Morralito Frijol Mayagna

Page 1

INTA Wark yak sihni

yamwa dini balna

Sinak balna amput dahwi yaknin kidika AÑO 3 • 5ta. Edición No. 5 • Morralito de Frijol en Mayagna • Octubre 2011 • Tiraje 2,500 ejemplares • www.inta.gob.ni


Sinak balna amput dahwi yaknin kidika

Sinak minik balna

Ridimuntah sauna pisni kidika dawak isnin katwi dahyang รกl dawak dahyang (yang) yal.

SAU RIDI YAMNIN

Pahyan รกl dawak dahyan yal didahnin kidi tunabahnin kat diminik balna kidi ramh atnin ki, trabil balna dis atnin, ukni kidi mayang yamni laihdi talnin pani balna yamnin kat mayang rabutni as 20 cintimita pas luihni. Pani umani kidika diswinih dahwa minik balna kaputbik pani kidi yamni danin. Diminik as yamni kidi, kal talna kat yamni as minik satni.

Sau as klin klin kidika sip mayang didahnin lain awaihni kauna laini karak, kat mayang kuduh sau pisni ul laih bauwaski kauna tรก binina kapat baunin kaput bikmain talnin sauni kidika. Pรก umani kidi lain kau didahnin sauni pisni yak. Ridimuntah sauni pisni kidika bayakna yak karak, dawak uk kidi laih daklana as kau.

2


INTA Wark yak sihni

yamwa dini balna SATNI BALNA

Anata yakta dahnin dini satni balna, katkaldaukalnin awas yulni siknis balna wahkapat satni. Mayang kulda atnin ki dahwa dini kau yamni kidi man alas sipman yaknam di minik yamni as kaput bik elpmunwi muih dilan balna karak.

ILP LANI KI MA MUIHKI NUHNI YAK Satni kau yayamni balna kidi sahyakna as makau duwi hierro dawi zinc kidi balna kidi uba pas nit mayang muih binina bik yayamni bararak wi siknis balna bik mayang kaupak kalahwi. (fuente: AgroSalud).

INTA ISNIN PAKWI DI MINIK YAYAMINI SATNI BAS KIDIKA INTA-PAUNI Wasautni pauni laih, dawakat kalanin karangki 30 awaskat 35 bik tas arunka kaupak kaput kalaninki. Adi maisinpakwi tawan bitik yakat.

INTA-PUPUTNI Satni pauni puputni di minik Bik baisa mayawi kidi laih 30 a 35 bik nunuh ni daklana as kaupak.

INTA-SANI Satni sani baisa minik mayawi 35 a 40 bik mayawi daklana nuhni as kaupak.

DI MINIK ANAWI YAKNA

Ramh kat anata yakta di minik kidi, muihni nuhni ul yak. Sau sinika balna kidika sau yakat elpmunwi dawak parasni bik kalawi, dawak pani balna yak bik yamni main talwi kalawikat barakwi dawakat dahnin taimni talninki ampus dahtamankidi sau yakat usnit yakat bitik barakwataim ni dawak ampus bik dadauwa kidi bik talaman.

Adikalaih taimni as duwi daknin mani dawakat adi satni sinakni balna laih ma balna duwa kidi laih 75 awaskat 80 mani balna kat daknin, and baisa duwi taimnibalna kalaih siknis ninin yakat dawak dimuih satni balna baisa kau uba ambuk uswa balna kidi kalaih adika balna: mosaico cumun takidika dawak, mosaico dorado and mancha angular. 3


Sinak balna amput dahwi yaknin kidika

DAHWA MANI

Dahnin mani balna kidi di minik kidi, daihdi taimni balna, dakyakna atnin mani daihni mani kaupak, was taimni kat. Pisba wainiku salap minit kau singka kaupak ma singka mani was almuk wainiku. Pani balna kus akat, dawak kus ahni yakat bik. Supa wainiku mani dahna atnin kidi 30 saring wainiku, kaupak, supa wainiku ma as dawak saut wainiku 10 yakat kidi baisa makauki pani balna yuldarang kat : Manawa, Carazo, Masaya, Kus baira saukau balna yakat.

SA WISAMNI

Trai tala sau wisamni, taimni sau, kidi suih ni duwi anbik diswaski. Kidi minitni yak, bik bu, manzana karak talah ramh palni, amput win alahwanam kidi dahta man kaupak 25–30 ma balna kidi klim yam namki.

Win wainiku 15 mani kaupak, batanna wainiku ma 10 yak, ma pangnibalna duwakidi kus karibean, dawi cardenas karak. Kaunah adi mani balna ha kaupak kuldas karak kat, dahdi yakdas ki.

MAHNINI AMPUR DAHDARANG KIDI SINAK MINIK BALNA Famali balna, minik balna mahnini 190,000 balna baha kulta yakta dahtaman 70–80 paun balna mani ana as kidi. Pani balna naini dahnin 40–60, mita 15 minik balna dahnin. Mahka dahma kidi balna, ridi yamta man taimni, sandi bu pasyakat, talah ramh palni, yakna yah.

SAU YAKAT SIKNIN BALNA, KIDI BITIK YAKDI SIKA KARAK kadal balna, kidibaisa dutni balna kidi, kidi yulni, dibarni. Kaswi danhkalwi. Sinak dahna taimni kat. Baisa yamni karang busnim yanimak karak dawi adi, tusnin Yanimak karak.

4


INTA Wark yak sihni

yamwa dini balna ¿Tanka dudih sau yamni duda kidi?

DIMINIK BALNA

Di wail balna kidi bangki witingna bang, sinak dahda taim pasyak, watak yak, kaput bangki.

Ridi malahwang dahnin kidi yulni, mayang kaldakadang di mimik as bik lus disdas atnin, kaput bik sinak kidi dutnin awarni yak basni balna kida mah ka kusuwilawi.

Was lauwa balna taimni, arangpar balna kidi, dimuih balna mahni sumani duwi, satni balna kau, yakwi sahwi sau yakat. Di sumani balna kidi ukwi sau dinityak babil balna kidi, yulni kat, klim mumnin ki, sinak dahdastanit yak. Kidi awar kat didahniki, sinak balna kidi maintalwi duwi kiuna atnin.

Sinak kidi is da kaupak dadi má arungka kat yamni buh lanin yulni.

Ciclo de Vida de la BABOSA

Má awarki balna kidi was úba lauwakat, mayang dadi pan balna yak kat yamni kuswi lanin yulni. Kaunah amang palni tal dang kat, sip mayang lus disni kaput bik win kalnin.

5


Sinak balna amput dahwi yaknin kidika

DI MINIK MAHKA WISNIN

Apis naiyak mawang di minik kidi mahka wisnin taimni kana kat, wisdi pan bin as karak kauni ridi mayang rinin dini Sani yakarak.

Dawak apaknin balna kidi, duninki aitani palni trai talah, yusmunin kuma balna bik; dawak is pun bas aninki kuma balna buhni yamni kidi, sinak bik, batal kau anin,buhni atnin yamni putwi duna atnin 15 minit, usnit yak, yakarak taldananh, amput apaknin kidi sinak batal kau.

Diminik dahda pani nunuhni yakat laih mayang sip mayang masinni karak dahyaknin.

KLIN YAMDI DI MINIK KIDI Klin mundanh diminik kidika, kaput bik mayakdak apis mรกbusnin baisa dahdas tanityak.

Kuma buhni kidi aninki, mabu bulhna atnim. Ma daihni yak,kidi awaskat kuhkau yakat.

6


INTA Wark yak sihni

yamwa dini balna AMPUT APAKNIN KIDI

Di minik kidi main talnin pa kat, kuput bik sinak apaknin yak apaknim karang ki. Sinak taldarang kat sip mayang baran

buhni yamni balna yamni apakni main kidi dahnin.

Baisa amak minik kidi apakdas tanityak tanit daknin yamni kaladanh, ma muihki yak trabil dunin awas yulni daka danh INTA tanituna yak.

Kaldakadanang didah yang ritsni duda kidi yulni.

balna

SINAK BAKANWAPANI

Sinak kidi praisni as yamniki bakanwapaniyak, kaunah dukiunin kat yamni klin dukiunin kaput bik sinak minnik kidi minik sahnin awaski Ăşl atnin. Sinak apaknin pani balna kidi kau yamniki maintalnin dawak minik apaknin.

masauki

7


INTA Wark yak sihni

yamwa dini balna

Di Kasnin minik yakyang balna Trai tala tamatna yakat yama

Ma ritski kidika asla palni ki

Una Publicación del Instituto Nicaragüense de Tecnología Agropecuaria

INTA Financiado por: Banco Mundial


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.