Jak sfotografować obraz, grafikę, plakat? by Piotr Hrehorowicz

Jak sfotografować obraz, grafikę, plakat? Poradnik ten nie jest kompletną receptą na udaną reprodukcję. Jednakże, w większości wypadków, zastosowanie się do zawartych w nim porad pozwoli uniknąć najczęstszych błędów spotykanych w amatorsko wykonanych reprodukcjach. Poradnik skrótowo przedstawia sposób fotograficznego zreprodukowania dwuwymiarowego obiektu i otrzymania akceptowalnej technicznie reprodukcji przy użyciu domowych, często amatorskich środków.

Najczęstsze błędy w fotografowaniu dzieł dwuwymiarowych

Gdzie, kiedy, jak? Kilka porad dla fotografującego

Pierwsza część poradnika prezentuje najczęstsze błędy spotykane w amatorsko wykonanych reprodukcjach fotograficznych. Zła reprodukcja może zawierać zarówno pojedyncze błędy, ich dowolne kombinacje albo nawet wszystkie możliwe.

W drugiej części poradnika zawarłem kilka porad, których zastosowanie przybliży nas do wykonania lepszej reprodukcji, a także opis niezbędnego wyposażenia i sposobu jego zastosowania przy reprodukowaniu dwuwymiarowych (płaskich) obiektów.

Inter Line SC 31-525 Kraków, ul. Zaleskiego 7/2 tel. 12 412 04 30 www.interline.com.pl

Koncepcja i wykonanie: Piotr Hrehorowicz, Małgorzata Punzet © Piotr Hrehorowicz, Małgorzata Punzet, Inter Line SC Wydanie 1, Kraków 2011

Zezwalamy na rozprowadzanie tego poradnika poprzez internet, drukowanie i powielanie w dowolny sposób. Prosimy jednak o podawanie pochodzenia poradnika.

Najczęstsze błędy w fotografowaniu dzieł dwuwymiarowych

Nieostrość Zniekształcenia Nierównomierne oświetlenie Odblaski, bliki Prześwietlenie / niedoświetlenie Przekłamanie barw Mała rozdzielczość, słaba jakość

[Nieostrość] [Zniekształcenia] [Nierównomierne oświetlenie] [Odblaski, bliki] [Prześwietlenie / niedoświetlenie] [Przekłamanie barw] [Mała rozdzielczość, słaba jakość] [1. Niezbędne / przydatne wyposażenie] [2. Gdzie i kiedy fotografować – oświetlenie [3. Ustawienie dzieła i aparatu] [4. Wzornik bieli] [5. Nastawienie aparatu] [6. Ocena efektu końcowego] [7. Kalibracja]

Nieostrość

Najczęstsze błędy zdjęcie bez ostrości

zdjęcie poprawne

Podstawowym powodem nieostrości jest zazwyczaj poruszenie aparatu w trakcie wykonywania zdjęcia. Aby tego uniknąć dobrze jest umieścić aparat na statywie. Zawodowi fotografowie mawiają, że zdjęcie jest albo zrobione ze statywu, albo nieostre. Nieostrość może spowodować także wadliwa praca systemu autofokus w aparacie, który może mieć problemy ze złapaniem ostrości na mało kontrastowym obszarze fotografowanej pracy. Zaradzić temu można, starając się złapać ostrość na bardziej kontrastowym obszarze pracy lub krawędzi i dopiero wtedy wykonać zdjęcie. Patrz też porada 3.

Zniekształcenia

Najczęstsze błędy a) aparat zbyt nisko

b) aparat przesunięty w lewo

c) poduszkowość – zbyt długa ogniskowa

d) beczkowość – zbyt krótka ogniskowa

Zniekształcenia przedstawione obok spowodowane są nieprostopadłym ustawieniem aparatu w stosunku do fotografowanej płaszczyzny. a)

Poduszkowość i beczkowość powoduje konstrukcja optyczna niektórych obiektywów. Poduszkowość występuje w obiektywach o dłuższej ogniskowej a beczkowość w obiektywach o krótszej ogniskowej. Patrz też porada 3.

Nierównomierne oświetlenie

Najczęstsze błędy a) nierównomierne oświetlenie obrazu

b) światło padające z boku

c) obraz dobrze oświetlony

d) uzyskanie równomiernego oświetlenia

okno

Nierównomierne oświetlenie – zdjęcie (a) wystąpi w przypadku fotografowania we wnętrzu przy bocznym oświetleniu (b). Ustawienie fotografowanego obrazu naprzeciw okna spowoduje blikowanie werniksu. Patrz też porada 2.

Fotografowanie pod gołym niebem zapewni równomierny rozkład rozproszonego światła na całej fotografowanej powierzchni (c).

Odblaski, bliki

Najczęstsze błędy a) odblaski światła

b) światło kierunkowe padające z tyłu

c) obraz bez odblasków

d) rozproszone światło likwiduje odblaski

Odblaski potrafią popsuć każdą fotografię. Odblaski świetlne powoduje kierunkowe światło padające na szybę, werniks, czy inne odbijające powierzchnie. Jeśli posiadasz filtr polaryzacyjny, użyj go. Patrz też porada 2.

Prześwietlenie / niedoświetlenie a) obraz prześwietlony

Najczęstsze błędy b) obraz niedoświetlony

Nawet najlepszy automatyczny system pomiaru może w pewnych wypadkach nie spełnić swojej roli. Na zdjęciu (a) wyraźnie widoczny brak szczegółów w jasnych partiach obrazu oraz zbyt duży kontrast. Natomiast na zdjęciu (b) ciemniejsze fragmenty obrazu pozbawione są szczegółów i przechodzą w czerń a całość jest mało kontrastowa. Patrz też porada 5.

c) obraz poprawnie naświetlony

Przekłamanie barw

Najczęstsze błędy a) obraz „za ciepły”

b) obraz „ za zimny”

c) wzornik bieli

d) obraz poprawny

Barwy reprodukowanego dzieła zależą od temperatury barwowej światła, w jakim fotografujemy. Wierność oddania kolorów w druku można jednak poprawić używając wzornika referencyjnego bieli. W godzinach porannych i popołudniowych światło słoneczne „ociepla się” (zdjęcie a), natomiast błękitne i niezachmurzone niebo powoduje „oziębienie” barw (zdjęcie b). Poprawne oddanie barw w druku zapewni tylko użycie wzornika bieli. Dzięki niemu w dalszej obróbce komputerowej będzie można skorygować przekłamania barwne. Sporządzenie i stosowanie prowizorycznego wzornika bieli opisałem w poradzie 4.

Mała rozdzielczość, słaba jakość

Najczęstsze błędy

Im lepsza jakość zdjęcia tym lepiej. Tym banałem można by zakończyć dywagacje na temat jakości zdjęć. Najlepszą bazą do dalszej obróbki komputerowej będzie format zapisu zdjęć RAW. Jeśli twój aparat zapewnia taki format, wybierz go koniecznie. W niektórych aparatach można spotkać też format zapisu TIFF, który jest lepszy niż JPG. Jeśli aparat przewiduje tylko zapis JPG, wybierz koniecznie najlepszą jakość zapisu.

Gdzie, kiedy, jak? Kilka porad dla fotografującego

1. Niezbędne / przydatne wyposażenie 2. Gdzie i kiedy fotografować – oświetlenie 3. Ustawienie dzieła i aparatu 4. Wzornik bieli 5. Nastawienie aparatu 6. Ocena efektu końcowego 7. Kalibracja monitora

1. Niezbędne / przydatne wyposażenie

Kilka porad dla fotografującego

1) Aparat fotograficzny. Im lepszy tym lepiej. Ideałem byłaby zapewne lustrzanka cyfrowa z dobrym obiektywem do reprodukcji, ale jeśli nie posiadamy takowego spróbujmy najlepiej wykorzystać ten, który mamy. 2) Statyw. Nie jest niezbędny ale... Wielu fotografów przychyla się do stwierdzenia, że zdjęcie jest zrobione ze statywu albo poruszone. Paradoksalnie im mniejszy aparat tym bardziej statyw jest potrzebny. 3) Filtr polaryzacyjny. Przydatny, pozwala uniknąć niepożądanych odblasków świetlnych od werniksu czy szyby. Poprawia kotrast przez redukcję odblasków. 4) Sztalugi / stojak do ustawienia obiektu. 5) Komputer do oceny efektu końcowego. W domowych warunkach pozwala ocenić ostrość fotografii. Ocena odwzorowania barw i prawidłowej ekspozycji to domena profesjonalnych monitorów. Niemniej jednak postaraj się skalibrować domowy monitor tak aby odwzorowanie barw było najlepsze. O kalibracji monitora czytaj tu.

2. Gdzie i kiedy fotografować – oświetlenie Szanowny czytelniku! Jeśli czytasz ten tekst zakładam, że nie posiadasz profesjonalnie wyposażonego studia fotograficznego z odpowiednim oświetleniem.

Kilka porad dla fotografującego

a) całkowicie zachmurzone niebo zapewnia idealnie rozproszone światło

Najlepszym możliwym do zastosowania źródłem światła będzie równomiernie zachmurzone niebo. Najlepszym wyborem będzie więc fotografowanie pod gołym niebem. Najlepszą porą do fotografowania będą okolice południa czyli czas między godziną 11 a 14, a najlepszymi warunkami pogodowymi zachmurzone niebo i brak deszczu. Jeśli niebo nie jest zachmurzone, wybierz miejsce usytuowane w cieniu budynku, od strony północnej, równo oświetlone aby nie fotografować w bezpośrednim świetle słonecznym. Koniecznie wyłącz lampę błyskową. Nie fotografuj w cieniu drzew pokrytych liśćmi, zabarwią światło zielonkawym odcieniem.

b) w słoneczny dzień wykorzystaj cień budynku, aby nie fotografować w bezpośrednim świetle słonecznym

Jeśli posiadasz filtr polaryzacyjny, użyj go.

3. Ustawienie dzieła i aparatu

Kilka porad dla fotografującego

a) widok z boku Najwygodniej będzie dzieło ustawić na sztalugach, ale możemy też użyć czegokolwiek co zapewni solidną podporę i ustawienie płaszczyzny fotografowanej prostopadle do osi aparatu. Odchylenie od pionu płaszczyzny fotografowanej dostarczy odpowiednią ilość światła. Pamiętać jednak trzeba o ustawieniu aparatu centralnie i prostopadle do fotografowanego obrazu.

90 º

b) widok z góry

O ile to możliwe należy zdjąć szybę z prac oprawionych. Jako, że fotografujemy „pod chmurką” uważajmy na potencjalny wiatr lub deszcz. Pamiętajmy o wzorniku bieli.

90 º

Najłatwiej będzie ustawić aparat posiadając statyw. Jednakże w dobrych warunkach oświetleniowych, zdjęcia „z ręki” też są możliwe. Pamiętajmy jednak, że aby zrobić nieporuszone i ostre zdjęcie potrzebujemy bardzo, bardzo pewnej ręki i czasu naświetlania nie dłuższego niż 1/50 s. Uwaga: 1/100 to czas krótszy niż 1/50.

Jeśli na wyświetlaczu aparatu zobaczymy, że krawędzie fotografowanego dzieła są wybrzuszone na zewnątrz lub do wewnątrz, oznacza to, że obiektyw naszego aparatu zniekształca płaszczyznę poduszkowo lub beczkowo. W większości wypadków wystarczy zmienić długość ogniskowej (zoom obiektywu).

Unikniesz zniekształceń perspektywicznych pamiętając, aby obiektyw aparatu celował w środek reprodukowanego dzieła, a oś obiektywu była prostopadła do fotografowanej płaszczyzny dzieła. Wszystko jest bardzo ułatwione, jeśli fotografowane dzieło jest prostokątem. Należy tylko zadbać, aby każda krawędź fotografowanego dzieła była równoległa do odpowiadającej jej krawędzi wyświetlacza (celownika, matówki) aparatu.

Patrz także: zniekształcenia Pamiętajmy aby maksymalnie wykorzystać powierzchnię kadru.

4. Wzornik bieli

Kilka porad dla fotografującego a) wzornik na środku kadru

Profesjonalni fotografowie parający się reprodukowaniem dzieł sztuki pozostają wierni pożytecznemu zwyczajowi umieszczania referencyjnego wzornika kolorów na skraju kadru fotografowanego obiektu. Praktyka ta pochodzi z czasów, kiedy używano aparatów analogowych i dość kosztownych materiałów. W dobie aparatów cyfrowych możemy nasz wzornik referencyjny umieścić nawet w centrum kadru, zrobić b) zdjęcie ze zdjętym wzornikiem zdjęcie a następnie usunąć wzornik i zrobić kolejne zdjęcie b bez zmiany ustawień aparatu. Zdjęcie z wzornikiem powinno stanowić nierozłączną parę z właściwym zdjęciem. Jeśli nie jesteśmy jednak pewni czy potrafimy zrobić dwa identyczne zdjęcia z identycznymi nastawieniami umieśćmy nasz wzornik przy dłuższej krawędzi fotografowanego obiektu tak, aby nie zasłaniał żadnych fragmentów dzieła c .

Najprostszym prowizorycznym wzornikiem będzie zwykła biała kartka papieru. W związku z tym, że odcieni bieli papieru jest bardzo dużo, zbierzmy tyle różnych gatunków białego papieru ile zdołamy i dopiero ze zgromadzonego zbioru wybierzmy najbielszy z białych. Jeśli do naszej „referencyjnej” bieli dołożymy czerń będzie to z jeszcze większą korzyścią dla dalszej obróbki. Prawdziwie czarny papier bardzo trudno zdobyć, a jeśli już go zdobędziemy, zazwyczaj jest „mało” czarny, albo nieco błyszczący. Łatwiej sporządzić czarny wzornik poprzez pomalowanie kartonu czarnym akrylem lub temperą d.

Niestety prawdziwy wzornik referencyjny jest dość drogi i wcale niełatwy do zdobycia. Ale przygotowującemu zdjęcie do druku będzie po stokroć łatwiej osiągnąć zadowalający efekt, jeśli umieścimy w skraju kadru nawet prowizorycznie sporządzony wzornik.

d) wzornik z czernią

c) wzornik poza obrazem

5. Nastawienie aparatu Nastaw możliwie najwyższą jakość zdjęcia z jaką może fotografować twój aparat. Więcej na ten temat tu.

Kilka porad dla fotografującego

a) –1 EV

Ustawienia manualne. Jeśli potrafisz nastawiać aparat w trybie manualnym, wybierz półautomatyczny tryb preselekcji przysłony (Av lub A). Nastaw przysłonę na wartość 8 lub jej najbliższą. Większość obiektywów najlepiej zachowuje się przy tej właśnie wartości przysłony.

Nastaw najwyższą dostępną rozdzielczość zdjęcia (najwięcej megapikseli). Nastaw czułość na najwyżej 400 ISO. Jeśli używasz statywu nastaw na 100 ISO. b) 0 EV

Jeżeli nie znasz się na manualnych ustawieniach aparatu zdaj się na automatykę. Niemniej jednak żadna automatyka nie jest niezawodna. Znacznie zwiększysz szansę na poprawne zdjęcie, jeśli wykonasz serię zdjęć z kilkoma korektami ustawień. W tym celu postaraj się znaleźć w aparacie kompensację ekspozycji zwaną też czasem korekcją ekspozycji. Zazwyczaj kompensacja ekspozycji ukrywa się pod skrótem EV lub symbolem +/–. c) + 1 EV Wykonaj przynajmniej dwa zdjęcia z kompensacjami +1 EV i – 1 EV oraz jedno bez kompensacji (0 EV).

Automatyka aparatu dobierze odpowiedni czas naświetlania. Wykonaj serię 3 zdjęć z kompensacją ekspozycji (+1, 0, –1) . Jeśli twój aparat jest wyposażony w funkcję automatic exposure bracketing (AEB) wykorzystaj ją bo służy ona właśnie do zrobienia serii zdjęć z różnymi korektami ekspozycji.

6. Ocena efektu końcowego Kiedy zdjęcie jest dobre? Jeśli odpowiesz tak na wszystkie kolejne pytania, zdjęcie będzie niemal idealne. Ocenę najlepiej jest przeprowadzić oglądając zdjęcia na monitorze komputera. Rzadko który jednak domowy komputer posiada prawidłowo skalibrowany monitor. Tak więc monitor może wyświetlać obraz za jasny, za ciemny, lub przekłamany barwnie. Jednakże niezależnie od jakości odwzorowania obrazu przez domowy monitor można pokusić się o dokonanie oceny wykonanego zdjęcia.

Kilka porad dla fotografującego

Właściwości zdjęcia sprawdzalne na dowolnie wyregulowanym monitorze:

Właściwości zdjęcia sprawdzalne tylko na profesjonalnym monitorze do fotografii cyfrowej:

1. Czy zdjęcie jest ostre? Zwróć uwagę na odwzorowanie drobnych szczegółów, krawędzi, faktury płótna.

5. Czy zdjęcie jest prawidłowo naświetlone? Trudno stwierdzić używając domowego monitora lub notebooka. Jeśli zastosujesz się do porady 4. i porady 5. niemal napewno uda się wybrać zadowalające zdjęcie.

2. Czy zdjęcie nie jest poruszone? Zwróć uwagę na kontury. Jeśli są podwojone, świadczy to o poruszeniu aparatu bądź obrazu podczas fotografowania.

6. Czy zdjęcie ma prawidłowo odwzorowane barwy? Trudno stwierdzić używając domowego monitora lub notebooka. Koniecznie zastosuj się do porady 4.

3. Czy są widoczne szczegóły w jasnych partiach obrazu? Poszukaj najjaśniejszych partii obrazu i sprawdź czy zdjęcie dobrze oddaje szczegóły oryginału. 4. Czy są widoczne szczegóły w ciemnych partiach obrazu? Poszukaj najciemniejszych partii obrazu i upewnij się, że widać tam wszystko tak, jak w oryginale.

7. Kalibracja

A B

1) Użyj narzędzi do kalibracji, jeśli takie posiadasz. Windows 7, oraz Windows Vista posiadają wbudowane proste systemy kalibracji. 2) Jeśli nie posiadasz żadnych narzędzi do kalibracji przejdź na kolejną stronę i postaraj się wyregulować monitor w taki sposób aby: – obraz całości nie był ani za ciepły ani za zimny tylko jednolicie szary. Zazwyczaj następuje to przy ustawieniu monitora na temperaturę barwową 6500 K – manipuluj kontrastem i jasnością aby na czarnych pasach A było widoczne 6 mniejszych kwadratów ledwo tylko jaśniejszych od tła, oraz na pasach B było widoczne 6 mniejszych kwadratów minimalnie ciemniejszych od tła. – poprawnie wyregulowany monitor pozwoli rozróżnić wszystkie prostokąty ograniczone białą kreską.

B A

Tylko poprawnie wyregulowany monitor pozwoli ocenić jakość wykonanej reprodukcji.