Piwo w kulturze staropolskiej

Adrian Ordakowski, edukator kulinarny, Dział Rekonstrukcji Historycznej i Sprzedaży Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

W dawnej Polsce piwo było jednym z najpopularniejszych trunków, jego spożycie odnotowano w wielu źródłach historycznych i w każdej epoce.

Humulus lupulus

ilustracja z Medical Botany (1836) J. Stephenson i J. M. Churchill

Piwo w epoce staropolskiej (XVI-XVIII w.) stanowiło bowiem jeden z podstawowych napoi i było spożywane w ciągu całego dnia (nawet na śniadanie!). Przede wszystkim warto podkreślić, że był to pełen wartości odżywczych element codziennej diety. Woda bywała często zanieczyszczona i nie nadawała się do picia, dlatego piwo podawano do stołu wszystkim, nawet dzieciom. Traktaty medyczne podkreślały prozdrowotny charakter piwa (oczywiście spożywanego z umiarem) na tle innych trunków - m.in. wina i miodu. Pojawiały się nawet opinie, że w krajach, w których dominuje spożycie wina, ludzie częściej zapadają na różne choroby. Oczywiście podkreślano przy tym, że dobre piwo produkuje się ze zboża wysokiej jakości oraz że musi ono odstać odpowiednią ilość czasu. Wysoka produkcja piwa na terenach Rzeczpospolitej czyniła ten napój dostępnym (w przeciwieństwie do wina) dla wszystkich grup społecznych. Oczywiście browary różniły się jakością, a najbogatsi mogli sięgnąć również po piwa pochodzące z zagranicy. Warto zwrócić uwagę na występowanie piwa w licznych staropolskich przepisach kulinarnych. Jednym z najsłynniejszych dań epoki jest polewka piwna, na którą przepis podajemy poniżej. Dodanie do piwa jaj, mleka oraz masła sprawiało, że było to smaczne, kaloryczne i odżywcze danie. W bogatszych domach dodawano do tej prostej potrawy imbir i cukier - cenne przyprawy, które były oznaką dobrobytu i luksusu.

Kufel z grawerowaną dekoracją

H. Pollman, Gdańsk, 1659-1674, fot. Z. Reszka, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Polewka piwna

Weźmij piwa dobrego, a jeżeli mocne zbyt jest, zmieszaj je z wodą, rozbij w nim żółtków cztery i mleka trochę słodkiego. Przydaj masła kawalec i tak przywarz.

Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości, a także przyrządzania wszelakich potraw, pieczenia chleba i inne sekreta gospodarskie i kuchenne, II poł. XVII w.

Bibliografia:

Gately I., Kulturowa historia alkoholu, Warszawa 2011.

Meyzie P., Kuchnia w Europie doby nowożytnej Jeść i pić XVI-XIX wiek, Warszawa 2012.

Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów, red. J. Dumnowski, R. Jankowski, Warszawa 2011.

Przewodnik po drzewie żywota, red. J. Dumanowski, E. Geller, Warszawa 2015.

www.wilanow-palac.pl/pasaz (dostęp na 11.09.2020)

www.targipiwne.pl (dostęp na 11.09.2020)