Inspiration 4art 2010/2011 by Kristien de Leeuw

M A G A Z I N E V O L C R E AT I E V E T I P S, T E C H N I E K E N E N I N S P I R AT I E

NUMMER 1 - NAJAAR 2010 - î &#x2026; 4,95

inspiration Techniek Aquarelleren, maar dan anders

Lampen Kunst in het juiste licht

Creatief eten Bladgoud

Materiaal Penselen en hun streken

Uitgelicht De klassieke Academie in Groningen

4art winkels vindt u

overal in Nederland.

Voor adressen en meer zie www.4art.nl

VERF, MEDIUMS, VERNISSEN 4ART ACRYLVERF 500 ML

Duurzame, hoogwaardige studiekwaliteit acrylverf, direct uit de flacon te gebruiken of naar wens te verdunnen met water of 4art acrylmedium. Kleuren zijn onderling mengbaar, sneldrogend en na droging waterbestendig. In handige spuitflacon, assortiment van 33 kleuren. 4ART ACRYLMEDIUMS 500 ML

UV-bestendige mediums op basis van acrylhars, sneldrogend en na droging elastisch en watervast. Glanzend medium: Vergroot glans, hechting, vloei en transparantie. Mat medium: verhoogt kleurkracht, vermindert glans en vergroot hechting. 4ART ACRYLVERNISSEN 500 ML

Vernissen op basis van acrylhars dispersie, beschermen acrylverf tegen stof, vuil en vochtigheid. Glanzend of mat. 4ART GESSO

Prima kwaliteit gesso voor alle absorberende en vetvrije ondergronden, te gebruiken als voorstrijkmiddel voor alle verven. Wit of zwart, in 750 ml pot. 4ART BINDER

Acrylbinder op waterbasis, geschikt als bindmiddel bij het maken van verf en tevens te gebruiken als lijm. In 750 ml pot 4ART GLACEERMEDIUM

Uniek medium voor prachtige glaceereffecten. Verlengt droogtijd en verhoogt transparantie van de verf, waardoor overlopende kleuren en glacislagen mogelijk gemaakt worden. Als je de kleuren over elkaar heen aanbrengt dan worden deze als het ware gevangen in het medium dat fungeert als een doorzichtige spiegel, waardoor je een enorme diepte krijgt. Verkrijgbaar in 250 ml, 500 ml of 1 liter flacon.

Geeft fantasie kleur

Inhoud Beste lezers,

Speciaal glas

Kwasten voor onbeperkt gebruik

Voor u ligt het eerste exemplaar van Inspiration 4art. Dit nieuwe magazine be-

De schoonheid van steen

oogt u, als beeldend kunstenaar, te informeren en te inspireren. Als u doorbladert,

De intensiteit van kleur

vindt u artikelen over kunst in Dierenpark Emmen, de kunst van het vergulden,

De kunst van het bewaren

de kwaliteitsnormen voor (olie)verf en wordt zelfs de inwendige mens niet verge-

Materialen op het web

ten met een artikel over eetbaar goud! Tevens komen bekende kunstenaars zoals

SCHUNCK*

Bob Tomanovic en Eline van Waardenburg aan het woord en leest u alles over de

Mandala tekenen

Klassieke Academie.

Schilderen: durf het!

Kortom, dit magazine bevat een zeer gevarieerd aanbod voor alle beroeps- en

Aquarelleren, maar dan anders

amateurkunstenaars.

Boeken

De verlichting bij Pien Prent Tilburg

Inspiration 4art is een uitgave van de 4art-organisatie, een groep van speciaalzaken

Gelmediums en de praktijk

voor de kunstenaar. Wij nodigen u van harte uit om eens te komen kijken in een

Dierenpark Emmen: natuur en cultuur

van onze winkels. U vindt bij ons niet alleen een uitgebreid assortiment, maar ook

Gels en mediums voor acryl

gedegen vakkennis en een persoonlijke benadering. Wij vinden het essentieel dat

Aquarelpapier

u uw creatieve gedachten kunt vertalen in een tastbaar en blijvend kunstwerk en

De kwaliteit van verf

bieden u alle gelegenheid om alleen of samen met uw 4art-winkelier tot een dege-

De kunst van het vergulden

lijke materiaalkeuze te komen.

De aquarel van Ekkehardt Hofmann

De 4art-winkel biedt bovendien value for money, dat betekent dat er voor elke

Nieuwe generatie acrylverven

beurs een alternatief is. Meer weten? Bezoek onze website www.4art.nl.

Goud smaakt feestelijk

Varkensharen penselen

Hulpmiddelen voor acrylverf

De Klassieke Academie

Boeken

Vier creatieve ontmoetingen

Rob Blom,

Puzzel

Voorzitter

Ars Aemula Naturae

Met creatieve groet,

Inspiration 4art is een uitgave van 4art, een samen-

Redactie: Raoul Locht, Laura Groen in â&#x20AC;&#x2122;t Wout en

Hoewel de teksten, afbeeldingen en advertenties,

werkingsverband van speciaalzaken voor de beeldend

George van den Bergh

gepubliceerd in deze uitgave, waar mogelijk zijn gecontroleerd, sluiten uitgever en redactie uitdrukkelijk

kunstenaar Centraal postadres: Postbus 107, 5320 AC, Hedel

Vormgeving, druk en lithografie: Ter Burg Offset,

iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheid

E-mail: info@4art.nl

Alkmaar

en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

Bezoekadressen en telefoonnummers:

Uitsluitend met schriftelijke toestemming en onder

en/of denken aanspraak te kunnen maken op beeld-

zie www.4art.nl

bronvermelding mag alles uit deze uitgave worden

recht, dan verzoeken wij u zich met ons in verbinding

verveelvoudigd en/of overgenomen.

te stellen.

Mocht u van mening zijn onjuistheden op te merken

4art

Marterharen penselen

inspiration

You can’t beat the ‘System‘ Carefully created at Daler-Rowney by a team of specialists, System 3

extensively to paint murals on school walls as it is water-soluble

is a popular high quality Acrylic at a competitive price, making it

when wet but waterproof when dry. It can also be mixed with print

ideal for colleges and schools.

mediums and used for successful screen printing on paper and fabric.

This versatile Acrylic can be used on paper, wood, canvas and even

Daler-Rowney System 3 Acrylics contain only high quality pigments

difficult surfaces such as plaster and

at a higher loading than other

masonry. System 3 has been used

acrylics in their class. www.daler-rowney.com

3 inspiration 4art

Penselen en hun streken Het maken een goed penseel is nog altijd handwerk. Hier ziet u hoe de haren in een bundel worden ‘geknoopt’.

Marterharen penselen Wat verwacht een schilder van zijn penseel? Lange levens-

lengte van de haren in de bus, om blijvende elasticiteit en

duur, groot opnamevermogen, blijvende elasticiteit en be-

vormbehoud te garanderen.

houd van vorm. Als je dan voor diverse technieken ook nog

Het grote opnamevermogen wordt bereikt door maximaal

een mooie, zacht penseel wilt gebruiken, is marterhaar de

gebruik te maken van de capillaire werking die in een haar-

aangewezen keuze. Vooral de lange staartharen van de

bundel ontstaat wanneer de bundel op de juiste wijze is

mannelijke Kolinsky roodmarter (Mustela sibirica), die in

gevormd. Het vormen van een goede haarbundel is nog

de zeer strenge Siberische en Mantsjoerische winters zijn

steeds handwerk. Bij de beste penselen, zoals de Da Vinci

onovertroffen weerstandsvermogen heeft verkregen. Dat

marterharen aquarelpenselen, mogen alleen de meester-

garandeert dus de lange levensduur van een marterharen

penseelmakers na een gedegen opleiding en jaren ervaring

penseel.

de Maestro-penselen vormgeven. Niet alle penselen met de opdruk ‘Kolinsky roodmarter-

Kwaliteit

haar’ zijn gelijk. De extra lange staartharen zijn niet altijd

In vergelijking tot andere haarsoorten heeft marterhaar

gebruikt en soms zijn roodmarterpenselen machinaal ver-

een bijzondere vorm. Het dikste deel van de meeste haar-

vaardigd. Als je goed kijkt en voelt, kun je het verschil deels

soorten zit aan de onderkant. Marterharen hebben een

zien. De rest is vertrouwen, omdat het geheim van een

‘buikje’, het dikste deel zit op ongeveer 1/3 van de lengte,

goed marterharen penseel grotendeels in de bus zit. Een

Marterharen penselen. Links: een Da

gerekend vanaf de onderkant. Juist het dikste deel van een

goed merk als Da Vinci Maestro biedt u waar voor uw geld

Vinci-penseel met mooie, lange haren

haar vormt de basis van de elasticiteit en veerkracht, mits

en de zekerheid dat het ‘geheim’ goed bewaard zit in de

die met hun ‘buik’ in de bus zitten.

dat ‘buikje’ niet boven de rand van de bus uitsteekt. Bij

bus van het penseel.

Rechts: een penseel van mindere kwa-

een goed marterharen penseel zit meer dan 1/3 van de

liteit, gemaakt zoals het niet hoort.

inspiration

4art

Speciaal glas De laatste jaren heeft er een revolutie plaatsgevonden op

inlijsting 91 % van het origineel. Dit beeld wordt verstoord

het gebied van glas dat gebruikt wordt in lijsten voor kunst

door de weerspiegeling van 10 % van het licht dat op het

en foto’s. Kunst wordt ingelijst met floatglas, glas dat

glas valt. Tegenwoordig is er glas beschikbaar dat ontijzerd is,

perfect vlak is en de afbeelding niet vertekent. Met name

gemaakt uit speciale grondstoffen met een laag ijzergehalte.

in dit betere glas zijn er de laatste jaren nieuwe ontwik-

Dat glas heeft een transmissie van 99 %. Dit ontijzerde of

kelingen met betrekking tot helderheid, ontspiegeling en

laag-ijzer-glas is veel helderder dan normaal glas. Dit glas is

bescherming tegen UV-straling. Verbeteringen die onmid-

ook niet groen. Het wordt ook wel witglas of water-white

dellijk opvallen als je de nieuwe glaskwaliteiten vergelijkt

glas genoemd. Als dit heldere glas ook nog op een goede

met het nog steeds meest gebruikelijke floatglas.

manier ontspiegeld wordt gemaakt, krijg je een glassoort die

Het is de moeite waard om dieper te duiken in het hoe,

er, ten opzichte van normaal glas, veel beter uitziet. Je denkt

wat en waarom van deze nieuwe glassoorten. Om te be-

haast dat het verbeterde glas ‘onzichtbaar’ is.

ginnen dienen daarvoor de termen reflectie en transmissie te worden uitgelegd.

Ontspiegelen Vroeger werd glas ontspiegeld gemaakt door het te etsen

Reflectie en transmissie

(te krassen), waardoor het glas niet meer als een spiegel

Van de afbeelding die achter glas zit, wordt ongeveer 91 %

fungeert, maar het gereflecteerde licht naar alle kan-

doorgelaten. De transmissie is 91 %: de afbeelding achter

ten verspreidt. Een nadeel hiervan is dat het glas als het

glas lijkt dus iets donkerder dan hij in werkelijkheid is. Onge-

ware een klein beetje ‘mat’ wordt en, zeker bij gebruik

veer 10 % van het licht dat daarop valt, spiegelt terug naar

van een passe-partout, troebel lijkt. Gecoat ontspiegeld

de kijker: de reflectie is ongeveer 10 %. De kijker ziet van een

glas voorkomt dit probleem. Door één of meerdere lagen

Links: conventioneel vensterglas. Rechts: Claryl-glas

5 inspiration 4art

Het verbluffende effect van Claryl-glas glasheldere coating aan te brengen op het glas, wordt er-

is Claryl-glas minder kostbaar (en eigenlijk ook beter) dan

voor gezorgd dat licht niet reflecteert, maar dat langzaam

vergelijkbare voorgangers. Hoewel dit Claryl nog steeds een

wordt afgebogen door het glas gaat en niet terugkaatst.

meerprijs heeft ten opzichte van normaal glas, is de meer-

Hoe minder lagen nodig zijn om dit effect te bereiken, hoe

prijs gehalveerd ten opzichte van vroeger.

beter het resultaat en hoe simpeler de productie is.

Ondanks de grote lichtdoorlatendheid en de geringe reflectie geeft Claryl-glas een redelijke bescherming tegen UV-

Claryl

straling. Alle floatglas, ook ontijzerd en ontspiegeld glas,

Het Nederlandse DSM heeft een glassoort ontwikkeld,

houdt 40 % van de UV-straling tegen en geeft dus al een

Claryl, waarbij maximale ontspiegeling wordt gerealiseerd

flinke bescherming. In de meeste gevallen zal het niet nodig

met ĂŠĂŠn laag coating op ontijzerd, water-white glas. Die

zijn speciaal UV-werend glas te gebruiken. Alleen voor het

coating reflecteert maar 1 % van het opvallende licht (nor-

inlijsten van zeer waardevolle kunstwerken, of kunstwerken

maal floatglas 10 %) en het glas is 99 % lichtdoorlatend

die in direct zonlicht hangen, is het zinvol glas te gebruiken

(normaal floatglas 91 %). Het effect is verbluffend. Het glas

met een hogere mate van UV-werendheid. Indien nodig kan

is bijna onzichtbaar. Voor mensen die waarde hechten aan

uw 4artwinkel u daar verder over informeren.

optisch het mooiste glas, is dit een prachtige uitvinding. Deze ontwikkeling komt mede voort uit de markt voor glas voor zonnecollectoren (die ook belang hebben bij maximale transmissie, minimale reflectie en een weerbestendige coating). Door de enkele coating en het spreiden van de ontwikkelingskosten over meerdere vakgebieden,

Best & biggest!

inspiration

4art

Universal Angle, lange steel, gehoekt model, dikke

Paddle, handvat, recht model, zachte vezels,

vezels, 3â&#x20AC;? = 7,62 cm. Ook leverbaar in 2,5 of 5 cm.

3â&#x20AC;? = 7,62 cm. Ook leverbaar in 2,5 of 5 cm.

Giant, korte steel, recht model, dikke vezels, 14 x 4 cm.

Liquitex verbaasde vriend en vijand een aantal jaren gele-

ne, dynamische kunstenaar: Free Style. Een serie kwasten

den met een enorme collectie van grote schilders- en pa-

voor ongeremd en onbeperkt gebruik. Het assortiment

letmessen. Daarna was het wachten op de volgende opval-

bestaat uit een collectie van twintig producten, onderver-

lende productinnovatie van de uitvinders van de moderne

deeld in zeven soorten. Alle penselen zijn gemaakt van

acrylverf. De innovatie is een aanvulling op de eerder in

synthetisch filamenthaar, speciaal afgestemd op acrylverf.

de markt gelanceerde extra dikke Super Heavy Body, de

Er zijn twee verschillende soorten haar gebruikt. Voor de

boterachtige Heavy Body, de dunne Soft Body en de vloei-

grote blokkwast en voor de zes Universal-kwasten is een

bare Ink! en maakt hiermee het programma completer dan

grove vezel gebruikt, die het best vergelijkbaar is met

ooit.

varkenshaar. Zo ziet het er ook uit. Maar anders dan bij varkenshaar, slijt filament minder snel en de vezel splijt

Free Style

niet als deze in contact is geweest met water. Elf overige

De innovatie was wellicht nog verrassender dan de mes-

penselen zijn voorzien van een dunnere, zachtere vezel,

sen: Liquitex ontwikkelde in samenwerking met jonge,

waardoor deze ook gebruikt kunnen worden voor het

creatieve kunstenaars een serie penselen voor de moder-

aanbrengen van egale, grote kleurpartijen.

Liquitex Free Style brushes

7 inspiration 4art

Broad Flat, korte steel, recht model, zachte vezels,

Universal Flat, lange steel, recht model, dikke vezels,

Splatter, lange steel, kunststof sprieten.

6â&#x20AC;? = 10 cm. Ook leverbaar in 15 en 20 cm.

3â&#x20AC;? = 7,62 cm. Ook leverbaar in 2,5 of 5 cm.

Plat model, ook leverbaar in rond.

De twee Splatter-penselen zijn te vergelijken met de in-

zal gaan, is duidelijk: de breedste kwast is breder dan 20

strumenten die een jazzdrummer gebruikt bij de muzikale

centimeter.

ondersteuning van een sweet, soft & lazy nummer. Deze zijn niet voorzien van haar, maar van harde kunststofsprieten, die ideaal zijn voor ongecontroleerde effecten.

Techniek Alle penselen zijn voorzien van een matzwarte steel of

Breedte

handvat en een naadloze huls. In deze huls zijn de haren

Als alle Free Style-penselen naast elkaar liggen, is een

verlijmd met een nieuwe techniek, waardoor de haren veel

ruimte van 145 centimeter nodig. Met een gemiddel-

minder kans krijgen om los te komen, zelfs bij hardhandig

de breedte van pakweg 7 centimeter kunnen ze ook

gebruik. En dat is wel zo handig: Free Style is ook ontwikkeld

kwasten worden genoemd. Maar daarmee houdt

voor wilde, enthousiaste technieken. Maar rustig acrylver-

elke vergelijking met kwasten van de bouwmarkt op.

nis aanbrengen kan natuurlijk ook. Dat het vernissen snel

De schoonheid inspiration

4art

Lucas Dirkx over zijn passie voor stenen

Lucas Dirkx is ruim vijf jaar bezig met steen, zoals speksteen, albast, serpentijn en hardere soorten als marmer en bardiglio. ‘Het mooie aan steen is dat elke steen zijn eigen unieke eigenschappen Het eerste beeld van Lucas Dirkx in Braziliaans speksteen, 2004, 50 cm.

heeft. Dat kan onverwacht verrassend zijn.’

Twee stukken van dezelfde steen kunnen grote verschillen hebben. Zo heb je bij Chinees speksteen kans op hardere kristallen die zich niet zo makkelijk laten wegschuren. Braziliaans speksteen kan weer zachtere stukken hebben die putjes kunnen achterlaten in je steen. Dan heb je heel soms stenen die spontaan in stukken breken omdat er een verborgen breuklijn in zit. Sommige mensen kunnen dit niet uitstaan, maar ik vind het prachtig. Het is het karakter van de steen, de ziel. Dan pas weet je dat je met iets natuurlijks bezig bent. Iets wat duizenden of zelfs miljoenen jaren onder de grond heeft gezeten. Mijn moeder zei altijd tegen me: ‘Heb respect voor dat wat ouder is dan jezelf’. Dus ik heb respect voor de stenen. Als ik iets doe wat niet kan met een steen en hij barst, dan maak ik er iets anders van.’

Speksteen ‘Ik ben begonnen met speksteen, omdat dit makkelijk te bewerken is. In een dag kun je al een leuk beeld af hebben, gepolijst en al. Dus als je wilt beginnen met beeldhouwen, kun je het beste met een zachte steen als speksteen starten. Voor € 25,- heb je al een starterset met alles wat je no-

Tekst: Lucas Dirkx

dig hebt, een steen van ongeveer vijf kilo, een set raspen,

van steen Passie

een mooie glans te geven. Verder kun je in de winkel waar

‘Ik ken mijn opa niet anders dan dat hij in zijn ‘Lab’

je materialen koopt altijd vragen of ze tips hebben voor het

zat. Als kind dacht ik dat mijn opa alles kon maken van

werken met speksteen.

steen, misschien ook wel goud… In elk geval maakte

inspiration

Na enkele jaren ben ik van speksteen overgegaan op har-

hij van ruwe steen prachtige gladde en glimmende din-

dere soorten en complexere ontwerpen. Maar nog steeds

gen. Uren was hij aan het beitelen, raspen, schuren en

maak ik eerst proefjes van het beeld dat ik wil gaan maken

polijsten. Na dagen gedetailleerd werk aan zijn stenen

in klei en speksteen. Hierdoor zie ik wat de knelpunten zijn

en mineralen mocht ik de mooiste dingen aanraken

in het uiteindelijke beeld. Het geeft je inzicht en laat je zien

en er zelfs mee spelen. Zijn kast met al z’n stenen was

wat het resultaat wordt.’

dan ook een soort schatkist voor mij en mijn broer als jonge jongens. Alle stenen hadden hun eigen plaats en

Toekomst

als je het licht uitdeed en het blacklight aan, gloeiden

‘Mijn opa is er al een aantal jaren niet meer, maar zijn ge-

sommige stenen met de schoonheid van een koraal-

reedschappen gebruik ik nog steeds in mijn atelier. Wel

rif in het Great Barrier Reef. Daar begon mijn passie

moet ik af en toe een vijl of een rasp vervangen na al die

voor steen.

jaren, maar zijn stenen zijn nog steeds zo mooi als op de dag dat ik ze voor het eerst zag. Met mijn eigen werk bouw ik die collectie uit, hopelijk ook voor mijn kleinkinderen.’

Lucas Dirkx Lucas Dirkx werkt bij Deva-4art in Breda. Net als veel andere verkopers in 4art-winkels is hij in zijn vrije tijd een verdienstelijk amateur beeldend kun‘Zee’ (2006),

stenaar. Op die manier kent hij de materialen die

Chinees speksteen,

hij verkoopt ook door ze zelf te gebruiken.

30 cm.

Lucas Dirkx aan de slag met een hardere steensoort (marmer).

4art

diverse gradaties schuurpapier en bijenwas om je beeld

inspiration

4art

Schilder- en tekenlessen van Willemien Schouten Stilleven met kersen, getekend met Luminance-potloden in dekkende lagen over elkaar. © Nicole Caulfield, USA.

Willemien Schouten voltooide in 1999 de lerarenopleiding

al snel dat de creativiteit nooit ver te zoeken is. En na de

Tekenen aan de Hogeschool Windesheim. Ruim drie jaar

aanvankelijke koudwatervrees is men vaak verbaasd over

geleden opende zij in Rhenen haar atelier aan huis om daar

zijn eigen kunnen.’

schilderen tekenlessen te geven en eigen werk te maken. ‘Het lesgeven kwam na de start van mijn atelier meteen

Leren

goed van de grond’, zegt Willemien. ‘Het is een erg leuke

De insteek van Willemiens lessen is dat goed leren tekenen

bezigheid. Groei en ontwikkeling bij mensen in beweging

en schilderen veelal aan te leren is. Willemien: ‘Ik besteed

zetten, enthousiast maken voor de enorme veelzijdig-

veel aandacht aan anatomie, kleurenleer en compositieleer,

heid van het beeldend bezig zijn geeft veel voldoening.

en reik op die manier gereedschap aan om tot een goed

Veel mensen beginnen voor het eerst in hun leven met

werkstuk te komen. De meeste mensen die les nemen, zijn

schilderen of hebben sinds hun kindertijd geen penseel of

geïnteresseerd in het leren maken van portretten. Ik ken zelf

houtskool meer in handen gehad. Maar eenieder ontdekt

geen interessanter onderwerp dan een gezicht, met of zonder lichaam. De portretkunst roept bij velen iets onbereikbaars op: te moeilijk, te ingewikkeld. Toch is met gedegen kennis over de gereedschappen die ik noemde (vooral anatomie en kleurenleer) een hoop vaardigheden aan te leren.’

Onderwerp In Willemiens eigen schilderwerk zijn vrouwen lange tijd onderwerp geweest. Mooie vrouwen in esthetische of theatrale poses, een combinatie van stoer en kwetsbaar. ‘Gaandeweg kreeg mijn schilderwerk een andere inhoud’, vertelt Willemien. ‘De laatste tijd zoek ik de onderwerpen Willemien Schouten.

De intensiteit van kleur 11 inspiration 4art

voor mijn doeken dichter bij mijzelf. Mijn kinderen bijvoor-

kleurpotloden kunnen een mooie toevoeging zijn aan een

beeld, of zelfportretten. Het voordeel van zelfportretten

(krijt)tekening; er zijn meer details mee mogelijk dan met

maken, is dat je aan niemand verantwoording hoeft af te

krijt. Als water geen vat mag krijgen op je tekenwerk, is

leggen voor de manier waarop je het portret aanpakt. Je

een mooi watervast kleurpotlood met een hoge lichtecht-

kunt het zo “lelijk” of “kwetsbaar” maken als je zelf wilt,

heid een aanrader. Luminance-potloden, ook van Caran

het is immers je eigen gezicht.’

d’Ache, zijn een voorbeeld.

Materialen

Portret

Voor haar schilderijen gebruikt Willemien acrylverf, een

Het menselijk gezicht blijft Willemien boeien. Daarover zegt

materiaal dat vlug droogt, waardoor een spontane schil-

ze: ‘Het is altijd uniek, altijd ongewoon. Het treffen van de

dertechniek mogelijk is. Willemien: ‘Met acrylverf vind ik

juiste toon en het vinden van dat speciale eigene is altijd

het afwisselen van dekkend werken en glaceren (transpa-

een grote uitdaging bij het maken van portretten. Of ik ze

rante, verdunde verflagen over elkaar zetten) heel interes-

nu in opdracht maak, of naar eigen idee.’

sant. Het geeft de mogelijkheid om naar eigen inzicht af te wisselen en elke aanpak heeft zijn eigen sfeer en uitdrukking. In portretten is deze afwisseling heel welkom. Waar anders is uitdrukking zo belangrijk dan in een schilderij? Ook andere materialen zijn erg geschikt voor het maken van mooie portretten. Ik geef de voorkeur aan materialen die zowel droog als nat te gebruiken zijn. De variëteit die dit oplevert, geeft diepte en zeggingskracht aan een tekening. Graag werk ik met Neocolor II van Caran d’Ache, vanwege de grote intensiteit van de kleuren. Ook

Tekst: Willemien Schouten

De kunst van het Een kijkje in het restauratieatelier van Rijksmuseum Twenthe

inspiration

4art

Alles is onderhevig aan de tand des tijds. Ook met zorg gemaakte kunstvoorwerpen ontkomen daar niet aan. Inspiration 4art mocht een kijkje nemen in het restauratieatelier van het Rijksmuseum Twenthe in Enschede.

In het Rijksmuseum Twenthe vindt de bezoeker een boeiend overzicht van beeldende en toegepaste kunst uit de veertiende eeuw tot heden. Het museum komt voort uit particuliere collecties van grote, Twentse textielfamilies. Restauratrice Ingeborg Smit leidt ons rond door het prachtige museum. Met haar passie voor kunst en een kritische, technische blik kan zij bij elk kunstobject een boeiend verhaal vertellen. Ingeborg studeerde kunstgeschiedenis en na een stageproject in Oslo ging zij restauratiekunde aan de UvA studeren in Maastricht. ‘Het doel van ons vak is natuurlijk dat kunstobjecten worden

Tekst: Pim Workel

behouden voor de toekomst’, zegt Ingeborg. ‘Het hoeft niet zo te zijn dat kunstwerken altijd hetzelfde blijven. Al streven we er bij schilderijen wel graag naar.’

Favoriet Een van haar favoriete werken is van Odilon Redon uit 1902. Het heeft zichtbaar de tand des tijds niet geheel doorstaan. Ondanks dat, heeft dit imposante schilderwerk, ooit bedoeld als plafondversiering, haar charme niet verloren. Hiermee geeft zij aan dat, ook na zichtbare veroudering van een kunstwerk, de essentie van het kunstobject nog fantastisch tot uiting kan komen. Ingeborg: ‘Hedendaagse kunstenaars moeten zich bij het maken van het kunstwerk goed realiseren of ze het belangrijk vinden dat een werk er over honderd jaar nog steeds hetzelfde uitziet. Is dit het geval, dan zal de kunstenaar duidelijke materiaalkeuzes moeten maken. Dit wordt natuurlijk om diverse redenen weleens minder belangrijk gevonden. Bij een kunstenaar leeft het esthetisch beeldvormen vaak sterker dan het langdurig conserveren van dit beeld.’

Restauratieatelier In het restauratieatelier laat Ingeborg diverse werken zien waar momenteel aan wordt gewerkt. Van olieverfpanelen van Van der Heyde uit de zeventiende eeuw tot abstracte Glazen kast waarin alle oplosmid-

doeken van groot formaat van Frank Stella uit de jaren zes-

delen worden bewaard. Met een

tig van de negentiende eeuw. Hier in het atelier, waar het

constante afzuiging wordt verzekerd dat er geen oplosmiddelen in het restauratieatelier kunnen komen.

bruist van de kennis en liefde voor kunst, wordt minutieus gewerkt met honderden soorten middelen en kostbare ge-

bewaren reedschappen. Momenteel wordt hard gewerkt aan schilderijen voor de nieuwe tentoonstelling ‘Abstract USA 1958-1968’ met imponerende abstracte doeken. Deze expositie is van 11 september tot en met

20 februari 2011 te zien in het museum.

inspiration

Op de vraag hoe een schilderij eenvoudig en zonder onherstelbare schade kan worden gereinigd, ant-

4art

woordt Ingeborg stellig: ‘Een olieverfschilderij is meestal niet eenvoudig te reinigen. Elke verfsoort, en de conditie van het werk, bepalen welke stappen we nemen.’ De verontreinigingen voorkomen is het beste, Oplosmiddelen zoals terpentine zijn in elk geval uit den boze! Voor acrylverfschilderijen is lauw water met een milde zeepoplossing vaak voldoende. Als je toch graag zelf iets meer wilt doen, verdiep je dan eerst in de techniek, bijvoorbeeld door een boek van Knut Nicolaus te bestuderen. Werk altijd op basis van kleine testjes op de randen van het werk, daar waar normaal de sponning van de lijst het werk afdekt. Als tip wil Ingeborg meegeven: zorg voor een omschrijving van het werk en de gebruikte materialen. Vermeld de soort verf en vernis die zijn gebruikt. Probeer kwalitatief goede materialen te gebruiken. Dit kan later (en veel later) veel werk en onderzoek besparen. Eigenlijk is dat de kunst van het bewaren.

Het deskundig oog van Ingeborg Smit bekijkt een paneel van Van der Heyde uit de zeventiende eeuw.

Pim Workel Pim Workel (Enschede, 1974) kwam na zijn studie bouwkunde in aanraking met ontwerpers van moderne (bouw) kunst. Hij volgde zijn vader op als eigenaar van de firma Bertus Workel Vrijetijdsmaterialen (4art-Enschede). Door dagelijks contact met ontwerpers en kunstenaars heeft Pim Workel zijn kennis van kunstenaarsbenodigdheden opgedaan.

free style brushes

big...

bigger...

GREAT! www.liquitex.com

Kunstenaarsmateriaal op het web www.winsornewton.com producten, specifieke technieken en informatie digitaal

onderdeel van ons dagelijks leven. Er wordt veel gezocht,

over op creatieve mensen die vaak een eigen werkwijze

gekocht en vooral veel informatie verzameld. Internet is

hebben en visueel zijn ingesteld?

een deel van onze cultuur geworden. Zo is ons taalgebruik

Nieuwe website

googelen, forwarden en twitteren.

Winsor & Newton bewijst dat het kan. De website www.winsornewton.com is beschikbaar in het Nederlands

Miljoenen hits

en afgestemd op de Nederlandse situatie. De site bevat

Kunstenaars weten hun weg weten te vinden op internet.

veel informatie, kleurkaarten, gebruiksaanwijzingen, in-

Het woord ‘olieverf’ geeft in Google meer dan 200.000

structieve video’s, interactieve blogs en communities en is

Nederlandse hits en bijna 100.000 schilderijen. Wereldwijd

toch opvallend snel en overzichtelijk.

(gezocht op oil color of oil painting) is het resultaat miljoe-

De site verandert continu dankzij de interactie met kunste-

nen hits en miljoenen schilderijen. Door dat aantal is het

naars. Dit maakt de site levendig en een regelmatig bezoek

moeilijk het kaf van het koren te scheiden. Er zijn maar

waard.

weinig Nederlandstalige websites waar kunstenaars goede

Hierbij nodigt Winsor & Newton u niet alleen uit om als

informatie kunnen opvragen over producten, technieken

bezoeker, maar ook als deelnemer en mogelijk als ‘kunste-

en toepassingen. Ook de grootste fabrikanten van kunst-

naar aan het werk’ de site van een wereldberoemd merk te

schildermaterialen in de wereld hadden moeite om een

bezoeken.

goede Nederlandse site te bouwen. Hoe breng je kleurrijke

4art

verrijkt met de woorden chatten, shoppen, bloggen, hits,

15 inspiration

Het gebruik van internet is inmiddels een ingeburgerd

SCHUNCK*

Carine Jamin Carine Jamin (Maastricht, 1964) is al jaren in verschillende hoedanigheden werkzaam in de kunstsector. Zowel in de Randstad als in Limburg. Aan SCHUNCK* in Heerlen vindt zij als culturele omnivoor het interdisciplinaire karakter interessant.

Culturele ontmoetingen tussen wijk en wereld

inspiration

4art

SCHUNCK* is een nieuwe, multidisciplinaire instelling, gevestigd in het hart van de Euregio in Heerlen. De instelling biedt mogelijkheden tot presentaties, collecties en educatie op het terrein van de hedendaagse beeldende kunst, architectuur, muziek, literatuur en film. En aan alle denkbare crossovers tussen de kunsten.

De moderne, openbare bibliotheek en muziekschool van SCHUNCK* werken op eigentijdse wijze aan de bevordering van leesplezier en muziekeducatie. SCHUNCK* is een ‘newseum’, gevestigd in het monumentale Glaspaleis dat in 1935 gebouwd is door architect Frits Peutz.

Kwaliteit wint altijd De winkel die Peter Schunck door Frits Peutz liet bouwen, had als motto ‘kwaliteit wint altijd’. Dat gelooft SCHUNCK* ook. SCHUNCK* is blij met het monumentale en transparante gebouw, waar de kunst niet de kans krijgt zich te verschansen, maar zich middenin de samenleving bevindt. Het SCHUNCK*-gevoel als een magic cube, die steeds weer een nieuw beeld van de werkelijkheid tevoorschijn tovert.

Tekst: Carine Jamin

Modernisme en urban culture zijn schering en inslag in de programmering. De magic cube is een plek waar magie ontstaat, daar waar muziek, architectuur, beeldende kunst, literatuur, film en food samenkomen. Want SCHUNCK* heeft een conservator food, die in zijn restaurant en in Café Peutz spannende, culturele ontmoetingen tussen wijk en wereld arrangeert.

John Cage Vanaf 3 september tot en met 28 november 2010 is in SCHUNCK* ‘The Anarchy of Silence John Cage and Experimental Art’ te zien. Voor deze tentoonstelling is een open call gelanceerd voor projecten die geïnspireerd zijn op John Cage’s revolutionaire ideeën. De inzendingen worden niet alleen tentoongesteld en op de website getoond, een selectie ervan wordt tevens tot 28 november 2010 uitgevoerd. Voor meer informatie: www.schunck.nl

17 inspiration 4art

Mandala De weg is belangrijker dan het doel

De Mandala (cirkel) is een term uit het Tibetaans boeddhis-

deze zandmandala’s tot in minutieus detail te vervaardigen

me voor een cirkelvormig geometrisch patroon dat sym-

met kleine korreltjes zand. Het materiële resultaat wordt

bolisch de kosmos uitbeeldt. Het mediterend tekenen van

vervolgens ceremonieel vernietigd en aan de natuur (stro-

een mandala verbindt ons met de kosmos en helpt ons bij

mend water) teruggegeven. Het gaat niet om de materie,

het maken van contact met onze eigen binnenwereld. De

maar om het proces. Daar kunnen wij als resultaatgerichte

psychiater Carl Gustav Jung zag de mandala als voorstel-

westerlingen nog wat van leren.

ling van het onbewuste zelf en gebruikte mandalatekenen

Dat leren we door oefening. Dat hoeft niet per se met ge-

als techniek om jezelf beter te leren kennen en verder te

kleurd zand. Het kan heel goed met kleurpotlood, viltstift

ontwikkelen.

of aquarelverf. Je hoeft geen boeddhist te zijn om mandala’s te tekenen en je hoeft ook geen Jungiaanse psycho-

Mandalatekenen

logie te hebben gestudeerd. Het lezen van een boek over

Zoals bij veel creatieve zaken is mandalatekenen niet re-

mandalatekenen, een mooie set potloden en papier zijn

sultaatgericht. Het gaat niet om de tekening, maar om het

voldoende om het creatieproces op gang te brengen. De

maken van de tekening. Dat komt het best tot uiting in

vele boeken over mandalatekenen van Uitgeverij Akasha

het maken van zandmandala’s. Boeddhistische monniken,

helpen je goed op weg. Een overzicht van deze boeken

omgeven door rituele ceremonies, doen er weken over om

vindt u op www.4art.nl of in uw 4art-winkel.

Schilderen: durf het! Alles kan en mag

inspiration

4art

Een paar jaar geleden kocht Marcel Wijnands samen met zijn vriendin Mariëtte twee complete schildersets (tafelezel, een paar doeken, verf en penselen). Thuisgekomen gingen ze enthousiast aan de slag.

Na wat probeersels merken mijn vriendin en ik dat we wel wat hulp bij het schilderen kunnen gebruiken. We nemen les bij het UCK (Utrechts Centrum voor de Kunsten). Dat was in het begin niet makkelijk. In de eerste plaats was het lastig om ‘op commando’ inspiratie te hebben. Ook wisten we niets van ondergronden, verfsoorten, kleuren, et cetera. We durfden nauwelijks iets te doen. Maar goed, je hebt betaald voor de lessen en dan wil je er ook wat van opsteken. Gelukkig heeft onze docent John Sikking een plezierige manier van lesgeven. Hij geeft geen strikte aanwijzingen, maar algemene suggesties over hoe je kunt schilderen. We leerden de grondbeginselen van kleurcombinaties, contras-

Tekst: Marcel Wijnands

ten, licht en donker, et cetera.

Terminologie We moesten wel wennen aan Johns kleurrijke terminologie. Dan zegt hij dat we iets ‘weg moeten drukken’ of Marcel Wijnands met rechtsonder ‘Ochtendrose’, het schilderij waarmee hij een eerste prijs won.

juist ‘terugschilderen’. Of ergens een ‘kleur achter schuiven’. Hoe doe je dat? Als we dat dan vragen, zegt hij nooit: ‘Schilder hier een boompje bij’ of ‘Zet daar een blauwe streep’. Meestal bekijkt hij met half toegeknepen ogen het werk van een afstand en zegt dan: ‘Hier werkt het al heel behoorlijk, maar daar rechtsonder moet nog wat gebeuren’. Vreemd genoeg hebben we geleerd om iets met zo’n cryptische aanwijzing te doen.

Prettig gevoel Er zijn allerlei manieren om aan het werk te gaan. Je kunt ervoor kiezen bepaalde conventies strikt na te leven, voor een mathematisch verantwoord perspectief te zorgen, symboliek toe te passen, noem maar op. Maar dit zijn allemaal geen voorwaarden voor een mooi schilderij. Je schildert omdat je het leuk vindt en omdat je op een nieuwe manier leert kijken naar alles wat je ziet. Ook naar het werkstuk dat je zelf hebt gemaakt. Als het werk je een prettig gevoel geeft, is het doel in feite bereikt. Soms zegt iemand: ‘Ik kan niet tekenen, dus schilderen is niets voor mij.’ Die conclusie is naar mijn mening niet terecht. Ik vond het een enorme eye-opener toen tot mij doordrong dat ik de enige ben die

19 inspiration 4art

Geel huis (2010), acryl op papier/paneel, 50 x 70 cm.

bepaalt of mijn schilderij goed is. Wees tevreden over het

schilderjaar de eerste prijs ontving voor mijn ‘Ochtendrose’.

resultaat. Natuurlijk is het leuk als andere mensen je werk

In september 2008 exposeerde ik samen met mijn familiele-

ook mooi vinden. Iedereen heeft recht op een beetje ijdel-

den in de galerie van mijn broer. Deze bijzondere expositie

heid. Daarom kunnen de cursisten elk jaar werk indienen

‘All in the family’ kreeg veel aandacht in de regio. De galerie

voor de eindexpositie in juni. De inzendingen dingen mee

is een onderdeel van zijn winkel in kunstschilderartikelen in

naar de Utrechtse Artibusprijs die door een vakjury wordt

Heerlen: Victor4art.

toegekend. Groot was de verrassing toen ik in mijn derde

Markt in Peru (2008), acryl op papier/paneel, 50 x 70 cm.

Marcel Wijnands Marcel Wijnands (Heerlen,1957) volgde de studie diergeneeskunde in Utrecht. Na afronding van zijn studie specialiseerde hij zich in de dierenpathologie. Hij werkt als onderzoeker in het voortraject van onder meer de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. In dit vakgebied is hij gepromoveerd tot doctor.

Aquarelleren, maar dan anders 4art

20 inspiration

De aquarel volgens Bob Tomanovic â&#x20AC;&#x2DC;Stormâ&#x20AC;&#x2122; (2010), aquarel met Aquapasto en glaskorrels, 32 x 55 cm.

Aquarel was misschien al te lang de techniek van de bloe-

vloeibare Arabische gom als toevoegingmiddel, een bijzon-

men- en landschapschilders. Een schilderstechniek voor

der medium op de markt: Aquapasto. Ik was een van de

romantische taferelen, glooiende pastorales en zoete tint-

eerste kunstenaars in Nederland die dit bijzondere aqua-

jes. Zo was het, tot het moment dat een ingenieuze man,

relmedium mocht uitproberen en toepassen. En met veel

J.M.W. Turner, zijn magistrale lichtvisies zeer gedurfd met

succes mag ik best zeggen.

de vlotte penseelstreken op papier neerzette. Een andere

Na Aquapasto kwam nog een hele reeks van fantastische

aquarel was geboren. De techniek van spontaniteit, lef en

aquarelmediums van deze toonaangevende verffabrikant.

impressie.

Het Blending Medium bijvoorbeeld, een zeer handig hulpmiddel dat als lijnolie bij olieverf een kunstenaar de kans

Aquarelmediums

geeft om een wassing te verlengen en in alle rust zijn re-

Vandaag de dag wordt aquarel steeds meer gebruikt

sultaat op te bouwen. En dit was niet de enige bijzondere

door kunstschilders die de subtiliteit en transparantie met

verrijking. Het is ook geweldig om de mogelijkheden van

krachtige effecten willen combineren. Met de komst van

het Permanent Masking Medium, dat kleuren laat schiften,

de moderne aquarelmediums van Winsor & Newton was

in een spontane creatieve bui te ontdekken. Of alle aparte

de deur naar onbegrensde expressiemogelijkheden opeens

effecten van de kleurloze Art Masking Fluid, die de eigen-

wijd open. Jaren geleden kwam, naast de allang bekende,

schappen van papier in een linnen doek kan veranderen.

21 inspiration 4art

De twaalf aquarelmediums van Winsor & Newton kunnen

kend, bijna puur intuïtief, aan de slag gegaan. Geen zoete

een aquarellist goed helpen vele nieuwe effecten te creëren

taferelen, geen waarneembare voorbeelden, alleen een

die tot heden niet eens zijn ontdekt.

creatieve bevlieging die diep uit mijn kern kwam. Ik weet heel goed dat aquarel, net als acryl- of olieverf,

Vrij spel

veel creatieve kracht kan overbrengen. Toen mijn papier

Ik experimenteer graag. Als je in je ambacht en persoonlijk

met de zachte kwast nat was gemaakt, begon mijn reis,

als kunstenaar niet groeit, sta je op een bepaald moment

mijn spel met verf en mediums, naar alles wat als spontaan

stil. En stilstaan is niets anders dan achteruitgaan. Dat is niet

resultaat kan ontstaan. Aquarel is een prachtige techniek

de bedoeling, omdat creativiteit een essentieel onderdeel

waarbij je jezelf kunt laten gaan. Ik zou zeggen: pak de

van ons bestaan is. Genieten van je eigen creativiteit is een

verf en de mediums en laat je energie en spontaniteit gaan.

van de prachtigste processen die, naar mijn mening, een

Zet alles wat je voelt, wat in je zit, in één adem op papier

mens kan ervaren. Ah, wat ben ik blij als ik de kwasten

en speel vrij en onbelemmerd. De effecten die met behulp

en penselen in mijn handen heb. Elke kans om een visueel

van aquarelmediums op miraculeuze wijze onder je vingers

werkstuk te scheppen, grijp ik met beide handen. Daarom

kunnen ontstaan, zullen je zeker tevredenstellen. En als je

heb ik in dit geval een aantal aquarelmediums verzameld,

het bijzondere resultaat aan het eind bekijkt, weet je dat

tubes verf op een rij gezet en ben ik, niet te veel naden-

een blij mens voor minstens twee telt.

Bob Tomanovic Bob Tomanovic is geboren in Belgrado, Servië. Hij doorliep in vier jaar de School voor de industriële vormgeving en vervolgde zijn studie aan de Kunstacademie. Eind jaren tachtig emigreerde Bob naar Nederland, alwaar hij zijn loopbaan als zelfstandig kunstenaar en ontwerper voortzette. Hij geniet vooral bekendheid door het virtuoos gebruik van de nat-in-nat-techniek. Niet alleen in aquarel, maar ook in watervermengbare olieverf.

Kunst m aken betekent ongerem d creĂŤren, je hart laten spreken en eindeloos experimenteren...

Be Inspired!

Grenzen en beperkingen bestaan niet meer. Expressie is het enige dat telt. Goed m ateriaal is hierbij on misbaar. Daaro m kies je voor Amsterdam All Acrylics. Amsterdam All Acrylics heeft naast een breed scala aan kleuren een co m pleet pakket hulp middelen. Hiermee zijn de m ogelijkheden bijna oneindig.

Meer weten? Meer wet eten ten? ? wwww.royaltalens.com wwww ww ww.roy roy yal alta ltal lens.com lens com

Boeken Als liefhebber leest u natuurlijk graag over kunst. Inspiration 4art selecteerde voor u de mooiste kunstboeken.

De klassieke school ‘De klassieke school - Schildertechnieken’ is een rondleiding door een opleidingsatelier met kunstenaar Juliette Aristides als uw gids. Zij gebruikt werken van oude meesters en de meest gerespecteerde, realistische kunstenaars van vandaag de dag om principes te onthullen en te onderwijzen. In eigen tempo kunnen de studenten hun vaardig-

heden ontwikkelen. Met praktijk-

inspiration

gerichte oefeningen voor het maken van onder meer stillevens en

4art

portretten.

ISBN 978 90 4391 155 9 € 39,95

Kleuren mengen in de praktijk

De kunst van het naakt tekenen

Dieren tekenen en schilderen

De kunst van licht en schaduw tekenen

De mengmethode van Helen van

Met informatie en tips uit dit na-

Hoe blaas je leven in de ogen? Hoe

Met verschillende tekentechnieken

Wyk gaat uit van zes basiskleuren:

slagwerk leert u stap voor stap alle

krijg je ruimte in de vacht? Kun-

en -materialen laat Giovanni Civardi

geel, oranje, rood, violet, blauw en

facetten van het mannelijk en vrou-

stenares Marjolein Kruijt toont in dit

stap voor stap zien hoe het tekenen

groen. De gewenste kleur komt tot

welijk naakt in verschillende poses

boek hoe je het karakter van dieren

van licht en schaduw tot stand

stand door variatie van drie belang-

tekenen. Gebruikmakend van ver-

kunt vangen in pastel, aquarel en

komt. Waar komt het licht van-

rijke aspecten van deze hoofdkleu-

schillende tekentechnieken en -ma-

olieverf. Naast een aantal basiste-

daan? Welke delen vangen licht?

ren: toonwaarde (mate van licht en

terialen laat Giovanni Civardi allerlei

kentechnieken volgen er lessen voor

Aan de hand van dit waardevolle

donkerheid), intensiteit (helderheid)

schetsen van het menselijk lichaam

het maken van een realistische teke-

naslagwerk worden de vaardig-

en schakering. Een overzichtelijk

zien.

ning of schilderij. Met uitleg en tips

heden aangereikt om dit te leren

over kleurgebruik, lichtval, ruimte

tekenen, ondersteund door vele,

en compositie.

gedetailleerde illustraties.

ISBN 978 90 4391 334 8

ISBN 978 90 4391 364 5

€ 24,95

€ 12,95

praktijkboek waar elke olieverf- en acrylverfschilder mee uit de voeten

ISBN 978 90 4391 363 8

kan.

€ 12,95

ISBN 978 90 4391 365 2 € 19,95

‘Ik hou niet van

inspiration

4art

Annelies Bonnier is sinds 1998 eigenaresse van Pien

‘Het ziet er gewoon ‘lekker’ uit. Verder blijkt het ook nog

Prent in Tilburg. Haar zaak aan het Besterdplein is een

eens heel makkelijk te installeren. Zó eenvoudig… Dit kan

inspirerende combinatie van galerie en verkoop van re-

een leek. Prima! Ik hou nou eenmaal niet van geklier...’

producties en posters. Annelies: ‘Ik werk, exposeer en verkoop hier in dezelfde ruimte en dat stelt hoge eisen

Perfecte combinatie

aan de inrichting en sfeer. Lange tijd was de verlichting

‘Tot nu toe hadden we geen verlichtingssysteem, maar

in de galerie en de winkel een probleem. Bestaande sys-

gebruikten we de ‘gewone’ armaturen en een ‘gewone’

temen waren te ingewikkeld en ik vond ze ook gewoon

ophangrails . Het Arti TeQ systeem dat we nu gebruiken, is

niet mooi. Met licht wil je toch iets extra’s toevoegen

de perfecte combinatie van ophangen en verlichten en dus

aan de presentatie en het kijkgenot. Met de Arti TeQ

een wezenlijk onderdeel van de presentatie. Licht voegt nu

Combi Rail Pro-Light heb ik nu eindelijk de oplossing in

zo veel meer toe en toch is het niet nadrukkelijk aanwezig,

handen. Het hangt nu een paar weken en - hoe gek het

zodat we denken dat het in alle tentoonstellingsruimtes,

misschien ook klinkt - ik voel gewoon dat de winkel een

en ook thuis in de huiskamer, heel goed bruikbaar is. Men-

stap vooruit heeft gezet.’

sen gebruiken nog steeds een goedkoop spotje of klassieke schilderijlampjes, al of niet met een klem vastgezet

Niks ingewikkelds aan

aan het schilderij. Als mensen nu vragen hoe ze hun re-

‘Toen ik het Arti TeQ verlichtingssysteem voor het eerst

productie of schilderij het beste kunnen uitlichten, laat ik

zag, ben ik vooral gevallen voor de looks’, vertelt Annelies.

ze zien wat ik zelf gebruik. Het grappige is dat ze vaak wel

geklier’ Pien Prent Tilburg licht werk perfect uit met Arti TeQ Combi Rail Pro-Light 25 inspiration 4art

hebben gezien dat in onze galerie alles prima is uitgelicht,

kan gewoon op elke plek worden ingebracht. Je hoeft niet

maar dat ze pas realiseren hoe dat gedaan is als ze er op

te klooien met inschuiven van opzij.’

attent worden gemaakt. Met de Arti TeQ Combi Rail ProLight is dat uitlichten vele malen beter en daarnaast vallen

Wereld van verschil

de gebruikte armaturen minder in het oog.‘

We spreken Annelies Bonnier in het keukentje achter de galerie. Als we even later naar de galerie gaan, is het daar

Eenvoudig

nog duister. Eén druk op de knop maakt een wereld van

‘De Arti TeQ Combi Rail Pro-Light is eenvoudig te monteren

verschil. De kunstwerken aan de muur knallen eruit in het

en de verlichting is makkelijk te richten op de juiste plek.

warme, witte licht van de LED’s van de Arti TeQ Combi Rail

Vooral het feit dat de armaturen met de flexibele, draai-

Pro-Light. ‘Dat is zó goed’, zegt Annelies enthousiast, ‘ik

bare lampenkopjes op elke plaats in de gecombineerde

exposeer en verkoop kwaliteitsreproducties en origineel

ophangrail zijn aan te brengen, én voorzien zijn van LED-

werk waar ik trots op ben en dat wil ik graag laten zien. Nu

verlichting, zorgt ervoor dat dit het perfecte systeem is.

kan ik het voortaan perfect uitlichten en staat het te fon-

Verder is het ook belangrijk dat andere onderdelen van Arti

kelen in het LED-licht. Mensen zien dat en willen dat dan

TeQ ophangsystemen in dit systeem zijn te gebruiken. Het

ook. De toekomst, daar moet je in meegaan. Ik vind het zo

moeiteloos wisselen van de plaats waar ik iets op wil han-

mooi. Zelfs de lampjes zijn mooi vormgegeven.’

gen of wat ik wil uitlichten, en het grote gewicht dat de haak moeiteloos kan dragen, is voor mij onmisbaar. Alles

Voor meer informatie: www.artiteq.com

Gel mediums in de praktijk The sky is the limit

inspiration

4art

Karla Kassenaar, beeldend kunstenaar en freelance tech-

deren. Ze zijn, zoals ze zelf zeggen, ‘verslingerd aan acryl-

nisch adviseur bij Royal Talens, is een autoriteit op het ge-

verf’. Zij maken hierbij veel gebruik van gelmediums. Niet

bied van gelmediums. Zij werkt hier al jaren mee en heeft

alleen in hun schilderijen, maar ook bij het maken van ob-

in de loop der tijd veel nieuwe toepassingsmogelijkheden

jecten zoals sculpturen en schalen. Karla adviseert haar cur-

ontwikkeld. Zij geeft workshops, gastcolleges en master-

sisten Amsterdam Gel Medium te gebruiken, omdat ze daar

classes in binnen- en buitenland. Jaarlijks komen er hon-

goede ervaringen mee heeft en je kunt kiezen tussen diverse

derden kunstenaars en docenten naar het atelier van Royal

varianten. Inspiration 4art vroeg Karla en haar cursisten wat

Talens om zich door Karla te laten informeren. Elke woens-

er zo leuk is aan het werken met Amsterdam Gel Medium:

dag geeft Karla schilderles aan een drietal groepen in haar

‘Voor de opbouw van mijn schilderij begin ik meestal met het

eigen atelier.

vastplakken van allerlei stukjes papier waar ik later overheen schilder’, zegt Thea. ‘Naast papier verwerk ik verschillende,

Amsterdam Gel Medium

natuurlijke materialen zoals berkenbast, blaadjes van een

De cursisten van Karla tekenen en schilderen al zo lang ze

wespennest, zand, steentjes of takjes. Voor de wat grovere

zich kunnen herinneren. Sommigen volgden een opleiding

materialen pak ik het liefst Extra Heavy Gel Medium, deze is

aan een Kunstacademie, enkele cursisten geven zelf schil-

lekker pasteus en vormt na droging een mooier geheel met

derles. Eén ding hebben ze gemeen: hun passie voor schil-

het uiterlijk van de vastgeplakte voorwerpen.’

27 inspiration 4art

Van links naar rechts: Anneke, Tonny, Thea, Gea, Jenny, Ria en Karla. Verslingerd aan acrylverf!

Ragfijn werk

Modeling Paste

Tonny: ‘Voor het fijne werk, zoals ragfijne stukjes textiel of

‘Modeling Paste gebruik ik om een ondergrond in reliëf te

vloeipapier, gebruik ik niet de Heavy Gel, maar het ‘gewone’

maken’, vertelt Anneke. ‘Je kunt daar gedetailleerd op schil-

Gel Medium, soms verdund met water. Ik heb begrepen dat

deren met een pure acrylverf. Ook meng ik het wel door

de drie soorten even goed plakken, maar bij fijn werk is de

de verf, die dan lichter wordt, maar daar houd ik rekening

soepele gel makkelijker hanteerbaar dan de dikke Heavy Gel.'

mee. Werken met acrylverf is heerlijk, vrijer dan veel an-

Gea: 'De Gel Mediums zijn een soort eye-opener. Vroeger

dere technieken. Je kunt impulsief werken, het droogt snel

plakte ik alles met lijm, maar het liet los of vergeelde. Nu

en je kunt het altijd bijwerken. Alles is mogelijk: the sky is

hoef ik niets meer uit te sluiten, alles is mogelijk. Het nadeel

the limit.

is dat ik een ongebreidelde verzamelwoede heb ontwikkeld, de laatjes in mijn huis liggen vol met voorwerpen die ik ooit nog wil verwerken in een schilderij.’ Karla: 'Als je Gel Medium door acrylverf mengt, maak je de verf voller en krijg je een scherpere structuur. Schilder je liever met pure verf en wil je toch een gestructureerde ondergrond maken, dan kun je kiezen voor Modeling Paste in plaats van een gel medium.'

Voor meer informatie: www.talens.com

Dierenpark inspiration

4art

Wie in Emmen de weg naar het dierenpark zoekt, komt, zelfs al ver buiten de stad, op verschillende plaatsen prachtige houten pinguĂŻns, tijgers en giraffen tegen. Deze creaties van beeldhouwer Homme Veenema wijzen bezoekers onmiskenbaar de weg naar de ingang van de dierentuin. Tekst en beeld: Wijbren Landman In Dierenpark Emmen zijn cultuur en natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. Diverse exposities hebben bezoekers op boeiende wijze kennis laten maken met de bijzonderheden van de natuur. Niet alleen met tentoonstellingen over biologische, maar ook over antropologische onderwerpen zijn in Emmen te zien. Hoe leven de Maasai in Afrika? Hoe overleven de Toeareg in de Sahara? En hoe is het leven van de Kaiapo-indianen aangepast aan het Zuid-Amerikaanse regenwoud? Dit zijn maar enkele voorbeelden van de vele themaâ&#x20AC;&#x2122;s die aan bod zijn gekomen. Een wandeling door het dierenpark begint met een wandeling door de tijd in

Emmen Natuur en cultuur komen samen 29 inspiration 4art

Een 8 meter hoge en 100 meter lange draak tijdens het China Festival of Lights.

het Biochron. In dit museum wordt de ontwikkeling van

de eigen ontwerpers uitgevoerd en is zó nauwkeurig qua

het leven op aarde uit de doeken gedaan met tentoon-

hoogte en afstandsmaten, dat de gegevens via een GPS-

Wijbren Landman

stellingen en levende dieren. Dierenverzorgers vertellen

scanner kunnen worden ingelezen, waarna de graafmachi-

Wijbren Landman

graag over hun dieren aan bezoekers. Een lezing door een

nes op de centimeter nauwkeurig weten waar ze moeten

(Woudsend, 1951)

bioloog over leiderschap of duurzaamheid behoort ook tot

graven en bouwen.

studeerde biologie in Groningen. Een belang-

de mogelijkheden. Meer te weten komen over de natuur maakt nu eenmaal de beleving van de natuur veel groter.

China Festival of Lights

rijk deel van zijn studie

Hierbij worden veel schilderingen en afbeeldingen in eigen

Naast de min of meer reguliere, culturele activiteiten werkt

wijdde hij aan insecten

beheer vervaardigd. Hiervoor is een aparte afdeling ont-

het dierenpark de laatste jaren ook met speciale thema’s. Zo

onderzoek. In 1985

werp aanwezig. Deze afdeling maakt niet alleen de schil-

toonde Dierenpark Emmen afgelopen winter de prachtige

trad hij in dienst van

deringen van bijvoorbeeld olifanten op originele grootte,

lichtsculpturen van het China Festival of Lights aan de bezoe-

het Noorder Dierenpark

maar verzorgt ook alle overige uitingen, van menukaart tot

kers. Het evenement is geïnspireerd op een oeroude traditie

voor de realisatie van

huisstijlbewijzering, die in het dierenpark aanwezig zijn.

rond het Chinese Nieuwjaar. De komst van het festival naar

de tropische vlindertuin.

In de toekomst worden cultuur en natuur nog nadruk-

Emmen was te danken aan de Stichting China en Noord

Hij is nu als bioloog

kelijker samen aan de bezoeker getoond, wanneer op de

Nederland, die het organiseren van evenementen met een

verantwoordelijk voor

Noordbargeres een nieuw dierenpark haar poorten opent.

nationale en internationale uitstraling als doel heeft. Ruim

de informatie die het

Hier wordt op het dierenparkterrein een combinatie ge-

dertig creaties in diverse afmetingen waren in de avonduren

Dierenpark Emmen naar

maakt met een groots theater. Nu al zijn de contouren van

in het dierenpark te zien. Langs de Afrikasavanne, waar

buiten brengt.

deze samenwerking op cultureel gebied zichtbaar in een

overdag giraffen, zebra’s en neushoorns lopen, heerste

adembenemende maquette. Dit kunstwerk wordt door

een draak van maar liefst 8 meter hoog en 100 meter lang.

Misschien is het goed te weten dat Chinese draken geen vuur spuwen, maar geluk en voorspoed brengen. Alle lichtsculpturen zijn in Emmen gemaakt. Daarvoor was een ploeg van 44 Chinese kunstenaars overgekomen. De nadruk ligt in een dierenpark natuurlijk op het uitbeelden van dieren. Met als basis een tekening op de tegels zijn in een recordtijd tijgers, dinosaurussen, flamingo’s en lieveheersbeestjes in elkleed. Om de lichtsculpturen in al hun

4art

pracht te kunnen bekijken, moest het

inspiration

kaar gelast en met kleurrijke stoffen be-

donker zijn. Om die reden was Dierenpark Emmen in de wintermaanden later geopend. Daarnaast bood het Chinese Festival of Lights traditionele zang, dans en talloze andere culturele highlights.

Kunstolifant uit het kunstproject ‘Elephant Parade’.

Elephant Parade in Emmen

des Bouvrie, Maya Wildevuur, Paul Meijering, Ans Markus,

Dierenpark Emmen viert dit jaar de 75ste verjaardag met

Jacques d’Ancona en de Toyisten. Ook de artistieke schil-

een olifantastisch feest. Een bijzonder onderdeel van de

ders van Dierenpark Emmen, Jan Kempe en Pascal Groote,

viering is de ‘Elephant Parade’, een kunstproject dat zich

hebben hun eigen, kleurrijke ideeën op een kunstolifant

inzet voor de bedreigde, Aziatische olifant. Het is een op-

vereeuwigd.

zienbarende en feestelijke tentoonstelling die mooi aan-

De olifanten, die tot 1 september zijn blijven staan, wor-

sluit bij Europa’s grootste olifantenkudde, al jarenlang een

den vervolgens geveild onder leiding van Christie’s. De

topattractie in Emmen. De ‘Elephant Parade’ laat 75 grote

opbrengst komt ten goede aan de Elephant Family, een

kunstolifanten zien in Dierenpark Emmen en in de straten

organisatie die zich inzet voor projecten in Azië die de

van Emmen. Tal van kunstenaars en bekende Nederlanders

bescherming van de bedreigde Aziatische olifant ten doel

verbonden hun naam aan de parade in Emmen, zoals Jan

hebben.

Kunstolifant uit het kunstproject ‘Elephant Parade’.

4ART ONDERGRONDEN Voor alle technieken vind je in je 4art winkel diverse ondergronden, zoals studieen professionele doeken voor olie- en acrylverf en papier in vellen en bloks voor acryl- en aquarelverf.

4ART SCHILDERDOEKEN

Studiekwaliteit, 100% katoen, 290 grams/ m2, universeel geprepareerd, zijkanten beschilderbaar. Leverbaar vanaf formaat 13x18 cm t/m 100x100 cm. 4ART ARTISTS CANVAS

Professionele kwaliteit, met rayon versterkt katoen, 335 grams/m2, universeel geprepareerd, zijkanten beschilderbaar. Leverbaar vanaf formaat 13x18 cm t/m 100x150 cm. 4ART ARTIST XD CANVAS

Professionele kwaliteit, met rayon versterkt katoen, 335 grams/m2, universeel geprepareerd, op extra dik 41 mm spieraam, zijkanten beschilderbaar. Leverbaar vanaf formaat 20x20 cm t/m 100x160 cm. 4ART ACRYLBLOKS

Met 10 vel 4-zijdig verlijmd 360 grams zuurvrij Lana acrylpapier. Leverbaar in de formaten 24x32 cm, 30x40 cm en 40x50 cm. 4ART AQUARELBLOKS

Met 10 vel 4-zijdig verlijmd 300 grams zuurvrij Lana aquarelpapier. Leverbaar in de formaten 24x32 cm, 30x40 cm en 40x50 cm. 4ART ACRYL- EN AQUARELPAPIER.

Zuurvrij aquarel- of acrylpapier formaat 50x65 cm. Het 300 grams aquarelpapier bevat 25 % katoen en heeft een fijne korrel, het acrylpapier is uitgevoerd in extra zware 360 grams kwaliteit.

Geeft fantasie kleur

Gels en mediums voor acryl

inspiration

4art

Naar hartenlust experimenteren

Gels en mediums voor acryl zijn er in allerlei soorten en ma-

gebruikt, bevat dit medium bindmiddel. Daardoor komt de

ten. Mede door de technische eigenschappen van de heden-

hechting van de verf niet in het gedrang. Bij het fijnschil-

daagse acrylverf is er op dit gebied veel mogelijk. Met acryl

deren kan het handig zijn gebruik te maken van deze sterk

kan men naar hartenlust experimenteren, er zijn immers geen

verdunde oplossingen.

problemen te verwachten bij het drogen. Evenmin is er risico op ongewenste barstvorming. Er zijn mediums die verande-

Ceramic Stucco Medium

ringen in de verwerkingseigenschappen teweegbrengen en

In afbeelding 2 laat ik zien wat het Ceramic Stucco Medium

mediums die optische effecten tot gevolg hebben. De gels

doet. Dit is een gel medium dat men door de verf mengt

zijn vaak dikkere uitvoeringen van de Fluid-mediums.

voordat het op het doek wordt aangebracht. Het medium zorgt voor een pleisterachtig stucwerkeffect. In de afbeel-

Airbrush Medium

ding rechtsboven (zie volgende pagina) is goed te zien dat

Afbeelding 1 is tot stand gekomen met behulp van het Air-

het medium nog niet geheel door de verf is gemengd.

brush Medium. Dit vloeibare medium leent zich bij uitstek

voor het extreem verdunnen van de verf. In tegenstelling

Resin Sand Medium

tot water, wat maar in zeer beperkte mate mag worden

Bij afbeelding 3 zien we het effect van het Resin Sand Me-

33 inspiration 4art

dium. Ook dit medium wordt eerst door de verf gemengd

ken bevat, wordt dit het best zichtbaar op donkere delen

voordat het in het schilderij wordt verwerkt. Ik kies er

in het schilderij. Het medium ziet er melkachtig uit, maar

meestal voor het medium niet over het hele oppervlak aan

droogt helder op. Wat overblijft, zijn de white flakes. De

te brengen, zodat het verschil goed zichtbaar is. Wel breng

detailopname (linksboven) laat het melkachtige in het me-

ik het medium op alle onderwerpen aan, zodat er geen

dium goed zien.

verschil in handschrift zichtbaar is. Voorwerpen komen niet zozeer naar voren door het medium, maar door een juist

Gloss Super Heavy Gel Medium

gebruik van kleur. Dit geldt voor alle mediums. Mediums zijn

In afbeelding 5 zien we verf die structuur en textuur heeft

werkelijk prachtig, maar gebruik deze over de hele ‘inhoud’

doordat deze dikker is gemaakt met het Gloss Super Heavy

van het doek.

Gel Medium. Extreme verfklodders kunnen hiermee worden gecreëerd. Dat is het mooie van acryl, er zijn geen be-

White Opaque Flakes Medium

perkingen!

In afbeelding 4 is het White Opaque Flakes Medium later aangebracht. Wanneer de verf droog is, breng ik met een

Jean-Paul van Boxtel

paletmes het medium aan. Omdat het medium witte vlok-

Oorspronkelijk werkte Jean-Paul van Boxtel in de fotografie en grafische vormgeving, maar 25 jaar geleden heeft hij zijn werkterrein uitgebreid met schilderkunst. Behalve kunstenaar is hij ook docent, thuis heeft hij zijn eigen kleinschalige academie. Daarnaast geeft hij verschillende cursussen en workshops in binnen- en buitenland.

Elk papier heeft zijn eigen karakter

Aquarelpapier

inspiration

4art

Een werknemer doet een visuele controle en voelt met zijn handen of het papier ‘goed’ voelt (oneffenheden,

Het vervaardigen van goed aquarelpapier is een vak dat

zuurvrij waren en daarmee lang houdbaar. Een, door ge-

vocht en ruwheid).

maar enkele papierfabrikanten beheersen. Moderne ma-

renommeerde producenten, tegenwoordig veelvuldig ge-

chines die met grote snelheden papier produceren, zijn per

bruikte soort is houtvrije cellulose die qua zuiverheid steeds

definitie niet in staat zo’n specifiek product af te leveren.

meer in de richting komt van katoenlinters en ook zuurvrij

Juist een wat ambachtelijk werkende fabriek is daartoe

en dus goed houdbaar is. Omdat de katoenvezel van zich-

het meest geschikt. Het is lastig een heel goede of slechte

zelf een holle vezel is en houtvrije cellulose massief, heeft

kwaliteit papier aan te wijzen. Elk papier heeft zijn eigen

dit uiteindelijk invloed op de verfopname van het papier.

karakter en een aantal technische eigenschappen die door

Die opname gaat gepaard met lijming en geeft uiteindelijk

de gebruikers meer of minder worden gewaardeerd. Zoals

het ‘karakter’ aan het papier.

samenstelling, tint, structuur, dikte, stijfheid, uitwasbaarheid en lichtechtheid.

Tint en structuur Tint en structuur zijn een kwestie van smaak. Veel kun-

Samenstelling

stenaars verlangen een niet-heldere tint, maar een meer

Hoofdzakelijk zijn er twee vezelsoorten in gebruik. Van

gebroken wit. Onregelmatige structuren zijn favoriet. Hier

oudsher kennen we nog katoenlinters die heel zuiver en

is ook het te schilderen onderwerp van doorslaggevend belang. Een ruwe structuur (bijvoorbeeld de kwaliteit Flamboyant) wordt door de ene kunstenaar als onbruikbaar en door de ander als beste gekwalificeerd.

Dikte en uitwasbaarheid De tamboer, ofwel moederrol, aan het

Voor dikte geldt in het algemeen dat de dikste soorten

eind van de papiermachine. De moe-

het minst golven bij het nat maken en daardoor het

derrol wordt later naar de snijafdeling

prettigst werken. Uitwasbaarheid is voor sommige kun-

gebracht voor het snijden van vellen

stenaars de belangrijkste eigenschap, anderen verlangen

of het overrollen naar meer handzame

dit in het geheel niet. Lijming, vezels (bij voorkeur lange

rollen.

35 inspiration 4art

De pulper waarin de pulp wordt bereidt. Een werknemer van Papierfa-

vezels) en speciale toevoeging die het papier extra

Kwaliteit

briek Schut voegt een kleurstof toe

sterk maken in een natte toestand, bepalen of een

Het is moeilijk te beoordelen of een bepaalde papierkwali-

aan de pulp.

papier zich goed laat uitwassen zonder het oppervlak te

teit hoogwaardig is en voldoet aan de geldende eisen van

beschadigen.

de beginnende, amateur- en professionele kunstenaar. Kwaliteiten die niet afkomstig zijn van speciaalzaken en

Lichtechtheid

tegen spotprijzen worden verkocht, kunnen in meer of

Aquarellen zijn niet om in een kast op te bergen. Het pa-

mindere mate tekortschieten. Gerenommeerde, Europese

pier dient lichtecht te zijn. De praktijk wijst uit dat soorten

producenten voldoen over het algemeen aan de eisen. De

die bijzonder wit zijn, het snelst vergelen. De wat meer

enige Nederlandse producent van dergelijk hoogwaardige

crĂ¨megetinte kwaliteiten blijven, ook onder de inwerking

kunstenaarspapieren is Schut, ofwel Papierfabriek Schut te

van licht, hun oorspronkelijke tint beter behouden.

Heelsum.

Zuurvrij Zuren tasten het materiaal aan waardoor de houdbaarheid sterk kan teruglopen. Discussie is er nog altijd over de vraag: moet papier voor kunstenaars altijd zuurvrij zijn? In sommige buitenlandse aquarelpapieren wordt aluin toegepast om de lijming aan de vezels te binden. Het papier wordt hierdoor zuur en dat moet worden gecorrigeerd. Hiertoe wordt calciumcarbonaat toegevoegd, zodat de zuurtegraad uiteindelijk op circa 7 komt, wat ook bij geheel zuurvrij papier het geval is. Een lage pH-waarde betekent zuur, een hogere waarde dat het materiaal alkalisch is. Papier dat zowel aluin als calciumcarbonaat bevat, is

De voorzijde van een papiermachine in

pH-neutraal, maar niet zuurvrij.

de Papierfabriek. Van links naar rechts: de zeefpartij, perspartij en droogpartij.

www. ww www.bruynzeel-sakura.com w.br bruy br uyynz nzee nzee ell-sa s kkura sa ra.c .ccom o

Kunstschilderverven De kwaliteit van verf

37 inspiration 4art

Met de ontwikkeling van olieverf in de vijftiende eeuw

De eerste fabrieken

ontstond een kunstschilderverf die tot op heden nog alom

Met de uitvinding van de tube in 1832 werd het mogelijk

wordt gewaardeerd. Met olieverf werden door kunstenaars

om verf langere tijd te bewaren en de mechanisch aange-

afbeeldingen vastgelegd die voor vele generaties erna zeer

dreven, stenen driewals nam het wrijven van de verf over,

goed bewaard zijn gebleven. Naast de manier van schilderen

vaak beter dan bij handmatige productie. Nog steeds was

speelt ook de kwaliteit van de verf hierbij een belangrijke rol

de keus aan pigmenten zeer beperkt, maar kort na 1900

voor de duurzaamheid. De verf werd meestal in het atelier

groeide dit aantal beschikbare pigmenten explosief door

door de schilders zelf gemaakt, dat wil zeggen door de leerlingen en gezellen. De leerlingen waren er niet alleen om te leren schilderen, maar ook om het tijdrovende werk van het wrijven van verf en het prepareren van panelen en doeken aan uit te besteden. Het maken van goede olieverf was en is namelijk tijdrovend, omdat de verf met een glazen loper of wrijfsteen op een marmeren of hardstenen plaat intensief en langdurig gewreven moest worden. Dit gebeurde in eigen atelier naar eigen â&#x20AC;&#x2DC;geheimâ&#x20AC;&#x2122; recept. Meestal werd er niet meer gemaakt dan voor een korte periode nodig was, omdat er geen geschikte verpakkingen waren om de verf langdurig in te bewaren. Er hoefden niet veel kleuren gewreven te worden, omdat er in die tijd maar een beperkt

Symbolen waarmee op de verpakking

aantal betrouwbare pigmenten beschikbaar was.

de dekkracht of transparantie van een kleur wordt aangegeven.

inspiration

4art

Het â&#x20AC;&#x2DC;walsenâ&#x20AC;&#x2122; (malen) van de verf op de zogenaamde driewals. Een belangrijke proces in de fabricage van kunstschilderverf, die bepalend is voor de fijnheid van de verf.

Het dispergeren/mengen van de diverse ingrediĂŤnten van acrylverf.

de ontdekking van synthetische pigmenten. Eerst was het overgrote deel van die synthetische pigmenten niet geschikt voor toepassing in kunstschilderverven, voornamelijk door een zeer slechte lichtechtheid. Maar in de tweede helft van de vorige eeuw waren voor alle niet-lichtechte pigmenten heel goede lichtechte en kleurkrachtige, nieuwe pigmenten beschikbaar.

Kwaliteitsbewustzijn Kunstschilders die hun verf en grondering niet meer zelf maken, willen wel zekerheid over de stabiliteit van de verf in de tube en de duurzaamheid van de uiteindelijke verffilm op de ondergrond. In de tweede helft van de vorige eeuw zijn er uitstekende kwaliteitsnormen vastgesteld voor kunstschilderverven door de ASTM (American Society for Testing and Materials), een organisatie die zich onder meer bezighoudt met het opstellen van kwaliteitsstandaards voor kunstschilderproducten.

Kwaliteitscriteria Als we de verschillende kwaliteitseisen van kunstschilderverven op een rij zetten, dan kunnen we deze onderverdelen in subjectieve en objectieve criteria. Verwerkbaarheid (consistentie) en dikte van de verf (viscositeit) zijn kwaliteitsaspecten die zeer subjectief zijn. De ene schilder geeft de voorkeur aan een verf die zeer pasteus en stug is, terwijl een ander liever een wat dunnere en minder stugge verf

39 inspiration 4art

heeft omdat deze prettiger uitstrijkt. Deze eigenschappen

wordt verstaan: de hoeveelheid kleur die overblijft als deze

verschillen per merk. Een verf die aan de subjectieve be-

wordt uitgemengd met bijvoorbeeld wit. De kleurkracht

hoeftes van alle schilders voldoet, bestaat niet. Voor een

is een belangrijk kwaliteitsaspect; immers de kunstschilder

schilder kan verf van het ene merk dus ‘beter’ (lees: makke-

koopt kleur en heeft bij de aanschaf van een kleur met een

lijker) werken dan van een ander merk, terwijl beide merken

hoog pigmentgehalte minder verf nodig in mengingen om

aan de hoogste objectieve kwaliteitseisen voldoen.

een bepaalde tint te bereiken dan bij de aanschaf van een verf met een lager pigmentgehalte. Goedkopere merken

Stabiliteit en maalfijnheid

hebben vaak een beduidend lagere kleurkracht dan de

Een objectieve kwaliteitseis die wel voor alle schilders gelijk

duurdere producten.

is, is de stabiliteit van de verf. Belangrijk is bijvoorbeeld dat de dikte en verwerkbaarheid voor alle kleuren ongeveer

Lichtechtheid

gelijk is en gedurende langere tijd gelijk blijft. Verder is het

Bijzonder belangrijk voor de duurzaamheid van het schil-

belangrijk dat er in de tube geen bindmiddelafscheiding

derij is de lichtechtheid van de gebruikte kleuren. De licht-

plaatsvindt. Deze stabiliteit wordt voornamelijk bepaald

echtheid van een kleur wordt bepaald door het pigment.

door de maalfijnheid van de pigmenten. Hoe fijner het pig-

Elk pigment heeft zijn eigen specifieke lichtechtheid. Aard-

ment in de verf is gewreven, hoe stabieler de verf wordt.

kleuren, synthetische ijzeroxides en alle cadmiumpigmen-

De fijnheid van verven wordt gerealiseerd door deze meer-

ten hebben een 100 % lichtechtheid. Goede vervangers

dere keren over een driewals te laten lopen. Het spreekt

vervagen pas na lange tijd, maar echt goedkope vervan-

vanzelf dat meerdere passages over een driewals de verf

gers hebben vaak een beperkte lichtechtheid.

ook duurder maakt.

Voor kunstschilderverven is door de ASTM een standaard ontwikkeld waarin is opgenomen welke minimale licht-

Kleurkracht

echtheid een kleur dient te hebben om ‘kunstschilderverf’

Ook een belangrijk kwaliteitsaspect is de hoeveelheid pig-

genoemd te mogen worden. Fabrikanten van kunstschil-

ment die in de verf aanwezig is. Zo hebben kwalitatieve

derverven geven daar altijd duidelijke informatie over. Bij

kunstschilderverven zoals de Rembrandt olieverf een hoger

Talens is bij deze kleuren de lichtechtheid aangegeven met

pigmentgehalte dan studieverven. Dit verschil komt tot ui-

++ en +++. Kleuren met ++ zullen onder museumomstan-

ting in de kleurkracht. Onder de kleurkracht van een verf

digheden een lichtechtheid hebben van 25-100 jaar, terwijl

inspiration

4art

Het controleren van de kleur op het laboratorium.

kleuren met +++ de eerste 100 jaar geen verkleuring zullen tonen. Kleuren met een mindere lichtechtheid horen niet thuis in een professioneel assortiment.

Dekkend of transparant Of kleuren dekkend of transparant zijn, wordt voor een groot deel bepaald door het type pigment dat is gebruikt, maar ook door de fijnheid van het pigment. Voor aquarelverf is transparantie een primaire kwaliteitseis. Voor producten zoals olie- en acrylverf is het van belang dat er zowel dekkende als transparante kleuren in een assortiment aanwezig zijn. Bij kunstschilderverven, zoals die van Royal Talens, wordt de dekkracht of transparantie van een kleur met duidelijke symbolen op de verpakking aangegeven. Met dank aan Bert Klein Ovink, Manager Laboratorium van Talens, die ons verzekerde dat bij Talens, net als bij de meeste andere toonaangevende fabrikanten, alle verfrecepten gedurende lange tijd getest worden en de recepturen pas worHet meten van de viscositeit van de verf.

den vrijgegeven voor productie als aan alle kwaliteitseisen is voldaan.

De kunst van het vergulden Hoe leer je dat?

41 inspiration

is aangebracht, noemen we â&#x20AC;&#x2DC;verguldâ&#x20AC;&#x2122;. Bladmetaal kan goud of zilver zijn, maar ook koper (roodkoper) of messing (goud-imitatie). Bij de keuze van materiaal en techniek moet je vooraf wel weten wat je wilt. Is het voor binnen of buiten? Welk soort bladgoud of bladmetaal gebruik ik? Welke grondlaag is er nodig? Hieronder vindt u de antwoorden voor het gebruik van bladgoud op de meest gebruikelijke ondergronden als

Vergulden kun je uitbesteden aan een vakspecialist, maar je kunt het ook zelf doen. Zoals het met de meeste dingen is: als je eenmaal weet hoe het werkt is het niet zo moeilijk.

metaal, steen en hout.

Tekst: Lut Gielen

4art

Vergulden is een ruim begrip. Alles waar bladmetaal op

inspiration

4art

Bladgoud

den van buitenwerk doe je met echt bladgoud (24 karaat)

Bladgoud is verkrijgbaar in verschillende kleuren. Dit komt

of dubbel torengoud (23,75 karaat).

door de legering en het karaat aan goud. 24 karaat heeft

Bladgoud wordt in boekjes verkocht. 25 blaadjes in een

het hoogste gehalte. Naargelang het karaatgehalte lager

boekje, 8 x 8 centimeter, los of vast op vloei. ‘Los’ betekent

is, krijg je andere kleurtonen in het goud. Zuiver of vrijwel

dat de blaadjes goud los in het boekje liggen, tussen vel-

zuiver bladgoud blijft altijd zijn kleur en glans behouden,

letjes heel dun vloei. ‘Vast op vloei’, ook wel transfergoud

ook bij buitentoepassingen, het verkleurt niet. Het vergul-

genoemd, betekent dat elk blaadje licht is vastgeperst op een iets groter vel zijdevloei. Bladzilver en andere bladmetalen worden ook in grotere vellen verkocht. Ze kunnen op dezelfde wijze worden verwerkt als bladgoud. Wel is het verstandig je werkstuk te vernissen, als je tenminste de originele glans en kleur gedurende langere tijd wilt garanderen. Vernis je niet, dan zal zilver op den duur verzwarten en de minder zuivere soorten goud en andere bladmetalen mogelijk prachtig oxideren.

Aan de slag Heel leuk om te oefenen is het vergulden van kleine zwerfkeitjes. Daarna kun je aan het serieuzere werk beginnen zoals de puntjes van je tuinhek of je naamplaatje bij de voordeur. Of een schilderij maken met bladgoud erin verwerkt, zoals icoonschilders dat doen. Maar we beginnen met een zwerfkeitje. Eerst goed wassen, spoelen, laten drogen en in een laag grondverf zetten. Vervolgens in een kleur schilderen: roestig rood, lichtgele oker of zwart. Dit zijn de typische onderkleuren voor bladGeoxideerd koperblad.

goud. De onderkleur schijnt mogelijk iets door het dunne

bladgoud heen en geeft het goud een extra warme (rood) kleur en eventuele kleine haarscheurtjes in het goud vallen vrijwel niet op (geel). Als de grondkleur goed is gedroogd, breng je 3-uurs oliemixtion aan. Omdat een kei rond is, kun je een helft per keer instrijken. Naargelang de omgevingstemperatuur, voel je na ongeveer 2,5 uur met de knokkel van je vinger hoe droog de mixtion is. Zodra die nog amper kleverig aanvoelt, kun je het bladgoud opbrengen. Knip een transferblaadje in vier of meer stukjes en leg de stukjes één voor één met het vloei naar boven op de mix-

tion. Wrijf elk stukje via het zijdevloei stevig aan met een

inspiration

dot watten of een tricot doekje en verwijder daarna het vloei voordat je het volgende stukje neerlegt. Kom tijdens

Gouden zwerfkei.

Voor binnentoepassingen kun je ook een acrylmixtion ge-

Lut Gielen

bruiken. Die is minder sterk en je moet wat steviger aan-

Lut Gielen is restauratie-

drukken. Het voordeel is dat je geen drie of twaalf uur

en decoratieschilder.

hoeft te wachten en dat de verwerkingstijd langer is dan

Zij beheerst vele, oude

bij oliemixtion.

technieken en combineert

Daarnaast is er een tweecomponentenmixtion (Instacoll

deze met de methoden

van Kölner). Deze mixtion is bruikbaar voor binnen- en

en inzichten van deze tijd.

buitenshuis. Het gebruik van deze mixtion heeft duidelijke

Opdrachten worden

voordelen. Het bladgoud laat zich, makkelijker dan met

zowel op locatie als in de

oliemixtion, inwerken en kan ook hoogglanzend worden

eigen werkruimte uitge-

opgewreven.

voerd. In haar Atelier De

Voor buitentoepassingen is de tweecomponentenmixtion

Helpermolen, een voor-

uitermate comfortabel. Je kunt in alle rust zorg besteden

malige koren- en pelmo-

aan het aanleggen van de verguldlijm met component A

len uit 1896, verzorgt Lut

en activeren met component B. Het eindresultaat is een

Gielen verschillendework-

gegarandeerd duurzame en schitterende hoogglansvergul-

shops. Voor meer in-

ding. Wel vergt het wat meer oefening om de techniek

formatie: www.lutgielen.nl.

onder de knie te krijgen. De Moeder Gods van tederheid van Vladimir. Uit het boek: K. Borreschmidt, G. Buch, S. Hansen, C. Weppenaar Pedersen, I. Rosenfeldt, B. Sperling, Iconen Schilderen, Tirion Uitgevers BV, Baarn, 2009, p. 129.

Zorg bij elk volgend stukje voor een beetje overlap over het vorige stukje en druk die overlap goed aan. Ga door tot de mixtionlaag bedekt is met goud. Wacht bij voorkeur 24 uur om de tweede helft op dezelfde wijze aan te pakken. Als de hele kei is verguld, en goed gedroogd, kun je het goud stevig aandrukken en wrijven met een dot watten. Daarna kun je het resultaat tentoonstellen!

Mixtion Naast de 3-uursmixtion is er een trager drogende oliemixtion verkrijgbaar, de 12-uursmixtion. Dit slaat op de tijd die de mixtion nodig heeft om precies de juiste kleefkracht te krijgen om het bladgoud te ontvangen.

4art

het wrijven niet aan de mixtionlaag eromheen.

Bamboo Met het Bamboo-papier van HahnemĂźhle kreeg Ekkehardt Hofmann een inspiration

4art

schildermedium in handen dat een heleboel goede eigenschappen bezit.

Wat de textuur betreft, overtuigt het Bamboo-papier doordat het een goede grein heeft en een grote stabiliteit. De verf pakt goed op het papier; correcties zijn mogelijk, iets wat zeker voor de niet zo ervaren aquarellist een voordeel is. Het matte oppervlak is geschikt voor de fijnste lineaire onderdelen van een afbeelding. Met name tijdens de eindafwerking met een aquarelpotlood ervaar ik dit als zeer plezierig. Ook het ecologische aspect speelt voor mij een

Tekst: Ekkehardt Hofmann

rol. Het Bamboo-papier wordt gemaakt van 90 % bamboevezel en het gebruik van dit snelgroeiende gewas draagt zeker bij tot een duurzamere samenleving. Over het geheel genomen kan ik dit papier van harte aanbevelen.

Stap 1

Stap 2

Met de eerste verfstreken worden de bladeren in het mid-

Met een kleurmenging van olijfgroen en ultramarijn werk

den van het beeld geschilderd. De bamboestelen vormen

ik de bamboestammen hier en daar wat meer uit. In het

de achtergrond voor deze bladeren. Zodra u de eerste verf

midden van het beeld breng ik de verf wat zwaarder aan,

aanbrengt op het papier, moet u er op letten dat u een

zodat daar automatisch het zwaartepunt in het schilderij

licht/schaduweffect creĂŤert door de verf dunner of voller

komt te liggen. Door met een plantenspuit water op de

aan te brengen. De stelen zien er natuurlijker uit als de verf

nog vochtige verf te sproeien, ontstaan er onregelmatige

niet overal even gelijkmatig wordt aangebracht. Een afwis-

kleurvlakken. Deze kleurvlakken benaderen hoe de bam-

selende kleursterkte van de bamboestelen verlevendigt de

boestelen er in de natuur uitzien.

compositie.

Aquarel â&#x20AC;&#x2DC;Bamboeâ&#x20AC;&#x2122; van Ekkehardt Hofmann

Stap 3 karakteristieke, motieven met kleur verder verdiept. Bij

Bladeren: geelgroen

de bamboestelen is dat met name de aftekening van de

met olijfgroen en

naden die tijdens het groeiproces zijn ontstaan. Met Van

peryleengroen.

Dyckbruin, eventueel gemengd met een beetje ultramarijn,

Bamboestelen:

krijgen deze onderdelen meer nadruk. De bamboestelen

Quinacridone goud,

op de achtergrond plaats ik met een wat donkerdere was-

briljantgeel, gebrande

sing visueel naar achteren. De bladeren hebben nog een

sienna, Van Dijckbruin.

opfrissing met wat extra kleur nodig. Met geelgroen, olijf-

Achtergrond: olijfgroen,

groen en peryleengroen, afwisselend aangebracht, wordt

ultramarijn.

dat effect bereikt.

Stap 4 De laatste aanscherpingen van het beeld, in die delen van het schilderij waar dat nodig is, maak ik met een zwart of wit aquarelpotlood. Door op die manier de kleur te verdiepen, wordt het beeld duidelijker. Dit sterke verschil tussen licht en donker brengt orde aan in de aquarel, trekt het focuspunt naar voren en leidt tot een duidelijke weergave van het onderwerp.

Ekkehardt Hofmann Ekkehardt Hofmann (1942, Weiden, Duitsland) werkt als vrij kunstenaar vooral met aquarel en acryl. Tot 2002 gaf hij les in het beroepsonderwijs en was hij als docent tekenen en schilderen verbonden aan de kunstacademie in Bad Reichenhall. Naast vrij werk illustreerde hij catalogi en (kunst)boeken die worden uitgegeven door uitgeverij Englisch Verlag.

4art

Gebruikte kleuren

inspiration

Met de volgende stap worden de, voor de afbeelding

Nieuwe generatie acrylverven inspiration

4art

Artists’ Acrylic van Winsor & Newton

Na droging exact dezelfde kleur.

Toen Henry Levison in 1954 de eerste acrylverf, onder de

Deze nieuwe pigmenten speelden wel een indirecte rol bij

naam van Liquitex, uitvond, had hij niet kunnen beden-

de ontwikkeling van acrylhars. Samen met het pigment

ken dat ruim vijftig jaar later acrylverf de meest verkochte

vormt de acrylhars het belangrijkste bestanddeel van acryl-

kunstschilderverf ter wereld zou zijn. De uitgangspunten

verf. Voor beide producten geldt dat de zuiverheid bepa-

voor deze verf waren feitelijk bijzonder simpel: je combi-

lend is voor de uiteindelijke kwaliteit. In tegenstelling tot

neert de watermengbare en sneldrogende eigenschap van

natuurlijke pigmenten, zijn synthetische pigmenten zuiver

aquarelverf met de permanentie na droging van olieverf.

en stabiel. Op basis van deze eigenschappen ontwikkelen

Daarmee zijn de belangrijkste eigenschappen van deze verf

professionele laboranten bij kunststoffabrikanten steeds

bepaald: verwerken met water en na snelle droging wa-

betere harsen. De inbreng van kunstenaars en laboranten

tervast.

van verffabrikanten speelt echter wel een cruciale rol. Zo ontwikkelden laboranten van Winsor & Newton in 2007

Acrylhars

een nieuwe acrylhars met een bijzondere eigenschap: de

De introductie van de eerste acrylverven viel samen met

hars is volledig transparant.

de toenemende technische ontwikkeling van de kunststofindustrie. Hierdoor werden de acrylharsen, die de basis

Artists’ Acrylic Colour

vormen voor acrylverf, steeds beter, verfijnder en stabieler.

Op basis van deze acrylhars is Winsor & Newton Artists’

Deze ontwikkeling gaat nog altijd door. Gelijktijdig ver-

Acrylic Colour ontwikkeld. Toevallig, maar wel een erg pret-

beterde de beschikbaarheid van synthetische pigmenten,

tige bijkomstigheid van de nieuwe hars is de eigenschap

die bestaande, natuurlijke pigmenten vervingen. Dit geldt

dat de hars meer pigmenten aan zich kan binden. Het uit-

uiteraard niet alleen voor acrylverven. Hiervan wordt ook

gangspunt van Winsor & Newton om altijd de maximale

ruimschoots gebruik gemaakt bij de ontwikkeling en pro-

hoeveelheid van de beste pigmenten toe te voegen aan de

ductie van alle andere kunstschilderverven.

Artists’ kwaliteitverf, krijgt hierdoor wel een erg prettige di-

47 inspiration 4art

De kracht van Artist Acrylic Colours van Winsor & Newton.

mensie: meer pigmenten, die volstrekt helder blijven, ook

voor kunstenaars die graag lang in hun verf werken en hun

na vermenging.

kleuren mengen op zowel palet als doek. Kortom: een mo-

De specifieke eigenschappen van Artists’ Acrylic Colour,

derne acrylverf die gebruikmakend van de modernste tech-

die de verf al had voordat gebruik werd gemaakt van de

nologieën, gecombineerd met de specifieke wensen van

Het verschil in hars tussen reguliere

nieuwe hars, zijn er nog steeds. Zo verandert de kleurtoon

kunstenaars, is ontwikkeld voor het beste resultaat.

acrylverf en de Artist Acrylic Colours

niet tijdens het drogen. Daardoor zijn kleuren op het palet

van Winsor & Newton, volledige trans-

en op het doek gemakkelijker op elkaar af te stemmen.

parantie bij de Artist Acrylic Colours.

Verwerkingstijd Een van de grootste voordelen van acrylverf is dat hij snel droogt. Kunstenaars kunnen al na een paar minuten een volgende laag aanbrengen en in een enkele schildersessie meervoudige verflagen opbouwen. We spraken echter ook met kunstenaars voor wie de snelle droging van acrylverf soms een belemmering is. Daarom is de formule van Artists’ Acrylic hierop aangepast. Het resultaat is een langere verwerkingstijd op het palet die niet ten koste gaat van het gemak van de snelle droogtijd. Maar de droogtijd is nog steeds wat je van een acrylverf mag verwachten, een evenwichtige tijd van twintig of dertig minuten. Langere droogtijden zijn nog altijd weggelegd voor olieverf. Deze langere verwerkingstijd maakt Artists’ Acrylic ideaal

Goud smaakt inspiration

4art

Eetbaar bladgoud Misschien heb je er nog niet aan gedacht, maar goud kun je eten! Althans de speciale, eetbare bladgoudvariant.

Al in de middeleeuwen sierde men marsepein of ander suikerwerk met bladgoud. Dit gebeurde aan het hof in onder meer Frankrijk, Duitsland en Italië. Een vertoon van welstand, want suiker en bladgoud waren voor de gewone man onbetaalbaar; beide werden per gram verkocht. In Nederland maakte men op een wat meer bescheiden wijze gebruik van het kostbare bladgoud. Al eeuwenlang wordt bladgoud gebruikt voor het decoreren van voedsel.

Met dank aan Peter Voshart van Linova in Zutphen

Gasten voelen zich vaak vereerd wanneer ze zo’n gerecht krijgen opgediend. Voor de gezondheid hoeft u het niet te laten. Bladgoud is buitengewoon caloriearm en heeft geen invloed op de smaak van het feestelijk versierde gerecht.

Feestvreugde Een gerecht versierd met bladgoud geeft een enorme verhoging van de feestvreugde. Uw tafelgenoten zullen als het ware ‘verguld’ zijn op het moment dat u hen een chocoladetaart versierd met bladgoud voorzet of een goudsprankelend drankje, bijvoorbeeld champagne, serveert. Ook gewone zaken kunt u eenvoudig een feestelijke tint geven met bladgoud, bijvoorbeeld beschuit met muisjes bij

feestelijk! Gourmet-Gold-set Een Gourmet-Gold-set is een uniek en origineel cadeau.

De makkelijkste manier om een feestelijk gouden tint aan

De set, onder meer bestaand uit een strooier gevuld met

uw eten en drinken te geven, is met behulp van strooi-

zuivere, 23 karaats* bladgoudflintertjes en een boek met

goud. Bladgoud past goed bij een fruitsalade, kerstcake of

vijf blaadjes bladgoud van 23 karaat, kost minder dan €

inspiration

een puur chocoladedessert en maken ook uw sneeuwwitte

40,-. In de set vindt u ook een speciaal kwastje waarmee u

desserts echt af. Wat te denken van een croquemebouche,

deze blaadjes op uw gerecht kunt aanbrengen.

een soesjestaart van opeengestapelde roomsoesjes die

U vindt diverse verpakkingen bladgoud bij alle 4art win-

worden vastgeplakt met karamel of chocolade en versierd

kels. Bladgoud is ook verkrijgbaar in boeken van 25 vellen

met bladgoud en blinkende parels. Omdat goud niet op-

vast op vloei. Dit is makkelijker te verwerken op gerechten.

lost of smelt, hoeft u maar heel weinig te gebruiken voor

Als u bladgoud wilt vastplakken, moet u op de plek een

een groots effect. U hoeft dan ook niet bang te zijn dat het

mengsel van eiwit en water (1:4) smeren. Los op vloei is

gebruik van eetbaar goud u ‘goud geld’ gaat kosten.

geschikt voor drank en als strooisel.

* 23 en 24 karaats goud zijn toegelaten door de Europese en Amerikaanse autoriteiten voor het gebruik in voedsel onder het nummer ‘E 175 goud’.

4art

een geboorte of goudflintertjes op een bonbon.

NIEUW: COMBI RAIL PRO-LIGHT EEnvOudIGE MOnTAGE Het enige professionele verlichtingssysteem dat eenvoudig te monteren is en uw kunstwerk perfect uitlicht. POWEREd By:

MAsTER LEd

stappen

‘Click & Connect’-bevestiging aan de muur schroeven

stroomvoorziening bevestigen

Armaturen plaatsen

COMBI RAIL PRO-LIGHT 1

EENvOudIGE MONTAGE EN HOGE PREsTATIE

Echt bladgoud van de beste kwaliteit nu te koop bij uw 4art winkelier Probeer eens een startersetje.

€ 37,50

Echt bladgoud – speciaal hechtmiddel – speciale penseel Met de huidige verguldmethodes is vergulden met echt bladgoud niet moeilijk. Het effect is fantastisch en voor de eeuwigheid.

U kunt het bladgoud op alle ondergronden aanbrengen, zoals schilderdoek, metaal, hout, steen, kunststof enz. Verder in het assortiment:

eetbaar bladgoud, bladzilver en imitatie bladmetalen, instacoll en pemacoll

Noris bladgoud wordt geïmporteerd door

Linova Verfproducten, info@linova.nl, tel: 0575-542300

Verf & Bladgoud

Penselen en hun streken Varkensharen penselen

51 inspiration 4art

Boven: een varkensharen penseel nr. 16 uit de Da Vinci-serie 7123. Onder: een varkensharen penseel van een mindere kwaliteit, ook een nr. 16.

Voor het maken van penselen en kwasten komt een goede

die manier krijg je een kwaliteitspenseel waar je langdurig,

kwaliteit varkenshaar uit China. De beste en veerkrachtig-

prettig en effectief mee kunt werken.

ste kwaliteit wordt ‘Chungking’ genoemd. Dit topkwaliteit lijke kromming. Aan de top heeft elke haar meerdere

Hoe herkennen we een goede varkensharen penseel?

punten, de zogenaamde ‘bles’ of ‘vlag’, waardoor goede

Op de bovenstaande foto ziet u boven een voorbeeld van

varkensharen penselen een fantastische verfopname en

een goed penseel: een nr. 16 uit de Da Vinci-serie 7123 en

-afgifte hebben en dus uitermate geschikt zijn om te schil-

onder een ander penseel, ook een nr. 16. Zichtbaar is het

deren met alle pasteuze en dik-vloeibare verven. Vooral

verschil in volume en vorm: een Da Vinci-penseel heeft een

de langere haren zijn lekker stug en buitengewoon veer-

schilderoppervlak dat circa 50 % groter is en een veel be-

krachtig. Ook kunnen lange varkensharen, vanwege hun

tere vorm heeft. Omdat de bussen van beide penselen zijn

natuurlijke kromming, zo in het penseel worden gezet dat

opengeknipt, ziet u nog een groot verschil: Da Vinci ver-

de haren naar elkaar toe krommen. Dat noemen we inter-

werkt varkenshaar van bijna de dubbele lengte die de holle

locked, auf Schluß of ‘gesloten’. Deze zetting garandeert

ruimte in de bus volledig vult. De gebruikte haarlengte

een lange levensduur van de vorm van het penseel, in over-

en handmatige zetting zijn de zichtbare kwaliteitsgaran-

eenstemming met de blijvende veerkracht en slijtvastheid.

ties. Daarnaast is er het vertrouwen dat een ambachtelijke

De gesloten zetting kan niet machinaal worden gemaakt.

fabricage en de ervaringen van vele generaties penselen-

Ervaren penseelmakers kunnen, handmatig, deze stugge

makers bijdraagt aan de kwaliteit van een goed Da Vinci

en veerkrachtige haren op de juiste wijze binden. Alleen op

merkpenseel.

varkenshaar is slijtvast, veerkrachtig en heeft een natuur-

Be inspired! Hulpmiddelen voor acrylverf

inspiration

4art

Met modelleerpasta geef je je werk reliëf.

Acrylverf is een toegankelijke verfsoort waarmee iedereen

Goed om vooraf te weten:

uit de voeten kan. Een acrylverfschilderij kan eigenlijk niet

•

Water is een belangrijk onderdeel van acrylverf. Tijdens

mislukken. De droogtijd is kort en ‘fouten’ zijn meestal

het drogen verdampt het water waardoor de verf min-

eenvoudig te herstellen. Bovendien kunnen penselen

der volume krijgt. Je penseelstreek wordt hierdoor min-

en andere werkmaterialen gewoon met water worden

der scherp.

schoongemaakt.

•

Acrylverf hecht op bijna elke ondergrond en is geschikt

kleurloos en transparant op, waardoor de verf na dro-

voor de meest uiteenlopende technieken. Een goede kwaliteit acrylverf maakt het mogelijk de verf in allerlei combi-

Het bindmiddel van acrylverf is melkwit, maar droogt ging donkerder wordt.

•

De droogtijd van acrylverf is, afhankelijk van tempe-

Houd de spuitbus tijdens het werken

naties te gebruiken: verdund met water, puur of gemengd

ratuur en luchtvochtigheid, relatief kort. Dunne lagen

zo’n 40 cm van je werk af.

met een medium.

zijn binnen een half uur droog. Er zijn verschillende hulpmiddelen waarmee de mogelijkheden van acrylverf vrijwel onbeperkt zijn. Hieronder volgt een overzicht van de meest gebruikte hulpmiddelen en toepassingen.

Acrylmediums glanzend en mat Acrylverf verdun je eenvoudig met water. Gebruik je echter veel water, dan kan dit gevolgen hebben voor de hechting en duurzaamheid van de verf. Om dat te voorkomen, kun je een acrylmedium gebruiken. Dat zorgt voor een goede hechting, een transparantere kleur en, afhankelijk van welk medium je gebruikt, voor een glanzend of juist mat effect.

Gel mediums glanzend en mat Met gel mediums kun je allerlei structuren en effecten cre-

53 inspiration 4art

Amsterdam Gel Medium zorgt voor een vollere verf en een scherpere structuur.

eren. Dankzij het enorme hechtingsvermogen kun je ma-

Acrylvernis

terialen als steen, hout, metaal of bijvoorbeeld touw moei-

Is je werkstuk eenmaal klaar, dan wil je natuurlijk dat het

teloos in je schilderij verlijmen. Voor de kleefkracht maakt

in goede conditie blijft. Met acrylvernis geef je je werk een

het niet uit welk type gel medium je gebruikt. Maar, het

mooie, beschermende laag. Je kunt kiezen voor een glan-

effect is vaak mooier als je voor de wat grovere materialen

zende of matte vernis. Je kunt de glansgraad ook zelf be-

een heavy gel medium gebruikt.

palen door vloeibare matte en glanzende vernis met elkaar te mengen. Bij collagetechnieken en materiewerken kun je

Acrylverdikkingsmedium

het beste een spuitbus gebruiken.

Meng slechts enkele procenten acrylverdikkingsmedium door je acrylverf en je krijgt een zeer dikke verf. De kleur van

Meer weten? Vraag in de winkel naar het boekje ‘Acrylhulp-

de verf blijft na toevoeging van dit medium onveranderd,

middelen’ van Royal Talens.

omdat je er maar heel weinig van nodig hebt. Gebruik altijd een schildersmes om dit acrylverdikkingsmedium grondig door de verf te mengen. Hierna kun je met een penseel schilderen. Het resultaat: een feilloze penseelstreek! Let op: acrylverdikkingsmedium lijkt op een gelmedium, maar is dat niet. Het heeft van zichzelf geen enkele kleefkracht en kan dus niet worden gebruikt om materialen mee te verlijmen.

Modelleerpasta

Tip

Met modelleerpasta geef je je werk reliëf. De pasta kun je

Breng eens transparante lagen

puur als reliëfondergrond aanbrengen en er dan overheen

aan (glaceren) met een van de

schilderen. Of je kunt modelleerpasta in elke verhouding

acrylmediums. Zo beïnvloed je

met acrylverf mengen en daarmee schilderen. Modelleer-

de kleuren van de onderliggende

pasta is wit gepigmenteerd; meng je het door de verf, dan

lagen.

wordt de kleur van je verf iets lichter.

Waarom zou u niet met de beste verf werken...

Meer informatie op de volledig Nederlandstalige website: www.winsornewton.com Volledige informatie, uitleg, ervaringen van kunstenaars en alle technische aspecten in woord, beeld en korte films

Keimpe van der Kooi, ‘Stilleven op groen tafelkleed’ (2010), acryl- en olieverf op doek, 71 x 61 cm.

In de trein tussen Leiden en Amsterdam kwam ik begin dit jaar een vriend uit vroeger tijden tegen. Hij vertelde me dat hij binnenkort eindexamen gaat doen aan de Rietveldacademie. Ik vertelde hem dat ik les geef op de Klassieke Academie in Groningen en vroeg hoe het hem op de Rietveld was bevallen. ‘Een prachtige tijd’, zei hij. ‘Alleen ben ik erg teleurgesteld en ook verbaasd dat ik nog steeds niet heb leren tekenen.’ Tekst: Eric Bos

4art

Waar leert een mens nog tekenen en schilderen?

inspiration

De Klassieke Academie

Abel Groenewold, ‘Boomgroepen (herfstavond Lauwersmeer)’ (2010), acryl- en olieverf op paneel, 24 x 165 cm.

als muziekstudenten op een conservatorium solfège Bach

als rechtse bal. Galerie Mokum kwam er bij het Stedelijk

en Brahms leren spelen of zingen. Als het om beeldende

Museum niet in. Het ging voortaan om de vooruitgang, de

4art

Lucassen was de nieuwe weg, Carel Willink werd afgedaan

kunst gaat, wordt daar al meer dan een halve eeuw anders

grensverlegging, de originaliteit, de persoonlijke expressie.

inspiration

Je verwacht op een kunstacademie dat je een vak leert, zo-

gedacht. Je hoeft in deze tijd geen vakman te zijn, als je maar een idee kunt uitwerken. Kwaliteit en vakmanschap

Golfbeweging

zijn op de kunstacademies in deze tijd begrippen die je be-

Zoals met alle verschijnselen was ook hier sprake van een

ter niet in de mond kunt nemen. Kunst in de naoorlogse

golfbeweging. Op dit moment wordt abstracte kunst,

tijd is immers vrijheid, persoonlijke creativiteit. Figuratieve

alweer een eeuw oud, voor net zo ouderwets versleten

kunst en conceptuele kunst, je kunt ook zeggen realisme en

als realisme. Bovendien laat de figuratie zich in allerlei ui-

non-figuratie, kregen voornamelijk in ons land een politiek

tingsvormen zien als een stijlvorm met opnieuw een grote

stempel. Non-figuratie was links, figuratie rechts. Reinier

potentie. Intussen is het onderwijs op de kunstacademies niet alleen

Marten Huitsing, ‘5 jaren lang’ (2010),

in ons land, maar ook in Duitsland, Frankrijk en zo verder,

olieverf op doek, 100 x 50 cm.

helemaal gestructureerd volgens het conceptuele model. Het curriculum figuratief schilderen, waaraan bijvoorbeeld de Academie Minerva in Groningen haar goede naam te danken had, werd daar in 1993 overboord gegooid. Minervadocenten en kunstenaars als Tom Hageman en Xandra Donders zaten intussen niet stil. Met een groot aantal toppers onder de schilderende collega’s in het Noorden zetten zij in Groningen een privé-academie op, de Klassieke Academie voor Schilderkunst, die geheel en uitsluitend draait op lesgelden van de studenten. Het is een vijfjarige opleiding, waar docenten lesgeven waarvan een deel dat

Eric Bos

vroeger op Minerva deed. Daardoor kun je er niet alleen les

Eric Bos (1942) werd

krijgen van een fijnschilder als Henk Helmantel, maar ook

geboren in Den Haag en

je eigen ding ontwikkelen met een losse, expressieve toets,

groeide op in Amster-

zoals van Asaph Ben-Menahem of Xandra Donders. De 26

dam. Van 1978 tot 2002

docenten geven les aan in totaal 120 studenten, die niet

was hij kunstjournalist bij

alleen uit het noorden van het land, maar ook uit Amster-

een regionaal dagblad.

dam, Den Haag, Duitsland en België komen. Uiteindelijk is

Hij volgde een oplei-

het doel: vaklui afleveren. De eerste eindexamententoon-

ding schilderen aan de

stelling in mei en juni in Museum De Buitenplaats in Eelde

Academie Minerva in

liet zien dat dat doel wordt gehaald.

Groningen, schrijft over kunst en cultuurge-

Vakschool

schiedenis, geeft les in

Mijn vriend van lang geleden zou op de Klassieke Acade-

kunstbeschouwing aan

mie niet alleen hebben leren tekenen, maar ook schilde-

de Klassieke Academie in

ren. Hij zou niet alleen een ideeënmaker, maar ook een

Groningen en is bij deze

vakman zijn geworden, die klassieke vakonderdelen zoals

instelling coördinator PR

perspectief, compositie, vormleer, anatomie, kleur en stof-

& Communicatie.

uitdrukking goed had leren beheersen. Dat is de reden dat de Klassieke Academie een uitzondering in Europa is.

57 inspiration 4art

Examenjaar 2010, het eerste examenjaar van de Klassieke Academie.

Een andere vakschool, waar nog strenger en gediscipli-

ding doen. Een voorbeeld is een getalenteerde jongeman

neerder les wordt gegeven, is de Academie in Florence,

op de Academie Minerva die naast de opleiding les nam bij

waarvan het lesprogramma op Amerikaanse leest is ge-

Matthijs Rรถling, een gerenommeerde figuratief schilderen-

schoeid. En vanouds bestaat er een klassieke vakacademie

de kunstenaar die masterclasses geeft op de Klassieke Aca-

in Sint-Petersburg.

demie. Met zulk vakmanschap is de kwaliteit van je werk en je afzetgebied later nu eenmaal een stuk groter.

Masterclass Het verwijt dat de Klassieke Academie louter figuratief werkende kunstenaars zou kweken, is onterecht. Het is waar dat als je de klassieke vakonderdelen leert beheersen, je op een eindexamen niet direct iets laat zien dat daar volledig van afwijkt. De beoordeling is immers gebaseerd op een aantoonbare beheersing van het vak. Maar in de laatste twee jaar van de Klassieke Academie, dat al begint met een jaar zogenaamde masterclasses waarin de fijne kneepjes van het vak worden bijgebracht, worden de studenten nadrukkelijk begeleid in hun eigen onderwerpkeuze en manier van schilderen, in de hoop dat ze dat na de academie zelf uitbouwen. Of dat nu tot abstractie zal leiden, tot een digitaal verwerken van alle kennis of een klassieke vakopvatting cultiveren, doet er niet toe. Kan een aankomende kunstenaar dan helemaal niet leren tekenen en schilderen op een van de andere, door de overheid erkende, academies? Natuurlijk wel, op de ene academie meer dan op de andere. Maar niet grondig en afhankelijk van een enkele docent. Het zijn in de praktijk steeds weer de paar eigenzinnige studenten die op dergelijke scholen dwars door het lesprogramma heen hun eigen

Museum De Buitenplaats in Eelde waar de eindexamenexpositie werd gehouden.

Caran dâ&#x20AC;&#x2122;Ache ontdekt de kleuren die van licht houden en introduceert Luminance 6901 Luminance 6901 biedt alles wat creatieve professionals nodig hebben om de kwaliteit van hun werk ook voor de toekomst te behouden. Caran dâ&#x20AC;&#x2122;Ache , Maison de Haute Ecriture legt de nadruk op de aanwezige kennis in kleur en introduceert Luminance 6901 hetgeen een nieuwe serie kleurpotloden is die lichtechtheid combineert met de zachtheid van een permanent potlood. Twee jaar lang is in het diepste geheim dit product ontwikkeld In de fabriek van Caran dâ&#x20AC;&#x2122;Ache in Geneve. De beste pigmenten zijn gebruikt in combinatie met FSC hout en ieder potlood heeft de gegarandeerde Zwitserse kwaliteit. Luminance voldoet aan de ASTM D-6901 norm. Dit betekent dat Luminance voldoet aan de hoogste norm op het gebeid van lichtheid internationaal. Beschikbaar in sets van 16, 38 en 76 kleuren en los per kleur.

carandache.com

Boeken Als liefhebber leest u natuurlijk graag over kunst. Inspiration 4art selecteerde voor u de mooiste kunstboeken. 59 inspiration 4art

Mandala’s tekenen

Zelf iconen schilderen

Werken met speksteen

Mozaïeken

Wil je met het tekenen en ont-

Een icoon schilderen is een bijzonde-

Dit boek beschrijft alle aspecten

Mozaïeken: een leuke techniek waar-

werpen van mandala’s beginnen,

re ervaring. Het is een intense bezig-

van beeldhouwen in speksteen en

mee je op een eenvoudige manier

dan kun je met dit boek van Beika

heid, een soort meditatie. Het gron-

andere zachte steensoorten, zoals

een kleurrijk een stijlvol kunstwerk

Kruid geheel zelfstandig aan de

den van de plank, het opzetten van

albast, kalksteen en serpentijn.

kunt maken. Dit prachtige boek

slag. De nadruk ligt op het techni-

het patroon, het zelf maken van de

Aan de hand van vele stap-voor-

van Greet Weitenberg en Marcelo

sche gedeelte van het mandalate-

verf met pigmenten (tempera) en

stap-foto’s laat Jolanda Groeneveld

de Melo laat zien hoe je mozaïeken

kenen: hoe begin je en wat zijn de

vervolgens het schilderen, is als een

zien hoe het proces van steen tot

kunt ontwerpen en maken. In ‘De

mogelijkheden? Door gebruik te

ritueel. Deze techniek wordt zorgvul-

beeld zich voltrekt. Door de vele

kunst van het mozaïeken’ worden

maken van bepaalde hulpmidde-

dig in dit boek beschreven door Frida

foto’s is de lezer getuige van het

veel verschillende technieken uit-

len en voorbeelden kan iedereen

Boland. Naast de eeuwenoude tem-

ontstaan van elk beeld. Het boek

gelegd, zoals de directe methode,

al snel leuke resultaten bereiken.

peratechniek worden er moderne

bevat heldere beschrijvingen van

de indirecte methode, werken met

Als je een les volledig in je vingers

middelen aangereikt om het icoon-

verschillende, zachte steensoor-

tesserae, tegels, servies, glas, smalti

hebt, ga je door naar de volgende,

schilderen toegankelijker te maken.

ten en van de gereedschappen en

en nog veel meer. Al deze manie-

om zo het geleerde van de vorige

Het boek is rijk aan illustraties, alle

technieken die nodig zijn om ze te

ren worden stap voor stap met veel

les(sen) verder uit te werken.

afbeeldingen zijn gedetailleerd be-

bewerken.

kleurenfoto’s beschreven. De diverse

schreven en de opbouw ervan wordt

projecten in dit boek hebben veel te

ISBN 978 90 77247 13 6

stapsgewijs getoond. Ook bevat het

ISBN 978 90 5877 852 9

bieden voor zowel de beginnende als

€ 14,90

boek veel informatie over de geschie-

€ 22,50

de gevorderde mozaïeker.

denis van iconen en de verschillende typen en stijlen.

ISBN 978 90 5877 739 3 € 22,50

ISBN 978 94 6015 022 7 € 29,95

Vier creatieve Over hoe creatief talent werkt

inspiration

4art

Modeontwerpster

Architect

Modeontwerpster Emily Hermans maakt naam met haar

Arend van der Veen is architect. In zijn lichte kantoor

modelabel MLY. We ontmoeten haar in haar atelier. Vol-

neemt hij even een moment om over zijn werk te praten.

gens Emily begint alles bij inspiratie. ‘Voor de zomercol-

‘Ik heb een prachtig vak’, vertelt hij. ‘Mensen leven in

lectie 2010 heb ik me laten inspireren door de Afrikaanse

mijn ontwerpen. Een prachtig idee vind ik dat. Ik merk

symboliek. Qua kleurbeeld combineer ik trends en progno-

soms dat mijn opdrachtgevers moeite hebben om de plat-

ses met mijn concept’. Ons oog valt op de prachtige stof-

tegronden goed te doorgronden. Het ziet er natuurlijk

stalen. ‘De keuze voor bepaalde garens hangt in de eerste

ook erg technisch uit. Om mijn ontwerpen te ondersteu-

plaats af van het seizoen, maar ik kies altijd zoveel mogelijk

nen, maak ik 3D-schetsen met de hand, die ik inkleur met

voor natuurlijke materialen’, vertelt Emily. ‘De silhouetten

de kleurpotloden van Design. Het ontwerp komt zo echt

bepaal ik aan de hand van potloodschetsen, altijd gemaakt

tot leven en dat maakt mensen enthousiast. Ook voor

met de grafietpotloden van Design. Ik zou niet zonder mijn

nabootsing van bepaalde materialen kan ik met de kleur-

Bruynzeels kunnen. Daarna maken we de eerste samples,

potloden goed uit de voeten. De warme kleuren van be-

dat blijft spannend. Pas als alles klopt, kunnen we in een

paalde gevelstenen of dakpannen zijn prima te verbeel-

grotere oplage produceren. Dit allemaal in eigen beheer,

den en dat is belangrijk om goed te kunnen voldoen aan

want wat niet honderd procent niet in de winkels te hangen.’

goed is, komt

de verwachtingen die mensen hebben van hun toekomstige woonomgeving.’

ontmoetingen We spreken met grafisch ontwerper en illustrator Chris de

Kunstenares Eline van Waardenburg ontwikkelde zich door

Jong af op zijn werkplek. ‘Hoewel er nu veel per computer

veel te tekenen en te experimenteren en door haar gevoel

wordt ontworpen, werk ik nog altijd graag alles eerst met

te volgen. We ontmoeten Eline in haar atelier. ‘Als echte

de hand uit’, begint hij zijn verhaal. ‘Op die manier zet ik

portrettist zijn het altijd mensen en dieren geweest die mij

mijn ideeën in grote lijnen doeltreffend neer. Vaak werk

inspireerden’, vertelt Eline. ‘Het is een uitdaging om in mijn

ik concepten verder uit op de Mac, maar ook het combi-

werk, naast de uiterlijke gelijkenis, ook de persoonlijkheid

neren van handwerk en computer levert spannende resul-

te raken.’ Eline toont ons haar werkwijze. ‘Ik start met een

taten op. In de loop der jaren heb ik echt mijn eigen stijl

grove opzet. Die breng ik over op velourspapier. Vanwege

ontwikkeld. Rijk aan kleurnuances en details en daardoor

het uitgebreide assortiment kies ik voor de pastelpotloden

heel herkenbaar. Ik werk graag met de kleurpotloden van

van Design. Vervolgens maak ik een duidelijke tekening met

Design. Deze verrijken mijn mogelijkheden. Gelukkig zijn

de belangrijkste plaatsbepalingen. Ik werk over de gehele

de intense kleuren van de Design-potloden ook prima te

oppervlakte en bouw de kleuren laag over laag op. Ik begin

digitaliseren. Het maakt mijn werk authentiek en commu-

met het hardste krijt en potloden en ga voor de volgende

nicatief. En dat is precies waar mijn opdrachtgevers naar

lagen naar iets zachtere soorten krijt. Tot slot worden de de-

op zoek zijn.’

tails en accenten weer met potlood en hard krijt neergezet, zodat mijn portretten echt tot leven lijken te komen.’

4art

Kunstenares

inspiration

Grafisch ontwerper

��

Ars Aemula Naturae Op 8 juli 1799 werd in Leiden de kunstenaarsvereniging Ars Aemula Naturae (de kunst wedijvert met de natuur) opgericht. ‘Kunstlievenden’ uit de betere standen konden, samen met beroepskunstenaars, zich theoretisch

inspiration

en praktisch aan de kunst wijden.

4art

Tekst: George van den Bergh

De karakteristieke gevel van het Ars-gebouw aan de Pieterskerkgracht in Leiden.

De kunst wedijvert met de natuur

De oprichting van Ars Aemula Naturae kwam tot stand

en wordt die nog steeds als tekenvoorbeeld gebruikt.

op initiatief van twee beroepskunstenaars en zes notabele

Jan Wolkers noemt in zijn boek de heer Grouw, die als NSB-

kunstliefhebbers. Meerdere keren per week kwamen be-

lid de leiding over de academie heeft. In werkelijkheid was

roeps- en amateurkunstenaars bij elkaar om naar model en

een van de docenten, de heer Bouwmeester, inderdaad lid

pleister (gipsmodellen) te tekenen en onderlinge beschou-

van NSB. Eind 1940 eiste hij onder meer dat ‘alle vrijmetse-

wingen over beeldende kunst te houden.

laars en joden uit het bestuur moesten worden verwijderd’. Het bestuur weigerde en werd gedwongen af te treden. Als Ars Aemula Naturae in 1945 een herstart maakt, wordt Jan Wolkers lid van de vereniging. Ars Aemula Naturae telt inmiddels bijna 100 leden. Wekelijks vinden ruim 400 cursisten hun weg naar het Ars-gebouw aan de Pieterskerkgracht in Leiden om zich te bekwamen in de beeldende kunsten.

Het interieur van het Ars-gebouw zoals het nu voor schilderlessen wordt gebruikt.

De gipsen tors, zoals die voorkomt in het boek ‘Kort Amerikaans’ en die nog steeds als model wordt gebruikt bij de tekenlessen.

Jan Wolkers Ars Aemula Naturae is bij veel Nederlanders bekend omdat Jan Wolkers in zijn roman ‘Kort Amerikaans’ zijn onderduiktijd in het Ars-gebouw beschrijft. Heel bekend zijn de hoofdstukken 3 en 9 waarin Jan Wolkers beschrijft hoe Erik, de hoofdpersoon, de liefde bedrijft met een gipsen tors. In het boek wordt de tors aan scherven gegooid, maar tot op de dag van vandaag staat zo’n tors in het Ars-gebouw

103

108

80.

109

Baardje 31. Uitroep Film met Jodie Foster in 32. Metaal titelrol 33. Lager onderwijs Scherp 8Belgisch 29 kunstenaar 12 57uit 18 87. 72Luitenant 21 (afk.) 99 3 64 37. 16Voorzetsel 67 6 88. Meisjesnaam 38. Tentoonstelling de Cobragroep 90. Frans voor gele kleur 42. Ruimtetelescoop Blindenschrift 91. Pers. voornaamwoord 43. Houding Plek 92. Gedrevenheid (eng.) 44. Laagje Zilver 45. Schilder van Het doek.... aan de muur 94. Voorzetsel 95. Plakkaatverfschilderijen 'de Schepping' Muzieknoot 97. Potlodenhoes 46. Verniskwast Dialect uit Urk 98. Leidse schilder 47. Frans lidwoord Reeds 99. Kolos 50. Familielid Muzieknoot 100. Bijwoord 52. Nationale Bleekjes 101. Humor Hypotheekgarantie Ouderwetse tekenstift 103. Dierlijke lijmsoort 53. Dat is (afk.) Verfsoort 106. Fantasieland uit musical 54. gejaagder Gaatje DigitallySteeds signed by Hugo van Leeuwen 108. Bestemming 55. Muzieknoot Reeks DN: cn=Hugo van Leeuwen, o=RibbleBox BV, voornaamwoord ou=Studio, 111. Niet gereed 58. Pers. Duitse schlagerzanger email=studio@ribblebox.co m, c=NLSelenium 112. Miste Van Gogh 59. Grijsaard Date: 2010.05.20 11:51:41 113. Schilderij van Picasso 61. Explosieve stof +02'00' Bijwoord 64. Voorzetsel Scheikundig element (afk.) 114. Niet glanzend 65. Inhoudsmaat Hulpmiddel voor pastel 66. Noodzakelijke Scherpmakers 67. En anderen Wig 69. Jongensnaam 1. Bestanddeel van Rivier (spaans) 71. Titel potlood Bevochtigen 73. Rivier in Frankrijk 2. Streepjescode Plaats in Utrecht 74. Muziekgroep 3. Kleurgevend deel van Boom 76. Mengplankje verf Aziatisch land 81. Als 59 verticaal 4. Uiterst Boetseermateriaal 82. Roze kleur 5. Nederland Meisjesnaam 83. Kist 6. Verfverdunner Kwik (scheik.afk.) 85. Trek 7. Voorzetsel Schildertechniek 86. Tijdschema (eng.) 8. Halm Bestanddeel van 89. Tentoonstellingsgebouw 9. Glanzende verf temperaverf 90. Huisdier van Salvador 10. Diepdruk Vlekkenwater Dali 11. Centraal station Cijfer 93. Veiling 12. Verdunner voor olieverf Huldebetoon 94. Verpakking van verf (mv.) 13. Gewicht Britse band uit jaren '70 96. Bejaard 14. Kledingstuk Geboortestad van 99. Muzieknoot 16. Strik Rembrandt 102. Zuivelproduct 20. Ierland Rivier in Italië 104. Bijbelse priester 22. Kunst (latijn) Bloem 105. Tekenportefeuille 23. Pop-art kunstenaar Ondernemingsraad 107. Aldus 24. Inhoudsmaat Erasmus Universiteit 109. Lidwoord 27. Kartonnen kader Rotterdam 110. Rivier in Rusland 29. Muzieknoot “Wilde” richting in 30. En anderen schilderkunst

Hugo van Leeuwen

111107

103

108

109

100

104

110

111

113

114

Handig hulpmiddel:

SUCCESVOLLE PRESENTATIES Ontwerpers, kunstenaars en architecten kiezen de tijdloze-, lichte- en watervaste koffers van RIBBLE BOX in vele maten en kleuren.

Opvallend Goed

102

112

Verticaal

De oplossing van deze puzzel vindt u op: www.4art.nl

68 71

98 105101

114

83. 84.

80 86

104

97 100

106

66 70

90 85

110

113

107

Horizontaal

76. 77. 78. 79.

95 99

102

112

68. 69. 70. 72. 75.

98 101

83 79

14. 15. 17. 18. 19. 21. 22. 25. 26. 28. 31. 33. 34. 35. 36. 39. 40. 41. 46. 48. 49. 51. 55. 56. 57. 58. 60. 62. 63. 67.

42 48

23 29

56 53

72 69

22 28

40 50 46

68 62

76 79

1. 8.

49 52

60 57

inspiration

106

30 25

4art

23 18

29 34

37 40

45 52

22 28 33

13 3

12 2

19 25

1 9 8 4

S I N C E

4ART CADEAUBON Geef je familie of vrienden eens iets anders cadeau! De 4art cadeaubon kun je kopen bij elke 4art winkel en je bepaalt zelf het bedrag. De ontvanger kan deze bon verzilveren bij elke 4art winkel in Nederland. Overal vind je wel een van onze winkels!

Datum Datum

Aangeboden Aangebodendoor door

Bedrag Bedraginincijfers cijfers

Cadeaubon

D L E BE

R Cadeaubon O O Bedrag Bedragininletters letters

Deze Dezecadeaubon cadeaubonisisuitsluitend uitsluitendinwisselbaar inwisselbaartegen tegengoederen goederenbij bijaangesloten aangeslotenwinkeliers, winkeliers,zie ziewww.4art.nl www.4art.nl Nadruk Nadrukverboden. verboden.Veranderingen Veranderingenmaken makendeze dezebon bonongeldig. ongeldig. Een Eenduplicaat duplicaatwordt wordtniet nietverstrekt. verstrekt.Alleen Alleengeldig geldigmet metstempel stempelvan vanuitgever uitgeveren envoorzien voorzienvan vanhandtekening. handtekening.

Handtekening Handtekening/ /stempel stempelDealer Dealer

No. No.

Datum Datumuitgifte uitgifte

125473_Cadeaubon.indd 125473_Cadeaubon.indd 11

04-07-2007 04-07-2007 13:42:30 13:42:30

4ART WINKELS NOORD-HOLLAND

1. Lisse - Van der Aart 2. Zaandam - De Burcht 20

ZUID-HOLLAND

3. Alphen aan de Rijn - Barend van Zwieten 4. Delft - Emmerik 5. Den Haag - Artifac tekenen en schilderen 6. Dordrecht - De Valk Art Supplies 7. Leiden - Terpen Tijn

18 19

UTRECHT

8. Amersfoort - AVU Kunstkader 9. Doorn - De Waal

2 15 16

1 7

NOORD-BRABANT

10. Tilburg - Antoon de Jong 11. Breda - Deva art materials

9 4

ZUID-LIMBURG

12. Heerlen - Victor 13. Maastricht - â&#x20AC;&#x2DC;t Verfhuis 14. Sittard - â&#x20AC;&#x2122;t Verfhuis

OVERIJSSEL

15. Almelo - Breugel kunstbenodigdheden 16. Deventer - Uit de Kunst 17. Enschede - Bertus Workel DRENTHE 14

12 13

18. Emmen - Total Artist 19. Meppel - Van Daalen GRONINGEN

20. Groningen - Bossina Art Supplies

Geeft fantasie kleur

4 A R T AT E L I E R E Z E L S

Een schildersezel koop je niet zo maar. Je wilt een goede, stabiele ezel van eersteklas kwaliteit hout, die jarenlang meegaat. Je 4art winkel adviseert je graag welke schildersezel het best bij jou past. Je kunt kiezen uit tafel-, veld-, atelier- of expositie-ezels.

LORIENT ATELIEREZEL Basismodel ezel van geolied beukenhout. Het schilderij rust op een verstelbare houder, waarmee de hoogte eenvoudig kan worden ingesteld. Het onderstel is inklapbaar waardoor de ezel weinig ruimte inneemt. Maximum doekhoogte 134 cm, gewicht 9,3 kg, vloeroppervlak 52x57 cm.

GRANVILLE ATELIEREZEL Professionele ezel van geolied beukenhout, met grote bak en wielen inclusief rem- en stelschroeven. Werkhoek (schuinte) en hoogte zijn instelbaar. Maximum doekhoogte 140 cm, gewicht 13 kg, vloeroppervlak 64x60 cm.

ROSCOFF ATELIEREZEL Deze robuuste beukenhouten driepootezel is stabiel en laat zich flexibel instellen op diverse doekformaten. De onderste doekhouder is voorzien van een metalen ratelmechanisme voor het instellen van de werkhoogte. Maximum doekhoogte van 124cm, gewicht 7,8 kg, vloeroppervlak 56x79 cm.

BREST COMBI-EZEL Veelzijdige ezel van beukenhout, voor schilderen, aquarelleren of pasteltekenen. Je kunt deze ezel in verschillende standen gebruiken, voorover geheld voor een optimale lichtinval of volledig horizontaal voor aquarelleren of het opbrengen van gesso of vernis. Maximum doekhoogte 138 cm, gewicht 8 kg, vloeroppervlak 62x70 cm.

Den Haag Artifac Deventer Uit de Kunst Doorn De Waal Dordrecht de Valk Emmen Total Artist

Enschede Bertus Workel Groningen Bossina Heerlen Victor Leiden Terpen Tijn Lisse Van der Aart

Maastricht â&#x20AC;&#x2DC;t Verfhuis Meppel Van Daalen Sittard â&#x20AC;&#x2DC;t Verfhuis Tilburg Antoon de Jong Zaandam de Burcht

4art winkels: Almelo Breugel kunstbenodigdheden Alphen a/d Rijn Barend van Zwieten Amersfoort AVU Kunstkader Breda Deva Delft Van Emmerik

Geeft fantasie kleur 8 717022 016859