διαιτολόγος Τριμηνιαία ηλεκτρονική έκδοση της Ένωσης Διαιτολόγων - Διατροφολόγων Ελλάδος Τεύχος 1 - Καλοκαίρι 2014
1
περιεχόμενα
περιεχόμενα 2 3 4 5 6
8
9 10 14
Editorial
Άδεια άσκησης επαγγέλματος - Tροποποίηση καταστατικού ΕΔΔΕ Διατροφή και Καρκίνος διημερίδα στο νοσοκομείο “Μεταξά” Ανακοίνωση ΕΔΔΕ σχετικά με τις διαφημίσεις σκευασμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής Τεστ δυσανεξίας - υπερευαισθησίας τροφίμων της Κωνσταντίνας Μπακλώρη MSc, RD Ενημέρωση Καταναλωτών σχετικά με τις διαιτολογικές υπηρεσίες Ομάδα υποστήριξης θρέψης της Σοφίας Ζουγανέλη Κλινική Διαιτολόγος, ΜSc Διατροφική Υποστήριξη κατά τη χημείοθεραπεία και ακτινοθεραπεία της Ελπίδας Παπαδοπούλου, Κλινική Διαιτολόγος
editorial
Ελληνική-Μεσογειακή Διατροφή - Ιδανική και για Αδυνάτισμα της Έλενα Παραβάντη, RDN
editorial
Μανώλης Μανωλαράκης, Πρόεδρος ΕΔΔΕ manosdiatrofi@gmail.com
Μια νέα σελίδα.
Με την ΕΔΔΕ να κλείνει 5 χρόνια δράσης και μετά από μία σειρά από κατακτήσεις και δικαιώσεις, νοιώσαμε την ανάγκη να προχωρήσουμε ένα ακόμα βήμα παραπέρα. Να αναπτύξουμε πιο έντονα την δράση και τη λειτουργία του συλλόγου μας σε θέματα, που αφορούν όχι μόνο το στενό συνδικαλιστικό μας αντικείμενο, αλλά να ανοιχτούμε στο κοινό και τους πολίτες, ενημερώνοντας τους για τα θέματα, που αφορούν τη διατροφή και τη δημόσια υγεία. Πιστεύουμε ότι το μεγαλύτερο μας όπλο στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης, της εξαπάτησης και της εκμετάλλευσης των πολιτών από όσους δηλώνουν «ειδικοί» δεν είναι τίποτε άλλο από την ενημέρωση και τη γνώση. Και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε με αυτό το ηλεκτρονικό (αρχικά) έντυπο. Παράλληλα με την ενημέρωση των πολιτών, προσπαθούμε μέσα από το ηλεκτρονικό έντυπο, να δημιουργήσουμε ένα πιο μόνιμο και σταθερό δίαυλο επικοινωνίας με τους επιστήμονες διαιτολόγους διατροφολόγους τόσο για τα συνδικαλιστικά εσωτερικά μας θέματα όσο και για σημαντικά θέματα της επιστήμης μας.
Αυτή τη προσπάθειά μας το ΔΣ ανέθεσε να την επιμεληθούν και να την φέρουν σε πέρας 2 εκλεκτοί συνάδελφοι, που για τα επόμενα 3 χρόνια θα έχουν την επιμέλεια του περιοδικού και που θα αποτελούν το πυρήνα σε μία (όπως όλοι μας ελπίζουμε) διαρκώς αυξανόμενη δημιουργική συντακτική ομάδα. Ευχαριστούμε λοιπόν προκαταβολικά τους (με αλφαβητική σειρά αναφερόμενους) • Νίκο Μανάτο • Κωνσταντίνα Μπακλώρη που αφιέρωσαν πολύτιμο προσωπικό χρόνο για να φτάσει στις οθόνες σας το πρώτο αυτό τεύχος. Ελπίζουμε στην δική σας συμμετοχή και στην δική σας ενεργή παρουσία όχι μόνο στην διάδοση αυτού του εντύπου αλλά και στην παραπέρα ζωή του. Από την πλευρά μας σαν ΔΣ ευχόμαστε το εγχείρημα αυτό να μακροημερεύσει και να αποτελέσει την επίσημη επικοινωνία των διαιτολόγων με την κοινωνία αλλά και μεταξύ των συναδέλφων….
To Δ.Σ. της ΕΔΔΕ αποτελείται από τους: Μανωλαράκη Μανώλη Πρόεδρος, Άλεξ Πέππα Αντιπρόεδρος, Κανελλάκη Σπυρίδωνα Γραμματέας, Μιχαήλ Μαριέττα Ταμίας, Παπαχρήστο Παρασκευά Μέλος, Μασαούτη Ειρήνη Μέλος.
διαιτολόγος τριμηνιαίο online περιοδικό της Ένωσης Διαιτολόγων - Διατροφολόγων Ελλάδος Υπεύθυνοι Έκδοσης Νίκος Μανάτος, Κωνσταντίνα Μπακλώρη, editor@ed-de.gr Αρθρογραφία Πρώτου Τεύχους Τεύχους Κωνσταντίνα Μπακλώρη, Σοφία Ζουγανέλη, Ελπίδα Παπαδοπούλου, Έλενα Παραβαντή Σχεδιασμός - Σελιδοποίηση Ηλίας Κοτσιρέας Υπεύθυνος Διαφήμισης Άλεξ Πέππα, advertisement@ed-de.gr Υπεύθυνος Επικοινωνίας Κωνσταντίνα Μπακλώρη, advertisement@ed-de.gr Οι αρθρογράφοι είναι οι μόνοι υπεύθυνοι για το περιεχόμενο των άρθρων τους και παραδίδοντάς τα προς δημοσίευση δηλώνουν ότι δεν αποτελούν αποτέλεσμα υποκλοπής και παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων. Τα άρθρα και οι πληροφορίες του παρόντος περιοδικού έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την συμβουλή του προσωπικού σας διαιτολόγου και να χρησιμοποιηθούν ως μόνο μέσο πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας καμίας ασθένειας”
2
Άδεια άσκησης επαγγέλματος Tροποποίηση καταστατικού ΕΔΔΕ
Είναι κοινός τόπος σε όλους, ότι ο κλάδος των διαιτολόγων, για πολλά χρόνια βρέθηκε σε δύσκολη θέση και με κρίσιμα ζητήματα σε εκκρεμότητα, σαν αποτέλεσμα μιας έντονης εσωτερικής αντιπαράθεσης μεταξύ των αποφοίτων των διάφορών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Μόνο όταν μία σειρά υπουργικών αποφάσεων, εκχωρούσε σημαντικά επαγγελματικά δικαιώματά των διαιτολόγων σε άλλες ειδικότητες, υπήρξε ουσιαστική στροφή προς την κατεύθυνση της συνεννόησης και της κοινής δράσης. Αποτέλεσμα αυτής της μεταστροφής ήταν και η ίδρυση της ΕΔΔΕ του ενιαίου φορέα
1
Ολοκληρώνεται η νομοθεσία σχετικά με το επάγγελμα του διαιτολόγου - διατροφολόγου.
των διαιτολόγων Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σήμερα, μετά από πολλούς αγώνες οι στόχοι και οι λόγοι ίδρυσης της ΕΔΔΕ άρχισαν να πραγματώνονται. Η άδεια άσκησης επαγγέλματος είναι προ των πυλών και η ίδρυση του ΝΠΔΔ είναι πιο κοντά από ποτέ. Υπάρχει όμως και μία ευτυχής συγκυρία, η ολοκλήρωση της διαδικασίας της τροποποίησης του καταστατικού της ΕΔΔΕ. Με την θεσμοθέτηση της άδειας άσκησης επαγγέλματος υπάρχουν μία σειρά από θετικά αποτελέσματα. Ενδεικτικά αναφέρω:
3 Εκπληρώνεται το ένα από τα δύο προαπαιτούμενα για την απαλλαγή από το ΦΠΑ.
(Επαγγελματικά δικαιώματα / υπουργικές αποφάσεις περί λειτουργίας διαιτολογικών γραφείων – πολυδύναμων / άδεια άσκησης επαγγέλματος)
2
Δημιουργούνται οι νομικές προϋποθέσεις για ξεκαθάρισμα όλων όσων παράνομα και παράτυπα ασκούν το επάγγελμα του διαιτολόγου διατροφολόγου.
(Γυμναστές, μεταπτυχιακοί κλπ) μιας και δεν ορίζονται πλέον ως έχοντες τα απαραίτητα νόμιμα προσόντα να ασκήσουν το επάγγελμα του διαιτολόγου διατροφολόγου
Όταν υπάρξει και αυτή η ρύθμιση, η απαλλαγή θα ισχύει για όσους έχουν την άδεια άσκησης επαγγέλματος (όπως οι ψυχολόγοι)
ο δρόμος έτσι ώστε ο ΚΑΔ, που έχουμε να 4 Ανοίγει αποδίδετε μόνο σε εμάς με την επίδειξη πτυχίου και της άδειας άσκησης επαγγέλματος.
Ανοίγει ο δρόμος ΓΙΑ ΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ της παράνομης 5 χρήσης του όρου διαιτολόγου διατροφολόγου.
Παράλληλα με την έκδοση της άδειας άσκησης επαγγέλματος και την τροποποίηση του καταστατικού της ΕΔΔΕ:
1 Δημιουργούνται
τοπικά παραρτήματα ώστε σε
περιφερειακό επίπεδο και κατά προέκταση σε τοπικό να είναι
5
Παύει να υπάρχει το Αθηνοκεντρικό μοντέλο μιας και δίπλα στο Κεντρικό ΔΣ υπάρχει το συμβούλιο των
δυνατή η καταγραφή των διαιτολόγων, των διαιτολογικών
αντιπροσώπων με εκπροσώπους από κάθε υφιστάμενη
γραφείων ή των σημείων εργασίας των διαιτολόγων. Τα
περιφέρεια. Με αυτό τον τρόπο (στα πρότυπα της ΟΛΜΕ)
ζητήματα, που αφορούν παράνομη χρήση του τίτλου,
θα λαμβάνονται όλες οι σημαντικές αποφάσεις τις οποίες
παράνομη δραστηριότητα τρίτων θα αντιμετωπίζονται
θα υλοποιεί πλέον το ΔΣ. Με αυτό τον τρόπο σπάει
τοπικά και άμεσα με προσφυγή στα τοπικά αρμόδια διοικητικά
πρακτικά η όποια πλειοψηφία και επιτρέπεται η ουσιαστική
και δικαστικά όργανα.
εκπροσώπηση των επαγγελματιών διαιτολόγων.
2 Η τοπική εκπροσώπηση θα δώσει την δυνατότητα σε τοπικό επίπεδο να προβληθούν οι διαιτολόγοι διατροφολόγοι με άδεια άσκησης επαγγέλματος και να περιθωριοποιηθούν
6
άμεσα οι παράνομοι.
3 Σε περιφερειακό επίπεδο οι κοινότητες των διαιτολόγων
Καθιερώνεται επιστημονική επιτροπή η οποία θα επιλαμβάνεται και θα γνωμοδοτεί προς αρμόδιους φορείς (ΚΕΣΥ κλπ) άμεσα για επιστημονικά ζητήματα καθιστώντας έτσι πιο άμεση την επικαιροποίηση
διατροφολόγων θα μπορούν να ρυθμίζουν όλα τα
(με βάση την τρέχουσα επιστήμη) των εννοιών και ορισμών
θέματα, που τους αφορούν και να προχωρούν σε
που αφορούν εμάς πχ (διαιτολογική πράξη κλπ).
τοπικές δράσεις.
4 Η φωνή της περιφέρειας γίνεται πιο έντονη μιας και με άμεση 7 δημοκρατία σε τοπικές κάλπες εκλέγονται
Δημιουργείται κώδικας δεοντολογίας και πειθαρχικό συμβούλιο που θα αποπέμπει από την κοινότητα των
διαιτολόγων όσους παραβιάζουν το καταστατικό (πχ για
Τα τοπικά όργανα διοίκησης
σεξουαλική παρενόχληση, αντιδεοντολογική συμπεριφορά
Το κεντρικό ΔΣ
απέναντι σε συναδέλφους ή άλλους επιστήμονες, κακή
Οι αντιπρόσωποι της περιφέρειας
εφαρμογή της επιστήμης μας, παραβίαση των κανόνων δεοντολογίας )
3
Διατροφή και καρκίνος από την πρόληψη στην θεραπεία Διημερίδα στο νοσοκομείο “Μεταξά”
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στις 28 και 29 Μαρτίου 2014 στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου «ΜΕΤΑΞΑ» η διημερίδα με τίτλο «Διατροφή και καρκίνος – από την πρόληψη στη θεραπεία». Η διημερίδα οργανώθηκε από το τμήμα κλινικής διατροφής Ε.Α.Ν. Πειραιά «Μεταξά» και την Ελληνική Εταιρεία Εκπαίδευσης στην Ογκολογία και Απεικόνιση «ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ» υπό την αιγίδα του τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, του Α’ Χειρουργικού τμήματος Ε.Α.Ν. Πειραιά «Μεταξά», και της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος. Προεδρεύουσες της οργανωτικής επιτροπής ήταν η κα Άννα Παπατζιάλα-Σιτζάνη, Κλινική Διαιτολόγος, Προϊσταμένη Τμήματος Κλινικής Διατροφής Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» και η κα Ευγενία Χαλκιά, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εκπαίδευσης στην Ογκολογία και Απεικόνιση «Ιπποκράτης», ενώ ο κ. Ιωάννης Σπηλιώτης, Συντονιστής Διευθυντής της Α΄ Χειρουργικής Ογκολογικής Κλινικής του Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» προήδρευσε της επιστημονικής επιτροπής. Στόχος ήταν η ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας με τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα σε θέματα, που αφορούν τη σχέση διατροφής και καρκίνου, από το στάδιο της πρόληψης, εμφάνισης του νοσήματος μέχρι και τη σημασία της σωστής διατροφικής αντιμετώπισης κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τη θεραπεία του ογκολογικού ασθενούς. Η
θεματολογία,
επιστήμονες, επιπέδου
που
παρουσιάστηκε
συμπεριελάμβανε θεματικές
6
στρογγυλές
από
διακεκριμένους
υψηλού
επιστημονικού
τράπεζες
με
θέματα
«Η Διατροφή στην πρόληψη του Καρκίνου», «Η Διατροφή στη θεραπεία του Καρκίνου», «Εντερική, παρεντερική διατροφή και σύνδρομο βραχέως εντέρου», «Μετά τη θεραπεία τι;», «Νοσηλευτική Φροντίδα στην τεχνητή διατροφή» και «Πολιτικές Υγείας στον Καρκίνο».
4
Ανακοίνωση ΕΔΔΕ
σχετικά με τις διαφημίσεις σκευασμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής Ανακοίνωση αναφορικά με διαφημίσεις σχετικά με τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής και πολυβιταμινούχα σκευάσματα. Με αφορμή την πολύ μεγάλη προβολή στα μέσα μαζική ενημέρωσης διαφημίσεων σκευασμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής προς ενημέρωση των συναδέλφων διαιτολόγων – διατροφολόγων και του κοινού υπενθυμίζουμε ότι κατά την ισχύουσα νομοθεσία:
Δεν επιτρέπονται ισχυρισμοί υγείας από μεμονωμένους γιατρούς,
διαιτολόγους ή άλλους επαγγελματιες υγείας (ΕΚ 1924/2006, ΕΦΕΤ Εγκύκλιος 09386-29/5/2012, ΕΟΦ Εγκύκλιος 55220-22/07/09).
Δεν επιτρέπεται η χρήση περιβάλλοντος ή ενδυμασίας που παραπέμπει τον καταναλωτή ότι το προϊόν το εμπιστεύονται επαγγελματίες υγείας (γιατροί, διαιτολόγοι κλπ) (ΕΟΦ Εγκύκλιος 55220-22/07/09, παρ. 6)
Σε κάθε διαφήμιση πρέπει να καθίσταται σαφές ότι το προϊόν δεν δίνει κάποιο πλεονέκτημα στον καταναλωτή ή τον καθιστά υπεράνθρωπο, δεν υποκαθιστά τη συνήθη διατροφή, δηλαδή την ενδεδειγμένη και ισορροπημένη διατροφή (ΕΟΦ Εγκύκλιος 55220-22/07/09, παρ. 2)
Οι ισχυρισμοί υγείας που επιτρέπονται τόσο για τρόφιμα όσο και για συμπληρώματα διατροφής είναι αποκλειστικά αυτοί που αναφέρονται στους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς (ΕΚ) 1924/2006 και (ΕΕ) 432/2012 ή τις επικαιροποιήσεις αυτών.
Οτιδήποτε εκτός αυτών των κανονισμών θεωρείται παράνομο, παραπλανητικό και μπορεί να βλάψει το καταναλωτικό κοινό. Η ΕΔΔΕ παρακαλεί θερμά τους συναδέλφους να αποδεικνύουν έμπρακτα την ηθική τους και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους καταναλωτές, τη δημόσια υγεία και τους νόμους. Το ΔΣ της ΕΔΔΕ
Γίνετε μέλη της ΕΔΔΕ τώρα Είναι πολύ απλό... Τώρα μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας στην ΕΔΔΕ ηλεκτρονικά, με πολύ εύκολη διαδικασία
επισκεφθείτε τον παρακάτω σύνδεσμο
http://www.ed-de.gr/index.php/eggrafi.html
και ακολουθήστε τις οδηγίες που σας δίνονται... 5
Τεστ δυσανεξίας - υπερευαισθησίας τροφίμων Η παραπλάνηση συνεχίζεται...
της Κωνσταντίνας Μπακλώρη MSc, RD konstantinampaklori@nutritastic.net Έχουν περάσει περίπου 2 χρόνια πλέον από την στιγμή, που έγραψα το «Η βιομηχανία των τεστ δυσανεξίας και οι ψεύτικες υποσχέσεις» σε μια προσπάθεια μου να απαντήσω σε αυτόν τον κόσμο, που όλο και πιο συχνά ρωτούσε ποιά είναι την γνώμη μου πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Καθηλωτική αφορμή τότε θυμάμαι είχε αποτελέσει η απορία, όσων είχαν πέσει θύματα αυτού του είδους παραπλανητικού ιατρικού μαρκετινγκ, γιατί τα συγκεκριμένα τεστ δεν καλύπτονταν από τα ασφαλιστικά ταμεία και δεν προσφέρονταν από τα δημόσια νοσοκομεία ως διαγνωστικό εργαλείο. Δύο χρόνια μετά και σε περίοδο μεγαλύτερης οικονομικής ύφεσης, η αντίληψη των καταναλωτών έχει βελτιωθεί μεν αλλά δυστυχώς δεν έχει αλλάξει ριζικά. Με μια απλή αναζήτηση στο διαδύκτιο μάλιστα ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει ότι τα διαφημιστικά «επιστημονικά» άρθρα και οι προσφορές κέντρων, γραφείων και ιατρείων για τη διεξαγωγή τους είναι πολυάριθμα. Φυσικά το γεγονός ότι το υπουργείο υγείας δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο, αφήνει τους παραπάνω παγερά αδιάφορους. Με μεγάλη λύπη παρατηρείται ότι αυτή τη διαδικασία παραπλάνησης έχει επιλέξει και ένα μέρος του διαιτολογικού κόσμου, που έρχεται τώρα να προστεθεί στις κατηγορίες *«επαγγελματιών υγείας», άσχετων με την επιστήμη της διατροφής, όπως φυσιοθεραπευτές, διαφόρων ειδικοτήτων γιατροί και λοιποί «εξειδικευμένοι στην τροφική δυσανεξία» που μέχρι τώρα κατείχαν τα σκήπτρα. Ίσως αυτή τη στιγμή να έχει σχηματιστεί στο μυαλό όσων διαβάζουν το κείμενο η ερώτηση «μα δεν μπορεί τόσοι επιστήμονες να θέλουν να διακινδυνεύσουν το επιστημονικό τους κύρος και το πελατολόγιο τους, κάποιες παραπάνω γνώσεις θα έχουν». Η απάντηση είναι : Φυσικά και έχουν! Γνωρίζουν πολύ καλά ότι προσφέροντας κάτι «εξειδικευμένο» πέρα από τις καθιερωμένες ανα περίσταση διαιτολογικές συμβουλές θα προσελκύσουν νέα και μεγαλύτερη πελατεία, στην οποία θα δικαιολογηθούν να χρεώσουν επιπλέον έξετάσεις. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να παραπλανηθεί καθώς υποσχέσεις που ακολουθούν τα τεστ δυσανεξίας, συνοδεύονται από καλά σχεδιασμένες επιστημονικοφανείς εξηγήσεις, που μπορούν να μπερδέψουν ακόμη και άτομα με κάποιες γνώσεις σε θέματα υγείας. Οι δημιουργοί και οι προωθητές τους χρησιμοποιούν κάποιες επιστημονικές αλήθειες, που τους βολεύουν και μετά με ανακολουθίες βγάζουν ανυποστήριχτα συμπεράσματα για να καταλήξουν στο ότι τα τεστ δυσανεξίας τροφίμων είναι όντως αποδεκτά εργαλεία στη διάγνωση και τη θεραπεία πληθώρας συμπτωμάτων και παθήσεων. Η περιγραφή της διαδικασίας, που ακολουθείται, είναι συνήθως σκόπιμα ασαφής για να μπερδέψουν με «επιστημονικότητα» τον αδαή αλλά και τον πιο υποψιασμένο που έχει τάση προς την αυθυποβολή και θέλει πολύ να πιστέψει ότι βρήκε επιτέλους την μαγική λύση-απάντηση στο χρόνιο πρόβλημά του. Η λέξη «μεταβολισμός» χρησιμοποιείται συχνά στις εξηγήσεις των τεστ διότι καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εννοιών. Εύκολα όμως προδιαθέτει και κατευθύνει τον ενδιαφερόμενο να πιστέψει ότι πρόκειται για τον βασικό μεταβολικό ρυθμό του σώματος και την ανάλογη ικανότητα του να χρησιμοποιεί μεγαλύτερο
www.nutritastic.net
ποσοστό της ενέργειας (θερμίδες), που καταναλώνει απο τις τροφές. Η δεύτερη ερώτηση που, συχνά ακούγεται και ως επιχείρημα για την εγκυρότητα των τεστ, είναι «αν όσα λέτε αληθεύουν γιατί ο τάδε που έκανε τεστ δυσανεξίας και ακολούθησε τις ανάλογες συμβουλές έχασε βάρος, βελτίωσε την λειτουργία του πεπτικού του κλπ ;» Η απάντηση και εδώ είναι απλή. Η πλειοψηφία των δυσανεξιών «τυχαίνει» να παρουσιάζεται σε τρόφιμα και ομάδες τροφίμων των οποίων η μεγάλη κατανάλωση παραδοσιακά προωθεί και την άνοδο του βάρους αλλά και τα γαστρεντερολογικά προβλήματα. Κάποια παραδείγματα τέτοιων τροφίμων είναι τα βαριά επεξεργασμένα αμυλούχα τρόφιμα, τα γλυκά, τα υψηλά σε λίπος τυριά/γαλακτοκομικά και τα υψηλά σε λίπος κρέατα. Αφαιρώντας λοιπόν με τον «μαγικό» τρόπο της δυσανεξίας –και όχι μέσω του πολυακουσμένου μήνυματος της υγιεινής διατροφής - τέτοια τρόφιμα από το διαιτολόγιο, αναπόφευκτα το βάρος ρυθμίζεται και η γαστεντερολογική λειτουργία βελτιώνεται. Δεν είναι βέβαια και τυχαίο ότι όποιες δυσανεξίες και αν βρεθούν, η συμβουλή του «εξειδικευμένου επιστήμονα» είναι ότι το τεστ δυσανεξίας πρέπει πάντα να εφαρμόζεται σε συνάρτηση με ένα ορισμένο πλάνο διατροφής, που έρχεται σε συμφωνία με τους κανόνες υγιεινής διατροφής. Πολλές φορές όμως αυτός ο παραπλανητικός και ακριβός τρόπος για να πεισθεί κάποιος να ασχοληθεί σοβαρά με την διατροφή του δεν είναι μόνο επικίνδυνος για την τσέπη του καταναλωτή αλλά και για την υγεία του. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω επαγγελματίες άσχετοι με την διατροφή του ανθρώπου με μεγάλο εύρος ειδικοτήτων (από φυσιοθεραπευτές, γιατρούς, γυμναστές και αισθητικούς μέχρι «ολιστικούς θεραπευτές» και «συμβούλους ευεξίας») μας έχουν κατα καιρούς παρουσιαστεί ως εξειδικευμένοι στην τροφική δυσανεξία. Το αποτέλεσμα; ευφάνταστες, «εξειδικευμένες» συμβουλές για την εφαρμοφή του τεστ δυσανεξίας –συχνά με αφαιρέσεις ολόκληρων ομάδων τροφίμων- που οδήγησαν στο νοσοκομείο. Η διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία είναι αρκετά ξεκάθαρη πάνω στο θέμα και θα ήθελα να αφήσω εσάς να διαπιστώσετε αν ο εκάστοτε «εξειδικευμένος στην τροφική δυσανεξία» δεν έχει την δυνατότητα να την κρίνει ή απλά κερδοσκοπεί σε βάρος των εύκολα πειθόμενων πελατών/ασθενών του. Σε αυτό το σημείο και πριν αναφερθούμε στα πιο διαδεδομένα τεστ δυσανεξίας, που κυκλοφορούν στην χώρα μας, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι οι πολυδιαφημιζόμενες δυσανεξίες τροφίμων δεν πρέπει να συγχέονται με τις όντως υπαρκτές δυσανεξίες στη γλουτένη και τη λακτόζη. Οι τελευταίες αποτελούν παθολογικές καταστάσεις, που ανιχνεύονται με ειδικές εξετάσεις.
Τεστ κβαντικής βιοανάδρασης-βιοσυντονισμού ή δυσανεξία με τηλεμετρική μέθοδο (bioresonance) Πρόκειται για τεστ, που υποστηρίζουν ότι μπορούν να προσδιορίσουν επιβλαβείς τροφές για κάθε οργανισμό, μετρώντας τη σχέση και τη συμβατότητά τους με τα μαγνητικά πεδία των ιστών, βοηθώντας έτσι τον ενεργειακό έλεγχο
6
του σώματος. Αυτή η «ηλεκτρομαγνητική αντίδραση» στη τροφή μετριέται με κάποιο «υπέρ-εξελιγμένο» μηχάνημα βίοανίχνευσης/βιοσυντονισμού που με τα αποτελέσματά του βοηθά τον οργανισμό να «εξισορροπηθεί» και να «θεραπευθεί σε κυτταρικό και οργανικό επίπεδο». Στη ουσία πρόκειται για ένα γαλβανόμετρο με ηλεκτρόδια, τα οποία τοποθετούνται σε ορισμένα μέρη του σώματος. Υποτίθεται ότι έτσι μετρά τη διαφορά της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σώματος σε σύκριση με αυτή των ερευνούμενων τροφών. Ως βάση δεδομένων, εκχυλίσματα των τροφών αυτών είναι τοποθετημένα σε μια μεταλλική θέση, μέρος του μηχανήματος, απο όπου περνά ρεύμα. Ακόμη και ως θεωρία είναι παρατραβηγμένη αφού η ηλεκτρική αγωγιμότητα του κάθε τροφίμου δεν είναι ποτέ η ίδια και εξαρτάται απο πληθώρα παραγώντων (πχ μέγεθος, υγρασία κ.α.) Το σημαντικότερο είναι βέβαια ότι κλινικές έρευνες απο ανεξάρητες ερευνητικές ομάδες (1, 2), που ασχολήθηκαν με τα ανάλογα τεστ βρήκαν ότι δεν έχουν καμία επαναληψιμότητα αποτελεσμάτων και καμία διαγνωστική αξία (3). Μάλιστα το 1999 το Βρετανικό συμβούλιο προτύπων διαφήμισης έκρινε και προειδοποίησε ότι οι υποσχέσεις, που έδινε μηχάνημα βιοσυντονισμού ήταν ανυπόστατες και αναληθείς (4).
Τεστ «κλινικής μικρoσκοπίας» ή «μεταβολικής οδού» (livebloodanalysis) Με τη βοήθεια ενός απλού μικροσκοπίου, αρκετοί «ειδικοί» υπόσχονται ότι σε μικρό χρονικό διάστημα μπορούν να διαγνώσουν προδιάθεση χρόνιων παθήσεων, που ευθύνονται για τα συμπτώματα απο τα οποία υποφέρει ο ενδιαφερόμενος και ποικίλουν απο πονοκέφαλο, νευρικότητα μέχρι και, μα τι άλλο;…παχυσαρκία βέβαια! Τρυπώντας το δάκτυλο με μια καρφίτσα, μια σταγόνα αίματος εξετάζεται κάτω απο το φώς του «υπερμικροσκοπίου» για να προσδιοριστεί η «φθορά» των αιματικών κυττάρων, (ανωμαλίες στην πήξη του αίματος, την οξεοβασική ισορροπία των κυττάρων, σπάνια παράσιτα, οξειδωτικό στρές, ορμονολογικά προβλήματα, δυσανεξίες σε τρόφιμα κλπ). Φυσικά με την κατάλληλη εναλλακτική «θεραπεία» και δίαιτα, που χορηγείται απο τον ειδικό όλα τα παραπάνω διορθώνονται μαζί και τα συμπτώματά τους. Αν και ίσως είναι εμφανές πρέπει να τονίσουμε ότι είναι αδύνατον να διαγνωστούν παράσιτα, προβλήματα πήξης αίματος, ορμονολογικά προβλήματα και διαταραχές του μεταβολισμού) απο μια σταγόνα αίμα.
Λευκοκυτταροτοξικό τεστ (Alcat ή Νutrontest) Το κυτταροτοξικό ή λευκο-κυτταροτοξικό τεστ αρχικά δημιουργήθηκε την δεκαετία του 50. Αυτό το τεστ γίνεται με λήψη αίματος και χρησιμοποιούνται τα λευκά αιμοσφαίρια, τα οποία αναμειγνύονται με εκχυλίσματα τροφών, που έχουν έρθει σε επαφή με ένζυμα του γαστρεντερολογικού σωλήνα. Ύστερα τα λευκά αιμοσφαίρια παρατηρούνται στο μικροσκόπιο και ανάλογα με τις αλλαγές, που θα υποστούν μετά την επαφή με τα εκχυλίσματα, βγαίνουν και τα ανάλογα συμπεράσματα για τις «δυσανεκτικές» τροφές. Άλλη μια θεωρία που όπως μαντέψατε ήδη, δεν ευσταθεί και δεν έχει αποδειχθεί ποτέ. Δεν υπάρχει συσχετισμός των αποτελεσμάτων του τεστ όταν συγκρίνονται με επιβεβαιωμένες κλινικές αλλεργίες και καθορισμένες δυσανεξίες απο δίαιτες αποκλεισμού. Η αξιοπιστία του τεστ άρχισε κιόλας να κλωνίζεται πολύ απο την δεκαετία του 70 (5). Δηλαδή πολύ πριν πλασαριστεί στην Ελλάδα ως ‘πρωτοποριακό’. Έννοείται βέβαια πώς ακόμη και αν αυτό το τεστ μπορούσε
Τεστ δυσανεξίας - υπερευαισθησίας τροφίμων Η παραπλάνηση συνεχίζεται...
να αναδείξει τροφικές αλλεργίες, πάλι δεν θα μπρούσε να ωφελήσει στην απώλεια βάρους αφού η παχυσαρκία ουδεμία σχέση έχει με την αλλεργία και την ανοσολογική αντίδραση.
Τεστ δυσανεξίας με αντίδραση αντισωμάτων IgG Σε αντίθεση με όσα διαφημίζονται για πιο «έγκυρα» τεστ δυσανεξίας με λήψη αίματος, η μέτρηση ανοσοφαιρινών ΙgG (συνήθως ΙgG4) ως αντίδραση σε τροφικά ερεθίσματα είναι μια ανώφελη εξέταση. Η πολυδιαφημισμένη «καθυστερημένη αντίδραση» στις τροφές είναι ουσιαστικά μια φυσιολογική διαδικασία του οργανισμού, που συνδέεται με την δραστηριότητα των Τ ρυθμιστικών κυττάρων και την ανοσοανοχή. Οι περισσότεροι άνθρωποι, που εκτίθονται επανηλημένα σε κοινά «τροφικά αντιγόνα», θα παράγουν αυξημένες ποσότητες ΙgG σε σχέση με αυτές των τροφίμων, που δεν καταναλώνουν τόσο συχνά. Η αντίδραση ανοσοφαιρινών ΙgG στην τροφή δεν αποτελεί ένδειξη «καθυστερημένης υπερευαισθησίας» ή δυσανεξίας αλλά ένδειξη έκθεσης και ανοσοανοχής στην τροφή. Η αντίδραση των ανοσοφαιρινών ΙgG στην τροφή δεν συνδέεται με τα συμπτώματα που της καταλογούν διάφοροι «ειδικοί» όπως πονοκέφαλος, ατονία, κούραση, μυικοί πόνοι, φουσκώματα, δυσκοιλιότητα, μειωμένος μεταβολικός ρυθμός κ α. Επίσης, το τεστ δυσανεξίας με χρήση ΙgG, έχει αποτύχει στο να προσδιορίσει με επιτυχία υπάρχουσες δυσανεξίες τροφίμων, που προκαλούν προβλήματα στο πεπτικό και έχουν ήδη διαγνωστεί με τη βοήθεια δίαιτας αποκλεισμού (6,7). Το πιο ενδιαφέρον σημείο βέβαια είναι ότι νέα δεδομένα αναδεικνύουν ότι η παραγωγή ανοσοσφαιρινών ΙgG είναι δείγμα προστασίας του οργανισμού από την ανάπτυξη πραγματικής τροφικής (και μη) αλλεργίας, στην οποία εμπλέκονται οι ανοσοσφαιρίνες ΙgΕ (8,9,10). Όχι μόνο δηλαδή δεν αποδεικνύουν τροφική δυσανεξία αλλά και η παραγωγή τους (μέσω της έκθεσης στο τρόφιμο/α που την προκαλεί) είναι χρήσιμη για να προστατευθεί ένα άτομο στο μέλλον από την τροφική αλλεργία! Όπως αναφέρει και η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αλλεργίας και Κλινικής Ανοσολογίας, τα τεστ «δυσανεξίας» με μέτρηση ΙgG4 δεν έχουν καμία διαγνωστική αξία και γι αυτό το λόγο δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για τη διαχείρηση προβλημάτων με την τροφή (11). Τα τεστ δυσανεξίας τροφίμων συγκεντρώνουν όλα τα χαρακτηριστικά της ψευδοεπιστήμης με κατασκευασμένες θεωρίες βασισμένες σε ελλιπείς γνώσεις που όμως διαδίδονται με μεγάλη αυτοπεποίθηση και ύφος εγκυρότητας σε άρθρα περιοδικών, εκπομπές και δελτία ειδήσεων. Για αυτό την επόμενη φορά, που θα αναρωτηθείτε αν θα πρέπει να κάνετε ένα τέτοιο τεστ, μην αφήσετε τις υποσχέσεις της διαφήμισης του να σας πείσουν και θυμηθείτε:
1
2 3
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΑΜΕΣΗ Ή ΕΜΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΚΩΝ «ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΩΝ»/ «ΔΥΣΑΝΕΞΙΩΝ» ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΡΥΘΜΟ ΤΑ ΤΕΣΤ ΤΡΟΦΙΚΗΣ ΔΥΣΑΝΕΞΙΑΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΕΣΤ ΔΥΣΑΝΕΞΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
για την επίσημη θέση της ΕΔΔΕ για τα τεστ δυσανεξίας πατήστε εδώ Αναφορές σε βιβλιογραφία 1. Katelaris CH, Weiner J et al.Vega testing in the diagnosis of allergic conditions. Med J Australia 1991; 155:113-114 2. Lewith GS, Kenyon JN et al. Is electro dermal testing as effective as Skin Prick Testing for diagnosing allergies? A double blind randomised block design study. BMJ 2001; 322:131-134 3. Allergy: Conventional and alternative concepts. The Royal College of Physicians, London, in Clin Exp Allergy: 22 :suppl 3 ;Oct. 1992 4. British Advertising Standards Organization. Adjudication: Allergy Testing Service, May 1999. 5. Lieberman P, Crawford L et al. Controlled study of cytotoxic food test. JAMA 1975; 231:728-30 6. Lay Advisory Committee. Allergy and allergy tests: A guide for patients and relatives. The Royal College of Pathologists (London) June 2002:1-10 7. Atkinson W, Sheldon TA et al. Food elimination based on IgG antibodies in Irritable Bowel Syndrome: a randomised controlled trial. GUT 2004;53:1459-1464 8. Kihlstrom A, Hedlin G et al. Immunoglobulin G4-antibodies to rBet v 1 and risk of sensitisation and atopic disease in the child. Clin Exp Allergy 2005; 35: 1542-49 9. Enrique E, Pineda F et al. Sublingual immunotherapy for hazelnut food allergy: a randomized, double-blind, placebo-controlled study with a standardized hazelnut extract. J Allergy Clin Immunol 2005; 116(5) 1073-9 10. Skripak JM, Nash SD et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled study of milk oral immunotherapy for cow’s milk allergy. J Allergy Clin Immunol 2008; 122 (6) 1154-60 11. Stapel SO, Asero R al. Testing for IgG4 against foods is not recommended as a diagnostic tool: EAACI Task Force Report. Allergy 2008; 63 (7) 793-796
7
Ενημέρωση Καταναλωτών σχετικά με Διαιτολογικές Υπηρεσίες
Τι είναι ο διαιτολόγος-διατροφολόγος
Ο διατολόγος - διατροφολόγος εφαρμόζοντας την επιστήμη της διατροφής του ανθρώπου βοηθά το άτομο, να καταλάβει την αλληλεπίδραση της διατροφής με την υγεία. Επίσης εκπαιδεύει με στόχο καλύτερες διατροφικές επιλογές που προασπίζουν την υγεία και προλαμβάνουν ή αντιμετωπίζουν τις ασθένειες.
Ο ρόλος και οι δραστηριότητες του διαιτολογου-διατροφολόγου
Διατοφική αξιολόγηση
Κατάρτιση εξατομικευμένων διατολογίων Διατροφική Αγωγή Προαγωγή δημόσιας υγείας μέσω ευεσθητοποίησης και ενημέρωσης του πληθυσμού για θέματα διατροφής και υγείας
Αξιολόγηση Διαιτολόγου
Μην διστάσετε να ζητήσετε τον ακαδημαϊκό τίτλο:
Υποχρεούται να έχει πτυχίο Α.Ε.Ι ή Α.Τ.Ε.Ι Διατροφής και Διαιτολογίας της Ελλάδας ή
ισότιμο της αλλοδαπής.
Χ
Πιστοποιήσεις ΙΕΚ, παρακολούθησης σεμιναρίων ή μεταπτυχιακά στη διατροφή δεν απονέμουν το δικαίωμα διατροφικής αξιολόγησης ή παρέμβασης
Ο διαιτολόγος δεν θα σας ζητήσει να πραγματοποιήσετε περίεργες ή πολύ ακριβές εξετάσεις, ούτε συνταγογραφεί φάρμακα ή σκευάσματα. Ο μοναδικός που καθορίζει τα παραπάνω είναι ο γιατρός. Δεν προωθεί συγκεκριμένες εταιρίες τροφίμων ούτε κάνει διαφήμιση.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα παρακάτω
δεν ισχύουν
Χ Χ Χ Χ Χ
Ένα διαιτολόγιο κοινό για όλους
Χ Χ
Μαγικοί συνδυασμοί τροφίμων
Ηχηρές και γενικευμένες υποσχέσεις π.χ χάστε 5 κιλά σε 1 βδομάδα Πολύ περιοριστικού τύπου δίαιτες π.χ 1 βδομάδα μόνο ρύζι, αποτοξίνωση κτλ Δίαιτες με τεστ τροφικής δυσανεξίας σύμφωνα με την ομάδα αίματος, τα ζώδια κτλ Θαυματουργά προϊόντα που προωθούνται ως φυσικά (δίσκια, ροφήματα σε σκόνη, καφές) και υπόσχονται εύκολη απώλεια βάρους, μείωση της όρεξης και αύξηση του μεταβολισμού Δίαιτες με στοχευμένα αποτελέσματα π.χ χάστε λίπος από την κοιλιά σε 5 μέρες, δίαιτα μπικίνι κτλ
1
Γιατί όχι?
Ο ραγδαίος ρυθμός απώλειας βάρους εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία όπως διατροφικές ανεπάρκειες, κόπωση κτλ
2 3
Μετά από τέτοιου είδους παρεμβάσεις σημειώνεται σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας Σε καμία περίπτωση δεν προάγουν την συνολική υγεία
Οι απλές αλλαγές είναι και οι πιο αποτελεσματικές
Το κλειδί για τη διατήρηση της υγείας είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Τρώτε ποικιλια τροφίμων. Θυμηθείτε πως δεν υπάρχουν απαγορευμένα τρόφιμα,
αλλά υπάρχουν απαγορευμένες ποσότητες και συχνότητες
Εντάξτε στη διατροφή σας τα λαχανικά και τα φρούτα. Προτιμήστε να είναι φρέσκα
και εποχής
Μην ξεχνάτε τα υγρά. Εδυνατώστε τον οργανισμό σας ιδίως όταν το κλίμα είναι
ζεστό ή όταν ασκείστε
Βάλτε τη σωματική δραστηριότητα στο καθημερινό σας πρόγραμμα. Δεν υπάρχει
δικαιολογία έλλειψης χρόνου! Χρησιμοποιήστε τις σκάλες, πηγαίνετε μια βόλτα στο
πάρκο, αφήστε το αυτοκίνητο κάποια τετράγωνα μακριά
Θέστε μικρούς και εφικτούς στόχους. Τα αποτελέσματα θα είναι εμφανή και θα σας
πείσουν να συνεχίσετε!
Μην διστάσετε να ζητήσετε την βοήθεια ενός διαιτολόγου-διατροφολόγου
8
Ομάδα υποστήριξης θρέψης της Σοφίας Ζουγανέλη Κλινική Διαιτολόγος, ΜSc Tμήμα Διατροφής Π.Γ.Ν «ΑΤΤΙΚΟΝ»
szoug@yahoo.co.uk Η Ομάδα Υποστήριξης Θρέψης (ΟΥΘ) αποτελεί ένα νέο θεσμό για τα ελληνικά νοσοκομεία (νόμος 4052, αρ.134,2012). Την ομάδα συστήνουν οι ειδικότητες του γιατρού, κλινικού διαιτολόγου, νοσηλευτή και κλινικού φαρμακοποιού, η συνεργασία των οποίων στοχεύει στην έγκαιρη αναγνώριση της υποθρεψίας και στην άμεση παρέμβαση για την διατροφική υποστήριξη του νοσοκομειακού ασθενούς. Σύμφωνα με δεδομένα από την BAPEN (British Association of Parenteral Enteral Nutrition) και την ASPEN (American Society of Parenteral Enteral Nutrition) υπάρχει μια ΟΥΘ ανά νοσηλευτικό ίδρυμα, υπεύθυνη για την οργάνωση της διατροφικής υποστήριξης των ασθενών, η οποία τελικά υλοποιείται από τους διαιτολόγους/νοσηλευτές/γιατρούς του κάθε τμήματος/ κλινικής. Η ΟΥΘ εμπλέκεται ειδικά όπου υπάρχουν σύνθετα προβλήματα χορήγησης εντερικής σίτισης ή ανάγκη για παρεντερική διατροφή. Προτεραιότητα της ΟΥΘ είναι, δηλαδή, η ασφαλής παροχή τεχνητής διατροφής στο νοσοκομείο, η οποία μπορεί να συνεχιστεί ακόμη και στο σπίτι. Στις αρμοδιότητες της ΟΥΘ ανήκει η ερευνητική και η εκπαιδευτική δραστηριότητα (προς επαγγελματίες υγείας) καθώς και η έκδοση κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την εφαρμογή εργαλείων ανίχνευσης διατροφικού κινδύνου, αξιολόγηση ασθενούς και διαφορετικές επιλογές διατροφικής παρέμβασης. Εκτός από το άμεσο όφελος για τον ασθενή, που λαμβάνει από την ΟΥΘ έγκαιρα διατροφική υποστήριξη με στόχο την καλύτερη έκβαση της ασθένειάς του, όφελος δημιουργείται και μέσω της μείωσης του χρόνου και κόστους νοσηλείας, έχοντας αντίκτυπο και πάλι στον ασθενή αλλά και στο νοσοκομείο, σαν κοινωνικό-οικονομικό οργανισμό. Στην ελληνική πραγματικότητα, η λειτουργία της ΟΥΘ στο νοσοκομείο βρίσκεται σε αρκετά πρώιμο στάδιο, με πολλές δυσκολίες και προβλήματα προς επίλυση.
είναι πολύ μικρός – αν όχι ανύπαρκτος- ή υπάρχει μόνο ένας διαιτολόγος, οπότε δεν είναι εφικτή η λειτουργία της ΟΥΘ λόγω αυξημένου φόρτου εργασίας με τα καθημερινά καθήκοντα για την τουλάχιστον επαρκή λειτουργία ενός Τμήματος Διατροφής. Στο ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» προσπαθήσαμε να «σπάσουμε» την ΟΥΘ σε μικρότερες υποομάδες – μια ΟΥΘ ανά κλινική. Κάθε τέτοια υποομάδα αποτελείται από έναν γιατρό, ορισμένο από την κλινική, την προϊσταμένη νοσηλεύτρια και έναν διαιτολόγο – τον υπεύθυνο για την κλινική (κάθε ένας από τους πέντε διαιτολόγος έχει υπό την επίβλεψή του 4-5 κλινικές, οπότε συμμετέχει σε 4-5 υποομάδες, αντίστοιχα). Η συγκεκριμένη κατανομή βοηθά στην ταχύτερη και αμεσότερη ανίχνευση και αντιμετώπιση των ασθενών με υποθρεψία. Παρόλη, όμως, την καλή διάθεση και τη βάση μιας ήδη επιτυχημένης πολυετούς συνεργασίας μεταξύ των ειδικοτήτων, η λειτουργία της ΟΥΘ στην πράξη δεν είναι πάντα εφικτή σε όλες τις κλινικές. Προβλήμα βασικό αποτελεί η έλλειψη προσωπικού και κατά συνέπεια η έλλειψη χρόνου για ενασχόληση γιατρών και νοσηλευτών με ένα ακόμη αντικείμενο, αυτό της διατροφικής υποστήριξης, το οποίο μπαίνει για άλλη μια φορά σε δεύτερη μοίρα, εις βάρος του ασθενή. Η περιστασιακή, επιπλέον, εφαρμογή εργαλείων διατροφικού κινδύνου, η οποία γίνεται από διαιτολόγους επιλεκτικά (λόγω αυξημένου όγκου ασθενών) και όχι και από γιατρούς –οι οποίοι ιδανικά θα έπρεπε να συμπληρώνουν μαζί με το ιστορικό και ένα εργαλείο ανίχνευσης διατροφικού κινδύνου κατά την εισαγωγή του ασθενούς- αφήνει εκτός διατροφικής αξιολόγησης και παρέμβασης πολλούς υποθρεπτικούς ασθενείς. Σκόπιμο είναι, βέβαια, να λάβουμε γνώση για τις συνθήκες λειτουργίας της ΟΥΘ σε όσο το δυνατόν περισσότερα νοσοκομεία στην Ελλάδα, ώστε να εντοπίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τόσο τις δυσκολίες όσο και τα θετικά σημεία ανά περίπτωση.
Κατ’ αρχήν η σύσταση της ομάδας απαιτεί μια σειρά αρκετών γραφειοκρατικών πράξεων, με αναπόφευκτη απαίτηση συννενοήσεων μεταξύ ιατρικής, διοικητικής και νοσηλευτικής υπηρεσίας, ώστε να οριστούν τα πρόσωπα, που θα αποτελέσουν την ΟΥΘ.
Για να μπορούμε, τελικά, να εφαρμόσουμε τα εργαλεία, που μας παρέχει η επιστημονική κοινότητα, όπως αυτό του θεσμού της ΟΥΘ, πρέπει να αντιμετωπιστούν θέματα πρακτικά κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού χαρακτήρα, ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο έδαφος για τη δράση και ανάδειξη μιας ομάδας εργασίας σε ένα ευαίσθητο περιβάλλον, όπως αυτό του νοσοκομείου.
Έπειτα, τίθεται το θέμα αν μια ομάδα είναι αρκετή να καλύψει νοσοκομείο δύναμης 700-1000 ασθενών. Επίσης, στα νοσοκομεία Μ. Βρετανίας και Αμερικής το σύστημα υγείας παρέχει ένα διαιτολόγο ανά κλινική, οπότε μπορεί να διατεθεί ένας από τους συναδέλφους για τους σκοπούς αποκλειστικά της ΟΥΘ σε καθημερινή βάση. Όπως είναι γνωστό, στα περισσότερα ελληνικά νοσοκομεία ο αριθμός των διαιτολόγων
Η θέση του νοσοκομειακού διαιτολόγου δεν μπορεί παρά να είναι αυτή της συνεχούς προσπάθειας για την επίλυση των πρακτικών προβλημάτων, αλλά και η διαρκής απαίτηση για εφαρμογή στο καλύτερο δυνατό ποσοστό του επιστημονικού πλαισίου των δραστηριοτήτων του και στην περίπτωση της ΟΥΘ, σε συνεργασία πάντα με τους συναδέλφους των άλλων ειδικοτήτων στο νοσοκομείο.
9
Διατροφική Υποστήριξη
κατά τη χημείοθεραπεία και ακτινοθεραπεία της Ελπίδας Παπαδοπούλου,
Κλινική Διαιτολόγος, Τμήμα Κλινικής Διατροφής Ε.Α.Ν.ΠΕΙΡΑΙΑ «ΜΕΤΑΞΑ»
elcuba@yahoo.com
Ακόμη και πριν την έναρξη της όποιας θεραπείας, ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές μεταβολικές και φυσιολογικές μεταβολές, που επηρεάζουν τις ανάγκες του ατόμου σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη, βιταμίνες και μέταλλα. Συμπτώματα όπως η ανορεξία, η γρήγορη αίσθηση κορεσμού, οι αλλαγές στη γεύση και την όσφρηση και οι διαταραχές στο γαστρεντερικό σωλήνα αποτελούν μερικές από τις πιο κοινές παρενέργειες των θεραπειών και οδηγούν στην ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και τελικά στον υποσιτισμό.
Βασικό χαρακτηριστικό της επιτυχίας της διατροφικής παρέμβασης είναι η εξατομικευμένη διαιτολογική συμβουλευτική από έμπειρους διαιτολόγους, ενώ ιδανικά η υποστήριξη των ασθενών θα πρέπει να ξεκινά της στιγμή της διάγνωσης της νόσου, δεδομένου ότι η επιβίωση είναι μικρότερη σε ασθενείς, που εμφανίζουν απώλεια βάρους πριν την έναρξη της θεραπείας και σίγουρα μέσα στο πρώτο 24ωρο από την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο και ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια των θεραπειών.
Σημαντική απώλεια βάρους και άσχημη διατροφική κατάσταση έχουν διαπιστωθεί σε ένα ποσοστό άνω του 50% των ασθενών ήδη από τη στιγμή της διάγνωσης της νόσου, αν και η συχνότητα της εμφάνισης του υποσιτισμού και της απώλειας βάρους ποικίλλει αρκετά μεταξύ των διαφόρων τύπων καρκίνου. Η διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας ή η αποφυγή της απώλειας βάρους είναι κρίσιμης σημασίας για τους καρκινοπαθείς, ιδιαίτερα εκείνους, που διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο ακούσιας απώλειας βάρους, όπως για παράδειγμα είναι αυτοί που είναι ήδη υποσιτισμένοι ή αυτοί που δέχονται θεραπεία στο γαστρεντερικό σωλήνα. Από την άλλη μεριά υπάρχουν και ασθενείς, που ξεκινούν τη θεραπεία για τον καρκίνο όντας υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και για κάποιους από αυτούς η αύξηση του βάρους μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στη θεραπεία. Η διατροφική αξιολόγηση των καρκινοπαθών να επικεντρώνεται τόσο στην παρούσα διατροφική κατάσταση, όσο και στις αναμενόμενες παρενέργειες, που σχετίζονται με το είδος της θεραπείας που θα ακολουθηθεί και οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν περαιτέρω μια δεδομένη διατροφική κατάσταση.
Επίδραση της χημειοθεραπείας στη διατροφή του ογκολογικού ασθενούς
Κατά τη διάρκεια της όποιας θεραπείας, οι στόχοι της διαιτητικής φροντίδας πρέπει να είναι οι ακόλουθοι: •
Εντοπισμός αιτίων της μειωμένης πρόσληψης τροφής
•
Πρόληψη ή διόρθωση των διατροφικών ελλείψεων και
Η χημειοθεραπεία αποτελεί μια από τις θεραπείες του καρκίνου, που χρησιμοποιεί φάρμακα για να σταματήσει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, είτε σκοτώνοντας τα, είτε σταματώντας τη διαίρεσή τους. Επειδή η χημειοθεραπεία στοχεύει στα γρήγορα διαιρούμενα καρκινικά κύτταρα, τα υγιή κύτταρα που αναπτύσσονται και διαιρούνται το ίδιο γρήγορα (π.χ. του μυελού των οστών, των τριχών και του γαστρεντερικού βλεννογόνου) μπορεί να επηρεαστούν από τη θεραπεία. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση παρενεργειών σχετικών με την πρόσληψη τροφής και την πέψη. Οι παρενέργειες κυμαίνονται από ήπιες ως και επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενούς. Αλλαγή στη δοσολογία του φαρμάκου ή διακοπή της θεραπείας μπορεί να συσταθούν ανάλογα με την ανοχή στο χημειοθεραπευτικό σχήμα. Οι πιο χαρακτηριστικές παρενέργειες της χημειοθεραπείας συνοψίζονται στον ακόλουθο πίνακα:
Παρενέργειες Χημειοθεραπείας
του υποσιτισμού
• Ναυτία, εμετός, ανορεξία, κόπωση
•
Διατήρηση σωματικού βάρους και μυικής μάζας
• Διαταραχές στη γεύση
•
Μείωση των διαταραχών θρέψης – παρενεργειών, που
• Φλεγμονές στοματικής κοιλότητας,
προκύπτουν από τις εφαρμοζόμενες θεραπείες •
Αύξηση της πρόσληψης τροφής με ευελιξία σε είδος- ποσότητα-ώρα γευμάτων (ανάλογα τις ανάγκες-
•
απόψεις-επιθυμίες-διάθεση ασθενούς) Βελτίωση της ποιότητας ζωής
οισοφάγου, στομάχου (βλεννογονίτιδαοισοφαγίτιδα) • Διαταραχές στις κενώσεις (διάρροιαδυσκοιλιότητα-τυμπανισμός) • Διαταραχές στην πέψη και απορρόφηση • Καταστολή της δραστηριότητας του μυελού των οστών – πτώση της άμυνας του οργανισμού (λευκοπενίαουδετεροπενία-αναιμία) • Διαταραχές στην ηπατική και νεφρική λειτουργία
10
Διατροφική Υποστήριξη κατά τη χημείοθεραπεία και ακτινοθεραπεία
Η σοβαρότητα των παρενεργειών, που θα εμφανιστούν εξαρτάται από το χημειοθεραπευτικό σχήμα, που ακολουθείται, από την ανοχή του κάθε ασθενούς και τη γενικότερη κατάσταση υγείας και θρέψης του και από την παράλληλη υποστηρικτική φαρμακευτική θεραπεία που παρέχεται. Στους πίνακες παρατίθενται επιμέρους διατροφικές συμβουλές αντιμετώπισης των πιο συχνών παρενεργειών, που εμφανίζονται με τη χημειοθεραπεία.
Η άμεση και προσεχτική διαχείριση των παρενεργειών, που σχετίζονται με τη διατροφή του ασθενούς, μπορεί να συμβάλλει θετικά στη διατήρηση της καλής διατροφικής του κατάστασης και γενικότερα πορείας της θεραπείας του (μειώνεται η νοσηρότητα, ο χρόνος παραμονής στο νοσοκομείο και επομένως το κόστος νοσηλείας).
Ναυτία & Εμετός •
Μικρά συχνά γεύματα
•
Αργή μάσηση και πόση
•
Όχι υγρά μαζί με το γεύμα, αλλά στα ενδιάμεσα των γευμάτων (από λίγο και συχνά καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, πόση υγρών με το καλαμάκι)
•
Αποφυγή ενασχόλησης με την μαγειρική παρασκευή
•
Αποφυγή έντονων οσμών
•
Αποφυγή πικάντικων, γλυκών, λιπαρών τροφίμων
•
Τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου ή κρύα
•
Προτίμηση σε ξηρές, αμυλούχες και αλατισμένες τροφές (π.χ. κράκερς)
•
Περιορισμός καφεΐνης
•
Ξέπλυμα στόματος με διάλυμα σόδας
•
Αποφεύγουμε να ξαπλώσουμε για 1 ώρα μετά το γεύμα
Ανορεξία & Απώλεια Βάρους •
Μικρά και συχνά γεύματα (ακόμη και μικρές μπουκιές κατά τη διάρκεια της ημέρας)
•
Κατανάλωση τροφής τις ώρες της ημέρας, που υπάρχει καλή διάθεση (συνήθως τις πρωινές ώρες η όρεξη είναι αυξημένη)
•
Καλή παρέα, ευπαρουσίαστο πιάτο, χαλαρή ατμόσφαιρα γευμάτων
•
Πρόσληψη τροφών ή/και ροφημάτων με υψηλό βαθμό ενέργειας και πρωτεϊνών π.χ milkshakes, smoothies, ενεργειακά ποτά αθλητών, προσθήκη γάλακτος, τυριού, φρέσκιας κρέμας ή/και συμπληρωμάτων διατροφής
Λευκοπενία •
Καλή υγιεινή
•
Προσοχή στο χειρισμό των τροφίμων για να αποφευχθούν επιμολύνσεις
•
Αποφυγή ωμών ή μη μαγειρεμένων καλά τροφίμων
Διάρροια • • •
•
• • •
Μικρά συχνά γεύματα Αύξηση της πρόσληψης υγρών για αποφυγή αφυδάτωσης Δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες (ιδιαίτερα αποφυγή αδιάλυτων φυτικών ινών) Αποφυγή πικάντικων, λιπαρών, τηγανητών τροφίμων, απλών υδ/κων (ζάχαρη), καφεΐνης και αλκοόλ Περιορισμός λίπους Πρόσληψη τροφών πλούσιων σε κάλιο και νάτριο Αποφυγή λακτόζης
Δυσκοιλιότητα
• • • •
Άφθονα υγρά (8-10 ποτήρια/ημέρα) Ζεστό ρόφημα το πρωί Δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες Αύξηση φυσικής δραστηριότητας (όσο είναι εφικτή)
Τυμπανισμός
• • • •
Αργή μάσηση και πόση Δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες Περιορισμός λίπους Ίσως και περιορισμός λακτόζης
11
Διατροφική Υποστήριξη κατά τη χημείοθεραπεία και ακτινοθεραπεία
Προβλήματα Μάσησης & Κατάποσης • • • • • • • • • •
Μικρά συχνά γεύματα Αργή μάσηση και πόση Αποφυγή σκληρών και όξινων τροφών Πολτώδης ή μαλακή δίαιτα Αύξηση θερμιδικού και πρωτεϊνικού περιεχομένου γευμάτων Αποφυγή πικάντικων Τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου ή κρύα Άφθονα υγρά Πόση υγρών με καλαμάκι Αποφυγή καφεΐνης και αλκοόλ
Ξηροστομία • • • • • • •
Πολτώδης ή μαλακή δίαιτα Χρήση σαλτσών και ζωμών Κατανάλωση όξινων τροφών (π.χ. σταγόνες λεμονιού) για έκκριση σιέλου Άφθονα υγρά Πόση υγρών με καλαμάκι Ξέπλυμα στόματος με διάλυμα σόδας Όχι αλκοόλ-καφεΐνη
Διαταραχές Γεύσης & Όσφρησης • • • • • •
Ποικιλία γευμάτων Χορήγηση αγαπημένων τροφών Χρήση πλαστικού (και όχι μεταλλικού) κουταλομαχαιροπήρουνου Τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου ή κρύα Ξέπλυμα στόματος με δ/μα σόδας Προσθήκη σταγόνων λεμονιού και μέντας, ξυδιού ή αλατιού
Επίδραση της ακτινοθεραπείας (ΑΚΘ) στη διατροφή του ογκολογικού ασθενούς
Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ιοντίζουσα ακτινοβολία για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Όμως, και τα υγιή, που βρίσκονται κοντά στην περιοχή, που εφαρμόζεται η θεραπεία, επηρεάζονται από την ακτινοβολία. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση παρενεργειών, που εξαρτώνται από την περιοχή που ακτινοβολείται, από τη δόση της ακτινοβολίας και τη συνολική διάρκεια της θεραπείας, καθώς και την παράλληλη εφαρμογή άλλων θεραπειών.
Οι περισσότερες παρενέργειες είναι οξείες και ξεκινούν τη 2η με 3η εβδομάδα της θεραπείας και ελαττώνονται 2-3 εβδομάδες μετά το τέλος της. Ορισμένες, όμως, μπορεί να γίνουν χρόνιες (π.χ. μετακτινική εντερίτιδα). Η ακτινοθεραπεία σε οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού συστήματος προκαλεί παρενέργειες σχετικές με τη διατροφή. Χαρακτηριστικές είναι οι ακόλουθες:
• •
Ακτινοθεραπεία στην περιοχή κεφαλής-τραχήλου προκαλεί ανορεξία, αλλαγές στη γεύση, ξηροστομία, φλεγμονή στο στόμα και τα ούλα, προβλήματα κατάποσης, μολύνσεις. Ακτινοθεραπεία στην περιοχή του θώρακα μπορεί να προκαλέσει μόλυνση ή φλεγμονή στον οισοφάγο, αίσθημα καύσους, προβλήματα κατάποσης, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, ναυτία ή εμετό.
•
Ακτινοθεραπεία στην περιοχή της κοιλιάς ή της πυέλου προκαλεί συχνά αλλαγές στις κενώσεις (διάρροια, δυσκοιλιότητα, τυμπανισμός), ναυτία και εμετό, φλεγμονή στο έντερο και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών.
12
Διατροφική Υποστήριξη κατά τη χημείοθεραπεία και ακτινοθεραπεία
Η διαιτητική θεραπεία πρέπει να παρέχει στον ασθενή επαρκή πρόσληψη σε πρωτεΐνες και ενέργεια, έτσι ώστε να μπορέσει να ανεχτεί την ακτινοθεραπεία, να προλάβει την απώλεια βάρους και να διατηρήσει ένα γενικότερο καλό επίπεδο υγείας. Στόχοι της είναι: • • • • •
Η διαχείριση των συμπτωμάτων. Η κατάλληλη υφή των τροφίμων για καλύτερη ανοχή. Η αποφυγή τροφών, που θα προκαλέσουν ενόχληση για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η θεραπεία. Σε περίπτωση ΑΚΘ του ανώτερου πεπτικού: εφαρμόζεται η μαλάκη ή πολτώδης δίαιτα/μικρά-συχνά γεύματα/προσθήκη συμπληρωμάτων από το στόμα ή εντερικής διατροφής μέσω γαστροστομίας. Σε περίπτωση ΑΚΘ του κατώτερου πεπτικού: εφαρμόζεται δίαιτα χαμηλού υπολλείματος/ημίή στοιχειακή διατροφή.
Για τον ασθενή που υποβάλλεται σε ακτινοθεραπεία απαιτείται: •
Άμεση συνάντηση με τον διαιτολόγο (πριν την έναρξη της θεραπείας ή τουλάχιστον μέσα στην πρώτη εβδομάδα) για να γίνει αξιολόγηση της θρέψης του και να ενημερωθεί για τις διαταραχές, που μπορεί να προκύψουν λόγω της θεραπείας και πως αυτές μπορούν να αποφευχθούν ή να αντιμετωπιστούν.
•
Τακτική παρακολούθηση (ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ΑΚΘ του ανώτερου πεπτικού, που η πορεία του ασθενούς μπορεί να αλλάξει από μέρα σε μέρα).
Επιπρόσθετα: • • •
Για τον εξωνοσοκομειακό ασθενή, που θα χρειαστεί να ξοδέψει αρκετό χρόνο στο νοσοκομείο για το ραντεβού με τον γιατρό, τις εξετάσεις και τη θεραπεία του, θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για την κατανάλωση εύκολα προσβάσιμων τροφίμων ή συμπληρωμάτων. Μπορεί να χρειαστεί να χαλαρώσουν οι διαιτητικές συστάσεις σε ασθενείς που ακολουθούν ειδική διαιτητική αγωγή (π.χ. ΣΔ, δυσλιπιδαιμίας). Η χρήση συμπληρωμάτων από το στόμα/εντερικής/ παρεντερικής διατροφής γίνεται όπου κρίνεται αναγκαίο με βάση τη βαρύτητα των συμπτωμάτων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πλέον όλο και περισσότερες έρευνες υποδεικνύουν τη σημασία της έγκαιρης και συστηματικής διατροφικής παρακολούθησης των ογκολογικών ασθενών, που υποβάλλονται σε ακτινοβολία στις περιοχές κεφαλής-τραχήλου και του γαστρεντερικού σωλήνα από διαιτολόγο. Η βελτίωση της συνολικής διατροφικής τους κατάστασης και της ποιότητας ζωής είναι σημαντική. Ενδεικτικά παρατίθενται παρακάτω στοιχεία από την ερεύνα της EA Isenring et al.
Μέσος όρος βάρους σώματος σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία, όπου ΝΙ= διατροφική υποστήριξη & UC=συνήθης φροντίδα
EA Isenring et al. Nutrition intervention is beneficial in oncology outpatients receiving radiotherapy to the gastrointestinal or head and neck area. Br J Cancer 2004;91:447-452
Καταλήγοντας, συμπεραίνουμε ότι η έγκαιρη παροχή εξατομικευμένης διατροφικής υποστήριξης στον ογκολογικό ασθενή και η συνεχής διατροφική παρακολούθηση, καθώς και η απαραίτητη συνεργασία των επιστημόνων υγείας, θα οδηγησουν στην καλύτερη έκβαση της θεραπείας του ασθενούς και τη μείωση του χρόνου και του κόστους νοσηλείας. Και βέβαια για να επιτευχθούν όλα αυτά, απαιτείται: • • • •
επαρκής στελέχωση των Τμημάτων Διατροφής με διαιτολόγους και λοιπό υποστηρικτικό προσωπικό, εφαρμογή της πιο πρόσφατης νομοθεσίας για τα τμήματα Κλινικής Διατροφής (ν. 4052/2012, άρθρο 134), ενεργοποίηση της Ομάδας Υποστήριξης Θρέψης, επάρκεια των προϋπολογισμών των νοσοκομείων
• •
αναφορικά με τη σίτιση των ασθενών και την παροχή των συμπληρώματων διατροφής ή διαλύματων εντερικής διατροφής, η συνταγογράφηση των απαραίτητων, είτε συμπληρωμάτων, είτε διαλυμάτων εντερικής διατροφής, με συνυπογραφή του θεράποντα γιατρού, που πιστοποιεί τη διάγνωση του ασθενούς και του κλινικού διαιτολόγου ο οποίος κάνει τη διατροφική αξιολόγηση του ασθενούς και φυσικά δωρεάν κάλυψη του ογκολογικού ασθενούς, που χρήζει παροχής ειδικής διαιτητικής αγωγής.
13
Ελληνική-Μεσογειακή Διατροφή Ιδανική και για Αδυνάτισμα
της Έλενα Παραβάντη, RDN elena@olivetomato.com
www.olivetomato.com
H παραδοσιακή Ελληνική διατροφή αποτέλεσε το μέτρο
Στην αναφορά τους και την περιγραφή της πυραμίδας οι
σύγκρισης για όλες τις άλλες δίαιτες. Ίσως δεν χρειάζεται
ερευνητές αναφέρουν και ορίζουν το τι θεωρείται μεσογειακή
υπενθύμιση, αλλά θεωρείται η καλύτερη διατροφή-δίαιτα όλων
διατροφή (Mediterranean Diet), όπου σημειώνουν ότι η
των εποχών, και το καλύτερο; Μεγαλώσαμε με αυτή. Τη ξέρουμε
πυραμίδα αυτή βασίστηκε στις διατροφικές συνήθειες, που
καλά. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν την ακολουθούμε πια.
παρατηρήθηκαν στην Κρήτη, την υπόλοιπη Ελλάδα και τη
Όχι μόνο δεν την ακολουθούμε, αλλά έχουμε αποκτήσει τις
Νότια Ιταλία την δεκαετία του 60. Με λίγα λόγια αυτή η γνωστή
κακές διατροφικές συνήθειες των Βόρειων Ευρωπαίων και των
και διάσημη διατροφή είναι στην ουσία η διατροφή των
Αμερικανών (κορεσμένα λίπη, λιγότερα φρούτα και λαχανικά,
παππούδων και γιαγιάδων μας, των γονιών μας ή ακόμα και
περισσότερο κρέας) και αυτοί έχουν αρχίσει να υιοθετούν τις
δικιά μας αν προλάβαμε εκείνη την εποχή.
δικές μας «καλές» συνήθειες. Το αποτέλεσμα; Είμαστε πλέον μία από τις πιο παχύσαρκες χώρες στην Ευρώπη. Το 75% των
Φυσικά μιλάμε για διατροφή, που παρατηρήθηκε όχι σε μεγάλες
Ελλήνων είναι υπέρβαροι (ΔΜΣ πάνω από 25) η παχύσαρκοι
πόλεις, δηλαδή δεν αναφερόμαστε στη γνωστή «αστική
(ΔΜΣ πάνω από 30).
κουζίνα», που περιλάμβανε κρέας, βούτυρα και γλυκά κάθε μέρα, αλλά στην διατροφή που παρατηρήθηκε στην περιφέρεια
Μία αναφορά από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των
και τα χωριά με πολλά λαχανικά, λαδερά, όσπρια, μικρά ψάρια
Ηνωμένων Εθνών, αναφέρει ότι ενώ η Μεσογειακή Διατροφή
όπως σαρδέλα και γαύρο και φυσικά κρασί.
έχει οπαδούς σε όλο τον κόσμο, στη γενέτειρα της έχει ξεχαστεί. Σύμφωνα με την αναφορά τα τελευταία 40 χρόνια η
Το 1961 οι Έλληνες είχαν την υψηλότερη προσδοκώμενη
κατανάλωση θερμίδων στις χώρες της Μεσογείου έχει αυξηθεί
διάρκεια ζωής στον κόσμο σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας
κατά 30%. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι αυξημένες θερμίδες
Οργάνωσης Υγείας. Σήμερα οι Έλληνες ζούνε λιγότερο και
προέρχονται κυρίως από μεγαλύτερη κατανάλωση λίπους και
παρουσιάζουν αύξηση εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, καρκίνου,
κρέατος.
διαβήτη και παχυσαρκίας.
Η πρώτη έρευνα Μεσογειακής διατροφής έγινε το 1948 στη
Η αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες ήταν αναμενόμενη
Κρήτη από το Ίδρυμα Rockefeller. Το ελληνικό κράτος κάλεσε
και οφείλεται στην βελτίωση της οικονομικής μας κατάστασης,
αυτό το αμερικάνικο ίδρυμα να κάνει έρευνα για τις συνθήκες
στη εμφάνιση των σούπερ μάρκετ, στο γεγονός ότι οι γυναίκες
ζωής στην Κρήτη οι οποίες δεν ήταν τόσο καλές εκείνη την
μαγειρεύουν λιγότερο και στο ότι τρώμε έξω πιο συχνά και
εποχή. H διατροφή των Κρητικών περιλάμβανε κυρίως
ειδικά γρήγορο φαγητό. Με λίγα λόγια τρώμε περισσότερο
λαχανικά, πολλά χόρτα, πολύ λάδι και αρκετό κρασί με ελάχιστο
κρέας και τυριά, πολλά έτοιμα φαγητά, και λιγότερα φρούτα
κρέας. Προς έκπληξη όλων (Αμερικανών επιστημόνων αλλά
και λαχανικά. Επιπλέον επικρατεί διατροφική σύγχυση μιας και
και Κρητικών) η διατροφή τους κρίθηκε επαρκής σε σχέση με
λαμβάνουμε μπερδεμένα μηνύματα σε ότι αφορά τη διατροφή
τα αμερικάνικα διατροφικά κριτήρια. Λίγο αργότερα έχουμε
από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τη βιομηχανία τροφίμων και
την γνωστή έρευνα των επτά χωρών όπου ο Αμερικανός
από αυτό-αποκαλούμενους ειδικούς.
φυσιολόγος Ancel Keys μαζί με την ομάδα των ερευνητών του μελέτησαν τις διατροφικές συνήθειες αντρών από επτά χώρες
Πέρα όμως από την προστασία, που προσφέρει η διατροφή
και την συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Τα
αυτή από χρόνιες παθήσεις, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και για
στοιχεία έδειξαν ότι η Κρήτη είχε τα χαμηλότερα περιστατικά
άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος.
καρδιαγγειακών παθήσεων. Μάλιστα ο Δρ. Keys σε συνέντευξη του αργότερα ανέφερε ότι στην Κρήτη η ασθένεια αυτή ήταν
Η συνηθισμένη δίαιτα, που πολλοί ακολουθούν όταν θέλουν
στην ουσία ανύπαρκτη.
να χάσουν βάρος είναι το καθιερωμένο πια γεύμα, που αποτελείται από ψητό κρέας και σαλάτα. Θα μπορούσαμε να
Το 1993 παρουσιάζεται για πρώτη φορά η πυραμίδα
την χαρακτηρίσουμε ως μια ιδιαίτερα μονότονη δίαιτα, που
μεσογειακής διατροφής από το μη-κερδοσκοπικό ίδρυμα Old-
στερείται πολλών θρεπτικών αλλά και γευστικών συστατικών.
ways που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με ερευνητές από την
Το αποτέλεσμα είναι να χάνει κανείς προσωρινά σχετικά
Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
γρήγορα κάποια κιλά μιας και η δίαιτα αυτή είναι κυρίως
14
Ελληνική-Μεσογειακή Διατροφή Ιδανική και για Αδυνάτισμα
πρωτεϊνική αλλά είναι μία δίαιτα χωρίς ισορροπία και δύσκολη να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μπορεί όμως η δική μας παραδοσιακή διατροφή να είναι αποτελεσματική για απώλεια βάρους; Πολλοί πιστεύουν ότι με όλο το λάδι, που υπάρχει σε αυτό το διατροφικό πλάνο, όχι μόνο δε θα χάσουν βάρος αλλά μπορεί να πάρουν και επιπλέον κιλά. Φυσικά γνωρίζουμε πια ότι οι δίαιτες με λίγα λιπαρά δεν υπήρξαν αποτελεσματικές σε ότι αφορά την απώλεια βαρους. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine έδειξε ότι η Μεσογειακή διατροφή ήταν πιο αποτελεσματική από μια δίαιτα με χαμηλά λιπαρά σε ότι αφορά την απώλεια βάρους. Άλλη πιο πρόσφατη έρευνα Αμερικανών ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα σύγκρινε τη Μεσογειακή διατροφή με τις επίσημες διατροφικές συστάσεις των Η.Π.Α. και έδειξε ότι η απώλεια βάρους ήταν ίδια και με τις δύο δίαιτες. Τι σημαίνει αυτό; Φαίνεται ότι η Μεσογειακή διατροφή τελικά είναι το ίδιο αποτελεσματική με άλλες δίαιτες για απώλεια βάρους. Επιπλέον η Μεσογειακή διατροφή, σε αντίθεση με τις άλλες δίαιτες, είναι η πιο ερευνημένη δίαιτα και έχει εκατοντάδες έρευνες να την υποστηρίζουν ως μία διατροφή, που προστατεύει από πολλές παθήσεις με νέες έρευνες να παρουσιάζονται συνέχεια. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι η Μεσογειακή διατροφή είναι μία νόστιμη διατροφή που εύκολα μπορεί να ακολουθήσει κανείς ειδικά στη χώρα μας, άρα είναι μία δίαιτα που μπορεί στην ουσία να ακολουθησει κανείς για πάντα. Το συμπέρασμα είναι οτι μπορεί κανείς να χάσει βάρος ακολουθώντας την παραδοσιακή ελληνική διατροφή.
Απώλεια Βάρους με Ελληνική Διατροφή Τρώμε λιγότερο κρέας και περισσότερα όσπρια. Τα όσπρια συνδυάζουν φυτικές ίνες και πρωτεΐνη, δύο στοιχεία που βοηθούν στον κορεσμό Αποφεύγουμε επεξεργασμένα προϊόντα όπως έτοιμα δημητριακά, μπάρες δημητριακών, κράκερ, μπισκότα. Παραγονται κυρίως από επεξεργασμένο αλεύρι, που επηρεάζει αρνητικά τα επίπεδα σακχάρου και δεν χορταίνει Περιλαμβάνουμε ένα-δυο πιάτα λαχανικά την ημέρα στη μορφή λαδερών, σαλάτας ή χόρτα. Χρησιμοποιούμε κυρίως ελαιόλαδο και όχι άλλα λίπη Προτιμούμε φρούτα και όχι χυμούς, είναι συμπυκνωμένη πηγή θερμίδων και δεν περιέχουν όλες τις ίνες του φρούτου. Προσπαθούμε να καταναλώνουμε ολικής αλέσεως ψωμί ή κριθαρένια παξιμάδια Προτιμούμε σκέτο γιαούρτι στο οποίο μπορούμε να προσθέσουμε μέλι ή ξηρούς καρπούς. Πρέπει να υπάρχει σωματική άσκηση, αλλά και γενικά ένας τρόπος ζωής που δίνει προτεραιότητα στη κίνηση.
Πηγές • Food and Agriculture Organization of the United Nations: Med people shun Med Diet-Overweight rising in region • Keys A. Coronary heart disease in seven countries. 1970. Nutrition. 1997;13(3):250-252. • Shai I. et al. Weight loss with a low-carbohydrate, Mediterranean, or low-fat diet. N Engl J Med. 2008 Jul 17;359(3):229-41. doi: 10.1056/NEJMoa0708681. • Stendell-Hollis NR1, Thompson PA, West JL, Wertheim BC, Thomson CA. A comparison of Mediterranean-style and MyPyramid diets on weight loss and inflammatory bio markers in postpartum breastfeeding women. J Womens Health (Larchmt). 2013 Jan;22(1):48-57. • Willett WC, Sacks F, Trichopoulou A, Drescher G, Ferro-Luzzi A, Helsing E, Trichopoulos D. Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. Am J Clin Nutr. 1995 Jun;61(6 Suppl):1402S-1406S.
15
Προβληθείτε στις σελίδες μας προβληθείτε στις σελίδες μας
Προβληθείτε στο επίσημο online τριμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος.
Το αναγνωστικό μας κοινό είναι: Το σύνολο των Επαγγελματιών Διαιτολόγων-Διατροφολόγων στην Ελλάδα, οι πελάτες/ασθενείς αυτών αλλά και τα συνδεδεμένα με αυτούς άτομα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Οι απόψεις, που δημοσιεύονται, αποτελούν αποκλειστικά απόψεις του συγγραφέα και δεν αποτελούν άποψη της ΕΔΔΕ ή του ΔΣ της. Κείμενα, που φέρουν την υπογραφή «ΔΣ της ΕΔΔΕ» ή «ΓΣ της ΕΔΔΕ», αποτελούν αποφάσεις ή ανακοινώσεις των συγκεκριμένων
Καταναλωτές Άλλοι επαγγελματίες υγείας (πχ. ιατροί, ψυχολόγοι κτλ) αλλά και επαγγελματίες με ενδιαφέρον για την επιστήμη της διατροφής (επαγγελματίες εστίασης, γυμναστές)
συλλογικών οργάνων της ΕΔΔΕ. Απαγορεύεται η οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αντιγραφή ή προβολή άρθρων σε άλλο έντυπο χωρίς την αναφορά του συγγραφέα με τα πλήρη στοιχεία του, χωρίς την αναφορά της
Επικοινωνήστε μαζί μας για περισσότερες πληροφορίες Άλεξ Πέππα, Εκπρόσωπος ΔΣ ΕΔΔΕ 6980200527 , advertisement@ed-de.gr
αρχικής πηγής δημοσίευσης με την τοποθέτηση ηλεκτρονικού συνδέσμου, που να οδηγεί σε αυτή
Κωνσταντίνα Μπακλώρη, Εκπρόσωπος Συντακτικής Ομάδας 6936449223, journal@ed-de.gr
16
Ανοιχτή πρόσκληση προς τους συνάδελφους διαιτολόγους
Ζητάμε αρθρογράφους! Η ομάδα διεύθυνσης σύνταξης καλεί όλους τους συναδέλφους πτυχιούχους διαιτολόγους να συμμετάσχουν σε αυτό το νέο σημαντικό βήμα της ΕΔΔΕ. Βοηθείστε κι εσείς την φωνή του κλαδου μας να ακουστεί στο ευρύτερο κοινό, προσφερόμενοι να αρθρογραφήσετε για το περιοδικό της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος. Αν πιστεύετε ότι το άρθρο σας είναι αντάξιο να αντιπροσωπεύσει την κοινή γνώμη των επιστημόνων διαιτολόγων στην Ελλάδα ανυπομονούμε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο παρακάτω email :
editor@ed-de.gr Το επόμενο τεύχος του περιοδικού μας θα είναι αφιερωμένο στη παιδική διατροφή
17
18