KONFERENCJA TEATR JANA DORMANA POSZUKIWANIA, INSPIRACJE, REFLEKSJE 13–15 GRUDNIA 2019
MIEJSCA WYDARZEŃ: Instytut Teatralny
Szkoła Podstawowa nr 375
im. zbigniewa Raszewskiego w warszawie ul. Jazdów 1
im. Orląt lwowskich w warszawie ul. abrahama 10
fot. archiwum Jana Dormana, IT
Twórczość teatralna Jana Dormana (1912-1986) przynależy do awangardy teatru drugiej połowy XX wieku, obok twórczości Tadeusza Kantora, Jerzego Grotowskiego czy Józefa Szajny. Jego myśl w ostatnich latach w szczególny sposób patronuje refleksji nad kształtem artystycznym polskiego teatru dla dzieci i młodzieży oraz pedagogice teatru, skupionej na podmiotowym traktowaniu dziecku jako widza oraz praktykach wzmacniających relację teatru z otoczeniem społeczno-kulturowym. Impulsem do pogłębionej analizy idei i działalności Dormana jest pozostawione przez artystę bardzo bogate archiwum, które wytwarzał skrupulatnie z myślą o tym, aby stało się „żywym archiwum”, czyli nie tylko miejscem przechowywania przeszłości, ale źródłem inspirowania kolejnych artystów i badaczy. W 2016 Iwona Dowsilas, córka Dormana, przekazała zbiory Archiwum Dormana Instytutowi Teatralnemu im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie i dało to początek trzyletniemu projektowi „Dorman. Archiwum otwarte” (2016–2019). Konferencja naukowa „Teatr Jana Dormana – poszukiwania,
inspiracje, refleksje” jest jego ostatnim etapem. Jej celem jest usystematyzowanie i uzupełnienie wiedzy na temat całokształtu dorobku Dormana, ze szczególnym uwzględnieniem nieopisanej dotychczas ostatniej dekady jego działalności teatralnej (1977-1986), wyznaczenie nowych pól i kontekstów badawczych oraz analiza potencjału archiwum Dormana dla współczesnych badaczy i praktyków teatru. Zgodnie z patronującą projektowi „Dorman. Archiwum otwarte” ideą łączenia działań badaczy, praktyków i artystów, konferencja składać się będzie z sesji naukowych, seminariów performatywnych inspirowanych praktykami teatralnymi Dormana, spektakli zrealizowanych w 2019 w ramach prowadzonego przez Instytut Teatralny Konkursu im. Jana Dormana, laboratoryjnego doświadczenia wśród zbiorów Archiwum Dormana oraz dyskusji. Mamy nadzieję, że konferencja ta wniesie kolejne impulsy do poznawania teatru Dormana i pomoże rozwijać marzenie artysty o archiwum teatralnym, które nie tylko przechowuje, ale wytwarza nowe performanse.
oRGaNizaToRKi KoNFERENcJi: dr Marzenna Wiśniewska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) – kierowniczka naukowa projektu „Dorman. Archiwum otwarte” dr Ewa Tomaszewska (Uniwersytet Śląski) mgr Agata Łukaszewicz (Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego) mgr Maria Babicka (Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego) mgr Justyna Czarnota (Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego)
PIĄTEK 13 GRUDNIA 9:00–9:30 Rejestracja w Instytucie Teatralnym
9:30–10:00 Otwarcie konferencji i wprowadzenie Marzenna Wiśniewska Dorman. Archiwum otwarte – projekt performatywny
10:00–12:30 I sesja
Tego Jana Dormana jeszcze mało znamy. Działalność w latach 1978-1986 Ewa Tomaszewska Wiosna, lato, jesień, zima – od dyrektora teatru do niezależnego artysty Iwona Dowsilas Studencki teatr Dormana Krzysztof Grębski Projekt Open The Dor, man! Karol Suszczyński Witkacy na warsztacie Jana Dormana
12:30–13:00 Przerwa kawowa
13:00–15:00 II sesja
Teatr jako sfera oddziaływania na otoczenie kulturowe
Mateusz Kanabrodzki Obiekty i zjawiska przejściowe w świetle teorii i praktyki teatralnej Jana Dormana Bartosz Kurowski Stan liminalny w teatrze Jana Dormana w odniesieniu do koncepcji rozwoju człowieka w dziedzinie psychologii rozwoju i teorii wychowania” Olga Chrzan Krótka historia pałacowych HERODÓW Agata Drwięga Nie tylko Dorman. Leokadii Serafinowicz spojrzenie na rolę artysty w teatrze dla dzieci i młodzieży
15:00–16:00 fot. archiwum Jana Dormana, IT
Obiad
Czas na przejazd do szkoły
17:00 Spektakl Greta i ostatni wieloryb reż. Maciej Podstawny Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu (czas trwania: 110 minut)
20:00 Spektakl Greta i ostatni wieloryb reż. Maciej Podstawny Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu (czas trwania: 110 minut)
PIĄTEK 13 GRUDNIA
Spektakl h. reż. Daniel Stachuła Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu (czas trwania: 45 minut)
SOBOTA 14 GRUDNIA
9:00 Spektakl h. reż. Daniel Stachuła Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu (czas trwania: 45 minut)
Spektakl Rutka reż. Karolina Maciejaszek Teatr Lalek Arlekin w Łodzi (czas trwania: 70 minut)
10:30-11:00 Przerwa kawowa
11:00 Spektakl Rutka reż. Karolina Maciejaszek Teatr Lalek Arlekin w Łodzi (czas trwania: 70 minut)
Seminarium performatywne List i rysunek dziecka jako narzędzie do pracy dla pedagoga teatru prowadzenie: Agata Łukaszewicz, Agnieszka Anna Włodarska
Seminarium performatywne Jak przenosić idee Dormana na praktykę pedagoga teatru? prowadzenie: Justyna Lipko-Konieczna
Seminarium performatywne Pomiędzy teatrem, archiwum a szkołą prowadzenie: Joanna Żygowska
Seminarium performatywne Archiwum jako narzędzie performatywne: oś czasu-oś życia prowadzenie: Iga Dzięgielewska, Małgorzata Skoczelas, Katarzyna Warowna
12:30-13:00
SOBOTA 14 GRUDNIA
Przerwa kawowa
13:00-14:30 Rozmowa z twórcami spektakli Czas na przejazd do Instytutu Teatralnego
15:00-16:00 Obiad
16:00-18:00 III sesja
Poszerzanie pola badań nad twórczością teatralną Jana Dormana. Promocja monograficznego numeru Pamiętnika Teatralnego „Teatr Jana Dormana (1912-1986)” Magdalena Figzał-Janikowska Muzyczne inscenizacje Jana Dormana Hubert Michalak Transfery pamięci. Rekwizyty w przedstawieniu „Powiedz, że jestem...” (case study) Magdalena Rewerenda „Szczęśliwy książę” Jana Dormana jako autoarchiwum Marzenna Wiśniewska W laboratorium Fausta
DODATKOWO, W SOBOTĘ W GODZ. 15:00-19:00 I W NIEDZIELĘ W GODZ. 9:00-13:00 I 14:00-18:00 ZAPRASZAMY NA DOŚWIADCZENIE LABORATORYJNE W ARCHIWUM JANA DORMANA W INSTYTUCIE TEATRALNYM.
NIEDZIELA 15 GRUDNIA 10:00–12:30 IV sesja
Dziecko jako odbiorca teatru. Tropy Jana Dormana dla współczesnego teatru
Maria Szczepska-Pustkowska „Teatr dla dziecka” czy „Teatr dziecięcy”? Ewa Rodziewicz Teatr Jana Dormana – tropy dla współczesnej humanistyki i edukacji Iwona Woźniak Jan Dorman – twórczość w teatrach amatorskich Milka Baran-Szymańska Czy potrzebny nam Dorman? Refleksje nad obecnością Jana Dormana w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej Marika Dziubałtowska-Woźniak Słuchowisko jako narzędzie edukacji teatralnej na lekcjach języka polskiego
12:30-13:00 Przerwa kawowa
13:00–14:30 Czytanie performatywne tekstu Która godzina? Zbigniewa Wojciechowskiego w adaptacji scenicznej Jana Dormana wykonanie studenci Wydziału Lalkarskiego we Wrocławiu: Patrycja Bukowczan, Magdalena Gładysiewicz, Bartosz Jędraś, Klaudia Kręcisz, Miłosz Majchrzak, Daniel Zawada, Akademia Teatralna im. S. Wyspiańskiego w Krakowie, reż. Konrad Dworakowski
14:30-15:30 Podsumowanie konferencji
15:30 Obiad
WYSTĄPIENIA
MIlka baran-szyMańska (Przedszkole Niepubliczne Centuś w Bydgoszczy). Instruktorka teatralna, reżyserka teatru dzieci i młodzieży (PWST we Wrocławiu), polonistka (absolwentka UMK w Toruniu) oraz nauczycielka dzieci przedszkolnych. Jako reżyserka specjalizuje się w edukacji teatralnej dzieci i młodzieży inspirowanej teatrem Jana Dormana, prowadzi warsztaty i zajęcia teatralne dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz rady szkoleniowe dla nauczycieli z zakresu edukacji teatralnej. Na co dzień pracuje jako dyrektor Przedszkola Niepublicznego Centuś w Bydgoszczy. fot. archiwum prywatne
Czy potrzebny nam Dorman? Refleksje nad obecnością Jana Dormana w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej
Czy założenia Dormana dotyczące teatru są aktualne? Dlaczego w polskiej pedagogice tak mało korzysta się z jego genialnych rozwiązań? W jaki sposób można włączyć idee Dormana do edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej? W centrum wystąpienia będzie pokazanie praktycznych możliwości zastosowania praktyk teatralnych Dormana w autorskim spektaklu pt. Urząd ds. wymyślania bajek (spektakl dyplomowy na PWST Kraków/Filia Wrocław), inspirowanym metodami teatralnymi będzińskiego artysty. Słowa kluczowe: edukacja przedszkolna, edukacja teatralna, pedagogika teatru
fot. Ł. Śmiejka
Olga Chrzan (Wydział Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach). Absolwentka Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia im. G. Fitelberga w Chorzowie (muzyk – instrumentalista), studiów kulturoznawczych ze specjalizacją teatrologiczną na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego oraz Podyplomowego Studium Dziennikarskiego przy Wydziale Nauk Społecznych tej uczelni. W 2015 obroniła dyplom na Podyplomowych Studiach Reżyserii Teatru Dzieci i Młodzieży w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie, filia we Wrocławiu. Obecnie studentka interdyscyplinarnych studiów doktoranckich „Humanistyka bez granic” (Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych UŚ).
Krótka historia pałacowych HERODÓW
Rozważania obejmą historię Festiwalu i Konkursu Widowisk Kolędniczych i Obrzędowych im. Jana Dormana HERODY, który odbywał się przez kilkanaście lat w Pałacu Młodzieży w Katowicach. Wyrósł on z zapoczątkowanego przez Dormana w Będzinie przeglądu zespołów kolędniczych pod nazwą „Herody”. Odwołanie się do archiwum imprezy w Katowicach oraz wywiady z jej organizatorami posłużą do nakreślenia kulturotwórczej roli Dormana oraz jego spadkobierców w utrwalaniu kolędniczych tradycji regionu. Słowa kluczowe: Pałac Młodzieży w Katowicach, Herody, zespoły kolędnicze
fot. archiwum prywatne
Iwona Dowsilas (Fundacja im. Jana Dormana). Córka Jana i Janiny Dormanów. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej im. K Szymanowskiego w Katowicach (obecnie Akademia Muzyczna) i Studium Podyplomowego Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Autorka opracowań muzycznych do spektakli ojca (Niebieski Ptak, 1984; Odważna Księżniczka, 1985, Noc Walpurgi, 1986). W 1998 ustanowiła i prowadzi obecnie Fundację im. Jana Dormana, która objęła opieką archiwalne zbiory artysty oraz popularyzuje jego działalność artystyczną, pedagogiczną i społeczną. W latach 1986–2018 opracowała 15 wystaw związanych z twórczością ojca i historią Teatru Dzieci Zagłębia oraz zredagowała i opracowała kilkanaście książek na podstawie dokumentacji Archiwum Dormana. W 2008 roku utworzyła Klub Edukacji przez Sztukę „Pod parasolem Jana Dormana”. Otrzymała liczne nagrody za swoją pracę pedagogiczną i działalność społeczną.
Studencki teatr Dormana
Po zakończeniu pracy w Teatrze Dzieci Zagłębia w Będzinie Jan Dorman przeniósł swoje marzenia teatralne na zupełnie nowe pole – zajęcia ze studentami Wydziału Lalkarskiego we Wrocławiu, filii ówczesnej PWST w Krakowie (1978). Nowe wyzwanie stało się szansą na kontynuowanie autorskich idei artystycznych i pedagogicznych w innych warunkach. Pisał: „Praca w szkole okazała się w sam raz dobra na mój niepokój, na moje rozterki. W szkole znalazłem to, co znowu pomogło mi w pracy – opór. […] Tutaj w szkole znowu poczułem podniecenie teatrem. Zacząłem szukać sposobów na zajęcia ze studentami.” Można śmiało powiedzieć, że Dorman stworzył ze studentami własny teatr – STUDENCKI TEATR DORMANA. Słowa kluczowe: PWST, wykładowca, pedagog, mistrz, kształcenie aktora
Agata Drwięga (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Absolwentka wiedzy o teatrze UAM, gdzie obecnie pod kierunkiem prof. Dobrochny Ratajczakowej pracuje nad rozprawą doktorską poświęconą dorobkowi artystycznemu Leokadii Serafinowicz. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień związanych z teatrem dla dzieci i teatrem lalek. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2018). Od 2014 związana zawodowo z Teatrem Animacji w Poznaniu, gdzie obecnie pracuje w dziale Edukacja. Publikuje na łamach „Teatru” i „Teatru lalek”. fot. Mariusz Forecki, Kulturaupodstaw.pl
Nie tylko Dorman. Leokadii Serafinowicz spojrzenie na rolę artysty w teatrze dla dzieci i młodzieży
Życiorysy Jana Dormana i Leokadii Serafinowicz nie mają wielu punktów wspólnych, ale ważnym łącznikiem ich działalności, przypadającej na ten sam okres w historii polskiego teatru lalek, jest pogłębiona refleksji nad dzieckiem jako odbiorcą teatru oraz uprawianie teatru, w którym dziecko jest pełnoprawnym odbiorcą sztuki. W centrum wystąpienia znajdzie się naczelna zasada twórcza Serafinowicz: „uczciwość wobec naiwnych”, której podporządkowane były jej wszelkie działania realizowane w Teatrze Lalki i Aktora „Marcinek” w Poznaniu. Wskażę punkty, w których myślenie Jana Dormana o widzu dziecięcym spotyka się z podejściem Leokadii Serafinowicz. Słowa kluczowe: dziecko, widz, teatr dla dzieci, teatr lalek
fot. archiwum prywatne
Martyna Dziubałtowska-Woźniak (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie). Absolwentka filologii polskiej i filologii germańskiej, nauczycielka języka polskiego, doktorantka w Pracowni Teatru i Dramatu Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Pod kierunkiem prof. Marka Pieniążka przygotowuje rozprawę doktorką poświęconą edukacji teatralnej w polskich i niemieckich szkołach. Zainteresowania badawcze: pedagogika teatralna, nowe technologie w edukacji teatralnej, teatr współczesny oraz cyfrowe narzędzia w pracy polonisty. Prowadzi pozalekcyjne zajęcia teatralne według autorskiego programu.
Słuchowisko jako narzędzie edukacji teatralnej na lekcjach języka polskiego
W wystąpieniu zostanie przypomniana rola słuchowiska w praktykach pedagogicznych Jana Dormana oraz omówione będą podstawowe założenia jego teorii: wykorzystanie kreacyjnej funkcji wyobraźni oraz interaktywność i możliwość zastosowania różnych metod aktywizacji uczniów. Autorka przedstawi własne metody pracy nad słuchowiskiem, pomysły wykorzystania tej formy na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej i zwróci uwagę na korzyści płynące z takiej praktyki artystyczno-edukacyjnej. Słowa kluczowe: edukacja teatralna, słuchowisko, teatr w szkole, lekcja języka polskiego
fot. archiwum prywatne
Magdalena Figzał-Janikowska (Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Humanistyczny). Teatrolożka, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego. Redaktorka działu „Teatr” dwutygodnika „ArtPAPIER”, recenzentka „Opcji”, „Nietak!tu” oraz portalu „teatralny.pl”. W latach 2007–2014 współpracowała z Operą Śląską w Bytomiu. Obecnie współpracuje z Ośrodkiem Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie. Obszary zainteresowań badawczych: muzyka sceniczna, eksperymentalny teatr muzyczny, strategie inscenizacyjne w polskim teatrze najnowszym. Autorka książki Przestrzenie muzyczne w polskim teatrze współczesnym (Katowice 2017).
Muzyczne inscenizacje Jana Dormana
„Muzyczne” myślenie o teatrze towarzyszyło Janowi Dormanowi od początku jego artystycznej działalności. Wypowiedź skupiona będzie na zagadnieniu muzyczności w teatrze Dormana, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich przedstawień reżysera, w których muzyka staje się punktem wyjścia dla inscenizacyjnej koncepcji. Komponowanie spektaklu na wzór muzycznej partytury, które jest znakiem rozpoznawczym teatru Dormana, osiąga swój najpełniejszy wymiar w inscenizacjach inspirowanych wielkimi formami muzycznymi – koncertem, baletem i operą. Powstają one w końcowym okresie twórczości artysty, stanowiąc jednocześnie syntezę rozmaitych tropów muzycznych, obecnych i rozpoznawanych w teatrze Dormana na różnych etapach jego rozwoju. Słowa kluczowe: muzyka teatralna, rytmizacja, opera, balet, Karol Szymanowski Krzysztof Grębski (Wydział Lalkarski Akademii Sztuk Teatralnych im. S. Wyspiańskiego w Krakowie, filia we Wrocławiu). Aktor Wrocławskiego Teatru Lalek i Wrocławskiego Teatru Komedia, profesor na Wydziale Lalkarskim i Wydziale Aktorskim we Wrocławiu, wykładowca na Podyplomowych Studiach Reżyserii Teatru Dzieci Młodzieży. Uczeń Jana Dormana w latach 1983–1985.
Projekt „Open the Dor, man!”
fot. archiwum prywatne
Kiedy w listopadzie 2017 podczas wydarzeń w Instytucie Teatralnym „Archiwum Dormana – inspiracje, poszukiwania, refleksje” usłyszałem nagranie słów Mistrza o tzw. wewnętrznym „Och!”, które jako echo doświadczeń teatralnych ma wracać po latach do widza gwałtowną refleksją ocierającą się niemal o olśnienie, pomyślałem, że ja sam byłem ofiarą porozrzucanych przez Dormana wielu takich bomb z opóźnionym zapłonem. Kiedy wydawało mi się, że wszystkie miny już rozbroiłem, Dorman do mnie wrócił, i to nie tylko jako duch błąkający się do dziś po korytarzach wrocławskiej uczelni, ale jako konkretny projekt twórczy zrealizowany ze studentami. Studenci nazwali ów projekt „Open The Dor, man!” i o ich spotkaniu z duchem teatru Dormana oraz ich prywatnych Dormanowskich bombach z opóźnionym zapłonem będzie ta opowieść. Słowa kluczowe: projekt twórczy, „wewnętrzne Och!”, studenci, wyobraźnia, anegdota, Wydział Lalkarski we Wrocławiu
fot. D. Ogrodzka
Mateusz Kanabrodzki Absolwent Wydziału Wiedzy o Teatrze. W latach 2002-2017 pracował w Zakładzie Teatru i Widowisk Instytutu Kultury Polskiej UW i na Wydziale Wiedzy o Teatrze w Akademii Teatralnej. Zainteresowania badawcze: antropologia widowisk, poetyka kulturowa teatru, socjologia teatru, teatr społeczny, kategorie spojrzenia, ciała, głosu rozumiane jako wyznaczniki podstawowych pól kulturowego doświadczenia. Autor książek Dziecięcy język teatru (Łódź 1997), Kapłan i fryzjer (Gdańsk 2004). Stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Publikował w „Dialogu”, „Teatrze”, „Didaskaliach”, „Więzi”.
Obiekty i zjawiska przejściowe w świetle teorii i praktyki teatralnej Jana Dormana
Wyróżnione przez Donalda Woodsa Winnicotta tzw. obiekty i zjawiska przejściowe sytuują się w sferze pośredniej pomiędzy tym, co jest traktowane jako przedłużenie „ja”, a tym, co uchodzi za zewnętrzną strefę „innego”. Celem wystąpienia będzie wykazanie, że w twórczości Jana Dormana obiekty i zjawiska przejściowe zyskują funkcje elementów dzieła teatralnego. Można to obserwować począwszy od najrozmaitszych elementów folkloru dziecięcego aż po aranżowanie przestrzeni potencjalnej, w której iluzja sceniczna nabiera cech rzeczywistości zewnętrznej, a rzeczywistość zewnętrzna zostaje nasycona wewnętrznymi treściami psychicznymi, co najwyraźniej przejawiło się w takich przedsięwzięciach jak Kaczka i Hamlet, Konik czy Kandyd. Słowa kluczowe: obiekty i zjawiska przejściowe, przestrzeń potencjalna, zabawa, teatr Bartosz Kurowski (Wydział Lalkarski Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, filia we Wrocławiu). Asystent na wrocławskim Wydziale Lalkarskim. Reżyser przedstawień teatralnych kierowanych do dzieci, między innymi w Teatrze Miejskim w Gliwicach, Teatrze Lalki i Aktora w Wałbrzychu, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, Teatrze Animacji, Teatrze Groteska w Krakowie, Teatrze Lalek Banialuka im. Jerzego Zitzmana w Bielsku-Białej. Autor warsztatów twórczych i sensorycznych dla dzieci w różnych okresach rozwoju. Zainteresowany teatrem lalek oraz eksperymentami formalnymi w teatrze dla dzieci. fot. R. Maniak
Stan liminalny w teatrze Jana Dormana w odniesieniu do koncepcji rozwoju człowieka w dziedzinie psychologii rozwoju i teorii wychowania
Erika Fisher-Lichte w książce Estetyka performatywności podejmuje rozważania na temat stanu liminalnego – stanu przekraczania granicy między teatrem oraz rzeczywistością, między nadawcą oraz odbiorcą, między obserwacją oraz uczestnictwem. Wystąpienie poświęcone będzie analizie wydarzeń teatralnych stworzonych przez Jana Dormana w odniesieniu do koncepcji stanu liminalnego oraz w kontekście psychologii rozwoju dziecka i teorii wychowania. Słowa kluczowe: dziecko, widz, stan liminalny, psychologia rozwoju, teoria wychowania
Hubert Michalak (Uniwersytet Opolski). Dramatopisarz, aktor, recenzent teatralny. Absolwent dramatologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, obecnie student studiów doktoranckich na Uniwersytecie Opolskim. Pracownik i współpracownik wielu teatrów i innych instytucji kultury w Polsce i na świecie. Dwukrotny stypendysta MKiDN.
Transfery pamięci. Rekwizyty w przedstawieniu Powiedz, że jestem fot. A. Joachimiak
Przedmioty, rekwizyty – niezwykle istotne w przedstawieniach Jana Dormana, w prapremierze sztuki Hanny Krall Powiedz, że jestem (Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego w Wałbrzychu, 1985) wysuwają się na pierwszy plan. Służą prowadzeniu narracji, konstruowaniu wewnętrznej chronologii spektaklu i zakotwiczają uwagę widza w kolejnych planach czasowych związanych z pamięcią Holocaustu. Wypowiedź będzie studium poświęconym wybranych przedmiotom, wśród których najważniejszą rolę odegrała szafa. Słowa klucze: Hanna Krall, przedmiot, Holocaust, Zagłada, Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego w Wałbrzychu, Żyd Magdalena Rewerenda (Instytut Nauk o Kulturze, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). Teatrolożka zajmująca się teatrem i dramatem współczesnym, związana z toruńską Katedrą Kulturoznawstwa. Autorka rozprawy doktorskiej pt. Archiwum teatru jako przestrzeń performatywna. Konsekwencje „Nie-Boskiej komedii. Szczątków” Olivera Frljicia (2018). Bada teorię archiwum w odniesieniu do teatru i sztuk performatywnych oraz współczesne reinterpretacje klasyki. Uczestniczka rezydencji badawczych w ramach projektu „Dorman. Archiwum otwarte”.
fot. T. Białek
„Szczęśliwy książę” Jana Dormana jako autoarchiwum
Analiza dokumentacji przedstawienia Szczęśliwy książę pozwala postawić tezę, że modelowo spełniła się w nim zaprojektowana przez Dormana relacja między teatrem i archiwum. Podążając za ustaleniami badaczy zwrotu archiwalnego oraz widmontologii, można pokazać na podstawie tego spektaklu najważniejsze przestrzenie świadomego auto-archiwizowania realizowanego przez Dormana: od gorączkowego kolekcjonowania i katalogowania, przez budowanie kulturowego repozytorium oraz automitologizację, aż do recyklingu przedmiotów, postaci i motywów powracających w kolejnych spektaklach. W centrum refleksji znajdzie się archiwum Dormana jako świadomie konstruowana przestrzeń performatywna. Słowa kluczowe: teatr, archiwum, performans, widmo
Ewa Rodziewicz (emerytowana profesor Uniwersytetu Gdańskiego). Uczestniczka seminariów pod kierunkiem prof. Romany Miller w Uniwersytecie Gdańskim. Najważniejsze publikacje: Od pedagogiki ku pedagogii, Toruń, 1993; Inspiracje, otwarcia, krytyki w edukacji, Gdańsk, 1995; Ku demokracji w sferze publicznej i dyskursie edukacyjnym, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Oddział w Gdańsku wobec zmiany społecznej, „Ars Educandi”, t. V, Gdańsk, 2008; Wychowanie przez świat fikcyjny dla świata rzeczywistego, Gdańsk 2011; Więcej niż teatr – sztuka zaangażowana i angażująca wychowawczo. Romany Miller inspiracje dla współczesnej edukacji, Gdańsk 2017. fot. K. Wojciechowski
Teatr Jana Dormana – tropy dla współczesnej humanistyki i edukacji
Teatr Jana Dormana zostanie w tej wypowiedzi ukazany w kontekście idei badawczych prof. Romany Miller, współtwórczyni gdańskiej pedagogiki, przez wiele lat korespondującej z Janem Dormanem, którego teatr był przedmiotem refleksji w referacie Dialog z publicznością w teatrze J. Dormana (maszynopis, prawdopodobnie 1974), oraz jako swoista „skrzynka z metodologicznymi narzędziami” do użycia sztuki, estetyki i teatru dla budowania „na nowo” sensu interwencji wychowawczej. Słowa kluczowe: świat, teatr, wychowanie, odpowiedzialność
fot. D. Roszkowska
Karol Suszczyński (Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, filia w Białymstoku). Absolwent Wydziału Wiedzy o Teatrze w Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie oraz kierunku aktorskiego Wydziału Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku, gdzie obecnie pracuje na stanowisku adiunkta. W lutym b.r. w Instytucie Badań Literackich PAN z wyróżnieniem obronił rozprawę doktorską zatytułowaną Witkacy w teatrze lalek. Od inspiracji do inscenizacji. Współredaktor anglojęzycznej monografii naukowej Puppetry in the 21st Century. Reflections and Challenges (Białystok 2019) oraz redaktor publikacji jubileuszowej Nasz BTL. Festiwale (Białystok 2015). Regularnie współpracuje z kwartalnikami „Teatr Lalek” i „Scena”. Publikował także w „Teatrze” i „Pamiętniku Teatralnym”.
Witkacy na warsztacie Jana Dormana
Referat poświęcony będzie zainteresowaniu Jana Dormana twórczością Stanisława Ignacego Witkiewicza. Po teksty Witkacego Dorman sięgał kilkukrotnie, wplatając je w różne swoje spektakle. Najważniejsze były jednak dwa działania, które skupiły się wokół juwenaliowych utworów Stasia Witkiewicza. Pierwsze z nich to happeningowe przedstawienie dyplomowe studentów Wydziału Lalkarskiego PWST we Wrocławiu w 1980 roku, drugie to premiera spektaklu pt. Odważna Księżniczka (będącego kolażem kilku dojrzałych dramatów Witkacego z jego młodzieńczym tekstem) w Teatrze Baj Pomorski w Toruniu w 1985. Jest niemal pewne, że praca w PWST, gdzie Dorman rozwijał metody happeningowe, przygotowała artystę do późniejszej inscenizacji. Słowa kluczowe: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Witkacy, teatr lalek, happening, studenci, Wydział Lalkarski we Wrocławiu, Teatr Baj Pomorski w Toruniu
Maria Szczepska-Pustkowska (Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego). Kierowniczka Zakładu Pedagogiki Ogólnej Instytutu Pedagogiki UG, zatrudniona na stanowisku profesora uczelni. Autorka monografii Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia. Casus władzy (i demokracji) (Kraków 2011), wielu tekstów w czasopismach i książkach (m. in.: Esej o kulturze dziecięcej, 2013); współredaktorka 7 publikacji z zakresu pedagogiki ogólnej, w tym książki: Więcej niż teatr – sztuka zaangażowana i angażująca wychowawczo Romany Miller inspiracje dla współczesnej pedagogiki (2017). fot. A. Pustkowski
„Teatr dla dziecka” czy „teatr dziecięcy”?
Koncepcja Margaret Mead uwypukla fakt, że relacja dziecko – teatr może być odczytywana w dwóch formułach. Można mówić o teatrze dla dzieci, w którym dziecko jest odbiorcą sztuki tworzonej dlań przez profesjonalistów, lub o teatrze dziecięcym, w którym jest ono (współ)twórcą widowiska teatralnego. O ile teatr dla dzieci należy do dziedziny sztuki, o tyle teatr dziecięcy przynależy także pedagogiki. Analiza prac Jana Dormana i zaprzyjaźnionej z nim badaczki, Romany Miller prowadzi do spostrzeżenia o odmiennym zaangażowaniu tych teatrów w edukację, której celem jest wszechstronny rozwój wychowanka w sferze transmisji wartości kultury i wartości społecznych oraz w sferze swobodnej ekspresji, będącej podstawą rozpoznania i rozwijania własnej osobowości, wyobraźni oraz twórczego myślenia. Słowa kluczowe: teatr dla dziecka, teatr dziecka, edukacja
fot. M. Kamiński
Ewa Tomaszewska (Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji w Cieszynie). Ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej oraz na Wydziale Reżyserii Teatru Lalek w PWST im. A. Zelwerowicza w Białymstoku. Uczestniczyła w warsztatach teatralnych prowadzonych przez Petera Schumanna, Henka Boerwinkela i Richarda Bradshowa. Od 1990 adiunkt na Uniwersytecie Śląskim, gdzie w ramach nieformalnej Sceny Studenckiej przygotowała 32 premiery. Jest autorką 80 publikacji dotyczących teatru, w tym książek: Jan Dorman, poeta teatru (Katowice 2010) i Jan Dorman – własną drogą (Katowice 2012) oraz Tam i z powrotem. Rzecz o lalkarskich kontaktach polsko-czechosłowackich i polsko-czesko-słowackich na Śląsku (Katowice 2014, II wyd. 2019).
„Wiosna, lato, jesień, zima” – od dyrektora teatru do niezależnego artysty
W 1978 Jan Dorman odchodzi ze stanowiska dyrektora Teatru Dzieci Zagłębia na emeryturę. Ostatnim jego przedstawieniem zrealizowanym w Będzinie jest spektakl Wiosna, lato, jesień, zima. Ten sam tytuł przygotowany w Państwowym Teatrze Lalki i Aktora „Kacperek” w Rzeszowie rozpoczyna także jego nową drogę niezależnego artysty. Przedstawienie zrealizowane z inspiracji poezją M. Białoszewskiego, U. Kozioł, J. Harasymowicza, W. Kazaneckiego nawiązywało do zwyczajów roku obrzędowego w Polsce, ale też było odniesieniem do rytmu ludzkiego życia. W rozważaniach o spektaklu analiza koncepcji artystycznej Dormana przenikać się będzie ze spojrzeniem na moment życiowy, w którym znalazł się „czarodziej z Będzina”. Słowa kluczowe: teatr dla dzieci, TDZ, obrzęd, Vivaldi, poezja
fot. archiwum prywatne
Marzenna Wiśniewska (Instytut Nauk o Kulturze, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). Teatrolożka, adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa UMK. Kierowniczka literacka Teatru Baj Pomorski w Toruniu w latach 2001-2011. Zainteresowania badawcze: teatr i performanse kulturowe, estetyka teatru lalek, teatr i dramat dla dzieci i młodzieży, pedagogika teatru, animacja kulturowa i zarządzanie w kulturze. Jest współredaktorką monografii naukowych, m.in.: Teatr wśród mediów (Toruń 2015), Teatr i dramat dla dzieci i młodzieży (Toruń 2016), Puppetry in the 21th Century: Reflection and Challenges (Białystok 2019), opublikowała artykuły na temat teatru i archiwum Jana Dormana. Pisze na łamach „Teatru Lalek” i „Teatru”. Od 2016 jest kierowniczką naukową i kuratorką projektu Dorman. Archiwum Otwarte. Członkini komisji eksperckich programów „Teatr Polska” (2016, 2017), „Lato w teatrze” (2018, 2019). Należy do kolegium redakcyjnego pisma „Teatr Lalek”.
W laboratorium Fausta
W działalności teatralnej Jana Dormana można dostrzec wieloletnią, bo już od lat 60-tych XX w., fascynację Faustem Johanna Wolfganga Goethego, zamkniętą realizacją Nocy Walpurgi w Teatrze Animacji w Jeleniej Górze w 1986, która okazała się ostatnim spektaklem będzińskiego artysty. Referat stanowić będzie detektywistyczne tropienie motywów faustowskich w działalności teatralnej Dormana oraz próbę rekonstrukcji niebadanej dotychczas i nieopisanej Nocy Walpurgi. Zbiory Archiwum Dormana oraz wywiady przeprowadzone z aktorami posłużą do nakreślenia intrygującego powidoku ostatniej premiery Dormana jako spektaklu o autobiograficznym wymiarze, naznaczonego legendą artysty, fascynacją jego metodami pracy i aurą mistyczności. Wydobycie Nocy Walpurgi Dormana z archiwalnego magazynu pozwali dopisać kolejną kartę do dziejów recepcji Fausta w polskim teatrze drugiej połowy XX w. Słowa kluczowe: Johann Wolfgang Goethe, Faust, Teatr Animacji w Jeleniej Górze, autobiografia, laboratorium Iwona Woźniak (Teatru Zagłębia w Sosnowcu, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach). Z zawodu menagerka kultury, teatrolożka, animatorka kultury. Studiowała m. in. w Akademii Teatralnej w Warszawie, Akademii Praktyk Teatralnych w Gardzienicach, Uniwersytecie Opolskim. Realizatorka i pomysłodawczyni wielu działań teatralnych, m.in. Laboratorium Pedagogiki Teatru, prowadzi Teatr Naumiony. Obecnie Dyrektorka Teatru Zagłębia w Sosnowcu i uczestniczka interdyscyplinarnych studiów doktoranckich „Humanistyka bez granic” (Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Uniwersytet Śląski w Katowicach). fot. M. Stobierski
Jan Dorman – twórczość w teatrach amatorskich
Wystąpienie przybliży współpracę Jana Dormana z tzw. teatrami amatorskimi, wśród których był m. in. Amatorski Teatr Ruchu i Pantomimy Migreska z Tychów. Na podstawie kronik i wspomnień twórców Migreski przybliżone zostaną metody pracy Dormana z grupą amatorów oraz zrealizowane z nimi przedstawienia. Słowa kluczowe: teatr amatorski, Amatorski Teatr Ruchu i Pantomimy Migreska, pedagogika teatru, Zbigniew Skorek, metoda, warsztaty teatralne
SEMINARIA PERFORMATYWNE
Iga DzIęgIelewska (Kolektyw Laboratorium Teatralno-Społeczne, Instytut Kultury Polskiej UW). Performerka, animatorka kultury, członkini kolektywu Laboratorium Teatralno-Społeczne. Studentka kulturoznawstwa studiów II stopnia w Instytucie Kultury Polskiej. W Stowarzyszeniu Pedagogów Teatru współtworzy warsztaty dla dzieci, młodzieży i dorosłych wykorzystując narzędzia performatywne, ruchowe, teatralne. Performans traktuje jako przestrzeń do badania i wykorzystywania rzeczywistości w celu tworzenia twórczych działań, będących zaproszeniem dla ludzi do doświadczenia otoczenia, siebie. fot. archiwum prywatne
MałgOrzata skOCzelas (Stowarzyszenie Pedagogów Teatru). Tańczy, performuje, improwizuje, czerpie ze świadomościowych technik pracy z ciałem, z pedagogiki teatru i ze swoich dzieci. Dzięki połączeniu odległych dziedzin (prawo, teatr, języki obce) udowadnia, że można być kreatywnym w każdej przestrzeni, a umiejętności i narzędzia zdobyte w jednej z nich doskonale się nadają do wykorzystania w drugiej. Brała udział w projektach teatralnych i tanecznych w Polsce i za granicą. Uczestniczka rocznych działań Grupy roboczej w ramach projektu „Dorman. Archiwum otwarte”, autorka wydarzenia La Fontaine – rozczytywanie kinetyczne.
fot. A. Szulc
katarzyna warOwna (Ognisko Teatralne Teatru Ochoty). Tancerka, performerka, pedagożka tańca i teatru. Absolwentka cyklu warsztatów pedagogicznych (Szkoła Pedagogów Teatru, Instytut Teatralny) oraz instruktorskiego kursu kwalifikacyjnego (Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki). Autorka wielu warsztatów i projektów łączących taniec i teatr dla dzieci i rodzin. Mama dwójki dzieci, jej największej inspiracji do pokonywania własnych granic i rozwoju siebie.
Archiwum jako narzędzie performatywne: oś czasu-oś życia fot. KUKABURA – P. Skonieczny, M. Staśkiewicz
Spotkanie wyrasta z procesu twórczego, który zaczął się podczas pracy nad akcją performatywną inspirowaną dokumentacją spektaklu La Fontaine Jana Dormana (Instytut Teatralny, listopad 2017). Twórczynie zaproszą uczestników do podążenia ścieżkami, które będą efektem przenikania się refleksji nad teatrem, ruchem, obecnością widza i rozwojem osobistym. Słowa kluczowe: oś czasu, oś życia, teatr, ruch, obecność, archiwum, przenikanie
fot. Grzegorz Press
Justyna Lipko-Konieczna (Stowarzyszenie Pedagogów Teatru). Dramaturżka, pedagożka i badaczka teatru, feministka. Absolwentka Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, ukończyła studia doktoranckie w Instytucie Kultury Polskiej UW. Współtwórczyni programu Studiów Podyplomowych Pedagogika Teatru (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Instytut Kultury Polskiej UW), autorka koncepcji merytorycznej projektu Teatralny Plac Zabaw Jana Dormana oraz dramaturgii spektaklu pod tym samym tytułem w reżyserii Justyny Sobczyk (Instytut Teatralny, 2012). Autorka kilkudziesięciu scenariuszy teatralnych realizowanych w wieli teatrach w Polsce. Od 2012 dramaturżka Teatru 21. Współpracowniczka merytoryczna i kuratorka działań w projekcie „Dorman. Archiwum otwarte“. Pracuje w Teatrze Studio im. St. I. Witkiewicza w Warszawie.
Jak przenosić idee Dormana na praktykę pedagoga teatru?
Seminarium będzie okazją, by zastanowić się, w jaki sposób myśl Jana Dormana może dziś inspirować praktyków teatru w projektowaniu działań teatralnych skierowanych do dzieci i młodzieży. Zbadamy, co oznaczało dla Dormana podmiotowe myślenie o dziecku jako odbiorcy sztuki i jak przekładało się na konkretne rozwiązania i środki teatralne. Będziemy sięgać do archiwaliów Dormana znajdujących się w Instytucie Teatralnym, ale również odwoływać się do aktualnych projektów, spektakli, działań edukacyjnych, które w punkcie wyjścia czerpią z idei twórcy Teatru Dzieci Zagłębia. Słowa kluczowe: dziecko, pedagog teatru, pedagogika teatru, teatr dla dzieci i młodzieży
fot. Z. Łukaszewicz
fot. archiwum prywatne
Agata Łukaszewicz (Insytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego). Teatrolożka, pedagożka teatru, dokumentalistka. Absolwentka kierunków: wiedza o teatrze, media interaktywne i widowiska na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz pedagogika teatru na Uniwersytecie Warszawskim. Opracowuje dokumentację archiwum Jana Dormana i należy do zespołu realizującego projekt „Dorman. Archiwum otwarte”. Kilkukrotnie koordynowała merytorycznie projekt „Lato w teatrze” dla społeczności lokalnych małych miast oraz środowisk osób niepełnosprawnych. Współprowadziła warsztaty teatralne dla osób niepełnosprawnych, autorski cykl warsztatów twórczych dla przedszkolaków i nauczycieli (w Warsztatach Kultury w Lublinie). Prowadzi zajęcia teatralne w Szkole Podstawowej Korczak w Warszawie i warsztaty z młodzieżą w całym kraju do spektaklu Marzenie Nataszy. Agnieszka Anna Włodarska (psycholożka, arteterapeutka). Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego. Pracuje z ludźmi w bezpośrednim, intymnym kontakcie. Zajmuje się twórczością dzieci, wspiera rozwój rodzin. Jej obszarem zainteresowań są sposoby prowadzenia dialogu oraz tworzenie narracji, w szczególności narracja za pomocą obrazów. Bada połączenia pomiędzy twórczością dziecięcą a dziecięcą kulturą. Autorka dramatów, piosenek, obrazków w skali mikro o makro sprawach. W latach 2007-2009 członkini grupy teatralnej Verte w Olsztynie.
List i rysunek dziecka jako narzędzie do pracy dla pedagoga teatru
Seminarium performatywne poświęcone listom i rysunkom małych i młodych widzów jako cennym źródłom informacji o wrażliwości, percepcji oraz recepcji przedstawienia. Jan Dorman wielokrotnie wykorzystywał te formy do zawiązywania relacji z odbiorcami teatru, służyły też one do analizy skuteczności proponowanych praktyk scenicznych. Uczestnicy seminarium w praktyczny sposób poznają, w jaki sposób pracować z rysowaniem jako formą przekazywania przez dzieci pozawerbalnej informacji zwrotnej o przedstawieniu i innych zdarzeniach artystycznych. Słowa kluczowe: list, rysunek, dziecko, percepcja, recepcja teatru
fot. Piotr Bedliński
Joanna Żygowska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu). Polonistka, teatrolożka, pedagożka teatru, doktorantka na WFPiK UAM. Obecnie pracuje jako kierowniczka Działu Sztuki i Edukacji Kulturowej w Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, gdzie zajmuje się m.in. programowaniem 23. Biennale Sztuki dla Dziecka. Autorka książki Skrzydła dla dzieci. Teatr poetycki Krystyny Miłobędzkiej (Kraków 2018). Członkini jury literackiego w konkursie Książka Roku PS IBBY (2019). Współtworzyła dwa spektakle w ramach Konkursu im. Jana Dormana – z czuba albo #byćjakzlatanibrahimović (Teatr im. A. Fredry w Gnieźnie, 2018) oraz h (Teatr Wielki im. S. Moniuszki w Poznaniu, 2019). Interesuje się interdyscyplinarnym spojrzeniem na sztukę dla dzieci i młodzieży oraz popularyzacją wiedzy.
Pomiędzy teatrem, archiwum a szkołą (z Janem Dormanem)
Ideą seminarium performatywnego jest wspólne wypracowanie form zastosowania myśli i praktyk teatralnych Jana Dormana w działaniach związanych z przygotowaniem i realizacją spektaklu, który jest prezentowany w placówkach oświatowych. Podjęte zostaną m.in. następujące tematy: 1. kontynuacja i modyfikacja praktyk wcześniejszych pokoleń w związku z teatrem realizowanym w przestrzeni edukacyjnej; 2. zadania stawiane przed teatrem (instytucją i reprezentującymi ją osobami) w relacji ze szkołą; 3. inspirowanie krytycznej autorefleksji widowni. Słowa kluczowe: teatr, szkoła, edukacja, warsztaty, archiwum
DOŚWIADCZENIE LABORATORYJNE
fot. Grzegorz Koczubaj
fot. Katarzyna Radek
DIana JOnkIsz (Zdrojowy Teatr Animacji w Jeleniej Górze). Aktorka, scenografka, pedagożka teatru. Absolwentka aktorstwa na Wydziale Lalkarskim Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie, filia we Wrocławiu, scenografii na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wrocławskiej Szkoły Projektowania Ubioru oraz podyplomowych studiów dla menadżerów kultury Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2013 aktorka w Zdrojowym Teatrze Animacji w Jeleniej Górze, gdzie zajmuje się również pedagogiką teatru. Otrzymała Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie wybitnych osiągnięć artystycznych. Współpracuje z organizacjami pozarządowymi i instytucjami kultury. W 2017 członkini grupy roboczej w projekcie „DORMAN. Archiwum Otwarte” w Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie, współautorka instalacji performatywnej Doświadczenie laboratoryjne w Archiwum Jana Dormana. laura sOnIk. Reżyserka, projektantka wnętrz („Sonik wnętrza”). Absolwentka reżyserii na Wydziale Lalkarskim Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie, filia we Wrocławiu, studentka polonistyki na UMK w Toruniu. Laureatka Nagrody ZAIKS-u na 5. Forum Młodej Reżyserii w Krakowie za spektakl Calineczka (2015). Reżyserowała w Teatrze Maska w Rzeszowie, Teatrze Pleciuga w Szczecinie i Teatrze Baj Pomorski w Toruniu, gdzie za spektakl Strach ma wielkie … zęby otrzymała Nagrodę Teatralną UMK za najważniejsze wydarzenie sezonu 2016/2017. Twórczyni i realizatorka kampanii „Fast Book”, której patronuje Wydział Humanistyczny UMK w Toruniu (m.in. happeningi szekspirowskie, Przystanki Fast Book). Stypendystka Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego. W 2017 członkini grupy roboczej w projekcie „DORMAN. Archiwum Otwarte” w Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie, współautorka instalacji performatywnej Doświadczenie laboratoryjne w Archiwum Jana Dormana.
fot. Mariusz Stefański
Monika Tomczyk Absolwentka Reżyserii Teatru Dzieci i Młodzieży wrocławskiego Wydziału Lalkarskiego (filia Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie), Akademii Teatru Alternatywnego (Instytut im. J. Grotowskiego/ Teatr Brama/ Ośrodek Teatralny Kana), Letniej Szkoły Dramy z Johnem Somersem. Reżyserka i aktorka eksperymentalnych spektakli teatrów niezależnych. Terapeutka SI, instruktorka (Improwizacja Tańca i Symboliki Ciała, Eksperymentalny Teatr Tańca EXTATHE dr Detlefa Kapperta, Edukacja Somatyczna – The Body/ Think Process BTP, Alana Caig Wilsona), prowadzi zajęcia na pedagogice specjalnej Uniwersytetu Łódzkiego. Obecnie tworzy Pracownię Twórczego Widza w Teatrze Lalek Arlekin w Łodzi i Stowarzyszenie Portiernia Sztuki w Łodzi. W 2017 członkini grupy roboczej w projekcie „DORMAN. Archiwum Otwarte” w Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie, współautorka instalacji performatywnej Doświadczenie laboratoryjne w Archiwum Jana Dormana.
Doświadczenie laboratoryjne w Archiwum Jana Dormana
Pomysł i realizacja: Diana Jonkisz, Laura Sonik, Monika Tomczyk Po raz kolejny wypełniona archiwaliami piwnica Instytutu Teatralnego stanie się miejscem laboratoryjnego doświadczenia. W specjalnie zaaranżowanych warunkach dostępne będą wybrane zbiory Dormana, pokazujące rozmaite sposoby wytwarzania przez artystę archiwum życia i dzieła. Uczestnicy zdarzenia podejmą tropy pozostawione przez twórcę w rękopisach, listach, rysunkach i fotografiach, usłyszą jego głos, poznają metody tworzenia sklejki i pod jego patronatem rozpoczną własną przygodę z osobistym archiwum. Laboratoryjne działania posłużą do refleksji nad współczesną rolą archiwum jako medium pamięci i możliwościami realizowania idei „żywego archiwum”, którą chciał spełnić Jan Dorman. Instalacja włączać będzie uczestników w proces performowania archiwum teatralnego.
fot. Tobiasz Papuczys
SPEKTAKLE
Greta i ostatni wieloryb teatr DraMatyCzny IM. JerzegO szanIawskIegO w wałbrzyChu To ekologiczna baśń o dziewczynce-wojowniczce, która próbuje ocalić świat i wyrusza na poszukiwanie Ostatniego Wieloryba, trasą szkolnych korytarzy, sal i tajnych zakamarków. Wraz z Kapitanem Dorszem, pomocnikiem Antonim, przyjacielem-mentorem – Żółwiem Svante oraz załogą złożoną z uczniów jednej klasy księżniczka Greta eksploruje świat ginących gatunków, poznaje kolejne ofiary bitwy o planetę i szuka sprzymierzeńców, bez których uratowanie Boga Oceanu zdaje się niemożliwe. Młoda bohaterka prowadzi metafizyczne śledztwo, w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, których inni – dorośli – nawet nie zadają… Przemierza pełną wyzwań drogę, z których największym jest zmierzenie się z samą sobą – swoją pełną słabości i lęków ludzką stroną, tzw. „AlterGretą”. spektakl dla dzieci w wieku 11-12 lat czas trwania spektaklu: 120 minut premiera: 15.10.2019 r.
tekst: Karol Kalinowski „KaeRel”, Dorota Kowalkowska, Maciej Podstawny reżyseria: Maciej Podstawny dramaturgia i działania pedagogiczne: Dorota Kowalkowska obiekty / przestrzeń: Marta Krześlak kostiumy: Paula Grocholska muzyka: Jerzy Rogiewicz ruch: Dorota Furmaniuk konsultacje pedagogiczne: Małgorzata Simm, Maciej Jonek warsztat przyrodniczo-filozoficzny dla wychowawców i twórców: Mieszko Stanisławski, Karolina Stanisławska superwizja: dr Kamila Kamińska-Sztark ewaluacja: Hanna Achremowicz, Agnieszka Janik inspicjent: Iwona Skiba obsada: Dorota Furmaniuk, Katarzyna Janek [g], Joanna Łaganowska, Rafał Kosowski, Ryszard Węgrzyn
fot. Ośko Bogunia
h. teatr wIelkI IM. stanIsława MOnIuszkI w pOznanIu #hahasztag Znacie Franka? Chodzi do waszej szkoły, jest w waszej klasie. Tak, to ten! Siedzi na lekcjach w czapce, przyjaźni się z Kaśką, kręci filmy na TikToku, słucha smutnej muzyki. Czasami wchodzi do gabinetu pani pedagog. Franek czyta komentarze na swój temat w internecie… h. to projekt teatralny łączący elementy teatru dramatycznego, baletu, muzyki klasycznej i internetowego soundscape’u oraz video. Spektakl rozgrywa się w kameralnej przestrzeni szkolnej klasy, w której opowiadana jest historia dwojga młodych ludzi dotkniętych cyberbullyingiem i hejtem. Muzyczną kanwą, na której utkana jest bolesna historia, jest pieśń Franza Schuberta Śmierć i dziewczyna. spektakl dla ósmych klas szkoły podstawowej. czas trwania spektaklu: 45 minut premiera: 15.10.2019 r.
dramaturgia i reżyseria: Daniel Stachuła muzyka: Przemysław Degórski choreografia: Viktor Davydiuk scenografia i kostiumy: Natalia Borys wideo: Ośko / Bogunia działania edukacyjne: Joanna Żygowska, Daniel Stachuła obsada: Angelika Mierzwa, Julia Korbańska, Michał Kurek, Olaf Przybytniak
fot. HaWa
Rutka teatr lalek arlekIn w łODzI Bohaterką jest współczesna dziewczynka, dziesięcioletnia Zosia, mieszkająca na łódzkich Bałutach. Dziecko spędza wakacje w domu pod opieką ekscentrycznej ciotki Róży i dzięki dziwnej przyjaźni z nową koleżanką Rutką, zaczyna poznawać miasto z innej perspektywy. Nowa towarzyszka zabaw jest wysłanniczką ze świata, który już nie istnieje – dzięki niej bohaterka, a wraz z nią widzowie spektaklu, przeżyją podróż w przeszłość. Spektakl zderza współczesność z przeszłością, konfrontując obraz dzisiejszej Łodzi z obrazem miasta czasów okupacji oraz zderzając historie dwóch dziewczyn – współczesnej Zosi i pamiętającej czasy Litzmannstadt Getto – Rutki. Świat przedstawiony, budowany jest tu na zasadzie swoistego mappingu – na dzisiejszą topografię Łodzi nakładany jest widmowy obraz miasta z przeszłości. Opowieść o przyjaźni Zosi z Rutką zachęca do empatii i przejrzenia się w historii rówieśniczki z innych czasów, niczym w lustrze. Przymierzenie się do jej doświadczenia wymusza redefinicję różnych pojęć, choćby takich jak strach czy poczucie osamotnienia. spektakl dla dzieci w wieku 10-12 lat czas trwania spektaklu: ok. 70 minut premiera: 27.09.2019 r.
Przedstawienie oparte na książce Joanny Fabickiej, pt. „Rutka” scenariusz i reżyseria spektaklu: Karolina Maciejaszek scenografia: Marika Wojciechowska kompozytor: Piotr Klimek choreografia: Ewelina Ciszewska obsada: Katarzyna Pałka, Teresa Kowalik, Wojciech Stagenalski, Maciej Kuczyński (muzyk) pedagog teatru: Monika Tomczyk przygotowanie i prowadzenie warsztatów: Monika Tomczyk, Hanna Jastrzębska-Gzella konsultacje merytoryczne w zakresie historii miasta, topografii i historii Litzmannstadt Ghetto: Joanna Podolska i Justyna Tomaszewska
Konferencja jest podsumowaniem projektu DORMAN. ARCHIWUM OTWARTE (2016-2019) Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie, który łączy cztery pola działań związanych z Archiwum Jana Dormana: • uporządkowanie, opracowanie i digitalizację dokumentacji artysty • badawczą refleksję nad twórczością teatralną Dormana • popularyzację i rozwinięcie praktyk pedagogiki teatralnej Dormana • realizację działań artystycznych inspirowanych działalnością Dormana.
Dorman Archiwum Otwarte Kierownictwo naukowe projektu: dr Marzenna Wiśniewska Opracowanie dokumentacji archiwalnej: Agata Łukaszewicz, Viki Siedlecka-Dorosz Kuratorki wydarzeń: Justyna Sobczyk, Justyna Lipko-Konieczna Współpraca: Iwona Dowsilas, dr Ewa Tomaszewska www.jandorman.pl Konkurs im. Jana Dormana Koordynacja: Justyna Czarnota www.dorman.e-teatr.pl Konferencja Teatr Jana Dormana – poszukiwania, inspiracje, refleksje Komitet naukowy: dr Marzenna Wiśniewska, dr Ewa Tomaszewska, Agata Łukaszewicz Produkcja: Maria Babicka, Justyna Czarnota www.instytut-teatralny.pl