Plan van aanpak programma VIW-2 2009-2010 Opgesteld door Herman Graaff Versie 28 augustus 2009 Status: Definitief concept
Inleiding In 2004 is onder de naam Verbetering Inspectie Waterkeringen (VIW) een gezamenlijk programma van STOWA en RWS-DWW (tegenwoordig RWS Waterdienst) gestart. De concrete aanleiding hiervoor waren een kadeverschuiving bij Wilnis (zomer 2003) en de verzakking van een kanaaldijk bij Stein (januari 2004). Het feit dat deze incidenten zich konden voordoen, waren voor STOWA en Rijkswaterstaat reden om een onderzoek in te stellen naar de huidige werkwijze van inspecteren van waterkeringen en mogelijke verbeteringen hierin. Binnen het kader van dit programma zijn vervolgens een groot aantal projecten en activiteiten opgestart. De eerste fase van het programma (VIW-1) is afgesloten met de groene versie van de STOWA Handreiking Inspecties Waterkeringen. Deze is in 2008 verspreid en geeft de waterkeringebeheerders handvatten om hun inspectieproces verder te organiseren, de kwaliteit van hun inspecties te verbeteren en geeft hen inzicht in de mogelijkheden van nieuwe inspectietechnieken. VIW-2: Het vervolg In 2009 is de tweede fase (VIW-2) in gang gezet. Om de inzichten uit de eerste fase in de praktijk toepasbaar te brengen, is ervoor gekozen om een aantal kansrijke inspectieprojecten in de vorm van een pilot op te starten. Alle waterkeringbeheerders zijn bevraagd over de stand van zaken van de inspectie en hun wensen en ideeÍn over en interesse voor deelname aan de pilots. Op de Kennisdag Waterkeringen van 26 maart 2009 zijn de eerste bevindingen gepresenteerd en is het startsein voor de pilots gegeven. Naast de pilots vindt de doorontwikkeling van DigiSpectie plaats. Tevens vindt continuering plaats van de jaarlijkse Kennisdag Waterkeringen. De nieuwsbrief en website Inspectie Waterkeringen worden ingezet om de waterkeringsector te betrekken bij de pilots. De resultaten van de pilots worden opgenomen in de Handreiking Inspecties waterkeringen, waarna de Handreiking de blauwe status krijgt. Doorkijk naar 2012 Momenteel wordt de volgende planning voorzien voor het programma: 2009 – 2010
Ervaring opdoen met groene versie (pilots) Doorontwikkeling DigiSpectie Communicatie en cursussen
2011
Opstellen blauwe versie handreiking Afronding DigiSpectie Communicatie en cursussen
2012
Vaststellen blauwe versie handreiking Implementatie DigiSpectie
Op de STOWA begroting staat voor de jaren 2009, 2010, 2011 en 2012 jaarlijks 200.000 euro gereserveerd voor onderzoek naar dit thema. Bij de Waterdienst van Rijkswaterstaat is ambtelijk overeenstemming over een financiering van dezelfde hoogte. Het projectbudget bedraagt daarmee 1,6 miljoen euro over 4 jaar. Dit budget zal stap voor stap gealloceerd worden.
Pilots De pilots richten zich op: • Organisatie en implementatie van inspectie, te weten het in kaart brengen van het inspectieproces, het opstellen van het inspectieplan, het opstellen van inspectierapportages en de relatie met de begroting. • Doorontwikkeling en gebruik van Inspectietechnieken, waaronder de mogelijkheden van sensortechnieken en remote sensing, alsook de digispectie, inclusief de schadecatalogus en schadeprioritering. Opzet van de pilots • Focus. De pilots richten zich op het professionaliseren van de inspectie (het proces, kwaliteit van de waarnemingen en diagnose, vastlegging van de gegevens, rapportage, follow up acties, gebruik van technieken). • Deelnemers. Een pilot bestaat uit 5 - 10 waterkeringbeheerders (waterschappen én regionale diensten van Rijkswaterstaat; zie Bijlage 1 voor de voorgestelde indeling). • Bijeenkomsten. Er worden circa 5 bijeenkomsten per jaar gehouden, met minimaal één bijeenkomst in het veld. • Nulmeting. De pilots starten met een nulmeting per waterkeringbeheerder, waarvoor de interviews de basis vormen. Voor de start van een pilot worden deze nulmetingen aan de betreffende deelnemers toegezonden ter commentaar en aanvulling. • Maatwerk. De deelnemers aan de pilot bepalen zelf het thema van hun pilot (zie Bijlage 3 voor mogelijke thema’s). • Facilitering. De pilots worden vanuit VIW-2 door STOWA en RWS Waterdienst gefaciliteerd. • Contactdagen. Naast de voorgestelde pilots zullen jaarlijks 2 contactdagen worden georganiseerd: Gluren bij de Buren. Behalve binnen de pilots wordt het concept Gluren bij de Buren ook over alle pilots toegepast. Uitwisseling per groep beheerders, zoals waterkeringbeheerders langs de kust, langs de rivieren, RWS beheerders. • Looptijd. De looptijd van een pilot is 1 tot 2 jaar. • Evaluatie. Elke pilot wordt met een evaluatie afgerond. Structuur en financiering pilots • Begeleidingscommissie is opdrachtgever. Uit de deelnemende waterkeringbeheerders wordt een begeleidingscommissie samengesteld, die de rol van opdrachtgever vormt voor alle pilots. Deze begeleidingscommissie stuurt op hoofdlijnen en komt 2 x per jaar bijeen. • Klankbordgroep. De programmacommissie Waterweren fungeert op afroepbasis als klankbordgroep van de pilots, • Pilotdeelnemers brengen kennis en kunde in. • Facilitering. STOWA en RWS-Waterdienst financieren de facilitering van de pilots en de contactdagen. De werkzaamheden worden door Infram en/of BZ Innovatiemanagement begeleid en/of uitgevoerd. Op deze wijze zijn continuïteit en onderlinge afstemming tussen de pilots, de link met bestaande (en zo nodig nieuwe) opleidingen van Stichting Wateropleidingen en de mogelijkheid kennis af te tappen voor de Blauwe versie van de Handreiking gewaarborgd. • Inhoudelijke begeleiding (en financiering) van een pilot kan op (een combinatie van) drie manieren geregeld worden: • Door de pilotdeelnemers zelf. De deelnemers aan de pilot zijn inhoudelijk en procesmatig verantwoordelijk voor het verloop en het resultaat van hun bijdrage aan de pilot. • De stuurgroep selecteert een opdrachtnemer en financiert deze zelf. • De stuurgroep vraagt STOWA om een opdrachtnemer (Infram en/of BZ Innovatiemanagement, afhankelijk van het onderwerp van de pilot) en vergoedt de kosten aan STOWA. Het voordeel voor de opdrachtgevers is dat op deze wijze geen meervoudige openbare aanbesteding nodig is (STOWA valt als kennisontwikkelaar onder een ander EUregime).
Thema’s voor de pilots 1. Van Inspectieproces naar inspectieplan. Hierin werken aan een gestructureerde, transparante en kwalitatief goede inspectie. Er wordt toegewerkt naar inspectieplannen, die gericht zijn op de specifieke behoeften van de deelnemers. 2. Binnen de pilot Noord Nederland werken, op initiatief van toezichthouder Provincie Groningen, de beheerders Noorderzijlvest, Hunze en Aa’s en Wetterskip Fryslân (klein deel van het beheergebied ligt in de provincie Groningen) aan hun inspectieplannen en aan het gezamenlijk rapportageformat. 3. Het thema Praktisch informeren en rapporteren richt zich op een efficiënte verwerking van inspectie-informatie voor de specifieke wensen van de verschillende doelgroepen: collega inspecteurs, managers, bestuurders, toezichthouders. 4. Doel van het thema Schadecatalogus is dat de inspecteur, op basis van standaard schadebeelden, zijn schades zo objectief en eenduidig mogelijk categoriseert. 5. In Nederland wordt in de pilot LiveDijk Eemshaven langdurig (enkele jaren) een digitale dijk gemonitoord in Nederland. In de eerste fase (2009) worden monitoringstechnieken geïnstalleerd in de westelijke schermdijk van de Eemshaven (aan de Waddenzee) van Waterschap Noorderzijlvest. In de vervolgfase (2010) wordt een ontwikkeling gestart voor actuele sterktebepalingen van de digitaal gemonitoorde dijk, waarbij ook een prognostisch sterktemodel ontwikkeld zal worden. Project DigiSpectie Het project DigiSpectie richt zich op het online werken met een tablet, waarop de waarnemingen direct op de juiste locatie in het GIS bestand kunnen worden ingevoerd. Dit als alternatief voor het werken met papieren kaarten in het veld en vervolgens digitaal overnemen op kantoor. De ontwikkeling van DigiSpectie vormt binnen VIW2 een separaat project. Het is de bedoeling de doorontwikkeling van de methodiek toe te passen als integraal onderdeel van de verschillende pilots. Project IJkdijk De IJkdijk is een (internationale) proeftuin voor nieuwe inspectie- en monitorringstechnieken voor waterkeringen. De IJkdijk is aangelegd in een kleine polder ten zuiden van Bellingwedde, in het beheersgebied van het waterschap Hunze en Aa's. De organisatie van de IJkdijk is vormgegeven middels een samenwerking tussen Waterschap Noorderzijlvest, STOWA en de daarvoor opgerichte Stichting IJkdijk. Het project kent een duidelijke relevantie met het programma Inspectie Waterkeringen. De resultaten zullen dan ook waar mogelijk worden gebruikt binnen het programma. Wat betreft de projectaanpak en financiering staat de IJkdijk echter volledig los van de pilots.
Kennisdag De jaarlijkse Kennisdag is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een belangrijke en herkenbare activiteit waarbij veel waterkeringbeheerders aanwezig zijn. Doelstelling is de Kennisdag op de huidige voet te continueren.
Handreiking Na afronding van de pilots zal de handreiking verder worden aangevuld en is het de bedoeling de “groene” status om te zetten in een “blauwe” status. De handreiking dient vanaf dat moment een uitgangspunt te worden voor het verder realiseren van de aanbevolen verbeteringen van het inspectieproces.
Communicatie Website en nieuwsbrieven In de eerste fase van het programma is de website www.inspectiewaterkeringen.nl opgebouwd om de waterkeringsector over het programma te informeren. De website biedt bezoekers eveneens de mogelijkheid om zich voor de nieuwsbrief in te schrijven en zo geregeld een mail te ontvangen met verwijzingen naar nieuwe nieuwsberichten op de site. De inhoud van de huidige website wordt aangepast aan de gekozen aanpak van VIW-2. Dat betekent dat een centrale plaats is gecreĂŤerd voor de pilots. Ook zal de site de mogelijkheid krijgen om vergaderstukken en werkdocumenten op een niet-zichtbare plaats op de site onder te brengen en met een druk op de knop naar de betrokkenen te mailen, zodat een voor betrokkenen toegankelijke verzameling van documenten wordt opgebouwd. Met de betrokkenen bij de pilots worden afspraken gemaakt over de informatievoorziening over de pilots, die integraal onderdeel dient uit te maken van de uitvoering van de pilots. Daarnaast is het mogelijk nieuwsbrieven te ontwikkelen voor specifieke doelgroepen. Dit kan de betrokkenheid en kennisontsluiting verder vergroten. Artikelen Land en Water Om de waterkeringsector te betrekken bij het programma, wordt geprobeerd regelmatig artikelen te schrijven in Land en Water. Programma-overleg Maandelijks vindt een overleg plaats over het programma. Doel van dit overleg is de stand van zaken van de verschillende programma-onderdelen te bespreken en daarnaast te inventariseren welke informatie naar de verschillende doelgroepen gecommuniceerd kan worden. Voor het overleg worden onderstaande personen uitgenodigd. Mocht daar aanleiding voor zijn, dan kunnen aanvullend ook betrokkenen vanuit de pilotprojecten worden uitgenodigd. Opdrachtgevers
Ludolph Wentholt, STOWA Peter Blommaart, RWS Waterdienst
CoĂśrdinatie pilots
Wout de Vries, Infram BV Wouter Zomer, Bakkenist & Zomer Stefan Flos, SJF Projects & Support Herman Graaff, Infram BV
Website en Nieuwsbrieven Algemeen projectsecretaris
Bijlage 1 Indeling pilots Pilot Noord-Nederland
Deelnemer Wetterskip Frysl창n Waterschap Hunze en Aas Waterschap Noorderzijlvest RWS Dienst Noord Nederland Provincie Frysl창n Provincie Groningen
Oost-Nederland
Waterschap Groot Salland Waterschap Rivierenland Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Veluwe Waterschap Velt en Vecht Waterschap Zuiderzeeland RWS Dienst IJsselmeergebied RWS Dienst Oost Nederland RWS Dienst Utrecht
Zuid-Nederland en rivieren
Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Waterschap Peel en Maasvallei Waterschap Rivierenland Waterschap Roer en Overmaas Waterschap Vallei en Eem RWS Dienst Limburg RWS Dienst Noord Brabant
Delta
Waterschap Brabantse Delta Waterschap Hollandse Delta Waterschap Zeeuwse Eilanden Waterschap Zeeuwsch Vlaanderen RWS Dienst Zeeland RWS Dienst Zuid Holland
West
Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Hoogheemraadschap van Rijnland Hoogheemraadschap Schieland & Krimpenerwaard Waternet RWS Dienst IJsselmeergebied RWS Dienst Noord Holland
Nb. Waterschap Regge en Dinkel en Reest en Wieden liften mee via waterschap Groot Salland. Zij worden ook betrokken bij het Gluren bij de Buren over de pilots heen.