and growing awareness among other countries about the competence of India as a provider of technical know-how and expertise. Over the years, these programmes have generated immense goodwill for the country.

Armenia & ITEC Programme Over the last two decades, over 200 young Armenian government and semi-government officials had undergone short and medium term training in Indian Institutions. In 2014-15, out of allotted 20 slots, 9 Armenian nationals have so far attended ITEC courses including management, English language, pharmaceutical quality, climate change and etc. A few ITEC Alumni occupy responsible positions in the Government of Armenia.

ու­ժ ե­րի պա­շտ­պա­նու­թյան բո­լոր ե­րեք թևե­րը՝ Բա­նա­կը, Ռազ­մա­ծ ո­վային ու­ժ ե­րը և Ռազ­մաօ­դային ու­ժ ե­րը: ՀՏՏՀ ծրա­գի­րը ըստ է­ու­թյան դիտ­վել է որ­պես երկ­կող­ մա­նի ծրա­գիր: Այն ու­նի մի քա­նի բաղ­կա­ցու­ցիչ մաս: Հնդկաս­տա­նո­ւմ ու­սո­ւմ­նա­կան դա­սըն­թաց­ներ կազ­մա­ կեր­պե­լո­ւց զատ, այն նաև ա­պա­հո­վո­ւմ է հն­դիկ մաս­նա­ գետ­նե­րի պատ­վի­րա­կու­թյո­ւն­նե­րի գոր­ծու­ղու­մը ար­տեր­ կիր, դժ­բա­խտ պա­տա­հար­նե­րից ա­պա­հո­վա­գր­ման օգ­նու­ թյո­ւն, սար­քա­վո­րո­ւմ­նե­րի նվի­րատ­վու­թյո­ւն, ու­սո­ւմ­նա­կան նպա­տա­կով ճամ­փոր­դու­թյո­ւն­ներ և հե­տա­զո­տու­թյո­ւն­նե­րի ի­րա­կա­նա­ցո­ւմ, խո­րհր­դատ­վա­կան ծա­ռայու­թյո­ւն­ներ: ՀՏՏՀ-ն բո­լոր մայր­ցա­մաք­նե­րո­ւմ շր­ջա­նա­վա­րտ­նե­ րի լայն ցա­նց է ստեղ­ծ ել, ով­քեր դար­ձել են ՀՏՏՀ-ի ներ­ կայա­ցու­ցիչ­նե­րն ի­րե­նց երկր­նե­րո­ւմ և գո­րծ­նա­կա­նո­ւմ հզոր մշա­կու­թ ային կա­մո­ւրջ են ստեղ­ծ ել ի­րե­նց երկր­նե­ րի և Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջև: ՀՏՏՀ-ի շր­ջա­նա­վա­րտ­նե­րն ի­րե­նց մաս­նա­գ ի­տաց­մա­նը հա­մա­պա­տաս­խան տե­ղեր են զբա­ղեց­րել, նրան­ցից շա­տե­րը դար­ձել են նա­խա­րար­ ներ, բա­րձ­րաս­տի­ճան դի­վա­նա­գետ­ներ, գիտ­նա­կան­ներ, պե­տա­կան ծա­ռայող­ներ և հա­ջո­ղակ գոր­ծ ա­րար­ներ: ՀՏՏՀ-ի տա­րաբ­նույթ գոր­ծ ու­նե­ու­թյան ար­դ յուն­քո­ւմ, այժմ նաև այլ երկր­նե­րի շր­ջա­նո­ւմ ի­րա­զեկ­վա­ծ ու­թյան տե­սա­նե­լ ի աճ է նկատ­վո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի՝ որ­պես տեխ­ նի­կա­կան փոր­ձի և մաս­նա­գ ի­տա­կան գի­տե­լ իք­նե­րի կու­ տակ­ման բնա­գա­վա­ռ ի բա­նի­մաց մա­տա­կա­րար լի­նե­լու մա­սին: Տա­րի­նե­րի ըն­թ աց­քո­ւմ այս ծրագ­րե­րը մեծ գո­րծ­ նա­կան համ­բավ են ստեղ­ծ ել երկ­րի հա­մար:

­Հայաս­տա­նը և ՀՏՏՀ ծրա­գի­րը Վեր­ջին եր­կու տաս­նա­մյակ­նե­րի ըն­թ աց­քո­ւմ ա­վե­լ ի քան 200 հայ պե­տա­կան և ոչ պե­տա­կան ե­րի­տա­սա­րդ ծա­ռայող­ներ Հնդ­կաս­տա­նի ինս­տի­տո­ւտ­նե­րո­ւմ կար­ճա­ ժամ­կետ և միջ­նա­ժ ամ­կետ դա­սըն­թ աց­նե­րի են մաս­նակ­ ցել: 2014-15 թվա­կան­նե­րի հա­մար 20 հատ­կաց­ված տե­ ղե­րից մի­նչ օրս Հայաս­տա­նի 9 քա­ղա­քա­ցի է մաս­նակ­ցել ՀՏՏՀ-ի դա­սըն­թ աց­նե­րին, այդ թվո­ւմ՝ կա­ռա­վա­րո­ւմ, ան­գլե­րեն լե­զու, դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ո­րակ, կլի­մայա­կան փո­փո­խու­թյո­ւն և այլն: ՀՏՏՀ-ի շր­ջա­նա­վարտ­նե­րից մի քանի­սը պա­տաս­խա­նա­տու պաշ­տոն­ներ են զբա­ղեց­նո­ւմ Հայաս­տա­նի Կա­ռա­վա­րու­թյու­նո­ւմ:

Celebration of ITEC Day 2014 in Yerevan 2014 ՀՏՏՀ օրվա միջոցառում Երևանում

51

Recollections by some ITEC Alumni

ՀՏՏՀ շրջանավարտներից մի քանիսի հուշեր

***

***

“India has always had a mysterious appeal to me with its ancient culture and contributions to the development of the civilization. I had some vague ideas about the current situation, but hadn’t had practical experience of commu­ nication with India until my study visit to the Entrepreneur­ ship Development Institute of India during 2006.

What I saw and experienced was positively overwhelm­ ing: a country not only with ancient and diverse culture and history, but also people, young people with incredible willpower towards their self-actualization, and dedication to the development of their country.

Inspiration was everywhere: from the 5th-grade school­ boy, who exchanged ideas and contact points during our group’s short visit to their school, to details like seeing my classmates using even the shortest breaks during the les­ sons to study and research more, to watching thousands of volunteers jointly implementing public benefit projects in conditions unthinkable for youth living in Yerevan.

I had also the opportunity and honor to connect with and gain new friends: like-minded aspiring young people, who I am confident, are and will be contributing to the advancement of India, and why not: the world in general.

I would sincerely suggest Armenian youth reading these lines to research and visit India themselves. It will be an incredible experience: from new ideas and innovations (the current tectonic shift towards East), to the inspiring stories of the people realizing the Indian miracle right now, to the simply good and open-hearted people you can be friends with.”

Samvel Movsisyan ITEC alumni & Founder of Leadership School Armenia

«Հնդ­կաս­տա­նն իր հի­նա­վո­ւրց մշա­կույ­թով և քա­ղա­ քա­կր­թու­թյան զար­գաց­ման մեջ ու­նե­ցած ար­ժե­քա­վոր ձե­ռք­բե­րո­ւմ­նե­րով մի­շտ ա­ռե­ղծ­վա­ծ ային գրավ ­չու­թյո­ւն է ու­նե­ցել ինձ հա­մար: Ես ա­ղոտ պատ­կե­րա­ցո­ւմ­ներ ու­նե­ի առ­կա ի­րա­վի­ճա­կի մա­սին, սա­կայն Հնդ­կաս­տա­նի հետ կա­պի գո­րծ­նա­կան փո­րձ չեմ ու­նե­ցել մի­նչ 2006 թվա­կա­ նին Հնդ­կաս­տա­նի Ձեռ­նար­կա­տի­րու­թյան Զար­գաց­ման Ինս­տի­տո­ւտ ու­սո­ւմ­նա­ռու­թյան նպա­տա­կով իմ կա­տա­ րած այ­ցը: Այն ինչ տե­սա և գո­րծ­նա­կա­նո­ւմ փոր­ձե­ցի՝ դրա­կա­նո­ րեն ցն­ցող էր. մի եր­կիր, որն ու­նի ոչ մի­այն հի­նա­վո­ւրց և բազ­մա­զան մշա­կույթ ու պատ­մու­թյո­ւն, այլ նաև ե­րի­տա­ սա­րդ­ներ, ով­քեր դրս­ևո­րո­ւմ են ան­հա­վա­նա­կան կամ­քի ուժ ինք­նար­տա­հայտ­ման հա­մար և նվիր­վա­ծ ու­թյո­ւն՝ ի­րե­նց եր­կի­րը զար­գաց­նե­լու հա­մար: Ա­մե­նո­ւր նե­րշն­չա­նք կար. սկ­սած 5-րդ դա­սա­րան­ցի տղայից, ով, մեր խմ­բի ի­րե­նց դպ­րոց կա­տա­րած կա­րճ այ­ցի ըն­թաց­քո­ւմ մտ­քեր էր փո­խա­նա­կո­ւմ և շփ­ման եզ­րեր փնտ­րո­ւմ, մի­նչև այն­պի­սի ման­րո­ւք­նե­ր՝ երբ նկա­տե­ցի, թե ինչ­պես է­ին իմ հա­մա­կո­ւր­սե­ցի­նե­րը դա­սե­րի ըն­թաց­քո­ւմ նույ­նի­սկ ա­մե­նա­կա­րճ դա­դա­րն օգ­տա­գոր­ծո­ւմ ա­վե­լին սո­վո­րե­լու և հե­տա­զո­տե­լու հա­մար, կա­րե­լի էր տես­նել հա­զա­րա­վոր կա­մա­վոր­նե­րի, ով­քեր, Եր­ևա­նո­ւմ ապ­րող ե­րի­տա­սար­դի հա­մար ա­ներ­ևա­կայե­լի պայ­ման­նե­րո­ւմ, հա­մա­խմբ­ված կեր­պով ի­րա­կա­նաց­նո­ւմ է­ին հան­րօ­գո­ւտ ծրագ­րեր: Հ­նա­րա­վո­րու­թյո­ւն և պա­տիվ ու­նե­ցա նաև այս մա­րդ­ կանց հետ շփ­վե­լու և նոր ըն­կեր­ներ ձե­ռք բե­րե­լու: Նման հայա­ցք­նե­րի տեր և բար­ձո­ւնք­նե­րի ձգ­տող ե­րի­տա­սա­րդ­ նե­րը՝ ո­րո­նց ես վս­տա­հո­ւմ եմ, կան և կլի­նեն Հնդ­կաս­տա­ նի և ին­չու ոչ, նաև ողջ աշ­խար­հի ա­ռա­ջըն­թա­ցին նպաս­ տող­նե­րը: Այս տո­ղե­րը կար­դա­ցող հայ ե­րի­տա­սար­դին կու­զե­ նայի ան­կեղ­ծ ո­րեն խոր­հո­ւրդ տալ ու­սո­ւմ­նա­սի­րել և այ­ ցե­լել Հնդ­կաս­տան: Դա ան­հա­վա­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյո­ւն կլի­նի. սկ­սած նոր մտ­քե­րից և նո­րա­րա­րու­թյո­ւն­նե­րից (ժա­մա­նա­կա­կից տեկ­տո­նիկ շար­ժը դե­պի Ար­ևե­լ ք), մի­նչև իս­կա­կան հրա­շք­ներ գոր­ծ ող մա­րդ­կա­նց մա­սին ո­գե­ շնչող պատ­մու­թյո­ւն­նե­րը և պար­զա­պես բա­րի ու սր­տա­ բաց մար­դիկ, ո­րո­նց հետ կա­րող եք ըն­կե­րա­նալ»: Սամ­վել Մով­սի­սյան ՀՏՏՀ-ի շր­ջա­նա­վա­րտ և Հայաս­տա­նո­ւմ Ա­ռաջ­նոր­դու­թյան Դպ­րո­ցի հիմ­նա­դիր

52

*** Ի­նձ բա­խտ էր վի­ճակ­վել ան­ցկաց­նել մի քա­նի ա­միս Դե­լի­ո­ւմ ՀՏՏՀ ծրագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րո­ւմ: Դա­սըն­թա­ցը կազ­մա­կեր­պել էր Տա­տա Ին­ֆո­թեք-ի կող­մից , ո­րի ըն­ թաց­քո­ւմ ներ­կայաց­վե­ցին ծրագ­րային ցան­ցային աշ­խա­ տան­քի և ա­վե­լա­ցող տվյալ­նե­րի փո­խա­նց­ման գոր­ծ ըն­ թաց­նե­րի մի շա­րք նո­րա­րա­րա­կան լու­ծ ո­ւմ­ներ: ­Դա­սըն­թաց­նե­րը շատ օգ­տա­կար է­ին իմ ՏՏ հմ­տու­ թյո­ւն­նե­րը կա­տա­րե­լա­գոր­ծե­լու հա­մար: Մի կո­ղմ թող­նե­ լով դա­սըն­թաց­նե­րի է­ա­կան կր­թա­կան ազ­դե­ցու­թյու­նը՝ կցան­կա­նայի նշել մա­րդ­կա­նց ջեր­մու­թյու­նը, բա­րու­ թյունն ու հյու­րըն­կա­լու­թյու­նը և Հնդ­կաս­տա­նի յու­րա­հա­ տո­ւկ մշա­կույ­թը, ո­րը տպա­վոր­վել է հի­շո­ղու­թյա­նս մեջ: Ա­րա Վար­դա­նյա­ն ՀՏՏՀ-ի շր­ջա­նա­վա­րտ և «­Հայաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի գոր­ծ ա­դիր տնօ­րե­ն

*** “I had the pleasure to spend several months in Delhi in the frames of the ITEC program. The course was organ­ ized by Tata Infotech and presented a wide range of in­ novative solutions to software networking and augmenting the data transfer processes. I found the courses very use­ ful in improving my IT skills. Beyond and above the sig­ nificant educational impact of the courses, it is the warmth, kindness and hospitality of the people and the unique culture of India that lingers in my memories.”

Ara Vardanyan ITEC alumni & Executive Director of Hayastan All Armenian Fund *** “I visited India in December, 2010 and spent three un­ forgettable weeks in Delhi as part of ITEC organized courses in the Institute of Government Accounts and Fi­ nance. The courses in public finance management were conducted by top specialists in the sphere and had brought together participants from over twenty countries. The or­ ganizers had found the optimal balance in curriculum and sightseeing as I was able to learn a lot both about the subject of the course and the incredible country that is India. I want to thank the ITEC organizers as well as the Embassy of India in Yerevan for putting together such an outstanding project.”

*** Ես այ­ցե­լե­ցի Հնդ­կաս­տան 2010 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­ բե­րին և ան­ցկաց­րե­ցի ե­րեք ան­մո­ռա­նա­լի շա­բաթ Դե­լի­ ո­ւմ ՀՏՏՀ ծրագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րո­ւմ ի­րա­կա­նաց­վող Կա­ ռա­վա­րու­թյան Հա­շիվ­նե­րի եւ Ֆի­նա­նս­նե­րի ինս­տի­տու­ տի դա­սըն­թաց­նե­րին մաս­նակ­ցե­լիս: Հան­րային ֆի­ նանս­նե­րի կա­ռա­վար­ման դա­սըն­թաց­նե­րը վա­րո­ւմ է­ին ո­լոր­տի լա­վա­գույն մաս­նա­գետ­նե­րը, և մաս­նա­կից­ներ է­ին հա­վաք­վել ա­վե­լի քան 20 երկր­նե­րից: Կազ­մա­կեր­ պիչ­նե­րը մտա­ծել է­ին ու­սո­ւմ­նա­կան ծրագ­րե­րին հա­ճա­ խե­լու և տե­սար­ժան վայ­րե­րը դի­տե­լու օպ­տի­մալ հաշ­վե­ կշի­ռը, քա­նի որ ինձ հա­ջող­վեց և՛ գի­տե­լիք ստա­նալ դա­ սըն­թա­ցի ա­ռար­կայի վե­րա­բե­րյալ , և՛ բա­ցա­հայ­տել ան­ հա­վա­տա­լի մի եր­կիր, ո­րի ա­նու­նը Հնդ­կաս­տան է: Ես ու­զո­ւմ եմ հայտ­նել ե­րախ­տա­գի­տու­թյո­ւնս ՀՏՏՀ-ի կազ­ մա­կեր­պիչ­նե­րին, ինչ­պես նաև Եր­ևա­նո­ւմ Հնդ­կաս­տ ա­նի դես­պա­նու­թյա­նը այ­դօ­րի­նակ հի­ա­նա­լի նա­խա­գի­ծն ի­րա­ կա­նաց­նե­լու հա­մար: ­Վար­դան Փար­թա­մյա­ն ՀՏՏՀ-ի շր­ջա­նա­վա­րտ և «­Հայաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի ծրագ­րե­րի և ար­տա­քին կա­պե­րի բաժ­նի պե­տ

Vardan Partamyan ITEC alumni & Head of the Department of Projects and External Relations of Hayastan All Armenian Fund

53

On the behalf of Hayastan All Armenian Fund global team, I would like to extend my congratulations to the friendly people of India on the occasion of the 65th anniversary of the Republic Day of India. Our countries, our cultures and our people share many similarities dating back to antiquity. In the more modern history, the parallel that can drawn between Armenia and India is that both our countries regained their independence fairly recently after years and years of dreaming about it. Both our countries are following the same, sometimes trying and challenging but ultimately rewarding path of development and progress aimed at ensuring a better life for all. As an organization tasked with the realization of a variety of development oriented projects in Armenia, Hayastan All Armenian Fund is honored to be working with the Government of India and the Embassy of India in Armenia on the implementation of projects vital for the future of our country. The initiatives brought to life include the full reconstruction of a border village school as well as the globally unprecedented project of simultaneous establishment of computer labs in 72 schools of Tavush region of Armenia. This landmark project is now being followed by a similar undertaking that will benefit the 50 school of Vayots Dzor region.

As our countries and our people move forward - together and united, I look forward to a continued fruitful cooperation – a cooperation that will even further deepen and underline the friendship between Armenia and India!

Ara Vardanyan Executive Director of Hayastan All Armenian Fund Հայաս­տան Հա­մա­հայ­կա­կան Հիմ­նադ­րա­մի անձնա­ կազ­մի ա­նու­նից, կցան­կա­նայի հղել շնոր­հա­վո­րա­նքս Հնդ­կաս­տա­նի բա­րե­կամ ժո­ղո­վ ր­դ ին Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յան Օր­վա 65-րդ տա­րե­լ ի­ցի կա­պակ­ ցու­թ յա­մբ: Մեր երկր­նե­րը, մեր մշա­կույթ­նե­րը և մար­դ իկ կի­սո­ւ մ են բազ­մա­թ իվ ընդ­հան­րու­թ յո­ւ ն­ներ, ո­րո­նք սկիզբ են ա­ռ ել դեռ վա­ղե­մի ժա­մա­նակ­նե­րից: ­Ժ ա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թյան մեջ այն զու­գա­հե­ռ ը, ո­րը կա­րե­լ ի է ան­ցկաց­նել Հայաս­տա­նի և Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջև այն է, որ մեր երկր­նե­րը վե­րա­կա­նգ­նե­ցին ի­րե­նց ան­կա­խու­թյու­նը հա­մե­մա­տա­բար վեր­ջե­րս եր­կար տա­ րի­ներ դրա մա­սին ե­րա­զե­լո­ւց հե­տո: Մեր եր­կու երկրներն

54

էլ շա­րժ­վո­ւմ են միև­նույն զար­գաց­ման և ա­ռա­ջըն­թ ա­ցի ու­ղով, ո­րը եր­բե­մ ն լի է փոր­ձու­թյո­ւն­նե­րով և մար­տահ­ րա­վեր­նե­րով, բայց, ի վեր­ջո, հա­տո­ւց­վո­ւմ է ար­դա­րու­ թյա­մբ, ո­րի նպա­տա­կն է ա­վե­լ ի լավ կյան­քի ա­պա­հո­վու­ մը բո­լո­րի հա­մար: Որ­պես կազ­մա­կեր­պու­թյո­ւն, ո­րի աշ­ խա­տա­նքն ուղղ­ված է ի­րա­կա­նաց­նե­լու զար­գաց­մա­նն ուղղ­ված տար­բեր նա­խագ­ծ եր, Հայաս­տան Հա­մա­հայ­ կա­կան Հիմ­նադ­րա­մը պա­տիվ ու­նի աշ­խա­տե­լու Հնդկաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյան և Հայաս­տա­նո­ւմ Հնդկաս­տա­նի դես­պա­նու­թյան հետ մեր երկ­րի ա­պա­ գայի հա­մար կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թյո­ւն ու­նե­ցող ծրագ­ րե­րի ի­րա­կա­նաց­ման գոր­ծ ո­ւմ: ­Կյան­ք ի կոչ­ված նա­խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն­նե­րի շար­ք ո­ւ մ է սահ­մա­նա­մե­ր ձ գյու­ղ ի դպ­րո­ցի հա­մա­լ իր վե­րա­կա­ռ ու­ ցու­մը, ինչ­պես նաև ան­նա­խա­դ եպ նա­խա­գ ի­ծ՝ Տա­վու­շ ի մար­զ ի 72 դպ­րոց­նե­րո­ւ մ մի­ա­ժ ա­մա­նակ հա­մա­կա­րգ­ չային լա­բ ո­րա­տո­րի­ա­նե­րի ստեղ­ծ ու­մը: Ու­ղե­նիշ դար­ ձած այս նա­խագ­ծ ին այժմ հետ­և ո­ւմ է նմա­նա­տիպ նա­ խա­ձեռ­նու­թ յո­ւ ն, ին­չ ի ար­դ յո­ւ ն­ք ո­ւ մ շա­հա­ռ ու կդառ­նան Վայոց Ձո­րի մար­զ ի թվով 50 դպ­րոց­ներ: Եվ քա­նի դեռ մեր երկր­նե­րը և ազ­գ ե­րը ա­ռ աջ են շարժ­վո­ւ մ՝ կո­ղ ք կող­ք ի և մի­աս­նա­կան, ես ան­համ­բե­ րու­թ յա­մբ սպա­սո­ւ մ եմ շա­րու­նա­կա­կան ար­դ յու­նա­վետ հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յա­ն՝ այն­պի­սի հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յա­ նը, որն էլ ա­վե­լ ի կխո­րաց­նի և կը­նդգ­ծ ի Հայաս­տա­նի և Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջև բա­րե­կա­մու­թ յու­նը:­ Ա­րա Վար­դա­նյա­ն «­Հայաս­տ ան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի գոր­ծ ա­դիր տնօ­րե­ն

­ Yoga – Discipline of Self-realization Yoga is the science of right living and is derived from the Sanskrit word ‘Yuj’ which means unity. It establishes integration and harmony between thought, feeling and deed. Over the centuries, many branches of Yoga have developed but there is general agreement that it developed at the beginning of human civilization, in pre-Vedic times in India. Today it is more relevant than ever before and is one of the most iconic elements of India’s spiritual heritage.

Seals have been found at Mohenjo-Daro depicting a figure standing on its head, and one sitting cross-legged; perhaps the earliest indication of the practice of yoga​.

Yoga is a discipline to improve or develop one’s inherent power in a balanced manner. It offers the means to attain complete self-realization. The literal meaning of the Sanskrit word Yoga is ’Yoke’. Yoga can therefore be de-

­ Յո­գ ա – ինք­նա­կա­ռ ա­վար­մ ան գի­տու­թ յո­ւն Յո­գ ան ճի­շ տ ապ­ր ե­լ ու գի­տ ու­թ յո­ւ ն է, որն ա­ռ ա­ջ ա­ ցել է սա­ն սկ­ր ի­տ ե ­ր են «յո­ւջ» բա­ռ ից, ին­չ ը նշա­ն ա­կ ո­ւ մ է մի­ա ս­ն ու­թ յո­ւ ն: Այն մի­ա ս­ն ու­թ յո­ւ ն և ներ­դ աշ­ն ա­կ ու­թ յո­ւ ն է հաս­տ ա­տ ո­ւ մ մտ­ք ի, զգա­ց ո­ղ ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի և գոր­ծ ո­ղ ու­ թյո­ւ ն­ն ե ­ր ի մի­ջ և: Դա­ր ե ­ր ի ըն­թ աց ­ք ո­ւ մ յո ­գ այի բազ­մ ա­ թիվ ճյու ­ղեր են ի հայտ ե­կ ել, բայց հա­մ ը­ն դ ­հ ա­ն ո­ւ ր կար­ծ իք կա, որ այն եր­և ան է ե­կ ել Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ո­ւ մ՝ մարդ­կ ային քա­ղ ա­ք ա­կ ր­թ ու­թ յան սկզ ­բ ին, նա­խ ա­վ ե­ դայա­կ ան ժա­մ ա­ն ա­կ ար­ջ ա­ն ո­ւ մ: Այ­ս օր այն ա­վ ե­լ ի մեծ նշա­ն ա­կ ու ­թ յո­ւ ն ու ­ն ի, քան երբ­և է, և Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ի հոգ­և որ ժա­ռ ան­գ ու­թ յան ա­մ ե­ն ա­խ ո­ր հր­դ ան­շ ա­կ ան տար­ր ե ­ր ից մե­կն է: Մո­հեն­ջո-Դա­րոյո­ւ մ հատ­նա­բեր­վել են նշան­ներ, ո­րոն­ցո­ւ մ պատ­կեր­ված է գլ­խի վրա կա­ն գ­նած մի մա­րդ և ևս մե­կը՝ ծա­լա­պա­տիկ նս­տած: Սրա­նք յո­գ այով զբաղ­ վե­լու գու­ցե ա­մե­նա­վաղ վկայո­ւ մ­նե­րն են:

55

fined as a means of uniting the individual spirit with the universal spirit of God. According to Maharishi (Saint) Patanjali or “the father of yoga”, Yoga is the suppression of modifications of the mind.

Yoga today, is no longer restricted to saints and sages; it has entered into our everyday lives and has aroused a worldwide awakening and acceptance in the last few decades. The science of Yoga and its techniques have now been reoriented to suit modern sociological needs and lifestyles. Experts of various branches of medicine including modern medical sciences are realizing the role of these techniques in the prevention and mitigation of diseases and promotion of health. The practice of Yoga prevents psychosomatic disorders and improves an individual’s resistance and ability to endure stressful situations.

India is developing a substantive case to ensure that yoga is inscribed on the List of Intangible Cultural Heritage of UNESCO by 2016. In that event, Yoga would become the 31st intangible cultural heritage that has been listed from India so far with UNESCO. Though Yoga has originated in India, it is now internationally practiced. India’s efforts to protect yoga as part of our spiritual heritage were strengthened last year when the World Health Organization (WHO) designated Delhi-based Morarji Desai National Institute of Yoga as its collaborating centre (CC) for developing research guidelines for yoga studies.

Morarji Desai National Institute of Yoga in New Delhi ­Նյու Դե­լի­ո­ւմ գտն­վող Մո­րար­ջի Դե­սաի ան­վան Յո­գայի Ազ­գային Ինս­տի­տո­ւտ

56

Յո ­գ ան գի­տ ու ­թ յո­ւ ն է, ո­ր ը թույլ է տա­լ իս բա­ր ե ­լ ա­վ ել կամ զար­գ աց­ն ել ան­ձի ներ­ք ին է ­ն եր­գ ի­ա­ն՝ բե ­ր ե ­լ ով այն հա­վա­ս ա­ր ա­կ շ­ռ ու­թ յան: Այն լի­ա­կ ա­տ ար ինք­ն ա­կ ա­ռ ա­ վար­մ ան հաս­ն ե ­լ ու մի­ջ ոց­ն եր է ա­ռ ա­ջ ար­կ ո­ւ մ: Սա­ն ս­ կրի­տ ե­ր են յո­գ ա բա­ռ ի գրա­կ ան ի­մ աս­տ ը «­կ ա­պ ակ­ց ելմի­ա ց­ն ել»-ն է: Հետ­և ա­բ ար, յո ­գ ան կա­ր ե ­լ ի է սահ­մ ա­նել որ­պ ես ան­ձ ի հո­գ ու մի­ա­վ ո­ր ո­ւ մ Աստ­ծ ո տի­ե­զե­ր ա­կ ան հո ­գ ու հետ: Ըստ Մա­հ ա­ր ի­շ ի (Սո­ւ րբ) Պա­տ ան­ջ ա­լ ի­ի կամ «յո ­գ այի հոր», յո ­գ ան մտ­ք ի փո­փ ո­խ ու ­թ յո­ւ ն­նե ­րի ճն­շ ո­ւ մն է:­ Այ­ս օր յո ­գ ան այլևս չի սահ­մ ա­ն ա­փ ակ­վ ո­ւ մ մի­ա յն սր­բ ե­ր ով և ի­մ աս­տ ո­ւ ն­ն ե­ր ով, այն մո­ւ տք է գոր­ծ ել մեր ա­ռ օ ­ր յա կյա­ն ք և վեր­ջ ին տաս­ն ա­մ յակ­ն ե ­ր ի ըն­թ աց­ քում զար­թ ո­ն ք է ապ­ր ել ու տա­ր ած ­վ ել աշ ­խ ար­հ ով մեկ: Յո ­գ ա գի­տ ու ­թ յու ­ն ը և իր մե ­թ ոդ ­ն ե ­ր ն այ­ս օր փո­փ ո­ խու­թ յան են են­թ ա­րկ­վ ե­լ՝ ժա­մ ա­ն ա­կ ա­կ ից սո­ց ի­ո­լ ո­գ ի­ ա­կ ան պա­հ ա­ն ջ­ն ե­ր ին և ապ­ր ե­լ աո­ճ ին հա­մ ա­պ ա­տ աս­ խա­ն ե­լ ու հա­մ ար: Բժշ­կ ու­թ յան տար­բ եր ճյու­ղ ե­ր ի մաս­ նա­գ ետ­ն ե­ր ը, այդ թվո­ւ մ նաև ժա­մ ա­ն ա­կ ա­կ ից բժշ­կ ա­ կան գի­տ ու ­թ յո­ւ ն­ն ե ­ր ը գի­տ ակ­ց ո­ւ մ են այս մե ­թ ոդ ­ն ե ­ր ի դե ­ր ը հի­վ ան­դ ու ­թ յո­ւ ն­ն ե ­ր ի կան­խ ար­գ ել­մ ան և մեղ­ մաց­մ ան, ինչ­պ ես նաև ա­ռ ող ­ջ ու­թ յան բա­ր ձ­ր աց­մ ան գոր­ծ ո­ւ մ: Յո ­գ այով զբաղ­վ ե ­լ ը կան­խ ո­ւ մ է փսի­խ ո­ս ո­ մա­տ իկ խան­գ ա­ր ո­ւ մ ­ն ե­ր ը և բա­ր ձ­ր աց­ն ո­ւ մ է ան­ձ ի դի­ մադ­ր ո­ղ ա­կ ա­ն ու­թ յու­ն ը և սթ­ր ե­ս ային ի­ր ա­վ ի­ճ ակ­ն ե­ րին դի­մ ա­կ այե­լ ու կա­ր ո­ղ ու­թ յո­ւ ն է տա­լ իս: Հնդ­կաս­տա­նը է­ա­կան փաս­տա­րկ­ներ է մշա­կո­ւ մ, որ­ պես ե­րաշ­խիք, որ մի­նչև 2016 թվա­կա­նը յո­գ ան ընդ­գ րկ­ վի ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ի Ոչ Նյու­թ ա­կան Մշա­կու­թ ային Ժա­ ռան­գ ու­թ յան Ցան­կի մեջ, ո­րի ար­դ յո­ւ ն­ք ո­ւ մ, այն կդառ­ նա Հնդ­կաս­տա­նի կող­մից մի­նչ օրս ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ի ցան­ կո­ւ մ ընդ­գ րկ­ված 31-րդ Ոչ Նյու­թ ա­կան Մշա­կու­թ ային Ժա­ռ ան­գ ու­թ յու­նը: ն այած այն բա­ ն ին, որ յո­ գ այի սկիզ­ բ ը դր­ վ ել է Չ­ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ո­ւ մ, այ­ն ո­ւ ա­մ ե­ն այ­ն իվ դրա­ն ով այժմ զբաղ­վ ո­ւ մ են ամ­բ ո­ղ ջ աշ­խ ար­հ ո­ւ մ: Յո­գ ան որ­պ ես հոգ­և որ ժա­ռ ան­գ ու­թ յան մաս­ն իկ պա­շ տ­պ ա­ն ե­լ ու Հնդկաս­տ ա­ն ի ջան­ք ե­ր ն ու­ժ ե­ղ ա­ց ան ան­ց ած տա­ր ի, երբ Ա­ռ ող ­ջ ա­պ ա­հ ու­թ յան Հա­մ աշ­խ ար­հ ային Կազ­մ ա­ կեր­պ ու ­թ յու ­ն ը (ԱՀԿ) Դե ­լ ի­ո­ւ մ հիմ ­ն ած Մո­ր ար­ջ ի Դե­ սաի ան­վ ան Յո­գ այի Ազ­գ ային Ինս­տ ի­տ ու­տ ը հայ­տ ա­ րա­ր եց որ­պ ես իր հա­մ ա­գ որ­ծ ակ­ց ային կե­ն տ­ր ոն (ՀԿ) Յո­գ այի ու­ս ո­ւ ց­մ ան հե­տ ա­զ ո­տ ա­կ ան ու­ղ ե­ց ույց­ն ե­ր ի կա­տ ա­ր ե­լ ա­գ ո­ր ծ­մ ան հա­մ ար:

Followed by Prime Minister Modi’s suggestion made in the 69th Session of the United Nations General Assembly, the UNGA has overwhelmingly declared 21st June as World Yoga Day. This would also strengthen India’s case for recognition and inclusion of Yoga in UNESCO’s Intangible Cultural Heritage List. It may be pertinent to recall that Swami Vivekananda had said: “We believe that every being is divine, is God. Every soul is a sun covered over with clouds of ignorance; the difference between soul and soul is owing to the difference in density of these layers of clouds.”

Yoga is a mechanism to build international confidence, inter cultural dialogue and peace through the removal of these clouds of ignorance. It is India’s heritage to the world.

­Հետ­և ե­լով Մի­ա­ց յալ Ազ­գ ե­րի Գլ ­խա­վոր Ա­սա­մբ­լե­այի 69-րդ Նիս­տի ժա­մա­նակ Վար­չա­պետ Մո­դ ի­ի կա­տա­ րած ա­ռ ա­ջար­կի­ն՝ ՄԱ­Գ Ա-ն ձայ­նե­րի ճն­շող մե­ծ ա­մաս­ նու­թ յա­մբ հու­նի­սի 21-ը հռ­չա­կեց որ­պես Յո­գ այի Հա­ մաշ­խար­հային Օր: Սա նաև կն­պաս­տի յո­գ այի ճա­նաչ­ մանը և ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ի Ոչ նյու­թ ա­կան մշա­կու­թ ային ժա­ ռան­գ ու­թ յան ցան­կի մեջ ընդգրկմանը: Տե­ղ ին կլի­նի հի­շեց­նել, թե ինչ է ա­սել Սվա­մի Վի­վե­կա­նան­դ ան. «­Մ ենք հա­վա­տո­ւ մ ենք, որ ա­մեն մի կեն­դ ա­նի է­ակ աստ­ վա­ծ ային է, Աստ­ված է: Ա­մեն մի հո­գ ի արև է՝ ծա­ծ կ­ված ան­տե­ղ յա­կու­թ յան ամ­պե­րով, հո­գ ու և հո­գ ու մի­ջև տար­ բե­րու­թ յու­նը վե­րա­գ ր­վո­ւ մ է ամ­պե­րի այս շեր­տե­րի խտու­թ յա­նը»: Յո­գան ան­տե­ղ յա­կու­թյան ամ­պե­րը հե­ռաց­նե­լու մի­ ջո­ցով մի­ջազ­գային վս­տա­հու­թյո­ւն, մի­ջմ­շա­կու­թ ային երկ­խո­սու­թյո­ւն և խա­ղա­ղու­թյո­ւն կա­ռու­ցե­լու մե­խա­նիզմ է: Այն Հնդ­կաս­տա­նի ժա­ռան­գ ու­թյո­ւնն է աշ­խար­հին:

57

­ Indian Cinema celebrated 100 years – a long journey

By Aastha Gill On 3rd May 2013, Bollywood turned 100. A hundred years ago, on 3rd May 1913, an avid, small-town photographer from Maharashtra, Dhundiraj Govind Phalke (aka Dadasaheb Phalke), who is now known as the father of Indian cinema, became inspired by a movie he had seen about the life of Jesus and produced the first full-length Indian feature film, Raja Harish Chandra.

The movie was based on the legend of King Harishchandra of the Solar Dynasty in Ayodhya, Northern India, who sacrificed his kingdom, wife and son in order to fulfil a promise he once made to a sage named Vishwamitra. The story revolves around Harishchandra’s endeavours and hardships and magnifies two of his most virtuous qualities as a king – he always lives up to his word and never lies, which pleases the Hindu Gods who restore his former glory and bestow him with divine blessings.

To make the movie more realistic, Dadasaheb managed to convince an actor to shave his moustache to act as a woman. Later, he sold off his belongings to fund the project and poured much of his life’s saving into a trip to London, to purchase a special camera for the shoot. His wife, Saraswati, backed him thoroughly and single-handedly cooked

58

­ Հնդ­կա­կան կի­նո­ֆիլ­մ երը տո­նո­ւ մ են ի­րե­նց եր­կա­րա­տԵՎ ճամ­փոր­դ ության 100 տա­րին Հեղ.՝ Աշտա Գիլլ 2013 թվա­կա­նի մայի­սին 3-ին լրա­ցավ Բո­լի­վու­դի 100 տա­րին: 100 տա­րի ա­ռա­ջ՝ մայի­սի 3-ին, մի ան­ձն­վեր լու­սանկա­ րիչ Մա­հա­րա­շտ­րայից, Դհո­ւն­դի­րաջ Գո­վի­նդ Պհալ­կեն (ով նաև հայտ­նի է որ­պես Դա­դա­սա­հեբ Պհալ­կե), ով հայտ­նի է որ­պես հնդ­կա­կան կի­նոյի հայր, ո­գե­շնչ­վե­լով Հի­սու­սի կյան­քի մա­սին իր տե­սած ֆիլ­մով, նկա­րա­հա­նո­ւմ է ա­ռա­ ջին հնդ­կա­կան լի­ա­մետ­րաժ ֆիլ­մը՝ Հա­րիշ Չա­նդ­րան: ­Ֆիլ­մի հիմ­ք ը ար­քա Հա­րիշ­չա­նդ­րայի մա­սին լե­ գենդն է, ով սե­րո­ւ մ էր Ար­և ային դի­նաս­տի­այից և ով զո­ հա­բե­րեց իր թա­գ ա­վո­րու­թ յու­նը, կնո­ջը և որ­դ ո­ւ ն, որ­ պես­զ ի կա­տա­րի Վիշ­վա­միտ­րա ա­նու­նով մի ի­մաս­տու­ նին տված իր խոս­տու­մը: Պատ­մու­թ յու­նը պտտ­վո­ւ մ է ար­քայի փոր­ձու­թ յո­ւ ն­նե­րի, դժ­վա­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի մա­սին: Նա ա­ռ ա­ք ի­նի ար­քա էր, եր­բեք չէր ստո­ւմ և մի­շտ կա­ տա­րո­ւ մ էր իր խոս­տո­ւ մ­նե­րը, ին­չ ը գո­հաց­նո­ւ մ էր հին­ դո­ւ իս­տա­կան աստ­ված­նե­րին, ով ­քեր վե­րա­կա­ն գ­նո­ւ մ են նրա նախ­կին փառ­ք ը և օրհ­նո­ւմ նրան: Ֆիլ­մը ա­վե­լ ի ի­րա­տե­սա­կան դա­րձ­նե­լու հա­մար, Դա­ դա­սա­հե­բին հա­ջող­վո­ւմ է հա­մո­զել դե­րա­սա­նին սափ­րել իր մո­րու­քը՝ կնոջ դեր ստա­նձ­նե­լու հա­մար: Ա­վե­լ ի ուշ, նա­խա­գ ի­ծ ը ի­րա­կա­նու­թյո­ւն դա­րձ­նե­լու հա­մար Դա­դա­

for the entire crew of 40, as well as helping to hold up white sheets that functioned as a screen on the sets.

Released at the Coronation Cinema, Goregaon, in Mumbai, Dadasaheb was unaware that his 50-minute long, silent, black and white film that took seven months and 21 days to complete would dazzle audiences across the country and was just a beginning of a long journey that would set the tone for future Bollywood classics in India.

A century later, his dream continues to live on and grow. Today, the global footprint of Indian cinema is massive. Churning out more than 1,000 films annually – double the number Hollywood produces in a typical year – figures show the industry sold a record high of three billion cinema tickets last year.

According to reports from professional services company KPMG, it is estimated that the Indian film industry would soon surpass Britain as the world’s fifth largest film market based on sales. In 2010, India was reportedly ranked first in its annual film output, followed by Hollywood and China.

Famous for its upbeat numbers, colourful costumes and flamboyant dances, Indian cinema is not limited to Hindi Bollywood movies but also has a vibrant regional language film industry, especially in southern states of the county where film stars are often worshipped as deities.

In the last 100 years, Indian cinema has found a market in over 90 countries, including a big target audience in the UK, US, Australia and Canada, Gulf where films from all over India are screened, appreciated and equally criticized.

The booming film market has led several international film makers to invest in India, as the lower number of restric-

սա­հե­բը վա­ճա­ռ ո­ւմ է իր ու­նեց­ված­քը, օգ­տա­գ որ­ծ ո­ւմ իր բո­լոր խնայո­ղու­թյո­ւն­նե­րը՝ հա­տո­ւկ տե­սախ­ցիկ գնե­լու նպա­տա­կով:. Նրա կի­նը սա­տա­րո­ւմ էր նրան և ան­գամ մի­այ­նակ կե­րակ­րո­ւմ էր 40 հո­գ ո­ւց բաղ­կա­ցած ան­ձնա­ կազ­մին: Դա­դա­սա­հե­բի կի­նը նաև օգ­նո­ւմ էր նրան պա­ հե­լու այն սա­վա­նը, ո­րը հան­դ ի­սա­նո­ւմ էր որ­պես էկ­րան:­ Ե­րբ ֆիլ­մը ներ­կայաց­վեց մր­ցա­նա­կա­բաշ­խու­թ յան, Դա­դ ա­սա­հե­բն ան­տե­ղ յակ էր, որ իր 50-րո­պե­ա­նոց համր, սև ու սպի­տակ ֆիլ­մը, ո­րի նկա­րա­հա­նո­ւ մ­նե­րը տևել է­ին 7 ա­միս և 21 օր, ապ­շեց­րել է ժո­ղո­վ ր­դ ին: Եվ սա մի­այն եր­կա­րա­տև ճամ­փոր­դ ու­թ յան սկի­զ բն էր և այն ազ­դ ան­շան ե­ղավ ա­պա­գ ա Բո­լ ի­վու­դ ի կազ­մա­վոր­ ման հա­մար: ­Մ եկ դար ան­ց, նրա ե­րա­զան­ք ը շա­րու­նա­կո­ւ մ է ապ­ րել և ա­ճել: Այ­ս օր հնդ­կա­կան ֆիլ­մե­րի ազ­դ ե­ցու­թ յո­ւ նն ամ­բ ո­ղ ջ աշ­խար­հո­ւ մ բա­վա­կա­նին մեծ է: Նկա­րա­հա­նե­ լով ա­վե­լ ի քան հա­զար ֆի­լմ ա­մեն տա­րի՝ հնդ­կա­կան կի­ նոար­դ յու­նա­բե­րու­թ յու­նը ռե­կոր­դ ային թվեր է գրան­ցել ՝ վա­ճա­ռ ե­լով ե­րեք մի­լ ի­ա­րդ կի­նոյի տո­մս: Հա­մա­ձայն մաս­նա­գ ի­տա­կան ծա­ռ այու­թ յո­ւ ն­ներ մա­ տու­ցող ըն­կե­րու­թ յան (KPMG) զե­կույց­նե­րի՝ հնդ­կա­կան կի­նոար­դ յու­նա­բե­րու­թ յու­նը շու­տով կգե­րա­զան­ցի Մեծ Բրի­տա­նի­այի­ն՝ վե­րած­վե­լով աշ­խար­հո­ւ մ ա­մե­նա­վա­ ճառ­վող հին­գ ե­րո­րդ խո­շո­րա­գ ույն կի­նո­շու­կայի: 2010ին Հնդ­կաս­տա­նը զբա­ղեց­նո­ւ մ է ա­ռ ա­ջին հո­րի­զո­նա­կա­ նը իր ա­մե­նա­մյա ֆիլ­մե­րի ար­տադ­րու­թ յա­մբ, նրան հա­ ջոր­դ ո­ւ մ են Հո­լ ի­վու­դ ը և Չի­նաս­տա­նը: ­Հայտ­նի լի­նե­լով իր գույնզ­գ ույն տա­րազ­նե­րով և ա­վան­դ ա­կան տա­ք ա­րյո­ւ ն պա­րե­րո­վ՝ հնդ­կա­կան կի­նոն չի սահ­մա­նա­փակ­վո­ւ մ մի­այն Բո­լ ի­վու­դ ով: Կան նաև այլ ակ­տիվ կի­նոար­տադ­րող­ներ հիմ ­նա­կա­նո­ւ մ երկ­րի հյու­ սի­սային նա­հա­ն գ­նե­րո­ւ մ, որ­տեղ կի­նոյի աստ­ղե­րին աստ­ված­նե­րի պես երկր­պա­գ ո­ւ մ են:­ Ի­ս կ վեր­ջ ին 100 տա­ր ի­ն ե ­ր ի ըն­թ աց ­ք ո­ւ մ, հնդ ­կ ա­ կան կի­ն ոն իր ու­ր ույն տե­ղ ն է գտել ա­վ ե­լի քան 90 երկր­ն ե­ր ո­ւ մ, այդ թվո­ւ մ՝ Մեծ Բրի­տ ա­ն ի­ա յո­ւ մ, ԱՄՆում, Ավստ­ր ա­լ ի­ա յո­ւ մ և Կա­ն ա­դ այո­ւ մ, որ­տ եղ հնդ­կ ա­ կան ֆիլ­մ ե ­ր ը ցու ­ց ա­դ ր­վ ել, գնա­հ ատ­վ ել և նաև քն­ն ա­ դատ­վ ել են: ­Մ ի շա­րք մի­ջազ­գ ային կի­նոար­տադ­րող­ներ նե­րդ­ րում­ներ են կա­տա­րել ա­րագ ա­ճող այս շու­կայո­ւ մ, քա­նի որ երկ­րո­ւ մ գոր­ծ ող սահ­մա­նա­փա­կո­ւ մ­նե­րը քիչ են և դա հեշ­տաց­նո­ւ մ է աշ­խա­տան­ք ը: Ցան­կա­ցած մե­կը կա­րող իր ցան­կու­թ յա­մբ ֆի­լմ նկա­րա­հա­նել: Ո­ւ ո­լտ Դիս­նեյ Փիք­չ ը­րս-ը 454 մլն դո­լա­րի գոր­ծ ա­րք է ստո­րագ­րել Հնդկաս­տա­նո­ւ մ ա­մե­նա­խո­շոր ԶԼՄ-նե­րից մե­կի՝ UTV-ի հետ: Viacom, Warner Bros և Rupert Murdoch’s Fox Star ստու­դ ի­ա­նե­րը ևս փոր­ձո­ւ մ են ու­նե­նալ ի­րե­ն ց մաս­նա­ բա­ժ ի­նը այդ շու­կայո­ւ մ: Հնդ­կ ա­կ ան կի­ն ոար­տ ադ­ր ու­թ յու­ն ը վեր­ջ ին 100 տա­ր ի­ն ե ­ր ի ըն­թ աց ­ք ո­ւ մ պատ­կ ե ­ր ել է Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ի փա­ռ ա­վ որ ան­ց յա­լ ը, պայ­ք ար­ն ե­ր ը, նրա պայ­ծ առ, բայց դժ ­վ ա­ր ին ա­պ ա ­գ ան: Եվ վեր­ջ ա­պ ես, կի­ն ոն հա­ սա­ր ա­կ ու­թ յան ար­տ ա­ց ո­լ ո­ւ մն է, իսկ հնդ­կ ա­կ ան կի­ն ոն հի­ա­ն ա­լ ի աշ ­խ ա­տ ա­ն ք է կա­տ ա­ր ե ­լ՝ ներ­կ այաց­ն ե ­լ ով իր ժո­ղ ո­վ ր­դ ի բազ­մ ա­զ ա­ն ու­թ յու­ն ը, գու­ն ա­գ ե­ղ ու­թ յու­ն ը և է­ն եր­գ ի­ա ն:

59

tions in the country makes it much easier for anyone and everyone to create films as they choose. Walt Disney Pictures have signed a deal worth $454 million with UTV, one of the largest media groups in India. Viacom, Warner Bros and Rupert Murdoch’s Fox Star studios are also attempting to set up joint ventures to win a large share of the market.

Indian cinema over the last 100 years has been the medium depicting the story of India itself, a story of its glorious past, its struggles and a brighter but challenging future. Cinema in the end is nothing but the reflection of the society it represents and Indian cinema has done a splendid job in representing the diversity, colorfulness and energy of its people.

Lata Mangeshkar – India’s living musical voice of the Millennium She is called the ``Pride of India’’ and ``Melody Queen”.

She is a byword in the Indian semi-classical music world and has figured in the Guinness Book of World Records in 1974. Her rendition is marked with a rare sense of rhythm and lyrics. Yes, we are talking about Lata Mangeshkar, who as a playback singer, enjoys a clout which even the movie moguls of India cannot dream of. Her songs have captured the hearts and imagination of millions of her admirers around the world. It was after India lost in the India-China war in 1962 that Lata Mangeshkar had sung the song, “Aye Mere Watan Ke Logon (Oh my compatriots, fill your eyes with tears) Zara Aankh Me Bhar Lo Pani”, a tribute to the soldiers at the frontiers, which moved Jawaharlal Nehru to tears. Lata Mangeshkar’s reign over the world of playback singing for female artistes has been undisputed over seven decades. She was honoured with the country’s highest civilian award - Bharat Ratna (Jewel of India).

Born on 28 September, 1929, in a family of classical singers and musicians, she made her debut in 1947 and with an oeuvre of over 30,000 songs, Lata set the Guinness Book of World Records for highest number of songs and sung for over 2000 films in over 20 languages. World Record or No World Record Lataji is still one of the greatest songsters the world has ever seen.

60

­Լա­տա Ման­գեշ­կար – Հնդ­կաս­տա­նի կեն­դա­նի ձայ­նը Ն­րան ան­վա­նո­ւ մ են «Հնդ­կաս­տա­նի հպար­տու­ թյուն» և «­մե­ղե­դ ի­նե­րի թա­գ ու­հի»: Նա լե­գ ե­նդ է Հնդկաս­ տա­նի դա­սա­կան ե­րա­ժ շ­տու­թ յան բնա­գ ա­վա­ռ ո­ւ մ և 1974 թվա­կա­նին դար­ձել է Գի­նե­սի հա­մաշ­խար­հային ռե­կոր­ դա­կիր: Նա նշա­նա­վոր­վել է իր հրա­շա­լ ի ռիթ­մի զգա­ցու­ մով: Նա մեծ հե­ղ ի­նա­կու­թ յուն է վայե­լո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­ նո­ւ մ: Նրա եր­գ ե­րը ամ­բ ո­ղ ջ աշ­խար­հո­ւ մ մի­լ ի­ո­նա­վոր երկր­պա­գ ու­նե­րի սր­տեր են գրա­վել: 1962 թվա­կա­նին, երբ Հնդ­կաս­տա­նը պա­րտ­վեց չին-հնդ­կա­կան պա­տե­ րազ­մո­ւ մ, Լա­տա Ման­գ եշ­կա­րը եր­գ եց «Այե մե­րե Վա­ թան կե լո­գ ո զա­րա ան­կհ մե բհար լո պա­նի (Օ, իմ հայ­ րե­նա­կից­ներ, լց­րեք ձեր աչ­քեր ար­ցո­ւնք­նե­րով)» եր­գ ը՝ հար­գ ան­ք ի տո­ւ րք մա­տու­ցե­լով սահ­մա­նո­ւ մ գտն­վող զին­վոր­նե­րին: Եր­գ ը շատ սր­տեր հու­զեց և սիր­վեց: Նա ար­ժ ա­նա­ցել է երկ­րի բա­ր ձ­րա­գ ույն քա­ղա­քա­ցի­ակ ­ ան մր­ցա­նա­կի­ն՝ Բհա­րատ Ռատ­նային: Լա­տա Ման­գ եշ­կա­րը ծն­վել է 1929 թվա­կա­նին սեպ­ տեմ­բե­րի 28-ին ե­րա­ժ ի­շտ­նե­րի ըն­տա­նի­ք ո­ւ մ: Ա­ռ ա­ջին ան­գ ամ հան­դ ես ե­կավ 1947-ին և կա­տա­րել է ա­վե­լ ի քան 30,000 երգ: Լա­տան գրա­ն ց­վել է Գի­նե­սի Ռե­կո­րդ­նե­րի Գր­ք ո­ւ մ ա­վե­լ ի քան 2000 ֆիլ­մո­ւ մ 20 լե­զու­նե­րով ա­ռ ա­ վե­լա­գ ույն քա­նա­կով եր­գ եր կա­տա­րե­լու հա­մար: Հա­ մաշ­խար­հային ռե­կոր­դ ա­կիր լի­նել-չ­լ ի­նե­լով, նա, միև­ նույն է, հա­մար­վո­ւ մ է աշ­խար­հի մե­ծ ա­գ ույն երգ­չու­հի­նե­ րից մե­կը:

­ Indian Embassy in Yerevan promoting further India-Armenia relations…

India recognized Armenia on December 26, 1991 and the Protocol on establishment of Diplomatic relations between India and Armenia was signed on 31 August 1992 in Moscow. India opened its Resident Mission in Yerevan in October 1999. Armenia, which had opened its Honorary Consulate in April 1994, established its Embassy in New Delhi in October 1999.

Former Ambassadors of India to Armenia ­Հայաս­տա­նո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի նախ­կին Դես­պան­նե­րը

­ Եր­ԵՎա­նո­ւ մ Հնդ­կաս­տանի Դես­պա­ նու­թ յու­նը խթա­նո­ւ մ է Հնդ­կաս­տան – Հայաս­ տան հե­տա­գ ա փոխ­հա­րա­ բե­րու­թ յո­ւն­նե­րը Հնդ­կաս­տա­նը Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յա­նը ճա­նա­չել է 1991 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի 26-ին, իսկ Հնդկաս­տա­նի և Հայաս­տա­նի մի­ջև դի­վա­նա­գ ի­տա­կան հա­րա­բե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի հաս­տատ­ման վե­րա­բե­րյալ Ար­ ձա­նագ­րու­թ յու­նը ստո­րա­գ ր­վել է Մո­սկ­վայո­ւ մ՝ 1992 թվա­կա­նի օ­գ ոս­տո­սի 31-ին: 1999 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րին Հնդ­կաս­տա­նը Եր­և ա­ նո­ւ մ բա­ցեց իր մշ­տա­կան պատ­վ ի­րա­կու­թ յու­նը: Հայաս­ տա­նը, որն իր Պատ­վա­վոր Հյու­պա­տո­սու­թ յո­ւ նն էր բա­ ցել 1994 թվա­կա­նի ապ­րի­լ ին, 1999 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­ բե­րին իր դես­պա­նու­թ յու­նը հիմ­նեց Նյու Դե­լ ի­ու­ մ:

On 28 of February 2013 Indian Ambassador to Armenia Dr. Suresh Babu presented Credentials to H.E. Mr. Serzh SARGSYAN, President of Armenia.

2013 թ. փե­տր­վա­րի 28-ին Հայաս­տա­նո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի Դես­պան Դկտ. Սու­րեշ Բա­բո­ւն Ն.Գ. պրն. Սե­րժ Սա­րգ­սյա­նին ներ­կայաց­րեց իր հա­վա­տար­մագ­րե­րը:

61

Recent developments in bilateral cooperation • The 6th IGC and FOC were held in New Delhi on 25 September 2013. H.E. Mr. Sergey Manassarian, Deputy Foreign Minister of Armenia and Shri Ashok K. Kantha, Former Secretary (East) in the Ministry of External Affairs held Foreign Office level consultations.

• The sixth session of the India-Armenia Inter-Governmental Commission on Trade, Economic, Scientific and Technological, Cultural and Educational Cooperation was also held in New Delhi on 25-26 September.

• A Goodwill Indian Parliamentary delegation comprising 8 MPs and led by the Minister of State for Parliamentary Affairs, Shri Paban Singh Ghatowar visited Armenia (29 October to 1 November 2013).

• The formerly Chairman (Speaker) of the Armenian National Assembly (Parliament) Mr. Hovik Abrahamyan, led an 18- member delegation to India (4-8 December 2013). He called on Hon’ble President, met the Lok Sabha Speaker, External Affairs Minister, Leader of Opposition and other India dignitaries.

62

Ե­րկ­կող­մա­նի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան վեր­ջին զար­գա­ցո­ւմ­նե­րը • 6-րդ ՄԿՀ-ն և ԱԳՆԽ-ն ան­ցկաց­վել են 2013 թվա­ կա­նի սեպ­տեմ­բե­րի 25-ին՝ Նյու Դե­լ ի­ո­ւ մ: Հայաս­տա­ նի Ար­տա­ք ին Գոր­ծ ե­րի Փոխ­նա­խա­րար Ն.Գ. պրն. Սեր­գ եյ Մա­նա­սա­րյա­նը և Հնդ­կաս­տա­նի Ար­տա­ք ին Գոր­ծ ե­րի Նա­խա­րա­րու­թ յան նախ­կին Քար­տու­ղար (Ար­և ել­ք ի գծով)՝ պրն. Ա­շոկ Կ. Կան­թ ան խո­րհր­դ ակ­ ցու­թ յո­ւ ն­ներ ան­ցկաց­րե­ցին ար­տա­ք ին գոր­ծ ե­րի նա­ խա­րա­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի մա­կար­դ ա­կով: • Ա­ռ ևտ­րային, տն­տե­սա­կան, գի­տա­կան և տեխ­նո­լո­ գի­ա­կան գի­տու­թ յո­ւ ն­նե­րի, մշա­կու­թ ային և կր­թ ա­ կան հա­մա­գ որ­ծ ակ­ցու­թ յան Հնդ­կաս­տան – Հայաս­ տան Միջ­կա­ռ ա­վա­րա­կան Խո­րհր­դ ակ­ցու­թ յան վե­ ցե­րո­րդ նիս­տը նույն­պես ան­ցկաց­վել է Նյու Դե­լ ի­ու­ մ՝ սեպ­տեմ­բե­րի 25-26-ը: • Խո­րհր­դ ա­րա­նա­կան Գոր­ծ ե­րի Պետ­նա­խա­րար պրն. Պա­բան Սի­ն գհ Գհա­տո­վա­րի գլ ­խա­վո­րած Հնդ­կաս­ տա­նի Բա­րի կամ­ք ի Խո­րհր­դ ա­րա­նա­կան պատ­վ ի­ րա­կու­թ յու­նը, ո­րի կազ­մո­ւ մ է­ին 8 պատ­գ ա­մա­վոր­ ներ, այ­ցե­լեց Հայաս­տան (2013 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­ բե­րի 29-ից մի­նչև նոյեմ­բե­րի 1-ը): • Հայաս­տա­նի Ազ­գ ային Ժո­ղո­վ ի (Խո­րհր­դ ա­րան) նախ­կին նա­խա­գ ահ պրն. Հո­վ իկ Աբ­րա­հա­մյա­նը Հնդ­կաս­տան ա­ռ աջ­նոր­դ եց 18 ան­ձից բաղ­կա­ցած պատ­վ ի­րա­կու­թ յո­ւ ն (2013 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի 4-8): Նա հան­դ ի­պեց Մե­ծ ար­գ ո Նա­խա­գ ա­հի, Լոկ Սաբ­հայի խոս­նա­կի, ար­տա­ք ին գոր­ծ ե­րի նա­խա­րա­ րի, ընդ­դ ի­մու­թ յան ա­ռ աջ­նոր­դ ի և Հնդ­կաս­տա­նի այլ բա­ր ձ­րաս­տի­ճան այ­րե­րի հետ:

­ Trade and Economic Cooperation Bilateral trade between India and Armenia remains the weak link in bilateral cooperation. The bilateral trade and economic engagement has not been on increase despite the availability of potential to tap. The bilateral trade with Armenia is insignificant whether we go by the Armenian statistics (US $ 101 million in 2012 or by Indian statistics (US $ 26.70 million in 2010-11). The bilateral trade always remains in favour of India. In 2013, it was rounded off to US $ 67 mn, again proved to be in India’s favour. India’s imports from Armenia were at US$ 1.45 mn. Investments into Armenia are also miniscule.

Indian exports to Armenia consist of foodstuffs (meat), electrical equipment, cut and polished diamonds, optical equipment, plastics, pharmaceuticals and other chemical goods and cars, while Armenia’s exports include nonferrous metals, raw-rubber, books and textiles.

Two business delegations viz. an Indian ICT delegation (December 2013) and a Pharmexcil delegation (February 2014) visited Armenia to promote bilateral trade in these fields. One MoU with the Union of IT companies of Armenia was signed during the visit.

­ Ա­ռԵՎտ­րային ԵՎ Տն­տե­սա­կան հա­մ ա­գ որ­ ծակ­ցու­թ յո­ւն Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի և Հայաս­տ ա­ն ի մի­ջ և առև­տ ու­ր ը երկ­ կող­մ ա­ն ի հա­մ ա ­գ որ­ծ ակ­ց ու ­թ յան մեջ դե ­ռ ևս մնո­ւ մ է որ­ պես թույլ օ ­ղ ակ: Չնայած նե ­ր ու ­ժ ի առ ­կ այու ­թ յա­ն ը, երկ­ կող­մ ա­ն ի առևտ­ր ային և տն­տ ե­ս ա­կ ան պայ­մ ա­ն ա­վ որ­ վա ­ծ ու ­թ յու ­ն ը աճ­մ ան գոր­ծ ըն­թ աց չի ապ­ր ել: Հայաս­ տա­ն ի հետ ու ­ն ե ­ց ած երկ­կ ո­ղմ առև ­տ ու ­ր ը չն­չ ին է. ըստ հայ­կ ա­կ ան վի ­ճա­կ ագ ­ր ու ­թ յան 2012 թվա­կ ա­ն ին այն կազ­մ ել է 101 մի­լի­ո ն ԱՄՆ դո­լար, իսկ ըստ հնդկա­կ ան վի ­ճա­կ ագ ­ր ու ­թ յան 2010-11 թվա­կ ան­ն ե ­ր ին այն կազ­մ ել է 26.70 մի­լ ի­ո ն ԱՄՆ դո­լ ար: Երկ­կ ո­ղմ առև ­տ ու ­ր ը մի­շ տ մնո­ւ մ է հօ ­գ ո­ւ տ Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ի: 2013 թվա­կ ա­ն ին այն կլո­ր աց­վ ել է, հաս­ն ե ­լ ով 67 մլն. ԱՄՆ դո­լ ա­ր ի: Փոր ­ձ ը ցույց է տա­լիս, որ սա կր­կ ին հօ­գ ո­ւտ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի է: Հայաս­տ ա­ն ից Հնդ­կ աս­տ ան ներկրվող ապ­ր ա­ն ք­նե­րը 1.45 մլն. ԱՄՆ դո­լա­ր ի են, իսկ Հայաս­տ ա­ն ո­ւ մ կա­տ ար­ ված նե ­րդ ­ր ո­ւ մ ­ն ե ­ր ը նույն­պ ես շատ փո­ք ր են: Հնդ­կ աս­տ ա­ն ից Հայաս­տ ան ար­տ ա­հ ան­վ ող ապ­ րան­ք ը կա ­զ մ­վ ած է սնն­դ ամ­թ եր­ք ից (միս), է ­լ ե­կ տ­ր ա­ կան սար­ք ա­վ ո­ր ո­ւ մ ­ն ե­ր ից, հղկ­վ ած և փայ­լ եց­վ ած ա­դ ա­մ ա­ն դ­ն ե­ր ից, օպ­տ ի­կ ա­կ ան սար­ք ա­վ ո­ր ո­ւ մ ­ն ե­ր ից, պլա­ս տ­մ աս­ս այից, դե­ղ ո­ր այ­ք ից և այլ քի­մ ի­ա­կ ան ապ­ րա­ն ք­ն ե­ր ից, ինչ­պ ես նաև ավ­տ ո­մ ե­ք ե­ն ա­ն ե­ր ից, մի­ն չ­ դեռ Հայաս­տ ա­ն ից ար­տ ա­հ ան­վ ող ապ­ր ա­ն ք­ն ե­ր ը նե­ րա­ռ ո­ւ մ են գու ­ն ա­վ որ մե ­տ աղ­ն եր, կաու­չ ո­ւ կ, գր­ք եր և կտո­ր ե­ղ են: Եր­կու գոր­ծ ա­րար պատ­վ ի­րա­կու­թ յո­ւ ն, մաս­նա­վո­րա­ պե­ս՝ Հնդ­կաս­տա­նի ՏԿՏ պատ­վ ի­րա­կու­թ յու­նը (դեկ­ տեմ­բեր 2013) և “Pharmexcil”-ի պատ­վ ի­րա­կու­թ յու­նը (փե­տր­վար 2014) այ­ցե­լե­ցին Հայաս­տա­ն՝ այս բնա­գ ա­ վառ­նե­րո­ւ մ երկ­կող­մա­նի առևտ­րի խթան­ման հա­մար: Այ­ցի ըն­թ աց­ք ո­ւ մ ՓՀ ստո­րա­գ ր­վեց Հայաս­տա­նի ՏՏ ըն­ կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի Մի­ա­վոր­ման հետ: 13 ան­ձից բաղ­կա­ցած հայ­կա­կան դե­ղա­գ որ­ծ ա­կան ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի գոր­ծ ա­րար պատ­վ ի­րա­կու­թ յու­նը, “Pharmexcil”-ի կող­մից հո­վա­նա­վոր­վե­լով, այ­ցե­լեց Մո­ւ մ­ բայ (21-24 մայի­սի 2014 թվա­կան) “IPHEX-2014”-ին մաս­ նակ­ցե­լու հա­մար:

63

A 13 member Armenian pharma business delegation sponsored by the Pharmexcil visited Mumbai (21-24 May 2014) to participate in the “IPHEX-2014”.

One Indian Group “Kalpataru Power Transmission Limited,” Gandhinagar (Gujarat) has won the World Bank financed contract (approx. US$ 20 million) in Nov. 2012 for designing, supplying and installation of high voltage transmission towers in Armenia.

India’s Project/Relief Assistance India donated USD 2.2 mn in cash and USD 1.1 mn earthquake relief in 1988; gifted 750 MT of wheat and 250 MT of rice following 2000 drought; gifted 300 Indian tractors in 2006 worth US$ 5 million; set up an IT Centre of Excellence equipped with PARAM super computer in Yerevan worth US $ 1.67 mn; extended assistance of US$ 215,000 for the restoration of a dilapidated school building in Lori region; provided computer labs to 73 schools in Tavush region in 2011-12 worth US$ 0.5 mn. The Project is benefiting to over 14,000 students and around 500 teachers in the region.

In August 2013, medicines worth US$2500 were gifted by CIPLA, one of the leading Indian Pharmaceutical Companies, as a humanitarian assistance for treating 2025 young Armenian children suffering from Thalassaemia. Indian Embassy organized donation of ‘Kelfer Capsules’ (16200 capsules) to the State owned hospital “Muratsan”.

64

Գու­ջա­րատ նա­հան­գ ի Գան­դ ի­նա­գ ար քա­ղա­ք ի “Կալ­ պա­տա­րու Փաո­ւ եր Թրա­նս­մի­շն Լի­մի­թ ե­դ” հնդ­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թ յու­նը 2012 թվա­կա­նի նոյեմ­բե­րին Հա­ մաշ­խար­հային Բան­կի կող­մից ֆի­նան­սա­վոր­վող պայ­ մա­նա­գ իր է շա­հել (մո­տա­վո­րա­պես 20 մի­լ ի­ոն ԱՄՆ դո­ լար) Հայաս­տա­նո­ւ մ բա­ր ձ­րա­վո­լտ է­լե­կտ­րաէ­ներ­գ ի­այի փո­խա­ն ց­ման աշ­տա­րակ­նե­րի նա­խա­գ ծ­ման, փո­խա­ րին­ման և տե­ղա­դ ր­ման հա­մար:

Հնդ­կա­կան նա­խա­գիծ / Ա­ջակ­ցո­ւմ Օգ­նու­թյա­նը­ Հնդ­կաս­տա­նը 2.2 մլն. կան­խիկ ԱՄՆ դո­լար և 1.1 մլն. ԱՄՆ դո­լար է նվի­րա­բե­րել 1988-ի երկ­րա­շար­ժի գո­տո­ւն, նվի­րել է 750 ՄՏ ցո­րեն և 250 ՄՏ բրի­նձ՝ 2000 թվա­կա­նի ե­րաշ­տի ժա­մա­նակ, 2006 թվա­կա­նին նվի­րել է 5 մլն. ԱՄՆ դո­լար ար­ժո­ղու­թյա­մբ 300 հնդ­կա­կան տրակ­տոր, Եր­ևա­նո­ւմ հիմ­նել է 1.67 մլն. ԱՄՆ դո­լար ար­ժո­ղու­թյա­մբ ՏՏ Գե­րա­զան­ցու­թյան կե­նտ­րո­ն՝ հա­գեց­ված “ՊԱ­ՐԱ­Մ” գեր­հա­մա­կա­րգ­չով, Լո­ռու մար­զ ի կի­սա­քա­նդ դպ­րո­ցի շեն­քի վե­րա­կա­նգն­ման հա­մար տրա­մադ­րել է 215,000 ԱՄՆ դո­լա­րի օգ­նու­թյո­ւն, 2011-12 թվա­կան­նե­րին կա­հա­ վո­րել է Տա­վու­շի մար­զ ի 73 դպ­րոց­նե­րի հա­մա­կա­րգ­չային լա­բո­րա­տո­րի­ա­նե­րը, որն ար­ժ ե­ցել է 0.5 մլն. ԱՄՆ դո­լար: Ծրա­գ ի­րն օգ­նու­թյո­ւն է տրա­մադ­րել մար­զ ի ա­վե­լ ի քան 14,000 ու­սա­նող­նե­րի և շո­ւրջ 500 ու­սու­ցիչ­նե­րի: 2013 թվա­կա­նի օ­գ ոս­տո­սին, Հնդ­կաս­տա­նի Դե­ղա­ գոր­ծ ա­կան ա­ռ ա­ջա­տար Ըն­կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րից մե­կը՝ Սիպ­լա-ն, որ­պես մար­դ ա­սի­րա­կան օգ­նու­թ յո­ւ ն, նվի­րել է 2500 ԱՄՆ դո­լար ար­ժ ո­ղու­թ յա­մբ դե­ղա­մի­ջոց­նե­ր՝ Սա­

կա­վա­րյու­նու­թ յա­մբ տա­ռ ա­պող 20-25 հայ ե­րե­խա­նե­րի բո­ւ ժ­ման հա­մար: Հնդ­կաս­տա­նի Դես­պա­նա­տու­նը “Kelfer Capsules”-ի (16200 հաբ) նվի­ րատ­ վու­ թ յո­ ւն է կազ­մա­կեր­պել «­Մու­րա­ցան»-ի ան­վան պե­տա­կան հի­ վան­դ ա­նո­ցին: Հե­ռ ո­ւ ս­տա­բ ժշ­կու­թ յան Ծրա­գ ի­րի վե­րա­բե­րյալ ՓՀ է ստո­րա­գ ր­վել դես­պա­նի և Հայաս­տա­նի Ա­ռ ող ­ջա­պա­հու­

A MoU on Telemedicine Project has been signed by the Ambassador and the Deputy Minister of Health of Armenia (June 2014) and is now under implementation.

Another MoU on setting up of Computer Labs in 50 schools in Vayat Dzor region has been signed in August 2014.

Promotion of Indian Culture & Tourism • A group of eminent Armenian painters visited India at the ICCR’s invitation. Their paintings were exhibited as a part of 20th anniversary of establishment of diplomatic relations between India and Armenia under the title “mystic reflections of India” ; • Indian epic Ramayana in Armenian language (April 2013) was translated and released; • A ten-member group of tour operators and tourism journalists from Mumbai visited Yerevan in August 2013;

թյան Փոխ­նա­խա­րա­րի կող­մից (հու­նիս, 2014), և այն այժմ ի­րա­կա­նաց­ման փու­լո­ւ մ է: 2014 թվա­կա­նի օ­գ ոս­տո­սին Վայոց Ձո­րի մար­զ ի 50 դպ­րոց­նե­րո­ւ մ Հա­մա­կա­րգ­չային Լա­բ ո­րա­տո­րի­ա­ներ բա­ցե­լու հա­մար մեկ այլ ՓՀ է ստո­րա­գ ր­վել:

Հնդ­կա­կան մշա­կույ­թի և զբո­սա­շր­ջու­թյան զար­գա­ցու­մը • Մ ­ ի խո­ւմբ հայ ան­վա­նի նկա­րիչ­ներ ՄԿՀԽ-ի հրա­վե­ րով մեկ­նել են Հնդ­կաս­տան: Նրա­նց նկար­նե­րը ցու­ ցա­դ ր­վել են Հնդ­կաս­տա­նի և Հայաս­տա­նի մի­ջև դի­ վա­նա­գի­տա­կան հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի հաս­տատ­ ման 20-րդ տա­րե­դար­ձի կա­պակ­ցու­թյա­մբ՝ «Հնդկաս­ տա­նի ա­ռե­ղծ­վա­ծ ային ար­տա­ցո­լո­ւմ ­նե­րը» խո­րագ­րի տակ: • Հնդ­կա­կան Ռա­մայա­նա դյու­ցազ­ներ­գու­թյու­նը թարգ­ ման­վել և հրա­տա­րակ­վել է հայե­րեն լեզ­վով (ապ­րիլ 2013):

65

• A 15-member ICCR sponsored ‘Sugar N’ Spice’, a Bollywood Dance and Music group from Mumbai visited Armenia and gave a performance in September 2013;

• 2013 թվա­կա­նի օ­գ ոս­տո­սին 10 ան­ձից բաղ­կա­ցած տո­ւ ր օ­պե­րա­տոր­նե­րի և զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան բնա­գ ա­ վա­ռ ի լրագ­րող­նե­րի մի խո­ւ մբ Մո­ւ մ­բայից այ­ցե­լել է Եր­և ան:

• “India Tourism” Seminar was organized with participation of leading Armenian tour operators in Yerevan in September 2014; • A cultural performance by an eminent mandolin maestro Pandit Sugato Bhadhuri was staged together with the Indo-Armenian Friendship NGO (IAF) in Yerevan; • Commemorating the 65th anniversary of Indian Republic Day in Armenia, an All-Armenia Essay and Painting competition among two age groups (12-14 and 15-17 years) was organized by the Embassy in partnership with the Armenian Ministry of Education & Science and the TUMO Centre for Technologies in December 2014 with the participation of over 1000 young Armenian school children. A total of 12 winners were selected by the Jury and the first prize winners will visit India for a week at the sponsorship by the Indian Ministry of Tourism ;

• 15 ան­ձից բաղ­կա­ցած «­Շու­գ ըր ընդ Սփայս» Բո­լ ի­վուդ­ յան Պա­րի և Ե­րա­ժ շ­տու­թյան խո­ւմ­բը ՄԿՀԽ-ի հո­վա­ նա­վո­րու­թյա­մբ Մո­ւմ­բայից այ­ցե­լել է Հայաս­տան և ե­լույթ ու­նե­ցել 2013 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բե­րին: • 2013 և 2014 թվա­կան­նե­րին «Հնդ­կա­կան կի­նոյի» օ­րեր են կազ­մա­կե­րպ­վել: • 2014 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բե­րին Եր­և ա­նո­ւ մ Հայաս­ տա­նի ա­ռ ա­ջա­տար տո­ւ ր օ­պե­րա­տոր­նե­րի մաս­նակ­ ցու­թ յա­մբ կազ­մա­կե­րպ­վել է սե­մի­նա­ր՝ «Հնդ­կա­կան Զբո­սա­շ ր­ջու­թ յո­ւ ն» խո­րագ­րով: • Ն­շա­նա­վոր ման­դ ո­լ ին նվա­գ ող մաե­ստ­րո Պան­դ իտ Սու­գ ա­տո Բհադ­հու­րին Հայ-Հնդ­կա­կան Բա­րե­կա­ մու­թ յո­ւ ն ՀԿ-ի հետ հա­մա­տեղ Եր­և ա­նո­ւ մ մշա­կու­ թային ներ­կայա­ցո­ւ մ բե­մադ­րեց: • 2014 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րին, Հայաս­տա­նո­ւ մ Հնդկաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յան Օր­վա 65-րդ տա­ րե­դ ար­ձը տո­նե­լու առ­թ իվ, դես­պա­նու­թ յու­նը Հայաս­ տա­նի Կր­թ ու­թ յան և Գի­տու­թ յան Նա­խա­րա­րու­թ յան և ԹՈւ­ՄՈ Ստեղ­ծ ա­րար Տեխ­նո­լո­գ ի­ա­նե­րի Կե­նտ­րո­

66

• A Photo Exhibition on Jammu and Kashmir under the theme “Paradise on Earth” was staged at the National Gallery of Arts in Yerevan (January 2015) in partnership with “Lotus” NGO.

նի հետ հա­մա­տեղ շա­րադ­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի և նկար­չու­ թյան հա­մա­հայաս­տա­նյան մր­ցույթ էր կազ­մա­կեր­ պել եր­կու տա­րի­ք ային խմ­բե­րի (12-14 և 15-17 տա­րե­ կան­ներ) մի­ջև, ո­րին մաս­նակ­ցե­ցին ա­վե­լ ի քան 1000 հայ դպ­րո­ցա­կան­ներ: Ընդ­հա­նո­ւ ր առ­մա­մբ 12 հաղ­ թող­ներ ընտր­վե­ցին ժյու­րի­ի կող­մից և ա­ռ ա­ջին մրցա­նա­կը ստա­ցած հաղ ­թ ող­նե­րը Հնդ­կաս­տա­նի Զբո­սա­շ ր­ջու­թ յան Նա­խա­րա­րու­թ յան հո­վա­նա­վո­րու­ թյա­մբ մեկ շա­բա­թ ով կմեկ­նեն Հնդ­կաս­տան: • Ջամ­մու և Քաշ­միր Նա­հան­գ ի վե­րա­բե­րյալ, Հայաս­ տա­նի Ազ­գ ային Պատ­կե­րաս­րա­հո­ւ մ «­Լ ո­տո­ւ ս» ՀԿ-ի հետ հա­մա­տեղ նա­խա­տես­վո­ւ մ է կազ­մա­կեր­պել «Դ­րա­խտ Երկ­րի վրա» թե­մայով Լու­սան­կար­նե­րի Ցու­ցա­հան­դ ես (հո­ւ ն­վար 2015):

Promoting Hindi Language in Armenia…

“Vishwa Hindi Diwas” (World Hindi Day) is annually celebrated by the Indian Embassy in Yerevan in collaboration with the Yerevan State Linguistic University where a big number of young Armenians is studying Hindi language as their second/third language. Basic Hindi is taught in Galik College in Ijevan town in Tavush Region.

There is a Hindi Language Chair at the Yerevan State Linguistic University (YSLU). Armenians visit India for attending various courses on ICCR and Kendriya Hindi Sansthan (KHS) scholarships.

Promotion of Hindi in Armenia Dr. Santosh Kumari Arora, M.A.PhD (Philology) Yerevan State University

Today, Hindi is one of the important and largely spoken languages in the world. The prior means of spreading a language are teaching the language and implementing translations. In this article, we will discuss main requirements that should be followed by Hindi teachers.

In the process of promoting Hindi in Armenia it is very important and desirable for Hindi teachers to master the local Armenian language. Armenian is the only language through which it is possible to teach Hindi most efficiently in the Armenian society. It helps to broaden the learner’s interest towards Hindi, raise their motivation to learn and make the process of learning much easier and accessible.

Thus, the students easily perceive and master not only the literal translation of the words, but also their deep meanings, making it possible for a teacher to provide more knowledge and language skills in a short time.

Ն­պաս­տել Հին­դի լեզ­վի տա­րած­մա­նը Հայաս­տա­նո­ւմ Եր­ևա­նո­ւմ Հնդ­կաս­տա­նի Դես­պա­նու­թյու­նը, հա­մա­ գոր­ծ ակ­ցե­լով Եր­ևա­նի Պե­տա­կան Լեզ­վա­բա­նա­կան Հա­ մալ­սա­րա­նի հետ, որ­տեղ մեծ թվով հայ ե­րի­տա­սարդ­­ներ ու­սո­ւմ­նա­սի­րո­ւմ են հին­դ ի՝ որ­պես ի­րե­նց երկ­րո­րդ կամ եր­րո­րդ լե­զու, ա­մեն տա­րի նշո­ւմ է «­Վ իշ­վա Հին­դի Դի­ վաս»-ը (Հին­դ ի­ի Հա­մաշ­խար­հային Օր): Տա­վու­շի մար­զ ի Իջ­ևան քա­ղա­քի Գա­լ իք Քո­լե­ջո­ւմ դա­սա­վա­նդ­վո­ւմ է հին­ դի­ի տար­րա­կան ի­մա­ցու­թյո­ւն: Եր­և ա­նի Պե­տա­կան Լեզ­վա­բա­նա­կան Հա­մալ­սա­րա­ նո­ւ մ (ԵՊԼՀ) գոր­ծ ո­ւ մ է հին­դ ի լեզ­վ ի ամ­բի­ո­նը: Հայե­րն այ­ցե­լո­ւ մ են Հնդ­կաս­տան, որ­պես­զ ի մաս­ նակ­ցեն ՄԿՀԽ-ի և Կե­նդ­րիյա Հին­դ ի Սա­նս­թ ա­նի կող­ մից ան­ցկաց­վող տար­բեր տե­սա­կի դա­սըն­թ աց­նե­րին:

Հնդ­կե­րե­նի տա­րա­ծու­մը Հայաս­տա­նո­ւմ բ. գ. թ. Սան­տոշ Կու­մա­րի Ա­րո­րա­ Երևանի Պետական Համալսարան

Այ­ս օր հնդ­կե­րե­նը աշ­խար­հի կար­և որ լե­զու­նե­րից մեկն է: Լեզ­վ ի տա­րած­ման ա­ռ աջ­նա­հե­րթ մի­ջոց­նե­րից է լեզ­վ ի ու­սու­ցա­նու­մը և թա­րգ­մա­նու­թ յո­ւ ն­նե­րի ի­րա­կա­ նա­ցու­մը: Սույն հոդ­վա­ծ ո­ւ մ կդի­տար­կե­նք այն կար­և որ պա­հա­նջ­նե­րը, ո­րո­նք ներ­կայաց­վո­ւ մ են հնդ­կե­րե­նի դա­ սա­վան­դ ող­նե­րին:

67

If we want to teach Hindi to people, for whom it’s absolutely alien language, through a third non-native language which they are not fluent in (e.g. teach Hindi to an Armenian through English, French, Russian, etc.), then these learners won’t have deep understanding of Hindi.

There is a big possibility of having misunderstandings in using the language, and also they won’t have enough interest and motivation to learn and use the language. If we imagine the continual consequences of this process, then we would note that these very same learners without mastering Hindi properly later on becoming teachers of Hindi will pass on the knowledge in the very same improper way as they had learned. Besides, as language holders, they won’t be able to make proper and comprehensive translations of such highly valuable literary heritage like Vedas, Upanishads, Indian history and literature etc. Thus they won’t be able to convey the core concept, the deep meaning, the value and importance of these materials.

Another important factor for the Hindi teacher in Armenia is to have comprehensive knowledge about the local culture: traditions, ethnology, history, language mentality, values. The knowledge of these aspects come very handy in the process of learning Hindi. It gives opportunity for the teacher to create parallels between two languages, create associative bonds in students’ minds, to make it easier for the students to memorize large amount of information and also to make the process of learning more interesting and joyful. Here are some examples of cultural differences and parallels: when hearing the croak of a raven an Indian is waiting for a guest, whereas for an Armenian the croak is a symbol of an upcoming bad news or a misfortune; the owl is a symbol of a wise bird in Armenia, but in India it’s considered as a unintelligent animal.

If someone compares an Indian to a cow, he will be very happy, whereas an Armenian will get very offended.

Third important factor for a teacher is to be aware of local phraseology, as he/she faces biggest difficulties while translating and explaining phrases. It is very important to convey the core meaning of a phrase instead of making literal translation. For example: there is a saying in Hindi ‘Jis tan lage, soi tan jaane’. If we translate it literally, it would sound like ‘Which body gets touched, that body knows’, which is quite not understandable. Whereas, knowing Armenian phraseology would help to discover that there is an Armenian equivalent of this saying.

Awareness of local festivals also raises the efficiency of teaching. E.g. Indian festivals ‘Lohri’ and ‘Holi’ have their equivalents in Armenia-’Tyarnendaraj’ and ‘Vardavar’.

Besides, as both of the languages belong to the Indo-European language family, Hindi and Armenian have a huge list of words with similar roots, the knowledge of which greatly facilitates the mastering, memorising and using the language. Here are some of those similar words:

68

­Հայաս­տա­նո­ւ մ հնդ­կե­րե­նի տա­րած­ման գոր­ծ ըն­թ ա­ ցո­ւ մ ա­ռ աջ­նա­հե­րթ կար­և ո­րու­թ յո­ւ ն ու­նի ու­սու­ցա­նող­նե­ րի տե­ղա­կան լեզ­վ ի­ն՝ հայե­րե­նին տի­րա­պե­տե­լ ը: Հայե­ րե­նն այն մի­ակ լե­զո­ւ ն է, ո­րի օգ­նու­թ յա­մբ կա­րող է ի­րա­ կա­նա­նալ հնդ­կե­րե­նի ար­դ յու­նա­վետ դա­սա­վան­դ ու­մը հայ հա­սա­րա­կու­թ յան շր­ջա­նո­ւ մ: Դրա շնոր­հիվ ընդ­լայն­ վո­ւ մ է սո­վո­րող­նե­րի հե­տա­ք րք­րու­թ յու­նը, մո­տի­վա­ցի­ան և ու­սո­ւ ց­ման մատ­չե­լ ի­ու­թ յու­նը: Այդ­պի­սով ու­սա­նող­նե­ րը հեշ­տու­թ յա­մբ ըն­կա­լո­ւ մ և յու­րաց­նո­ւ մ են ոչ մի­այն բա­ռ ե­րի նշա­նա­կու­թ յու­նը, այլև խո­րը ի­մաս­տը, ո­րի շնոր­հիվ ու­սու­ցա­նո­ղ ը շա­հո­ւ մ է ժա­մա­նակ և մա­տու­ ցում է ա­ռ ա­վել ծա­վա­լո­ւ ն գի­տե­լ իք­ներ:­ Ե­թ ե ու­զո­ւ մ ենք հնդ­կե­րեն ու­սու­ցա­նել մա­րդ­կա­ն ց, ում հա­ մար այն բա­ ցար­ ձակ ան­ ծ ա­ նոթ լե­ զու է, ընդ ո­րում՝ այն լեզ­վով, ո­րին նույն­պես նրա­նք լի­ար­ժ եք չեն տի­րա­պե­տո­ւ մ (օ­րի­նա­կ՝ հային ան­գ լե­րե­նով, ֆրան­սե­ րե­նով և այլն), ա­պա սո­վո­րող­նե­րը չեն ու­նե­նա այդ ա­ռ ար­կան սո­վո­րե­լու և կի­րա­ռ ե­լու հե­տա­ք րք­րու­թ յո­ւ ն ու խան­դ ա­վա­ռ ու­թ յո­ւ ն:­ Ե­թ ե պատ­կե­րաց­նե­նք շա­րու­նա­կա­կան հետ­և ա­նք­ նե­րը, ա­պա այդ նույն սո­վո­րող­նե­րը ա­ռ ա­ն ց հնդ­կե­րե­նը լի­ար­ժ եք յու­րաց­նե­լու հե­տա­գ այո­ւ մ հնդ­կե­րե­նի դա­սա­ վան­դ ող դառ­նա­լու պա­րա­գ այո­ւ մ կթե­րա­նան ի­րե­ն ց աշ­ խա­տան­ք ո­ւ մ՝ սո­վո­րեց­նե­լով այն­պես, ինչ­պես ի­րե­նք են սո­վո­րել: Բա­ցի այդ, հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար չեն կա­ տա­րի նաև լի­ար­ժ եք և հա­ջող­ված թա­րգ­մա­նու­թ յո­ւ ն­ներ հնդ­կա­կան այն­պի­սի մե­ծ ար­ժ եք գրա­կան ժա­ռ ան­գ ու­ թյան, ինչ­պի­սիք են վե­դ ա­նե­րը, ու­պա­նի­շադ­նե­րը, պատ­մու­թ ու­նը, դա­սա­կան գրա­կա­նու­թ յու­նը և այլն: Հետ­և ա­բար չեն կա­րո­ղա­նա փո­խան­ցել նյու­թ ի բո­ւ ն է­ու­ թյու­նը, խո­րը ի­մաս­տը, ար­ժ ե­քն ու կար­և ո­րու­թ յու­նը: Կար­և որ հան­գ ա­մա­նք է նաև այն, որ դա­սա­խո­սը տե­ղա­կան լեզ­վ ին տի­րա­պե­տե­լո­ւ ց բա­ցի ունե­նա համընդգր­կո­ւ ն գի­տե­լ իք­ներ տե­ղա­կան մշա­կույ­թ ի՝ ա­վան­դ ույթ­նե­րի, ազ­գ ագ­րու­թ յան, պատ­մու­թ յան, ար­ վես­տի, լեզ­վամ­տա­ծ ո­ղու­թ յան, ար­ժ եք­նե­րի, ո­րո­նք նույն­պես մե­ծ ա­պես նպաս­տո­ւ մ են դա­սա­վա­նդ­ման գոր­ծ ըն­թ ա­ցի­ն՝ հնա­րա­վո­րու­թ յո­ւ ն տա­լով զու­գ ա­հեռ­ներ տա­նե­լու, ա­սո­ցի­ա­ցի­ա­ներ ստեղ­ծ ե­լու, մտա­պա­հե­լ ը դյու­րաց­նե­լու և դա­սապ­րո­ցե­սը հե­տա­ք րք­րաց­նե­լու հա­ մար: Օ­րի­նա­կ՝ ագ­ռ ա­վ ի կռկ­ռ ո­ցը լսե­լ իս հն­դ իկ­նե­րը սպա­սո­ւ մ են հյու­րի, իսկ Հայաս­տա­նո­ւ մ դա ըն­կալ­վո­ւ մ է որ­պես վատ լու­րի կամ ան­հա­ջո­ղու­թ յան նշան: Բու թռ­ չու­նը Հայաս­տա­նո­ւ մ ի­մաս­տո­ւ ն կեն­դ ա­նու խո­րհր­դ ա­ նիշ է, իսկ Հնդ­կաս­տա­նո­ւ մ՝ հի­մար կեն­դ ա­նու: Երբ որ­և է մե­կը հն­դ ի­կին նմա­նեց­նի կո­վ ի, ա­պա վեր­ջի­նս շատ կու­ րա­խա­նա, իսկ հայը՝ շատ կվի­րա­վոր­վ ի: ­Մյո­ւս կար­ևոր գոր­ծո­նն այն է, որ ու­սու­ցա­նո­ղ ը ու­նե­նա գի­տե­լիք­ներ հայե­րե­նի դա­րձ­վա­ծա­բա­նու­թյան վե­րա­բե­ րյալ, քա­նի որ նա բախ­վո­ւմ է մեծ դժ­վա­րու­թյո­ւն­նե­րի հատ­ կա­պես դա­րձ­վա­ծք­նե­րը թա­րգ­մա­նե­լիս: Շատ կար­ևոր է թա­րգ­մա­նու­թյան կամ բա­ցա­տր­ման ժա­մա­նակ բո­ւն ի­մաս­ տի փո­խան­ցու­մը և ոչ թե բա­ռա­ցի թա­րգ­մա­նու­թյու­նը: Օ­րի­ նա­կ՝ հնդ­կե­րեն դա­րձ­վա­ծք­նե­րից է «­Ջիս տըն լը­գե, սոյի տըն ջա­նե:» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը, ո­րը բա­ռա­ցի թա­րգ­մա­ նա­բար նշա­նա­կո­ւմ է «Որ մա­րմ­նին կպ­նի, այդ մար­մի­նը կի­մա­նա»: Հայե­րե­նի չի­մա­ցու­թյան դեպ­քո­ւմ դա­սա­վան­դո­ ղը կդժ­վա­րա­նա բա­ցատ­րել, թե ինչ է այն նշա­նա­կո­ւմ, բայց հայե­րե­նն ու­նի նմա­նա­տիպ և նույ­նի­մա­ստ դա­րձ­վա­ծք՝ ար­ տա­հայտ­ված այլ բա­ռե­րո­վ՝ «­Ցա­վ ը տի­րո­ջն է տա­լիս»:

Hindi

Armenian

Chandan (चंदन)

Chandan, Chaandaak (Ճանդան, Ճանդակ)

Dvaar (द्वार)

Dur (Դուռ)

Mard (मर्द)

Maard (Մարդ)

Naarangi (नारंगी)

Naarinj (Նարինջ)

Chakundar (चुकंदर)

Chaakandegh (Ճակնդեղ)

Shalgam (शलगम)

Shaaghgaam (Շաղգամ)

Samvidhaan (संविधान)

Տե­ղ ի տո­նե­րի մա­սին տե­ղե­կաց­ված լի­նե­լը ևս խթա­ նում է դա­սա­վա­նդ­ման ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը. հնդ­կա­կան տո­ներ «­Լոհ­րի»-ն և «­Հո­լի»-ն ու­նեն Հայաս­տա­նո­ւմ ի­րե­նց հա­մար­ժեք տո­նե­րը՝ Տյառ­նըն­դա­ռաջ և Վար­դա­վառ: Բա­ցի այդ, լի­նե­լով Հն­դ եվ­րո­պա­կան լեզ­վաըն­տա­նի­ քին պատ­կա­նող լե­զու­ներ, հայե­րե­նն ու հնդ­կե­րե­նն ու­ նեն մե­ծ ա­թ իվ նույ­նար­մատ, ընդ­հա­նո­ւ ր բա­ռ եր, ո­րո­ն ց ի­մա­ցու­թ յու­նը և կի­րա­ռ ու­մը այս լե­զու­նե­րն ու­սու­ցա­նե­ լիս մե­ծ ա­պես հեշ­տաց­նո­ւ մ են լեզ­վ ի յու­րաց­ման, մտա­ պահ­ման և կի­րառ­ման գոր­ծ ըն­թ ա­ցը: Նշե­նք նմա­նա­ տիպ բա­ռ ե­րի մի քա­նի օ­րի­նակ­նե­ր՝ Հնդ­կե­րեն

Հայե­րեն

Ճըն­դըն

Ճան­դան, Ճան­դակ

Դ­վար

Դո­ւռ

Մը­րդ

Մա­րդ

Sahmanadrutyun (Սահմանադրություն)

Նա­րըն­գի

Նա­րի­նջ

Ճ­կո­ւ ն­դըր

Ճա­կն­դեղ

Aaraqshak (आरक्षक)

Erashkhiq (Երաշխիք)

Շըլ­գըմ

Շաղ­գամ

Aankh (आंख)

Akn (Ակն)

Սը­մադ­հան

Սահ­մա­նադ­րու­թյո­ւ ն

Ա­րըք­շըկ

Ե­րաշ­խիք

Ambar (अम्बर)

Amper (Ամպեր)

Անք

Ակն

Ըմ­բըր

Ամ­պեր

Panir (पनीर)

Panir (Պանիր)

Պը­նիր

Պա­նիր

To conclude, in order to implement the teaching of Hindi in Armenia most efficiently and with high quality the Hindi teachers should use the local native language-the Armenian as the medium for teaching. Therefore, the teachers should know Armenian language properly. They also should have enough knowledge about Armenian rich culture (traditions, history, art, language mentality, values, festivals etc.), phraseology, the word-list of Armenian and Indian words with similar roots.

Indian Film Week (16-19 September 2014)

Այս­պի­սով, հնդ­կե­րե­նի դա­սա­վան­դ ու­մը Հայաս­տա­ նո­ւ մ հնա­րա­վո­րի­նս ար­դ յու­նա­վետ և ո­րա­կ յալ կազ­մա­ կեր­պե­լու հա­մար ու­սու­ցա­նո­ղ ին ան­հրա­ժ ե­շտ է որ­պես դա­սա­վա­նդ­ման լե­զու ընտ­րել հայե­րե­նը (հայե­րի մայ­րե­ նի լե­զո­ւն), ո­րի հա­մար վեր­ջի­նս պե­տք է շատ լավ տի­ րա­պե­տի հայոց լեզ­վ ին, ու­նե­նա բա­վա­րար գի­տե­լ իք­ներ հայե­րի հա­րո­ւ ստ մշա­կույ­թ ի (ա­վան­դ ույթ­ներ, պատ­մու­ թյո­ւ ն, ար­վե­ստ, լեզ­վամ­տա­ծ ո­ղու­թ յո­ւ ն, ար­ժ եք­ներ, տո­ ներ և այլն), դա­ր ձ­վա­ծ ք­նե­րի, հայե­րե­նի ու հնդ­կե­րե­նի նույ­նար­մատ բա­ռ ե­րի վե­րա­բե­րյալ:

Հնդ­կա­կան ֆիլ­մե­րի շա­բաթ Եր­ևա­նո­ւմ (Սեպ­տեմ­բե­րի 16-19-ը, 2014)

69

“Incredible India” - Tourism Seminar in Yerevan (24 September 2014) The “Incredible India” - Tourism Seminar was organized for the first time in Yerevan on 24 September 2014 by the Embassy together with the Regional Office of M/o Tourism, Frankfurt. Deputy Ministers of Foreign Affairs and Economy addressed the event. A total of 60 Armenian tour operators participated in the seminar. Power Point presentations were also made on Incredible India and Visa Policy of the GoI.

Զ­բո­սա­շր­ջու­թյան վե­րա­բե­րյալ սե­մի­նար Եր­ևա­նո­ւմ «Ան­հա­վա­նա­կան Հնդ­կաս­տա­ նը» (Սեպ­տեմ­բե­րի 24, 2014) 2014 թ-ի սեպ­տեմ­բե­րի 24-ին Հնդ­կաս­տա­նի դես­ պա­նու­թ յու­նը Ֆրա­նկ­ֆո­ւ ր­տի տա­րա­ծ ա­շ ր­ջա­նային զբո­ սա­շ ր­ջու­թ յան գրա­սե­նյա­կի հետ հա­մա­տեղ ա­ռ ա­ջին ան­գ ամ Եր­և ա­նո­ւ մ կազ­մա­կեր­պեց զբո­սա­շ ր­ջու­թ յա­նը նվիր­ված սե­մի­նար: ՀՀ Ար­տա­ք ին Գոր­ծ ե­րի և Է­կո­նո­մի­ կայի նա­խա­րա­րու­թ յո­ւ ն­նե­րի ներ­կայա­ցու­ցիչ­նե­րը ող­ ջու­նե­ցին Հնդ­կա­կան դես­պա­նու­թ յան այս նա­խա­ձեռ­

նու­թ յու­նը: Սե­մի­նա­րին մաս­նակ­ցո­ւ մ էր ընդ­հա­նո­ւ ր առ­ մա­մբ 60 հայ տու­ր օ­պե­րա­տոր: Տե­ղ ի ու­նե­ցավ նաև «Ան­ հա­վա­նա­կան Հնդ­կաս­տան-ի» և վի­զային քա­ղա­քա­կա­ նու­թ յան վե­րա­բե­րյալ շնոր­հան­դ ես:

70

Celebration of 68th Independence Day

“Make in India” Presentation The Indian Embassy organized the “Make in India” Presentation on 6 October 2014 in Yerevan. A video film provided by the MEA with subtitles in Armenian language was screened. Ambassador made the presentation on 100 days of the new Government of India led by Prime Minister Mr. Narendra Modi and on his new initiatives to attract foreign investments into the Indian economy. The event was attended by the Deputy Ministers of Foreign Affairs, Economy and Agriculture and other leading Armenian businessmen, Ambassadors of Brazil, Russia, Switzerland, Romania, Kazakhstan and Turkmenistan. Many of them made interventions and expressed their views on their bilateral trade and investment cooperation with India.”

Հնդ­կաս­տա­նի ան­կա­խու­թյան հռ­չակ­ման 68-րդ տա­րե­դար­ձը

«­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ» շնոր­հան­դե­ս Հնդ­կաս­տա­նի դես­պա­նու­թյու­նը 2014 թվա­կա­նի հոկ­ տեմ­բե­րի 6-ին Եր­ևա­նո­ւմ նա­խա­ձեռ­նեց «­Պատ­րաս­տեք Հնդ­կաս­տա­նո­ւմ» շնոր­հան­դե­սը: Ցու­ցա­դր­վեց նա­խա­ ձեռ­նու­թյան կող­մից տրա­մա­դր­ված տե­սա­ֆի­լմ հայե­րեն են­թագ­րե­րով: Դես­պա­նը ներ­կայաց­րեց վար­չա­պետ Նա­ րե­նդ­րա Մու­դի­ի ղե­կա­վա­րած նոր կա­ռա­վա­րու­թյան 100 օր­վա վե­րա­բե­րյալ շնոր­հան­դես, ո­րո­ւմ նե­րառ­ված է­ին Հնդ­կաս­տա­նի տն­տե­սու­թյո­ւն օ­տա­րե­րկ­րյա նե­րդ­րո­ւմ ­նե­ րի նե­րգ­րավ­մա­նն ուղղ­ված նոր նա­խա­ձեռ­նու­թյո­ւն­նե­րը: Մի­ջո­ցառ­մա­նը ներ­կա է­ին ար­տա­քին գոր­ծե­րի, է­կո­ նո­մի­կայի և գյու­ղա­տն­տե­սու­թյան փոխ­նա­խա­րար­նե­րը և ա­ռա­ջա­տար հայ գոր­ծա­րար­ներ, Բրա­զ ի­լ ի­այի, Ռու­սաս­ տա­նի, Շվեյ­ցա­րի­այի, Ռու­մի­նի­այի, Ղա­զա­խս­տա­նի և Թուրք­մե­նս­տա­նի դես­պան­նե­րը: Նրան­ցից շա­տե­րը մեկ­ նա­բա­նու­թյո­ւն­ներ ա­րե­ցին և ի­րե­նց կար­ծի­քը հայտ­նե­ցին Հնդ­կաս­տա­նի հետ երկ­կող­մա­նի առևտ­րի և նե­րդ­րո­ւմ­նե­ րի հար­ցո­ւմ հա­մա­գոր­ծա­կու­թյան վե­րա­բե­րյալ:

71

Ayurveda is coming to Armenia On 25 November, the Embassy of India organized First India-Armenia Scientific Seminar at the Yerevan State Medical University (YSMU) with the participation of Mr. R.S. Sinha and Dr. Padhi, experts from the Ministry of AYUSH in the Government of India, who presented India’s ancient medical system of Ayurveda and its efficacy. The Ministry had been formed by the suggestion of Prime Minister Narendra Modi.

Indian Community The Indian community in Armenia is relatively small and largely consists of over 800 students pursuing medical education at the Yerevan State Medical University. The Indian community otherwise comprises of a few dozens of Indians/PIO professionals/ families working for multinational companies.

Այո­ւր­վե­դան գա­լիս է Հայաս­տան Սեպ­տեմ­բե­րի 25-ին Հնդ­կաս­տա­նի դես­պա­նությու­նը ԵՊԲՀ-ում կազ­մա­կեր­պեց հայ-հնդ­կա­կան գի­տա­կան սե­ մի­նա­ր՝ ԱՅՈ­ՒՇ-ի նա­խա­րա­րու­թյան փոր­ձա­գետ­նե­րի` պրն. Ռ. Ս. Սին­հայի և դոկ­տոր Պադ­հի­ի մաս­նակ­ցու­թյա­մբ, ով­ քեր ներ­կայաց­րե­ցին հին հնդ­կա­կան բժշ­կու­թյան հա­մա­ կար­գը` ­Այո­ւր­վե­դան, և վեր­ջի­նիս ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը: ԱՅՈ­ՒՇ-ի նա­խա­րա­րու­թյու­նը կազ­մա­վոր­վել է Հնդ­կաս­ տա­նի վար­չա­պետ Նա­րե­նդ­րա ­Մո­դի­ի ա­ռա­ջար­կով:

Հնդ­կա­կան հա­մայն­քը Հնդ­կա­կան հա­մայն­ք ը Հայաս­տա­նո­ւ մ սա­կա­վա­թ իվ է և հա­մա­րյա ամ­բ ող­ջու­թ յա­մբ բաղ­կա­ցած է ա­վե­լ ի քան 800 հն­դ իկ ու­սա­նող­նե­րից, ով­քեր ու­սա­նո­ւ մ են ԵՊԲՀում: Հա­մայն­ք ը նե­րա­ռ ո­ւ մ է նաև ար­տա­սահ­մա­նյան ըն­ կե­րու­թ յո­ւ ն­նե­րո­ւ մ աշ­խա­տող մի քա­նի տաս­նյակ հն­դ իկ ըն­տա­նիք­ներ:

«­Հայ-Հնդ­կա­կան Բա­րե­կա­մ ու­թ յո­ւն» ՀԿ-ի գոր­ծու­նե­ու­թյու­նը­ “Indo-Armenian Friendship” NGO (IAF) in Action Indo-Armenian Friendship NGO, which is also known as IAF, is a non-profit, non-partisan, non-governmental organization (NGO) officially registered in Armenia, committed to benchmark INDIA-ARMENIA relationship on the world-map while acting as a connecting “BRIDGE” between India and Armenia to promote people to people

72

«­Հայ-հնդ­կա­կան բա­րե­կա­մու­թյո­ւն»ՀԿ-ն, ո­րը հայտ­ նի է նաև որ­ պես ՀՀԲ, շա­ հույթ չհե­ տա­ պն­ դող, ան­ կու­ սակ­ցա­կան, ոչ պե­տա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյո­ւն է՝ պաշ­ տո­նա­պես գրա­նց­ված Հայաս­տա­նո­ւմ: Այն հա­նձն է ա­ռել պահ­պա­նե­լու հայ-հնդ­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը հա­ մաշ­խար­հային քար­տե­զ ի վրա` հան­դես գա­լով որ­պես «­կա­մո­ւրջ» Հայաս­տա­նի և Հնդ­կաս­տա­նի մի­ջև՝ զար­ գաց­նե­լով մի­ջա­նձ­նային, մի­ջմ­շա­կու­թ ային, առևտ­րա­ տն­տե­սա­կան նե­րգ­րավ­վա­ծ ու­թյու­նը, բա­րձ­րաց­նե­լով հայ և հն­դ իկ ե­րի­տա­սա­րդ­նե­րի ի­րա­զեկ­վա­ծ ու­թյան աս­տի­ ճա­նը: Հայաս­տա­նո­ւմ այն գոր­ծ ո­ւմ է որ­պես «­Հա­մաշ­ խար­հային Ըմբռն­ման Խթան­ման Հա­սա­րա­կու­թյո­ւն» (ՀԸ­ԽՀ) կազ­մա­կեր­պու­թյան հայ­կա­կան մաս­նա­ճյուղ:

connection, strengthen bilateral cultural and trade & economic engagement, to create awareness among younger generation of Armenians about India and Indians about Armenia. It is acting as the Armenia Chapter of the “Society for Promotion of Global Understanding” (SPGU).

India and Armenia always share special bonding with each other and that makes this commemorative publication even more special, as it also includes programs executed within the framework of Indo-Armenian Friendship.

The Indo-Armenian Friendship NGO has been quite instrumental in building the bridges since its inception. As an organization IAF has tried its best to establish peopleto-people connection and bilateral engagement through our various programs in collaboration with Embassy of India to Armenia. This publication is an attempt to showcase India’s achievements not only in various progressive sectors of its economy but also in its foreign policy. It also provides IAF an opportunity to summarize its major activities in recent years. IAF expresses its sincere gratitude to the Embassy of India to Armenia for making this publication possible with all support and guidance. We congratulate the entire IAF team for dedicated efforts to bring it into light.

IAF wishes a very Happy New Year 2015. May world see the flow of peace, progress and prosperity. Long live India-Armenia Friendship!

Rananjay Anand Co-Founder & President Indo-Armenian Friendship NGO

Promoting India in Armenia....

Continuing the tradition of taking the group photo exhibition “India through the Armenian Lens” to Armenian towns and cities in Armenia, the IAF in association with the Embassy of India in Yerevan organized several cultural events in recent years. The goal of this Photo Exhibition was to represent the cultural and historical marvels of India shot by common travellers from Armenia to India.

Every year many travellers visit India in different capacity, be it as tourists, as students or as businessmen. They visit India and bring memories back to Armenia. It’s their view of India which they see through their camera lens and share with their loved ones. And through these images India enters into the heart of Armenian people. This way we are emphasizing the very quintessence of peopleto-people connection between two great ancient civilizations of the world.

Հնդ­կաս­տա­նը և Հայաս­տա­նը մի­շտ ու­նե­ցել են հա­ տո­ւկ կա­պեր մի­մյա­նց հետ, ո­րո­նք դա­րձ­նո­ւմ են այս հի­շա­տա­կե­լի հրա­տա­րա­կու­թյո­ւնն ա­վե­լի ա­ռա­նձ­նա­հա­ տո­ւկ, քա­նի որ այն­տեղ նե­րառ­ված են Հայ – Հնդ­կա­ կան բա­րե­կա­մու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րո­ւմ ի­րա­կա­նաց­ված ծրագ­րեր: «­Հ այ-Հնդ­կ ա­կ ան բա­ր ե­կ ա­մ ու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն իր գոր­ ծու­ն ե­ո ւ­թ յան ա­մ ե­ն ա­ս կզ ­բ ից հետ­և ո­ղ ա­կ ա­ն ո­ր են հա­ մա­գ որ­ծ ակ­ց ու­թ յան կա­մ ո­ւ րջ­ն եր է ստեղ­ծ ել: Այն, տար­բ եր ծրագ­ր ե­ր ի մի­ջ ո­ց ով հա­մ ա­գ որ­ծ ակ­ց ե­լ ով Հայաս­տ ա­ն ո­ւ մ Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի դես­պ ա­ն ու­թ յան հետ, մեծ ա­վ ա­ն դ ու ­ն ի մի­ջ ա­ն ձ­ն ային և երկ­կ ող­մ ա­ն ի հա­ր ա­ բե­ր ու­թ յո­ւ ն­ն ե­ր ի զար­գ աց­մ ան գոր­ծ ո­ւ մ: Այս հրա­տ ա­ րա­կ ու­թ յան նպա­տ ա­կ ն է ներ­կ այաց­ն ել Հնդ­կ աս­տ ա­ն ի նվա ­ճ ո­ւ մ ­ն ե ­ր ը ոչ մի­ա յն տն­տ ե ­ս ու ­թ յան մի շա ­ր ք զար­ գա­ց ող բնա­գ ա­վ առ­ն ե­ր ո­ւ մ, այլև՝ ար­տ ա­ք ին քա­ղ ա­ք ա­ կա­ն ու­թ յան ո­լ որ­տ ո­ւ մ: Այն նաև հնա­ր ա­վ ո­ր ու ­թ յո­ւ ն է ըն­ձ ե ­ռ ո­ւ մ ՀԿ-ին ամ­փ ո­փ ել վեր­ջ ին տա­ր ի­ն ե ­ր ի գոր­ծ ու­ նե­ո ւ­թ յու­ն ը: ՀԿ-ն իր խո­րին ե­րախ­տա­գ ի­տու­թ յո­ւ նն է հայտ­նո­ւ մ Հայաս­տա­նո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի դես­պա­նու­թ յա­նը՝ ի­րե­ն ց ա­ջակ­ցու­թ յա­մբ և ա­ռ աջ­նոր­դ ու­թ յա­մբ այս հրա­տա­րա­ կու­թ յու­նը ի­րա­կա­նու­թ յո­ւ ն դա­ր ձ­նե­լու հա­մար: Շնոր­հա­ վո­րո­ւ մ ենք նաև «­Հայ – Հնդ­կա­կան բա­րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ի թի­մին ի­րե­ն ց նվի­րյալ ջան­քե­րի և այս աշ­խա­տան­ քը ներ­կայաց­նե­լու հա­մար: «­Հայ –Հնդ­կա­կան բա­րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն մաղ ­թ ո­ւ մ է բո­լոր ըն­թ եր­ցող­նե­րին եր­ջա­նիկ նոր 2015 տա­րի: Թող աշ­խար­հը ո­ղող­վ ի խա­ղա­ղու­թ յան, ա­ռ ա­ջըն­թ ա­ցի և բար­գ ա­վաճ­ման ա­լ ի­ք ով: Կեց­ցե՛ Հնդ­կաս­տան-Հայաս­ տան բա­րե­կա­մու­թ յու­նը:

­Ռ ա­նան­ջայ Ա­նա­նդ «­Հայ – Հնդ­կա­կան բա­րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ Հիմ ­նա­դ իր և նա­խա­գ ա­հ

Խ­թա­նե­նք Հնդ­կաս­տա­նը Հայաս­տա­նո­ւմ.... ­Շա­րու­նա­կե­լով կազ­մա­կեր­պել ա­վան­դ ույթ դար­ձած «Հնդ­կաս­տա­նը հայե­րի աչ ­քե­րով» լու­սան­կար­չա­կան ցու­ցա­հան­դ ե­սը Հայաս­տա­նի տար­բեր մար­զե­րո­ւ մ և Հայ-հնդ­կա­կան բա­րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» քա­ղաք­նե­րո­ւ մ` «­ ՀԿ-ն Հնդ­կաս­տա­նի դես­պա­նու­թ յան հետ հա­մա­տեղ վեր­ջին տա­րի­նե­րին կազ­մա­կեր­պել է նաև մի շա­րք այլ մշա­կու­թ ային մի­ջո­ցա­ռ ո­ւ մ ­ներ: Ցու­ցա­հան­դ ե­սի նպա­տա­կն էր հայ ճամ­փո­րդ­նե­րի լու­սան­կար­նե­րի մի­ջո­ցով ներ­կայաց­նել Հնդ­կաս­տա­նի մշա­կու­թ ային և պատ­մա­կան հրա­շ ք­նե­րը: Ա­մեն տա­րի բազ­մա­թ իվ հայեր այ­ցե­լո­ւ մ են Հնդ­կաս­տան որ­պես զբո­սա­շ ր­ջիկ, ու­սա­նող կամ գոր­ծ ա­րար: Նրա­նք, վե­րա­ դառ­նա­լով Հայաս­տան, ի­րե­ն ց հետ բե­րո­ւ մ են բազ­մա­ թիվ հի­շո­ղու­թ յո­ւ ն­ներ Հնդ­կաս­տա­նի մա­սին, ո­րո­նք հայ ճամ­փոր­դ ող­նե­րի տե­սա­պա­կու մի­ջով մեզ են ներ­ կայաց­նո­ւ մ, և այդ­պի­սով Հնդ­կաս­տա­նը մո­ւ տք է գոր­ ծում հայի սր­տեր: Այս կե­րպ մե­նք ցան­կա­ցել ենք ընդ­ գծել մի­ջա­նձ­նային կա­պի բո­ւ ն է­ու­թ յու­նը աշ­խար­հի եր­ կու հնա­գ ույն քա­ղա­քա­կր­թ ու­թ յո­ւ ն­նե­րի մի­ջև:

73

Yerevan

Եր­ևան «Հնդ­կաս­տա­նը հայե­րի աչ ­քե­րով» լու­սան­կար­չա­կան ցու­ցա­հան­դ ե­սը ա­ռ ա­ջին ան­գ ամ ան­ցկաց­վեց Եր­և ա­նի «­Նա­րե­կա­ցի» ար­վես­տի մի­ու­թ յու­նո­ւ մ 2012 թ.-ին: Հան­ րու­թ յան պա­հան­ջով այն տևեց 10 օր, պլա­նա­վո­րած 3-ի փո­խա­րեն:

­Գյո­ւմ­րի

The Photo Exhibition “India through the Armenian lens” first took place at Naregatsi Art Institute in Yerevan in 2012 and lasted 10 days instead of planned 3 days due to public request.

Gyumri Taking into consideration the encouraging response to this exhibition as well as the importance to create awareness in Armenian regions, the IAF decided to take the same Photo-Exhibition to other parts of Armenia. Gyumri became the second large city in Armenia where the exhibition was organized in collaboration with Gyumri branch of Kasa Foundation. The exhibition was hosted at the Kasa Community and Training Centre in Gyumri from 9-22 June, 2013. The collection of photographs was supplemented by collages made by Ms Marine Papyan of ‘LOTUS’, also a NGO, who made in India while organizing a visit of four Armenian artists to India in November 2012 at the invitation of Indian Council for Cultural Relations, Ministry of External Affairs.

Mr Samvel Balasanyan, Mayor of Gyumri, opened the exhibition Գյումրիի քաղաքապետ պրն. Սամվել Բալասանյանը ցուցահանդեսի բացմանը

74

Հաշ­վ ի առ­ն ե­լ ով ցու­ց ա­հ ան­դ ե­ս ի հան­դ եպ ձևա­վ որ­ ված քա­ջ ա­լե ­ր ող ար ­ձա ­գ ան­ք ը, ինչ­պ ես նաև կար­և ո­ր ե­ լով ի­ր ա­զե­կ ու­թ յան բա­ր ձ­ր ա­ց ու­մ ը Հայաս­տ ա­ն ի մար­ զե­ր ո­ւ մ` «­Հ այ-հնդ­կ ա­կ ան բա­ր ե­կ ա­մ ու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն ո­ր ո­ շեց նույն ֆո­տ ո­ց ու­ց ա­հ ան­դ ե­ս ը կազ­մ ա­կեր­պ ել նաև Հայաս­տ ա­ն ի այլ մար­զե­ր ո­ւ մ: Գյո­ւ մ­ր ին երկ­ր ո­րդ քա­ ղա­ք ն էր, որ­տ եղ ցու ­ց ա­հ ան­դ ե ­ս ը կազ­մ ա­կ ե ­րպ­վ եց ԿԱ­ ԶԱ հիմ ­ն ադ­ր ա­մ ի Գյո­ւ մ­ր ու կե­ն տ­ր ո­ն ի հետ հա­մ ա­տ եղ: Ցու­ց ա­հ ան­դ ե­ս ը տե­ղ ի ու­ն ե­ց ավ «­ԿԱ­ԶԱ» հիմ ­ն ադ­ր ա­մ ի Գյո­ւ մ­ր ու կե­ն տ­ր ո­ն ո­ւ մ 2013 թ.-ի հու­ն ի­ս ի 9-ից 22-ը: Լու­ս ան­կ ար­ն ե­ր ը հա­մ ա­լ ր­վ ել է­ին կո­լ աժ­ն ե­ր ով, ո­ր ո­ն ք պատ­ր աս­տ ել էր «­Լ ո­տ ո­ւ ս» ՀԿ-ի տնօ­ր են Մա­րի­նե Պապյա­ն ը: Վեր­ջ ի­ն ս կր­կ ին հա­ս ա­ր ա­կ ա­կ ան կազ­մ ա­ կեր­պ ու ­թ յո­ւ ն է, ո­ր ը Հնդ ­կ աս­տ ա­ն ի Ար­տ ա­ք ին Գոր­ծ ե ­րի նա­խ ա­ր ա­ր ու­թ յան և Մշա­կ ու­թ ային Հա­ր ա­բ ե­ր ու­թ յո­ւ ն­ նե­ր ի Հնդ­կ ա­կ ան Խո­ր հր­դ ի հրա­վ ե­ր ով 2012-ի նոյեմ­բ ե­ րին կազ­մ ա­կ եր­պ եց չո­ր ս հայ ար­վ ես­տ ա ­գ ետ­ն ե ­ր ի այ­ց ը Հնդ­կ աս­տ ան: ­Ցու­ցա­հան­դ ե­սի հան­դ ի­սա­վոր բա­ցու­մը տր­վել էր Գյո­ւ մ­րի­ի քա­ղա­քա­պետ Սամ­վել Բա­լա­սա­նյա­նին: ­Ցու­ցա­հան­դ ե­սին «­Սա­սո­ւ ն» ազ­գ ագ­րա­կան եր­գ ի-պա­րի հա­մույ­թ ը ներ­կայաց­րեց հայ­կա­կան ժո­ղո­վ ր­դ ա­կան պա­րեր, իսկ ՀՀԲ ՀԿ-ի ան­դ ամ Ֆե­լ ի­քս Ղա­րի­բյա­նը ե­լույթ ու­նե­ցավ հնդ­կա­կան եր­գ ով:

Wonderful performance of traditional Armenian dances by “Sasun” folk dance group and a surprise performance of a Hindi song by an IAF member Felix Gharibyan. Սասուն ազգագրական համույթի հայկական պարի հիանալի կատարումը և ՀՀԲ-ի անդամ Ֆելիքս Ղարիբյանի հնդկական երգի անակնկալ կատարումը

Ijevan, Tavush The exhibition was a part of “Days of Indian culture in Tavush region” and was dedicated to the 67th Independence Day of India (9-15 August 2013). The opening ceremony was held on 9 August 2013 at “Vernatun” Art Gallery in Ijevan. The exhibition included not only photo collection of previous exhibitions but also paintings of two eminent Armenian artists Vardan Avetyan and Vladimir Simonyan on the theme “Mystic reflections of India”. The event was inaugurated by the Ambassador Dr. Suresh Babu and Deputy Governor of the Tavush region Mr. Levon Sargsyan, Mayor of Ijevan Mr. Vardan Ghalumyan. Indian Films were also screened at the Cultural House in Ijevan. The event was supported by the Embassy of India in Armenia, Municipality of Ijevan and Ijevan wine-brandy factory.

Իջ­ևան, Տա­վու­շի մա­րզ ­Տա­վու­շ ի մար­զո­ւ մ «Հնդ­կա­կան մշա­կույ­թ ի օ­րեր» մի­ ջո­ցառ­ման շր­ջա­նակ­նե­րո­ւ մ, ո­րը նվիր­ված էր Հնդ­կաս­ տա­նի ան­կա­խու­թ յան 67-րդ տա­րե­լ ի­ցին, կր­կին ներ­ կայաց­վեց ար­դ են սիր­ված ֆո­տո­ցու­ցա­հան­դ ե­սը, (Օ­գ ոս­տո­սի 9-15-ը, 2013թ.): Բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թ յու­նը կայա­ցավ օ­գ ոս­տո­սի 9-ին Իջ­և ա­նի «­Վ եր­նա­տո­ւ ն» պատ­կե­րաս­րա­հո­ւ մ: Այս ան­գ ամ ներ­կայաց­վե­ցին ոչ մի­ այն նախ­կին ֆո­տո­հա­վա­քա­ծ ու­նե­րը, այլ նաև հայ հայտ­ նի գե­ղան­կա­րիչ­նե­րի` Վար­դ ան Ա­վե­տյա­նի և Վլա­դ ի­միր Սի­մո­նյա­նի աշ­խա­տա­նք­նե­րը՝ «Հնդ­կաս­տա­նի ա­ռ ե­ղծ­ վա­ծ ային ան­դ րա­դ ար­ձո­ւ մ ­նե­րը» թե­մայով: Մի­ջո­ցա­ռ ու­ մը հան­դ ի­սա­վոր բա­ցու­մը կա­տա­րե­ցին Հայաս­տա­նո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ յան ար­տա­կա­րգ և լի­ա ­ զոր դես­պան Դոկ­տոր Սու­րեշ Բա­բ ո­ւ ն, Տա­վու­շ ի մա­րզ­ պետ պրն. Լևոն Սա­րգ­սյա­նը և Իջ­և ա­նի քա­ղա­քա­պետ պրն. Վար­դ ան Ղա­լու­մյա­նը: Իջ­և ա­նի մշա­կույ­թ ի տա­նը ցու­ցա­դ ր­վե­ցին հնդ­կա­ կան ֆիլ­մեր: Մի­ջո­ցառ­ման ա­ջա­կից­նե­րն են Հայաս­տա­ նո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի դես­պա­նու­թ յու­նը, Իջ­և ա­նի քա­ղա­ քա­պե­տա­րա­նը և Իջ­և ա­նի գի­նու-կո­նյա­կի գոր­ծ ա­րա­նը:

Exhibition in Ijevan, Tavush marz (region) Ցուցահանդես Իջևանում

75

Holi and Easter celebration with children On 1st April 2013, Indo-Armenian Friendship NGO in collaboration with “Tsil Busats” children’s harmonious development centre organized the event “Holi and Easter celebrations with children in Armenia” dedicated to Indian Holi and Armenian Easter. The main goal of the event was to make children aware of the traditions of India and Armenia. The children presented to the guests their own paintings which were painted under the Indian traditional music and were showing their expressions about India.

Մի­ջո­ցա­ռո­ւմ նվիր­ված Սո­ւրբ Զա­տի­կի ու հնդ­կա­կան Հո­լի­ի տո­նե­րի­ն 2013 թվա­կա­նի ապ­րի­լ ի 1-ին «­Հայ-հնդ­կա­կան բա­ րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն «­Ծ իլ Բու­սաց» ներ­դ աշ­նակ զար­ գաց­ման ման­կա­պա­տա­նե­կան կե­նտ­րո­նի հետ մի­ա­սին կազ­մա­կեր­պեց մի­ջո­ցա­ռ ո­ւ մ՝ նվիր­ված Սո­ւ րբ Զա­տի­կի ու հնդ­կա­կան Հո­լ ի­ի տո­նե­րին: Մի­ջո­ցառ­ման նպա­տա­կն էր ե­րե­խա­նե­րին ծա­նո­ թաց­նել հնդ­կա­կան և հայ­կա­կան ա­վան­դ ույթ­նե­րին: Հնդ­կա­կան ե­րա­ժ շ­տու­թ յո­ւ ն ունկնդ­րե­լո­ւ ց հե­տո ստու­ դի­այի սա­նե­րը ի­րե­ն ց ստա­ցած տպա­վո­րու­թ յո­ւ ն­նե­րն ար­տա­հայ­տել են նկար­նե­րի մի­ջո­ցով, ո­րո­նք էլ ցու­ցա­ դր­վե­ցին հե­ն ց «­Ծ իլ Բու­սաց» կե­նտ­րո­նո­ւ մ:

A hike trip to Mt Aragats: commemorating 68th Independence Day of India

­Վե­րե­լ ք դե­պի Ա­րա­գած Հնդ­կաս­տա­նի ան­կա­խու­թյան օր­վա 68 տա­րե­լի­ցի կա­պակ­ցու­թյա­մբ

76

“Indo-Armenian Relations: Challenges & Prospects” – A Round-Table Conference The IAF organized a Round-Table Conference dedicated to the theme “Indo-Armenian Relations: Challenges & Prospects” on 17 June 2013 in Yerevan (Congress Hotel). The objective of the conference was to discuss different prospects and their corresponding challenges between India and Armenia in culture, trade, education, S&T, Sports and other relevant fields in order to canvass a conductive environment for future relation developments accordingly. Besides Dr. Suresh Babu, Ambassador of India and Mr. Rananjay Anand, Co-Founder & President of Indo-Armenian Friendship NGO, representatives of the Ministry of Culture, Ministry of Foreign Affairs, Ministry of Education, Science & Technology, Ministry of Economy, Ministry of Diaspora, Ministry of Sports and Youth Affairs, Industry Associations, individual businessmen, Rector of YSMU and YSLU Representatives, UNESCO Chair in Armenia, NGOs and other relevant serious stakeholders participated in the event.

«­Հայ-հնդ­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­ներ. մար­տահ­րա­վեր­ներ և հե­ռան­կար­ներ» թե­մայով կլոր սե­ղան-քն­նար­կո­ւմ ­Կ ոն­ֆ ե­ր ան­ս ը կազ­մա­կե­րպ­վեց 2013 թ.-ի հու­նի­ս ի 17-ին Եր­և ա­նո­ւ մ՝ Կո­ն գ­րես հյու­ր ա­նո­ց ո­ւ մ: Մշա­կույ­թ ի, կր­թ ու­թ յան, գի­տ ու­թ յան, առևտ­րի, սպոր­տ ի, բիզ­նե­ս ի ու այլ ո­լո­ր տ­նե­րի ներ­կ այա­ց ու­ց իչ­նե­րի, նաև տար­բ եր գե­ր ա­տ ես­չու­թ յո­ւ ն­նե­րի ներ­կայա­ց ու­ց իչ­նե­րի մաս­նակ­ ցու­թ յա­մ բ ծա­վալ­ված քն­ն ա­րկ­մ ան ըն­թ աց­ք ո­ւ մ փո­խ ա­ նակ­վե ­ց ին ա­ռ ա­ջ ա­րկ­ներ, ո­ր ո­ն ք հե ­տ ա ­գ այո­ւ մ թե ­րևս նե­ր գ­ր ավ­վեն հա­մա­գ որ­ծ ակ­ց ու­թ յան ծրագ­րե­ր ո­ւ մ: Բա­ ցի Հնդ­ կաս­ տ ա­ նի դես­ պ ա­ ն Դոկ. Սուրեշ Բաբուից և պրն. Ռա­ն ան­ջ այ Ա ­ն ան­դ ից, հրա­վ իր­ված ­նե ­րի թվո­ւ մ է ­ին նաև ՀՀ ար­տ ա­ք ին գոր­ծ ե ­րի, մշա­կ ույ­թ ի, գի­տ ու­ թյան և կր­թ ու ­թ յան, սպոր­տ ի և ե ­րի­տ ա­ս ար­դ ու ­թ յան հար­ց ե­րի, սփյո­ւ ռ­ք ի, է­կո­նո­մ ի­կայի նա­խ ա­ր ա­ր ու­թ յո­ւ ն­ նե­րի, առևտ­ր աար­դ յու­նա­բ ե­ր ա­կան մի­ո ւ­թ յո­ւ ն­նե­րի ներ­կ այա­ց ու­ց իչ­ներ, ինչ­պ ես նաև գոր­ծ ա­ր ար­ներ, ԵՊԲՀ ռեկտորը, ներ­կայա­ց ու­ց իչ­ներ ԵՊԼՀ-ից, ՅՈՒՆԵՍ­ԿՕ-ի հայաս­տ ա­ն յան ներ­կ այա­ց ո­ւ ց­չու­թ յու­նը և այլ շա­հ ա­գ րգիռ ան­ձի­ն ք:

77

Indian Classical Music Concert In Yerevan To celebrate the mystic magic of Indian Classical Music, IAF in cooperation with Embassy of India to Armenia organized an Indian Classical Mandolin Recital Concert on 9th October in Yerevan. “Karma” (Indian) Restaurant sponsored the travel of the maestro to Yerevan. Pandit Bhaduri was accompanied by Indranil Guha, who performed on the Tabla.

78

Հնդ­կա­կան դա­սա­կան ե­րա­ժշ­տու­թյան ե­րե­կո Եր­ևա­նո­ւմ Հնդ­կա­կան դա­սա­կան ե­րա­ժ շ­տու­թ յան ա­ռ ե­ղծ­վա­ծ ը ներ­կայաց­նե­լու նպա­տա­կո­վ՝ «­Հայ-Հնդ­կա­կան Բա­րե­ կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն Հայաս­տա­նո­ւ մ Հնդ­կաս­տա­նի դես­ պա­նության հետ հա­մա­տեղ 2014 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 9-ին կազ­մա­կեր­պեց հնդ­կա­կան ման­դ ո­լ ի­նի հա­մե­րգ: «­Կար­ մա» հնդ­կա­կան ռես­տո­րա­նը հո­վա­նա­վո­րել է մաե­ստ­ րոյի ճա­նա­պար­հոր­դ ու­թ յու­նը Եր­և ան: Պան­դ իտ Բհադ­ հու­րի­ին նվա­գ ակ­ցո­ւ մ էր տաբ­լայի վար­պետ Ինդ­րա­նիլ Գու­հան:

Sources for reference and compilation of this publication Հ­րա­տա­րակ­ման հա­մար օգ­տա­գո­րծ­ված հղումներ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

http://india.gov.in/ http://knowindia.gov.in/ http://indiaperspectives.in/ http://presidentofindia.nic.in/ http://pmindia.gov.in/ http://narendramodi.in/ http://mea.gov.in/ http://www.fieo.org/ http://www.ibef.org/ http://www.itec.mea.gov.in/ http://www.incredibleindia.org/ http://isro.gov.in/ http://asi.nic.in/ http://indianmedicine.nic.in/ http://gaurav-kumar.tripod.com/ http://indianembassy.am/ http://india-armenia.blogspot.com/

“Indo-Armenian Friendship” NGO expresses its gratitude to the authors of articles and also to the Embassy of India in Yerevan to use them in this publication. «­Հայ-Հնդ­կա­կան Բա­րե­կա­մու­թ յո­ւ ն» ՀԿ-ն շնոր­հա­կա­լու­թ յո­ւ ն է հայտ­նո­ւ մ Հնդկաս­տա­նի դես­պա­նու­թ յա­նը և հոդ­ված­նե­րի հե­ղ ի­նակ­նե­րին՝ վեր­ջին­նե­րս այս հրա­տա­րա­կու­թ յան մեջ օգ­տա­գ որ­ծ ե­լու հա­մար:

79

Compiled and edited jointly by “Indo-Armenian Friendship” NGO and Embassy of India in Yerevan Համատեղ կազմվել և խմբագրվել է «Հայ-Հնդկական բարեկամություն» ՀԿ-ի և Երևանում Հնդկաստանի դեսպանության կողմից

Yerevan 2015 Երևան

Printed by“Antares” Publishing House Tel.: (+374 10) 58 10 59, (+374 10) 58 76 69 Address: 50a/1 Mashtots Ave. 0009 Yerevan, Armenia E-mail: antares@antares.am Web: www.antares.am

Տպագրվել է «Անտարես» հրատարակչատանը ՀՀ, Երևան–0009, Մաշտոցի պ. 50ա/1 Հեռ.՝ (+374 10) 58 10 59, (+374 10) 58 76 69 antares@antares.am www.antares.am