Dorpskarakterschets
Schriek
- PTArchitecten . p1 -
COLOFON Dit onderzoek werd uitgevoerd door : PTArchitecten BVBA Zwart Paardstraat 15 - 1080 Brussel T +32 2 290 50 55 BE 890 086 549 info@ptarchitecten.be www.ptarchitecten.be Ir. Arch.- urbanist. Tine Van Herck tine@ptarchitecten.be > zaakvoerder PTA Ir. Architect Peter Casier > zaakvoerder PTA Architect Hanne Van Vlierberghe hanne@ptarchitecten.be > projectverantwoordelijke versie : 08.04.2019
INLEIDING PTArchitecten bvba, roept in samenwerking met de gemeente Heist-op-den-Berg en Innovatiesteunpunt Antwerpen een nieuwe tool in het leven om te waken over de beeldkwaliteit van kerkdorpen, die zich steeds verder ontwikkelen : een dorpskarakterschets. De
‘dorpskarakterschets’
draagt
bij
tot
het
overkoepelend project ‘veerkrachtige dorpen’. Daar waar een dorpenmonitor zich specifiek toespitst op sociaal en economische uitdagingen, focust een dorpskarakterschets zich op de beeld- & leefkwaliteit van één specifiek dorp. Het document vormt een combinatie van een gebiedsspecifieke analyse, gekoppeld aan een aantal
ontwerpconcepten en concrete acties. Zowel de ontwerpconcepten als de concrete acties richten zich tot zowel de overheid als de burgers zelf. De dorpskarakterschets heeft als ambitie op verschillende niveaus leesbaar te zijn. De dorpskarakterschets van Schriek kwam tot stand door een combinatie van een creatief- en een participatief proces. Beide hebben elkaar versterkt. De Gemeente Heist-op-de-Berg dankt alvast de 0 50 55 . BE 89
08
se
22 90
6
54
.
us
9
p ta r
rd st ra at 1 5 . 1 0 8
o@
r 0B
inf
werksessies.
32
voor hun aanwezigheid en inspanningen tijdens de
l. +
enthousiaste groep ‘ambassadeurs van Schriek’,
t
ch
.z
p w.
wa
rt
w .w
paa
c hitecten.be ar
- PTArchitecten . p3 -
ite
cte
n.be
. P TA r c h i t e
cte
v nb
ba
- PTArchitecten . p4 -
ALGEMEEN KADER MET 5 THEMA’S Concreet wil de dorpskarakterschets ervoor zorgen
bewaren van dit open en landelijk gevoel is cruciaal.
dat een kerkdorp, een kerkdorp blijft. Dat ze hierbij veranderingen en kernversterkingen kan opnemen,
3. Aan de voet van de kerk
zonder daarbij haar identiteit te verliezen. Het is
Vroeger was de kerk de plek bij uitstek waar het
niet de bedoeling toekomstige ontwikkelingen aan
dorp samenkwam. Het bouwwerk op zich kreeg
banden te leggen, maar net de ambitie om een kader
enorm veel aandacht en werd met de grootste
te scheppen waarbinnen deze optimaal kunnen
precisie uitgevoerd. Ook het omliggende kerkplein
plaatsvinden. Hoe kan het dorp zijn rol vervullen in
was de ontmoetingsplaats van het dorp. Door een
de maatschappelijke vraagstukken van vandaag? Hoe
mentaliteitsverandering van de 21e eeuw wordt de
kan kernversterking worden ingezet om de identiteit
kerk echter meer en meer overbodig. Steeds meer
van het kerkdorp te versterken?
mensen geloven niet, en slaan hun wekelijks bezoekje aan de kerk over. Helaas zien we maar al te vaak
Er werden 5 algemene thema’s gedefinieerd, die
dat het kerkplein niet meer wordt dan een grote
van toepassing zijn op elk kerkdorp. Het thema
parking. Het ontmoeten op het kerkplein wordt een
is algemeen, maar de invulling is voor elk dorp
aandachtspunt van de dorpskarakterschets.
specifiek. Zo wordt eenzelfde werkwijze gehanteerd voor de dorpen Booischot, Schriek en Heist-Goor,
4. Met paard en auto-car
maar kan deze methode evengoed worden toegepast
Een dorp is vaak gegroeid rond een kerkplein, waarop
op andere kerkdorpen in Heist-op-den-Berg.
enkele hoofdwegen aantakken. Kleine aftakkingen
De dorpskarakterschets schuift de volgende 5 thema’s
leiden naar de huizen en boerderijtjes. Vandaag zijn
naar voren :
deze oorspronkelijke hoofdwegen vaak uitgegroeid tot drukke (gewest)wegen. Alle voorzieningen en
1. Ruggengraat
handel bevinden zich aan deze weg.
Elk dorp heeft een eigen karakter, bepaalde
worden opgeslorpt door parking Het dorp gaat
herkenbare plekken, een typische bouwstijl, een
gebukt onder de verkeersdruk en dreigt zich te
beeldbepalend bouwwerk, een dominante ruimtelijke
ontwikkelen op maat van de auto. Dit hoofdstuk
structuur, ... Het dorp is verankerd in zijn historische
moet erop toezien dat de kleine dorpjes zich niet
ruimtelijke structuren, welke de basis vormde voor
verliezen door koning auto.
Voetpaden
verdere ontwikkelingen. Een eerste thema tracht de identiteit van het dorp te vatten en te versterken.
5. Op maat van het veerkrachtig dorp Veerkrachtige
dorpen
willen
inzetten
op
kernversterking en verdichting. In dit hoofdstuk
2. Land-Bouw Zeer kenmerkend voor elk kerkdorp is het duidelijk landelijk karakter. Grote percelen zijn ingekleurd als landbouwgrond, paarden, koeien, geiten, ... vormen deel van de bevolking, tractoren ploegen het land. Het
wordt de schaal en maat van het toekomst dorp gedefinieerd, om zo ook een kader te scheppen voor een ambitieuze toekomst, die inspeelt op de uitdagingen waar we als maatschappij voor staan.
- PTArchitecten . p5 -
Ruggengraat
straatdorp afgeremd door water 1. Analyse - Relatief dense hoofdaders met weinig compacte uitbreiding - Water stuurt ruimtelijke planning - Pijlers van Schriek - Zelfvoorzienend met potentieel
2. Ontwerpconcepten - BR : Creatief met bouwgrond - PR : Schriekse zelfvoorziendheid opladen
3. Acties - Kritische evaluatie van de resterende bouwgrond - Opladen zelfvoorziendheid - Ontwerpwedsrtijd automaten korte keten
Land-Bouw
brave bouw, wilde natuur 1. Analyse - Verschillende schalen groen - Water maakt mensvrij
2. Ontwerpconcepten - OR : beleefbaarheid van de natuur - OR : Voorkant aan het landschap
3. Acties - Link centrum-Puttebossen vrijwaren
Aan de voet van de kerk geworteld in traditie 1. Analyse - Sterk verenigingsleven - Emotionele pijlers van Schriek - Publieke ruimte als uitvalsbasis - PTArchitecten . p6 -
2. Ontwerpconcepten - OR : Strategisch opladen van de publieke ruimte - BR : Beperken extra footprint door gedeeld ruimtegebruik - PR : Pijlers van het dorp koesteren
3. Acties - Pastorijtuin en kerkplein in één beleving - Toekomst kerk - Pastorij als creatieve uitvalsbasis - Parochiecentrum ‘Den Uyl’
Met paard en auto-car auto als evidentie
1. Analyse - Auto als evidentie - Diverse sferen in publiek domein - Overvloed aan parking
2. Ontwerpconcepten - OR : Geschikte uitstraling van de wegen - OR : Educatieve trage wegen
3. Acties - Experimenteren met autoluwe initiatieven - Uitstippelen en aanleg educatieve wegen - Neem eens de fiets!
Op maat van het veerkrachtig dorp Patchwork van ontwikkeling 1. Analyse - Diverse bebouwing markeert ontwikkeling dorp - Verschil in korrel van bebouwing
2. Ontwerpconcepten - BR : Variatie door speelse bouwvolumes - BR : Variatie door materialisatie en detail
3. Acties - Stedenbouwkundige lasten inzetten bij ontwikkelingen OR = openbare ruimte
BR = bebouwde ruimte - PTArchitecten . p7 -
PR = programma
Ruggengraat
- PTArchitecten . p8 -
straatdorp afgeremd door water - PTArchitecten . p9 -
1
Analyse
structuur en logica waaruit het dorp is ontstaan
RELATIEF DENSE HOOFDADERS MET WEINIG COMPACTE UITBREIDING
Schriek is een klein kerkdorp in het zuiden van de
gemeente
Heist-op-den-berg.
Hoewel
velden en bossen terug te vinden.
het
CENTRALITEIT BEWAARD
deel vormt van de gemeente, heerst er een sterk
onafhankelijkheidsgevoel. ‘Wij zijn van Schriek’. De kerk van het gehucht Grootlo staat ook op het grondgebied van Schriek. Met hen is er wel een sterke band. Schriek telt een 5000-tal inwoners, en is vooral bekend om haar sterk verenigingsleven.
Deze primaire structuur is nog sterk voelbaar. De Leo Kempenaersstraat en de Leuvensebaan en hun verlengde zijn de ruggengraat van het dorp. De kerk en vooral het kerkplein vormen nog steeds het hart van het dorp. Door het sterk verenigingsleven is het
ROND DE KERK
kerkplein een sociale ontmoetingsplaats.
Ook de
voorzieningen en handelszaken zijn geconcentreerd Schriek is ontstaan als een straatdorp of lint met in
in de twee hoofdwegen.
het midden de kerk. Rondom waren voornamelijk
bron : geopunt . ferrariskaart 1771-1778 - PTArchitecten . p12 -
LEO KEMPENAERSSTRAAT
KERK
LEUVENSEBAAN
- PTArchitecten . p13 -
TITEL
- PTArchitecten . p14 -
- PTArchitecten . p15 -
VERKAVELINGEN HECHTEN ZICH AAN DE HOOFDWEGEN
uitbreiding van het dorp te kaderen. Als één van de belangrijkste stappen hierin, werd in februari 2018 het RUP meergezinswoningen goedgekeurd. Het RUP
De ontwikkelingen startten rond de kerk, en
bakent zones af waar wonen onder de vorm van
verspreidden zich via de hoofdwegen. In de loop der
meergezinsbouw is toegelaten. Het RUP spreekt zich
jaren groeide Schriek en maakten de velden plaats
enkel uit over de zones die als woongebied aangeduid
voor nieuwe woonwijken.
zijn op het Gewestplan, met uitzondering van de delen die gelegen zijn binnen een BPA of RUP.
Hoofdwegen breidden zich uit en lintbebouwing nam toe. De ruimte tussen de Leuvensebaan en de
Concreet zijn meergezinswoningen welkom in het
Hoogstraat werd in de jaren ‘60 al opgevuld met
eerste deel van de Hoogstraat en rondom de kerk.
een woonwijk, maar ontwikkelt zich momenteel nog
Het doel is meergezinswoningen te concentreren in
verder. Andere woonwijken werden ingeplugd langs
het kerngedeelte van het dorp.
_ ^
de hoofdwegen. De verkavelingen hangen los van het eigenlijke dorpsweefsel.
_ ^ _ ^
De recente woonwijken werden ontwikkeld volgens een
klassiek verkavelingsprincipe. Grote percelen,
met alleenstaande woningen, genieten van een voor, zij- en achtertuin. De voortuin biedt plaats aan een parkeerplaats, de zij-tuin vormt de verbinding tussen voor en achtertuin, en heeft vaak extra parkeermogelijkheden. Een grote tuin kan verder worden ingericht met terras, een kleine vijver, zwembad, ... De
Het RUP heeft vooral als doel te voorkomen dat ééngezinswoningen worden afgebroken om plaats te maken voor appartementsgebouwen buiten de dorpskern. Door het RUP wordt vooral ingezet op
verdichting in het centrum. Het is goed dat meergezinswoningen enkel in de kern nabij voorzieningen (winkels, scholen, apotheker, ...) worden toegelaten maar het aanbod aan duurzame ontsluitingsmogelijkheden is wel problematisch en moet in overweging worden genomen bij verdere
structuur
van
Schriek
is
vandaag
een
verkavelingslandschap met relatief lage densiteit, rondom de meer compacte en kleinschalig getypeerde Dorpsstraat.
ontwikkelingen. Vanuit dat oogpunt is het niet enkel belangrijk de ontwikkeling van meergezinswoningen te beperken,
m
d
maar is het verder verkavelen van het landschap niet M oe
rb ee
aangewezen zonder een verbetering van het openbaar
Hulshout
vervoer. Het is echter weinig waarschijnlijk dat deze
tsb
ee
m
d
RUP MEERGEZINSWONINGEN
Klu
verbetering er snel zal komen. Schriek blijft zich verder ontwikkelen. Momenteel
De Vreze
ra st
at
is een volledige nieuwe woonwijk met een 40-tal om Kr
ho
ut
woningen in aanbouw ten zuiden van de Ommeweg. In de bestaande verkavelingen zelf is ook nog relatief p Ko
pe
Mandpa
at tra ns
llen
ve
ld
veel ontwikkelbare grond terug te vinden. Ho og
en Hog beem
Heistseweg
De gemeente stippelde een beleid uit om de ide
d
ke
- PTArchitecten . p16 -
weg
ak e n
de
e
en
Ter L
e
Ijzeren
Zwerfheide
Win terh e
eid
Iers eH eid
eide
Heiv eld
Kra aih
La v
uwh
ide
Sne e
en
de
lhe
Blok straat
Str uik he
ts ew eg
at
He is
eg nw
ters l ei Pac h
Sc hri ek
at
traa
t
_ _^ ^ _ ^ ^ _
str a
Leo
Ke
mp
ena e
rss
Dre ef
p Jes
Gr o te
eg ersw
at
Ke
t
eg etw
rkw eg
in Kle
og Ho
ra st
rvo
Puttestra a
Schriek
o Go
eK g we erk
Omm eweg
Patrijsweg Snipweg
e Kazern
straat
baan Leuvense
traat
basiskaart
Narcisstraat
s Tulpen
straat rmylen Dr.J.Ve
contour van het RUP gemeentegrens percelen gebouwen !
!
hoogspanningsleidingen
legende
_ ^
ge Rog
veld
enst
r aat
cultuurhistorisch waardevol gebouw
_ ^
cultuurhistorisch waardevol gebouw met voorwaarde
r Lauw
art. 1 (overdruk) verbod op meergezinswoningen
RUP meergezinswoningen Š OMGEVING
- PTArchitecten . p17 -
ijkstra
at
WATER STUURT RUIMTELIJKE PLANNING
De vorming en uitbreiding van het dorp werd sterk
ontwikkelingsmogelijkheden hier beperkt door de
beĂŻnvloed door de watergevoeligheid van het gebied.
watergevoeligheid van het gebied.
In het gewestplan zijn nog 2 zones bestempeld als
GRADATIE VAN ONTWIKKELING
woonuitbreidingsgebied. Eentje hecht zich aan de Leo Kempenaersstraat(1). De andere plugt zich in op
De gemeente Heist-op-den-Berg is zich bewust
de Leuvensebaan(2). Zowel de zones bestempeld
van
als woongebied, als de woonuitbreidingsgebieden
woonuitbreidingsgebieden
bevatten nog relatief veel ontwikkelbare grond.
de
waterproblematiek,
en
opnieuw
heeft
haar
geĂŤvalueerd.
Voor elk gebied werd een bepaald standpunt ingenomen, dat nog verder genuanceerd zal worden.
Los van de vraag of het wenselijk is de open ruimte
verder
aan
te
snijden,
worden
de
De open ruimte ten noorden van de Grasheideweg
(1)
(2)
woongebieden
woonuitbreidingsgebieden
woongebieden met landelijk karakter
- PTArchitecten . p18 -
Gewestplan
bron : geopunt
HEIST-OP-DEN-BERG - De buurtbewoners van de nieuwe verkaveling nabij de Tulpenstraat in Schriek hebben een petitie getekend tegen de nieuwe verkaveling. Ze vrezen wateroverlast doordat de verkaveling te hoog zou worden aangelegd. bron : Het Nieuwsblad , 7 januari 2016
bij voorbeeld zal gevrijwaard worden als open ruimte.
om niet te kiezen voor een woonontwikkeling, maar eerder een invulling als open ruimte of recreatie,
De gemeente denkt eveneens na over het open perceel
eventueel nog met uitbreidingsmogelijkheden. De
naast het kerkplein. Dit bevindt zich in de zone
optie om het terrein in te vullen met openlucht
‘woongebied’ en staat onder druk om ontwikkeld
sportterreinen wordt onderzocht.
te worden. Vanwege de strategische locatie lijkt het een goede plek om in te breiden, anderzijds is het
Voor andere zones zoals het KMO-gebied ten
open veld een gevestigde waarde in het dorp en is
zuiden van de Puttebossen pleit de gemeente deze
de wateroverlast een belangrijke parameter. De optie
te vrijwaren van bebouwing omwille van zijn effectief
om het slechts gedeeltelijk te laten ontwikkelen en
natte karakter.
gedeeltelijk te vrijwaren ligt op tafel. Het
woonuitbreidingsgebied
tussen
de
Roggeveldelaan, Leuvensebaan en de Tuindijk kent een ander verhaal. Deze zone is eveneens zeer gevoelig voor overstroming en is momenteel enkel bebouwd aan de randen. De gemeente overweegt - PTArchitecten . p19 -
Figuur : recent overstroomde gebieden - PTArchitecten . p20 -
Antwerpen dibe_geheel_heist
5. woonwijken en tijdsperiode Mixed In opbouw recent Jaren 80 Jaren 60
4. Verenigingen Spontane ontmoeitng Verenigingen
3. Groene aders Doorzichten Landbouwpercelen
2. pijlers van Schriek emotioneel erfgoed Antwepen dibe_relict_heist
1. Recent overstroomde gebieden Legende :
N
recent overstroomde gebieden (2017)
Prog
0. Basiskaart
schaal 1:7500 50
- PTArchitecten . p21 -
100
150
200m
PIJLERS VAN SCHRIEK
VASTGESTELDE PIJLERS
steeds het bruisend hart van Schriek.
19E EEUW HOUDT STAND
Langs de hoofdwegen van Schriek, de Leo Kempenaerstraat vinden we nog oorspronkelijke bebouwing terug. Enkele charmante rode bakstenen panden drukken hun stempel en illustreren het
In de Leo Kempenaersstraat vinden we nog een aantal oude gebouwen terug. Allen dateren van eind
verleden.
19e eeuw. Ze worden gekenmerkt door hun rode
De Parochiekerk Sint-Jan-Baptist is vastgelegd als
zijn een knipoog naar het verleden tussen de overige
bakstenen architectuur met een rijke detaillering. Ze
bouwkundig erfgoed en wordt vandaag de dag gerenoveerd. De kerk vormt een belangrijke pijler van het dorp. Enerzijds gaf ze het dorp bestaansreden anderzijds is het aangrenzende kerkplein vandaag de dag nog
recentere bebouwing. De voormalige brouwerij De Veuster is ĂŠĂŠn van de overgebleven panden uit de 19e eeuw. De brouwerij werd rond 1916 omgevormd tot woningen en is tot
bron : https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/3103 - PTArchitecten . p22 -
bron : https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/3128
brouwerij De Veuster
op vandaag de dag relatief goed bewaard. Ook de eind 19e eeuwse burgerwoning naast de brouwerij
WATERTOREN
en iets verderop in de straat zijn vastgelegd als bouwkundig erfgoed.
charmante bakstenen huisjes
toegevoegd.
De watertoren uit de jaren 80 is eveneens vastgelegd
De prachtige villa aan de overkant van de straat
als bouwkundig erfgoed.
kreeg ook de stempel erfgoed. Deze is mooi bewaard gebleven en doet nog steeds dienst als woning.
EMOTIONELE PIJLERS
De oude dorpsherberg in de Leo Kempenaerstraat 11 is eveneens bewaard gebleven. Vandaag wordt er nog steeds een klein cafeetje uitgebaat. Ook het befaamde ‘Brouwershof’ wordt aan deze lijst
Naast het gedefinieerde erfgoed zijn er ook een aantal plaatsen die voor de bewoners van Schriek mee het dorp kenmerken. Deze komen in een volgend hoofdstuk ‘Aan de voet van de kerk’ aan bod.
- PTArchitecten . p23 -
ZELFVOORZIENEND MET POTENTIEEL
BASISVOORZIENINGEN
fietsafstand.
De voorzieningen dragen bij tot de
activatie van het publiek domein in de kern. Schriek is ontwikkeld tot wat je een zelfvoorzienend en onafhankelijk dorp, zou kunnen noemen. De
Het is belangrijk dat deze voorzieningen een plek
meeste basisvoorzieningen zijn aanwezig. Een bank,
blijven krijgen in het weefsel, zoals ook geformuleerd
een bakkerij, een slagerij, een apotheker, een school,
in het commercieel strategisch plan van Heist-op-
een supermarkt, ...
den-berg.
In de supermarkt verkoopt men de enige echte Schriekse Gin, ĂŠĂŠn van de vele trotsen van het dorp. Deze basisvoorzieningen bevinden zich hoofdzakelijk langs de hoofdwegen en zijn allemaal gelegen op
LOKALE HANDEL Naast de basisvoorzieningen heeft Schriek de troef van (beperkte) lokale handel.
- PTArchitecten . p24 -
De overgebleven
hoevewinkel Akelei
bron : https://www.akelei-schriek.be/
landbouwgrond
werpt
haar
vruchten
af
en
geëngageerde boeren brengen hun producten (kleinschalig) op de markt. Mensen verkopen seizoensgroenten, bessen, ... Het concept van ‘Hoevewinkels’ is niet onbekend in het dorp, maar zijn beperkt.
Momenteel kan
je de producten verkrijgen aan de hand van groentenpakketten, aanwezigheid van automaten of bieden hun producten aan, aan de poort van hun bedrijf. Deze initiatieven zijn momenteel nog relatief klein en onbekend bij veel van de Schriekse (en ook Heistse) inwoners. Het potentieel hiervan is echter groot.
hoevewinkel Akelei
bron : https://www.akelei-schriek.be/groentepakketten/
- PTArchitecten . p25 -
TITEL
- PTArchitecten . p26 -
hoevewinkel Akelei
bron : https://www.akelei-schriek.be/
- PTArchitecten . p27 -
2
Ontwerpconcepten Oorspronkelijke dorpsstructuur respecteren
ontwerpconcept m.b.t. bouwprojecten
CREATIEF MET BOUWGROND
Een
dorp
is
historisch
verankerd
in
zijn
oorspronkelijke ruimtelijke structuren. De huidige kern vormt de basis voor verdere ontwikkelingen. Er zijn 3 redenen om de verdichting van de dorpen niet tegen te gaan : 1. Een bijdrage leveren aan de uitdagingen van Vlaanderen om te beantwoorden aan de groeiende woningvraag
zonder
hiervoor
bijkomende
onbebouwde zones aan te snijden (betonstop). 2. De kern van het dorp te versterken waardoor het voorzieningenaanbod zal groeien hetgeen op zijn beurt een positieve invloed heeft op de woonkwaliteit en het sociaal leven in het dorp. 3. Door het verdichten van het dorp alternatieve energievoorzieningen zoals een warmtenet en duurzame mobiliteit zoals electrische deelwagens, meer ontwikkelingskansen geven. Schriek
bezit
nog
heel
wat
invulling van de percelen.
CREATIEF MET BOUWRECHTEN Het ontwerpconcept heeft als doel de verdichting te concentreren binnen de bestaande kern, en verdere uitdeinen van het dorp te beperken. Sommige beschikbare gronden zijn zeer strategisch gelegen door hun centrale positie. Andere zouden met een toekomstige verkaveling bijdragen tot een verdere lintbebouwing en versnippering van de open ruimte. Vandaag lanceert Bond Beter Leefmilieu (BBL) het idee van verhandelbare bouwrechten. Dat systeem maakt het mogelijk slecht gelegen bouwgronden in het landelijk gebied, te ruilen voor bouwmogelijkheden in de stads- of dorpskernen... ...De open ruimte in Vlaanderen verstedelijkt aan een hoog
onbebouwde
bouwgrond gelegen in woonuitbreidingsgebied. Het ontwerpconcept moedigt een verdere verkaveling van deze gebieden niet aan, maar vraagt om aandachtig om te gaan met de resterende bouwgrond. Ook de algemene principes voor kernversterking, en de aanwezige waterproblematiek in het dorp staven dit
tempo, dagelijks verdwijnt 6 ha voor nieuwe bouwwerken, vooral voor nieuwe woningbouw. Al meer dan 20 jaar trachten regeerakkoorden en allerlei beleidsplannen het tij te keren, toch verdwijnt het landelijk gebied in Vlaanderen nog steeds aan een hoog tempo. De oorzaak ligt bij de gewestplannen waarop 31% van de bouwgronden gelegen zijn in het buitengebied, in linten of verspreide bebouwing. Die versnipperde bebouwing heeft
concept.
nefaste gevolgen zoals files, luchtvervuiling, klimaatopwarming,
In eerste instantie stelt het ontwerpconcept voor
en andere nutsvoorzieningen.
overstromingen, hoge kosten voor openbaar vervoer, rioleringen
om de beschikbare bouwgrond aandachtig te herevalueren. Een tweede luik behandelt de feitelijke - PTArchitecten . p30 -
bron : https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/ruil-slecht-gelegenbouwgronden-voor-bouwrechten-steden-en-gemeenten
Het idee van verhandelbare bouwrechten biedt een alternatief voor de traditionele planbaten en -schade, door te zoeken naar compensaties. Door op één strategisch perceel hoger en dichter te bouwen dan oorspronkelijk mogelijk, kan een minder goed gelegen perceel gevrijwaard worden van bebouwing. De winsten worden dan verdeeld onder de eigenaars van de twee betrokken percelen.
Concrete richtlijn m.b.t. creatief met bouwrechten: • Ontwikkelingen concentreren in de kern en hier kwalitatieve densere ontwikkelingen toelaten. Deze kwalitatief densere ontwikkelingen steeds compenseren door elders bouwgrond om te vormen tot open ruimte. • Het principe van verhandelbare bouwrechten wordt gezien als theoretisch interessant model, en bij verdere concretisering op Gewestelijk niveau, worden de mogelijkheden ervan voor Schriek onderzocht.
© Bogdan & Van Broek , grafiek : Sarah Poot
- PTArchitecten . p31 -
CREATIEF MET INPLANTING De en
traditionele strookt
niet
verkaveling meer
met
is de
duurzaamheidsvraagstukken.
verschillende zones waar meergezinswoningen nog
gedateerd
mogelijk zijn en waar niet.
hedendaagse Alternatieve
ontwikkelingen dringen zich op.
Bij inbreidingsprojecten met meerdere woningen, wordt de toegelaten densiteit op een bepaald perceel aangehouden zoals reeds bepaald door de gemeente.
Het tweede luik van het ontwerpconcept behandelt
Afhankelijk van de context, kan een eventuele
de ruimtelijke vertaling van verdichting in de kernen.
verhoging van de dichtheid worden toegelaten.
3 parameters zijn hierbij belangrijk :
(bv. gelegen binnen de perimeter van RUP
. kwalitatieve ontwikkelingen . ratio privaat - publiek . clusteren van open en bebouwde ruimte
meergezinswoningen, alternatieve woonvormen, ... ). Het ontwerpconcept streeft ernaar om deze densiteit te organiseren op slechts de helft van het perceel.
KWALITATIEVE ONTWIKKELINGEN Het principe van verdichten en kernversterking wordt af en toe verkeerd begrepen. Vaak denkt men bij het woord verdichten aan het volbouwen van het dorp met appartementsgebouwen. Verdichten betekent echter niet in se meer bebouwing, maar handelt over het compacter organiseren en centraliseren van deze bebouwing. De
densiteit
Dit principe vraagt automatisch om de bebouwing compacter te organiseren. Indien meerdere percelen betrokken zijn, kan geopteerd worden om op het ene perceel een hogere dichtheid toe te laten, en dit te compenseren met een lagere dichtheid op het ander perceel. Idealiter neemt het ene perceel een densiteit op, welke de som is van beide percelen. Het ander perceel wordt volledig gevrijwaard van bebouwing, en ingericht als
van
percelen
is
hier
een
belangrijke parameter. Het goedgekeurde RUPmeergezinswoningen heeft invloed op deze mogelijke densiteit. De afgebakende perimeter definieert
gemeenschappelijk groen. Bij verdere concretisering van het idee van de ‘verhandelbare bouwrechten’, kan dit principe verder juridisch gekaderd worden.
Concrete richtlijn m.b.t. kwalitatieve ontwikkeling van bouwgronden: • De toegelaten densiteit van een perceel wordt aangehouden zoals deze nu is toegelaten door de gemeente. Afhankelijk van de context, kan een extra verhoging van de densiteit aanvaard worden. • Er wordt gestreefd om de bepaalde densiteit slechts de helft van het perceel te laten innemen. Dit principe vraagt automatisch om de bebouwing compacter te organiseren. • Indien meerdere percelen betrokken zijn, kan geopteerd worden om op het ene perceel een hogere dichtheid toe te laten, en dit te compenseren met een lagere dichtheid op het ander perceel. • Bij verder concretisering van het idee van ‘verhandelbare bouwrechten’, wordt dit principe in overweging genomen bij kwalitatief densere ontwikkeling. Hierbij blijft de aandacht gevestigd op ruimtelijke principes en kwaliteit, en gebeurt de compensatie in verhouding tot verdichting. - PTArchitecten . p32 -
VOORBEELD PRINCIPE ONTWIKKELEN 1 PERCEEL
30 woningen/ha + evt. bonus
15 woningen/ha
IDEALITER VOORBEELD PRINCIPE ONTWIKKELEN MET MEERDERE PERCELEN
30 woningen/ha + evt. bonus
perceel 1 15 woningen/ha
perceel 2 15 woningen/ha
0 woningen/ha
- PTArchitecten . p33 -
bron : Witboek, Beleidsplan Ruimte Vlaanderen
RATIO PRIVAAT-PUBLIEK
verdere bebouwing. Het ontwerpconcept stelt voor om, afhankelijk van de
Deze vraag naar het compacter organiseren van bebouwing bij kwalitatief densere ontwikkelingen beïnvloedt de ratio van private en publieke delen. De royale voor-, zij- en achtertuin van een klassieke invulling kan plaats maken voor een kleiner groen
context, densiteit, grootte van het perceel, een deel van het perceel in te zetten als gemeenschappelijk en publiek toegankelijk groen. Over het algemeen wordt gestreefd om 50% van het volledige perceel hiervoor in te zetten.
CLUSTEREN
privé-gedeelte, gekoppeld aan ruim, kwalitatief en gemeenschappelijk en publiek toegankelijk groen.
Het compacter organiseren suggereert eveneens het clusteren van bebouwde en onbebouwde
Een
kleinere
tuin
betekent
niet
dat
moet
ruimte. Traditionele verkaveling brengen enorm
Het
veel versnipperde open ruimte met zich mee. Het
gemeenschappelijk groen draagt eveneens bij tot het
clusteren van bebouwd en onbebouwd draagt bij tot
open karakter en landelijke doorzichten, maar geeft
de kwaliteit van deze open ruimte maar ook tot de
zo iets terug aan de open ruimte en vrijwaart deze van
energie-efficiëntie van de nieuwe bebouwing .
ingeboet worden op het landelijk wonen.
Concrete richtlijn m.b.t. ratio privé-gemeenschappelijk bij kwalitatief densere ontwikkelingen: • Royale voor-, zij- en achtertuinen worden vervangen door een kleinere privétuin, gekoppeld aan ruim, kwalitatief en gemeenschappelijk groen. • Er wordt gestreefd naar een aaneengesloten publiek toegankelijk groen die 50% van het volledige perceel beslaat. Concrete richtlijn m.b.t. compactheid van bebouwing bij kwalitatief densere ontwikkelingen: • Zowel de bebouwde ruimte, als de open ruimte wordt zoveel mogelijk geclusterd. • Er wordt voorkeur gegeven aan gesloten en gestapelde bebouwing. • Half open bebouwing kan enkel ter afwerking van een rij. • Enkel aaneengesloten groene oppervlaktes worden ingerekend als publiek toegankelijk groen. - PTArchitecten . p34 -
denkoefening
denkoefening
blok tussen Kazernestraat en dr. J Vermeylenstraat.
blok tussen Kazernestraat en dr. J Vermeylenstraat.
Bestaande situatie
Zelfde densiteit, anders gepuzzeld kleinere privĂŠ tuinen met aaneengeschakeld publiek groen
Denkoefening werksessie 2 - PTArchitecten . p35 -
ontwerpconcept m.b.t. programma
SCHRIEKSE ZELFVOORZIENDHEID OPLADEN
Het dorp Schriek is zelfvoorzienend. De meeste
klusjes aangeboden worden. Deze vragen kwamen
basisvoozieningen als bakkers, aptoheek, scholen,
voort uit de gevoerde werksessies, maar kunnen nog
slagerijen, ... zijn aanwezig. Deze voorzieningen
verder geconcretiseerd worden.
worden nog aangesterkt door de (nog te onbekende) lokale producenten.
Het principe is vergelijkbaar met het idee van een ‘dorpspunt’, een verzamelplaats van kleine
Het ontwerpconcept wil deze reeds uitgebouwde
basisdiensten en -voorzieningen, maar in plaats
zelfvoorziendheid aansterken en ondersteunen.
van het oprichten van een nieuw ‘punt’ worden de
Concreet wil men de bestaande handelaars inzetten
basisdiensten verspreid onder de handelaars actief in
om extra diensten aan te reiken. Hierbij wordt
het dorp.
gefocust op handelaars centraal in het dorp. Slimme synergiën moet zorgen voor win-winsituaties met
Op deze manier wordt het dorp aangesterkt met
deze handelaars, om zo de zelfvoorziendheid van
plaatselijke voorzieningen en verzekert het de
Schriek ook in de toekomst ten volle te garanderen.
mobiliteit, handel en de sociale cohesie die ermee samenhangt, terug.
Specifiek voor Schriek worden synergiën gezocht die de producten van de lokale boeren promoten,
Dit principe vraagt naar een uitgebreid netwerk
het mobiliteitsaspect gedeeltelijk te verbeteren door
en een regelmatige evaluatie van de aangeboden
oa. een systeem van deelfietsen of deelwagens,
diensten. De troef van het actief verenigingsleven
het aanbieden van een postpunt en eventueel een
kan hier worden ingezet.
aanspreekpunt voor ouderen waar diensten en/of
Concrete richtlijn m.b.t. Schriekse zelfvoorziendheid opladen: • De reeds uitgebouwde zelfvoorziendheid aansterken en ondersteunen door bijkomende diensten aan te reiken bij bestaande, centraal gelegen handelaars. Hiervoor wordt gezocht naar synergiën en win-winsituaties • Specifiek voor Schriek worden synergiën gezocht dewelke inzetten op de korte keten, het centraliseren van mobiliteitsalternatieven, het opzetten van een postpunt en eventueel het aanbieden van diensten voor ouderen. - PTArchitecten . p36 -
N
Legende : + Voornaamste centrale handelszaken
schaal 1:2000 - PTArchitecten . p37 -
3
Acties
actie
KRITISCHE EVALUATIE VAN DE RESTERENDE BOUWGROND
WIE Gemeente Heist - op - den - Berg i.s.m. Provincie en Gewest
WAT
Gekoppeld aan ontwerpconcept ‘Creatief
met
Kritische evaluatie van de resterende bouwgrond als denkoefening
bouwgrond’ kan de gemeente evalueren op welke percelen ze een hogere dichtheid kunnen aanvaarden,
WAAR Resterende bouwgrond Schriek
en op welke een lagere dichtheid. Indien het principe van ‘verhandelbare bouwrechten’
HOE Herevalueren van de toegelaten densiteit op te ontwikkelen
verder geconcretiseerd wordt, kan onderzocht
percelen.
worden hoe dit toepasbaar is in Schriek. Zo kan een
Met het principe van verhandelbare bouwrechten in het
eerdere evaluatie van de toegestane dichtheden van
achterhoofd bekijken hoe een win-win voor de dorpskern én de open ruimte tot stand kan komen
de percelen ook juridisch gekaderd worden.
WANNEER De voorbereiding kan al worden opgestart.
BUDGET studiekost, eventueel gesubsideerd (afhankelijk van het verloop van de verhandelbare bouwrechten)
- PTArchitecten . p40 -
bron : © Ontwerp signaalgebied, PUTTE BEEMDEN (SCHRIEK) (SG_R3_DIJ_04), Heist-op-den-Berg Figuur: situering signaalgebied op gewestplan met startbeslissing aanduiding van goedgekeurde BPA’s en RUP’s en weergave van de bebouwingstoestand volgens het Grootschalig Referentiebestand GRB. Bronnen: Ruimte Vlaanderen en AGIV, GRB Raadpleegdienst via wms (toestand 2015-04-20).
2 Selectie en afbakening signaalgebied
- PTArchitecten . p41 Op 11/05/2015 werd voorliggend signaalgebied door de Algemene Bekkenvergadering Dijle- en Zennebekken geselecteerd voor opname in de prioritair te onderzoeken signaalgebieden. De
actie
OPLADEN ZELFVOORZIENDHEID
Er kunnen reeds 3 concrete acties worden
WIE
geformuleerd die het opladen van de reeds sterke zelfvoorziendheid
van
dit
kerkdorp
Gemeente Heist - op - den - Berg
kunnen
i.s.m. de handelaars van Schriek
ondersteunen. WAT zelfvoorziendheid van Schriek opladen
1. Opzetten van een postpunt : contact faciliteren tussen de post en bijvoorbeeld de Spar of de
WAAR Centraal gelegen handelszaken
boekhandel ter realisatie van een postpunt.
HOE
2. Onderzoeken van een centraal gelegen alternatieve
Inventarisatie van de gewenste gegroepeerde diensten.
mobiliteitsub gekoppeld aan het zoeken van middelen
opstart van 3 proefprojecten
zoeken ter realisatie van een piloot.
WANNEER Zo snel mogelijk.
3. Korte keten promoten aan de hand van een maandelijkse boerenmarkt. Deze kan plaatsvinden in bijvoorbeeld de kerk of de pastorijtuin.
- PTArchitecten . p42 -
BUDGET budget voorzien voor coรถrdinatie
Idee uit het startmoment ŠDieter Dresselaers
- PTArchitecten . p43 -
actie
ONTWERPWEDSTRIJD AUTOMATEN KORTE KETEN
Schriek bezit een aantal boeren die hun lokale
WIE
producten verkopen in de buurt. Een handvol
Gemeente Heist - op - den - Berg i.s.m. Sint-Michielsinstituut
automaten staan verspreid in het dorp.
WAT
Dit initiatief is echter nog niet voldoende bekend bij
In de verf zetten van de automaten met lokale groenten/
de inwoners van het dorp. Het in de verf zetten van
producten
deze automaten kan de aandacht hierop vestigen. Dit
WAAR
aan de hand van een ontwerpwedstrijd gekoppeld aan
Automaten van Schriek
een workshop.
HOE
Aan de jongeren van het dorp en de leerlingen van
Lanceren van een ontwerpwedstrijd voor de jongeren van
het Sint-Michielsinstituut wordt gevraagd een ludiek ontwerp te maken voor de verschillende automaten in het dorp. Dit gekoppeld aan een workshop die de jongeren informeert over de korte keten.
Het
Schriek.
WANNEER In relatie met de realisatie van de educatieve wegen.
BUDGET â‚Ź 5.000
winnende design wordt effectief uitgevoerd.
- PTArchitecten . p44 -
Blauwe bessenautomaat Schriek - PTArchitecten . p45 -
Land bouw
- PTArchitecten . p46 -
brave bouw wilde natuur - PTArchitecten . p47 -
1
Analyse
Landelijk karakter van het kerkdorp
VERSCHILLENDE SCHALEN GROEN
Oorspronkelijk werd Schriek gevormd door één
Naast de Puttebossen zijn ook nog andere groepjes
straat met daarrond velden en bossen. Veel van deze
bos aanwezig in het dorp. Denk maar aan het bos
velden zijn momenteel omgevormd tot huis met tuin.
in de Roggeveldestraat, of het klein bosje tussen
Het dorp heeft wel nog steeds een uitgesproken
de Kleine en Grote Kerkweg. De afwisseling bos,
landelijk karakter.
landbouw, open velden draagt bij tot het landelijk karakter van Schriek.
GROTE GROENGEHELEN
GROENE ONDERBREKINGEN
Schriek bezit nog grotere gehelen groene ruimte. De
Puttebossen vormt één van de groene longen van het dorp. Het is een oud restant van het ‘Waverwoud’.
Het groen aan de rand van het dorp reikt tot in
In de vroege Middeleeuwen strekte dit bos zich uit
de kern. In de straten van Schriek vinden we vaak
tussen Nete en Dijle. Momenteel zijn de Puttebossen
groene onderbrekingen in de vorm van velden of bos.
uitgeroepen tot natuurgebied.
Sommige zijn toegankelijk, anderen zijn afgesloten.
groene onderbreking Leuvensebaan - PTArchitecten . p50 -
- PTArchitecten . p51 -
doorzicht tot diep in de velden . Grasheideweg
De afwisseling van woningen met hier en daar een
. VERDOKEN
IN BINNENGEBIEDEN
zicht op open ruimte is zeer typerend voor elk kerkdorp.
We zien maar al te vaak dat deze groene
Naast het kerkplein bevindt zich een open veld dat
onderbrekingen leiden naar soms grotere open ruimtes
doorloopt tot de Puttebossen. Deze brengt de groene
in achtergelegen binnengebieden. Grenzend aan de
open ruimte tot in de kern.
tuinen van de verkavelingen is heel wat open ruimte.
In de woonwijk tussen de Grasheideweg en de
Doordat deze geen gezicht krijgt naar de straat lijkt
Hoogstraat zijn nog heel wat velden tussen de
deze geprivatiseerd door de woningen.
bebouwing. Deze geven mooie doorzichten die bijdragen aan het open en groen karakter. Sommige van deze groene aders kregen een bestemming als bos of landbouwgrond, andere percelen behoren tot ontwikkelbare grond of deel van een reeds bebouwde grond. Bij het ontwikkelen van deze gronden zal aandacht besteed moeten worden aan het open aspect en de bestaande doorzichten. Men kan ook verder gaan en de ontwikkelingsmogelijkheden voor deze gronden bevriezen. - PTArchitecten . p52 -
GROENE VOORTUINEN KLEUREN DE STRATEN De inwoners zelf dragen eveneens hun steentje bij aan het groen karakter van het dorp. De vele groene voortuinen brengen sfeer in de straten. Soms een strak afgelijnde haag met op maat geknipte buxussen op een fris afgereden gazon, soms wilde bloemen in combinatie met grote bomen. Een tendens die we zeker aanmoedigen. De groene voortuinen fleuren de straten op, maar dragen ook bij tot infiltratie van het regenwater. In gevoelige gebieden als Schriek is dit een belangrijk aandachtspunt.
PUNCTUEEL PUBLIEK GROEN OP PUBLIEK DOMEIN In de publieke ruimte van Schriek werd het groen gereduceerd tot punctuele elementen. Enkele bomen in de straten, een fleurige bloembak op het kerkplein,... Sommige straten zoals de Dr.J.Vermylenstraat zijn zeer groen aangelegd.
- PTArchitecten . p53 -
Figuur : - PTArchitecten . p54 -
Antwerpen dibe_geheel_heist
5. woonwijken en tijdsperiode Mixed In opbouw recent Jaren 80
Antwerpen dibe_geheel_heist
5. woonwijken en tijdsperiode
Jaren 60
Mixed
In opbouw
4. Verenigingen recent Jaren 80
Spontane ontmoeitng
Jaren 60
Verenigingen 4. Verenigingen Spontane ontmoeitng
Verenigingen aders 3. Groene
3. Groene aders
Legende :
Doorzichten
doorzichten Doorzichten landbouwpercelen (gebruik) Landbouwpercelen
N
Landbouwpercelen
2. pijlers van Schriek
emotioneel erfgoed 2. pijlers van Schriek Antwepen dibe_relict_heist
emotioneel erfgoed
schaal 1:7500 50
- PTArchitecten . p55 -
100
150
200m
ŠDieter Dresselaers - PTArchitecten . p56 -
- PTArchitecten . p57 -
WATER MAAKT MENSVRIJ
De watergevoeligheid heeft invloed op de ontwikkeling van Schriek, maar ook op de beleefbaarheid van de groen gehelen. De Puttebossen zijn uitgeroepen tot natuurgebied, en wel degelijk toegankelijk voor de bewoners. Aan de rand van het bos is een klein fietspad aangelegd. Deze zachte weg start in het verlengde van de Grote Kerkweg en brengt je langs de achterzijde van de sociale woonwijk tot in de Puttestraat. Wandelaars kunnen gebruik maken van het wandelpad dwars door het bos. Velen komen in dit bos om de hond uit te laten, een wandeling te maken en te genieten van de natuur. Ook in de velden naast de Puttebossen zie je regelmatig mensen ravotten met hun hond. Tijdens droge periodes is dit fijn vertoeven. Maar na een beetje regen ligt het bos al gauw vol slijk en staan de velden onder water.
minder zichtbaar. Via een kleine weg naast het
De toestand van de natuur bepaalt in zekere mate
het bos in. Dit bos voelt eerder geprivatiseerd. De
kapelletje, of via de zachte weg iets verderop kan je
de toegankelijkheid tot het groen. Het mensvrij karakter van het natuurgebied wordt in zekere mate
tuinen van de woningen hebben allen een poortje naar het bos.
gerespecteerd door de bewoners. De aanleg van het fietspad was voor sommigen al onnodig. Het bos in de Roggeveldstraat is toegankelijk, hetzij
- PTArchitecten . p58 -
- PTArchitecten . p59 -
- PTArchitecten . p60 -
- PTArchitecten . p61 -
2
Ontwerpconcepten Landelijk karakter koesteren
ontwerpconcept m.b.t. openbare ruimte
BELEEFBAARHEID VAN DE NATUUR
De natuur neemt duidelijk de bovenhand in het dorp.
die de Puttebossen omarmd.
De waterproblematiek speelt zowel parten in open ruimte gebieden, als in bebouwbare zones.
Doorzichten of beleefbare linken tussen het groen
WILDE NATUUR IN OPEN RUIMTE Grotere groengehelen als de Puttebossen, of de omliggende velden, zijn zeer natte gebieden. Bij de minste regenval is dit gebied quasi niet meer toegankelijk.
en bebouwd weefsel kunnen eveneens bijdragen aan de beleefbaarheid van de natuur. Zo is een groene link van het kerkplein naar de Puttebossen en grote troef. Hoewel dit om ontwikkelbare grond gaat, kan door bijvoorbeeld slechts gedeeltelijke ontwikkeling te aanvaarden, ingezet worden op een structurele en ecologisch inzetbare link tussen het centrum en het
Het concept wil geenszins inzetten op het integraal toegankelijk maken van de natuur, maar met minimale interventies de natuur, ook in overstroomde tijden aantrekkelijk houden.
omliggende groengebied.
WILDE NATUUR IN BEBOUWDE RUIMTE De natuur en waterproblematiek komt ook voor in
Deze interventies moeten het spontane en organische karakter van de natuur behouden. We denken hierbij aan bv. een kronkelend knuppelpad of een finse piste
bouwzones. De gemeente evalueerde reeds enkele percelen en wil bijkomende maatregelen opleggen bij bebouwing. Aan de hand van de waterparagraaf
Concrete richtlijn m.b.t. beleefbaarheid van de natuur : • Het beleefbaar maken van de grote groengehelen zoals de Puttebossen gebeurt op een zo’n natuurlijk mogelijke manier. Het spontane en organische karakter van de natuur wordt zoveel mogelijk behouden. • Bij waterinfiltratievoorzieningen in de bebouwde ruimte wordt voorkeur gegeven aan natuurlijke oplossingen, welke zichtbaar blijven. • Er dient te worden ingezet op doorzichten of beleefbare groene linken tussen bebouwd en groen weefsel. De link tussen het kerkplein en de Puttebossen is hier het voorbeeld bij uitstek. - PTArchitecten . p64 -
als resultaat van de watertoets worden eveneens maatregelen opgelegd bij vergunningen. Het ontwerpconcept promoot maatregelen voor wateropslag, dewelke zoveel mogelijk kiezen voor een natuurlijke, zichtbare oplossing. Dit kan mee opgenomen worden in de afgeleverde vergunning. Zo kan bv geopteerd worden voor een wadi in de tuin/publieke ruimte in plaats van een regenwaterput, een open gracht bij verkavelingen, aandeel van de tuin laten verwilderen, ... Deze opties kunnen opgenomen worden in een nieuwe bouwverordeningen gericht op tuinen en publieke ruimte.
Turenscape - red ribbon park
bron : https://www.archdaily.com/445661/red-ribbon-park-turenscape
Turenscape - red ribbon park
bron : https://www.archdaily.com/445661/red-ribbon-park-turenscape
Afwatering in zicht
bron :https://carex.tumblr.com/post/126127740618/landscape-a-designdrainage-as-water-features - PTArchitecten . p65 -
Knuppelpad
bron : https://www.balen.be/product/463/natuurgebied-scheps
Wadi in verkaveling
bron : https://www.pinterest.com.mx/pin/384494886933834021/
ontwerpconcept m.b.t. bouwprojecten
VOORKANT AAN HET LANDSCHAP
Schriek bezit nog tal van open velden en bossen die het landelijk karakter van het dorp bewaren. Bij traditionele verkavelingen zitten deze vaak verscholen achter de bebouwing, en bieden enkel openingen tussen de verschillende bebouwing een gebrekkig zicht naar het achterliggend landschap. Aangezien we pleiten voor het compacter bouwen, zullen deze
Karrespoor als straat
zichten wegvallen. Om het landelijk karakter van
© Urhahn
het dorp te behouden, is het belangrijk dat de open ruimte een gezicht krijgt aan het publiek domein, en niet enkel geprivatiseerd wordt achter de tuinen. Indien een nieuw inbreidingsproject onvermijdbaar is, of wanneer bepaalde percelen worden afgebroken ten gunste van een nieuwbouwproject, kan de traditionele positie van straat - voorgevel - tuin landschap , in vraag worden gesteld. Werken met een zogenaamd karrespoor kan een alternatief bieden. Door de opstelling private tuin en publieke straat om te wisselen, kan de publieke ruimte in contact komen met het open landschap. In deze opstelling zal de architectuur van de voorgevel mee de publieke ruimte opladen. Een hoge interactie tussen interieur en exterieur is gewenst. Het karrespoor is tevens een watervriendelijk alternatief voor de aanleg van een normale straat. Ze
Concrete richtlijn m.b.t. voorkant aan het landschap: • Bij inbreidingsprojecten wordt gezocht naar alternatieven op de traditionele opstelling zodat het zicht op de open ruimte niet wordt geprivatiseerd. • De wegenis bevat de karakteristieken van een trage weg en voorziet in natuurlijke waterinfiltratie. • De voorgevel gericht naar het landschap dient de publieke ruimte en het landschap mee op te laden. Een hoge interactie tussen interieur en exterieur is gewenst. Blinde en gesloten voorgevel worden bij voorkeur vermeden.
straalt het karakter uit van een trage weg en reduceert zo ook het autoverkeer. - PTArchitecten . p66 -
inplanting woningen aan karrespoor met zicht op open veld met wadi
bron : http://www.koren.be/project/dorselvelden-nijlen/
publieke straat
woning
private tuin
open landschap
figuur : traditionele opstelling met geprivatiseerd landschap
private tuin
woning
publiek karrespoor
figuur : alternatieve opstelling met publiek landschap - PTArchitecten . p67 -
open landschap
3
Acties
LINK CENTRUM - PUTTEBOSSEN VRIJWAREN
Het open veld naast het kerkplein is voor vele inwoners van Schriek een grote troef. Het vormt visueel en fysiek een link tussen de Puttebossen en het centrum. Deze link draagt enorm bij aan het
WIE
landelijk karakter van het dorp.
Gemeente Heist-op-den-Berg + eigenaars/ontwikkelaars
Hoewel het gaat om ontwikkelbare grond, zijn er verschillende parameters die een specifieke aanpak
WAT
vragen.
Vrijwaren van de link tussen centrum en Puttebossen
Een eerste parameter is de watergevoeligheid van
WAAR
het gebied. Dit vraagt reeds bijkomende maatregelen
centrum - Puttebossen
voor een verdere ontwikkeling. De link met de Puttebossen, is een tweede reden om de ontwikkeling zeer aandachtig aan te pakken. De
HOE Doorzichten bewaren + aanleg van fysieke link onder de vorm van bijv. knuppelpad.
actie pleit ervoor om deze link te behouden. Een slechts gedeeltelijke ontwikkeling van deze site kan al inspelen op beide parameters. Daarnaast kan
WANNEER Bij ontwikkeling van de bouwgrond naast het
een fysieke link aangelegd worden. Een knuppelpad, finse piste, of andere interventie kan het centrum verbinden met de Puttebossen. Dit naast het reeds aangelegde fietspad aan de rand. In elk geval ligt de nadruk op het inpluggen van zachte en natuurlijke interventies.
- PTArchitecten . p70 -
kerkplein
BUDGET
kerkplein ontwikkelbare grond
Puttebossen
bron :http://www.fransen-deurne.nl/galerie/41/
bron : https://worldlandscapearchitect.com/sydney-park-a-vibrant-recreationand-environmental-asset-for-sydney/#.XFMAn1xKiUk
bron : https://worldlandscapearchitect.com/arninge-ullna-riparian-forest-parkstockholm-sweden-topia-landskapsarkitekter/#.XFMBZVxKiUl
- PTArchitecten . p71 -
Aan de voet van de kerk
- PTArchitecten . p72 -
geworteld in traditie - PTArchitecten . p73 -
1
Analyse Sociale cohesie in het dorp
STERK VERENIGINGSLEVEN
EĂŠn van de sterkste punten van het dorp is haar
kinderen en jongeren van het dorp. Ze bouwen
uitgebreid verenigingsleven. Er heerst een zeer sterke
voort op vorige generaties die de KLJ groot gemaakt
sociale cohesie met heel wat actieve verenigingen voor
hebben in het dorp.
jong en oud. Het sterk vereningingsleven van Schriek is de reden bij uitstek waarom de bewoners graag in
Een andere grote speler is de Landelijke Gilde.
Schriek wonen en hier ook graag oud worden.
De landelijke Gilde van Schriek is de grootste van Vlaanderen. Zij richten zich tot een breed publiek en
GEVARIEERD AANBOD
voorzien bijna wekelijks activiteiten.
Jeugbeweging KLJ zet zich wekelijks in voor de
Op muzikaal vlak heeft Schriek ook heel wat te
ŠKLJ Schriek - PTArchitecten . p76 -
Bestuur Landelijke Gilde
https://www.lgschriek.be/
bieden. In 2016 mocht fanfare ‘De Ware Eendracht’
Wie houdt van oldtimer motorvoertuigen en specifiek
150 kaarsjes uitblazen. Danslcub ‘T uiltje ontstond
deze van de Volkswagen-Audi groepen, kunnen lid
in de jaren 90 en biedt zowel voor volwassenen als
worden van de VAG addicts. Ook zij organiseren
kinderen dansles aan. Wie fan is van linedance kan
als club verschillende evenementen in het dorp,
terecht bij de Magneetdansers. Ontstaan op initiatief
waaronder de jaarlijkse oldtimermeeting.
van KVLV Grootlo, maar ondertussen een gevestigde waarde in Schriek. Het St.-Ciciliakoor verzorgt sinds
Daarnaast zijn er nog tal van verenigingen die
1972 de kerkdiensten van de parochie. Spijtig genoeg
bijdragen aan het sociaal leven in het dorp. De
kan dit kerkkoor geen nieuwe leden meer vinden.
KVLV richt zich tot vrouwen met vaart en heeft eveneens een afdeling in Schriek. De KWB
Tegenover de kerk vind je een afdeling van de
organiseren vaak uitstapjes en wandeltochten met de
academie voor beeldende en toegepaste kunst en een afdeling muziek-woord en dans. Creatieve kinderen
inwoners van Schriek. Samana en Zjes probeert met
kunnen hier hun ei kwijt.
actieve kookclub en ook het Davidsfonds zorgt voor
haar activiteiten de vereenzaming tegen te gaan. Een een goedgevulde activiteitenkalender.
Voetbalfanaten vinden hun weg naar voetbalclub
KSV. Volleybalfans kunnen terecht bij VOC Schriek.
Kortom, heel wat verenigingen die Schriek op de
Bij gebrek aan infrastructuur, doen ze beroep op de
kaart zetten als actief en sociaal dorp.
sporthal in Heist-op-den-Berg. Hun activiteiten gaan wel door in Schriek.
- PTArchitecten . p77 -
- PTArchitecten . p78 -
- PTArchitecten . p79 -
fanfare De Ware Eendracht op de carnavalsstoet bron : http://www.dewareeendracht.be/fotos.html
EMOTIONELE PIJLERS VAN SCHRIEK
GEWORTELD IN TRADITIES
Planten en rommelmarkt, de Uylefeesten, Saint Bernardusfeesten, ...
De verenigingen bestaan al jaren- en sommigen al eeuwenlang en zijn een vaste waarde in het dorp.
De verenigingen hebben zich sterk geworteld in
De evenementen gaan zo ook al jaren mee en zijn
het dorpsleven. Naast het bouwkundig erfgoed
uitgegroeid tot echte tradities.
(besproken in hoofdstuk ‘Ruggegraat’), vormen de vele tradities het emotioneel erfgoed, die meer het
Denk
maar
aan
de
Kindercarnavalstoet,
de
dorp typeren.
Gymkana, waarbij tractoren uitgedaagd worden een behendigheidsproef uit te voeren, de winterwende,
25 jaar Gymkane
- PTArchitecten . p80 -
bron : https://www.lgschriek.be/
oudste kindercarnavalstoet van het land
bron : http://www.c-life.be/nl/rubriek/3-cultuur/207-de-oudste-kindercarnavalstoet-van-het-land/
EMOTIONEEL ERFGOED De Puttebossen is een andere plek die het dorp typeert. Aangezien veel vereniging hun uitvalsbasis hebben
Het restant van het Waverwoud is bestempeld als
in de parochiezaal, is dit eveneens een gevestigde
natuurgebied en ligt in watergevoelig gebied.
waarde in het dorpsleven van Schriek. De plek is zeer gegeerd door de verschillende verenigingen en bijna
Daarnaast hechten veel inwoners veel belang aan
elke week(end) is er iets te doen.
de oude pastorij met haar pastorijtuin. Hoewel deze volledig in eigendom is van de gemeente, wordt hte
Ze is van groot belang, maar in minder goede staat.
gebruik ervan gestuurd door de kerkfabriek en wordt
Ze kan zeker een likje verf gebruiken. De bewoners
er door velen meer potentie gezien dan het huidig
engageren zich alvast om dit jaar met de opbrengst
gebruik.
van de (intussen eerder uitzonderlijk georganiseerde) Het veld naast het kerkplein heeft ook een hoge
Uylefeesten, de parochiezaal wat op te lappen.
waarde. De bewoners zien het als aanvulling op het Ook de lap grond ernaast is voor veel bewoners
kerkplein, en connectie met de Puttebossen. Ze
van groot belang. Aangezien deze in privĂŠhanden
willen deze dan ook liefst vrijwaren van bebouwing.
is vrezen de bewoners voor een bebouwing van dit stukje grond.
Het belang van de watertoren kwam eveneens aan
- PTArchitecten . p81 -
HEIST-OP-DEN-BERG -
“Verenigingen hopen op aankoop stuk grond in centrum” , De braakliggende
grond naast de parochiezaal van Schriek (Heist-op-den-Berg) moet aangekocht worden door de gemeente, zo klonk het in de jongste gemeenteraad. Heel wat verenigingen gebruiken het lapje grond tijdens evenementen.
bron : Het Nieuwsblad , 14 mei 2018
NIEUWE IDEEËN
bod in de werksessies. Er kwamen voorstellen om deze om te vormen tot klimmuur, en zo te verwijzen naar de Schriekse wereldkampioene muurklimmen,
Tijdens de werksessies werd duidelijk dat de
Anak Verhoeven.
bewoners nog heel wat ideeën hebben voor hun dorp : zumbalessen, het maandelijks organiseren van een
In elk geval zijn vooral de locaties die zorgen voor
boerenmarkt, het organiseren van een fietstocht korte
activiteit in het dorp van belang. We denken hierbij
keten om lokale producenten beter te leren kennen,
aan de zaal ‘De Ware Eendracht’, de KLJ-lokalen, de
het organiseren van een dorpsontbijt ...
voetbalkantine... Gebrek aan engagement is er in Schriek alvast niet!
NIEUWKOMERS MOEILIJKER TE BEREIKEN
De gemeente zelf zit ook niet stil. Ze is actief
Door nieuwe wetgevingen waaronder de GDPR-
sportzaal ten zuiden van de N10. Schriek vormt
wetgeving is informatie over nieuwe inwoners
hier een grote kanshebber om deze sportzaal te
zoals email-adressen moeilijker te verkrijgen. Dit
huisvesten. De vraag is natuurlijk waar en hoe deze
bemoeilijkt het werven van nieuwe leden.
georganiseerd kan worden.
opzoek naar een nieuwe uitvalsbasis voor een nieuwe
- PTArchitecten . p82 -
- PTArchitecten . p83 -
Figuur : ontmoeting spontaan en door activiteit - PTArchitecten . p84 -
Legende :
ontmoeting door activiteit spontane ontmoeting
N
schaal 1:7500 50
- PTArchitecten . p85 -
100
150
200m
PUBLIEKE RUIMTE ALS UITVALSBASIS
De bewoners van Schriek zijn zonder twijfel trots op hun dorp en hun goed uitgebouwd sociaal leven. De actie speelt zich voornamelijk af op het kerkplein en in de parochiezaal.
BELANG VAN HET KERKPLEIN Rondom de kerk zijn in principe 3 pleinen te onderscheiden. De noordvleugel wordt ingevuld door parking die relatief intensief gebruikt wordt. Ze
Gymkane 2016
ŠLandelijke Gilde Schriek
werd gedecoreerd met enkele plant- en boomvakken. De westvleugel organiseert de inkom van de kerk, en biedt eveneens plaats voor een bushalte. Het zuidelijk deel van het kerkplein wordt gebruikt als evenementenplein. In principe is dit deel ingericht als parking. Maar het groot verhard oppervlak is ideaal voor de vele evenementen die de verenigingen organiseren.
Planten- en rommelmarkt
ŠLandelijke Gilde Schriek
Ten oosten van de kerk vinden we de pastorij met tuin terug. Dit pand is in eigendom van de gemeente en wordt momenteel gebruikt door de kerkfabriek. Deze werken samen met de fanfare zodat ook zij van het pand gebruik kunnen maken. De kerkfabriek staat er zeker voor open om het pand te delen met andere verenigingen in het dorp. Hoewel de pastorij aan het kerkplein grenst, maakt - PTArchitecten . p86 -
Vag Day 2016
bron : https://carpartpanda.com/events/173/vag-day-2016
ŠDieter Dresselaers
Verbeelding wens bewoner op het startmoment - PTArchitecten . p87 -
het er qua beleving toch geen deel van uit. De
vinden we banken terug, maar vaak ingeplant op
omliggende tuin is volledig omheind en privatiseert
strategische locaties. Voor de schoolpoort van de lagere
zo de 3 petanquebanen die er zich bevinden.
school zijn verstelbare stoelen geïnstalleerd. Tijdens het wachten op de schoolbel kunnen de ouders een
PUBLIEKE INFRASTRUCTUUR OP KNOOPPUNTEN Het kerkplein wordt voornamelijk geactiveerd door de vele evenementen. Op andere plekken in het dorp, probeert publieke infrastructuur sociale ontmoeting aan
te moedigen.
praatje slaan voor de schoolpoort. Onder de Schriekse bewoners is deze plek bekend als ‘Radio trottoir’ Rond de grote boom aan de parochiezaal is ook een bank ontworpen. In het bosje tussen de Kleine en Grote kerkweg staan een tweetal picknictafels. Daarnaast vinden we nog enkele banken terug
In de sociale woonwijk is een speeltuintje met daaraan een trapveldje aangelegd. Beide zijn met een zeer
bij kapelletjes, ingang van de Puttebossen, op het kerkplein, ...
groen karakter ontworpen. Ideaal voor de kinderen
GEËNGAGEERDE BEWONERS
van de wijk om te komen ravotten. Helaas zorgt de beperkte zichtbaarheid eveneens voor louche praktijken.
Maar ook de bewoners zelf dragen hun steentje bij. Hier en daar zetten de bewoners bewust een bankje
Ook met punctuele ingrepen probeert het dorp in te zetten op sociale ontmoeting. Verspreid in het dorp
aan de voorgevel om een gezellig praatje te slaan met de buren. De mentaliteit zit alvast goed!
- PTArchitecten . p88 -
- PTArchitecten . p89 -
- PTArchitecten . p90 -
startmoment Schriek ŠInnovatiesteunpunt - PTArchitecten . p91 -
2
Ontwerpconcepten Ontmoeting faciliteren
ontwerpconcept m.b.t. openbare ruimte
STRATEGISCH OPLADEN VAN DE PUBLIEKE RUIMTE
KERKPLEIN ALS VOLWAARDIG EVENEMENTENPLEIN Het kerkplein is de plek bij uitstek voor het organiseren
evenementenplein. Het ontwerpconcept suggereert hoe hierop ingezet kan worden aan de hand van een aantal principes :
van de vele evenementen. Momenteel is ze ingericht als ruime parking. Het grote verharde oppervlak vormt een goede basis als evenementenplein.
. maximaliseren van de aanwezige ruimte Het plein kan gemaximaliseerd worden door het deel van de Leo Kempenaersstraat aan de parochiezaal,
De focus ligt vooral op het zuidelijk en oostelijk deel van het plein. In het zuiden is er een goede link met de Parochiezaal, in het oosten kan een link met de oude pastorij interessant zijn.
mee te betrekken. Het eventueel autovrij maken van deze weg in combinatie met een heraanleg van gevel tot kerk verruimt het plein. Ook de oude pastorij dient meer betrokken te zijn bij
Bij een eventuele heraanleg van het kerkplein moet deze plek zich ontwikkelen tot een volwaardig
het plein. Het pand is volledig omheind en privatiseert zo de aanwezige petanquebanen. Het verwijderen van de omheining zou een eerste stap zijn om de tuin
- PTArchitecten . p94 -
Concrete richtlijn m.b.t. kerkplein als volwaardig evenementenplein: Bij een heraanleg van het plein wordt : • de beschikbare ruimte zoveel mogelijk gemaximaliseerd. Een aanleg van gevel tot gevel, inclusief straten is gewenst. • geopteerd voor het toevoegen van één groot beeldbepalend element eerder dan verschillende kleine interventies. • gekozen voor een fleurig en duurzaam materiaal • aandacht besteed aan infiltratievoorzieningen voor water en geniet de voorkeur aan natuurlijke en zichtbare infiltratievoorzieningen zoals open voegen, wadi’s verwerkt in de aanleg, waterplein, ... • eventuele bijkomende infrastructuur getest aan de hand van pop-up installaties.
deel van het plein, maar een doordacht ontwerp ter
. plaats voor water
aanpassing en integratie dringt zich op om het en
Omwille van de waterproblematiek zal bij de keuze
publiek groen fundamenteel terug te geven aan het
van de materialen de waterdoorlaatbaarheid eveneens
dorp.
een belangrijke factor zijn. Er kan gewerkt worden met bijvoorbeeld een aanleg met waterdoorlatende
. activatie van de randen
voegen. Gelinkt aan ontwerpconcept ‘beleefbaarheid
Een ‘leeg plein’ is een bewuste keuze om het plein
van de natuur’ kan het interessant zijn een natuurlijk
maximaal inzetbaar en obstakelvrij te maken voor
infiltratie-element te integreren.
een brede waaier aan evenementen. Om de openheid centraal te bewaren, ligt de focus op de randen. Daar
. pop-up ingrepen
is ruimte voor ingrepen die het plein kunnen opladen.
Het dorp kan experimenteren met tijdelijke
De voorkeur gaat uit naar eerder één groot element,
ingrepen naargelang de aanwezige evenementen.
dan verschillende kleine ingrepen. Een grote luifel,
Tuinmeubilair in de zomer, een skateramp, mascotte
boom, zitelement, ... kan het plein typeren.
voor evenementen, ....
. fleurige aanleg Bij een volledige heraanleg wordt gepleit om het plein niet meer te accentueren als parking. Vanwege de omvang van het verharde oppervlak is de materiaalkeuze van groot belang. Een volledig grijze aanleg wordt bij voorkeur uitgesloten. De keuze gaat naar warme en fleurige, maar ook duurzame materialen. bron : https://sf.curbed.com/2013/4/29/10249516/introducing-thewinners-of-the-2013-aia-san-francisco-design-awards?utm_campaign=sf. curbed&utm_content=entry&utm_medium=social&utm_source=pinterest - PTArchitecten . p95 -
PLAATS VOOR WATER MET FLEURIGE AANLEG
Aanwezigheid van water in publieke ruimte
bron : https://www.pinterest.com/pin/136163588719755254/
Wadi in publieke ruimte
51n4e- skanderbeg square. tirana
bron : https://www.pinterest.com.mx/pin/476607573042099626/
bron : https://afasiaarchzine.com/2018/06/51n4e-16/
bron : https://dirt.asla.org/2013/07/11/more-paver-power/
bron : https://landskapsarkitekt.tumblr.com/post/96403469373
- PTArchitecten . p96 -
ÉÉN GROOT ELEMENT LAADT DE RUIMTE OP
bron : http://worldlandscapearchitect.com/kardinaal-mercier-square-jette-belgium-omgeving/
CMG landscape architecture - mint plaza
Beeld als mascotte ‘Den Uyl’ ?
bron : https://www.gva.be/cnt/dmf20171024_03150049/uil-van-meerdan-een-ton-kijkt-uit-over-hartje-mechelen - PTArchitecten . p97 -
KLEINSCHALIGE INGREPEN ALS KATALYSATOR VOOR ONTMOETING In de overige publieke ruimte kan aan de hand van kleine ingrepen ingezet worden op spontane ontmoeting. ‘Radio Trottoir’ is hier een mooi voorbeeld van. Deze tendens moeten we zeker blijven aanmoedigen en versterken. Enkele cruciale functies dragen reeds bij tot het activeren van de publieke ruimte. De frituur, KLJ-lokalen, de schoolpoort, horeca, parochiecentrum, ... Op deze plaatsen kan bijkomend straatmeubilair deze ontmoetingen faciliteren. Deze
Concrete richtlijn m.b.t. kleinschalige ingrepen als katalysator : • plaats voor uitnodigend straatmeubilair op strategische locaties als de KLJ-lokalen, rond het parochiecentrum, aanwezige horeca, ... • bij de inrichting van publieke ruimte, wordt voldoende aandacht besteed aan het activeren van de publieke ruimte en het creëren van ontmoetingsplekken
kunnen worden aangebracht zonder dat hiervoor een volledige heraanleg noodzakelijk is. Bij een (volledige) heraanleg van het publiek domein wordt gepleit ruimte te laten en aandacht te geven aan spontane initiatieven op strategische locaties.
Radio Trottoir
bron: http://cienporciendiseno.blogspot.be/2015/08/bolardos-de-hormigonconvertidos-en.html?spref=pi
Meyer + Silberberg Land Architects (bron/source : http://ms-la.com/) - PTArchitecten . p98 -
bron : https://www.pinterest.com/pin/266627240423112080/
DOELGROEP-SPECIFIEKE ELEMENTEN Naast multi-inzetbaar straatmeubilair en het inzetten op spontane initiatieven, vraagt het dorp ook doelgroep specifieke infrastructuur. Vooral de vraag naar speelelementen voor kinderen in een zichtbare omgeving werd meermaals aangehaald in de werksessies. Ook een plek specifiek voor jongeren zou ontbreken. In de publieke ruimte kunnen de verschillende doelgroepen gecombineerd worden. Toch is het ook
Concrete richtlijn m.b.t. doelgroep specifieke elementen : • De publieke ruimte wordt zoveel mogelijk multi-inzetbaar ingericht. Daarnaast wordt aandacht gegeven aan een plek, uitgebouwd en specifiek gericht op jongeren.
belangrijk dat specifiek de jongeren een plekje krijgen in het dorp. Rond de KLJ of het voetbalveld kan een plek voor jongeren uitgebouwd worden. Infrastructuur als een skateparkje, basketringen, picknicktafels, ... kunnen daar worden ingeplugd.
- PTArchitecten . p99 -
ontwerpconcept m.b.t. programma
BEPERKEN EXTRA FOOTPRINT DOOR GEDEELD RUIMTEGEBRUIK
Schriek bezit relatief veel infrastructuur gewijd aan het
1. Beschikbare panden
dorpsleven. Met een zeer populair parochiecentrum,
In eerste instantie dienen de reeds beschikbare
een lagere en middelbare school, een voetbalclub, en
mogelijkheden onderzocht te worden. Er zijn een
enkel zalen zoals die van De Ware Eendracht, heeft
aantal gebouwen die blijken leeg te staan en welke
het dorp geschikte infrastructuur ter beschikking.
ingezet kunnen worden. Denk maar aan het oud parochiecentrum naast het Sint-Michielsinstituut.
Het ontwerpconcept wil inzetten op het groeperen
Daarnaast wordt de combinatie van verschillende
en efficiënt inzetten van deze infrastructuur. De nood
activiteiten in eenzelfde gebouw ten zeerste
aan ruimte voor een nieuwe gemeenschapsfunctie,
aangemoedigd.
of het tekort doen van de bestaande infrastructuur, mag niet meteen gelinkt worden aan nieuwbouw en
Er zijn reeds verschillende verenigingen die dezelfde
dus nieuwe inname van de grond. Er dient telkens
gebouwen delen. Denk maar aan de fanfare en
gezocht te worden naar synergiën en gedeeld
dansclub ‘t Uyltje. Of de kerkfabriek die ervoor
ruimtegebruik. Het concept wil op een duurzame
openstaat de oude pastorij te delen met anderen uit
manier de beschikbare ruimte inzetten en het gebruik
het dorp.
optimaliseren. Een overkoepelend beheer die connecties heeft met
OVERKOEPELEND BEHEER
alle beschikbare locaties in het dorp, zou dit gedeeld initiatief optimaal kunnen uitbouwen. Het netwerk
kaartavond
van verenigingen vormt hier een goede basis. De
Zumba
gemeente kan hier een rol in spelen Bij elke gedeelde infrastructuur is er een initiatiefnemer nodig, meestal is dat de eigenaar of de politiek verantwoordelijke. Lokale overheden kunnen de initiatiefnemer ondersteunen door een kader uit te werken en eventueel ondersteunende diensten aan te bieden. De nood aan die initiatiefnemer illustreert
leescub 1.
dat gedeeld gebruik nog geen standaard is. Wanneer de
muziekles
initiatiefnemer verdwijnt, dooft het gedeeld gebruik vaak uit.
bron : https://www.duurzame-mobiliteit.be/index.php/nieuws/ bereikbaarheid-door-het-delen-van-infrastructuur-bouwen-voor-de-vierdedimensie
- PTArchitecten . p100 -
verschillende kerken. De kerk van Schriek is nog relatief actief, maar een steeds dalend gebruik kunnen we niet ontkennen. Het gebouw bezit veel potentie en zou naast haar kerkfunctie eveneens kunnen dienen als evenementenhal. Een soortgelijke functie voor grote groepen als het parochiecentrum, is mogelijks onder te brengen in de kerk. Tijdens de restauratie bleek dat enkele balken reeds beschadigd zijn door houtrot. Deze aspecten moeten ook mee in overweging genomen worden.
2.
In de gedachtengang van gedeelde infrastructuur
2. Uitbreiding in de hoogte ipv de breedte Indien een nieuwbouw en/of uitbreiding
toch
wenselijk is, dient opnieuw gekeken te worden
is het belangrijk om ook een toekomstvisie uit te bouwen voor de kerk.
naar welke gebouwen mits een uitbreiding geschikt kunnen zijn voor de nieuwe functie. Zo kan een eventuele extra bouwlaag op het parochiecentrum plaats bieden aan meerdere polyvalente zalen. Of kan een uitbreiding bovenop de cafetaria van de voetbalclub eventueel de sportzaal vestigen, waarvoor
?
de gemeente reeds een locatie zoekt.
3. vergeet de kerk niet! Met het parochiekerkenplan van Heist-op-denBerg werd reeds een eerste stap gezet richting herbestemming
of
gedeeld
gebruik
van
de
3.
Concrete richtlijn m.b.t. beperken extra footprint door gedeeld ruimtegebruik • Bij de nood aan een nieuwe/passende infrastructuur wordt in eerste instantie het beschikbare aanbod grondig geëvalueerd. Men gaat op zoek naar synergiën en gedeeld ruimtegebruik bij de bestaande infrastructuur • De gemeente stimuleert het beheer van het gedeeld ruimtegebruik vanuit het netwerk van verenigingen. • Bij de nood aan nieuwe infrastructuur wordt getracht in te pluggen op bestaande panden. Een uitbreiding in de hoogte creëert nieuwe ruimte, maar minimaliseert de footprint. • De gemeente en kerkfabriek denken na over de toekomst van de kerk van Schriek - PTArchitecten . p101 -
ontwerpconcept m.b.t. publieke ruimte
PIJLERS VAN HET DORP KOESTEREN
Schriek is een dorp dat sterk verankerd zit in tradities.
De wisselwerking moet win-win situaties kunnen
Het is niet enkel de bebouwing die het dorp bepaalt,
bieden voor beide partijen.
maar evenzeer de activiteiten en verenigingen die zich er hebben gevestigd. Het rijk verenigingsleven vormt
Zo kunnen de verenigingen fungeren als eerste
één van de grootste troeven van het dorp.
aanspreekpunt
bij
participatieve
processen
georganiseerd door de gemeente. Verder kunnen De sociale cohesie en de bruisende activiteitenkalender
ze ook verschillende acties vanuit de gemeente
is één van de redenen waarom mensen in Schriek
promoten en een ‘meter of peter’-rol op zich nemen.
wonen en willen blijven wonen. De georganiseerde
Denk hierbij aan bv. opening van de trage wegen door
activiteiten zetten Schriek op de kaart en gaan al jaren
een georganiseerde fiets- of wandeltocht.
mee. Als wederdienst ontvangen de verenigingen voldoende Het is belangrijk de kwaliteit en troeven van dit
ondersteuning en waardering van de gemeente.
bruisend verenigingsleven te onderstrepen en te
De gemeente zal erop toezien dat de verenigingen
ondersteunen. Ze hebben een enorme impact in het
de nodige passende infrastructuur voor handen
dorpsleven van Schriek, en kunnen juist hierdoor ook
hebben. (gekoppeld aan ontwerpconcept ‘beperken
van belang zijn voor de gemeente .
extra
footprint
door
gedeeld
ruimtegebruik’)
Daarnaast kan ze de verenigingen ondersteunen bij Het kan interessant zijn om een soort wisselwerking
overkoepelende dorpsfeesten. Dit jaar bijvoorbeeld
op de stellen tussen de gemeente en de verenigingen.
zijn de ‘Uylefeesten’ terug van weggeweest.
Concrete richtlijn m.b.t. pijlers van het dorp koesteren : • De gemeente evalueert regelmatig de vraag en aanbod van de voorziene infrastructuur voor de verenigingen. Daarnaast stippelt ze een beleid uit rond het financieren van tradities en infrastructuur. Dit betekent niet noodzakelijk enkel financiering door de gemeente, maar eveneens het op zoek gaan naar partners en mogelijke subsidiekanalen. • In ruil engageren de verenigingen zich om de gemeente bij te staan bij het uitvoeren van bepaalde acties in het dorp en te fungeren als eerste aanspreekpunt voor het dorp. - PTArchitecten . p102 -
Heist-op-den-Berg
- Tien jaar na laatste editie opnieuw Uylefeesten gepland
bron : Het Nieuwsblad, 7 januari 2019
bron : https://nnieuws.be/artikel/gymkana-schriek-editie-30-jaar-beste-tractor-chauffeur-van-de-kempen
- PTArchitecten . p103 -
3
Acties
actie
PASTORIJTUIN EN KERKPLEIN IN ÉÉN BELEVING
Het centrum, met het kerkplein en het parochie centrum is reeds de ontmoetingsplek bij uitstek. Het
WIE
kerkplein is momenteel ingericht als parking, en doet
Gemeente Heist-op-den-Berg
dienst als evenementenplein.
i.s.m. een studiebureau
Een heraanleg van het plein kan het accent van de
+ kerkfabriek en verenigingen voor praktische ondersteuning/realisatie
parking verleggen en eerder zorgen voor de uitstraling van ‘een plein waarop eventueel geparkeerd kan
WAT
worden’.
Kerkplein transformeren tot volwaardig
Het ontwerpconcept ‘strategisch opladen van de
evenementenplein + oude pastorij mee betrekken bij het kerkplein
publieke ruimte’ geeft enkele suggesties hoe dit ruimtelijk vormgegeven kan worden.
WAAR Kerkplein + Oude pastorij
De oude pastorij bevindt zich vlak naast de kerk,
Leo Kempenaersstraat, Schriek
maar wordt niet echt betrokken bij het geheel. Het verwijderen van de omheining rond de tuin kan al een
HOE
grote impact hebben. De 3 petanquebanen worden
Volledige heraanleg kerkplein + Verwijderen van de
zo weer opengesteld en de tuin wordt mee deel van
omheining rond de tuin van de oude pastorij
het evenementenplein.
WANNEER
In de werksessies waren er ideeën om de tuin om te vormen tot een tuin vol kunst, en hierin de mascotte van Schriek, de uil, te huisvesten. Een leuk, en zeker haalbaar initiatief.
De voorbereiding kan worden opgestart.
BUDGET Oppervlakte: 5.750 m2 Eenheidsprijs: 200,00 €/m2
Bij het ontwerpen en de heraanleg van het kerkplein dient de tuin van de oude Pastorij mee in beschouwing genomen te worden.
- PTArchitecten . p106 -
Bouwkost incl BTW : 1.391.500,00 € Erelonen incl BTW: 208.725,00 € Kost van de actie: € 1.600.225,00 €
- PTArchitecten . p107 -
actie
TOEKOMST KERK
WIE Gemeente Heist-op-den-Berg en kerkfabriek i.s.m. een studiebureau
WAT Uitwerken van potentiële scenario’s voor de De kerk heeft lang een religieuze functie gekend. Het
herbestemming/inrichting van de kerk en kerkplein
blijft het meest typerende gebouw van het dorp en
WAAR
het hart van het centrum. In tegenstelling tot andere
Kerk en kerkplein
dorpen, blijft de kerk in Schriek te frequent in gebruik om deze reeds volledig te herbestemmen.
HOE
Desalniettemin dient een toekomstvisie worden opgesteld voor de kerk. Omwille van het nog frequent gebruik kan gewerkt worden aan een stapsgewijze
Dit kan door deelname aan ‘begeleiding bij her- of nevenbestemming van parochiekerken’ van de Vlaams Bouwmeester, indien een 6e oproep wordt gelanceerd.
inname of gedeeld ruimtegebruik.
WANNEER Bij de zoektocht naar een geschikte locatie voor een
De voorbereiding kan worden opgestart.
bepaald evenement mag men het potentieel van de
BUDGET
kerk niet vergeten. Het blijft een geschikte locatie voor het onderbrengen van een grote hoeveelheid
studiebudget oproep Vlaams bouwmeester
mensen. Naast de kerkdiensten kan ze ook zo ingezet
€ 1.500 voor de begeleiding van het project +
worden.
€ 14.000, €18.000 of € 22.000 ( afhankelijk van de aard van de opdracht ) In vele gevallen is dit haalbaarheidsonderzoek subsidieerbaar door Agentschap Onroerend Erfgoed en Binnenlands Bestuur.
- PTArchitecten . p108 -
bron : https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/kerken
bron :http://www.reliwiki.nl/images/e/e0/Herbestemming_ wonen_werken-project-23-Herbestemming_kerk_tot_woning-04.jpg
bron : https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/kerken
bron : www.skatehalarnhem.nl - PTArchitecten . p109 -
actie
PASTORIJ ALS CREATIEVE UITVALSBASIS
WIE Gemeente Heist-op-den-Berg ism de kerkfabriek De oude pastorij is zonder twijfel een plek met potentieel voor het dorp. De geschikte locatie en de polyvalente ruimtes bieden heel wat mogelijkheden. Het feit dat het pand in handen is van de gemeente, is een grote troef om het uit te bouwen tot gemeenschapsvoorziening.
WAT Inzetten van de oude pastorij als gemeenschapsvoorziening
WAAR Oude pastorij
Deze actie handelt over de programmatie van
Leo Kempenaersstraat, Schriek
het pand. Momenteel wordt het gebruikt door de kerkfabriek, maar ze kan nog meer ingezet worden. Aangezien het gebouw in handen is van de gemeente, kan deze in samenwerking met de kerkfabriek, instaan
HOE Programmatie van het pand
voor het programmeren en maximaal inzetten van deze ruimte.
WANNEER De voorbereiding kan worden opgestart.
BUDGET te ramen in functie van het project
- PTArchitecten . p110 -
- PTArchitecten . p111 -
actie
PAROCHIECENTRUM ‘DEN UYL’
Het parochiecentrum komt naast een opsmuk ook wel in aanmerking voor een eventuele upgrade.
WIE Gemeente Heist-op-den-Berg
De parochiezaal is een plek die nauw in het hart wordt
i.s.m. een studiebureau en verenigingen
gedragen door de bewoners van Schriek. Wekelijks kan je er terecht voor tal van activiteiten opgezet door
WAT
de verenigingen van het dorp. De gunstige ligging vormt een tweede troef. Centraal
Parochiezaal uitbouwen tot een kwalitatief centrum
in het dorp, vlakbij voldoende parkeergelegenheden,
voor diverse evenementen
en de mogelijkheid aan te sluiten bij het kerkplein als
WAAR
evenementenplein.
Parochiecentrum
De zaal kan echter een likje verf gebruiken, maar evengoed volledig gerenoveerd en/of uitgebreid worden tot een ware feestzaal die zeer polyvalent ingezet kan worden. We benadrukken hierbij de
HOE Renovatie en uitbreiding van het parochiecentrum
toepassing van het ontwerpconcept ‘Beperken extra footprint door gedeeld ruimtegebruik’.
WANNEER De voorbereiding kan worden opgestart.
In de werksessies kwam het idee naar voor om de parochiezaal te dopen tot parochiecentrum ‘de Uyl’. Aangezien de uil de mascotte vormt voor het dorp,
BUDGET oppervlakte X 1000 €
leek dit een interessante naam voor de zaal.
- PTArchitecten . p112 -
kaas-en wijnavonc
© Landelijke Gilde
kaartspel © Landelijke Gilde
- PTArchitecten . p113 -
Met paard en auto-car
- PTArchitecten . p114 -
auto als evidentie - PTArchitecten . p115 -
1
Analyse
Impact van het verkeer
AUTO ALS EVIDENTIE
Zoals in veel dorpen gegroeid rond een lint, komt
De combinatie van afstand en beperkt openbaar vervoer
ook in Schriek de overlast van het verkeer aan bod.
doet de bewoners al snel grijpen naar koning auto.
Vooral de onveiligheid voor het fietsverkeer is een
Oudere bewoners die minder mobiel zijn of zelf
gespreksonderwerp onder de bewoners.
geen auto kunnen besturen, zijn wel sterk afhankelijk van de aanwezige voorzieningen. Voor hen is het een hele klus om zich te verplaatsen.
AUTO- AFHANKELIJK De
ligging
van
Schriek
verklaart
de
auto-
afhankelijkheid van de inwoners. Heist-op-den-Berg is de dichtsbijzijnde grotere pool met station, maar wel een kleine 7 km ver. Grotere steden als Mechelen en Leuven zijn een 20-tal km ver.
ONTOEREIKEND BUSAANBOD Het netwerk van de Lijn is slechts miniem in Schriek. Een rechstreekse verbinding naar Heist-op-den-Berg is er niet. Voor het ritje van 7 kilometer ben je sneller
HEIST-OPDEN-BERG
+/- 8km
MECHELEN
SCHRIEK +/- 20 km +/- 14,5km +/- 22,5 km
AARSCHOT
LEUVEN
- PTArchitecten . p118 -
Watertoren 0m
75
0m
50
0m
25
kerk
parochiecentrum
Basisschool De groeituin
met de fiets. Het systeem van de belbus is niet echt
EVIDENTIE DOOR MENTALITEIT
efficiĂŤnt. Het vraagt heel wat geregel en is dus geen De mentaliteit van de dorpsbewoners is een belangrijke
optie voor een spontane uitstap.
reden waarom men snel de auto in stapt. Even naar Voor dorpen als Schriek een performant openbaar
de bakker, de kinderen afzetten aan school, snel een
vervoer uitwerken is zo goed als onmogelijk. De
bezoekje aan de slager, ...ook voor korte afstanden
uitgestrektheid, lage densiteit en relatief afgelegen
wordt snel naar de wagen gegrepen.
ligging bemoeilijken een regelmatige bediening. naar
Deze routineverplaatsingen in het dorp zelf zijn
de wagen, waardoor het openbaar vervoer aan
allemaal op fietsafstand. Een mentaliteitswijziging,
rentabiliteit verliest. We zitten in een viscieuze cirkel.
maar ook een veiligere en aangename fietsomgeving
Hierdoor
grijpen
bewoners
automatisch
dringt zich op.
- PTArchitecten . p119 -
DIVERSE SFEREN IN PUBLIEK DOMEIN
VERBINDINGSWEGEN MET STEDELIJK KARAKTER
De klassieke laanbeplanting in de vorm van plantvakken met bomen zorgt voor een kleurinjectie
De Leo Kempenaersstraat met in het verlengde de Hoogstraat, en de Leuvensebaan vormen de hoofdwegen van het dorp. Deze verbinden Schriek met omliggende dorpen en gemeenten. De straten zijn in relatief goede staat en zijn uniform aangelegd. Een brede weg met aan weerszijden een fietspad, hetzij op hetzij naast de rijbaan. In het centrum maakt het fietspad plaats voor een voetpad dat de verschillende voorzieningen bedient en af en toe plaats biedt aan een terrasje. Het verschil in gevels zorgt voor variatie in de straat.
in de straat. Tussen de plantvakken is plaats voor parking. In de Hoogstraat ontbreekt dit punctueel groen, en voelt het openbaar domein eerder monotoon aan. Het stedelijk karakter van deze wegen benadrukt hun functie als hoofdweg, maar zorgt volgens vele bewoners ook voor gevaarlijke punten in het dorp. Een onveilige verkeerssituatie zou ĂŠĂŠn van de redenen zijn waarom velen opteren voor de auto in plaats van de fiets.
Leuvensebaan - PTArchitecten . p120 -
Hoogstraat - PTArchitecten . p121 -
GROEN BRENGT SFEER Daar waar groenelementen ontbreken ogen de straten In de woonwijken voelen enkele straten gezellig en
eerder kaal en ongezellig.
gemoedelijk aan. Verschillende parameters zijn hier de oorzaak van. Het eerste deel van de Grasheideweg,
Alles draait echter om verhouding. De breedte van
vanaf de Pachterslei bijvoorbeeld, geeft een knusse indruk. De iets densere compositie van de woningen
de rijweg, de architectuur van de gevels en de bijhorende groenaanleg vormen belangrijke parameters. Smallere
in combinatie met een smalle rijbaan en de talrijke
straten zonder veel publiek groen worden gekleurd
groene gevarieerde voortuinen zorgen voor de
door de architectuur en de voortuinen.
gemoedelijke dorpssfeer. Het ruimtebeslag van de voortuinen is wel groot, maar het is positief dat grote
Bij bredere straten springt vooral het vele asfalt en de
delen niet verhard zijn.
naast liggende parking in kiezels, in het oog. Indien de woningen diep ingeplant zijn, speelt de architectuur
In de Dr.J.Vermeylenstraat hangt eenzelfde huiselijke
minder mee in het beeld van de straat. Als hier
sfeer, maar hier is eerder de uniforme aanleg de basis.
bovendien geen groen is dat het grijs straatvlak
De straat is iets breder, de woningen zijn diep naar
doorbreekt, ogen de straten nog breder en grijzer.
achter ingeplant, en de resterende zone bestaat uit gras met tal van bomen. De oude jaren ‘60s huisjes fleuren de straat op. De straten in de sociale woonwijk voelen eveneens knus aan. Hier liggen de verhoudingen en het vele groen aan de basis van deze uitstraling.
Grasheideweg - PTArchitecten . p122 -
startmoment veerkrachtige dorpen . bewonersvisie omtrent verkeer - PTArchitecten . p123 -
RELATIEF VEEL ONVERHARDE RUIMTE
Patrijsweg
Dr.J.Vermeylenstraat - PTArchitecten . p124 -
RELATIEF VEEL VERHARDE RUIMTE
Narcisstraat
Narcisstraat - PTArchitecten . p125 -
OVERVLOED AAN PARKING
Opmerkelijk in het dorp is de overvloed aan parking,
In de woonwijken is ook heel wat parking terug
zowel in het dorp als in de woonwijken. De twee
te vinden. Elke woning heeft standaard minstens
pleinen aan de noord- en zuidzijde van de kerk zijn
1, maar vaak 2 parkeerplaatsen voor de deur.
volledig ingenomen als parking. Deze wordt ook
Daarnaast is er meestal aan 2 zijden van de weg extra
relatief intensief gebruikt.
parkeergelegenheid. Ook aanleg van de stroken naast de rijbaan in kiezels suggereert parkeerplaatsen.
Daarnaast vinden we in de hoofdwegen aan minstens 1 zijde parkeergelegenheid. Voor de handelszaken lijkt dit op het eerste zicht een goede zaak gezien de auto-afhankelijkheid van de inwoners. Voor de verblijfskwaliteit in de omgeving van de handelszaken is dicht echter jammer.
- PTArchitecten . p126 -
- PTArchitecten . p127 -
2
Ontwerpconcepten Aandacht voor de zwakke weggebruikers
ontwerpconcept m.b.t. openbare ruimte
GESCHIKTE UITSTRALING VAN DE WEGEN
STEDELIJKE HOOFDWEGEN
. Plaats voor de fietser De fietser moet voldoende plaats krijgen. Naast
De hoofdstraten van het dorp vormen de iets drukkere
de rijweg moet genoeg plaats zijn voor de fietsers.
wegen en kunnen een stedelijke aanleg verdragen.
Geen smalle opgehoogde fietspaden vlak naast de
Het ontwerpconcept stelt een uniforme aanleg met
straat, maar bij voorkeur brede, goed gemarkeerde
kleurinjecties aan de hand van groenelementen voor.
fietspaden, eventueel fysiek gescheiden van de weg
Dit met bijzondere aandacht voor het creëren van
door een haag of andere beplanting.
een veilige fietsomgeving.
Op een aantal plaatsen in het dorp komt de fietser samen met de auto op de rijbaan. In dat geval is het van groot belang om duidelijk de ruimte voor
. Duidelijke verkeerssituatie Bewoners
gaven
tijdens
de fietser te goed te markeren, en te voorzien in de de
werksessies
een
noodzakelijke rugdekking.
aantal gevaarlijke punten in het dorp aan. Dit door beperkt zicht, onduidelijke signalisatie, of
Om het gebruik van de fiets aan te moedigen is
geen snelheidsbelemmering. De signalisatie in de
het naast het creëren van een veilige fietsomgeving,
hoofdwegen dient duidelijk en uniform te zijn. Ze
ook belangrijk de nodige voorzieningen te treffen
moet ondubbelzinnigheden vermijden.
in verband met infrastructuur. Het uitrusten van
Concrete richtlijn m.b.t. geschikte uitstraling van de hoofdwegen • In de hoofdwegen creëert duidelijke signalisatie een overzichtelijke verkeerssituatie. Ondubbelzinnigheden worden vermeden. • Er gaat genoeg aandacht naar de fietser. Het creëren van een veilige fietsomgeving is primordiaal. Daar waar mogelijk wordt de fietser fysiek gescheiden van de rijbaan. Hieraan wordt, in samenhang met de keuze van het wegprofiel en de functie, voldoende en functionele infrastructuur gekoppeld. (vb. erfsituatie is anders dan lokale doorgangsweg) • Een duidelijke verkeerssituatie gekoppeld aan een strenge handhaving van de lokale politie moet het rijgedrag in bedwang houden. Dit kan gekoppeld worden aan sensibiliseringsacties en campagnes. - PTArchitecten . p130 -
het dorp met bv. degelijke fietsenstallingen moedigt eveneens aan de fiets te nemen.
. Kleurinjecties adhv groen De aanwezigheid van groen in het straatbeeld fleurt de straten op. In de Hoogstraat bijvoorbeeld valt deze bomenrij weg en oogt de straat eerder grijs en breed. De beplanting is aangepast aan de hoofdwegen, maar vormt een kleurinject in de straat.
. Handhaving In de werksessies durfde men toegeven dat er in principe al veel maatregelen genomen werden om het verkeer af te remmen. Een juiste en strengere handhaving kan ook bijdragen tot een veiligere verkeersomgeving. De gemeente kan gebruik maken van sensibiliseringscampagnes om het rijgedrag te beĂŻnvloeden of overgaan tot boetes en flitscontroles.
LEUVENSEBAAN deel met duidelijk fietspad en punctueel groen creĂŤert veiligere fietsomgeving
HOOGSTRAAT . TUINDIJK fietsers op de rijweg zonder aanwezigheid van verticale, groene, punctuele elementen verbreden optisch de rijweg, en geven het gevoel snel te mogen rijden. - PTArchitecten . p131 -
HUISELIJKE WOONWIJKEN In een verkaveling is de publieke ruimte vaak
in grote mate de snelheid van het verkeer. Brede
overgedimensioneerd. Het aantal inwoners is te laag
lanen in traditioneel asfalt zonder obstakels moedigen
om deze publieke ruimte te gaan activeren. Indien de
het verkeer niet aan om te vertragen.
publieke ruimte grijs of slordig is ingevuld geeft dit In het woonweefsel wordt voorgesteld om de
een sombere indruk.
straten smal aan te leggen. De proporties uit bv. de In het woonweefsel is het gunstig een huiselijke sfeer
Grasheideweg lijken te kloppen. Breedtes van +/- 4
te creĂŤren. Dit remt de snelheid af en moedigt aan tot
m worden als voldoende beschouwd.
het nemen van de fiets. Als bestrating kan gekozen worden voor een
. Juiste proporties en aanleg
alternatief op de traditionele grijze asfalt rijbaan.
De breedte van de rijweg en de aanleg ervan, bepalen
Straataanleg met een kleine korrel werkt vertragend
- PTArchitecten . p132 -
op het rijgedrag. In watergevoelige gebieden kan
. groenaanleg op maat
gewerkt worden met waterdoorlatende voegen.
Daar waar in de hoofdwegen een klassieke
Verwijzend naar ontwerpconcept ‘ voorkant aan het
laanbeplanting is aangewezen, kan het woonweefsel
landschap’ kan ook geopteerd worden voor de aanleg
grotere schalen groen opnemen.
van een karrespoor ipv een volledige rijbaan. Bij smallere straten zorgen de gevels en groen
. Parking clusteren
gekleurde voortuinen voor sfeer in de straat. Bij
Elke woning bevat vandaag minstens 2 parkeerplaatsen
bredere wegen kan publiek groen de breedte op een
op eigen perceel, en kan daarnaast ook aan de kant
natuurlijke manier invullen.
van de weg de auto kwijtgeraken. Deze overvloed aan parking kan gereduceerd worden en plaatsmaken
In het woonweefsel kan de grootte van de bomen veel
voor groen.
groter zijn. Een aaneenschakeling waarbij de kruinen elkaar raken, creëert een gezellige en huiselijk sfeer.
In het begin en eind van de straat worden parkeerplaatsen voor bezoekers geclusterd. Het
. uniforme randen
overige deel van de straat baadt in het groen. Hier
In veel woonwijken zien we vaak dat de zone tussen
kan opnieuw rekening gehouden worden met de
de rijweg en de rooilijn een warboel is. Kiezels, gras
infiltratie voor water. Parkeerplaatsen in grasdallen
of modder wisselen elkaar af. Een uniforme aanleg in
zijn eenvoudig uit te voeren.
bijvoorbeeld gras, geeft een propere indruk.
bron : https://www.pinterest.com/pin/368380444520022137/
geclusterde parking in Dreef
Concrete richtlijn m.b.t. geschikte uitstraling van huiselijke woonwijken • Bij de aanleg van nieuwe straten wordt een breedte van +/- 4m aangehouden. Bij voorkeur wordt gekozen voor een straataanleg met kleine korrel. Bestaande straten kunnen versmald worden, en vervangen door groen. • Parkeren in de straat wordt vervangen door geclusterde parkeerplaatsen in het begin en einde van de straat. De zones tussen rooilijn een rijweg worden uniform en groen aangelegd. Bij voorkeur worden de parkeerplaatsen aangelegd met waterdoorlatende materialen (bij voorkeur met bv. groenstroken).
- PTArchitecten . p133 -
JUISTE PROPORTIES EN AANLEG MET KLEINE KORREL
Jespersweg Schriek
bron : http://www.centraldistrictnews.com/2010/07/james-ct-woonerf-getshigh-marks-in-the-running-for-city/
- PTArchitecten . p134 -
bron : https://i.pinimg.com/originals/96/96/ e7/9696e792e9f887b2dc17c8171c4124e0.jpg
OPDRIJVEN SCHAAL VAN HET GROEN
bron : http://blog.i.ua/user/8088198/2021959/
bron : https://www.pinterest.com/pin/854065516812402963/
bron : https://placeshakers.wordpress.com/2010/09/17/confessions-of-a-former-sprawl-addict-speed-humps-on-the-road-to-recovery/ - PTArchitecten . p135 -
Figuur : Suggestie uitstraling wegen - PTArchitecten . p136 -
Legende :
Stedelijke uitstraling Huiselijke uitstraling Suggestie karreweg
N
schaal 1:7500 50
- PTArchitecten . p137 -
100
150
200m
ontwerpconcept m.b.t. openbare ruimte
EDUCATIEVE TRAGE WEGEN
“Kleine steden en dorpen zouden enkel nog in aanmerking
aanmoedigen
komen voor verdere verdichting indien ze goed ontsloten zijn
routineverplaatsingen de fiets te nemen. Een fiets-
qua zachte mobiliteit.”
en wandelverbinding doorkruist de belangrijkste
Leo Van Broeck in ‘Expertenadvies sensibilisering bouwcultuur en ruimtelijk rendement.’
om
voor
dagelijkse
basisvoorzieningen als bakkerij, school, apotheek,
Vanuit de optiek van verdichting en kernversterking,
slagerij,... Het vormt een sfeervol en veilige traject
en vanuit de wens van de bewoners dient gewerkt te
voor de routineverplaatsingen.
worden aan de uitbreiding van een zacht netwerk. De
Het zacht netwerk kan zich daarnaast uitbreiden met
gemeente Heist-op-den-Berg is hier reeds actief mee
een informatief en/of toeristisch aspect.
bezig.
. Lokale handel In de werksessies kwam men met het idee ‘educatieve
De lokale boeren uit Schriek kunnen meer aandacht
wegen’. Dit zacht netwerk maakt deel uit van een
krijgen aan de hand van de trage wegen. De
groter gemeentelijk netwerk om de trage verbindingen
uitgestippelde route kronkelt naast de handelszaken
tussen de verschillende gemeentes te optimaliseren.
in het dorp ook langs de lokale boeren die hun
Op lokaal vlak zet ze in op verschillende vlakken. Ze
producten aanbieden. Dit promoot de korte keten en
draagt bij aan het aanmoedigen van de fiets, brengt de
geeft deze meer bekendheid in het dorp.
lokale handel in beeld en kan eveneens een beperkt
. Pijlers van het dorp
toeristisch aspect dragen.
Het zacht netwerk kan zo georganiseerd worden, dat
. routineverplaatsing
ze ook de pijlers van het dorp haar pad doorkruist. In
We betrappen onszelf allemaal wel eens dat voor
de participatie kwamen ideeën als infoborden of een
kleine verplaatsingen als een ritje naar de bakker,
mobiele app naar voor om wat uitleg te geven over de
de slager of school, we toch grijpen naar de auto.
pijlers van het dorp.
Een onveilige verkeerssituatie is één parameter. Gemakzucht, of gewoonte spelen ook mee.
De
Het educatief netwerk moet op meerdere punten
(her)aanleg van aangename en veilige straten kunnen
inzetten en de fietsmentaliteit bij de Schriekse
het gebruik van de fiets stimuleren, maar ook de
bewoners aanwakkeren.
mentaliteit van de autobestuurders moet wijzigen.
gepromoot worden door de verenigingen door het
De trage wegen kunnen
organiseren van evenementen, feestelijke openingen, In
eerste
instantie
moet het zacht netwerk
...
- PTArchitecten . p138 -
Keerbergen
- Met een wandeltocht hebben de gemeente Keerbergen en KWB Schriek een nieuwe fiets- en wandelbrug
over de Raambeek in gebruik genomen. De nieuwe brug en de bijhorende nieuwe, trage verbinding verbindt letterlijk de gemeenten Schriek (Heist-op-den-Berg) en Keerbergen, en dus ook de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant. bron : Het Laatste Nieuws, 18 oktober 2016
Concrete richtlijn m.b.t. educatieve trage wegen • De educatieve trage wegen vormen deel van een groter gemeentelijk netwerk en optimaliseren zo de zachte verbinding van en naar de omliggende kerkdorpen en gemeente. • De uitgestippelde route moet de basisvoorzieningen in het dorp doorkruisen. De scholen, bakkerijen, slagers, apotheken en supermarkt liggen langs het traject. • De educatieve wegen vormen eveneens een middel om de lokale handel te promoten. Het traject kruist de lokale boeren. • Om de route een toeristische toets te geven neemt ze eveneens de pijlers van het dorp mee op haar weg. Eventuele infoborden geven wat extra inhoud aan de pijlers. • Aan de hand van een participatief proces kunnen de gewenste locaties gemarkeerd worden. • Gekoppeld aan het traject kan een app ontwikkeld worden, die een woordje uitleg geeft bij de verschillende gekoppelde locaties. - PTArchitecten . p139 -
Figuur : Evaluatiekaart trage wegen - PTArchitecten . p140 -
Legende :
N
Trage weg
schaal 1:7500 50
- PTArchitecten . p141 -
100
150
200m
3
Acties
actie
EXPERIMENTEREN MET AUTOLUWE INITIATIEVEN
In Schriek bevindt zich alles op fietsafstand. Vaak is een onveilige fietsomgeving de reden waarom men toch naar de auto grijpt.
WIE Gemeente Heist - op - den - Berg en lokale politie
Om de fietsmentaliteit aan te wakkeren stelt deze actie voor om via verschillende initiatieven het fietsgebruik aan te moedigen. Bijvoorbeeld :
WAT Stimuleren om de fiets te nemen
WAAR
. Proefperiode autovrije schoolomgeving
Verschillende locaties in het dorp
. Autoluwe buurt . Autoloze zondag
HOE
Er kan gewerkt wordt met begeleiders die tijdelijk
Verschillende autoluwe initiatieven
worden ingezet om het verkeer om te leiden of WANNEER
belemmeringen
Zo snel mogelijk.
Indien de verschillende acties blijken te werken kunnen deze een vast gegeven worden in de straten van Schriek.
- PTArchitecten . p144 -
BUDGET
Beperkt budget voor wervende communicatie
bron : https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180919_03766719 - PTArchitecten . p145 -
actie
UITSTIPPELEN EN AANLEG EDUCATIEVE WEGEN LEREN OVER ONS EIGEN DORP
Het ontwerpconcept ‘Educatieve trage wegen’ zet in op het ontwikkelen van een zacht netwerk dewelke deel uitmaakt van een groter gemeentelijk netwerk. Ter hoogte van Schriek is deze specifiek gekoppeld aan de basisvoorzieningen en ook enkele educatieve aspecten zoals het promoten van de lokale handel en het informeren over de pijlers van het dorp.
WIE mobiliteitsambtenaar Gemeente Heist - op - den - Berg + verenigingen evt. i.s.m. Regionaal Landschap Rivierenland (RLRL)
Een eerste stap van het uitbouwen van dit netwerk, is het uitstippelen van een welbepaalde route. Hierbij komen verschillende parameters aan bod.
WAT Uitstippelen en aanleg van een zacht netwerk die inzet op verschillende punten.
Verkeersituatie, betrokken percelen, verschillende eigenaars, bestaande trage wegen, handelszaken, lokale boeren, bestempelen pijlers van het dorp...
WAAR Zacht netwerk moet lokaal de basisvoorzieningen, lokale boeren en pijlers van het dorp doorkruisen, maar is verder gekoppeld aan een gemeentelijk zacht netwerk.
Aan de hand van een beperkt participatief traject kan een gewenste route vastgelegd worden voor de trage wegen binnen Schriek. Daarna wordt gekeken hoe dit lokaal netwerk gekoppeld kan worden aan een
HOE Adhv een participatief proces een weloverwogen lokaal traject uitstippelen die de verschillende deelaspecten van het concept
gemeentelijk netwerk van trage weg.
omarmt.
WANNEER
Een tweede stap is de uiteindelijke realisatie van het netwerk. Daar waar trage wegen gerealiseerd worden, dient deze aanleg grondig en kwalitatief te gebeuren, in harmonie met de reeds bestaande wegen. Het zachte netwerk biedt rust, wordt zoveel mogelijk onttrokken van verkeer en wordt omringd door groenelementen. De toegang tot de trage wegen is duidelijk aangeduid, en verboden voor alle gemotoriseerd verkeer. Ze wordt aangelegd voor zowel wandelaars als fietsers. - PTArchitecten . p146 -
Zo snel mogelijk.
BUDGET Participatief proces : in samenwerking met Gemeente Heist-op-den-Berg en verenigingen Aanleg : te bepalen door vzw Trage Wegen
Participatie Werksessie 1
bron : https://www.kwbeensgezind.be/site/index.php?option=com_content& view=article&id=480%3Atrage-wegen&catid=2&Itemid=101
- PTArchitecten . p147 -
bron : https://www.tragewegen.be/over-ons
actie
NEEM EENS DE FIETS !
Vanuit de dorpskarakterschets willen we het gebruik van zachte vervoersmodi onderstrepen. Verschillende acties kunnen dit gebruik aanmoedigen. Deze werden reeds (deels) aangehaald in de ontwerpconcepten en kunnen stapsgewijs geconcretiseerd worden :
WIE Gemeente Heist - op - den - Berg + andere partners + subsidiekanalen
. Het uitbouwen van degelijke fietsinfrastructuur voor het wegbergen van de fiets.
WAT
.
Duidelijke
verkeerssituatie
door
bv.
Gebruik van de fiets stimuleren door de nodige infrastuctuur.
fietssuggestiestroken (met rugdekking), duidelijke
WAAR
signalisatie voorrang van rechts, ...
Kern van Schriek
. Proefproject elektrische deelfiets
Inpluggen van minimale fietsinfrastructuur in het dorp
HOE Actie met stempelkaarten
. Ludieke ingrepen in het dorp op maat van de fiets.
Proefproject met electrische deelfiets
. Actie met stempelkaarten waarbij oa. school en
Zo snel mogelijk.
WANNEER
handelszaken een voorttrekkersrol in spelen.
BUDGET
Er wordt momenteel gewerkt om enkele van deze acties als echte quickwinactie beleidsmatig te integreren en verder vorm te geven.
- PTArchitecten . p148 -
- PTArchitecten . p149 -
Op maat van het veerkrachtig dorp - PTArchitecten . p150 -
patchwork van verkavelingen - PTArchitecten . p151 -
1
Analyse
Schaal en korrel
DIVERSE BEBOUWING MARKEERT ONTWIKKELING DORP
Daar waar in sommige dorpen bijvoorbeeld rode baksteenarchitectuur overheerst, hangt Schriek niet vast aan ĂŠĂŠn bepaalde stijl. Het dorp vormt een mengeling van bebouwing uit zeer uiteenlopende tijdsperiodes. Typerende tijdsgebonden architectuur laat toe de ontwikkeling van het dorp te lezen. De oudste bebouwing vinden we terug langs de Leo Kempenaersstraat en de Leuvensebaan. Ze markeren het ontstaan van het dorp. Veel van deze architectuur werd reeds vervangen door recentere
- PTArchitecten . p154 -
- PTArchitecten . p155 -
nieuwbouw. Deze hoofdwegen huisvesten een mix
ONTWIKKELING IN CLUSTERS
van verschillende stijlen bebouwing. Opmerkelijk bij de verdere ontwikkeling van Schriek De
sociale
woonwijk
wordt
getypeerd
door
is het ontwikkelen in clustersvormige verkavelingen. Een aantal percelen worden samen aangepakt. Ofwel
architectuur uit de jaren ‘80.
omvat het nieuwe ontwikkelingen ofwel wordt De woonwijk tussen de Leuvense baan en de
bestaande bebouwing gesloopt en vervangen door
Hoogstraat wordt gekleurd door charmante rode
een complex van nieuwbouwwoningen. Eenzelfde
bakstenen huisjes met een knipoog naar de jaren ‘60.
plan wordt een aantal keer gekopieerd.
De 40-tal woningen extra in de wijk nemen een hedendaagse look aan, en maakt het duidelijk dat dit een recente uitbreiding vormt op de bestaande jaren ‘60 verkaveling. De wijk aan de Grasheideweg bevat heel wat recentere bebouwing, en benadrukt zo dat dit een uitbreiding vormde op de oorspronkelijke lintstructuur van het dorp.
- PTArchitecten . p156 -
- PTArchitecten . p157 -
- PTArchitecten . p158 -
- PTArchitecten . p159 -
Figuur : bouwstijl kenmerkt patchwork van ontwikkeling - PTArchitecten . p160 -
Antwerpen dibe_geheel_heist
5. woonwijken en tijdsperiode Mixed Antwerpen dibe_geheel_heist In opbouw recent 5. woonwijken en tijdsperiode
Legende :
gemengde Mixed
bouwstijl
in opbouw In opbouw recent recente bebouwing Jaren 80 Jaren 60
jaren 80 Jaren 80 Jaren 60 jaren 60
4. Verenigingen - PTArchitecten . p161 Spontane ontmoeitng Verenigingen
N
schaal 1:7500 50
100
150
200m
VERSCHIL IN KORREL VAN BEBOUWING
EENGEZINGSWONINGEN SLURPEN RUIMTE OP
terug te vinden. Enkele nieuwbouwprojecten bieden onderdak aan meerdere woonentiteiten. De korrel
Zowel de hoofdwegen als de woonwijken zijn hoofdzakelijk geflankeerd door ééngezinswoningen. Woonwijken bestaan uit klassieke kavels met grote alleenstaande bebouwing. Langs de uitlopers van de hoofdwegen en in de nieuwe woonwijken tracht men iets compacter te bouwen en wordt vaak beroep gedaan op koppelwoningen.
van de appartementsgebouwen vormt niet zelden een breuk met de identiteit van het dorp. Oorzaak is het niet het programma (meergezinswoningen), maar de manier waarop dit programma architecturaal is vertaald.
VERSCHIL IN VERHOUDING De voornamelijk half- en open bebouwing in de
DORPSKERN EXPERIMENTEERT MET APPARTEMENTEN
woonwijken bestaan uit 1 à 2 bouwlagen + hellend dak. De woningen hebben een verhouding hoogtebreedte die zorgt voor een verticale geleding.
In de dorpskern zijn wel al densere bouwvormen
- PTArchitecten . p162 -
In het centrum zit bij bepaalde gebouwen de verhouding anders. De recente nieuwbouw bevat veelal 3 bouwlagen met een brede vlakke gevel zonder al te veel detail. Een plat dak maakt de constructie af. Door hun omvang hebben zij een enorme impact op het straatbeeld. Door een horizontale geleding van de gevel oogt het geheel veel breder en zwaarder. Sommige brede gevels geven minder deze indruk. Een
hoog
beglazingspercentage,
werken
met
accentvolumes, welbepaalde graad van detaillering in de gevel zijn hier de oorzaak van.
- PTArchitecten . p163 -
BREDE GEVELS MET MONOTOON KARAKTER
- PTArchitecten . p164 -
BREDE GEVELS MET GEVARIEERD KARAKTER
gevel zijkant
- PTArchitecten . p165 -
Figuur : aantal bouwlagen - PTArchitecten . p166 -
Legende :
3 bouwlagen 2 bouwlagen
1 bouwlaag >3 bouwlagen - PTArchitecten . p167 -
N
schaal 1:7500 50
100
150
200m
2
Ontwerpconcepten Ambitieus op schaal van een kerkdorp
ontwerpconcept m.b.t. bouwprojecten
VARIATIE DOOR SPEELSE BOUWVOLUMES
ALGEMEEN
Het ontwerpconcept ‘speelse bouwvolumes’ handelt over de dynamiek van het bouwvolume.
Wanneer
bestaande
bebouwing
wordt
gesloopt en vervangen door een complex van
In Schriek overheesen panden met 1 of
nieuwbouwwoningen
nieuw
bouwlagen met hellend dak. In het centrum waar
inbreidingsproject
of
wanneer
plaatsvindt,
een
moet
2
aandacht
meergezinswoningen zijn toegelaten, experimenteerde
worden besteed aan de dynamiek en kwaliteit van het
men al met 3 bouwlagen. De afwerking met een plat
nieuwbouwproject.
dak accentueert een horizontale geleding waardoor deze nog zwaarder oogt.
De
voorgaande
ontwikkelingen
in
clusters
resulteerden vaak in brede en eentonige gevels. Ofwel
Hoe breder eenzelfde gevel, hoe groter de impact
gaat het om eenzelfde plan van grondgebonden
hiervan in het straatbeeld. Dit kan gaan over de gevel
woningen dat zich meermaals herhaalt, ofwel wordt
van eenzelfde gebouw, maar ook over het ontwikkelen
een brede nieuwbouw gepland. De afwerking met
in clusters van grondgebonden woningen waarbij elke
een plat dak accentueert een horizontale geleding
entiteit eenzelfde gevel krijgt.
waardoor deze nog zwaarder en breder oogt.
45 GRADEN REGEL
In eerste instantie is een compactere invulling aan de orde. Hiervoor kijken we naar het ontwerpconcept ‘creatief met bouwgrond’.
meergezinswoningen hoger te gaan dan 3 bouwlagen.
De dynamiek van een nieuwbouwproject speelt in op 2 principes. Het bouwvolume enerzijds, en de uitstraling van de gevel anderzijds. Bij een vlakke, niet gedetailleerde gevel is het slim om in te zetten op een speels bouwvolume. Wordt reeds aandacht besteed aan een rijk gedetailleerde gevel, dan is een variatie van het bouwvolume minder belangrijk. Natuurlijk is een combinatie van beide concepten ook zeker mogelijk en aan te raden.
Bij de bewoners heerst een schrik om bij In eerste instantie is de verhouding met de breedte van het openbaar domein van belang. Door te stellen dat bebouwing in de hoofdwegen de 45° graden regel moet respecteren, wordt voorkomen dat nieuwe projecten ten koste gaan van de kwaliteit van het publiek domein. Concreet houdt de regel in dat bebouwing niet hoger mag komen dan de lijn die een hoek van 45 graden maakt met de straat.
- PTArchitecten . p170 -
hoek van 45°
Figuur : Schema ter verduidelijking van de 45 graden regel. (zie schema). Deze richtlijn zorgt voor een correcte
bezonning van het openbaar domein. Het is belangrijk op te merken dat de 45° regel geen
Kwalitatieve richtlijn m.b.t. bouwhoogte
recht is om deze bouwhoogte ook te mogen realiseren.
• De bebouwing mag niet hoger zijn dan de lijn die een hoek van 45 graden maakt met de rooilijn aan de overkant van de straat. Indien een achteruitbouwstrook van toepassing is, geldt de bouwlijn i.p.v. de rooilijn.
Het beschrijft enkel een absoluut maximum.
DANSENDE KROONLIJST Een volledig vlakke kroonlijst, of een gevarieerde bouwhoogte bepaalt enorm de geleding van het bouwvolume. Zeker bij vlakke gevels met een laag beglazingspercentage speelt de kroonlijst enorm mee in de beeldkwaliteit.
. accentvolumes bij platte daken Met de 45 graden regel in het achterhoofd blijft het belangrijk de bestaande ruimtelijke context te respecteren. De kroonlijsten sluiten aan op de bestaande bebouwing. Daar waar mogelijk wordt de kroonlijst onderbroken. Een hap uit het volume kan, maar moet niet verplicht gerecupereerd worden als accentvolume. Dit wordt aangeraden bij gebouwen met een gevelbreedte > 20m
• Het is belangrijk op te merken dat de 45° regel geen recht is om deze bouwhoogte ook te mogen realiseren. Het geeft enkel een indicatie van het absoluut maximum. De maximaal toegelaten bouwhoogte wordt steeds in de specifieke context bekeken. Dit gebeurt met bijzondere aandacht voor beeldbepalende panden en pijlers van het dorp.
- PTArchitecten . p171 -
Belangrijk is de verhouding van het weggenomen volume en het accentvolume tov het geheel. De nadruk ligt op het brengen van een verticale geleding.
. hellende daken dwars op de straat Een andere mogelijkheid is om de dakvorm dwars
op de straat in te plannen. Vooral bij geclusterde grondgebonden woningen met eenzelfde plan kan dit een zware horizontale kroonlijst vermijden. Het brengt een verticale geleding in de gevel en markeert duidelijk de verschillende woningen.
Concrete richtlijn m.b.t. dansende kroonlijst • Bij ongedetailleerde, vlakke gevels met een breedte >20m is het wenselijk een zware horizontale kroonlijst te vermijden. Er worden insprongen of accentvolumes geïntegreerd in het volume. • Bij de ontwikkeling van aaneengeschakelde grondgebonden woningen met hellend dak kan het interessant zijn de dakvorm te plaatsen dwars op de straat. Dit brengt de verticale geleding terug in het straatbeeld.
- PTArchitecten . p172 -
PLAT DAK MET DANSENDE KROONLIJST
bron : http://www.mikhailriches.com/project/brentford-lock-west/#slide-3
bron : https://www.bontinck.biz/en/projects/multi-family-dwellings/2014at-fluvium-legia/more-images
13 rijwoningen, Gentbrugge
bron : https://www.caan.be/en/projects/detail/13-houses-gentbrugge - PTArchitecten . p173 -
IDENTIEKE GEVEL MET RECHTE KROONLIJST OOGT BREED EN ZWAAR
- PTArchitecten . p174 -
IDENTIEKE GEVEL MET DANSENDE KROONLIJST OOGT LUCHTIG
bron : http://tommanleyphotography.com/architecture/neilston-road-paisley-housing-fbn-architects-loretto-ha/
bron : https://www.instagram.com/p/BXTdcQojQQX/ - PTArchitecten . p175 -
DANSENDE BOUWLIJN Naast de dakrand kan ook gespeeld worden met de bouwlijn van het volume zelf. Om het volume luchtiger te maken kunnen in- en/of uitsprongen in de gevel geïntegreerd worden. Deze zorgen voor een verticale geleding in de gevel. Indien een rechte kroonlijst wordt voorzien, en de gevel geen detaillering bevat,
wordt dit principe
aangeraden bij gevels > 20 m. Insprongen kunnen dienst doen als (inpandige)terrassen. Uitsprongen fungeren als erkers en kunnen diverse vormen aannemen. Beiden doorbreken het gevelvlak.
Concrete richtlijn m.b.t. dansende bouwlijn • Bij gevels met een breedte >20m kan het gunstig zijn in het gevelvlak uit- en insprongen te voorzien. De aandacht gaat naar een verticale geleding van het bouwblok. • Een ludiek spel van aanhangende terrassen kan interessant zijn om het gevelvlak te doorbreken
Ook een spel van aanhangende balkons kan de bouwlijn doen dansen. Een variërende positie kan zorgen voor een ludiek spel van terrassen.
DANSENDE BOUWLIJN DOOR TERRASSEN
Nimbushuset - C.F. Moller
bron : https://www.cfmoller.com/p/Nimbushuset-i2392.html - PTArchitecten . p176 -
DANSENDE BOUWLIJN DOOR VOLUME
bron : https://www.archdaily.com/602610/inventive-council-housing-levitt-ber nstein/54ed5214e58ece5dcd0000c7-vaudeville_crt-2-5211-jpg
bron : http://phplusarchitects.com/casestudy/old-ford-road/
bron : http://hcva.nl/werk/cadix-antwerpen-b-3 - PTArchitecten . p177 -
ontwerpconcept m.b.t. bouwprojecten
VARIATIE DOOR MATERIALISATIE EN DETAIL
ALGEMEEN
Het ontwerpconcept ‘variatie door materialisatie en detail’ handelt over de uitstraling van de gevel.
Wanneer
bestaande
bebouwing
wordt
gesloopt en vervangen door een complex van
De gevel bepaalt in grote mate de beeldkwaliteit.
nieuwbouwwoningen
nieuw
Het ontwerpconcept hanteert enkele principes die
aandacht
monotone gehelen vermijden, en inzetten op sfeer en
inbreidingsproject
of
wanneer
plaatsvindt,
een
moet
worden besteed aan de dynamiek en kwaliteit van het
beleving in het straatbeeld.
nieuwbouwproject. Schriek wordt vooral gedomineerd door bakstenen De
clusters
architectuur. De traditionele baksteen komt in alle
resulteerden vaak in brede en eentonige gevels. Ofwel
voorgaande
ontwikkelingen
in
vormen en kleuren voor, maar daarnaast wordt ook
gaat het om eenzelfde plan van grondgebonden
geëxperimenteerd met pleister, hout, of betonsteen.
woningen dat zich meermaals herhaalt, ofwel wordt een brede nieuwbouw aangepakt. De afwerking met
Bij grotere projecten bestaat de uitdaging erin om
een plat dak accentueert een horizontale geleding
de kleine korrel te bewaren en een monotoon geheel
waardoor deze nog zwaarder en breder oogt.
te vermijden. Zowel bij meergezinsbouw, als bij de ontwikkeling van verschillende woningen met
In eerste instantie is een compactere invulling dan het
eenzelfde gevelplan.
voorgaande aan de orde. Hiervoor kijken we naar het ontwerpconcept ‘creatief met bouwgrond’.
COMBINATIE VAN MATERIALEN
De dynamiek van een nieuwbouwproject speelt in op 2 principes. Het bouwvolume enerzijds, en de uitstraling van de gevel anderzijds. Bij een vlakke, niet gedetailleerde gevel is het slim om in te zetten op een speels bouwvolume. Wordt reeds aandacht besteed aan een rijk gedetailleerde gevel, dan is een variatie van het bouwvolume minder belangrijk. Natuurlijk is een combinatie van beide concepten ook zeker mogelijk en aan te raden.
De kleine korrel kan enigszins bewaard worden door een spel van materialen. Vaak worden grotere projecten
of
ontwikkelingen
opgetrokken
in
eenzelfde materiaal en wordt hier en daar een contrasterend element toegevoegd. De combinatie van verschillende materialen moet doordacht gebeuren. De verschillende materialen
- PTArchitecten . p178 -
VARIATIE DOOR MATERIALISATIE
bron : https://www.pinterest.com/pin/854065516813121201/
Town Houses St. Leonhards Garten
bron : https://www.german-architects.com/en/projects/view/stadthauser-st-leonhards-garten
- PTArchitecten . p179 -
VOORBEELDEN HEDENDAAGSE ARCHITECTUUR MET TEXTUUR EN DETAIL
De gouden liniaal - Statielei Antwerpen bron : http://www.degoudenliniaal.be/index.php?/albums/statielei-antwerpen/
De Lork - 51n4e bron : http://www.architectura.be/fr/actualite/6998/de-lork---logementsencadres-a-saint-gilles-51n4e
Avenier Cornejo architects - Rue bonnet bron : https://www.avenier-cornejo.com/octobre-2017_takujishimmura_ bonnet-2//
Atelier PNG
bron : http://www.png.archi/projet/7-logements-sociaux/ - PTArchitecten . p180 -
moeten elkaar versterken en aanvullen. Opnieuw
variatie gerecreëerd worden. Variatie in kleur,
wordt voorgesteld om met de verschillende materialen
metselwerkverband, voegwerk, afmetingen beplating,
de verticale geleding te accentueren.
... zijn allemaal keuzes die het uitzicht enorm kunnen beïnvloeden.
Het combineren van materialen kan ook iets
Nieuwe gevels bevatten vaak minder decoratieve
genuanceerder. Men kan binnen eenzelfde textuur
elementen die van de gevel een esthetisch boeiend
nuances leggen in kleur en materiaal.
geheel maken. Deze evolutie wordt wellicht in de hand gewerkt door
Daarnaast is de materialisatie van balustrades,
het steeds duurder worden van artisanaal werk. Het is
terassen, deuren, ook van belang. Met deze keuze
echter niet wenselijk om op een hedendaagse gevel
kunnen welbepaalde accenten gelegd worden, of
opnieuw pilasters of frontons te voorzien. Maar de
net genuanceerd worden. Deze overweging dient te
voorbeelden hiernaast tonen eigentijdse manieren om
passen in concept van het globale beeld van de gevel.
de gevels te verfraaien.
DETAIL MET EENZELFDE MATERIAAL Met
eenzelfde
basismateriaal
kan
ook
veel
Concrete richtlijnen m.b.t. materialisatie en detailleren v/d gevels: • De materialiteit en het kleurgebruik van gevels, voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten, zoekt de harmonie op met de materialiteit en de kleur van de aangrenzende bebouwing. Harmonie betekent echter niet hetzelfde, maar kan ook ontstaan door detaillering, textuur, geleding, ... • De materiaalkeuze is wel overwogen. De combinatie van verschillende materialen is toegestaan wanneer deze elkaar versterken, maar is geen must. Het detailleren van de gevels draagt bij tot de beeldkwaliteit van het gevelfront. • Naast de gevelmaterialen, is ook de keuze van het schrijnwerk, ballustrades, ... voldoende doordacht en in harmonie met de omgeving. Dit gebeurt met aandacht voor: slanke profielen, compositie opengaande/vaste delen, het gebruik van natuurlijke en duurzame materialen,... • Naast materialisatie speelt ook de indeling en detaillering van het gevelvlak een rol. De raamindeling kan een verticale geleding ondersteunen.
- PTArchitecten . p181 -
3
Acties
actie
STEDENBOUWKUNDIGE LASTEN INZETTEN BIJ ONTWIKKELINGEN
Bij grotere nieuwbouwprojecten zal de Gemeente stedenbouwkundige
lasten
opleggen
aan
de
ontwikkelaar. In de praktijk wordt hier nog te weinig gebruik van gemaakt. De dorpskarakterschets stelt
WIE Gemeentebestuur van Heist - op - den - Berg op initiatief van team planning & ontwikkeling + team vergunningen.
voor om hier meer op in te zetten en op zoek te gaan naar een win-win situatie tussen de ontwikkeling, het dorp en de gemeenschap.
WAT Zoeken naar win-win situaties bij grotere
Ter illustratie enkele voorbeelden : •
ontwikkelingen.
Bij een ontwikkeling van een meergezinswoning kan
een
publieke
doorsteek
via het perceel van het
nieuwbouwproject
naar
het
WAAR
worden
onderhandeld om
Ontwikkelingen
achterliggend
weefsel te kunnen. •
Het aanleggen van een stoep of voorpleintje met
•
HOE
meubilair
voor
een
Opleggen van stedenbouwkundige lasten
woonproject.
Het behouden van doorzichten of het realiseren/ behouden van groene publiek beleefbare linken
WANNEER Te bespreken tijdens de fase voorontwerp en te concretiseren bij de fase omgevingsvergunning.
- PTArchitecten . p184 -
Werksessie 3
- PTArchitecten . p185 -