experimental domestic cells by ioanna angelopoulou

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΣ΢ΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΕΧΝΕΙΟ-΢ΧΟΛΗ ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΩΝ ΢ΠΟΤΔΩΝ : ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ-΢ΧΕΔΙΑ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΧΩΡΟΤ Κ Α Σ Ε Τ Θ Τ Ν ΢ Η Α ΄ : ΢ Χ Ε Δ Ι Α ΢ Μ Ο ΢ - Χ Ω Ρ Ο ΢ – Π Ο Λ Ι Σ Ι ΢ Μ Ο ΢

ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΚΑΣΟΙΚΗ΢Η΢ Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΜΕΛΛΟΝΣΟ΢

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΑΓΓΕΛΟΠΟΤΛΟΤ ΙΩΑΝΝΑ | ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ :ΑΝΣΟΝΑ΢ ΑΡΙ΢ΣΕΙΔΗ΢| ΕΠΙΣΡΟΠΗ:ΓΤΠΑΡΑΚΗ΢ ΓΙΩΡΓΟ΢ | ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ΢ ΓΙΩΡΓΟ΢ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ΢ 2009

ΠΡΟΛΟΓΟ΢__________________________________01

ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΑ 2.1

2.2

09 09 10 11

Ειςαγωγή ςτην προβληματική περί τησ κατοίκηςησ Η αρχιτεκτονική ωσ κοινωνική τέχνη Η απαρχή των πειραματικών κελιών κατοίκηςησ

Καταςκευαςτικέσ Καινοτομίεσ

Προκαταςκευή Αρχείο προκαταςκευαςμένων Πλαςτικό

κατοικιών

13 15 27

31 83

2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5 2.4.6 2.4.7

84 86 88 90 92 94 95

Εξέταςη Εξουςία Σαξινόμηςη Έλεγχοσ Πειθαρχία Εγκλειςμόσ Λύτρωςη

ΣΟΤ

ΜΕΛΛΟΝΣΟ΢_________________97

Η εποχή του διαςτήματοσ Αρχιτεκτονική ςτην εποχή του διαςτήματοσ

99 101

3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

104 106 107 109

FUTURO 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13

Αρχείο Πειραματικών κελιών κατοίκηςησ Εννοιολογικά εργαλεία προςέγγιςησ κελιών

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ 3.1 3.2

ΚΑΣΟΙΚΗ΢Η΢______________07

2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2.1 2.2.2 2.2.3

2.3 2.4

ΚΕΛΙΑ

Πλαίςιο γένεςησ των Πειραματικών Κελιών Κατοίκηςησ

Από το Dymaxion Μέγα-καταςκευή Μεταβολιςμόσ Nakagin Capsule

House

ςτο

Futuro

House

Tower

HOUSE_____________________________113

Ειςαγωγή Σεχνικά χαρακτηριςτικά Περιγραφή 10 παραλλαγέσ χρήςεων 14 εντοπιςμένεσ χρήςεισ Αρχείο καταγραφήσ ςημείων Αρχείο εικόνων Αρχείο δημοςιεύςεων Πορεία Επανεμφάνιςη Futuro-net Ντοκιμαντέρ Σουριςτικόσ οικίςκοσ 4.13.1 Νικόλαοσ Ξάςτεροσ 4.13.2 Η ελληνική εκδοχή του Futuro House 4.13.3 Περιγραφή 4.13.4 ΢ημεία εμφάνιςησ ανά την Ελλάδα

116 118 120 122 126 129 137 157 161 164 164 165 166 166 166 167 168

ΕΠΙΛΟΓΟ΢_________________________________171

ΠΗΓΕ΢____________________________________177

ΠΡΟΛΟΓΟ΢

Η ϋρευνα με τύτλο Πειραματικϊ Κελιϊ Κατούκηςησ: Η αρχαιολογύα του μϋλλοντοσ, αποτελεύ μύα απόπειρα καταςκευόσ ενόσ αρχείου. Βαςικό αντικεύμενο μελϋτησ ορύζεται η ου αρχειοθϋτηςη νεωτερικών χώρων κατούκηςησ κατϊ τη διϊρκεια του 20 αιώνα ςε ςυνδυαςμό με τισ ςύγχρονεσ εξελύξεισ ςτο επύπεδο των επιςτημών. Οι απόπειρεσ πειραματιςμών ςχετικϊ με δυνητικούσ κατοικόςιμουσ χώρουσ αποτελούν ϋνα χρονικό ςτιγμιότυπο ςτην ιςτορύα τησ διεθνούσ αρχιτεκτονικόσ. Με κοινό γνώμονα την «υπόςχεςη» για απελευθϋρωςη από το μεύζον ζότημα τησ κατούκηςησ, προβϊλλεται ϋκδηλα η προςομούωςη και η επιρροό των τεχνολογικών επιςτημών. Η εμφϊνιςη των πειραματικών κελιών ςυμπύπτει χρονικϊ με την εποχό του διαςτόματοσ. Παρουςιϊζονται ςε ςυςχετιςμό με την διαςτημικό περιπλϊνηςη ςτο επύπεδο τησ εξερεύνηςησ «νϋων τόπων», καθώσ και ωσ προσ τισ ομοιότητεσ που εμφανύζουν ςτην εςωτερικό οργϊνωςη και την καύρια τοποθϋτηςη του χρόςτη-χειριςτό. Με κοινό ςημεύο αναφορϊσ την αναμονό για μύα χρονικό μετατόπιςη που μεταλλϊςει την υφιςτϊμενη κατϊςταςη, παρουςιϊζεται μύα καινοτόμα κατηγορύα ςχεδιαςμού με υποκεύμενο τον ϊνθρωπο. Ο «καταληψύασ» χωρικών δομών ρετρό αιςθητικόσ, αποτελεύ το μοντϋλο ςχεδιαςμού. Η υπόςχεςη για διαςτημικϊ ταξύδια και η μεύωςη τησ απόςταςησ με το επικεύμενο και μυςτηριώδεσ μϋλλον που αναπαρύςταται μϋςω του ςχεδιαςμού, αποτελεύ την ελπύδα για την «λύτρωςη» από τη γόινη καθημερινότητα. Η ςυνομιλύα των δυο πεδύων θα παρουςιαςτεύ υπό το πρύςμα των ςυςτημϊτων οργϊνωςησ που φϋρουν. Με αφετηρύα τη μονϊδα-κελύ και την ςκϋψη για κϊτι που ανόκει ςτο μϋλλον, αποπειρϊται μύα παρουςύαςη των κατοικιών ςε αντιπαρϊθεςη με τισ βαςικϋσ αρχϋσ των πειθαρχικών ςυςτημάτων. Η ϋννοια τησ ταξινόμηςησ αποτελεύ το βαςικό ϊξονα τησ ϋρευνασ, τόςο ςτο περιεχόμενο και την οργϊνωςό τησ, όςο και ωσ το κεντρικό ςημεύο αναφορϊσ των πειθαρχικών ςυςτημϊτων, τησ επιςτημονικόσ περιόδου και του πλαιςύου που διϋπει μύα ςτρατιωτικοποιημϋνη τεχνολογικό εξϋλιξη. Με τον όρο ταξινόμηςη προςδιορύζεται η εποχό τησ ορθολογικόσ καταγραφόσ των δεδομϋνων, τησ αποκρυπτογρϊφηςησ, τησ κατηγοριοπούηςησ των ποιοτικών και ποςοτικών χαρακτηριςτικών. Η καταγραφό μύασ περιόδου μϋςα από την αρχειοθϋτηςη των δεδομϋνων, προβϊλλει την υπόςχεςη για διατόρηςη του μύθου. Η ενδελεχόσ ϋρευνα και η ςυλλογό ςτοιχεύων ςτη προςπϊθεια προςδιοριςμού ενόσ χρονικού πλαιςύου, ενϋχει τον κύνδυνο τησ μετατόπιςησ του νοόματοσ και τησ μεταμόρφωςησ ςε εμμονό. Ωςτόςο, το αντικεύμενο μελϋτησ που αντλεύ το ενδιαφϋρον, καταςκευϊζεται ςε χρόνο παρελθοντικό, προςφϋροντασ την απαραύτητη χρονικό απόςταςη. Η χρονικό απόςταςη επικυρώνει την ϋννοια του αρχεύου, καθώσ το αντικεύμενο προλαβαύνει να εξελιχθεύ, να μεταμορφωθεύ, να επηρεϊςει, ακόμα και να ξεχαςτεύ. «…ςυνολικϊ το αρχεύο δεν αποδύδεται και ςτην επικαιρότητα του εύναι απερύγραπτο, δύνεται αποςπαςματικϊ, κατϊ περιοχό και επύπεδο, τόςο πιο ακϋραια και 1 τόςο πιο καθαρϊ όςο περιςςότεροσ εύναι ο χρόνοσ που μασ χωρύζει από αυτό» . Η διαδικαςύα τησ ςυλλογόσ ςτοιχεύων, τησ αποκωδικοπούηςησ των δεδομϋνων και τησ ςύνδεςησ του προςφερόμενου υλικού αποςκοπούν ςτην δημιουργύα ενόσ ολοκληρωμϋνου αρχεύου. Σο αρχεύο ςκοπό ϋχει την ενοπούηςη των ςτοιχεύων και την καταςκευό μύασ υπόθεςησ. Σο περιεχόμενο τησ καταγραφόσ, προςδιορύζει τη βούληςη του ερευνητό. ΢κοπόσ εύναι η καταςκευό του νοόματοσ που αποτελεύ και το κριτόριο τησ επιλογόσ των δεδομϋνων. Παρϊλληλα, μϋςα από την χρονικό ςυνϋχεια των ςτοιχεύων αποκαλύπτονται και τα χρονικϊ κενϊ. Προςδιορύζονται οι ιςτορικϋσ αςυνϋχειεσ, οι οπούεσ αποτελούν με τη ςειρϊ τουσ μϋροσ τησ ϋρευνασ. Η πρόθεςη για καταγραφό υποδηλώνει μύα ϋντονη επιθυμύα επαναφορϊσ του αντικειμϋνου, μεταφορϊσ ςτο παρόν και αποκϊλυψησ. Ωςτόςο, εμπεριϋχει τον κύνδυνο τησ μνημειοπούηςησ. Σα εννοιολογικϊ εργαλεύα τα οπούα επιλϋχθηκαν για την περιγραφό των πειραματικών κελιών κατούκηςησ, δανεύζονται τουσ τύτλουσ τουσ από τα πειθαρχικϊ ςυςτόματα και τισ διαδικαςύεσ που φϋρουν ςτην οργϊνωςη τουσ. Η εξέταςη, η εξουςία, η τάξη, ο έλεγχοσ, η πειθαρχία, ο εγκλειςμόσ, η λύτρωςη. Με αυτό τη ςειρϊ ςυναντιόνται και ςτουσ τόπουσ των ςωφρονιςτικών δομών. Αποτελούν χρονικό και γραμμικό διαδικαςύα και αλληλεπιδρούν καθ’ όλη τη διϊρκεια τησ «μεταρρύθμιςησ» του υποκειμϋνου. Για την ανϊγνωςη των κελιών επιλϋχθηκε αυτό η αντύςτιξη με ςκοπό την ανϊδειξη του ρόλου του χρηςτό και τη 1

Υουκώ Μιςϋλ. Η αρχαιολογία τησ γνώςησ. Αθόνα: Εξϊντασ, 1987, ςελ. 200

μεταςτροφό του από παθητικό κϊτοικο ςε ενεργό διαχειριςτό. Εδώ επιχειρεύται μύα κριτικό του παραλληλιςμού των πειραματικών μοντϋλων κατούκηςησ με τισ πειθαρχικϋσ δομϋσ. Αποπειρϊται μύα αντιςτοιχύα ανϊμεςα ςτισ διεργαςύεσ των ςωφρονιςτικών ςυςτημϊτων και την αποκωδικοπούηςη των χαρακτηριςτικών των μοντϋλων. Ζητούμενο αποτελεύ η αντύςτιξη των δυο δομών και η εύρεςη κοινών τόπων αναφορϊσ. Οι διεργαςύεσ που θα αναλυθούν ςτη ςυνϋχεια, γεννούνται από την χωρικό μετατόπιςη του μοντϋλου τησ πειθαρχικόσ κοινωνύασ, ςτο ϋργο του Υουκώ, Επιτόρηςη και Τιμωρύα. Η γϋννηςη τησ φυλακόσ. Για τον Υουκώ, η τϊξη αποτελεύ τον κεντρικό ϊξονα των ςχϋςεων που αναπτύςςει η επιβολό τησ εξουςύασ. Η τϊξη προςομοιϊζεται με τον ςχεδιαςμό ενόσ προςφιλούσ πεδύου δρϊςησ και ανϊπτυξησ των εξουςιαςτικών ςχϋςεων. Αποτελεύ τόπο ενεργειών· ϋναν τόπο που ςτην οριακό του μετϊλλαξη νοεύται ωσ το ςώμα του κοινωνικού ατόμου. Ο χώροσ ςτον οπούο τελούνται οι δρϊςεισ αποτελεύ αναγκαύα υλικό ςυνθόκη, η οπούα πρωτύςτωσ προϋποθϋτει την ανϊπτυξό τουσ και δευτερευόντωσ τισ παραλαμβϊνει. Θα πρϋπει να καταςτόςουμε ςαφϋσ, ότι η αναφορϊ ςτα πειθαρχικϊ ςυςτόματα και η ςύγκριςη με τα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ, πραγματοποιεύται ςτο επύπεδο τησ εςωτερικόσ οργϊνωςησ. Με τουσ όρουσ πειθαρχύα και εξουςύα δεν αναφερόμαςτε ςτην επιβολό μύασ αμφύβολησ – κατϊ τα ϊλλα - δύναμησ ςτα ςώματα υπό όρουσ κρϊτηςησ και φυλϊκιςησ. Αξιολογούμε τισ ςυμπεριφορϋσ εξουςύασ ςτα αντικεύμενα, υπό μορφό διαχεύριςησ και απαλλαγμϋνησ από βύαιεσ ςυμπεριφορϋσ [ψυχολογικϋσ και ςωματικϋσ]. ΢κοπόσ δεν εύναι η ταύτιςη του «πειθόνιου ςώματοσ» με τον κϊτοικο ςτο πλαύςιο τησ εξουςιαςτικόσ διαχεύριςησ, αλλϊ η εύρεςη αντιςτοιχιών ςε ϋνα καταςκευαςμϋνο και τεχνοποιημϋνο περιβϊλλον, με βαςικό ϊξονα την χωρικό και μη, τϊξη. Μύα ολιςτικό ςύγκριςη, δεν αποτελεύ ςτόχο αυτόσ τησ ϋρευνασ. Σο ϊτομο που καλεύται να κατοικόςει τα πειραματικϊ κελιϊ νοεύται ωσ αυτόβουλη προςωπικότητα και απόλυτη μονϊδα. Ωςτόςο η εμπλοκό του ςε μύα «ςυνεργαςύα» τϋτοιου τύπου, αναλύεται και παρουςιϊζεται ςε αντιπαρϊθεςη με ϊλλα ςυςτόματα. Η εν γϋνει αποδοχό των πειραματικών κελιών, από τουσ δυνητικούσ κατούκουσ θα επιβεβαιώςει την αντύληψη περύ τησ ατομικότητασ και τησ προςωπικόσ βούληςησ ςτην επιλογό των ςυνθηκών κατούκηςησ. Όλα αυτϊ τα καλοςχεδιαςμϋνα περιβϊλλοντα, παρϋμειναν μοντϋλα, μακϋτεσ, ςχϋδια και αντικεύμενα μύασ ρετρό αιςθητικόσ με αναφορϋσ ςτο μϋλλον. Παρϋμειναν ςτο επύπεδο τησ εν δυνϊμει κατοικύασ, ςτο χρονοντούλαπο του design και τησ νοςταλγύασ. ΢υνολικϊ, δεν κατοικόθηκαν, μερικϊ δεν κατϊφεραν καν να περϊςουν ςτο ςτϊδιο τησ καταςκευόσ. Σο γεγονόσ που ενιςχύει την πεπούθηςη τησ δυςμενούσ κατϊληξησ τουσ, όςον αφορϊ ςτην προβληματικό τουσ ςχϋςη με τον κϊτοικο και τελικϊ την αύςθηςη του ανούκειου, εύναι ότι όςα από αυτϊ αφομοιώθηκαν ςε μεγαλύτερο βαθμό και καταςκευϊςτηκαν, παρϋμειναν ςτο επύπεδο του πειραματιςμού. Για διαφορετικϋσ αιτύεσ ύςωσ το καθϋνα, δεν κατϊφεραν να εδραιωθούν και να επιτύχουν το ςκοπό τουσ, και γρόγορα αποτϋλεςαν εικόνεσ και ουτοπικϊ ςενϊρια. Η ςύςταςη ενόσ τρόπου διαμονόσ και η ςτρατηγικό τοποθϋτηςη του κατούκου ςε θϋςη διαχεύριςησ αποτϋλεςε ποιοτικό μεταςτροφό ςτην εμπειρύα τησ κατούκηςησ. Ειςόχθηςαν νεωτερικού τρόποι διαμονόσ και ςχϋςεισ ανϊμεςα ςτην υλικότητα, την τεχνολογύα και τον δυνητικό χρόςτη. Οι αλλαγϋσ που για αιώνεσ ϋχουν διαμορφώςει την εξϋλιξη τησ κατούκηςησ τησ αςτικόσ τϊξησ -η μεθοδικό εξειδύκευςη, η διαφοροπούηςη των επύπλων και των χώρων, ο μεταςχηματιςμόσ τησ κϊτοψησ και οι αλλαγϋσ από το παλιό πατριαρχικό μοντϋλο ςτη ςύγχρονη κατούκηςη- οδόγηςαν ςτο ςημεύο όπου η ποςότητα μεταςχηματύςτηκε ςε ποιότητα. Η προςπϊθεια νοηματοδότηςησ τησ υλικότητασ και αντύςτροφα η ϋκφραςη τησ ποιότητασ μϋςω τησ ύλησ, αποδυνϊμωςαν τισ εντυπωςιακϋσ και ιδιαύτερα καινοτόμεσ προτϊςεισ. Σα κελιϊ χαρακτηρύζονται πειραματικϊ καθώσ ςυςτόνουν νϋουσ τόπουσ διαμονόσ, διορατικϋσ αναπαραςτϊςεισ και καινοτόμεσ ςχϋςεισ ανϊμεςα ςτο χρόςτη και το περιβϊλλον. Οι πειραματιςμού ςτο θϋμα τησ κατούκηςησ αποτελούν κϊποιεσ εςωτερικϋσ αντιςτϊςεισ ςτην ςύγχρονη αρχιτεκτονικό. Εφαρμόζουν την εποχό τησ τηλεοπτικόσ και την τεχνολογικό εξϋλιξη ςε κατοικόςιμα περιβϊλλοντα. Αποτελούν πειρϊματα αφομούωςησ των εξελύξεων και προτϊςεισ οικειοπούηςησ των μηχανιςμών από τουσ χρόςτεσ. Σα πειραματικϊ κελιϊ δηλώνουν την αποπερϊτωςη τησ ςύγχρονησ αντιμετώπιςησ τησ κατοικύασ και προςδιορύζουν μύα νεωτερικό αντιμετώπιςη.

Εδώ παρουςιϊζεται μύα προςπϊθεια αρχειοθϋτηςησ μύασ εμβόλιμησ αρχιτεκτονικόσ πρόθεςησ. Με κυρύαρχο παρϊδειγμα το Futuro House και τη μανύα που το ςυνόδευςε, μεταφϋρουμε ςτο ςόμερα μύα παρελθοντικό εικόνα. Η εναςχόληςη μύασ διακριτόσ ομϊδασ οπαδών του Futuro House, που για ϋνα μεγϊλο χρονικό διϊςτημα [περύπου ςαρϊντα χρόνια] εξυμνεύ την εικόνα του, καταγρϊφει με ενθουςιαςμό κϊθε ςημεύο εντοπιςμού του και δημιουργεύ ϋνα δύκτυο κοινού ενδιαφϋροντοσ, οδόγηςε ςτην καταγραφό του ςυνολικότερου πλαιςύου που το περιγρϊφει. Μϋςα από την παρουςύαςη των παρϊλληλων διαδικαςιών, κινημϊτων και ιδεολογιών αποπειρϊται μύα αρχειοθϋτηςη εν ύδει εγχειριδύου. Η φουτουριςτικό κατοικύα [Futuro House] αποτελεύ ϋνα εγχεύρημα με ςκοπό την πρόταςη ενόσ εναλλακτικού τόπου διαμονόσ. Με αντϊλλαγμα την αςτοχύα ωσ προσ την βαςικό τησ λειτουργύα [την κατούκηςη], μεταμορφώθηκε ςε μύα γοητευτικό εικόνα. Πρόκειται για μύα καταςκευό που απϋτυχε να εκπληρώςει το λόγο για τον οπούο επινοόθηκε. Εντϊςςεται ςτα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ, καθώσ κατϊφερε να παραμεύνει ςτο επύπεδο του πειραματιςμού παρόλο που εύχε τη τύχη να καταςκευαςτεύ. ΢υμπληρωματικϊ, η κατοικύα του Matti Suuronen, αποτελεύ το μοναδικό πειραματικό κελύ το οπούο αφομοιώθηκε από την ελληνικό κοινωνύα. Ειςόχθη ςτην ελληνικό παραγωγό από τον αρχιτϋκτονα Νικόλαο Ξϊςτερο, ςε μύα περύοδο όπου το όνειρο των διακοπών αποτελούςε την μυθολογύα τησ εποχόσ. Τπό ποιϋσ ςυνθόκεσ διαδόθηκε τόςο ϊμεςα μύα φουτουριςτικό καταςκευό; Ποιϊ ποιοτικϊ χαρακτηριςτικϊ προκϊλεςαν εμμονό για το Futuro; Σο Futuro εύναι κϊτι παραπϊνω από μύα κατοικύα και μύα ιδϋα, εύναι ϋνα ςύμβολο, μύα εικόνα. Προςφϋρει το αύςθημα τησ χαλαρότητασ, τησ αθωότητασ και τησ αιςιοδοξύασ. Διαβϊζουμε ϋναν χώρο για τον οπούο, δεν ϋχουμε την εμπειρύα τησ κατούκηςησ. Ωςτόςο, τον αναγνωρύζουμε και νιώθουμε μύα ειρωνικό οικειότητα. Μϋςα από τα επιτεύγματα που φϋρει ςτη καταςκευό του, όπωσ το πλαςτικό και τον αυτοματιςμό των καθημερινών λειτουργιών, διεκδύκηςε το προφύλ μύασ ϋντονα επικοινωνιακόσ εικόνασ. Οι διαδικαςύεσ προώθηςησ του, το αντιμετώπιςαν ωσ ϋνα προώόν προσ κατανϊλωςη. Απϋτυχε να προωθηθεύ ωσ κατοικόςιμοσ χώροσ και πϋτυχε ςτην δημιουργύα μύασ απρόςιτησ αλλϊ και ταυτόχρονα οικεύασ εικόνασ. Σο Futuro δεν αποτελεύ μόνο ϋναν τόπο κατούκηςησ, καθώσ με την εμφϊνιςη του αποζητϊ και τελικϊ διεκδικεύ τα βλϋμματα. Σο κϋλυφοσ αυτό, ςε ϋνα παρθϋνο τοπύο μοιϊζει ξϋνο. Προςομοιϊζει την προςγεύωςη, την κατϊκτηςη και την δραςτικό επιρροό ςτο περιβϊλλον. Αντιμετωπύζει τον χώρο που το φιλοξενεύ, όπωσ το πεδύο ςτο οπούο απευθύνεται. Ειςβϊλλει παραςιτικϊ και απαιτεύ την αμϋριςτη προςοχό. Φαρακτηριςτικό εύναι ότι δε κατϊφερε να ενςωματωθεύ ςτα αρχιτεκτονικϊ ιςτορικϊ. Γιατύ μασ ενδιαφϋρουν ακόμα αυτϋσ οι εικόνεσ; Πώσ ςυντηρεύται ακόμα ο μύθοσ; Η ςύγχρονη αναπαραγωγό του από τα μϋςα επικοινωνύασ και ιδιαύτερα η παρουςύα του ωσ μνημειακό «αντικεύμενο» ςυντηρούν το μύθο. Ενδιαφϋρον ϋχει να παρατηρόςουμε, ότι η διαρκόσ παρουςύα του Futuro, παρουςιϊζει με το βϋλτιςτο τρόπο, την εναςχόληςη μασ ωσ ανθρώπινα όντα με το μεύζον θϋμα τησ κατούκηςησ. ΢ύμφωνα με τη πεπούθηςη ότι βιώνουμε ςε πόλεισ ανούκειεσ ωσ προσ τον κϊτοικο, θα μπορούςαμε να ιςχυριςτούμε ότι το Futuro διατηρεύ την ελπύδα διαφυγόσ από το αδιϋξοδο τησ ςύγχρονησ διαμονόσ. Ένα «βολικό» ςενϊριο εύναι μϋχρι και ςόμερα, η απούκηςη του ανθρώπινου εύδουσ ςε παρθϋνα περιβϊλλοντα· ςε «τόπουσ» όπου η διαμονό φαντϊζει ευνοώκότερη. Θα μπορούςαμε να παραφρϊςουμε την διατύπωςη των μοντερνιςτών και να ιςχυριςτούμε το εξόσ: Futuro Follows Fantasy. Μια οπτικοποιημϋνη φανταςύωςη πϊντα επύκαιρη.

ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΚΑΣΟΙΚΗ΢Η΢

2.1 Π Λ Α Ι ΢ Ι Ο 2.1.1

Γ Ε Ν Ε ΢ Η ΢

ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ ΢ΣΗΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙ ΣΗ΢ ΚΑΣΟΙΚΗ΢Η΢ ου

Η προβληματικό περύ τησ κατούκηςησ εντοπύζεται ςτισ αρχϋσ του 20 αιώνα. Η ϋναρξη του Α’ Παγκόςμιου Πολϋμου [1914-1918], ςυμπύπτει χρονικϊ με την ςημαντικό εξϋλιξη ςτο τομϋα τησ καταςκευόσ και τησ αςτικόσ ανϊπτυξησ, η οπούα οδηγόθηκε ςε μύα παύςη διαρκεύασ. Η γενικευμϋνη ςύγκρουςη των πολεμικών δυνϊμεων και οι καταςτροφικϋσ προςπϊθειεσ εδαφικόσ επικρϊτηςησ, αφϊνιςαν τισ οργανωμϋνεσ κοινωνύεσ και τισ κτιριακϋσ εγκαταςτϊςεισ. Με το πϋρασ των ιμπεριαλιςτικών ενεργειών, παρατηρεύται ϋντονα το φαινόμενο τησ πληθυςμιακόσ μετακύνηςησ. Σο πλόθοσ αποδυναμωμϋνο, οδηγόθηκε ςτην εύρεςη ενόσ ευγενϋςτερου επιπϋδου διαβύωςησ, μϋςα από την μετανϊςτευςη προσ τα αςτικϊ κϋντρα. Η επιβύωςη, η εύρεςη εργαςύασ και η ςτϋγαςη, αποτϋλεςαν το κύνητρο και οι μεγϊλεσ πόλεισ «πλημμύριςαν» από ϋνα πλόθοσ απεγνωςμϋνου ςμόνουσ. Ολοϋνα και περιςςότεροι πολύτεσ καλούνταν να κατοικόςουν ςε κατεςτραμμϋνεσ προπολεμικϋσ πόλεισ και ςε διαμερύςματα αμφιβόλου υγιεινόσ. Η μαζικό μετανϊςτευςη ςτα αςτικϊ και βιομηχανικϊ κϋντρα, οδόγηςε την ιδιοκτηςιακό οικονομύα ςε εξαιρετικϊ υψηλϊ επύπεδα, μετατρϋποντασ το ζότημα τησ κατούκηςησ, ςε μεύζον θϋμα. Με ςκοπό την ενδυνϊμωςη τησ κοινωνικόσ δημοκρατύασ, πραγματοποιόθηκαν προςπϊθειεσ καταςκευόσ δημόςιων κτηρύων, με ςκοπό να κατοικηθούν από τισ νεοειςαχθεύςεσ μϊζεσ. Για πολλϊ ϋθνη η δριμύτητα του προβλόματοσ τησ επανα-κατούκηςησ οδόγηςε ςτην εξϋλιξη τησ παραγωγόσ, παρόλο που το μϋγεθοσ του προβλόματοσ διϋφερε από τόπο ςε τόπο. Οι τεχνολογικϋσ εξελύξεισ ςτην καταςκευό και ςτην διαδικαςύα παραγωγόσ, οι οπούεσ βρύςκονταν ςε ικανοποιητικό επύπεδο πριν την ϋναρξη των πολϋμων, ϊρχιςαν να εφαρμόζονται με την πλόρη υποςτόριξη δημόςιων και ιδιωτικών φορϋων. ΢ε όλεσ τισ χώρεσ η ανϊγκη για ϊμεςη αναβύωςη τησ βιομηχανύασ κατοικιών όταν 2 απολύτωσ ξεκϊθαρη. ΢ύμφωνα με εκτιμόςεισ , περιςςότεροι από 8 εκατομμύρια Αμερικανού παρϋμειναν ϊςτεγοι και ϊνεργοι κατϊ τη διϊρκεια τησ δεκαετύασ του ‘40, λύγο πριν την εύςοδο των χωρών ςτον Δεύτερο Παγκόςμιο Πόλεμο. Μετϊ το 1945, περύπου 9 με 10 εκατομμύρια ϊνδρεσ και γυναύκεσ που υπηρϋτηςαν ςτον πόλεμο αποςτρατεύτηκαν και αναγκϊςτηκαν να αναζητόςουν επαγγελματικό ςτϋγη και τόπο εγκατϊςταςησ. ΢τη δεκαετύα του ’50 η αλματώδησ αύξηςη γεννόςεων (Baby boom) ϊλλαξε τισ δημογραφικϋσ ςτατιςτικϋσ και τισ χωρικϋσ ανϊγκεσ των κατούκων. Ανϊμεςα ςτο 1940 και 1950, ςύμφωνα με τη 3 δημογραφικό καταγραφό του Census Bureau , ο πληθυςμόσ των Ηνωμϋνων Πολιτειών αυξόθηκε κατϊ 14,5% και την επόμενη δεκαετύα κατϊ 18,5%. Παρϊλληλα, περύπου 60 εκατομμύρια ϊνθρωποι ό το 50% του πληθυςμού μετακόμιςαν ςε μύα καινούρια κατοικύα από το 1940 ϋωσ το 1947, εκ των οπούων τα 12 εκατομμύρια ϊλλαξαν πολιτεύα και τα 13 εκατομμύρια ϊλλαξαν χώρα. Η δύςη από αυτό την πληθυςμιακό κινητικότητα «κϋρδιςε» 2 εκατομμύρια κατούκουσ. Ωςτόςο, η ιςορροπύα ανϊμεςα ςτισ απαιτόςεισ και τη διαθεςιμότητα όταν πϊντα εύθραυςτη. Η κατϊςταςη ςτην Ευρώπη όταν διαφορετικό, αν και ςε μερικϋσ περιπτώςεισ όταν δυςμενϋςτερη, και το θϋμα τησ ςτϋγαςησ «υπϋφερε» από διαφορετικούσ λόγουσ. ΢τη Βρετανύα, για παρϊδειγμα, 4 εκατομμύρια κατοικύεσ, αριθμόσ που αντιςτοιχεύ ςτο 35% του ςυνόλου, καταςτρϊφηκαν ό υπϋςτηςαν ςοβαρϋσ ζημιϋσ κατϊ τη διϊρκεια του Δεύτερου Παγκόςμιου Πολϋμου. Σαυτόχρονα με τισ απώλειεσ, η πληθώρα των μεταναςτών κατϋςτηςε το πρόβλημα τησ κατοικύασ μεύζον. Σο 1951, το 45% των οικογενειών μοιραζόταν ϋνα χώρο υγιεινόσ ενώ το 38% ζούςαν χωρύσ μπϊνιο· ςύμφωνα με εκτιμόςεισ «4.850.000 4 οικογϋνειεσ ςτην Αγγλύα και την Ουαλύα εξαρτιόνταν από δημόςιεσ τουαλϋτεσ» . Η απϊντηςη ςτο πρόβλημα τησ αυξανόμενησ ζότηςησ για κατοικύεσ ςε χαμηλϊ επύπεδα κόςτουσ, δόθηκε από μύα ϊναρχη εκμετϊλλευςη χώρων μικρών διαςτϊςεων. Ο Friedrich

2 3 4

Σα ςτατιςτικϊ δεδομϋνα ςυλλϋχθηκαν από το: Rowe G. Peter. Modernity and Housing. Cambridge: The MIT Press, 1993. Rowe G. Peter. Modernity and Housing. Cambridge: The MIT Press, 1993. ςελ. 175 Όπ.π. ςελ 176.

Engels ςτο Για το ζότημα τησ κατοικύασ, επιςημαύνει «Το θϋμα τησ κρύςησ τησ κατοικύασ, όπωσ το αντιλαμβανόμαςτε, ουςιαςτικϊ δεν ανταποκρύνεται ςε τύποτα ϊλλο πϋρα από την χειροτϋρευςη των όδη μύζερων βιώςιμων ςυνθηκών, που δημιουργόθηκαν από 5 την ςυρροό των ανθρώπων ςτισ πόλεισ…[και] τισ αυξόςεισ των ενοικύων.»

2.1.2

ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ

Ω΢

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ

ΣΕΦΝΗ

Σο ζότημα τησ κατούκηςησ αποτϋλεςε αντικεύμενο μελϋτησ και ϋρευνασ ςτουσ αρχιτεκτονικούσ κύκλουσ. Η πρόςληψη τησ αρχιτεκτονικόσ ωσ μύασ κοινωνικόσ τϋχνησ και ωσ εργαλεύο βελτιςτοπούηςησ τησ πόλησ μϋςω του ςχεδιαςμού και τησ αςτικόσ ανϊπτυξησ, οδόγηςε ςτη δημιουργύα του διεθνούσ ςυνεδρύου CIAM το 1928. Εν μϋςω μανιφϋςτων και θεωρητικών καταθϋςεων τα μϋλη του CIAM, αναζητούν λύςεισ για το θϋμα τησ κατοικύασ και του αςτικού ςχεδιαςμού, ςε τακτικϋσ ςυνεδριϊςεισ. ΢το CIAM [Congrès 6 International d'Architecture Moderne] ςυμμετεύχε μύα ομϊδα 28 αρχιτεκτόνων υπό την οργϊνωςη των: Le Corbusier, Helene de Mandrot και Sigffried Giedion. Πραγματοποιόθηκαν ϋντεκα ςυνϋδρια από το 1928 ϋωσ το 1959. Η οργϊνωςη επϋδραςε δραςτικϊ ςτη ςύγχρονη αρχιτεκτονικό, καθώσ τα μϋλη τησ ταξύδευαν ςυχνϊ ςε Ευρωπαώκϋσ χώρεσ και ςτισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ. Σο 1929 κεντρικό θϋμα του δεύτερου ςυνεδρύου ςτην Υρανκφούρτη, όταν η Ελϊχιςτη Κατούκηςη [Existenzminimum]. Μύα θεματικό που αποτϋλεςε μύα από τισ πιο δημοφιλεύσ φρϊςεισ του Μοντϋρνου Κινόματοσ. Οι ςυμμετϋχοντεσ προςδιόριςαν την λύςη για την κρύςη τησ κατούκηςησ μϋςω μύασ πρόταςησ που ςυνδύαζε τη βϋλτιςτη λειτουργικότητα με τισ ελϊχιςτεσ διαςτϊςεισ. Ωςτόςο, το εύροσ του θϋματοσ δεν επϋτρεψε την διεξοδικό ανϊλυςό του, και αντύςτοιχεσ ομιλύεσ ςυνεχύςτηκαν ςτουσ αρχιτεκτονικούσ κύκλουσ. Σο θϋμα τησ ελϊχιςτησ κατούκηςησ αποζητϊ τη λύςη του μϋςα από μύα πλειϊδα επιςτημονικών πεδύων όπωσ η κοινωνιολογύα και η αρχιτεκτονικό. Η καταςκευό των κατοικιών, δύςκολα απομονώνεται από τουσ κανόνεσ τησ αγορϊσ, τησ παραγωγόσ και τησ οικονομύασ. Αποτελεύ μεύζον κοινωνικό ζότημα και ςαν τϋτοιο πρϋπει να απαντηθεύ. Ο όροσ «ελϊχιςτη κατούκηςη» δεν ανταποκρύνεται ςε μικρούσ χώρουσ κατούκηςησ για «ελϊχιςτουσ ανθρώπουσ». Η ϋκφραςη «ελϊχιςτοι ϊνθρωποι», μύα επινόηςη τησ αςτικόσ τϊξησ, παραπϋμπει ςτην απουςύα τησ ύπαρξησ. Η ελϊχιςτη κατούκηςη αποτελεύ ϋνα αρχιτεκτονικό «ςτιγμιότυπο», το οπούο παρερμηνεύτηκε ωσ η μεύωςη ό η απαγορευτικό εκδοχό των μικρών αςτικών διαμεριςμϊτων, ςτα οπούα οι διαςτϊςεισ καθιςτούςαν το χώρο ανούκειο και μη βιώςιμο. ΢την μοντϋρνα αρχιτεκτονικό, η ελϊχιςτη κατούκηςη ϋχει ςκοπό την εδραύωςη ενόσ καινοτόμου τύπου διαμονόσ. Με τον όρο ελϊχιςτο, παρουςιϊζεται το κοινωνικό ϊτομο ωσ μονϊδα ενόσ ςυςτόματοσ. Η ελϊχιςτη κατούκηςη, αποτϋλεςε μεύζον θϋμα ανϊμεςα ςτουσ μοντϋρνουσ αρχιτεκτονικούσ κύκλουσ. Ωσ φρϊςη, την ειςόγαγαν οι μοντερνιςτϋσ, με ςκοπό την αποτύπωςη μύασ κατϊςταςησ που εύχε βαλτώςει και απαιτούςε δραςτικό μεταμόρφωςη και εκμοντερνιςμό ςτο πεδύο τησ κατούκηςησ. Η βαςικό ανϊγκη, βϊςει των ςτατιςτικών μελετών των κεντρικών και δυτικών πόλεων, όταν για διαμερύςματα μικρού μεγϋθουσ και χαμηλού κόςτουσ. Ιςτορικϊ, η ςυλλογικό κατούκηςη, ςε αντιδιαςτολό με τα πολυτελό ό τα αςτικϊ ςπύτια, ταξινομεύται ςτη κατηγορύα τησ καταςκευόσ και όχι τησ αρχιτεκτονικόσ. Σο Μοντϋρνο κύνημα όρθε να αντιςτρϋψει αυτό τη παραδοχό: αρχιτϋκτονεσ ϊρχιςαν να ςχεδιϊζουν μονϊδεσ ςυλλογικόσ κατούκηςησ και ακόμα περιςςότερο να διαφωνούν για αυτό. Η εύςοδοσ των αρχιτεκτόνων ςτη μαζικό παραγωγό δημιούργηςε ϋνα κενό ανϊμεςα ςτο ςχεδιαςμό και τον τελικό του αποδϋκτη. Δημιουργόθηκε ϋνα μοντϋλο χρόςτη, του οπούου η βϋλτιςτη

Teige Karel. The minimum dwelling. Massachusetts Institute of Technology, 2002. ςελ. 32 Μϋλη: Karl Moser, Hendrik Berlage, Victor Bourgeois, Pierre Chareau, Josef Grank, Gabriel Guevrekian, Max Ernst Haefeli, Hugo Haring, Arnold Höchel, Huib Hoste, Pierre Jeanneret, Andre Lurcat, Ernst May, Fernando García Mercadal, Hannes Meyer, Werner Moser, Carlo Enrico Rava, Gerrit Rietveld, Alberto Sartoris, Hans Schmidt, Mart Stam, Rudolf Steiger, Szymon Syrkus, Henri-Robert Von der Mühll, και Juan de Zavala. Οι εκπρόςωποι τησ ΢οβιετικόσ ϋνωςησ όταν: El Lissitzky, Nikolai Kolli και Moisei Ginzburg. Σα μϋλη που προςτϋθηκαν ςτη πορεύα όταν: Alvar Aalto, Uno Åhrén, Louis Herman De Koninck και Fred Forbat. 6

διαμονό αποτελούςε το ζητούμενο. Ο αρχιτϋκτονασ θα δούλευε πϊνω ςε ϋνα πρόγραμμα αναγκών το οπούο θα βαςιζόταν πια ςε ςτατιςτικϊ δεδομϋνα. Η απουςύα του πελϊτηκατούκου εντεύνει τισ υποθϋςεισ και τισ εικαςύεσ ςε ςχϋςη με το πώσ οι ϊνθρωποι θϋλουν να ζόςουν, γεγονόσ που δημιούργηςε εμπόδια ςτην εξϋλιξη τησ ελϊχιςτησ κατούκηςησ. ΢την καταςκευό η πρόταςη τησ ςυλλογικόσ κατούκηςησ μεταφρϊςτηκε μϋςω μακροςκελών κτιριακών δομών με επύπεδεσ ςτϋγεσ και πολλϋσ αντιδρϊςεισ. Η εξϋλιξη των ςυνθηκών διαβύωςησ αποτϋλεςε ϋνα ιδιαιτϋρωσ ςημαντικό επιχεύρημα ενϊντια ςτη μϊςτιγα τησ εποχόσ [φυματύωςη]. Η λογικό ςυνϋπεια των ςυνθηκών που επικρατούςαν, όταν η δημιουργύα γραμμικών καταςκευών που επϋτρεπαν τον φυςικό ηλιαςμό ςε κϊθε διαμϋριςμα. Σο επόμενο ςτϊδιο όταν ο οικονομικόσ παρϊγοντασ. Η τυποπούηςη και η ςειριακό παραγωγό προςϋφεραν την δυνατότητα καταςκευόσ κτιριακών δομών ςε χαμηλϊ επύπεδα κόςτουσ. Η ςυλλογικό κατούκηςη που προτϊθηκε, βαςύςτηκε ςτην πεπούθηςη τησ βελτιςτοπούηςησ τησ καθημερινότητασ των κατούκων μϋςω κοινόχρηςτων παροχών και τη δημιουργύα μύασ μικρογραφύασ τησ κοινωνύασ.

2.1.3

Η ΑΠΑΡΦΗ ΣΩΝ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΩΝ ΚΕΛΙΩΝ ΚΑΣΟΙΚΗ΢Η΢

Ο Le Corbusier δημοςύευςε το 1921 ςτην πλατφόρμα L’ Esprit Nouveau τισ ςκϋψεισ του περύ τησ αντιςτοιχύασ τησ κατούκηςησ με μύα μηχανό διαβύωςησ. […] Η κατοικύα εύναι μύα μηχανό κατούκηςησ, λουτρϊ, όλιοσ, καυτό και κρύο νερό, επιθυμητό θερμοκραςύα, αποθόκευςη φαγητού, υγιεινό, αιςθητικό ςε αρμονικϋσ αναλογύεσ. Η καρϋκλα εύναι μύα μηχανό για να καθόμαςτε: Ο ςφϋνδαμνοσ μασ ϋδειξε το τρόπο. Οι νιπτόρεσ εύναι μηχανϋσ για να πλενόμαςτε: η Twynford τουσ ανακϊλυψε.[…] ο κόςμοσ των δραςτηριοτότων μασ, δημιούργηςε τα δικϊ του αντικεύμενα: ρουχιςμό, ςτυλό, ξυραφϊκια, γραφομηχανό, τηλϋφωνο, υπϋροχα ϋπιπλα γραφεύου… η βαλύτςα των καινοτομιών 7 λιμουζύνα, η γραμμό του ωκεανού και το αεροπλϊνο. Η εφαρμογό των βαςικών αρχών τησ βιομηχανύασ ςτο ςχεδιαςμό αποτϋλεςε τη βαςικό ςκϋψη 8 για τη δημιουργύα του Maison Dom-ino [1914-15]. Η καταςκευό, η οπούα αποτελεύται από κϊθετουσ φορεύσ και οριζόντιεσ φϋρουςεσ πλϊκεσ, ςυςτόνει την ευελιξύα, την μεταβλητότητα και την παροχό ελευθερύασ διαχεύριςησ. Σρύα εργαλεύα τα οπούα θα αποτελϋςουν βαςικϋσ αρχϋσ ςχεδιαςμού για τα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ. Για τον Le Corbusier η οριζοντιότητα των δωμϊτων αποτελεύ την οριοθϋτηςη τησ κοςμικόσ ςφαύρασ. Με αυτό το τρόπο αποπειρϊθηκε να ερμηνεύςει τουσ μηχανιςμούσ που αποτελούν κύνητρο φανταςύασ και οδηγούν τη ςκϋψη ςτο μακρινό ορύζοντα. Σα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ εμφανύςτηκαν ωσ λυτρωτϋσ τησ κρύςησ, υιοθετώντασ κϊποιεσ βαςικϋσ αρχϋσ του Μοντερνιςμού, με ϋκδηλη την υπόςχεςη για την «απελευθϋρωςη» των κατούκων μϋςω τησ φουτουριςτικόσ αιςθητικόσ. Κατϊ τη διϊρκεια των δεκαετιών ’60 και ’70 παρουςιϊζεται μύα ϋντονη παραγωγό ρετρό εικόνων εν εύδει κατοικιών. Άλλοτε θεωρητικϋσ και ςπανιότερα υλοποιημϋνεσ καταςκευϋσ, παρουςιϊζονται από μύα πλειϊδα αρχιτεκτόνων. Βαςικόσ ϊξονασ των προτϊςεων, η καινοτομύα ςτην εμπειρύα τησ κατούκηςησ και η εφαρμογό των τεχνολογικών εξελύξεων. ΢υχνϊ οι προτϊςεισ επικαλύπτονται τόςο ςτα ποιοτικϊ όςο και ςτα ποςοτικϊ τουσ χαρακτηριςτικϊ. Φαρακτηρύςτηκαν πειραματικϋσ κατοικύεσ καθώσ εμφανύςτηκαν ςε μύα χρονικό περύοδο απόλυτησ γεωμετρύασ και ενεύχαν ιδεολογικϋσ προτϊςεισ όπωσ η ρευςτότητα, η ροώκότητα και η αυτονομύα. Προτϊςεισ που πειραματύςτηκαν ςτη χρόςη των νϋων υλικών καταςκευόσ. Η προκαταςκευό αποτϋλεςε βαςικό χαρακτηριςτικό καθώσ προςϋδιδε ευελιξύα και ςυντηρούςε τισ καταςκευϋσ ςε χαμηλϊ επύπεδα κόςτουσ. Ιςτορικϊ, παρατηρούμε ότι παρϋμειναν πειραματικϊ κελιϊ, καθώσ η κατούκηςη ςε αυτούσ τουσ χώρουσ δεν επετεύχθη. Αποτελούν μοντϋλα δυνητικόσ κατούκηςησ.

7 8

Gossel Peter & Leuthauser Gabriele. Architecture in the 20th Century. Taschen, 2005. ςελ. 225 Ο χαρακτηριςμόσ Dom-ino προϋρχεται από τισ λϋξεισ Domus [κατοικύα] και Innovatio [καινοτομύα].

Ο προςδιοριςμόσ κελιϊ ςε αντιδιαςτολό με ϋννοιεσ όπωσ χώροι ό τόποι, επιλϋχθηκε με ςκοπό την ανϊδειξη μύασ ξεχωριςτόσ χωρικόσ αναφορϊσ. Αποκαλούνται κελιϊ προκειμϋνου να αναδειχθεύ η εςωτερικό υπόςχεςη που φϋρουν αλλϊ και ο ανθρωποκεντρικόσ ςχεδιαςμόσ. Κελιϊ ςυναντϊμε ςε τόπουσ πειθαρχύασ και λύτρωςησ. Εύτε ςε ςωφρονιςτικϊ ςυςτόματα εύτε ςε θρηςκευτικϊ καταλύματα, το κελύ αποτελεύ μύα μονϊδα, η οπούα ςτον πολλαπλαςιαςμό τησ οργανώνει τη δομό. Πρόκειται για ϋνα χώρο απομόνωςησ, τϊξησ και λύτρωςησ. Η ελπύδα τησ αποκοπόσ από τον τόπο που διαμϋνουμε με ςκοπό την επερχόμενη δυνητικό κατϊςταςη αποτελεύ το ιδεατό. Αυτό που ελπύζουμε και δεν ϋχουμε κατακτόςει. Μϋςα ςτην αςτικό πραγματικότητα, υπϊρχουν πολυϊριθμοι λόγοι για τουσ οπούουσ το θϋμα τησ κατούκηςησ ϋχει αναδυθεύ ςε μεύζον και ϋχει αποτελϋςει αντικεύμενο πειραμϊτων ςτην αρχιτεκτονικό. Σα πειραματικϊ κελιϊ ανταποκρύνονται ςτουσ ςύγχρονουσ τρόπουσ διαβύωςησ, ςυςτόνοντασ νεωτερικϋσ μορφϋσ καθημερινότητασ, αμφιςβητώντασ το παρόν και ατενύζοντασ το μϋλλον. Η εξϋλιξη των πειραματικών κελιών εύναι ϊρρηκτα ςυνδεδεμϋνη με την εξϋλιξη του τρόπου ζωόσ. ΢τισ παγκόςμιεσ εκθϋςεισ όπου εγκαταςτϊθηκαν αυτϋσ οι πειραματικϋσ καταςκευϋσ, το κύνητρο τησ αυξανόμενησ επιςκεψιμότητασ όταν η αναζότηςη μύασ εικόνασ τησ κοινωνύασ του μϋλλοντοσ. Ένασ μεγϊλοσ αριθμόσ 1:1 μοντϋλων καταςκευϊςτηκαν ωσ ϋνα μανιφϋςτο των μορφών που πρόκειται να ϋρθουν. Σα πρωτότυπα λειτούργηςαν ωσ οι ςυνδετικού κρύκοι ανϊμεςα ςτην Ουτοπύα και ςτο χειροπιαςτό τησ υλικότητασ των αντικειμϋνων. Οι ϋννοιεσ που ειςόγαγε το Maison Dom-ino, θα αποτελϋςουν τισ βαςικϋσ αρχϋσ ςχεδιαςμού των πειραματικών κελιών. Η ευελιξύα λειτουργεύ ςαν μηχανιςμόσ για να ςυνενώςει το κενό ανϊμεςα ςτον αρχιτϋκτονα και των ϊγνωςτο κϊτοικο. Ωςτόςο μπορεύ να νοηθεύ και ςαν η δυνατότητα ελεύθερησ διαχεύριςησ ςε πιθανούσ διαφορετικούσ τρόπουσ ζωόσ. Τπϊρχουν δυο διαφορετικϋσ προςεγγύςεισ ςτον όρο ευελιξύα. Αρχικϊ, η ευελιξύα προςφϋρει ςτον εκϊςτοτε κϊτοικο την δυνατότητα να επεμβαύνει και να προςαρμόζει την κϊτοψη ςτισ λειτουργικϋσ ιδιαιτερότητεσ τησ καθημερινότητϊσ του. Κατϊ δεύτερον, δύνεται η δυνατότητα εναλλαγόσ των ςτοιχεύων ςτην πϊροδο του χρόνου μϋςω τησ κινητικότητασ, τησ εξϋλιξησ και τησ ελαςτικότητασ. Κινητικότητα εδώ ςημαύνει η δυνατότητα τησ αλλαγόσ του εςωτερικού χώρου κατϊ τη διϊρκεια τησ ημϋρασ αλλϊ και ανϊλογα με τισ ανϊγκεσ των καθημερινών δραςτηριοτότων που πραγματοποιούνται ςτη κατοικύα. Εξϋλιξη ορύζεται η αναπροςαρμογό των δομικών ςτοιχεύων προκειμϋνου να παραλϊβουν τισ επικεύμενεσ οικογενειακϋσ διαφοροποιόςεισ, ενώ με τον όρο ελαςτικότητα νοεύται η δυνατότητα τησ επιφϊνειασ να δϋχεται ακόμα ϋνα ό και περιςςότερουσ διαχωριςμούσ· ϋτςι προκύπτουν όχι μόνο ποιοτικϋσ αλλϊ και ποςοτικϋσ δυνατότητεσ διαχεύριςησ τησ κατοικύασ. Σο θϋμα τησ ευελιξύασ αποτελεύ ϋνα ευρύ πεδύο, υπό το οπούο παρουςιϊςτηκαν ϊκρωσ αντιδιαμετρικϋσ και εξαιρετικϊ ρηξικϋλευθεσ προτϊςεισ. Η εμμονό με την τεχνολογύα ςτο οικιακό περιβϊλλον ϋχει αποτελϋςει το κύριο μοτύβο πολυϊριθμων προτϊςεων για τα ςπύτια του μϋλλοντοσ.

2.2

ΚΑΣΑ΢ΚΕΤΑ΢ΣΙΚΕ΢

ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΕ΢

ου

Κατϊ τη διϊρκεια του 20 αιώνα οι εξελύξεισ ςτον τομϋα των υλικών και το ευρύ πεδύο δυνατοτότων που ειςόγαγαν, επηρϋαςε την αρχιτεκτονικό ςκϋψη. Η προκαταςκευό και το πλαςτικό αφομοιώθηκαν από τον αρχιτεκτονικό ςχεδιαςμό. Η προκαταςκευό εφαρμόςτηκε ςε κτιριακϋσ μονϊδεσ και κυρύωσ ςτισ κατοικύεσ, ωσ απϊντηςη ςτο θϋμα τησ κατούκηςησ των αςτικών κϋντρων. Η ςυςςώρευςη του πληθυςμού δημιούργηςε ανϊγκη ςτϋγαςησ και η προκαταςκευό προςϋφερε ϊμεςεσ λύςεισ ςε χαμηλϊ κόςτη. Σο πλαςτικό αποτϋλεςε μϋςο ϋκφραςησ και υλοπούηςησ ιδιαύτερων μορφολογικών απαιτόςεων. Ένα υλικό ικανό να πραγματοποιόςει κϊθε αρχιτεκτονικό χειρονομύα. Οι δυο νϋεσ αφύξεισ ςτην καταςκευό, ςυνδυϊςτηκαν για να προκύψει ϋνα εκτενϋσ αρχεύο αρχιτεκτονικών παραδειγμϊτων. ΢ε πολλϋσ περιπτώςεισ, παρατηρούμε μια επικϊλυψη των δυο καινοτομιών και τα ύδια χαρακτηριςτικϊ παραδεύγματα εμφανύζονται και ςτισ δυο κατηγορύεσ.

2.2.1

ΠΡΟΚΑΣΑ΢ΚΕΤΗ

Η εμφϊνιςη τησ προκαταςκευόσ χρονολογεύται από το 1624 όταν μύα ξύλινη καταςκευό μεταφϋρθηκε από την Αγγλύα ςτο Cape Ann και χρηςιμοποιόθηκε ωσ κατοικύα. Κατϊ τη ου διϊρκεια του 19 αιώνα η προκαταςκευό εξελύχθηκε ςτη βιομηχανύα και μαζύ με την επϋκταςη των κρατών και την αύξηςη των αποικιών, η ανϊγκη ϊμεςησ ςτϋγαςησ, ενύςχυςε τη ζότηςη. Σο 1908 ο αρχιτϋκτονασ Thomas Edison ςχεδύαςε μια κατοικύα από ςκυρόδεμα, υψηλόσ αντοχόσ αλλϊ και αιςθητικόσ αξύασ. Σο περιοδικό Scientific American το χαρακτόριςε ωσ «καλλιτεχνύα, ϊνετο, οικογενειακό και ομοιόμορφο». Σον ύδιο χρόνο παρουςιϊζεται το Model T του Henry Ford. Ο Ford εργϊςτηκε ωσ μαθητευόμενοσ ςε διαφορετικϊ καταςτόματα μηχανών ςτο Michigan, και αργότερα ωσ εξειδικευμϋνοσ μηχανικόσ ςτην εταιρεύα Edison Illuminating. Ο Ford δεν όταν ο πρώτοσ που ανακϊλυψε το αυτοκύνητο, ωςτόςο εξϋλιξε μεθόδουσ παραγωγόσ και προώθηςησ του προώόντοσ, ώςτε το αυτοκύνητο να γύνει προςιτό ςτην εργατικό τϊξη. ΢τόχοσ του Ford όταν η παραγωγό αυτοκινότων τα οπούα θα μπορούςαν να τα αγορϊςουν οι ύδιοι οι εργϊτεσ που τα καταςκεύαζαν. Ίδρυςε την εταιρεύα Ford Motor Company, μύα από τισ δεκϊδεσ μικρϋσ βιομηχανύεσ αυτοκινότων. Μετϊ από χρόνια ςτην παραγωγό, καταςκεύαςε το Model T, το οπούο όταν αρκετό απλοώκό και ελαφρύ αλλϊ και ικανοποιητικϊ ανθεκτικό. Η επαναςτατικό του τεχνικό ονομϊςτηκε Υορντιςμόσ. Σα αυτοκύνητα αυτϊ, αποτϋλεςαν ςύμβολο τησ μαζικό παραγωγόσ, με αποτϋλεςμα την μεύωςη των τιμών αλλϊ και την αύξηςη των μιςθών των εργατών. Ο Υορντιςμόσ απϋδειξε την οικονομικό διϊςταςη τησ προκαταςκευόσ και ανϋδειξε την μαζικό παραγωγό. Μϋχρι τα τϋλη του 1910 η βιομηχανοπούηςη τησ προκαταςκευόσ αναπτύχθηκε και πολλϋσ εταιρεύεσ καταςκεύαζαν ςπύτια ςε πολλϋσ εκδοχϋσ και ςε χαμηλό κόςτοσ. Η πρώτη εταιρεύα που κατϊφερε να καταςκευϊςει μύα πλόρησ κατοικύα από προκαταςκευαςμϋνα μϋρη όταν η Alladin Readi-Cut Houses, το 1906. Ωςτόςο, η εταιρεύα Sears, Roebuck & Co. όταν η πρώτη που πούληςε ςπύτια μϋςω καταλόγου. Για το χρονικό διϊςτημα από το 1908 ϋωσ το 1940 πούληςε πϊνω από 100,000 με εύροσ αξύασ $650-2.500. Σο πακϋτο–κατοικύα, ςυμπεριλϊμβανε παρϊθυρα, πόρτεσ και ηλεκτρικό-υδραυλικϋσ εγκαταςτϊςεισ, καθώσ και πληροφορύεσ για τη ςυναρμολόγηςη. ΢τόχοσ τησ εταιρεύασ όταν η εφαρμογό του φορντιςμού, και η απόκτηςη ενόσ ςπιτιού με την ύδια ευκολύα όπωσ και με μύα καρϋκλα. Οι δυο μεγϊλεσ εταιρεύεσ ϋδρευαν ςτισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ. ΢την Ευρώπη μετϊ τον Δεύτερο Παγκόςμιο Πόλεμο αυξόθηκε η ανϊγκη ςτϋγαςησ και η βιομηχανύα τησ προκαταςκευόσ, εδραιώθηκε αρχικϊ ςτην Γερμανύα, την Γαλλύα και Βρετανύα, με τη χρόςη ςκυροδϋματοσ και ςτη ΢ουηδύα με ξύλινεσ καταςκευϋσ. Ο Walter Gropius αςχολόθηκε με την προκαταςκευό από το 1910. Η πιο ολοκληρωμϋνη ευρωπαώκό αρχιτεκτονικό πρόταςη προϋκυψε από τον Le Corbusier. Σο 1914 ςχεδύαςε το Maison Dom-Ino, ϋνα ςκελετό-πλαύςιο καταςκευαςμϋνο από ςκυρόδεμα και ατςϊλι, ο οπούοσ εφαρμοζόταν ςτο ταβϊνι, το πϊτωμα και τη κλύμακα, μειώνοντασ την ανϊγκη

αυτοφερόμενων τοιχύων. Ο Le Corbusier ςχεδύαςε μύα ςειρϊ προκαταςκευαςμϋνων κτιρύων και το 1919 δημοςύευςε το ϊρθρο του Mass Production Houses, όπου αναφϋρει: «Εϊν βγϊλουμε από το μυαλό και τη καρδιϊ μασ κϊθε νεκρό επινόηςη ςε ςχϋςη με τη κατούκηςη και αναρωτηθεύτε με αντικειμενικό και κριτικό ματιϊ, θα καταλόξουμε ςτο House Machine, το μαζικϊ παραγόμενο ςπύτι, υγιϋσ και όμορφο, όςο και τα εργαλεύα που ςυνοδεύουν την ύπαρξη μασ». Μϋςα από την αρχιτεκτονικό ϋκθεςη ςτο Museum of Modern Art τησ Νϋασ Τόρκησ, οι Ευρωπαύοι μοντερνιςτϋσ (Le Corbusier, Gropius, Mies van der Rohe, Alvar Aalto), παρουςιϊςτηκαν ςτην Αμερικό και επηρϋαςαν δραςτικϊ τισ αρχιτεκτονικϋσ τϊςεισ. Ωςτόςο, οι εταιρεύεσ Sears και Aladdin εύχαν απόλυτα ικανοποιητικό κϋρδοσ από τισ τυποποιημϋνεσ κατοικύεσ και δεν επϋλεξαν να οικειοποιηθούν το Διεθνϋσ ΢τυλ. Σο 1932 ιδρύεται η εταιρεύα General House Corporation από τον Howard T. Fisher. Ο Fisher ςχεδύαζε κατοικύεσ ςε ςυνεννόηςη με τον εκϊςτοτε ενδιαφερόμενο. «Η τελικό απόφαςη ςτο ςχεδιαςμό θα εξαρτηθεύ από αυτό που θϋλει ο κόςμοσ.» Howard T. Fisher «Η προκαταςκευό εύναι τα πϊντα για τον ϊνθρωπο, και μύα πηγό προβληματιςμού για πολλούσ … η βϊςη του δεν εύναι τόςο μύα λογικό θεωρύα όςο μύα ιδεολογύα. Και ςαν τϋτοια ϋχει κερδύςει ϋνθερμουσ και πεπειςμϋνουσ οπαδούσ, ενωμϋνοι από τη πύςτη για ϋνα καλύτερο ςπύτι, με λιγότερα χρόματα, μϋςα από επαρκεύσ μεθόδουσ παραγωγόσ» Bruce and Sandbank, A History of Prefabrication, 1944.

2.2.3

ΠΛΑΣΤΙΚΟ

Η ανϊγκη εύρεςησ ενόσ ςυνθετικού υλικού αποτελούςε μεύζον θϋμα για τουσ αλχημιςτϋσ, καθώσ όταν ο μοναδικόσ τρόποσ ςυνδυαςμού όλων των θετικών ςτοιχεύων των φυςικών υλικών. Πραγματοποιούςαν πειραματιςμούσ με ςκοπό την δημιουργύα ενόσ ςυνθετικού ςυςτατικού που θα ςυνϋνωνε όλεσ τισ θετικϋσ ιδιότητεσ, παραγόμενο ςτο εργαςτόριο και θα αποτελούςε ϋμπνευςη για περαιτϋρω εφαρμογϋσ. Η εκτενόσ χρόςη του ξύλου, τησ πϋτρασ και του μετϊλλου, κατϋςτηςαν αδύνατη την μετϊβαςη από τη παρϊδοςη ςε μύα νϋα ο εποχό. Τα όρια των δυνατοτότων τουσ εξαντλόθηκαν μϋχρι τον 20 αιώνα, όταν οι χημικού ξεκύνηςαν να ςυνδυϊζουν ςυςτατικϊ και να προςδιορύζουν τισ ιδιότητεσ τουσ. Στη διϊθεςη μασ ςόμερα, υπϊρχουν τόςα πολλϊ και διαφορετικϊ εύδη πλαςτικών που δύςκολα ανακαλούμε την ραγδαύα εξϋλιξη των υλικών όπωσ το βινύλιο και το πολυαιθυλϋνιο. Το πρώτο ςυνθετικό πλαςτικό εύναι ο Βακελύτησ (1907–1909 Dr. Leo Baekeland), που χαρακτηρύςτηκε ωσ ένα υλικό εκατοντάδων χρήςεων, με ςόμα κατατεθϋν το μαθηματικό ςύμβολο του ϊπειρου [∞]. Σε μύα εκτεταμϋνη ανϊγνωςη τησ ςημερινόσ πραγματικότητασ όλα γύρω μασ φαύνεται να εύναι καταςκευαςμϋνα από καλούπια, αφρώδη, ςφραγιςμϋνα, αναρροφητικϊ ό απλϊ καταςκευαςμϋνα από πλαςτικό. Το πλαςτικό ςαν υλικό εύναι ικανό να δημιουργόςει μορφϋσ, υφϋσ, διαφορετικϋσ ςκληρότητεσ, πυκνότητεσ, ελαςτικότητα και να χρωματιςτεύ ςε διαφορετικϋσ αποχρώςεισ. Τι εύναι όμωσ αυτό που αποκαλούμε πλαςτικό; Πρόκειται για ϋνα υλικό που μορφοποιεύ τα όρια τησ ιςτορύασ, ό ϋνα παθητικό ςυςτατικό δεκτικό ςτισ ψυχολογικϋσ και πολιτιςμικϋσ προβολϋσ? Για τον Roland Barthes το πλαςτικό δεν εύναι τύποτα, όταν δεν βρύςκεται υπό ϋνα γενικότερο πλαύςιο. Το πλαςτικό εξ’ οριςμού ενϋχει ςημαςιολογικό και μεταφορικό ρευςτότητα. Η λϋξη κατϊγεται από το ρόμα πλάςςειν, ενώ το επύθετο πλαςτικόσ προςδιορύζει αυτό που μπορεύ να μορφοποιηθεύ. Στην ελληνικό γλώςςα ςημαύνει μεταφορικϊ και αυτό που θα μπορούςε να πλαςτογραφηθεύ ό να παραποιηθεύ ϊνομα, αλλϊ ςτη μετϊφραςη του ϋχαςε αυτό την αμφιςημύα. ο ο Το πλαςτικό, ανακαλύφθηκε το 19 αιώνα και ειςϋβαλε ςτη μαζικό παραγωγό τον 20 . Για τουσ αρχιτϋκτονεσ αποτελούςε το «μαγικό υλικό» ςτο οπούο εναπόθεςαν όλεσ τισ ελπύδεσ και τισ προςδοκύεσ τουσ. Συνδύαζε την φωτεινότητα, την δύναμη, την διαφϊνεια, τη θερμικό μόνωςη και την αντοχό ςε μεγϊλα φορτύα. Το πλαςτικό ϋδωςε τη δυνατότητα ςτουσ αρχιτϋκτονεσ να εφαρμόςουν τισ ςκϋψεισ τουσ για φουτουριςτικϋσ μορφϋσ, ϋντονεσ και ςυμπαγόσ χειρονομύεσ και οργανικϋσ καμπυλόγραμμεσ δομϋσ. Ένα ςύμβολο, που υποςχόταν ϋνα μϋλλον χωρύσ περιοριςμούσ ό προβλόματα λόγω των κλιματικών ςυνθηκών το οπούο, θα υπηρετούςε τισ ανϊγκεσ τησ μοντϋρνασ κοινωνύασ. Οι αρχιτεκτονικϋσ εφαρμογϋσ διϋφεραν μεταξύ τουσ όςο και οι διαφορετικϋσ ςυςτϊςεισ του πλαςτικού. Πλαςτικϊ κομμϊτια μπορούςαν να χρηςιμοποιηθούν για να υλοποιηθούν καταςκευϋσ, κελύφη, θόλοι και μεμβρϊνεσ. Η αρχαιολογύα του πλαςτικού ςτην αρχιτεκτονικό ξεκινϊ από τισ ουτοπικϋσ προτϊςεισ οραματιςτών και καλλιτεχνών πριν καν εμφανιςτεύ το προώόν ςτην παραγωγό. Οι πρώιμεσ εφαρμογϋσ του, αποτελούν μοναδικϊ αρχιτεκτονικϊ αλλϊ και καταςκευαςτικϊ ςτιγμιότυπα. Αρχιτϋκτονεσ όπωσ ο Buckminster Fuller και ο Frederick Kiesler εφϊρμοςαν πρώτοι το υλικό. Ο Buckminster Fuller ςχεδύαςε το «Dymaxion Dwelling Machine» και ο Frederick Kiesler το «Space House». Ο Kiesler ςχεδύαςε το «Space House» για την εταιρεύα Modarnage Furniture τησ Νϋασ Υόρκησ, το 1933. Ωςτόςο, αυτϋσ οι ουτοπικϋσ λύςεισ δεν μπορούςαν να πραγματοποιηθούν καθώσ το πλαςτικό ςαν υλικό δεν εύχε εξελιχθεύ πλόρωσ, δεν εύχε πιςτοποιηθεύ η αντοχό του και η δομικό του ςυμπεριφορϊ όταν ακόμα αβϋβαιη. Κατϊ τη διϊρκεια τησ δεκαετύασ του ’30, το πλαςτικό ςαν υλικό παρουςιαζόταν ολοϋνα και εντονότερα ςτη καταςκευό. Οι ανϊγκεσ του Δεύτερου Παγκόςμιου πολϋμου ανϊγκαςαν τισ βιομηχανύεσ να ςταματόςουν τισ εφαρμογϋσ του ςτην αρχιτεκτονικό, προκειμϋνου να καταςκευαςτούν προώόντα για την ενύςχυςη του πολϋμου. Οι πλαςτικϋσ κατοικύεσ καταςκευαςμϋνεσ από καλούπια ϋγιναν ςύμβολα μύασ ςύγχρονησ κοινωνύασ και αποτϋλεςαν προώόν πολυτϋλειασ. Η κινητικότητα και η ευελιξύα αποτϋλεςαν τισ λϋξεισ κλειδιϊ ςτο λεξικό των νϋων αρχιτεκτόνων. Το 1956 οι Alison & Peter Smithson ςχεδιϊζουν το «House of the Future». Ένα χαρακτηριςτικό δεύγμα του τρόπου ζωόσ του μϋλλοντοσ. Μύα κατοικύα αποτελούμενη από οργανικούσ ςυνδεόμενουσ

χώρουσ- προςομούωςη των αρχϋγονων ςπηλιών- και με τουσ καλουπωμϋνουσ μονοκόμματουσ και γυαλιςτερούσ τούχουσ, με τουσ εντοιχιςμϋνουσ χώρουσ αποθόκευςησ, ντουλϊπεσ, κουζύνα, θύμιζε ςκηνό από ταινύα επιςτημονικόσ φανταςύασ. Παρόλο που ο ςχεδιαςμόσ όταν βαςιςμϋνοσ ςτο «νϋο» υλικό, η υλικότητα απεδεύχθη περιςςότερο ϋμπνευςη παρϊ αυτοςκοπόσ. Παρϊλληλα ο Ionel Schein παρουςιϊζει το «Maison en Plastique» ςτο Παρύςι ςτο «Salon des Arts Menagers». Μια εκτατό κατοικύα με μύα ςπειροειδό μορφό ςε κϊτοψη, όπου εύχε προνοηθεύ να ενώνεται και με ϊλλα κομμϊτια για να επεκτεύνεται εϊν χρειαςτεύ. Τα δωμϊτια όταν προκαταςκευαςμϋνα από πλαςτικϊ πανϋλα και το κϋλυφοσ αποτελεύτο από δυο καλουπωμϋνα κομμϊτια. Το 1957 οι Hamilton & Goody παρουςύαςαν το «Monsanto House of the Future». Πρόκειται για ϋνα καμπυλόγραμμο πλαςτικό κϋλυφοσ χωρύσ ενώςεισ, όπωσ και το πϊτωμα που ϋνωνε τϋςςερα τετρϊγωνα δωμϊτια που βρύςκονταν ςε ακτύνα από ϋνα τετρϊγωνο κεντρικό χώρο. Η καταςκευό ενόσ τμόματοσ ςχεδόν 5 μϋτρων από ενιςχυμϋνο πλαςτικό αποτελούςε την τϋλεια πραγμϊτωςη των δυνατοτότων του υλικού. Ο Αlbert G. H. Dietz αςχολόθηκε ςυμπτωματικϊ με την ϋρευνα και την εφαρμογό του πλαςτικού. Πρόκειται για τον αφανό ςχεδιαςτό του Monsanto House. Συμμετεύχε ςτισ μελϋτεσ του MIT για τα πλαςτικϊ υλικϊ και ειδικεύτηκε ςτη καταςκευό κατοικιών με βϊςει τη ςυνθετικό ρητύνη που χρηςιμοποιεύται ςτισ επιφϊνειεσ κοντραπλακϋ. Στα τϋλη τησ δεκαετύασ του ’40 ο George H. Clark κατϊφερε να ςυγκεντρώςει $500,000 από εταιρεύεσ προκειμϋνου να πραγματοποιηθεύ ϋρευνα και εργαςτηριακό μελϋτη με επικεφαλό των Dietz, ςτο τμόμα μηχανικών και καταςκευών του MIT. Η εταιρεύα Monsanto, όταν μύα από αυτϋσ που χρηματοδότηςαν την ϋρευνα και ϋτςι προϋκυψε και η ςυνεργαςύα με τον Dietz για το ςχεδιαςμό του House of the Future. O Richard W. Hamilton όταν ο επικεφαλόσ τησ εφαρμογόσ τησ ϋρευνασ και τησ πραγμϊτωςησ τησ, με βαςικό εγχειρύδιο το 70ςϋλιδο Plastics in Housing.

ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Ο όροσ «πλαςτικό» εδώ χρηςιμοποιεύται ωσ ϋνα ςύνολο ςυνθετικών υλικών που εύναι ικανϊ να καλουπωθούν ςε διαφορετικϊ ςχόματα, ςυνόθωσ μϋςω πύεςησ και θϋρμανςησ. Τα υλικϊ αυτϊ ανόκουν ςε δυο κατηγορύεσ, τα θερμοςκληρυνόμενα και θερμοπλαςτικϊ. Τα θερμοςκληρυνόμενα υποβϊλλονται ςε χημικϋσ αντιδρϊςεισ και παραμϋνουν ϊτηκτα με την εφαρμογό θερμότητασ. Τα θερμοπλαςτικϊ παρϊγονται πλόρωσ από χημικϋσ ενώςεισ από το καταςκευαςτό και με την εφαρμογό θερμότητασ λειαύνονται, δύνοντασ τουσ τη δυνατότητα να ρϋουν μϋςα ςτα επιθυμητϊ ςχόματα ∙ μύα διαδικαςύα που μπορεύ να επαναληφθεύ όςεσ φορϋσ χρειαςτεύ. Το πλαςτικό ιδωμϋνο ωσ ϋνα υποψόφιο υλικό καταςκευόσ ςυγκεντρώνει πολλϊ πλεονεκτόματα. Ωςτόςο, το κόςτοσ παραγωγόσ του ύδιου του υλικού αλλϊ και η επεξεργαςύα για καταςκευϋσ μεγϊλησ κλύμακασ εύναι πϊρα πολύ υψηλό. Η ικανότητα του να πλϊθεται ανϊλογα με τισ ανϊγκεσ, να υλοποιεύ ποικιλόμορφα ςχόματα και να αποτελεύ μϋςο ϋμπνευςησ, καθιςτϊ το υλικό εξαιρετικϊ ενδιαφϋρον και περιζότητο. Περύπλοκεσ φόρμεσ, καμπύλεσ, θόλοι και πανϋλα εύναι όλα δυνατϊ μϋςω τησ δημιουργύασ καλουπιών. Μπορεύ να χρωματιςτεύ ςτην παραγωγό του ςαν υλικό ό να χρωματιςτεύ κατόπιν τησ καταςκευόσ. Έχει την δυνατότητα να διατηρεύ ϋνα δροςερό περιβϊλλον (τουλϊχιςτον ςε καλύτερα επύπεδα από ϊλλα υλικϊ) και με την ενύςχυςη ϊλλων χημικών υλικών να αυξϊνει την εςωτερικό θερμοκραςύα. Το βϊροσ του υλικού εύναι αρκετϊ πιο χαμηλό από των ϊλλων, όταν το βϊροσ του εύναι 1,5 του αλουμινύου 2,7 και του ατςαλιού 7,8. Αξιοςημεύωτο εύναι και το επύπεδο αντοχόσ του υλικού από εξωγενεύσ παρϊγοντεσ. Μύα εξωτερικό πύεςη ςυνόθωσ δημιουργεύ κϊποια βαθουλώματα ςτην επιφϊνεια και όχι ςπαςύματα, όπωσ ςε πολλϊ ϊλλα υλικϊ. Το πλαςτικό προλαμβϊνει τισ πιϋςεισ αλλοιώνοντασ την μορφό παρϊ τη καταςκευό του. Παρϊλληλα, υπϊρχουν κϊποια μειονεκτόματα που κϊθε ςχεδιαςτόσ πρϋπει να λαμβϊνει υπόψη του προκειμϋνου να μειώνει τισ πιθανότητεσ εμφϊνιςησ τουσ. Το πλαςτικό, ςε κϊθε του μορφό, εύναι μύα χημικό ουςύα η οπούα εϊν εκτεθεύ ςε υψηλϋσ τιμϋσ θερμοκραςύασ κϊνει ελεύθερη καύςη. Κϊποια πλαςτικϊ τα οπούα εύναι αυτό-εξολοθρευτικϊ πλαςτικϊ, καύγονται όταν υπϊρχει φωτιϊ και ςταματούν την καύςη όταν απομακρυνθούν.

Τα υποπροώόντα εύναι το μονοξεύδιο και διοξεύδιο του ϊνθρακα. Τα υλικϊ που ελϋγχουν την καύςη τουσ από εξωτερικούσ παρϊγοντεσ περιϋχουν ϊζωτο, φωςφορικό, χλώριο και αϋρια. Κανϋνα πλαςτικό δεν εύναι μη-καυςτικό, ωςτόςο κϊποια από αυτϊ εϊν επενδυθούν με κϊποιεσ ϊλλεσ προςμύξεισ μπορούν να ανταπεξϋλθουν ςε μύα πυρκαγιϊ. Η ακαμψύα του εύναι ουςιαςτικϊ λιγότερη από τα ϊλλα υλικϊ. Αυτό ςημαύνει ότι το ςχεδιαςτικό φορτύο που δυνητικϊ φϋρει, πρϋπει να εύναι προςεκτικϊ μελετημϋνο ακόμα και όταν ενιςχύεται με μεταλλικϊ ςτοιχεύα ςτο εςωτερικό του. Η αντοχό του πλαςτικού ςτα καιρικϊ φαινόμενα παρουςιϊζει δυςκολύεσ. Η ϋκθεςη του πλαςτικού ςτον όλιο μπορεύ να προκαλϋςει υποβϊθμιςη τησ εξωτερικόσ επιφϊνειασ και ρωγμϋσ. Με επύςτρωςη διαφόρων υλικών εξωτερικϊ μπορεύ να μειωθεύ ςε μεγϊλο ποςοςτό αυτό ευαιςθηςύα. Η μϋθοδοσ καταςκευόσ κτιρύων με πλαςτικό γύνεται με ειδικϋσ τεχνικϋσ όπου διαποτύζονται κομμϊτια από ενιςχυμϋνο fiber με γονιμοποιημϋνο πλαςτικό, και κατόπιν τοποθετούνται ςε καλούπια. Αυτϊ τα παρϊγωγα πλαςτικού ςυνοψύζουν τισ καλύτερεσ φυςικϋσ ιδιότητεσ. Εύναι τα πιο οικονομικϊ καθώσ τα υποπροώόντα που χρηςιμοποιούνται για αυτό τη διαδικαςύα εύναι πολύ φθηνϊ. Παρουςιϊζουν μϋγιςτη αντοχό και μπορούν να αναμειχθούν με ουςύεσ χρωματιςμού αλλϊ και προφύλαξησ από εξωγενεύσ παρϊγοντεσ ςτη παραγωγό τουσ.

SPACE HOUSE, FREDERICK KIESLER, 1933

ALISON & PETER SMITHSON, HOUSE OF THE FUTURE, 1956

MAISON PLASTIQUE, IONEL SCHEIN, 1956

MONSANTO HOUSE, HAMILTON & GOODY, 1957

MONSANTO HOUSE, ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ

MONSANTO HOUSE, ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΌ ΦΥΛΛΑΔΙΟ

2.4

Ε Ν Ν Ο Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Α Ε Ρ Γ Α Λ Ε Ι Α Π Ρ Ο ΢ Ε Γ Γ Ι ΢ Η ΢ Κ Ε Λ Ι Ω Ν

2.4.1

ΕΞΕΣΑ΢Η

Η εξϋταςη, η ςυλλογό ςτοιχεύων με ςκοπό την διαμόρφωςη τησ γνώςησ περύ του αντικειμϋνου, ϋχει τισ καταβολϋσ τησ, ςτην Ιερϊ Εξϋταςη. ΢όμερα, ύςωσ να φαντϊζει μακρινό αυτό η τελετουργύα, ωςτόςο η εμπειρικό γνώςη πϊνω ςτον ανθρωπιςμό αντλεύ πληροφορύεσ από τη μελανό αυτό περύοδο. Οι επιςτόμεσ που ςόμερα αποδϋχονται ωσ δεδομϋνα κϊποια ςτατιςτικϊ ςυμπερϊςματα ςυμπεριφορών, τα δανεύζονται από αυτϋσ τισ πειθαρχικϋσ διαδικαςύεσ. 9 Η εξϋταςη των ατόμων-μονϊδων, [α] ειςϊγει την ατομικότητα ςε ϋνα πεδύο καταγραφόσ 10 και [β] μετατρϋπει κϊθε ϊτομο ςε ιδιαύτερη περύπτωςη . ΢κοπό ϋχει την κατηγοριοπούηςη των υποκειμϋνων και την αντικειμενοπούηςη τουσ. Η διαδικαςύα αυτό εφαρμόςτηκε επιτυχώσ κατϊ την κλαςικό εποχό ςε διϊφορα πειρϊματα περύ τησ γνώςησ τησ ανθρώπινησ υπόςταςησ, ςε ϋνα ευρύ πεδύο που εκτεινόταν από την πειθαρχύα ϋωσ την ψυχανϊλυςη. [α] Σο ϊτομο κατϊ τη διϊρκεια τησ εξϋταςησ, παρατηρεύται, αναλύεται και μεταςχηματύζεται ςε ϋνα ςύνολο δεδομϋνων που το προςδιορύζουν και το κατηγοριοποιούν. Μετατρϋπεται ςε ϋνα διακριτό και απόλυτο αριθμό. Ο αριθμόσ που κατϋχει κϊθε ατομικότητα, αποτελεύται από κώδικεσ που προςδιορύζουν τη φυςιολογύα, την ψυχολογύα, τισ επιδόςεισ, την ςυμπεριφορϊ και τισ καθημερινϋσ ανϊγκεσ. Σο ϊτομο εντϊςςεται ςε ϋνα πλόθοσ. [β] Σο ϊτομο κατηγοριοποιεύται ςε ςχϋςη με τη ταυτότητα του. Ωςτόςο, αποδομεύται ςε ϋνα ςύςτημα κατηγοριοπούηςησ καθώσ χρηςιμοποιεύται η «περύπτωςη» του ωσ μϋςο επιβολόσ διεργαςιών. Μετατρϋπεται ςε ϋνα αρχεύο, ςε ϋνα τεκμόριο ωσ προσ μύα ολότητα. Αυτό η φαινομενικό μοναδικότητα αποτελεύ εγχειρύδιο διαμόρφωςησ δεδομϋνων. Μύα παρόμοια διεργαςύα ωσ προσ την κατηγοριοπούηςη του χρόςτη, ςυναντϊμε και ςτα πειραματικϊ κελιϊ. Αρχικϊ ο χρόςτησ ωσ ταυτότητα και ςύνολο χαρακτηριςτικών, φαύνεται να απουςιϊζει φαινομενικϊ από τον ςχεδιαςμό. Εδώ, αντιμετωπύζεται ο κϊτοικοσ ωσ ςώμα, ωσ υλικό υπόςταςη που «τοποθετεύται» ςε ςυγκεκριμϋνεσ και ϊρτια ςχεδιαςμϋνεσ θϋςεισ. Αποτελεύ, ϋνα αποκωδικοποιημϋνο υποκεύμενο το οπούο ϋχει αναλυθεύ ςε βαςικϋσ κατηγορύεσ που το προςδιορύζουν. Ωςτόςο, η ανϊλυςη των χαρακτηριςτικών ςυντελεύ ςτη καταςκευό ενόσ ιδανικού τόπου κατούκηςησ, κατόπιν εξαγωγόσ των βϋλτιςτων δεδομϋνων για τη διαμονό του. Προςφϋρεται μύα προκαταςκευαςμϋνη διαμονό με κριτόριο τον αυξημϋνο βαθμό βιωςιμότητασ. ΢το πλαύςιο του Μοντερνιςμού, ο αρχιτϋκτονασ κλύθηκε να αναλϊβει τον ςχεδιαςμό των ιδανικών τόπων κατούκηςησ αποκαθιςτώντασ τον κϊτοικο με το μοντϋλο του δυνητικού χρόςτη. Η κοινωνικό αρχιτεκτονικό ςύςτηςε την ςυλλογικό κατούκηςη ωσ μύα απελευθερωτικό πρόταςη των «εγκλωβιςμϋνων» κοινωνικών ατόμων. Ωσ «κοινωνικό λειτουργόσ» πρότεινε ςυςτόματα λειτουργικόσ κατούκηςησ για την ςτϋγαςη του μεταναςτευτικού πλόθουσ. ου Η μελϋτη του Yves Lion για την κατούκηςη ςτισ αρχϋσ του 21 αιώνα, παρουςιϊςτηκε το 1984 για την Domus. Ο Lion ςε ςυνεργαςύα με τον Francois Leclerq, ςχεδιϊζουν μύα κατοικόςιμη κοινότητα. Αποποιούνται τον διαχωριςμό ανϊμεςα ςτην πόλη και ςτην κατούκηςη, καθώσ θεωρούν ότι πρόκειται για δυο όψεισ τησ ύδιασ θεματικόσ. ΢το πλαύςιο του ανοιχτού διαλόγου για το θϋμα τησ κατούκηςησ που ταλϊνιζε τουσ αρχιτεκτονικούσ κύκλουσ, παρουςιϊζεται ο τρόποσ διαβύωςησ ωσ ϋνασ επιδραςτικόσ παρϊγοντασ ςτην εξϋλιξη τησ πόλησ. Οι ταχεύσ ρυθμού και η αφοςύωςη ςτην εργαςύα οδόγηςαν ςτη δημιουργύα ενόσ ςυςτόματοσ μόνιμου και παρϊλληλα εφόμερου. Οι ςυμπαγεύσ και μόνιμοι χώροι εκφρϊζουν την ανϊγκη ςτϋγαςησ, ενώ οι ημιυπαύθριοι και οι χώροι ςυνϊθροιςησ με παροχϋσ απαςχόληςησ και ανϊπαυςησ, αποτελούν την εναλλακτικό κατούκηςη ςε μύα μικροκλύμακα τησ κοινωνύασ. Αντιμετωπύζοντασ τον κϊτοικο ωσ κοινωνικό μονϊδα, τοποθετούν τισ χρόςεισ ςτο εξωτερικό κϋλυφοσ του οικοδομόματοσ, δημιουργώντασ μύα διαπερατό όψη. ΢τον πυρόνα του κτιρύου οργανώνονται οι ιδιωτικού χώροι τησ κατοικύασ, καθώσ και οι

9 10

Υουκώ Μιςϋλ. Επιτήρηςη και Σιμωρία. Η γέννηςη τησ φυλακήσ. Αθόνα: Ρϊππα, ςελ.249 Όπ. π., ςελ.252

κοινόχρηςτοι. Οι όψεισ του κτιρύου λειτουργούν ςαν φύλτρα, απομονώνοντασ τον χρόςτη από το εξωτερικό περιβϊλλον, επιτρϋποντασ μόνο την οπτικό επαφό. Αποτελούν ϋνα παθητικό πυρόνα, όπου μεταφϋρονται οι ενεργειακϋσ απαιτόςεισ του κτιρύου. Η κατακόρυφη τοποθϋτηςη των υγρών χώρων του κτιρύου [οι χώροι υγιεινόσ και η κουζύνα], προςφϋρει τη δυνατότητα του φυςικού ηλιαςμού όλησ τησ κϊτοψησ των διαμεριςμϊτων. Οι περιοριςμού του φωτόσ και του εξαεριςμού των χώρων κατούκηςησ οριοθετούν και τουσ κοινόχρηςτουσ χώρουσ. Η ενςωμϊτωςη χώρων όπωσ αύθουςεσ προβολόσ, χώροι ανϊπαυςησ και δραςτηριοτότων, παρουςιϊζουν το ϋκδηλο ενδιαφϋρον εξϋλιξησ του τρόπου ζωόσ. Μύα προςπϊθεια προςομούωςησ των αναγκών που ςυςτόνουν την καθημερινότητα ςε ιδανικϊ περιβϊλλοντα. Μύα προςπϊθεια υλοπούηςησ των εξαγόμενων ςτοιχεύων κατόπιν «εξϋταςησ».

2.4.2

ΕΞΟΤ΢ΙΑ ου

ου

΢τα τϋλη του 18 και τισ αρχϋσ του 19 αιώνα η ςωματικό βύα διαχωρύζεται από την επιβολό τησ ποινόσ. Ωςτόςο, θα ςυνεχύςει να βρύςκεται ςτο επύκεντρο ςτρατηγιών τιμωρύασ αποκτώντασ το ρόλο του ενδιϊμεςου οργϊνου, το οπούο εξαρτϊται από το όργανο εξουςύασ. Σο ςώμα εγκλωβύζεται μϋςα ςε μύα διαδικαςύα με χαρακτηριςτικϊ την απομόνωςη και τον καταναγκαςμό, αλλϊ και την επιβολό των μϋτρων αςφαλεύασ. Η επιβολό τησ εξουςύασ πϊνω ςτο ςώμα αποτελεύ μεύζον ζότημα για τη χαλιναγώγηςη. Η εξουςύα 11 «απαιτεύ» ςόματα μϋςα από το ςώμα. Ο Μιςϋλ Υουκώ με τον όρο «πολιτικό τεχνολογύα του ςώματοσ», περιγρϊφει τη γνώςη πϊνω ςτισ ςωματικϋσ αντιδρϊςεισ μϋςω του καταναγκαςμού, απουςύα οργϊνων επιβολόσ του. Ο Υουκώ τοποθετεύ την θϋςη του περύ πολιτικόσ τεχνολογύασ του ςώματοσ ςτο πεδύο των πειθαρχικών ςυςτημϊτων. Κατϊ τη διϊρκεια τησ κλαςικόσ εποχόσ το ςώμα διαβϊζεται ωσ ϋνασ τόποσ εύπλαςτοσ και υπϊκουοσ. Ο Άνθρωποσ-μηχανό ειςϊγεται με διττό ερμηνεύα: ςώμα υλικό και υποτακτικό. ο Σο ςώμα ανϋκαθεν αποτελούςε πεδύο επιβολόσ δύναμησ, αλλϊ ςτον 18 αιώνα χρηςιμοποιεύται με ςκοπό να επιδρϊςει ςε επιμϋρουσ λεπτομϋρειεσ και να το διαμορφώςει ϋτςι ώςτε το ύδιο να αςκεύ εξουςύα ςε ϋνα δεύτερο. Αςκεύται ϋλεγχοσ ο οπούοσ διαμορφώνει ϋνα τόπο-ςώμα με ικανότητεσ όπωσ οικονομύα κινόςεων, υποταγό ςτο χώρο και ςτο χρόνο. Σο υποκεύμενο αποκτϊ μεθόδουσ πειθαρχύασ ωσ προσ την υλικό του υπόςταςη αλλϊ και επιβϊλλεται μϋςω αυτών ςε ϋτερα υποκεύμενα ό αντικεύμενα. Σο ςώμα διαςπϊται ςε δυο ενϋργειεσ. Αποτελεύ υλικό για μεθόδευςη αλλϊ και μοντϋλο υποταγόσ. Σϋτοιεσ διαδικαςύεσ ςυναντιόνται ςε φυλακϋσ, μοναςτόρια και πειρϊματα. Ωςτόςο ςτα μοναςτόρια η πειθαρχύα εντοπύζεται ςτη προςπϊθεια υπεροχόσ του υποκειμϋνου ςτο ύδιο το ςώμα, ενώ ςτισ ϊλλεσ περιπτώςεισ ςκοπόσ εύναι η χρηςιμότητα ωσ αποτϋλεςμα τησ πειθαρχύασ. Σο ςώμα του χρόςτη των πειραματικών κελιών κατούκηςησ, αποτελεύ το μϋςο επιβολόσ τησ πρόθεςησ του αρχιτϋκτονα. Η γνώςη των ςωματικών αντιδρϊςεων αποτελεύ ιςχυρό εργαλεύο και τόπο εφαρμογόσ των προθϋςεών του. Κϊθε κύνηςη και κϊθε παύςη εύναι προκαθοριςμϋνεσ. Ο ςχεδιαςμόσ ϋχει προβλϋψει που θα αναπαυθεύ το ςώμα, που θα κινηθεύ, καθώσ και τισ ενδιϊμεςεσ ςτϊςεισ. Σο υποκεύμενο υποβϊλλεται ςε μύα διαχεύριςη του ςώματόσ του, προκαθοριςμϋνη. Η ελευθερύα των κινόςεων μοιϊζει με αυταπϊτη, καθώσ οι θϋςεισ των πραγμϊτων εύναι ςυγκεκριμϋνεσ, αναπόςπαςτεσ και μοναδικϋσ. Ωςτόςο, αυτό το αυςτηρό ςχόμα οργϊνωςησ μπορεύ να παραμϋνει αόρατο για τον χρόςτη. Παρουςιϊζεται μϋςα από τα «ςόματα» του ςώματοσ τα οπούα λειτουργούν ςε επανϊληψη ωσ προσ την πρόθεςη του ςχεδιαςμού. Ο κϊτοικοσ μετατρϋπεται από παθητικόσ διαμονϋασ ςε χειριςτόσ. Οι λειτουργύεσ που ενεργοποιούνται με την ςυμβολό ενόσ εξωτερικού παρϊγοντα, ϋχουν ςχεδιαςτεύ με την προϋπόθεςη τησ ύπαρξησ ενόσ ϊρτια κατηρτιςμϋνου χειριςτό. Ο χειριςτόσ-κϊτοικοσ διαμορφώνει τουσ χώρουσ και τισ ςυνθόκεσ κατούκηςησ. Ο Coop Himmelblau παρουςιϊζει το 1968 την πνευμωνικό μονϊδα κατούκηςησ Villa Rosa. Πρόκειται για μια θεωρητικό καταςκευό η οπούα προςφϋρει ογκομετρικϋσ αυξομειώςεισ, λόγω του βαςικού καταςκευαςτικού ςτοιχεύου, του αϋρα. ΢την πρόταςη τησ κατοικύασ, παρουςιϊζεται ο αϋρασ ωσ δομικό ςτοιχεύο, προτεύνοντασ μύα πειραματικό διαμονό. Ο κϊτοικοσ-χειριςτόσ καλεύται να προςδιορύςει τον όγκο τησ καταςκευόσ κατϊ το δοκούν. Σοποθετεύται ςε μοναδιαύα θϋςη και αποτελεύ το μηχανιςμό ενεργοπούηςησ τησ πειραματικόσ εφαρμογόσ. Η χωρικό κατανομό εύναι εφόμερη και προςδιορύζει κϊθε φορϊ την διϊθεςη και τισ απαιτόςεισ του κατούκου. Αποτελεύ ϋνα προςαρμόςιμο κϋλυφοσ κατούκηςησ εν εύδει κϊψουλασ διαςτημικόσ αποςτολόσ. Η εκτεταμϋνη χρόςη οπτικοακουςτικών μϋςων ςυςτόνει μια πρωτόγνωρη εμπειρύα κατούκηςησ του χώρου. Προβολϋσ χρωμϊτων, όχοι και αρώματα προςφϋρουν ϋνα «προκαταςκευαςμϋνο» περιβϊλλον. Η καταςκευό αποτελεύται από τρύα μϋρη. ΢τον βιώςιμο χώρο, βρύςκεται ϋνα κρεβϊτι του οπούου οι κινόςεισ ελϋγχονται από τον κϊτοικο μϋςω μύασ ηλεκτρονικόσ ςυςκευόσ. Ο ενδιϊμεςοσ χώροσ εύναι μεταβλητόσ λόγω τησ αυξομεύωςησ του όγκου, διαφοροπούηςη που επιτυγχϊνεται με οκτώ μπαλόνια. Ο τρύτοσ χώροσ εύναι μύα πλαςτικό καταςκευό η οπούα διογκώνεται παρϊλληλα με ϋνα κρεβϊτι ςτο εςωτερικό τησ. Εδώ το ςώμα υποβϊλλεται ςε 11

Υουκώ Μιςϋλ. Επιτήρηςη και Σιμωρία. Η γέννηςη τησ φυλακήσ. Αθόνα: Ρϊππα, ςελ. 38

προκαθοριςμϋνεσ κινόςεισ. Αποτελεύ το μϋςο ενεργοπούηςησ των ςχεδιαςμϋνων λειτουργιών. Ο χρόςτησ τοποθετεύται ςε δυο βαςικϋσ θϋςεισ: ςτο κρεβϊτι ενεργοποιώντασ το περιβϊλλον και ςε θϋςη «ιςχύοσ» καθορύζοντασ το ποςοςτό αυξομεύωςησ του βιώςιμου χώρου.

2.4.3

ΣΑΞΙΝΟΜΗ΢Η

Η ταξινόμηςη, προκύπτει από την επιβολό τησ τϊξησ που αςκεύται ςτα ςώματα. Η τϊξη με τη ςειρϊ τησ, αποτελεύ μύα ϋννοια ςτην οπούα ενυπϊρχει η εμπειρύα του χώρου. Η χωρικό τοποθϋτηςη αποτελεύ την υλικό κατηγοριοπούηςη τησ εξϋταςησ. ΢κοπόσ τησ ταξινόμηςησ εύναι η βϋλτιςτη επιθεώρηςη των ςωμϊτων, καθώσ και η οικονομύα του χρόνου. Σα ςώματα, τοποθετούνται ςε ςυγκεκριμϋνεσ θϋςεισ, με ςυγκεκριμϋνο ρόλο ώςτε οι πρϊξεισ που διατελούν, να πραγματοποιούνται ϊμεςα και επιτυχώσ. Η κατανομό των ςωμϊτων ςυμπύπτει με την χωρικό οργϊνωςη και την ταξινόμηςη των ιδιοτότων τουσ. Σο ςώμα φαύνεται να «αποθηκεύεται» ςε ςυγκεκριμϋνεσ θϋςεισ και να κυκλοφορεύ ςε ϋνα οριςμϋνο ςυνδυαςμό πιθανών κινόςεων. Σα πειθαρχικϊ ςυςτόματα μϋςω τησ επιβολόσ εξουςύασ, επιτυγχϊνουν την κατϊταξη και την εναλλαγό τησ ταξινόμηςησ. Η τακτικό χωρικό διϊταξη επιτρϋπει τον ϋλεγχο και την βϋλτιςτη εκμετϊλλευςη του τόπου (μονϊδα 12 διαμονόσ ). ΢τα πειραματικϊ κελιϊ η ϋννοια τησ ταξινόμηςησ και τησ τοποθϋτηςησ, ςυναντϊται ωσ βαςικόσ κανόνασ εφαρμογόσ· από τον ςχεδιαςμό των καταςκευών που ενςωματώνουν ομαδοποιημϋνεσ λειτουργύεσ, μϋχρι τον τρόπο που παρουςιϊζουν τον χρόςτη, προκειμϋνου να αναδεύξουν την ϋννοια τησ αφομούωςησ-αποθόκευςησ. Οι χώροι και οι καταςκευϋσ που ο χρόςτησ χρηςιμοποιεύ, παραλαμβϊνουν το ςώμα του και τα ϊλλα αντικεύμενα. Οι καταςκευϋσ-χωρικϋσ μονϊδεσ αντιμετωπύζονται ωσ κενϊ πεδύα, ϋτοιμα και ςχεδιαςμϋνα, ώςτε να παραλϊβουν τα ςώματα. Ο χρόςτησ αποτελεύ αντικεύμενο ταξινόμηςησ καθ’ όλη την διϊρκεια τησ διαμονόσ του και κατϊ την διϊρκεια όλων των δραςτηριοτότων. Ο Ettore Sottsass, ςχεδύαςε αποθηκευτικϋσ-λειτουργικϋσ καταςκευϋσ το 1972 για την ϋκθεςη του Μουςεύου Μοντϋρνασ Σϋχνησ τησ Ν. Τόρκησ, με θϋμα Italy: New Domestic Landscape. Με ςκοπό την διαφοροπούηςη του χρόςτη από το αντικεύμενο επϋλεξε να καταςκευϊςει «ογκώδη και βϊναυςα» επιπλωμϋνα περιβϊλλοντα τα οπούα θα επϋτρεπαν την επιθυμητό απόςταςη από το χρόςτη. Κϊθε μονϊδα αποτελεύ ϋνα ολοκληρωμϋνο ςύςτημα λειτουργύασ. Οι χρόςεισ ταξινομούνται διακριτϊ καθώσ και τα φερόμενα ςώματα. Οι ανϊγκεσ που επιβϊλλει η διαμονό αντιμετωπύζονται ποςοτικϊ. Ανϊλογα με τα χαρακτηριςτικϊ του χρόςτη δομεύται ϋνα εξατομικευμϋνο περιβϊλλον. Η ταξινόμηςη των λειτουργιών εδώ, προςδιορύζει το χώρο. Η ομαδοπούηςη ςυναφών λειτουργιών ςυςτόνει εςωςτρεφεύσ χώρουσ και αντύςτροφα. Οι καταςκευϋσ οριοθετούν τον χώρο που διαμορφώνουν. Οι φόρμεσ που παραλαμβϊνουν το ςώμα, παρουςιϊζονται ωσ ιδανικϋσ για κϊθε χρόςη που προτεύνουν. Ο χρόςτησ απομονώνεται ςε ϋνα διαμορφωμϋνο περιβϊλλον ανθρωποκεντρικϊ ςχεδιαςμϋνο. Αποτελούν ϋνα δομικό υποδοχϋα τησ υλικόσ υπόςταςησ του κατούκου, δημιουργώντασ ϋνα τεχνητό όριο των δραςτηριοτότων του. Σο ςώμα υπακούει ςτην ταξινόμηςη και την ομαδοπούηςη των καθημερινών δραςτηριοτότων.

Υουκώ Μιςϋλ. Επιτήρηςη και Σιμωρία. Η γέννηςη τησ φυλακήσ. Αθόνα: Ρϊππα, ςελ.193

2.4.4

ΕΛΕΓΦΟ΢

Σα ςυςτόματα που περιβϊλλουν την πειθαρχύα γεννούνται από τον ϋλεγχο. Ο ϋλεγχοσ ανταποκρύνεται ςτο ςύνολο των ενεργειών, ςτο όλον· αποτελεύ το «οικοδόμημα» των πειθαρχικών ςυςτημϊτων, υποκινεύ ςυμπεριφορϋσ και διαμορφώνει αλληλεπιδρϊςεισ. Ο ϋλεγχοσ αποτελεύ το ςυνδετικό κρύκο τησ εςωτερικόσ δομόσ των ςυςτημϊτων. Σαυτόχρονα, διατελεύ ςημαντικό ρόλο ςτην καταςκευό των ςωφρονιςτικών δομών καθώσ και το βαςικό ςτόχο. Παρϊλληλα, ανταποκρύνεται ςτισ διακριτϋσ κινόςεισ, εκεύνεσ οι οπούεσ καθορύζουν ςχόματα, διαμορφώνουν ςυμπεριφορϋσ και καθυποτϊςςουν. Άρα, ποιοτικό και ποςοτικό χαρακτηριςτικό. Ο ϋλεγχοσ ςτα μοντϋλα πειραματικόσ κατούκηςησ, εντοπύζεται ςτην ικανότητα μεταςχηματιςμού των καταςκευών. Οι προκαταςκευαςμϋνεσ αυτϋσ δομϋσ, παρϋχουν τη δυνατότητα αναπροςαρμογόσ ςε ςυγκεκριμϋνεσ κινόςεισ. Από την γϋνεςη τουσ μϋχρι την παραγωγό τουσ, εξελύςςουν ϋνα διακριτό τρόπο μετϊλλαξησ. Η ικανότητα τουσ να μεταςχηματύζονται οφεύλεται ςτα υλικϊ από τα οπούα καταςκευϊζονται καθώσ και από την ςειριακό παραγωγό. Αποτελούν αυτόνομεσ μονϊδεσ, οι οπούεσ χαρακτηρύζονται για την ευελιξύα, την μετακύνηςη και την ελαςτικότητα. Ωςτόςο, οι μορφολογικϋσ διαφοροποιόςεισ αποτελούν μϋροσ του απόλυτου ελϋγχου, καθώσ εύναι περιοριςμϋνεσ και διακριτϋσ. Οι πιθανϋσ ςχηματικϋσ ευελιξύεσ προςφϋρουν μύα φαινομενικό ελευθερύα ςτο χρόςτη, καθώσ η πραγματοπούηςη τουσ εύναι ϊρρηκτα ςυνδεδεμϋνη με τον καταςκευαςτό, τουσ οικονομικούσ παρϊγοντεσ και τον ςχεδιαςμό. Σο 1972 ο Alberto Rosselli παρουςιϊζει το Mobile House. Η κινητό κατοικύα χαρακτηρύζεται από δυο μορφολογικϊ ςτιγμιότυπα. Προκειμϋνου να μεταφερθεύ ςυμπυκνώνεται δημιουργώντασ μύα ςυμπαγόσ ορθογωνικό μονϊδα, ενώ όταν τοποθετηθεύ τα τϋςςερα μϋρη τησ αναδιπλώνονται κατϊ το δοκούν. Όλεσ οι λειτουργύεσ εύναι ενςωματωμϋνεσ ςτην κατοικύα-κοντϋινερ και αποτελεύ προώόν ςειριακόσ παραγωγόσ. Κατϊ την τοποθϋτηςη οι εκτατϋσ κινόςεισ τησ καταςκευόσ ομαδοποιούνται ςε δυο ϊξονεσ. Κατϊ μόκοσ τησ καταςκευόσ εύναι εγκαταςτημϋνεσ οι παροχϋσ τησ κατοικύασ και οι αποθηκευτικού χώροι, οι οπούοι αποςπώνται εν μϋρει από την καταςκευό. ΢τον ϊξονα κατϊ πλϊτοσ, τα πανϋλα ανούγουν και ςτηριζόμενα ςε κϊθετα υποςτυλώματα διευρύνουν το εςωτερικό τησ κατοικύασ. Σο πλαςτικό πτυςςόμενο κϋλυφοσ αναδιπλώνεται καλύπτοντασ το χώρο περιμετρικϊ. Οι κινόςεισ τησ καταςκευόσ πραγματοποιούνται μϋςω ενόσ ςυςτόματοσ τηλεςκοπικών ραγών. Οι ςυςκευϋσ κατϊ τη διϊρκεια τησ μετακύνηςησ βρύςκονται αποθηκευμϋνεσ ςτο κοντϋινερ, ενώ όταν αποκτόςει κατοικόςιμη υπόςταςη χωρύζεται ςε τρεισ διακριτούσ χώρουσ. Ο πυρόνασ αποτελεύ το χώρο εςτύαςησ, ϋνασ χώροσ ανϊπαυςησ διαχωρύζεται από τον κεντρικό μϋςω ενόσ πετϊςματοσ και ϋνασ δεύτεροσ χώροσ ο οπούοσ μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ ςαν πρόβολοσ, ςαν επϋκταςη του κεντρικού ό ςαν ςυμπληρωματικό δωμϊτιο με δυο ό τρύα κρεβϊτια.

2.4.5

ΠΕΙΘΑΡΦΙΑ

Για την πειθαρχύα απαραύτητη προϋπόθεςη εύναι η εύρεςη ενόσ προκαθοριςμϋνου χώρου με ςαφό όρια. ΢ε αυτό το χώρο προδιαγρϊφονται οι κινόςεισ, γύνεται κατανομό των ατόμων και ορύζεται η χωρικό οργϊνωςη του ςυςτόματοσ. Η ςημαςύα τησ γραμμικόσ ςυνϋχειασ ςτην κατανομό των θϋςεων αποτελεύ ποιοτικό χαρακτηριςτικό των ατόμων αυτών. Προςδιορύζονται ςε ςχϋςη με τη ςειρϊ τουσ, τον οικεύο τουσ και το εύδοσ τησ «αλυςύδασ» που εξυπηρετούν· αποτελούν μϋλη αλληλεξαρτόςεων. Η διαδικαςύα κατϊ την οπούα τα ϊτομα τοποθετούνται ςε ςυγκεκριμϋνεσ θϋςεισ των οπούων οι κινόςεισ εύναι διακριτϋσ και ςυγκεκριμϋνεσ, ενώ το ςύςτημα ςτο οπούο εντϊςςονται ϋχει καταςκευαςτεύ από ϋναν τρύτο, αποτελούν ςυςτόματα πειθαρχύασ. Η πειθαρχύα εδώ, αναφϋρεται ωσ μύα διαδικαςύα καθοριςμού των ςχϋςεων ανϊμεςα ςτο ςώμα και το αντικεύμενο-χώρο που χειρύζεται. Έτςι η πειθαρχύα δημιουργεύ δύπολα αλληλεπιδρϊςεων ανϊμεςα ςε ςώμα και 13 εργαλεύο. Ο Μιςϋλ Υουκώ θα προςδιορύςει την πειθαρχύα ωσ μύα τεχνολογύα , καθώσ δεν αποτελεύ θεςμό ό μηχανιςμό παρϊ ϋνα τύπο εξουςύασ που περιλαμβϊνει ϋνα ςύνολο οργϊνων, τεχνικών, μεθόδων και διαδικαςιών. Η πειθαρχύα εμφανύζεται ςτα πειραματικϊ κελιϊ με την μορφό του προςδιοριςμού των εκτατών κινόςεων του χρόςτη. Η τοποθϋτηςη του χρόςτη ςε ςυγκεκριμϋνα ςημεύα, όπωσ όδη αναφϋρθηκε, προςφϋρει τον ϋλεγχο των παρεχόμενων κινόςεων. Δημιουργεύται μύα ςχϋςη ανϊμεςα ςτο ςώμα και το αντικεύμενο, η οπούα ελϋγχεται από την απόςταςη τουσ. Οι κινόςεισ κωδικοποιούνται και τυποποιούνται. ΢την προκαταςκευό, όπου τα πϊντα εύναι προδιαγεγραμμϋνα, ο χρόςτησ αποτελεύ το μϋςο ανϊμεςα ςτο αντικεύμενο και το ςώμα του. Αυτϋσ οι ςχϋςεισ εύναι προβλεπόμενεσ και καθοριςμϋνεσ. Σο ϊτομο πειθαρχεύ και ϋτςι διαπρϊττει τον ςυςχετιςμό. Σο House of the Future των Alison & Peter Smithson, παρουςιϊςτηκε ςτην ϋκθεςη Daily Mail Ideal Homes, ςτο Λονδύνο το 1955. Η μακϋτα ςε φυςικό μϋγεθοσ εύναι καταςκευαςμϋνη από πλαςτικό και ςτην οροφό ϋχει τοποθετηθεύ φύλλο αλουμινύου με ςκοπό την αντανϊκλαςη των ηλιακών ακτινών ςτο φυςικό περιβϊλλον. Οι χώροι τησ κατοικύασ εύναι τοποθετημϋνοι περιμετρικϊ του κεντρικού χώρου-κόπου, εν εύδει κελιών ςπηλιϊσ. Κϊθε χώροσ εύναι ςχεδιαςμϋνοσ για ςυγκεκριμϋνη λειτουργύα και οι διαςτϊςεισ εξυπηρετούν την εκϊςτοτε χρόςη. Οι λειτουργύεσ εύναι ενςωματωμϋνεσ ςτα δομικϊ ςτοιχεύα· ςύςτημα που προϋποθϋτει ςυγκεκριμϋνεσ κινόςεισ. Σα μοναδικϊ κινητϊ ςτοιχεύα εύναι οι καρϋκλεσ Pogo, Egg, Tulip και Saddle. Κϊθε καρϋκλα υποδηλώνει και μύα ςυγκεκριμϋνη χρόςη. Κεντρικό ιδϋα τησ κατοικύασ εύναι η προςομούωςη του αρχϋτυπου τησ ςπηλιϊσ και η εξιδανύκευςη κϊθε χώρου ωσ μοναδικού για την εκϊςτοτε χρόςη. Ο κϊτοικοσ καταλαμβϊνει ςυγκεκριμϋνεσ θϋςεισ ςτην κϊτοψη προκειμϋνου να διαχειριςτεύ τισ παρεχόμενεσ λειτουργύεσ τησ κατοικύασ. Η εύςοδοσ, ο χώροσ υγιεινόσ και οι περαιτϋρω διαχωριςμού του εςωτερικού ανταποκρύνονται ςε διαςταςιολογημϋνεσ κινόςεισ. Ο χρόςτησ πειθαρχεύ ςτο κϋλυφοσ και ςτισ ςχεδιαςμϋνεσ θϋςεισ τοποθϋτηςησ [καρϋκλεσ] καθώσ αποτελούν τισ μοναδικϋσ «ςτιγμϋσ» ενεργοπούηςησ του ςχεδιαςμού.

Υουκώ Μιςϋλ. Επιτήρηςη και Σιμωρία. Η γέννηςη τησ φυλακήσ. Αθόνα: Ρϊππα, ςελ.283

2.4.6

ΕΓΚΛΕΙ΢ΜΟ΢

Οι φυλακϋσ που ςόμερα αποτελούν το κϋλυφοσ του ποινικού ςυςτόματοσ, γεννόθηκαν υπό ςυνθόκεσ ταξινόμηςησ και όχι επιβολόσ τιμωρύασ. Αποτελούςαν τόπουσ οργϊνωςησ τησ κοινωνύασ, μϋςω τησ κατανομόσ, τησ κατηγοριοπούηςησ και του χωροταξικού διαμοιραςμού των ατόμων. ΢κόπευαν ςτην κωδικοπούηςη τησ ςυμπεριφορϊσ και την διατόρηςη των προςώπων ςε μύα πλόρη ορατότητα. Εμφανύςτηκαν ςτο προςκόνιο του ποινικού δικαύου, όταν ο δικαςτικόσ θεςμόσ «λεηλατόθηκε» από τα πειθαρχικϊ ςυςτόματα. Ο εγκλειςμόσ, αποτϋλεςε μϋςο πειθαρχύασ και επιβολόσ εξουςύασ με την ιδιότητα τησ κυριότερησ ποινόσ. Σο κελύ νοεύται ωσ ϋνα ςημεύο μύασ γραμμικόσ ςυςχϋτιςησ τόπων και ιεραρχικόσ αλληλουχύασ. ΢κοπόσ τησ διαμονόσ, εύναι ο μεταςχηματιςμόσ των ςυμπεριφορών, μϋςα από ϋνα ςύςτημα εγκλειςμού υπό ςυνθόκεσ απομόνωςησ. Η απομόνωςη προκαλεύ ςτον κρατούμενο μύα αυθόρμητη κρύςη επύ του αδικόματοσ. Ο εγκλειςμόσ που ςυναντϊται ςτα πειθαρχικϊ ςυςτόματα, αποςκοπεύ ςτην μεταρρύθμιςη του ατόμου, μύα διαδικαςύα η οπούα αμφιςβητόθηκε ποικιλοτρόπωσ. Η διαμονό ςε τόπουσ όπου προςφϋρονται οι ελϊχιςτεσ παροχϋσ, ιδομϋνεσ μϋςα από ϋνα αντιδιαμετρικό πλαύςιο εύναι και το μοναδικό ςημεύο ςυςχετιςμού με τα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ. Οι διαςτϊςεισ των κελιών ςυχνϊ θυμύζουν εκεύνεσ των μοντϋλων κατούκηςησ. Ανταποκρύνονται ςτισ ελϊχιςτεσ μετρικϋσ διαςτϊςεισ και γύνεται μύα προςπϊθεια ενςωμϊτωςησ όλων των αναγκών ςε πολύ μικρϋσ επιφϊνειεσ. Αυτό οδόγηςε και ςτη διαχεύριςη των δομικών ςτοιχεύων ωσ χώρων αποθόκευςησ αλλϊ και ςτο ςχεδιαςμό ςυμπαγών καταςκευών που φϋρουν ϋνα ςύνολο δραςτηριοτότων. Η ελϊχιςτη κατούκηςη ωσ μονϊδα τησ ςυλλογικόσ, φϊνταζε ωσ ιδανικό εκδοχό ςτη μαζικό ζότηςη. ΢τον αντύποδα ο χρόςτησ καλεύται να βιώςει υπό ςυνθόκεσ χωρικού περιοριςμού, εγκλειςμού και ςυμπύκνωςησ. ΢την πορεύα τησ εφαρμογόσ τησ ελϊχιςτησ κατούκηςησ το μοντϋλο απϋτυχε, καθώσ η χωρικό ςτενότητα και ο περιοριςμόσ ϋκφραςησ του ατόμου μεγιςτοποιόθηκαν. Ωςτόςο, η πρόθεςη των αρχιτεκτόνων για το ζότημα τησ ελϊχιςτησ κατούκηςησ, ανταποκρινόταν ςτο βϋλτιςτο χώρο διαβύωςησ υπό ςυνθόκεσ ςτενότητασ χώρου. Ένα από τα πιο χαρακτηριςτικϊ δεύγματα κελιών κατούκηςησ αποτελεύ το Nakagin Capsule Tower [1972], του Kisho Kurokawa. Ένα πυρόνασ παραλαμβϊνει 144 κϊψουλεσ από ςκυρόδεμα, διαςτϊςεων 2.30 μ.*3.80 μ.*2.10 μ. Κϊθε μονϊδα εύναι αυτόνομη και πλόρωσ εξοπλιςμϋνη. Οι κϊψουλεσ προορύζονταν για κατοικύεσ, αλλϊ ςτο πϋραςμα του χρόνου μετατρϊπηκαν ςε χώρουσ γραφεύων καθώσ οι διαςτϊςεισ τουσ δεν εξυπηρετούςαν μύα ομαλό διαμονό. Σο κτύριο αποτελεύ δεύγμα του ιαπωνικού μεταβολιςμού, το οπούο ςόμερα βρύςκεται υπό την απειλό κατεδαφύςεωσ καθώσ οι κϊψουλεσ δεν αντικαταςτϊθηκαν ποτϋ και οι φθορϋσ τισ καθιςτούν ακατϊλληλεσ για διαμονό.

2.4.7

ΛΤΣΡΩ΢Η

Σο ϊτομο υπό περιοριςτικούσ όρουσ αποτελεύ πια ϋνα όργανο του ςωφρονιςτικού ςυςτόματοσ. Η ατομικότητα του χϊνεται μϋςα ςε μια ομαδοπούηςη που υποτϊςςει η πειθαρχύα, και παρϊλληλα απομονώνεται και ϋρχεται αντιμϋτωποσ με τη προςωπικό του τιμωρύα. Αποτελεύ ϋνα κωδικοποιημϋνο αριθμό και ϋνα καθυποταγμϋνο ςώμα. Η κτύςη τησ ποινόσ του, αποτελεύ τη διεκπεραύωςη τησ τιμωρύασ του, και ενϋχει την κρυφό επιθυμύα για την αναπροςαρμογό του ςτη κοινωνύα. Οι πρϊξεισ που θα τον οδηγόςουν ςτη λύτρωςη αλλϊ και η ςυμπεριφορϊ του κατϊ τη διαμονό του, ελϋγχονται από την διούκηςη του ςυςτόματοσ. Ο φυλακιςμϋνοσ, ατενύζει το δυνητικό λυτρωτικό μϋλλον, το οπούο φαντϊζει κοντινό ςε περύπτωςη πλόρουσ υποταγόσ. Ωςτόςο, ςτα μοναςτόρια η πειθαρχύα εντοπύζεται ςτην προςπϊθεια υπεροχόσ του υποκειμϋνου ςτο ύδιο του το ςώμα, ενώ ςτισ ϊλλεσ περιπτώςεισ ςκοπόσ εύναι η βϋλτιςτη ςυμπεριφορϊ ωσ αποτϋλεςμα τησ πειθαρχύασ. Παρϊλληλα, ςτο πεδύο τησ εκκληςύασ οι λεπτομϋρειεσ εύναι αυτϋσ που καθιςτούν το ϊτομο ικανό για την υπϋρβαςη και κϊθε κύνηςη αποτελεύ ενϋχυρο για τη λύτρωςη. Θα λϋγαμε ότι ανταποκρύνεται περιςςότερο ςτη πολιτικό τεχνολογύα του ςώματοσ που όδη αναφϋρθηκε. Αντύςτοιχα ο πιςτόσ, αναλύει λεπτομερώσ την κϊθε του κύνηςη και «απαιτεύ» την αναγνώριςη από κϊθε λεπτομϋρεια. Ο φυλακιςμϋνοσ αντιμετωπύζει τη πιθανότητα απελευθϋρωςησ του, ςαν μύα ευκαιρύα που θα του δοθεύ μϋςα από ςωματικό και ψυχολογικό κόπο. Η δυναμικό ςχϋςη με το χρόνο που ςύςτηςε η νεωτερικότητα, αποκατϋςτηςε την εμπειρύα κατούκηςησ με μύα ςυνεχό κύνηςη προσ τα «εμπρόσ». Προτϊθηκαν λύςεισ οι οπούεσ ςκιαγραφούςαν την αποδϋςμευςη από τεχνητούσ και φυςικούσ περιοριςμούσ και κατϋςτηςαν τον κϊτοικο κεντρικό χειριςτό αυτού του μεταςχηματιςμού. Σο κοινωνικό ϊτομο δημιουργεύ ουτοπικϋσ εικόνεσ για μύα δυνητικό κατϊςταςη, καθώσ μϋςω τησ φανταςύασ επιτυγχϊνει την προςομούωςη του με το υποκεύμενο τησ πλοκόσ. Θϋτοντασ τον εαυτό του ςε μύα φανταςιακό κατϊςταςη, αιςθϊνεται ότι αποτελεύ ϋνα μϋροσ αυτόσ. Ο κύριοσ λόγοσ για τον οπούον το ϊτομο μορφοποιεύ ουτοπικϋσ ςκϋψεισ εύναι το αύςθημα τησ απελευθϋρωςησ από την ιςχύουςα κατϊςταςη. Αυτό που διαφαύνεται από τον φουτουριςτικό ςχεδιαςμό των πειραματικών κελιών κατούκηςησ εύναι η υπόςχεςη για το μϋλλον. Ένα μϋλλον που θα προςφϋρει τη λύτρωςη του ανθρώπινου εύδουσ και θα το εντϊξει ςε μύα αυτοματοποιημϋνη κοινωνύα. Η αποδϋςμευςη του ατόμου από τισ καθημερινϋσ εργαςύεσ του νοικοκυριού, η προςομούωςη μύασ δυνητικόσ εικόνασ και η αύςθηςη μύασ ιδανικόσ διαμονόσ καθιςτούν το χρόςτη, προςωρινό κϊτοικο μϋχρι τη ςτιγμό τησ «λύτρωςησ».

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΜΕΛΛΟΝΣΟ΢ 3.

3.1

Ε Π Ο Φ Η

Σ Ο Τ

Δ Ι Α ΢ Σ Η Μ Α Σ Ο ΢

Σο μυςτόριο που κρύβεται ςτουσ μακρινούσ γαλαξύεσ και η φανταςιακό ςφαύρα που τουσ περιβϊλλει, πϊντα βριςκόταν ςτο επύκεντρο του ενδιαφϋροντοσ τησ ανθρωπότητασ. Οι αςτρονόμοι ανακϊλυψαν το διϊςτημα μϋςα από τα τηλεςκόπια για να καταλόξει ςόμερα, το ταξύδι ςε ϊλλουσ πλανότεσ να εύναι εφικτό. Η εναςχόληςη με την ύπαρξη ϋξω-γόινων ςυνόλων χρονολογεύται από το 160 π.Φ. όταν ο Λουκιανόσ ο ΢αμοςατεύσ ςυγγρϊφει το μυθιςτόρημα Ἀληθῶν Διηγημάτων και ςτηρύζει την αφόγηςό του ςε ϋνα πόλεμο ανϊμεςα ςτο βαςιλιϊ του Υεγγαριού και τησ Γησ. Θα ακολουθόςει μεταγενϋςτερα η ςκϋψη για την ο εκτόξευςη πυραύλων ςτο διϊςτημα περύ τον 17 αιώνα, μϋχρι την επαλόθευςη του τρύτου 14 νόμου του Νεύτωνα (δρϊςη –αντύδραςη) και την ϋναρξη του ςχεδιαςμού διαςτημικών αποςτολών. Η εποχό του διαςτόματοσ ξεκύνηςε με την ανϊπτυξη ςχετικών τεχνολογιών οι οπούεσ ολοκληρώθηκαν ςτισ 4 Οκτωβρύου του 1957, με την εκτόξευςη του ΢πούτνικ 1 από τη ΢οβιετικό Ένωςη. Ο ΢πούτνικ 1 όταν ο πρώτοσ παγκόςμιοσ τεχνητόσ δορυφόροσ, που τϋθηκε ςε τροχιϊ γύρω από τη Γη, με διϊμετρο 58 εκατοςτϊ, βϊροσ 83.6 κιλϊ και διϊρκεια μύασ πλόρουσ περιςτροφόσ περύ τα 98 λεπτϊ. Η εκτόξευςη του ΢πούτνικ 1 ανόγγειλε μια νϋα εποχό πολιτικών, επιςτημονικών και τεχνολογικών επιτευγμϊτων που ϋγιναν γνωςτϊ ωσ η εποχό του διαςτόματοσ. Η περύοδοσ αυτό χαρακτηρύςτηκε από την γρόγορη ανϊπτυξη των νϋων τεχνολογιών ςε ϋναν ςτενό αγώνα ταχύτητασ, μεταξύ των ΗΠΑ και τησ ΢οβιετικόσ Ένωςησ. Οι ταχεύεσ πρόοδοι ϋγιναν ςτο ςχεδιαςμό των πυραύλων, ςτην επιςτόμη των υλικών, τουσ υπολογιςτϋσ και ϊλλα ςυναφό πεδύα. Η εποχό του διαςτόματοσ ϋφθαςε ςτην αιχμό τησ με το πρόγραμμα Αpollo που κατϊφερε να ςυγκεντρώςει την προςοχό ςε παγκόςμιο επύπεδο. Η προςςελόνωςη του Apollo 11, ου αποτϋλεςε ϋνα από τα πιο ςημαντικϊ γεγονότα του 20 αιώνα καθώσ το παρακολούθηςαν περιςςότεροι από 500 εκατομμύρια θεατϋσ. ΢τισ 20 Ιουλύου του 1969 (ημερομηνύα προςςελόνωςησ του Apollo 11) ο Neil Armstrong εύναι ο πρώτοσ ϊνθρωποσ που πατϊει ςτο 15 φεγγϊρι. Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα . Η επύςκεψη του Neil Armstrong ςτο φεγγϊρι θα αποτελϋςει ςύμβολο τησ νϋασ εποχόσ και θα αςκόςει τερϊςτια επιρροό ςτην ανθρωπότητα ωσ προσ το ϊγνωςτο που περιβϊλλει το 16 πλανότη και την αποκϊλυψη του . Ωςτόςο, η απαρχό τησ εποχόσ του διαςτόματοσ θα μπορούςε να χρονολογηθεύ, ςτισ 3 Οκτωβρύου του 1942, όταν ο γερμανικόσ πύραυλοσ Α4 εκτοξεύεται και αποτελεύ την πρώτη εύςοδο ςτο διϊςτημα. Η εκτόξευςη του Α4 πραγματοποιόθηκε με ϊκρα μυςτικότητα και ςε ςυνδυαςμό με μύα ςειρϊ πειραματικών εκτοξεύςεων από την Αμερικό και τη ΢οβιετικό Ένωςη, αποτελούν τον προϊγγελο τησ εποχόσ του διαςτόματοσ. Ο ςχεδιαςμόσ των ςταθμών, των πυραύλων και των μεταφορικών μϋςων, ςε ςυνδυαςμό με τισ εικόνεσ όλησ τησ διαδικαςύασ, επηρϋαςαν ςημαντικϊ και ςύντομα εικονοποιόθηκε από διαφορετικϊ πεδύα. Έντυπα, κινηματογρϊφοσ, ϋνδυςη, μϋςα επικοινωνύασ, αρχιτεκτονικό, εύναι κϊποια από τα πεδύα που αφομούωςαν τισ εικόνεσ τησ διαςτημικόσ εμπειρύασ. Εύτε μϋςω τησ πιςτόσ απεικόνιςησ, εύτε μϋςω μύασ προςπϊθειασ γϋνεςησ μύασ δυνητικόσ αναπαρϊςταςησ, η εποχό του διαςτόματοσ όταν παρούςα ςτισ μορφϋσ ϋκφραςησ. Κύρια χαρακτηριςτικϊ, η αποδϋςμευςη του ανθρώπου από τη γόινη εμπειρύα, η δυνατότητα μετακύνηςησ ςε τόπουσ ϊγνωςτουσ και μϋχρι πρότινοσ αόρατουσ, η επαναςτατικό εξϋλιξη τησ τεχνολογύασ και η πραγμϊτωςη μύασ ουτοπικόσ ςκϋψησ. Σο δυνητικό, το μακρινό και το αςαφϋσ απϋκτηςε υπόςταςη, εικόνα και υλικότητα. Μύα δραςτικό αλλαγό ςτα δεδομϋνα, η οπούα προςϋφερε την ελπύδα τησ κατϊκτηςησ των εκτόσ τησ Γησ τόπων, όςο και το αύςθημα του ανούκειου, του ξϋνου και αναςφαλούσ μϋλλοντοσ. 14

Ο πύραυλοσ εκτοξεύει ποςότητα αερύου, γεγονόσ που το κϊνει να κινεύται ςτην αντύθετη κατεύθυνςη Neil Armstrong ΢τη Γη οι αντιδρϊςεισ διαφϋρουν από χώρα ςε χώρα: υπολογύζεται ότι περιςςότεροι από 600 εκατ. ϊνθρωποι παρακολούθηςαν την πρώτη βόλτα ςτη ΢ελόνη. Η εταιρεύα «Παν Αμϋρικαν» ανακοινώνει ότι 16.700 Αμερικανού ζότηςαν να κλεύςουν θϋςεισ για μελλοντικϊ ταξύδια ςτη ΢ελόνη. ΢την Ιταλύα ϋξι βαρυποινύτεσ αποδρούν από τισ φυλακϋσ, εκμεταλλευόμενοι το γεγονόσ ότι όλοι οι δεςμοφύλακεσ εύχαν ςυγκεντρωθεύ μπροςτϊ ςτην τηλεόραςη. Ένασ μϊγοσ φυλόσ Ινδιϊνων ςτον Καναδϊ ανακοινώνει ότι τϋρατα θα κυριεύςουν την επιφϊνεια τησ Γησ εξαιτύασ τησ προςςελόνωςησ. ΢την πολυπληθϋςτερη χώρα τησ Γησ, την Κύνα, δεν ανακοινώνεται καν η επύςκεψη του πρώτου ανθρώπου ςτη ΢ελόνη. ΢την Ελλϊδα εκτιμϊται ότι περιςςότεροι από 2 εκατ. πολύτεσ κατόρθωςαν να παρακολουθόςουν την κατϊκτηςη τησ ΢ελόνησ. Σο υπουργεύο Προεδρύασ τησ χούντασ εύχε μεριμνόςει να τοποθετόςει τηλεορϊςεισ ςε πλατεύεσ. 15 16

΢υμβαδύζοντασ με τισ τεχνολογικϋσ και επιςτημονικϋσ εξελύξεισ, οι αρχιτϋκτονεσ παρουςιϊζουν ιδιαύτερα παραγωγικό ϋργο. ΢χεδιαςμόσ αυτοκινότων, κινητών μονϊδων κατούκηςησ ςτο διϊςτημα, κατοικόςιμων κϊψουλων, διαςτημόπλοιων, πυραύλων και ςταθμών, αποτελούν τισ κυρύαρχεσ θεματικϋσ. Ένα πλόθοσ εικονοποιημϋνων καταςκευών, παρουςιϊζεται με ςκοπό την προςπϊθεια οικειοπούηςησ του «γόινου» με το ϋξω-γόινο, και ταυτόχρονα την δημιουργύα των κατϊλληλων προϋποθϋςεων με ςκοπό την κατούκηςη ςε ϊγνωςτα περιβϊλλοντα. Μύα αμφύδρομη διαδικαςύα περιγρϊφεται ωσ ενδιϊμεςοσ για την κατανόηςη του διαςτόματοσ. Σα ςημαντικότερα γεγονότα τησ εποχόσ του διαςτόματοσ παρουςιϊζονται ςτον παρακϊτω πύνακα.

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΙΣΕΤΓΜΑ

ΑΠΟ΢ΣΟΛΗ

Α΢ΣΡΟΝΑΤΣΗ΢ ΧΩΡΑ

4 Οκτωβρύου 1957

Σεχνητόσ πύραυλοσ

Sputnik 1

΢οβιετικό Ένωςη

7 Οκτωβρύου 1959

Υωτογραφύεσ από το φεγγϊρι

Luna 3

΢οβιετικό Ένωςη

12 Απριλύου 1961

Άνθρωποσ ςτο διϊςτημα

Vostok 1

Yuri Gagarin

΢οβιετικό Ένωςη

18 Μαρτύου 1965

Επύςκεψη ςτο διϊςτημα

Voskhod 2

Alexey Leonov

΢οβιετικό Ένωςη

21-27 Δεκεμβρύου 1968

Πλόρωμα βγαύνει εκτόσ τροχιϊσ

Apollo 8

Η.Π.Α.

20 Ιουλύου 1969

Σο πρώτο βόμα ςτο Υεγγϊρι

Apollo 11

Neil Armstrong

Η.Π.Α.

19 Απριλύου 1971

Διαςτημικόσ ςταθμόσ

Salyut 1

΢οβιετικό Ένωςη

21 Ιουλύου 1976

Προςγεύωςη ςτον Άρη

Viking 1

Η.Π.Α.

12 Απριλύου 1981

Επανϊχρηςη διαςτημόπλοιου

Space Shuttle

Η.Π.Α.

19 Υεβρουαρύου 1986

Διαςτημικόσ ςταθμόσ μεγϊλησ διϊρκειασ

Mir

΢οβιετικό Ένωςη

2 Νοεμβρύου 2000

Εδρεύων πλόρωμα

1η αποςτολό

Παγκόςμιο

100

SPOUTNIK 1

APOLLO 11

One small step for man, one giant leap for mankind

ΠΛΗΡΩΜΑ APOLLO 11

NEIL ARMSTRONG

΢ΣΟΛΗ ΑΕΡΟΝΑΤΣΗ [NEIL ARMSTRONG]

CAPE KENNEDY

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: BELL X-22, 1966// ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: MESSERSCHMITT P 2030, 1969 ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: ADAM VOUGHT, 1965//ΔΕΞΙΑ ΜΕ΢Η: HAWKER SIDDELEY 141 CYBERLINER, 1970 ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: VFW VC 180, 1967

ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: ALA VOLANTE //ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: BOEING

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: DAVIS//ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: FORD FX=ATMOS//ΜΕ΢Η: GOODYEAR ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: MOONSCOPE//ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: X.P.A.C. 400

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: FIREBIRD III, 1954// ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΟΔΗΓΗ΢Η΢ ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: ΜΕΛΛΟΝ, FORTUNE//ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: AUTO DYMAXION, BUCKMINSTER FULLER

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: FORD TRI-ATHODYNE //ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: CURTISS-WRIGHT BEE, 1960 ΢ΣΗ ΜΕ΢Η: ΔΤΟ ΕΚΔΟΧΕ΢ ΜΕΣΑΚΙΝΗ΢Η΢//ΚΑΣΩ: CURTISS-WRIGHT, 1959

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: RAIL PLANE, GEORGE BENNIE, 1920//ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: GYRONAUT, 200 POSTI, ALEX TREMULIS, 1963//΢ΣΗ ΜΕ΢Η ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ, ΢ΣΗ ΜΕ΢Η ΔΕΞΙΑ,ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: PERSONAL TAXI, L.R. BLAKE, 1958 ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: SYSTEM CARVEYOR, GOODYEAR, 1958

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: FORD SEATTLE-ITE XXI//ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: AURORA ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: W.C. JEROME//ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: ALEX TREMULI

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: BERTONE//ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: FERRARI MODULO//ΜΕ΢Η ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: CADILLAC CYCLONE ΜΕ΢Η ΔΕΞΙΑ:FORD GYRON//ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: RUNABOUT GM//ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: FIREBIRD IV GM

ΔΙΑΦΟΡΕ΢ ΑΠΟΠΕΙΡΕ΢ ΑΠΕΙΚΟΝΙ΢Η΢ ΑΕΡΟ-ΜΗΧΑΝΩΝ, ΗΠΑ-ΡΩ΢ΙΑ, ΔΕΚΑΕΣΙΑ 1950

ΕΙΚΟΝΕ΢ ΣΟΤ ARTHUR RADEBAUGH

ΑΠΕΙΚΟΝΙ΢ΕΙ΢ ΣΟΤ R. A. SMITH

ROMICK

NOVA

ΑΠΟΠΕΙΡΕ΢ ΑΠΕΙΚΟΝΙ΢Η΢ ΔΙΑ΢ΣΗΜΟΠΛΟΙΩΝ

ΠΑΝΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: ALLYN HAZARD, 1959//ΠΑΝΩ ΔΕΞΙΑ: GRUMMAN ΜΕ΢Η ΚΑΙ ΚΑΣΩ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ: GRUMMAN//ΚΑΣΩ ΔΕΞΙΑ: POGO

PEGASUS, PHILIP BONO, 1967

ΒΑ΢Η ΢ΣΟ ΔΙΑ΢ΣΗΜΑ DOUGLAS, 1963

3.2 Η Α Ρ Φ Ι Σ Ε Κ Σ Ο Ν Ι Κ Η ΢ Σ Η Ν Ε Π Ο Φ Η Σ Ο Τ Δ Ι Α ΢ Σ Η Μ Α Σ Ο ΢ Η καταγραφό των αρχιτεκτονικών πρακτικών κατϊ την εποχό του διαςτόματοσ [space age] αποτελεύ ϋνα ιδιαύτερα ευρύ πεδύο. Οι τεχνολογικϋσ πρακτικϋσ και οι νεοειςαχθεύςεσ διαςτημικϋσ εικόνεσ απεικονύζονται ςτισ προτϊςεισ των αρχιτεκτόνων ςτισ αρχϋσ του ου 20 αιώνα. Μύα ςειρϊ από δυνητικϋσ απεικονύςεισ, ουτοπικϋσ προτϊςεισ και οικιςτικϊ πειραματικϊ ςύνολα, αποτελούν την αρχιτεκτονικό κληρονομιϊ τησ εποχόσ του διαςτόματοσ. Εδώ αποπειρϊται μια αποςπαςματικό και ενδεικτικό παρουςύαςη κϊποιων αρχιτεκτονικών χαρακτηριςτικών ςτιγμιότυπων. Η ϋναρξη καταγραφόσ των αρχιτεκτονικών εξελύξεων κατϊ τη διϊρκεια τησ εποχό του διαςτόματοσ, τοποθετεύται με την εμφϊνιςη του Ιταλικού Υουτουριςμού. Προϊγγελοσ τησ εποχόσ του διαςτόματοσ, ο Υουτουριςμόσ εμφανύςτηκε το 1909. Ιδρυτόσ και μύα από τισ πιο επιδραςτικϋσ προςωπικότητεσ όταν ο Ιταλόσ ςυγγραφϋασ, Filippo Tommaso Marinetti. Ο Marinetti ςύςτηςε το κύνημα με το μανιφϋςτο του Futurist Manifesto [1909], το οπούο δημοςιεύτηκε για πρώτη φορϊ ςτισ 5 Υεβρουαρύου του 1909 ςτην ιταλικό εφημερύδα La gazzetta dell' Emilia. Σο ϊρθρο του μεταφρϊςτηκε και δημοςιεύτηκε ςτισ 20 Υεβρουαρύου ςτην γαλλικό ημερόςια εφημερύδα Le Figaro. Οι αντιλόψεισ του ςύντομα δημιούργηςαν αρκετούσ οπαδούσ ςτην καλλιτεχνικό κοινότητα, όπωσ οι ζωγρϊφοι Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Giacomo Balla, Gino Severini και ο ςυνθϋτησ Luigi Russolo. Ο Marinetti εξϋφραςε μια ςυνολικό απόρριψη τησ παρϊδοςησ. «Δεν θέλουμε κανένα μέροσ από αυτό, το παρελθόν, εμείσ οι νέοι και ιςχυροί Φουτουριςτέσ!». Οι φουτουριςτϋσ θαύμαζαν την ταχύτητα, την τεχνολογύα, τη νεολαύα και τη βύα, το αυτοκύνητο, το αεροπλϊνο και τη βιομηχανικό πόλη. Δϋχονταν όλα όςα αντιπροςώπευαν τον τεχνολογικό θρύαμβο τησ ανθρωπότητασ πϋρα από τη φύςη, ενώ χαρακτηρύςτηκαν ωσ «εμπαθεύσ εθνικιςτϋσ». Αποκόρυξαν τη λατρεύα του προγενϋςτερου και την μύμηςη. Η ϋκδοςη μανιφϋςτων ςχετικϊ με την ζωγραφικό, την αρχιτεκτονικό, την θρηςκεύα, τον ιματιςμό και τη μαγειρικό, όταν ϋνα χαρακτηριςτικό γνώριςμα των Υουτουριςτών. Ο φουτουριςτικόσ αρχιτϋκτονασ Antonio Sant' Elia [1888-1916] εξϋφραςε τισ νεωτεριςτικϋσ του ιδϋεσ ςτα ςχϋδιϊ του για το La Città Nuova [1912-1914]. Η πρόταςη, αφορούςε το ςχεδιαςμό μύασ Νέασ Πόλησ-ςύμβολο τησ τεχνολογικόσ εποχόσ. Επηρεαςμϋνοσ από τισ απεικονύςεισ των Αμερικανικών μεγαλουπόλεων παρουςύαςε ςτο Μιλϊνο το 1914, μύα ολοκληρωμϋνη αναπαρϊςταςη μύασ δυνητικόσ πόλησ. Σο όραμα του Elia δεν χτύςτηκε ποτϋ, αλλϊ οι ιδϋεσ του επηρϋαςαν τισ πιο πρόςφατεσ γενεϋσ των αρχιτεκτόνων και των καλλιτεχνών. Σο 1914 καταθϋτει το ϊρθρο του Messaggio, ςτο οπούο δύχωσ να αναφϋρει 17 που θα ϋπρεπε να καθόλου τη λϋξη Υουτουριςμόσ περιγρϊφει την αυςτηρό μορφό υιοθετόςει η αρχιτεκτονικό ςτο μϋλλον. «Πρέπει να ανακαλύψουμε και να ξανάκαταςκευάςουμε από την αρχή την μοντέρνα πόλη, ςαν ένα απέραντο και ταραχώδεσ ναυπηγείο, ενεργό, κινητό και δυναμικό, και το μοντέρνο κτίριο ςαν μια γιγαντιαία 18 μηχανή» . Οι φουτουριςτικού αρχιτϋκτονεσ ςυχνϊ διαφωνούςαν με τον αυςτηρό ςχεδιαςμό των ρωμαώκών και κλαςικών ςχεδύων, προβϊλλοντασ την ϊρνηςη τουσ ςτην παρϊδοςη. Εντούτοισ, πολλϊ ενδιαφϋροντα φουτουριςτικϊ κτύρια τα οπούα καταςκευϊςτηκαν κατϊ τη διϊρκεια τησ περιόδου 1920-1940, ςυμπεριλαμβανομϋνων δημόςιων κτιρύων όπωσ ςιδηροδρομικού ςταθμού, θαλϊςςια θϋρετρα και ταχυδρομεύα, προβϊλλουν μύα μνημειακό αντιμετώπιςη. Σα πιο χαρακτηριςτικϊ φουτουριςτικϊ παραδεύγματα που διατηρούνται μϋχρι ςόμερα εύναι ο ςιδηροδρομικόσ ςταθμόσ του Trento [1934-1936], που χτύςτηκε από τον Angiolo Mazzoni [1894-1979], και ο ςταθμόσ τησ Santa Maria Novella ςτη Υλωρεντύα. Ο ςταθμόσ τησ Υλωρεντύασ ςχεδιϊςτηκε το 1932 από την ομϊδα Gruppo Toscano [Giovanni Michelucci, Italo Gamberini, Angiolo Mazzoni]. Παρϊλληλα, από το 1920 Ρώςοι αρχιτϋκτονεσ οραματύζονταν αιωρούμενεσ πόλεισ και αποικύεσ μϋςω τησ χρόςησ διαςτημόπλοιων. Σο 1934 ο Frank Lloyd Wright [1867-1959] 17 18

Frampton Kenneth. Modern Architecture. A critical history. London: Thames & Hudson, 2007, ςελ. 87 Όπ. π., ςελ. 87

101

παρουςιϊζει το Broadacre City μύα λεπτομερόσ 3,7*3,7 μ. μακϋτα μύασ υποθετικόσ κοινότητασ. ΢το φουτουριςτικό Broadacre, ςτόχοσ όταν η διαμονό του ανθρώπου ςε ϋνα περιβϊλλον ελευθερύασ κινόςεων, μϋςα από τα τεχνολογικϊ επιτεύγματα τησ εποχόσ όπωσ η αυτοκύνηςη, η ηλεκτροκύνηςη και οι διϊνθιςη τησ επικοινωνύασ. Μύα ουτοπικό μεγαλούπολη, με εκτενεύσ δρόμουσ και αεροδιαδρόμουσ, με κατανεμημϋνεσ τισ εδαφικϋσ εκτϊςεισ ςτισ οικογϋνειεσ, τουσ δημόςιουσ φορεύσ και τη βιομηχανύα. Σο 1947, ο Camille Frieden δηλώνει ότι η αρχιτεκτονικό του μϋλλοντοσ βαςύζεται ςε ιπτϊμενα ςπύτια και πόλεισ που θα αιωρούνται, και επιβεβαιώνεται από το Frei Otto που 19 ςχεδιϊζει το 1962 μύα κατοικύα ςε μορφό ιπτϊμενου δύςκου. Ο Buckminster Fuller ου [1895–1983], για πολλούσ, ο πιο επινοητικόσ αρχιτϋκτονασ του 20 αιώνα θα ξεκινόςει τη μελϋτη του για το Dymaxion House, το Dymaxion Mobile, για χώρουσ υγιεινόσ ςε μορφό κϊψουλασ και γεωδαιτικούσ θόλουσ. Σο 1962, παρουςιϊζει ϋνα υπερμεγϋθεσ θόλο διαμϋτρου 3,2 χμ. και ύψουσ 1,6 χμ. πϊνω από το Manhattan. ΢κοπόσ τησ τοποθϋτηςησ του θόλου όταν ο εγκλωβιςμόσ τησ ενϋργειασ που διαχϋεται ςτο περιβϊλλον, η δημιουργύα μύασ διαχειριζόμενησ εςωτερικόσ ατμόςφαιρασ και η ϋνταξη τησ φύςησ ςε ϋνα ϊκρωσ δομημϋνο τοπύο. Σο 1963 ο Francois Dallegret ςχεδύαςε το Astronef 732, μύα πόλη που μπορούςε να φιλοξενόςει 7.000 κατούκουσ μϋςα ςε ϋνα τερϊςτιο διαςτημόπλοιο, το οπούο θα εκτοξευόταν ςε τροχιϊ γύρω από τη Γη. Η τεχνολογύα του διαςτόματοσ απεικονύςτηκε ςτα μεγϊλα αςτικϊ κϋντρα μϋςα από βιομηχανικϋσ καταςκευϋσ, όπωσ το κτύριο των διαςτημόπλοιων του Cape Kennedy ςτη Υλόριντα [1966], το οπούο αποτϋλεςε πόλο ϋλξησ των space freaks. Σο Cape Kennedy απϋδειξε την πραγμϊτωςη τησ ιδϋασ περύ καψουλών και μετακινόςιμων κτιρύων. Η αςτικοπούηςη των μεγϊλων βιομηχανικών κϋντρων οδόγηςε ςτο ςχεδιαςμό κτιρύωνμηχανών μεγϊλων διαςτϊςεων. Σα κτύρια και οι κατοικύεσ επρόκειτο να μετατραπούν ςε κινητϋσ και προςαρμόςιμεσ μηχανϋσ που θα «εξυπηρετούςαν» το ανθρώπινο εύδοσ. Εύναι η εύςοδοσ ςτισ μϋγα-καταςκευϋσ [Megastructure] και ςτισ κϊψουλεσ κατούκηςησ [capsule dwelling]. Πρωτοπόροι οι Archigram με την πιο διϊςημη εικόνα τουσ το Plug-in City [1964]. Η πολυςχιδόσ ομϊδα επικεντρώθηκε ςτον ςχεδιαςμό κινούμενων πόλεων, ουτοπικών κοινωνιών και παρόγαγε πολυϊριθμεσ φουτουριςτικϋσ εικόνεσ και collage. Οι Archigram ςχεδύαςαν μορφϋσ κινητών «κατοικιών» που όταν ςυνεπεύσ με ουτοπικϋσ και ανθρωπομετρικϋσ εφαρμογϋσ∙ πλόρη εξοπλιςμϋνα τυπικϊ ςυςτόματα, αποςπώμενα από μϋγακαταςκευϋσ και ευϋλικτα ωσ προσ την αυτόνομη ύπαρξη τουσ. Διατυπώθηκαν προτϊςεισ όπωσ, μύα διαςτημικό ςτολό η οπούα διογκωμϋνη θα μπορούςε να χρηςιμοποιηθεύ ςαν μικρό κατοικύα ό καλύτερα ςα χώρο εφόμερησ διαμονόσ και ϋνασ θϊλαμοσ περιοριςμϋνησ πύεςησ που θα μπορούςε να χωρϋςει ςε μύα τςϊντα. Η ϋννοια τησ μετακινόςιμησ κατοικύασ χαρακτηριςτικό των νϋο-νομϊδων, όρθε ςαν μια απϊντηςη ςτη μεςοαςτικό παρϊδοςη. Σο 1967 ο Paolo Soleri ςχεδύαςε το Asteromo Arcology μύα κυλινδρικό πόλη μόκουσ 2,6 χιλιομϋτρων που θα φιλοξενούςε κόπουσ και κατοικύεσ ςτο πλαύςιο τησ οικολογικόσ διαβύωςησ. Ωςτόςο, οι αρχιτϋκτονεσ που ςυντόρηςαν τισ αρχϋσ των Archigram όταν οι: ο Norman Foster, ο Richard Rogers και ο Renzo Piano. Οι Superstudio, ο Coop Himmelblau και ο Gunther Domenig ςυνϋχιςαν με ψυχεδελικϊ δωμϊτια και διογκωμϋνουσ χώρουσ, project που δεν πραγματοποιόθηκαν ποτϋ.

Ο Buckminster Fuller όταν ο ςυνδετικόσ κρύκοσ ανϊμεςα ςτην ουτοπικό αρχιτεκτονικό τησ δεκαετύασ του ΄20 και του ΄60. Ωςτόςο τα πρώτα δεύγματα τησ Ουτοπικόσ αρχιτεκτονικόσ εμφανύςτηκαν μετϊ από το τϋλοσ Γαλλικόσ επανϊςταςησ. Οι EtienneLouis Boullee (1728-1799) και Claude-Nicolas Ledoux (1736-1806) με τα ριζοςπαςτικϊ project τουσ ενύςχυςαν την δύναμη τησ επιςτόμησ ςαν μόνη διϋξοδο προσ την τελειότητα και την εξϋλιξη τησ ανθρωπότητασ.

102

ΦΟΤΣΟΤΡΙ΢ΜΟ΢

ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ ΢ΣΗΝ ΕΠΟΧΗ ΣΟΤ ΔΙΑ΢ΣΗΜΑΣΟ΢

FILIPPO TOMMASO MARINETTI

KATOIKIA , FREI OTTO, 1962

FUTURISM MANIFEST

BROADACRE CITY, FRANK LLOYD WRIGHT, 1934

UMBERTO BOCCIONI//CARLO CARRA//GIACOMO BALLA//GINO SEVERINI//LUIGI RUSSOLO

BROADACRE CITY, FRANK LLOYD WRIGHT, 1934

ANTONIO SANT’ ELIA [1888-1916]

MANHATTAN, BUCKMINSTER FULLER, 1962

LA CITTA NUOVA [1912-1914]

TRENTO

ASTRONEF 732, FRANCOIS DALLEGRET, 1963

SANTA MARIA NOVELLA [ΦΛΩΡΕΝΣΙΑ]

CAPE KENNEDY

ARCHIGRAM

ASTEROMO ARCOLOGY, PAOLO SOLERI, 1967

VENTURELLI

103

3.2.1

ΑΠΟ

ΤΟ

DYMAXION

HOUSE

ΣΤΟ

FUTURO

HOUSE

Στα τϋλη του 20ου αιώνα, εκδηλώθηκαν ρηξικϋλευθεσ προτϊςεισ ςτο πεδύο τησ αρχιτεκτονικόσ, με γνώμονα την τριςδιϊςτατη απεικόνιςη καινοτόμων μορφών. Διαρυγνύωντασ τισ ςχϋςεισ τησ αρχιτεκτονικόσ και τησ παρϊδοςησ, οι προτϊςεισ -ςυχνϊ εικονικϋσ- βαςύζονταν ςτη βιολογύα και ςε μαθηματικϋσ ςχϋςεισ. Πρωτοπόροσ, ο Buckminster Fuller, ο οπούοσ ειςόγαγε την ϋννοια «Dymaxion», ϋνα ςυνδυαςμό των λϋξεων dynamic [=δυναμικό], maximum [=μϋγιςτο], tension [=ϋνταςη]. Σκϋψεισ ςχετικϊ με την απώλεια θερμότητασ, τα καταςκευαςτικϊ κόςτη και την αεροδυναμικό, οδόγηςαν ςτην καταςκευό του εξαγωνικού Dymaxion House το 1929. Το πϊτωμα και η οροφό όταν καταςκευαςμϋνα από ϋνα κεντρικό ιςτό. Ωςτόςο, δεν υπόρχε ϋνα εξειδικευμϋνο εργοςτϊςιο που θα μπορούςε να αναλϊβει τη παραγωγό μύασ τϋτοιασ καταςκευόσ. Μετϊ το πόλεμο ςτην Αμερικό, οι εταιρεύεσ καταςκευόσ μεταλλικών δομών αναζητούςαν νϋεσ εφαρμογϋσ και ϋτςι αναζωπυρώθηκε η ελπύδα υλοπούηςησ μύασ τϋτοιασ ιδϋασ. Το 1946 ο Buckminster Fuller καταςκεύαςε ςτην Wichita του Κϊνςασ, την πρώτη κατοικύα με κεντρικό μεταλλικό ιςτό. Η ϋρευνα του Fuller ολοκληρώθηκε με την παρουςύαςη του «Geodetic dome» [γεωδαιτικόσ θόλοσ)]∙ μύα εικοςϊεδρη καταςκευό με πενταγωνικϊ τμόματα διαιρεμϋνα ςε τρύγωνα. Για τον Fuller η ςφαιροειδόσ μορφό όταν κϊτι παραπϊνω από ϋνα πλανητϊριο. Η καταςκευό, Union Tank Car Company ςτη Louisiana [1956-57], όταν η πρώτη εφαρμογό του γεωδαιτικού θόλο με διϊμετρο 125 μϋτρα. Το 1941, ο Wallace Neff χρηςιμοπούηςε ϋνα μπαλόνι με ςκοπό να παρϊγει μύα ςυμπαγόσ «αϋρινη φόρμα», υπό όρουσ κατούκηςησ [Bubble House]∙ ϋνα μπαλόνι ύψουσ 3,5 μϋτρων από ςκυρόδεμα. Τα πρώτα Bubble Houses χτύςτηκαν χρηςιμοποιώντασ δυο φούςκεσ για να διευρυνθεύ ο κατοικόςιμοσ χώροσ. Η ιδϋα απεδεύχθη εξαιρετικϊ δημοφιλόσ καθώσ όταν οικονομικό και προςϋφερε ενεργειακό επϊρκεια. Αντύςτοιχησ μορφολογύασ κατοικύεσ κτύςτηκαν ςτη Βόρεια Αμερικό, το Πακιςτϊν, την Αύγυπτο, τη Δυτικό Αφρικό και τη Βραζιλύα. Ο Walter W. Bird το 1948 ςχεδύαςε το «Radome» ςτο Cornell Aeronautical Laboratory, ϋνα προςτατευτικό κϋλυφοσ για εξοπλιςμό ραδιοεντοπιςτών. Η ςφαιρικό, πνευματικό [pneumatic] μορφό του, προςϋδιδε ςταθερότητα και μπορούςε να προςτατεύςει το ευαύςθητο τεχνολογικό υλικό από τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ. Ωςτόςο το νομικό πλαύςιο, το οπούο εξελιςςόταν παρϊλληλα με τισ μετακινόςιμεσ οικιςτικϋσ καταςκευϋσ, αλλϊ και η κριτικό μύασ μερύδασ αρχιτεκτόνων διϋκοψαν την περεταύρω χρόςη των καταςκευών. Η λύςη δόθηκε από την ειςαγωγό του πλαςτικού ςτη βιομηχανύα. Το 1955-57 η εταιρεύα Monsanto ϋκανε πειρϊματα με εφαρμογϋσ 80 διαφορετικών πλαςτικών, χρηςιμοποιώντασ αντικολλητικϊ φύλλα πλαςτικού ωσ καταςκευαςτικϊ ςτοιχεύα. Σε ςυνεργαςύα με το Massachusetts Institute of Technology, ερευνόθηκαν οι πιθανότητεσ εφαρμογόσ αυτών των υλικών ςτισ κατοικύεσ. Το 1957 ςχεδιϊζεται το «House of the Future» από τουσ αρχιτϋκτονεσ Goody Marvin και Hamilton Richard και καταςκευϊζεται από την Monsanto. Η προκαταςκευαςμϋνη κατοικύα από πλαςτικό, τοποθετόθηκε ςτην Disneyland ςτο Anaheim τησ Καλιφόρνια, από το 1957 ϋωσ το 1967. Το Monsanto House αποτϋλεςε μύα κομβικό ςτιγμό ςτην υλικότητα τησ κατοικύασ. Ειςόγαγε το πλαςτικό ωσ δομικό υλικό και δημιούργηςε μύα πρωτόγνωρη εμπειρύα κατούκηςησ. Οι αυτοματοποιημϋνοι μηχανιςμού και τα ηλεκτρικϊ ςυςτόματα που εφαρμόςτηκαν ςτην καταςκευό, την κατατϊςςουν ςτισ μηχανϋσ κατούκηςησ. Το 1959 ο Frederick Kiesler καταςκευϊζει την 1:1 μακϋτα του «Endless House». Πρόκειται για μύα πρόταςη [δεν χτύςτηκε ποτϋ] η οπούα αντιμετωπύζεται ωσ αναγκαύα καταςκευό ςε ϋνα κόςμο που ατενύζει το τϋλοσ του. Παρουςιϊζεται ωσ το τελευταύο καταφύγιο του ανθρώπου από όπου αντλεύ και την ονομαςύα του. Ένα καταφύγιο ςε ϋνα κόςμο που τα τϋλματα ςυναντώνται ςυνεχώσ. Μετϊ από μύα ςειρϊ «επαφών» με το διϊςτημα [Yuri Gagarin, Sputnik] το ςχόμα των διαςτημικών καψουλών χρηςιμοποιόθηκε ωσ μοντϋλο-πρότυπο τησ καθημερινόσ ζωόσ. Οι ςτολϋσ των αςτροναυτών μεταφρϊςτηκαν ςε «κατοικόςιμα» περιβϊλλοντα μϋςα από τα πρωτότυπα ςχϋδια του Michael Webb, μϋλουσ τησ ομϊδασ Archigram [Cushicles 1966, Suitaloon 1968]. Αναπαραςτϊςεισ τησ πρώτησ «βόλτασ» ςτο Φεγγϊρι μεταφερθόκαν ςτο πεδύο τησ μετακινόςιμησ και ουτοπικόσ κατούκηςησ.

104

DYMAXION HOUSE, BUCKMINSTER FULLER, 1929

DYMAXION HOUSE IN WICHITA, BUCKMINSTER FULLER, 1946

GEODETIC DOME, BUCKMINSTER FULLER

WALLACE NEFF

RADOME, WALTER W. BIRD, 1948

MONSTANTO HOUSE, 1955-57

ENDLESS HOUSE, FREDERICK KIESLER, 1959

CUSCHICLES, MICHAEL WEBB, 1966

SUITALOON, MICHAEL WEBB 196

GELBES HERZ, HAUS-RUCKER-CO, 1968

FUTURO HOUSE, MATTI SUURONEN

Η ομϊδα Haus-Rucker-Co ςχεδύαςε το 1968 το «Gelbes Herz» [=Κύτρινη Καρδιϊ], ϋνα πνευμονικό δωμϊτιο με ςκοπό να ενεργοποιόςει την αδρϊνεια του επιςκϋπτη. Τρύα φουςκωμϋνα δαχτυλύδια οδηγούςαν ςε ϋνα χώρο με μύα πολυθρόνα δυο ατόμων. Οι θϊλαμοι όταν γεμϊτοι αϋρα προκαλώντασ ρυθμικϋσ διακυμϊνςεισ και προςφϋροντασ ευχϊριςτα διαλεύμματα ςτον επιςκϋπτη. Το 1968 ο Φιλανδόσ αρχιτϋκτονασ Matti Suuronen, ςχεδύαςε το Futuro House. Μύα εξοχικό κατοικύα πλόρωσ εξοπλιςμϋνη, καταςκευαςμϋνη από ενιςχυμϋνεσ ύνεσ πλαςτικού. Η επιλογό του ςυγκεκριμϋνου υλικού, καθιςτούςε την καταςκευό ευϋλικτη ςε μετακύνηςη λόγω τησ ελαφριϊσ ςύςταςόσ του.

105

3.2.2

ΜΕΓΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Το αρχιτεκτονικό κύνημα Megastructure, αποτϋλεςε μύα κοινό ςυνιςταμϋνη του μοντϋρνου αςτικού τοπύου. Ένασ ςυνδυαςμόσ πολεοδομικόσ παρϋμβαςησ, κτιρύων ςυλλογικόσ χρόςησ και ουτοπικόσ απεικόνιςησ. Η φιλοςοφύα του κινόματοσ εμπεριϋχει τισ θϋςεισ του μεταβολιςμού καθώσ ανταποκρύνεται και ςτο ϋργο των ακόλουθων αρχιτεκτόνων: Archigram, Cedric Price, Frei Otto, Constant Nieuwenhuys, Yona Friedman και Buckminster Fuller. Ο Kenzo Tange προςδιόριςε τον όρο Megastructure ωσ «μια μέγακαταςκευή για την ανθρώπινη κλίμακα η οποία περιλαμβάνει μία Μέγα-φόρμα, και διακεκριμένεσ, άμεςα μεταβλητέσ λειτουργικά μονάδεσ οι οποίεσ ενώνονται ςε ένα μεγαλύτερο πλαίςιο» 20 Ο Ralph Wilcoxon ςυντϊςςει την ετυμολογύα τησ λϋξησ «όχι μόνο μία καταςκευή τεραςτίου μεγέθουσ αλλά… μία δομή η οποία ςυχνά είναι 1. καταςκευαςμένη από πρότυπα ςυναρτηςιακά ςτοιχεία [modulo] 2. ικανή για μεγάλη ή χωρίσ όρια επέκταςη 3. ένα ενιαίο δομικό πλαίςιο ςτο οποίο μικρότερεσ μονάδεσ [για παράδειγμα δωμάτια, ςπίτια ή μικρότερησ κλίμακασ δομέσ] μπορούν να χτιςτούν ή να ςυνδεθούν ή να εφαρμοςτούν εφόςον έχουν προκαταςκευαςτεί κάπου αλλού 4. ένα δομικό πλαίςιο το οποίο υπολογίζεται να αντέξει περιςςότερο ςτο χρόνο ςε ςχέςη με τισ μικρότερου μεγέθουσ μονάδεσ που το απαρτίζουν.»21 Οι περιςςότεροι οπαδού του Megastructure, ιςχυρύζονταν ότι πρόκειται για μια πρόταςη αςτικόσ δομόσ του μϋλλοντοσ. Βαςικό ιδϋα όταν η καταςκευό μύασ αντιςτοιχύασ, ανϊμεςα ςτην κοινωνύα και τισ αυτογενεύσ μορφϋσ, μϋςω τησ ανακαταςκευόσ. Στην πρϊξη οι καταςκευϋσ αυτϋσ δε κατϊφεραν να αποποιηθούν τη μεγαλομανύα που μοιραύα ϋφερε το μϋγεθοσ τουσ αλλϊ και τη φιλοδοξύα των καταξιωμϋνων αρχιτεκτόνων, με αποτϋλεςμα να υλοποιηθούν ςε μύα εποχό που το ιδεολογικό πλαύςιο του Megastructure εύχε αρχύςει να διαβρώνεται. Ο χρόνοσ περϊτωςησ ενόσ τϋτοιου ϋργου όταν αντύςτοιχοσ του όγκου του. Η αρχιτεκτονικό αυτό ιδεολογύα γεννόθηκε και διαδόθηκε ςε μύα εποχό [δεκαετύα του ’60] που επικρατούςε πρωτοφανόσ ιςτορικό ςυνεύδηςη ανϊμεςα ςτουσ μοντϋρνουσ αρχιτεκτονικούσ κύκλουσ. Ωςτόςο, όπωσ ςυνϋβη και με τα περιςςότερα ιδεολογικϊ πλαύςια, δεν όταν απαλλαγμϋνο από τισ τϊςεισ τησ εποχόσ αλλϊ και από την ιςτορικότητα του παρελθόντοσ. Ο Paul Rudolph ςυνεντευξιαζόμενοσ από τον John Cook και τον Heinrich Klotz θα κατατϊξει ιςτορικϊ το Megastructure ωσ τη μετϊ-Mies εποχό, ενώ παρϊλληλα θα αναγνωρύςει το Ponte Vecchio ωσ μια πρώιμη μϋγα-καταςκευό. Διαφοροποιεύ το Megastructure από τη χρονικϊ προηγούμενη περύοδο, δηλώνοντασ διαφοροπούηςη και ςυνδϋοντϊσ το με μύα αναγνωρύςιμη καταςκευό προηγούμενου αιώνα, ςε μύα προςπϊθεια ενοπούηςησ∙ τοποθετεύται λοιπόν ςε διττό ιςτορικό περιεχόμενο. Οι μεταγενϋςτεροι μϋγα-ςτρουκτουραλιςτϋσ ερεύνηςαν την αναλογύα πόλησ και μηχανόσ, όςον αφορϊ ςτην λειτουργύα αλλϊ και ςτην απεικόνιςη. Μϋςα από ιδεολογικϋσ διαμϊχεσ επικρϊτηςε η αντιςτοιχύα τησ πόλησ με το ςυμπαγϋσ «κτύριο». Η πόλη αντιμετωπιζόταν ωσ μύα ενοποιημϋνη ολότητα. Στο Plug-in City των Archigram [1960] απεικονύζεται ευκρινώσ αυτό η πρόταςη τησ νϋασ γενιϊσ των μϋγα-ςτρουκτουραλιςτών. Από εκεύ ξεκινϊει και το ομώνυμο περιοδικό Archigram ςτο οπούο φιλοξενούνται μηχανιςτικϊ project με ϋκδηλη την επιρροό από το Φουτουριςμό. Μϋςα από το περιοδικό Archigram μετατοπύζεται η ιδϋα του Megastructure ςε μύα περιςςότερο pop εκδοχό και εμμονό ςτισ ακραύεσ εκφϊνςεισ τησ τεχνολογύασ. Ο Moshe Safdie ςχεδιϊζει το 1967 το οικιςτικό ςύνολο Habitat. Ένθετεσ κυβικϋσ καταςκευϋσ ενςωματώνονται και αποτελούν τισ μονϊδεσ ενόσ ςυμπαγούσ ςυνόλου. Το Habitat αποτελεύ ϋνα χαρακτηριςτικό παρϊδειγμα μϋγα-καταςκευόσ. Ο Safdie μϋςω του ςχεδιαςμού, τεκμηρύωςε τισ ςύγχρονεσ αντιλόψεισ περύ τησ καταςκευόσ: ϋνα τριςδιϊςτατο ςύςτημα καταςκευόσ. Η πρόταςη του Safdie ανακαλεύ μνόμεσ από το Unite d’ Habitation του Le Corbusier, που θα μπορούςε να χαρακτηριςτεύ ωσ μύα πρώιμη μεγακαταςκευό. Ωςτόςο, εύναι εμφανόσ μύα βαςικό διαφοροπούηςη η οπούα καθύςτα το 20 21

Banham Reyner. Megastructure: Urban futures of the recent past. New York: Thames and Hudson Ltd., 1976. ςελ. 8 όπ. π. ςελ. 8

106

Habitat ενδεικτικό κτύριο τησ περιόδου∙ οι μονϊδεσ δεν εφϊπτονται παρϊ δημιουργούν κενϊ μεταξύ τουσ. ο Safdie ςχεδύαςε το οικιςτικό ςύνολο όςο μαθότευε δύπλα ςτον Luis Kahn, και βριςκόταν ςε ϊμεςη επαφό με την Anne Tyng, υπεύθυνη τησ τετραεδρικόσ και πυραμιδικόσ γεωμετρύασ ςτην πρόταςη του Kahn, City Hall [1952]. Η απαρχό του μϋγα-ςτρουκτουριςμού αποδύδετε ςτον Le Corbusier για τα project Le Sainte-Baume και Roq Et Rob [1948-9]. Οι καταςκευϋσ αυτϋσ, κατηγοριοποιούνται ςτο μϋγα-ςτρουκτουριςμό λόγω τησ προώθηςησ τησ ςυλλογικόσ φόρμασ. Χαρακτηριςτικϊ παραδεύγματα εύναι το Tomorrow’s City Hall του Louis Khan [1952], Atomium των A. & J. Pollak και A. Waterkeyn [1958].

3.2.3

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Μϋςα από τουσ κύκλουσ του Megastructure προϋκυψε ο ιαπωνικόσ Μεταβολιςμόσ. Το 1959 μύα ομϊδα ιαπώνων αρχιτεκτόνων ςυςτόνουν το κύνημα Metabolism. Το όραμα των μεταβολιςτών για την πόλη του μϋλλοντοσ, η οπούα θα κατοικούνταν από μαζικϋσ κοινωνύεσ απεικονύςτηκε μϋςω μεγϊλησ κλύμακασ, ευϋλικτων και εκτατών καταςκευών, οι οπούεσ επϋτρεπαν την οργανικό πρόοδο. Για τουσ μεταβολιςτϋσ οι παραδοςιακού κανονιςμού τησ μορφόσ και τησ λειτουργύασ απουςύαζαν. Τα ςχϋδια τουσ χαρακτηρύςτηκαν νεωτερικϊ και ρητορικού χαρακτόρα. Το αρχιτεκτονικό κύνημα ξεκύνηςε τη ςύςταςη του περύπου ςτισ αρχϋσ τησ δεκαετύασ του ’50. Οι ιδεολογύα του Team X και η διϊρρηξη του CIAM επηρϋαςε εμφανώσ τουσ μεταβολιςτϋσ. Στο παγκόςμιο ςυνϋδριο ςχεδύου του Τόκιο, εδραιώθηκε ο φιλοςοφικό-αρχιτεκτονικόσ όροσ εν μϋςω μανιφϋςτων και μελετών. Οριοθετεύται ςτη ςύνδεςη του τεχνολογικοποιημϋνου Νϋο Μπρουταλιςμού του όψιμου Μοντϋρνου, με την αντύληψη ότι η αρχιτεκτονικό εύναι ανϊλογη τησ βιολογύασ. Οι ηγετικϋσ μορφϋσ του Μεταβολιςμού όταν ο Kenzo Tange, ο Takashi Asada, ο Kisho Kurokawa, ο Noboru Kawazoe και ο Kiyonori Kikutake. Ιδιαύτερο ενδιαφϋρον ϋδειξαν ςε πολεοδομικϋσ μελϋτεσ, όπου τοποθετούςαν μϋγα-καταςκευϋσ. Οι μεγϊλησ κλύμακασ καταςκευϋσ αποτελούνταν από αντικαταςτϊςιμεσ δομϋσ, οι οπούεσ προςομούαζαν την ελικοειδό μορφό του DNA. Χαρακτηριςτικό γνώριςμα του Μεταβολιςμού εύναι οι μονϊδεσ ελϊχιςτων διαςτϊςεων, οι οπούεσ ςυναρμολογούνται και δημιουργούν ολότητεσ τισ οπούεσ ςυχνϊ ςυναντϊμε ςτισ ουτοπικϋσ τουσ προτϊςεισ. Οι απεύρωσ εκτατϋσ και εναλλϊξιμεσ κυψελωτϋσ δομϋσ που απεικονύζονται ςτη μελϋτη του Kenzo Tange για τον κόλπο του Τόκιο, αποδύδουν με το βϋλτιςτο τρόπο το ςυνδυαςμό τησ ουτοπικόσ αρχιτεκτονικόσ με τουσ βιολογικούσ οργανιςμούσ. Οι μεταβολιςτϋσ ιςχυρύζονταν ότι βαςικό αντικεύμενο μελϋτησ όταν η ϋννοια τησ κατούκηςησ μϋςα από το ςχεδιαςμό των αυτόνομων μονϊδων-καψουλών-κυψελών. Το όραμα για μύα φουτουριςτικό πόλη η οπούα κατοικεύται από κοινωνύεσ με χαρακτηριςτικϊ τη μεγϊλη κλύμακα, την ευελιξύα και την επεκταςιμότητα ςυνδυϊςτηκε με την επιθυμύα για οργανικό εξϋλιξη. Οι απόψεισ του κινόματοσ αναλύονται ςτο κεύμενο που δημοςιεύθηκε το 1960 με τύτλο Metabolism 1960-A Proposal for a New Urbanism. «Θεωρούμε την ανθρώπινη κοινωνία ωσ μία ζωτική λειτουργία… Δεν πιςτεύουμε ότι μόνο ο Μεταβολιςμόσ υποδεικνύει την αποδοχή των φυςικών και ιςτορικών διεργαςιών· προςπαθούμε να ενθαρρύνουμε τη δραςτική ανάπτυξη τησ κοινωνίασ μέςω των μεταβολιςτικών μασ προτάςεων.»22 Ο Kisho Kurokawa ενύςχυςε κατϊ πολύ το κύνημα μϋςα από τα φιλοςοφικϊ του κεύμενα και τισ πολυϊριθμεσ δημοςιεύςεισ. Το 1977 εκδύδει το Metabolism in Architecture όπου αναλύει το ςημαντικό ρόλο τησ ολοϋνα και εξελιςςόμενησ τεχνολογύασ και τον τρόπο διαχεύριςησ του ατόμου. Προτεύνει «ένα ςύςτημα ςτο οποίο ο άνθρωποσ θα εξακολουθήςει να έχει τον έλεγχο τησ τεχνολογίασ» 23. Παρϊλληλα, ειςϊγει ϋνα καινοτόμο χειριςμό τησ τεχνολογύασ∙ αν η τεχνολογύα μπορούςε να αυτοδιαχειριςτεύ την εξϋλιξη τησ και να ςυγκεραςτεύ με ϋνα ςύςτημα μεταβολιςμού και αναζωογόνηςησ- όπωσ ςυμβαύνει ςτη φύςητότε θα μπορούςε να προβλεφθεύ ϋνα μοντϋλο διαχεύριςησ μύασ αυτοματοποιημϋνησ πια, τεχνολογύασ. «Η ανάπτυξη και ο μεταςχηματιςμόσ προχωρούν με όλο και πιο γρήγορο 22 23

Αρχιτεκτονική θεωρία. Μετϊφραςη: Πϋτροσ Μαρτινύδησ. Αθόνα: Γνώςεισ, 2006. ςελ. 522 Όπ. π. ςελ. 255

107

ρυθμό ςτισ ςύγχρονεσ πόλεισ. Από τη Βιομηχανική Επανάςταςη ωσ τα μέςα του 20 ου αιώνα, η αύξηςη μιασ πόλησ ςήμαινε την επέκταςη των ορίων τησ μέχρι που να γίνει γιγαντιαία· αλλά οι πόλεισ ετοιμάζονται πλέον να μεταμορφωθούν με έναν εντελώσ διαφορετικό τρόπο. Ανεξάρτητα από το αν επεκτείνονται ή όχι τα όρια μιασ πόλησ, η κινητικότητα του κόςμου τησ, των αγαθών και των πληροφοριών, επιταχύνεται» Ο Kisho Kurokawa [1934-2007] υπόρξε ϋνασ από τουσ ςπουδαιότερουσ Ιϊπωνεσ αρχιτϋκτονεσ και πολεοδόμουσ. Καταςκεύαςε πϊνω από 100 κτύρια και ςυμμετεύχε ςε περιςςότερουσ από 400 διαγωνιςμούσ. Πϋρα από την ϋντονη ςχεδιαςτικό του δρϊςη ο Kurokawa όταν ϋνασ εξαιρετικόσ φιλόςοφοσ και θεωρητικόσ. Ιδρυτόσ και ενεργό μϋλοσ του μεταβολιςμού αλλϊ και οπαδόσ του Βουδιςμού, ενύςχυε την παρουςύα των βαςικών αρχών διαβύωςησ μϋςα από το ςχεδιαςμό του. Το αρχιτεκτονικό του ϋργο αντιπαραβϊλλεται με το ςυγγραφικό καθώσ ϋχει βραβευτεύ όχι μόνο για τα κτύρια αλλϊ και για τα γραπτϊ του [Grand Prix of Japanese Literature, 1993]. Ειςόγαγε τον όρο Symbiosis ωσ θεμελιώδη αρχό για την ςυνύπαρξη ετερογενών ςτοιχεύων ςε ϋνα ανοιχτό και ευϋλικτο περιβϊλλον. Η λϋξη εύναι δανειςμϋνη από το λεξιλόγιο τησ βιολογύασ, καθώσ ο μεταβολιςμόσ βαςύζεται ςτισ αρχϋσ τησ. Ο όροσ αυτόσ εύναι και ο ςυνδετικόσ κρύκοσ τησ Αςιατικόσ-Βουδιςτικόσ λογικόσ με τισ Δυτικϋσ προςεγγύςεισ. Ο Ιαπωνικόσ μεταβολιςμόσ βρόκε πολλϋσ αντιςτοιχύεσ ςε δυτικϋσ αντιλόψεισ όπωσ τουσ Archigram και τη φουτουριςτικό-pop θεωρύα τουσ. Στην ϋκθεςη τησ Οςϊκα το 1970 η ομϊδα Archigram εκθϋτει το θαλαμύςκο Archigram, ϋνα από τα ελϊχιςτα πραγματοποιημϋνα project τουσ, το οπούο αναρτόθηκε ςτο περύπτερο του Kenzo Tange. Αυτό αποδεικνύει τη ςχϋςη τουσ με τον ιαπωνικό μεταβολιςμό, που θεωρόθηκε το πιο προςφιλϋσ κύνημα. Αντύςτοιχεσ καταςκευϋσ που ςυνϊδουν με τισ αρχϋσ του μεταβολιςμού εύναι το οικιςτικό ςύμπλεγμα Habitat [1967] του Moshe Safdie, το αναπτυξιακό πλϊνο για το κϋντρο του Μόντρεαλ [1960], το Intrapolis [1960] του Walter Jonas, το Space city [1959-63] του Yona Friedman, την ανακαταςκευό τησ πόλησ Ragnitz [1963-69] από τον Günther Domenig, το Swimming Hotel Kairo [1972] του Justus Dahinden, το Akro-Polis leisure city [1974] και το Leisure city Kiryat Ono [1984] κοντϊ ςτο Tel Aviv από τον Justus Dahinden. Οι μεταβολιςτϋσ ϊρχιςαν να απομακρύνονται ςταδιακϊ από το κύνημα, με αποτϋλεςμα να απομεύνουν εντυπωςιακϋσ εικόνεσ υψηλόσ τεχνολογύασ οι οπούεσ δεν εύχαν την ευκαιρύα να αποδεύξουν αν τελικϊ μπορούςαν να εφαρμοςτούν. Ωςτόςο, η διορατικό πρόθεςη, οι εντυπωςιακϋσ και αυτοδιαχειριζόμενεσ καταςκευϋσ αλλϊ και η νοςταλγύα αυτών των εικόνων από τη δεκαετύα του ’60, κϊνουν το Μεταβολιςμό να φαντϊζει ςημερινόσ και επύκαιροσ.

108

ΜΕΓΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

ARCHIGRAM

KENZO TANGE//TAKASHI ASADA//KISHO KUROKAWA//KIYONORI KIKUTAKE

HABITAT

ARCHIGRAM

HABITAT

TOKYO BAY, KENZO TANGE, 1960

TOMORROW’S CITY HALL, LOUIS KHAN, 1952

OCEAN CITY, KIYONORI KIKUTAKE, 1962

ATOMIUM, A. & J. POLLAK, A. WATERKEYN 1958

INTRAPOLIS, WALTER JONAS, 1960

TRITON CITY, BUCKMINSTER FULLER, 1967

SPACE CITY, YONA FRIEDMAN, 1959-63

RAGNITZ, GUNTHER DOMENIG, 1963-69

ACROPOLIS LEISURE CITY, JUSTUS DAHINDEN, 1974

HABITAT CAPSULE 1970

HABITAT CAPSULE 197O

HABITAT CAPSULE 1970

LC-30X 1970

3.2.4

NAKAGIN

CAPSULE

TOWER

Ο Kisho Kurokawa ςχεδύαςε το 1969 το κτύριο Nakagin Capsule Tower, ςτη περιοχό Ginza του Σόκυο. Σο Nakagin Capsule Tower ξεκύνηςε να κτύζεται το 1971 για να ολοκληρωθεύ το 1972. Εύναι το πρώτο κτύριο που καταςκευϊςτηκε με κϊψουλεσ. Ο αρχιτεκτονικόσ ςχεδιαςμόσ βαςιςμϋνοσ ςε αυτόνομεσ μονϊδεσ οι οπούεσ προςαρτώνται ςε μια μϋγακαταςκευό, αποδεικνύει τη ςύνδεςη με την απελευθερωμϋνη αρχιτεκτονικό που επικρατεύ ςτη Δύςη κατϊ τη διϊρκεια του 1960. Σο Nakagin αποτελεύ την υλοπούηςη τησ πεπούθηςησ, περύ τησ αιςθητικόσ των προκαταςκευαςμϋνων καταςκευών. Για τον Kurokawa η αιςθητικό του ςκυροδϋματοσ και του χϊλυβα δεν επϋτρεπε επιπλϋον διακοςμητικϋσ επεμβϊςεισ. Οι κϊψουλεσ όταν ςχεδιαςμϋνεσ ϋτςι ώςτε να χρηςιμοποιούνται ςαν κατοικύα ό ςαν χώρο εργαςύασ και ςυνδυαζόμενεσ, να φιλοξενούν οικογϋνειεσ. Κϊθε κϊψουλα εύναι εξοπλιςμϋνη με ϋπιπλα εντοιχιςμϋνα και αυτόνομο ςύςτημα θϋρμανςησ. Σο εςωτερικό κϊθε μονϊδασ εύναι τόςο ςυμπτυγμϋνο όςο και μύα διαςτημικό μονϊδα. Οι παροχϋσ εύναι εντοιχιςμϋνεσ και μια μονϊδα-κονςόλα φϋρει την κουζύνα, το ψυγεύο, τη τηλεόραςη και το ςύςτημα όχου. ΢την απϋναντι πλευρϊ βρύςκεται το μπϊνιο ςε μϋγεθοσ αντύςτοιχο ενόσ αεροςκϊφουσ. Ένα ςτρογγυλό παρϊθυρο που θυμύζει αυτϊ των πλούων, δεςπόζει ςτο τϋλοσ του δωματύου, όπου ςτο κϊτω μϋροσ του βρύςκεται το κρεβϊτι. Ο ςχεδιαςμόσ των μονϊδων αναπαριςτϊ μύα διϊθεςη απόδραςησ και ταξιδιού. Σα γιγαντιαύα φινιςτρύνια ςυγκριτικϊ με το μικρό μϋγεθοσ τησ μονϊδασ, αποτελούν ϋνα «παρϊθυρο ςτο κόςμο», ςτη πόλη. Η κεντρικό ιδϋα του ςχεδιαςμού βαςύζεται ςτην ανακυκλωςιμότητα και την εναλλαξιμότητα. Μϋςα από τη καταςτροφό τησ μετϊ-πολεμικόσ εποχόσ ςτην Ιαπωνύα ο Kurokawa δόλωςε την αποςτροφό του ςτα κτύρια που καταςκευϊζονται από φυςικϊ υλικϊ και φϋρουν ημερομηνύα λόξεωσ. Θϋλοντασ να ςυντηρόςει τη παρϊδοςη του εφόμερου προςπϊθηςε να εντϊξει ςτο ςχεδιαςμό του, την ϋννοια τησ αντικατϊςταςησ. Σο κτύριο κατϋχει εξϋχουςα θϋςη ςτη λύςτα τησ παγκόςμιασ αρχιτεκτονικόσ κληρονομιϊσ, ςύμφωνα με την παγκόςμια επιτροπό του Docomomo από το 1996. Σο Capsule Tower δεν εύναι μόνο ϋνα δεύγμα εξϋχουςασ αρχιτεκτονικόσ. Αποτελεύ την αποκρυςταλλοπούηςη μύασ ουτοπικόσ πολιτιςμικόσ ιδϋασ. Η Symbiosis ωσ μεταφορϊ ςτην αρχιτεκτονικό, αποδύδεται από τον Kurokawa ωσ ο ςυνδυαςμόσ των κτιρύων με ςκοπό τη δημιουργύα εξελιγμϋνων μορφών κατούκηςησ και ωσ η αλληλεπύδραςη αυτών με ςκοπό την δημιουργύα ολοτότων. Ο Kurokawa παρϋμεινε ςτο πϊνθεον των αρχιτεκτόνων, καθώσ κατϊφερε να ενςωματώςει την μεταπολεμικό ιαπωνικό αρχιτεκτονικό ςτη μετϊ-μοντϋρνα εποχό. Η ιδιαιτερότητα του κτιρύου ϋχει εμπνεύςει μύα ςειρϊ από μεταγενϋςτερα κτύρια όπωσ τα διϊςημα Capsule Hotels τησ Ιαπωνύασ. Παρόλο που ςτα ξενοδοχεύα η λϋξη κϊψουλα αποδύδεται με τη κυριολεκτικό τησ ερμηνεύα [ενδεικτικϋσ διαςτϊςεισ:1 μ.*1 μ.*2 μ.], η αναφορϊ ςτο Nakagin εύναι προφανόσ. Οι κϊψουλεσ καταςκευϊζονταν ςτο εργοςτϊςιο τησ Shiga Prefecture και μεταφϋρονταν ςτο Σόκιο με φορτηγϊ. Κϊθε κϊψουλα ςυνδϋεται ανεξϊρτητα ςτον ϊξονα ϋτςι ώςτε να μπορεύ να αφαιρεθεύ εύκολα χωρύσ να επηρεϊζει τισ υπόλοιπεσ. Πρόκειται για ενοποιημϋνα ελαφριϊ κιβώτια από χϊλυβα επενδεδυμϋνα από γαλβανιςμϋνα και ενιςχυμϋνα πανϋλα. Οι πυρόνεσ εύναι ϊκαμπτα πλαύςια, καταςκευαςμϋνα από χϊλυβα και από ενιςχυμϋνο ςκυρόδεμα. Η επεξεργαςύα των χαλύβδινων πλαιςύων γινόταν ςε δύο ημϋρεσ και η προκαταςκευό του ςκυροδϋματοσ ςτισ επόμενεσ δυο. Οι κϊψουλεσ με τον εςωτερικό τουσ εξοπλιςμό καταςκευϊζονταν ςτο εργοςτϊςιο και μεταφϋρονταν με γερανό για να «κουμπώςουν» ςτο ςκελετό.

109

ΣΕΦΝΙΚΑ

ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ

Περιοχό : Ginza, Σόκιο, Ιαπωνύα ΢χεδιαςμόσ: 10/1969-12/1970 Καταςκευό: 1/1971-3/1972 Μηχανικού καταςκευόσ: Gengo Matsui & ORS Ηλεκτρολόγοι μηχανικού: Electrical Equipment Planning Laboratory Εταιρεύα καταςκευόσ: Taisei Corporation Καταςκευαςτόσ: Daimaru Design and Engineering Division Οικόπεδο: 442 τμ. Κϊλυψη: 429.51 τμ ΢υνολικϊ τετραγωνικϊ: 3.091.23 τμ Τλικϊ: ΢ύδερο και οπλιςμϋνο ςκυρόδεμα Αριθμόσ μονϊδων: 140 κϊψουλεσ Όροφοι: 11/13 όροφοι και 1 ιςόγειο Διαςτϊςεισ κϊψουλασ: 2.30 μ.*3.80 μ.*2.10 μ. ΚΑΣΕΔΑΥΙ΢Η Σον Απρύλιο του 2007 ο δικτυακόσ χώροσ «Architectural Record» ανϋφερε ότι οι πύργοι επρόκειτο να κατεδαφιςτούν λόγω τησ χρόςησ αμιϊντου κατϊ τη διϊρκεια τησ καταςκευόσ, καθώσ επύςησ και τισ ανηςυχύεσ για επικεύμενο ςειςμό και τον προβληματιςμό για την αντοχό του κτιρύου. ΢όμερα οι κϊψουλεσ εύναι ςε εξαιρετικϊ κακό κατϊςταςη και λειτουργούν ςαν μικρϊ γραφεύα με μηνιαύο αντύτιμο 70,000 γιεν. Οι κϊψουλεσ όταν προδιαγεγραμμϋνο από την καταςκευό τουσ να αντικαθύςτανται μετϊ από ϋνα χρονικό διϊςτημα, ςύμφωνα με την θεμελιώδη αρχό του μεταβολιςμού, την εναλλαξιμότητα. Ωςτόςο δεν αντικαταςτϊθηκαν ποτϋ. ΢ύμφωνα με τον Hidaka «Το κτύριο ςχεδιϊςτηκε ςε μόνο τϋςςερεισ μόνεσ και ϋγινε πολύ βιαςτικϊ. Ο ςχεδιαςμόσ ςυνεχιζόταν αφού εύχε όδη αρχύςει η καταςκευό του. Οι κϊψουλεσ μπορούςαν να αφαιρεθούν μόνο από το κεντρικό πυρόνα και μόνο από πϊνω, όχι από το κϊτω μϋροσ-ϋνα βαςικό ςχεδιαςτικό λϊθοσ γιατύ αν ϋβγαιναν από κϊτω θα όταν πολύ πιο εύκολο». Με δημοψόφιςμα ανϊμεςα ςτουσ κατούκουσ τησ πόλησ αποφαςύςτηκε να κατεδαφιςτεύ το κτύριο, λόγω του υπερβολικού κόςτουσ αποκατϊςταςησ του. Παρϊλληλα διεξόχθη δημοψόφιςμα από το World Architecture News ςτο οπούο ςυμμετεύχαν 10.000 αρχιτϋκτονεσ από 100 χώρεσ, και με αποτϋλεςμα 75% ψόφιςαν την αποκατϊςταςη των καψουλών, 20% να παραμεύνει ωσ ϋχει και 5% να κατεδαφιςτεύ. Η αρχιτεκτονικό παγκόςμια κοινότητα όταν υπϋρμαχοσ τησ διατόρηςησ του κτιρύου ωσ χαρακτηριςτικό αρχιτεκτονικό ϋργο και μοναδικό δεύγμα του μεταβολιςμού. Οι προοπτικϋσ διατόρηςησ του, ςυνοψύζονται ςε τρεισ προτϊςεισ: 1. να αγοραςτούν όλεσ οι κϊψουλεσ από ϋνα ιδιώτη και να τισ αντικαταςτόςει, 2. να προκηρυχτεύ διαγωνιςμόσ ςχεδιαςμού καινούριων καψουλών και να αντικαταςταθούν, 3. να χρηςιμοποιηθεύ ςαν ξενοδοχεύο [πρόταςη του Kurokawa που απϋτυχε]. ΢ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ

KISHO

KUROKAWA

«Εύναι ευρϋωσ γνωςτό ότι το Nakagin Capsule Tower γεννόθηκε μϋςα από το κύνημα του Μεταβολιςμού. Ήμουν πολύ νϋοσ τότε. Διαςαφόνιςα πολύ καθαρϊ τότε τη θεωρύα μου · αν αντικαθύςτανται κϊθε 25 χρόνια οι κϊψουλεσ, θα μπορούςε να διατηρηθεύ το κτύριο για 200 χρόνια. Εύναι ανακυκλώςιμο. Το ςχεδύαςα ωσ βιώςιμη αρχιτεκτονικό. Ήταν το πρώτο κτύριο τησ κατηγορύασ του ςε όλο τον κόςμο. Αυτόσ εύναι και ο λόγοσ που πολύ ϊνθρωποι θϋλουν την διατόρηςη του: Ιϊπωνεσ ακαδημαώκού, το ιαπωνικό ινςτιτούτο αρχιτεκτονικόσ, καθώσ και το ιαπωνικό Docomomo. Επύςησ ςτο the World Architecture News, μύα online εφημερύδα με βϊςη το Λονδύνο, υπϊρχει μύα αύτηςη υπογεγραμμϋνη από δεκϊδεσ χιλιϊδεσ ανθρώπουσ που ζητούν την διατόρηςη του κτιρύου. Η αντικατϊςταςη των καψουλών θα διαρκούςε 3,5 με 4 ώρεσ για κϊθε πύργο. Με καινούριεσ κϊψουλεσ το κτύριο θα διατηρούνταν για ακόμα 100 χρόνια. Κϊπωσ ϋτςι πύςτευα ότι θα λειτουργούςε, αλλϊ με 140 κατούκουσ η ιδιοκτηςύα ϋχει μοιραςτεύ και πολλού από τουσ ιδιοκτότεσ τα ϋχουν

110

κληρονομόςει. Αυτό ςημαύνει ότι μπορεύ οι πρόγονοι τουσ να εύχαν αγαπόςει τισ κϊψουλεσ αλλϊ οι ςημερινού ιδιοκτότεσ να μη βρύςκουν ιδιαύτερο ενδιαφϋρον ςε αυτϋσ, για αυτό και δεν υπϊρχει πρόθεςη διατόρηςησ από αυτούσ. Μύα ϊλλη παρϊμετροσ εύναι ότι μια Αμερικανικό εταιρεύα hedge fund24 αγόραςε την Nakagin Company αφού χρεοκόπηςε, και θϋλει να ανεγεύρει ϋνα νϋο κτύριο ςτην ύδια θϋςη. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν να ϋχουν κϊποιο οικονομικό όφελοσ, δηλαδό να πραγματοποιόςουν το ςτόχο τουσ. Δεν αποτελεύ πλϋον αρχιτεκτονικό δύλλημα. Εύναι ϋνα θϋμα του Kisho Kurokawa ενϊντια ςτην επενδυτικό εταιρεύα. Το μόνο τουσ μϋλημα εύναι το χρόμα. Αυτό βϋβαια με ςυμφϋρει. Η επενδυτικό εταιρεύα ϋχει όδη αγορϊςει το ακύνητο, οπότε θα το αγορϊςω εγώ από αυτούσ με υψηλότερη τιμό. Αν μπορϋςουν να βγϊλουν κϋρδοσ από αυτό θα πουν «Εντϊξει βγϊλαμε χρόματα από αυτό το κτύριο. Θα το δώςουμε πύςω ςτον Kurokawa.» Μετϊ θα επιςτρϋψουν ςτην Αμερικό και εγώ θα εύμαι ο ιδιοκτότησ και τότε θα αντικαταςταθούν οι κϊψουλεσ. Ελπύζω να γύνει αυτό, ςύντομα. Σχεδύαςα αυτό το κτύριο με ςκοπό να αντικαθύςτανται οι κϊψουλεσ κϊθε 25 χρόνια, εύναι γελούο να ϋχουν περϊςει 25 χρόνια και να μην ϋχει γύνει απολύτωσ τύποτα. Αυτό όταν ϋνα πολύ χαζό λϊθοσ. Για παρϊδειγμα, με τουσ δορυφόρουσ, κϊθε φορϊ που εξαπολύονται και γυρύζουν πύςω πρϋπει κϊποια κομμϊτια τουσ να αντικαθύςταται, δεν μπορούν να ξαναχρηςιμοποιηθούν. Η επενδυτικό εταιρεύα θα ϋλεγε «Μη ςασ νοιϊζει. Εξαπολύςτε το ξανϊ χωρύσ καινούρια κομμϊτια». Αυτό θα μπορούςε να δημιουργόςει ςοβαρό ατύχημα. Δεν διαφϋρει από τα αμϊξια, εύτε εύναι Honda, Toyota, Porsche ό Mercedes-Benz· όλα χρειϊζονται διατόρηςη και ανανϋωςη. Αν δε το κϊνει κανεύσ θα υπϊρξει κϊποιο ατύχημα. Στα αυτοκύνητα και ςε τι οτιδόποτε ϊλλο. Όλα ςχεδιϊζονται για να διατηρηθούν. Αυτό που πύςτευα τότε και το πιςτεύω ακόμα, εύναι ότι θα ϋπρεπε να βρεθεύ ο πιο οικονομικόσ τρόποσ αντικατϊςταςησ των καψουλών. Ο πυρόνασ των κεντρικών πύργων δεν εύναι φτιαγμϋνοσ από κανονικό ςκυρόδεμα, οπότε αν κατεδαφιςτεύ ολόκληρο το κτύριο, θα κοςτύςει πϊρα πολλϊ χρόματα. Οι πυρόνεσ ϋχουν ύψοσ κϊτω από το ϋδαφοσ 25 μϋτρα. Για αυτό το λόγο, θα εύναι πϊρα πολύ ακριβό η κατεδϊφιςη ολόκληρου του κτιρύου. Εκτιμώ ότι θα κοςτύςει 7 εκατομμύρια γιεν η κατεδϊφιςη και η ανϋγερςη καινούριου κτιρύου. Αλλϊ αν ακολουθόςουν τη ςυμβουλό μου θα κοςτύςει 7.8 εκατομμύρια γιεν. Κϊθε κϊψουλα θα μπορεύ να πουληθεύ μετϊ για 20 εκατομμύρια γιεν. Πολύσ κόςμοσ θα πλόρωνε…»

Hedge fund: αμοιβαύα κεφϊλαια υψηλόσ μόχλευςησ [ειδικό επενδυτικό κεφϊλαιο, που προςφϋρει οικονομικό ανταςφϊλιςη ό κϊλυψη κινδύνου υποτύμηςησ]

111

112

ΑΠΟΨΗ NAKAGIN CAPSULE TOWER

ΣΟΜΕ΢

ΠΡΟΠΛΑ΢ΜΑ ΧΩΡΟΤ ΤΓΕΙΗΝΗ΢

ΔΙΑΔΙΚΑ΢ΙΑ ΚΑΣΑ΢ΚΕΤΗ΢-΢ΤΝΑΡΜΟΛΟΓΗ΢Η΢

ΣΟΠΟΘΕΣΗ΢Η ΜΟΝΑΔΑ΢ ΢ΣΟΝ ΚΕΝΣΡΙΚΟ ΠΤΡΗΝΑ

Ε΢ΩΣΕΡΙΚΟ

FUTURO

113

114

115

4.1 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Ο αρχιτϋκτονασ Matti Suuronen [1933-] κλύθηκε από τον παιδικό του φύλο και ςυμμαθητό, Dr. Jaako Hiidenkari, να ςχεδιϊςει μύα κατοικύα ικανό να προςαρμοςτεύ ςε δυςμενό εδϊφη [1967]. Ο Dr. Jaako Hiidenkari, προόριζε την κατοικύα για τισ πλαγιϋσ του βουνού Janakkala τησ κεντρικόσ Φιλανδύασ κατϊ τη διϊρκεια των χειμερινών διακοπών. Η πρόταςη ονομϊςτηκε αρχικϊ, «After ski-cabin» και κατόπιν «Futuro House». Η ιδϋα για το Futuro House προϋκυψε ςε ϋνα μετϊ-πολεμικό περιβϊλλον με ϋντονη πύςτη ςτην εξϋλιξη τησ τεχνολογύασ ωσ μοναδικό διϋξοδο από την κρύςη τησ εποχόσ και ωσ η μόνη υπόςχεςη για την επύλυςη των προβλημϊτων του «ανθρώπινου εύδουσ». Η οικονομικό ϊνθηςη, η μυθολογύα μύασ πολυτελούσ ζωόσ και η επιρροό των εικόνων που παρουςύαζαν την επικεύμενη κατούκηςη ςε ϊλλουσ πλανότεσ, ςυνϋτειναν ςτην ριζοςπαςτικό εμφϊνιςη ενόσ «ιπτϊμενου δύςκου» υπό όρουσ κατούκηςησ. Η αρχιτεκτονικό κατϊ τη διϊρκεια τησ δεκαετύα του ’60, ϋδειξε ιδιαύτερη ροπό ςτισ τεχνολογικϋσ εξελύξεισ που εφαρμόςτηκαν για την παραγωγό νϋων υλικών. Τα νϋα υλικϊ χρηςιμοποιόθηκαν ςε πολλούσ τομεύσ, από τισ καταςκευϋσ τησ εθνικόσ αςφϊλειασ ϋωσ τισ κατοικύεσ. Τα νεοςύςτατα υλικϊ αποτϋλεςαν ςύμβολα ενόσ ουτοπικού ορϊματοσ για το μϋλλον, που ςύντομα καθιερώθηκαν ωσ ςόματα κατατεθϋν τησ new space περιόδου και των trendy νϋο-νομϊδων. Το Futuro House όταν αποτϋλεςμα μύασ εκτεταμϋνησ R&D25 ϋρευνασ με ςκοπό την υλοπούηςη μύασ λειτουργικϊ και τεχνικϊ επαρκούσ καταςκευόσ. Ο Suuronen, ωσ κεντρικόσ αρχιτϋκτονασ, ςυνεργϊςτηκε με μύα ομϊδα μηχανικών για τον ςχεδιαςμό [Yrjo Ronkkaπολιτικόσ μηχανικόσ, C. J. Olander και Heikki Tikkanen-τεχνικού, Hannu Laitinenβοηθόσ αρχιτϋκτονα, Peter Stude-επιβλϋποντασ και Sven Lindfors-μηχανικόσ]. Το υλικό τησ καταςκευόσ που χρηςιμοποιόθηκε [πλαςτικό ρητύνη] όταν προςφιλϋσ ςτον Suuronen καθώσ το εύχε χρηςιμοποιόςει όδη για την καταςκευό ενόσ θόλου μόκουσ 8 μϋτρων για ϋνα ςιλό ςτο Seinajoki. Η εταιρεύα που ανϋλαβε την καταςκευό όταν η Polykem26 με υπεύθυνο προώόντοσ τον Ensio Soderstrom. Η πρώτη εκδοχό καταςκευϊςτηκε τον Μϊρτιο του 1968 με κωδικό-τύτλο «no. 000» και εφτϊ μόνεσ αργότερα, το «no. 002» παρουςιϊςτηκε ςτην ϋκθεςη Finnfocus ςτο Λονδύνο [Οκτώβριοσ 1968], όπου του αποδόθηκε και η τελικό ονομαςύα Futuro House. Οι αρχικϋσ εκδοχϋσ παρϊγονταν ςε τρεύσ χρωματιςμούσ∙ ϊςπρο, κύτρινο και ανοιχτό μπλε. Η καταςκευό τοποθετόθηκε ςτο ποταμό Τϊμεςη για τη βϋλτιςτη θϋαςό του από τουσ επιςκϋπτεσ. Λόγω τησ παρουςύασ του ςτην ϋκθεςη, η φόμη για το Futuro διαδόθηκε ραγδαύα. Η Polykem δϋχθηκε μϋςα ςε λύγουσ μόνεσ, πϊνω από 400 αιτόςεισ από εταιρεύεσ που ενδιαφϋρονταν να αποκτόςουν δικαιώματα παραγωγόσ. Μϋχρι το 1973 ςύμφωνα με τη καταςκευαςτικό εταιρεύα εύχαν δοθεύ ϊδειεσ ςτισ εξόσ χώρεσ: Καναδϊσ, Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ, Αργεντινό, Σουηδύα, Νορβηγύα, Δανύα, Ηνωμϋνο Βαςύλειο, Ολλανδύα, Ομοςπονδιακό Δημοκρατύα τησ Γερμανύασ, Βϋλγιο, Λουξεμβούργο, Μονακό, Γαλλύα, Ελβετύα, Αυςτρύα, Ιταλύα, Ιςπανύα, Πορτογαλύα, Ελλϊδα, Ιαπωνύα, Ιρϊν, Λύβανοσ, Αυςτραλύα, Νϋα Ζηλανδύα και Νότια Αφρικό. Μετϊ την απόχηςη που εύχε το Futuro House, ο Suuronen ςχεδύαςε μύα ςειρϊ αντύςτοιχων προκαταςκευαςμϋνων κατοικιών [1969] για λογαριαςμό τησ καταςκευαςτικόσ εταιρεύασ Polykem. Η ςειρϊ Casa Finlandia αποτελεύτο από το CF-100/200 [1969], CF-10 [1970], CF-45 ό Venturo [1971]. Όλη η ςειρϊ όταν ςχεδιαςμϋνη με βϊςη την ςειριακό παραγωγό, την μϋγιςτη αντοχό τησ καταςκευόσ, την εύκολη μετακύνηςη και ςυναρμολόγηςη. Κατϊ τη διϊρκεια τησ παραγωγόσ του ϊλλαξε χρόςεισ, διαςτϊςεισ και «μεταλλϊχθηκε» με εξαιρετικό ευελιξύα από κατοικύα πολυτελεύασ, ςε βενζινϊδικο. Σε μύα περύοδο οικονομικόσ ευμϊρειασ και πολυτϋλειασ, το Futuro αποκρυςτϊλλωςε την ιδϋα του ςπιτιού των διακοπών που εύκολα μπορούςε να προςαρμοςτεύ και να μεταφερθεύ ςε διαφορετικϊ ςημεύα. Στισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ επικρϊτηςε η πεπούθηςη ότι ϋνα πλόθοσ ελικοπτϋρων θα μπορούςαν να χρηςιμοποιηθούν για τη μεταφορϊ του μετϊ το πϋρασ του πολϋμου ςτο Βιετνϊμ. Το 1973 όμωσ η κρύςη του πετρελαύου ϋδωςε τϋλοσ ςε αυτό το όνειρο. Παρόλο 25 26

Η μϋθοδοσ R&D αποτελεύται από τον ςυνδυαςμό ϋρευνασ και ανϊπτυξησ προώόντων. Η εταιρεύα Polykem ιδρύθηκε το 1954 και εξειδικευόταν ςτη καταςκευό πλαςτικών θόλων και πινακύδων από νϋον.

116

MATTI SUURONEN

΢ΚΙΣ΢Α

AFTER SKI CABIN

GRAND SILO SEINAJOKI

POLYKEM

CASA FINLANDIA

VENTURO

ΜΕΣΑΦΟΡΑ ΜΕ ΕΛΙΚΟΠΣΕΡΟ

που το εξαιρετικϊ ριζοςπαςτικό Futuro γοότευςε πλόθοσ δυνητικών αγοραςτών και δόθηκαν ϊδειεσ παραγωγόσ ςε 24 χώρεσ, ποτϋ δε κατϊφερε να αγγύξει τισ οικονομικϋσ και εμπορικϋσ προςδοκύεσ του Matti Suuronen.

117

4.2

ΣΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ

ΤΛΙΚΑ: Πρόκειται για ϋνα ελλειψοειδϋσ κϋλυφοσ καταςκευαςμϋνο από ςτοιχεύα ςϊντουιτσ fiberglass μονωμϋνα από πολυουρεθανικό αφρό. Σο fiberglass επιλϋχθηκε καθώσ ϋχει διϊρκεια ζωόσ 40 χρόνια χωρύσ να χρειαςτεύ περαιτϋρω ενύςχυςη. Σα παρϊθυρα, τα χερούλια και τα φωτιςτικϊ εύναι καταςκευαςμϋνα από ακρυλικό. Σο εξωτερικό περύβλημα εύναι καταςκευαςμϋνο από πολυεςτερικό ρητύνη, ώςτε να επιτευχθεύ η μϋγιςτη αντοχό ςτο χρόνο και τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ. Η καταςκευό ςτηρύζεται ςε ϋνα μεταλλικό δαχτυλύδι που φϋρει τϋςςερα κυλινδρικϊ μεταλλικϊ υποςτυλώματα. ΔΙΑΣΑΞΗ: Μύα πόρτα-καταπακτό [ςαν πόρτα αεροςκϊφουσ] εύναι το μοναδικό ςημεύο που εφϊπτεται ςτο ϋδαφοσ και αποκαλύπτει τα ςκαλιϊ που οδηγούν ςτον εςωτερικό χώρο, ο οπούοσ οριοθετεύται από ϋνα ςυνδυαςμό ϋξι πλαςτικών καρεκλών-κρεβατιών με ϋνα κεντρικό τζϊκι, του οπούου η καμινϊδα εύναι τοποθετημϋνη ςτο ταβϊνι. Για τα ϋπιπλα καταςκευϊςτηκαν ειδικϊ καλούπια που παραλϊμβαναν την κυρτότητα των τούχων. Ο υπόλοιποσ χώροσ αποτελεύται από ϋνα δωμϊτιο με ντουλϊπα, ϋνα χώρο υγιεινόσ και ϋνα δωμϊτιο-κουζύνα πολλαπλών χρόςεων. Οι ηλεκτρικϋσ και οι υδραυλικϋσ εγκαταςτϊςεισ εύναι τοποθετημϋνεσ ςτο κϊτω κούλο μϋροσ τησ καταςκευόσ, κϊτω από το πϊτωμα. ΢τουσ περιμετρικούσ ελλειψοειδόσ τούχουσ υπϊρχουν 18 ανούγματα.

ΓΕΩΜΕΣΡΙΑ: ΢τρεφόμενο ελλειψοειδϋσ ό ςφαιροειδϋσ με αναλογύα ϋνα προσ δυο [1/2]. Ο Suuronen ιςχυριζόταν ότι ο ςχεδιαςμόσ εύχε βαςιςτεύ ςε απλϊ μαθηματικϊ. Ωςτόςο ο ύδιοσ δεν παρϋδωςε ποτϋ καταςκευαςτικϊ ςχϋδια εκτόσ από κϊποια ςκύτςα που απϋδιδαν την κεντρικό ιδϋα τησ μορφόσ.

ΔΙΑ΢ΣΑ΢ΕΙ΢: Ύψοσ____________4 μϋτρα Διϊμετροσ_______8 μϋτρα Εμβαδόν_________50 τετραγωνικϊ Όγκοσ___________140 κυβικϊ μϋτρα Βϊροσ___________2.500 κιλϊ [χωρύσ τα ϋπιπλα] ΢υνολικό βϊροσ__4.000 κιλϊ Κουφώματα_______16 κουφώματα διαςτϊςεων 1.22*0.61 μϋτρα και 2 διαςτϊςεων 0.90*0.45 μϋτρα. Η φιλανδικό εκδοχό τησ κατοικύασ εύχε τρεισ ςειρϋσ παρϊθυρα και ςταθερϊ ςτηρύγματα-υποςτυλώματα. Η αμερικανικό εκδοχό δυο ςειρϋσ ανοιγμϊτων και η καταςκευό ςτόριξησ αναδυόταν από το ύδιο το ςπύτι. ΢ΚΕΛΕΣΟ΢: Αποτελεύται από 16 κομμϊτια τα οπούα ενώνονται και δημιουργούν δυο βαςικϊ μϋρη: την οροφό και το πϊτωμα. Η καταςκευό ϋχει τη δυνατότητα να καταςκευαςτεύ in situ, να ςυναρμολογηθεύ ςε δυο μϋρεσ ό να μεταφερθούν τα κομμϊτια με όχημα ό με ελικόπτερο. Η μόνη προϋπόθεςη εύναι να υπϊρχουν ςτο οικόπεδο 4 κολώνεσ που θα το ςτηρύζουν. ΜΟΝΩ΢Η: Λόγω τησ μόνωςησ από πολυουρεθϊνη και του ηλεκτρικού ςυςτόματοσ θϋρμανςησ, το ςπύτι μπορούςε ςε 30 λεπτϊ να φτϊςει την επιθυμητό θερμοκραςύα, από -20 ϋωσ +60 βαθμούσ. Η καταςκευό παρϋμενε ςταθερό ςε εξαιρετικϊ δυςμενεύσ ςυνθόκεσ όπωσ ϋντονη χιονοθύελλα, αφού το κενό που δημιουργεύται με το ϋδαφοσ επϋτρεπε ςτο χιόνι να περνϊει από τα ατςαλϋνια πόδια. ΢το πανεπιςτόμιο τησ Yokohama ϋγιναν ϋρευνεσ για το

118

ΤΟΜΗ

ΚΑΤΟΨΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ

ΚΑΤΟΨΗ

ΣΧΕΔΙΑ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

LEONARD FRUCHTER//CARL-JOHAN OLANDER

Futuro House προκειμϋνου να αποδεύξουν την αντοχό του ςε ςειςμούσ και τυφώνεσ. Σα αποτελϋςματα τησ ϋρευνασ ϋκριναν τη καταςκευό αντιςειςμικό, ωςτόςο πουλόθηκαν μόνο δυο ςτην Ιαπωνύα. ΚΟ΢ΣΟ΢: ΢τισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ η τιμό πώληςησ ξεκινούςε από $12.000 ϋωσ $14.000. ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Σο 1969 ο Leonard Fruchter, αγόραςε τα Αμερικανικϊ δικαιώματα τησ καταςκευόσ και ξεκύνηςε την παραγωγό ςτισ Ηνωμϋνεσ Πολιτεύεσ. Καταςκευϊςτηκαν ςτο ςύνολο 96 από τα οπούα τα 48 ςτη Φιλανδύα και τα ϊλλα 48 ςε ϊλλεσ χώρεσ [ΗΠΑ, Αγγλύα, Αυςτραλύα, Νϋα Ζηλανδύα, Ιςραόλ, Λύβανο, Κρϊτη τησ Μπενελούξ] με ϊδεια από τη καταςκευαςτικό εταιρεύα. ΕΓΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η: ΢ε ιδανικϋσ ςυνθόκεσ η καταςκευό μπορούςε να αποςυναρμολογηθεύ και να ανϊ-ςυναρμολογηθεύ ςε δυο μϋρεσ, ςε περύπτωςη που μεταφερόταν οδικώσ. Ωςτόςο μπορούςε να διατηρηθεύ η ακεραιότητα του και να μεταφερθεύ με ελικόπτερο.

119

4.3

Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η

Η μορφολογύα του Futuro House αποτϋλεςε μύα ιςχυρό εικόνα, προςομοιϊζοντασ τη μορφό ενόσ ιπτϊμενου δύςκου υπό όρουσ γόινησ κατούκηςησ. Η οπτικό αναφορϊ ςτη προςγεύωςη μύασ αυτόνομησ μονϊδασ, που θυμύζει διαςτημικό απόβαςη αποτϋλεςε το όραμα του Matti Suuronen. Πρόκειται για μύα εςωςτρεφό και ςυμπαγό καταςκευό, που δεν εφϊπτεται ςτο ϋδαφοσ και αποκρύπτει το ςημεύο ειςόδου τησ. Η μονϊδα παραμϋνει «αιωρούμενη» δημιουργώντασ ϋνα κενό με το ϋδαφοσ περύπου 50 εκατοςτών. Η αυτοφερόμενη καταςκευό τοποθετούμενη ςε ϋνα μεταλλικό ςκελετό προςφϋρει τη δυνατότητα εγκατϊςταςόσ τησ ςε κϊθε εύδουσ εδαφικόσ μορφολογύασ. Η υψομετρικό διαφορϊ του εδϊφουσ με την καταςκευό «γεφυρώνεται» μϋςω μύασ αναδυόμενησ κλύμακασ. Η εύςοδοσ ςτην κατοικύα εύναι ελεγχόμενη καθώσ η «καταπακτό» ανούγει μόνο για να εξυπηρετόςει την πρόςβαςη ςτο εςωτερικό. Σα παρϊθυρα παρατεταγμϋνα ςε ϋνα κεντρικό δακτύλιο αποτελούν οθόνεσ παρατόρηςησ του υπαύθριου χώρου. Σο ςημεύο ςτο οπούο εύναι τοποθετημϋνα δεν επιτρϋπει την θϋαςη εκ των ϋξω. Σο εςωτερικό του Futuro House εύναι δομημϋνο με κεντρικό ςημεύο, το κϋντρο τησ κυκλικόσ κϊτοψησ όπου βρύςκεται η εςτύα τησ κατοικύασ. Περιμετρικϊ εύναι τοποθετημϋνεσ ϋξι πλόρεισ καταςκευϋσ ανϊπαυςησ, με δυνατότητα μεταβολόσ. Πρόκειται για καλουπωμϋνεσ ενότητεσ από πλαςτικό ρητύνη, που παραλαμβϊνουν την κοιλότητα του κελύφουσ και μετατρϋπονται από πολυθρόνεσ ςε κρεβϊτια ενόσ ατόμου. Κϊθε μονϊδα αποτελεύται από τη πολυθρόνα-κρεβϊτι και τα χωρύςματα ανϊμεςα τουσ, τα οπούα φϋρουν φωτιςμό. ΢το εςωτερικό του υπϊρχουν μόνο ατελεύωτεσ καμπύλεσ, με ςκοπό τη δημιουργύα ενόσ χώρου δύχωσ εντϊςεισ. Όλεσ οι υπόλοιπεσ λειτουργύεσ ςυγκεντρώνονται εκατϋρωθεν τησ καταπακτόσ. Οι κλειςτού χώροι εύναι ο χώροσ υγιεινόσ και η κουζύνα. Σο λουτρό περιλαμβϊνει όλεσ τισ απαραύτητεσ εγκαταςτϊςεισ, οι οπούεσ ενςωματώνονται ςτο κυρτό τούχο. Ο χώροσ εύναι ςχεδιαςμϋνοσ με βϊςη ϋναν ακτινωτό διαμεριςμό όπωσ και η κουζύνα. Όλεσ οι ςυςκευϋσ αφομοιώνονται από μύα ςυμπαγόσ καταςκευό, που αποτελεύ μϋροσ τησ βαςικόσ δομόσ. Ένα ςυμπληρωματικό δωμϊτιο εύναι τοποθετημϋνο ςτην αντιδιαμετρικό πλευρϊ τησ καταπακτόσ. Σο δωμϊτιο αποτελεύ ϋναν ιδιωτικό χώρο ανϊπαυςησ, με ενςωματωμϋνο το μοναδικό χώρο αποθόκευςησ. Φϋρει ϋνα κρεβϊτι δυο ατόμων και ϋπιπλα ςυνοδευτικϊ ωσ προσ τη διαμονό. Όλα τα ϋπιπλα αλλϊ και οι βαςικϋσ καταςκευϋσ ϋχουν προκύψει από καλούπια προκειμϋνου να ενταχθούν ςτην δομό∙ αποτελούν αναπόςπαςτο κομμϊτι τησ καταςκευόσ και δημιουργούν μια εςωτερικό αιςθητικό αντιςτοιχύα με το εξωτερικό. Ο ςχεδιαςμόσ και η παραγωγό των επύπλων εύναι απόλυτα ςυνυφαςμϋνη με αυτό τησ δομόσ και νοούνται ωσ τα μοναδιαύα κατϊλληλα αντικεύμενα. Δομό και ϋπιπλα ολοκληρώνουν την εφαρμογό του Futuro House. Ο εςωτερικόσ ρευςτόσ χώροσ χωρύσ αιχμηρϋσ γωνύεσ, προδιαθϋτει ευχϊριςτα το χρόςτη και με τη προτεινόμενη ςυλλογικότητα απευθύνεται ςε ώρεσ χαλϊρωςησ. «Τον Αύγουςτο με ένα ζευγάρι κεριά αναμμένα δίπλα ςτουσ καναπέδεσ, είναι ςα μήτρα, μια φανταςτική ατμόςφαιρα. Σε έπαιρνε ςτην αγκαλιά του… ήταν ένα παραδειςένιο αίςθημα δράςησ και ςυντροφικότητασ, το εδώ και το τώρα» Matti Kuusla Η καμινϊδα τησ κεντρικόσ εςτύασ αποτελεύ το ςύςτημα εξαεριςμού τησ καταςκευόσ, καταλόγοντασ ςτο ανώτερο ςημεύο. Οι υδραυλικϋσ και ηλεκτρικϋσ εγκαταςτϊςεισ βρύςκονται ςτο κϊτω μϋροσ τησ κατοικύασ, και το ςύςτημα θϋρμανςησ ενιςχύεται από το υλικό του κελύφουσ με την ιδιότητϊ του να μειώνει ςημαντικϊ τισ απώλειεσ.

120

121

4.4

Π Α Ρ Α Λ Λ Α Γ Ε ΢

Χ Ρ Η ΢ Ε Ω Ν

Futuro primary house

Σο εςωτερικό τησ κατοικύασ υποδιαιρεύται ςε τρύα υπνοδωμϊτια ςε ακτινωτό διϊταξη, προκειμϋνου να αυξηθεύ η ιδιωτικότητα των κατούκων. ΢το κεντρικό ςημεύο διαγρϊφεται ϋνασ εςωτερικόσ κύκλοσ, όπου τοποθετεύται η εςτύα, η κουζύνα και δυο κλειςτού χώροι υγιεινόσ. Δυο γλυπτικϋσ μορφϋσ ςτο κϋντρο τησ καταςκευόσ, προςβϊςιμεσ από όλουσ του διακριτούσ χώρουσ, φϋρουν ολοκληρωμϋνα ςυςτόματα. Ο υπόλοιποσ χώροσ λειτουργεύ ωσ το καθιςτικό των κατούκων.

Futuro dormitory unit

Εδώ η καταςκευό χρηςιμοποιεύται ωσ δημόςιοσ χώροσ διαμονόσ. Χωρύζεται ςε πϋντε υπνοδωμϊτια, τρεύσ χώρουσ υγιεινόσ και ϋνα κεντρικό θϊλαμο που οδηγεύ ςτισ κλύνεσ. Αποτελεύ μύα μονϊδα φιλοξενύασ. Με την ενςωμϊτωςη ενόσ δεύτερου κρεβατιού ςε κϊθε δωμϊτιο μπορεύ να διπλαςιαςτεύ ο αριθμόσ των κατούκων. ΢ε αυτό τη μορφό, το Futuro μπορεύ να αποτελϋςει μύα μονϊδα ςε ϋνα ςύςτημα ςυνδυαςμού.

Futuro motel

Σο εςωτερικό αποτελεύται από δυο μεγϊλα δωμϊτια τα οπούα μπορούν να φιλοξενόςουν δυο και τρύα ϊτομα αντύςτοιχα. Κϊθε δωμϊτιο ϋχει δυο μπϊνια.

122

Futuro primary house/Leisure house

Ένα μεγϊλο υπνοδωμϊτιο, ϋνα δωμϊτιο φιλοξενύασ, δυο χώροι υγιεινόσ, κουζύνα και ςαλόνι. ΢το κεντρικό ςημεύο βρύςκεται η εςτύα και ϋνασ κυκλικόσ ϊξονασ φϋρει τουσ κυλινδρικούσ χώρουσ. Η τραπεζαρύα για την εςτύαςη των κατούκων και το καθιςτικό με δυνατότητα απομόνωςησ κϊποιου μϋρουσ για τη δημιουργύα ενόσ πρόςθετου δωματύου, ολοκληρώνουν τη ςύνθεςη μύασ πολυτελούσ κατοικύασ.

Άποψη τησ κουζύνασ από το καθιςτικό

Σο βαςικό υπνοδωμϊτιο

Άποψη από το καθιςτικό

Μακϋτα εςωτερικού χώρου

Futuro Classroom

Μύα ςχεδιαςμϋνη μονϊδα με ςκοπό να φιλοξενόςει μαθητϋσ, ςτα πλαύςια μύασ ελεύθερησ μεθόδου εκμϊθηςησ. Σα θρανύα τοποθετούνται περιμετρικϊ και ο εςωτερικόσ χώροσ που περιγρϊφουν οι χώροι υγιεινόσ μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ ωσ αύθουςα προβολόσ ό χώροσ δραςτηριοτότων και ερευνών.

123

Futuro medical unit

Μια μικρό κινητό μονϊδα περύθαλψησ αςθενών. Με τη δυνατότητα ϊμεςησ μεταφορϊσ με ελικόπτερο μπορεύ να λειτουργόςει και ωσ μονϊδα για επεύγουςεσ καταςτϊςεισ. Ωςτόςο, ςε ςυνδυαςμό με ϊλλεσ μονϊδεσ μπορεύ να λειτουργόςει και υπό όρουσ μύασ κλινικόσ.

Futuro Duplex

Ένασ ςυνδυαςμόσ δυο Futuro Houses. Ενώνονται με τϋτοιο τρόπο ώςτε το ϋνα να λειτουργεύ ωσ καθιςτικό και το δεύτερο να περιλαμβϊνει τουσ χώρουσ ανϊπαυςησ. Σρύα δωμϊτια, τρύα μπϊνια και μύα κουζύνα. Σο Futuro-καθιςτικό αποτελεύ τη κύρια εύςοδο ςτη κτιριακό ςύνθεςη και φϋρει την εςτύα ωσ κεντρικό ςημεύο αναφορϊσ. Δυνητικού ςυνδυαςμού μπορούν να πραγματοποιηθούν με τρεύσ, τϋςςερεισ κατοικύεσ κτλ.

124

Futuro Restaurant /Social unit

Ένασ ϊλλοσ τρόποσ χρόςησ του Futuro εύναι ωσ δημόςιοσ χώροσ εςτύαςησ και ςυνϊθροιςησ. Μια τϋτοια μονϊδα θα μπορούςε να τοποθετηθεύ ςε ςυνδυαςμό με προηγούμενεσ χρόςεισ, όπωσ η ςχολικό τϊξη και η μονϊδα φιλοξενύασ. Όλοσ ο χώροσ μετατρϋπεται ςε εςτιατόριο, τοποθετώντασ τα τραπϋζια περιμετρικϊ και τα καθύςματα αντύςτοιχα. Οι χώροι παραςκευόσ του φαγητού τοποθετούνται δύπλα ςτην εύςοδο.

Futuro Environmentally Planned Community

Η ιδιαιτερότητα του Futuro να προςφϋρει θϋα ςτον κϊτοικο 360 μοιρών, το καθιςτϊ ιδανικό για την εγκατϊςταςό του ςε ϋνα ιδιαύτερο τοπύο. Ένασ αριθμόσ τοποθετημϋνων Futuro θα μπορούςε να δημιουργόςει μύα κοινότητα ςε οποιαδόποτε εδαφικό μορφολογύα. Χρηςιμοποιώντασ ςυνδυαςμούσ και χρόςεισ διαμορφώνεται ϋνασ οικιςμόσ χαμηλού κόςτουσ και ϊμεςα υλοποιόςιμοσ.

10.

Futuro Building system

Ένασ ςυνδυαςμόσ πολλών καταςκευών μπορεύ να διαμορφώςει μύα ςύνθεςη ςτεγϊςει ϋνα πλόθοσ χρόςεων από δημόςιουσ αλλϊ και ιδιωτικούσ φορεύσ.

ικανό

να

125

4.5 14 Ε Ν Σ Ο Π Ι ΢ Μ Ε Ν Ε ΢ Π Α Ρ Α Λ Λ Α Γ Ε ΢ Χ Ρ Η ΢ Ε Ω Ν 1. Η ΢ουηδικό αεροπορύα αγόραςε ϋνα μεγϊλο αριθμό καταςκευών, τα οπούα και τοποθϋτηςε κοντϊ ςε ραντϊρ για να φιλοξενούνται οι τεχνικού.

2. Η ΢οβιετικό κυβϋρνηςη διαπραγματεύτηκε αρκετϊ κομμϊτια για τουσ Ολυμπιακούσ Αγώνεσ του 1980. 3. Ο Φιλανδόσ κωμικόσ Matti Kuusula παρόγγειλε το πρώτο μαζικϊ παραγμϋνο Futuro House ςε κύτρινο χρώμα για τισ διακοπϋσ του ςτο Puulavesi, όπου βρύςκεται μϋχρι και ςόμερα. 4. Η ϋνωςη των φοιτητών του πανεπιςτόμιου του Turku εύχε ςτην κατοχό τησ ϋνα Futuro House. 5. ΢τη λεωφόρο Parnu τησ Εςθονύασ υπϊρχει ϋνα κύτρινο το οπούο λειτουργούςε ωσ αναψυκτόριο αλλϊ από τα μϋςα τησ δεκαετύασ του ’90 μετατρϊπηκε ςε «Ιπτϊμενο δύςκο του Αη Βαςύλη». 6. Ένα χρηςιμοποιόθηκε ςτη ΢τουτγϊρδη ωσ μϋροσ χώρου διαςκϋδαςησ. 7. Ένα ςτη πόλη Solna τησ ΢ουηδύασ για γραφεύο. 8. ΢το Dombai και ςτο Sotsi, ςαν τουριςτικϊ θϋρετρα ςτη Μαύρη θϊλαςςα. 9. Ένα ςτο Yorkshire ςτην Αγγλύα για γραφεύο ενόσ εργοςταςύου πλαςτικών. 10. Ωσ τρϊπεζα ςτη Νϋα Ζηλανδύα. 11. Ο γερμανόσ εννοιολογικόσ καλλιτϋχνησ Charles Wilp, αγόραςε ϋνα για να φιλοξενεύ τουσ καλεςμϋνουσ του [Andy Warhol, Arthur Paul, εκδότη του Playboy, Christo]. 12. ΢την πόλη Canberra τησ Αυςτραλύασ χρηςιμοποιόθηκε ωσ μϋροσ ενόσ Πλανητϊριου. 13. Η εταιρεύα Aquashel τοποθϋτηςε ϋνα Futuro ςε πλωτό καταςκευό. 14. Η εταιρεύα Shell το μετϋτρεψε ςε βενζινϊδικο.

#01

126

#03

# 04

#05

# 10

#11

#13

#14

127

128

4.6 Α Ρ Φ Ε Ι Ο Κ Α Σ Α Γ Ρ Α Υ Η ΢ ΢ Η Μ Ε Ι Ω Ν

ΠΕΡΙΟΦΗ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

Illinois

1998 Απρίλιοσ, 24

ΠΕΡΙΓΡΑΥΗ

1998 Απρίλιοσ,24 - 1970's

California

1996 Απρίλιοσ 28

Peoria

2004 Δεκέμβριοσ 6

Pine Crove

2004 Δεκέμβριοσ 6 2002 Νοέμβριοσ 21

Formal Navy training center

2002 Νοέμβριοσ 21

Hillcrest

1975

Mission Valley

1973 Απρίλιοσ

Escondido

2005 Ιανουάριοσ 20

German

2005 Ιανουάριοσ 5

San Diego Union Tribune

2004 Αύγουςτοσ 1

San Diego Union Tribune

2004 Ιούλιοσ 4

San Diego Union Tribune

2003 2002 Νοέμβριοσ 20

San Diego Union Tribune

2001 Νοέμβριοσ 13

eBay

2000 Αύγουςτοσ

San Diego Reader

Colorado

Bailey 2002 Δεκέμβριοσ 23

eBay

Delaware

Houston

Delaware

Lewes 2003 Νοέμβριοσ

Florida

2001 Μάιοσ 6

Pensacola Beach

2003 Οκτώβριοσ 6 2003 Απρίλιοσ 25 Florida

Tampa

Illinois

Central Illinois

Kentucky

West Covington 2002 Μάιοσ 13 2000 Οκτώβριοσ 28

Geocaching

2000 Ιούλιοσ 18 New Jersey

Greenwich

New Jersey

Willingboro 2004 Νοέμβριοσ 5 1973 Δεκέμβριοσ

Willingboro

1972 Υεβρουάριοσ 6

Lakewood / Woodbridge

N Carolina

Hatteras / Buxton / Frisco 2004 Οκτώβριοσ 30 2000 Νοέμβριοσ 23

Roadside America

2000

Evil Robots

2000 Ιούλιοσ

Asylum

Ohio

Carlisle 2004 Ιούνιοσ 16

Futuro

2000 Οκτώβριοσ 12

RoadsideAmerica

Texas

McLendon-Chisholm 2001 ΢επτέμβριοσ 2

Texas

Dallas Rockwell County (2)

2003 ΢επτέμβριοσ

Geocaching

2004 Ιούλιοσ

Lake Tawakoni

2001 ΢επτέμβριοσ 2

Dallas

1995

Juno Spector

Wisconsin

Somewhere

Pennsylvania

Philadelphia

Florida

Fort Myers

Delaware

Rehoboth

Florida

Tampa

Maryland

Annapolis

New Jersey

Toms River

New York

Lake George

Ohio

North Canton

Pennsylvania

Pipersville St

South Carolina

Myrtle Beach

Texas

Dallas

Texas

Houston

Canada Prince Edward Island

1972

Cavendish

Montreal

1976 Οκτώβριοσ

Place Bonaventure

Quebec Ploykem Ltd

Εντοπίςτηκαν 15

Netherlands

Utrecht

000 άςπρο 2003 Ιανουάριοσ 12

Utrecht, Netherlands

2001 Νοέμβριοσ 10

Utrecht, Netherlands

2001 ΢επτέμβριοσ 28 –

Amsterdam, Netherlands

2002 Ιανουάριοσ 7 2000 ΢επτ. 21 – 2001 Ιαν. 14

Louisiana Museum, Denmark

1998 Αύγουςτοσ - 1999 Ιούλιοσ

Utrecht, Netherlands

1998 Ιαν. 31 – Απρίλιοσ 26

Düsseldorf, Germany

1997 Μάιοσ 31 - Ιούλιοσ 6

Utrecht, Netherlands

1996 Μάιοσ 10 – Ιούλιοσ 7

Vienna, Austria

1990 Ιούνιοσ 28 -΢επτέμβριοσ 2

Kotka, Finland

Hameenlinna, Finland

Finland

70’s

Moved to Keitele, Finland

1968 Ιούνιοσ-70's

Turenki or Aulanko, Finland

1968 Μάρτιοσ

Hiekkaharju, Finland

1969

Lake Puuiauesi Hirvensalmi

001 κίτρινο 60’s Estonia 002 κίτρινο 1999

Jimi Tenor music

1995

Parnu, Estonia Lieto Zoolandia, Finland

1969 - 1982

Lake Lahnajarvi,

Finland

1968 Οκτώβριοσ Germany

London, England Berlin

013 2004 Αύγουςτοσ 21

Geocaching Ellipsoid

Finland 015 άςπρο

Finland

Merimasku 1969 - 1970

Turku, Finland

1997

Ahvenanmaa, Aland Inlands

καφέ Finland

Kauihava

άςπρο 2001 ΢επτέμβριοσ 22 – Νοέμβριοσ 17

Istanbul, Turkey

Vaasky, Finland Luumaki, Finland Japan

Maebashi 2001 - 2003

Tokyo, Japan

2001 Οκτώβριοσ

Tokyo & Akasaka, Japan

2001 Οκτώβριοσ 14 2004 Japan

Felica Great Yokohama

Karuizawa, Japan Russia

1976

Australia Australia

Dombay Mts

Bungwahl (3)

Melbourne

1975-1982

The Original Design Co office

Australia

Canberra

Australia

Cooper Pedy Futuro

Pennsyvania

1969

Philadelphia

Finland

1969 Μάιοσ 6 – Ιούνιοσ 4

Helsinki

Finland

1969 Ιούλιοσ 4 – 14

Tampere

Argentina κίτρινο Argentina

1969 Οκτώβριοσ

Buenos Aires

1969 Οκτώβριοσ 24 – Νοέμβριοσ 16

Buenos Aires

Sweden

1969 Οκτώβριοσ 22

Alusjo(Solna)

Germany

1969

Germany

1970

Frankfurt

Germany

1971 Αύγουςτοσ 1 – ΢επτέμβριοσ 31

Ludenscheide or Iserloni

Germany

1971 Οκτώβριοσ – 1983

Düsseldorf

Netherlands πορτοκαλί

1970

Rotterdam

United Kingdom

1984

UFO Boat

Sweden

1969 – 1971

Gavle,

Russia

Sochi

(Sotsh in movie),

Ukraine

Crimea,

United Kingdom

Todmorden

New Zealand North Island

Raglan

South Island

Huntsbury Hill (2) Kiakoura Nelson (2) 1974

Christchurch New Brighton Christchurch

1975

Christchurch

1974

Christchurch Christchurch Christchurch Christchurch

Christchurch Mt Maunganui Karitane Dunedin Malaysia

Kuala Lumpur

Norway

Nevlunghavn A hide away

Sweden Belgium

Orebro

4.7

Α Ρ Φ Ε Ι Ο

Ε Ι Κ Ο Ν Ω Ν

AMSTERDAM, ΟΛΛΑΝΔΙΑ

CANADA, ΗΠΑ

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

TEXAS, ΗΠΑ

TAIWAN

CARLISLE, ΗΠΑ

FRISCO, ΗΠΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

LEWES, ΗΠΑ

NEW JERSEY, ΗΠΑ

PENSACOLA, FLORIDA, ΗΠΑ

TAMPA, ΗΠΑ

COVINGHTON, ΗΠΑ

HOUSTON, ΗΠΑ

ROCKWALL, ΗΠΑ

ΡΩ΢ΙΑ

ΓΑΛΛΙΑ

Ε΢ΩΣΕΡΙΚΟ

4.8

Α Ρ Φ Ε Ι Ο

Δ Η Μ Ο ΢ Ι Ε Τ ΢ Ε Ω Ν

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ΢ ΣΤΠΟ΢ ΕΚΔΟ΢Η

ΣΕΤΦΟ΢

΢ΕΛΙΔΕ΢

ΣΙΣΛΟ΢

Avotakka [FINLAND]

Μάιοσ

1968

44-48

TALO - TOISELTA PLANEETALTA [Home from Another planet]

Apu Finnish Architectural Review Avotakka [FINLAND] House & Garden American Home

20 ΢επτέμβριου 1968 Ιανουάριοσ 1969 #1

42-45 60

Matti screws the landscape Futuro

Μάιοσ 1969 ΢επτέμβριοσ 1969 ΢επτέμβριοσ 1969

Futuro What's New For Living

Private

#17 1969

WHOLE EARTH CATALOG WHOLE EARTH CATALOG Popular Science

Υθινόπωρο 1969 Άνοιξη 1970 Μάρτιοσ 1970

4-7, 28-29 54 69-71, 118119 εξώφυλλο, 3859 19 21 90-93

Playboy Business Week Holiday Magazine The last WHOLE EARTH CATALOG La construction moderne The last WHOLE EARTH CATALOG Popular Science Casa Brutus Prospective Magazine Casa Brutus Casa Brutus Casa Brutus Casa Brutus Casa Brutus

΢επτέμβριοσ 1970 10 Οκτωβρίου 1970 Μάιοσ- Ιούνιοσ 1971 1971

Kiasma Magazine Charged Casa Brutus Wired Weird N.J. Dwell

179-181

The Goddesses of Galaxia, Hold Down The Earth-Man 10,000/14,000 Futuro 10,000/14,000 Futuro Vacation Homes You Can Buy By Mail Portable playhouse

56 92

10,000/14,000 Futuro

Ιανουάριοσ-Υεβρουάριοσ 1974 Μάιοσ 1974

13,000/16,700 Casa2

Υεβρουάριοσ 1984 Καλοκαίρι 1999 Ιούνιοσ 1999

67 12-13, 31 On line

Home on the water N/A

Απρίλιοσ 2001 #13 Ιούλιοσ 2001 #16 Οκτώβριοσ 2001 #19 Νοέμβριοσ 2001 #20 Δεκέμβριοσ 2001 #21

130-133 116-119 127 76 76-83 / 86

Dreaming Future House: 1968 FUTURO House in JAPAN UFO House - For Sale UFO House - For Sale 2001: A FUTURO ODYSSEY, by Takashi Homma

On line On line 32,34 On line 15, 78 90,92

Dwell OWL CA Modern

Υεβρουάριοσ 2002 Ιούνιοσ 2002 Αύγουςτοσ 2002 #29 Ιούνιοσ 2003 Μάιοσ 2004 #22 Ιούλιοσ-Αύγουςτοσ 2004 Οκτώβριοσ 2004 #23 Οκτώβριοσ – Νοέμβριοσ 2004 Δεκέμβριοσ 2004 Νοέμβριοσ 2006 Φειμώνασ 2007

New Scientist Florida Cabin Life

Ιούνιοσ 16, 2007 Υεβρουάριοσ 2009 Υεβρουάριοσ 2009

Weird N.J. Dwell

90 26 33 11 εξώφυλλο, 3, 10-13, 29 56-57 102 66

Nordic Design Issue 'Futuro' In Jersey Back to the Futuro by Jane Szita The Aliens Are Among US ! Letters to the Editor

ALIEN INVASION Futuro arrives Histories: the Futuro house u-turn - Space Age.. Lights off: Futuro Cabin by Robin Washington.

ΕΥΗΜΕΡΙΔΕ΢ ΕΚΔΟ΢Η

ΣΕΤΦΟ΢

΢ΕΛΙΔΕ΢

Daily Mirror

8 Οκτωβρίου 1968

Toronto Daily News

24 Οκτωβρίου 1969

Helsingin Sanomat

Αύγουςτοσ 1969

The Evening Bulletin Philly The Evening Bulletin Philly New York Times New York Times next day The Montreal Gazette

17 Ιουνίου 1969

Now an Englishman's home may be his flying saucer Flying Saucer House is Swedish Cottage The Futuro-Much ado about nothing Work is Taboo in Spaceshi Homes of the Near Future

30 Μαΐου 1969 20 Ιουλίου 1969 21 Ιουλίου 1969 24 ΢επτεμβρίου 1969 17 Υεβρουαρίου 1970 31 Μαΐου 1970 27 Δεκεμβρίου 1975 28 Απριλίου 1996

8 επικεφαλίδα

online online W13I

San Diego Union Tribune The Cincinnati Enquirer

18 Ιουλίου 2000 Αύγουςτοσ 2000 20 Ιουλίου 2001 9 ΢επτεμβρίου 2001 20 Νοεμβρίου 2002 28 Οκτωβρίου 2003

Pensacola News Journal

31 Οκτωβρίου

Wall Street Journal Kansas City Star The Montreal Star Peoria Journal Star (Dave Moll) The Cincinnati Enquirer San Diego Reader Wall Street Journal Dallas Morning News

San Diego Union Tribune San Diego Union Tribune Courier Post The Advocate Idyllwild Town Crier Sam Diego Union Tribune

ΣΙΣΛΟ΢

2003

4 Ιουλίου 2004 1 Αυγούςτου 2004 5 Νοεμβρίου 2004 28 Νοεμβρίου 2004 16 Δεκεμβρίου 2004 5 Ιανουαρίου 2005

A1, 1R-2R online online Treak or Treat Spaceship Style online online online/αρχείο αρχείο online

ΒΙΒΛΙΑ ΣΙΣΛΟ΢

΢ΤΓΓΡΑΥΕΑ΢

ΕΚΔΟ΢Η

House & Garden Book of Holiday and weekend Homes Transformations in Modern Architecture

Harling, Robert, editor Arthur Drexler

London

Edgren, Gretchen Douglas Curran.

General Publication Group Abbeville Press

Ruth F. Sherwood Donald E. Helper

McGraw-Hill/Glencoe Glencoe/McGraw-Hill

1997

Charlotte P. Fiell Wolfgang. Schepers

Taschen DuMont Buchverlag

2000

Josh Bernstein

Arcadia Publishing

Marko Home, Mika

Desura

The Playboy Book 1994 In Advance of the Landing: Folk Concepts of Outer Space HOMES - TODAY AND TOMORROW Architecture Drafting and Design [Second Edition] Decorative Arts 70s Design und Alltagskultur zwischen Konsum und Konflikt Images of America Willingboro NJ FUTURO Tomorrow’s House from

York Graphic Society

ΕΣΟ΢ 1968 1979 1994 1985/2001

1998

2000 2002 2002/2003

Yesterday Where’s my SPACE AGE Wright Modernist 20 Century Auction Catalog Berlin - City in Space Parasite Paradise: A Manifesto for Temporary Architecture and Flexible Urbanism THE HOUSE BOOK Kunststoffbauten Teil 1: Die Pioniere (Plastic Buildings Part 1: The Pioneers) the plastics architect [or plastics & architecture]

Taanila Sean Topham

Prestel Publishing

2003 2004

Lurker Grand, NAI Publishers 2004 Phaidon Press Von Elke Genzel & Pamela Voigt

2004 2005

Arthuur Quarmby

FILMS_VIDEOS_DVD Superlon

1968

The Cybermen Futuro A New Stance for Tomorrow & Japanese version

1996

Jimi Tenor

1999

Advertising film for the Finnish Plastic Assoc Music Video

1998 Νοέμβριοσ 23 Music Video Year of the Apocalypse

TV HGTV Extreme Homes HGTV Space:Pads WKRC-TV

2004

Episode EXT-506 Wis Futuro Episode HVOD-639 Wis Futuro Futuro in Kentucky

CD Juno Specter The Cybermen Jebediah

1995 1996 1997

Ektroverde

1998

Various

2004

Juno Spectre Needle's Eye Slightly Odway Music from the Film:Futuro A New Stance For Tomorrow Future House

4.9

Π Ο Ρ Ε Ι Α

Σο Futuro House αναπαριςτϊ με το καλύτερο τρόπο την υλοπούηςη του ορϊματοσ των διακοπών. Σο πολυεςτερικό ‘UFO’ αναπαριςτούςε τη μετακινούμενη κατούκηςη. Ήταν ελαφρύ, ευϋλικτο ςτη μετακύνηςη και προςαρμόςιμο ωσ προσ τη χρόςη του. Ωςτόςο, δε παρϋμεινε ςτο χρόνο ωσ χαρακτηριςτικό παρϊδειγμα τησ ιδεολογύασ που ϋφερε, αλλϊ ωσ η πραγμϊτωςη μύασ φουτουριςτικόσ εικόνασ από την οπούα δεν κατϊφερε να διαχωριςτεύ. Οι ιδιοκτότεσ των ςπιτιών αυτών ςυνόθωσ τα διακοςμούςαν με Panton Chairs, lava lamps και τηλεορϊςεισ ςε ςχόμα κρανών αεροναυτών. «Ήταν ϋνα όραμα που εμπεριεύχε ϋπιπλα Panton, προβολό του 2001: A Space Odyssey, πλαςτικό πορτοκαλύ και πυτζϊμεσ. Θα μπορούςεσ να δεισ το Futuro House ςαν μια τερϊςτια Panton Chair.»27 Όςον αφορϊ ςτη μορφό του μοιϊζει περιςςότερο με ϋνα Ufox modifier, αλλϊ και ςαν αντικεύμενο design, το Futuro θα μπορούςε να παραλληλιςτεύ με το Ball/Globe και την Pastil chair του Eero Aarnio. Ο ςχεδιαςμόσ φϋρει «μνόμεσ» από το μϋλλον και από αντύςτοιχεσ εικόνεσ φουτουριςτικών απεικονύςεων δυνητικών ςπιτιών ςε ϊλλουσ πλανότεσ. Οι παραλληλιςμού που μετατρϋπονταν ςε τύτλουσ ϊρθρων όπωσ, «Αυτϋσ οι πολύχρωμεσ κϊψουλεσ θα μπορούςαν να εύναι η απϊντηςη τησ βιομηχανύασ κατοικιών ςτο 28 δύπολο ςυμπυκνωμϋνο γϊλα-ςυμπυκνωμϋνη κατούκηςη» , δημιούργηςαν μύα μυθολογύα γύρω από την ύπαρξη του Futuro. Σο κοινό απολϊμβανε την εικόνα, ονειρευόταν την κατούκηςη ςε μύα τϋτοια φουτουριςτικό δομό, η οπούα ενύςχυε την λύτρωςη που ϋφερε η κατϊκτηςη του διαςτόματοσ. Σο Futuro όρθε να επιβεβαιώςει τη πραγμϊτωςη τησ space age. Ένα μόνα πριν την πρώτη επύςκεψη του Neil Armstrong ςτο φεγγϊρι, ϋκανε την εμφϊνιςη του ςτα Αμερικανικϊ εδϊφη, ςτη Φλόριντα. Σον μεγϊλο ενθουςιαςμό για το Futuro House, διαδϋχθηκε μύα ςειρϊ αμφιςβητόςεων ςε πολλαπλϊ επύπεδα. Σο 1978 λόγω τησ κρύςησ του πετρελαύου και την εκτόξευςη τησ τιμόσ του πλαςτικού, η Polykem ςταματϊει την παραγωγό του. Η αλλαγό ςτουσ εμπορικό-οικονομικούσ όρουσ, αποτϋλεςε ςοβαρό πλόγμα ςτο μϋλλον τησ καταςκευόσ. Ωςτόςο, παρϊ τισ δυςκολύεσ λόγω τησ κρύςησ, ϊρχιςαν να διαφαύνονται κϊποιεσ εςωτερικϋσ αςτοχύεσ του ςυνολικού ςχεδιαςμού. Ο υπεύθυνοσ μϊρκετινγκ, θα επιβεβαιώςει ςτο ντοκιμαντϋρ, ότι δεν γνώριζαν τουσ όρουσ που ϋπρεπε να θϋςουν για τη προώθηςη του Futuro. Απϋτυχαν ςτην διαφόμιςη για δυο βαςικούσ λόγουσ. Αρχικϊ, παρουςύαζαν την καταςκευό ςε μαζικϋσ εκθϋςεισ, γεγονόσ που κατϋςτηςε το προώόν προςβϊςιμο από όλουσ τουσ επιςκϋπτεσ και αφαιρϋθηκε η μαγεύα τησ ανακϊλυψησ. Για το δυνητικό αςτό αγοραςτό, αποτελούςε μειονϋκτημα η υπερβολικό ϋκθεςη μύασ καταςκευόσ που μόνο αυτόσ θα μπορούςε να ϋχει ςτη διϊθεςό του. Ο δεύτεροσ λόγοσ και ύςωσ περιςςότερο καθοριςτικόσ, όταν η αςτοχύα ςτον ςχεδιαςμό του ωσ κατοικύα. Σο Futuro απευθυνόταν ςτην «προοδευτικό» ΢κανδιναβικό οικογϋνεια. Ο εςωτερικόσ ςχεδιαςμόσ αν και εξαιρετικϊ καινοτόμοσ, ςυνοδευόταν από την απουςύα τησ ιδιωτικότητασ και την ϋλλειψη βαςικών αποθηκευτικών χώρων. Οι διαςτϊςεισ του εςωτερικού όταν πολύ μικρϋσ και μύα μϋςη νοικοκυρϊ δε μπορούςε εύκολα να οικειοποιηθεύ την ϋλλειψη βαςικών υποδομών. ΢υμπληρωματικϊ, ςτα διαφημιςτικϊ φυλλϊδια παρουςιαζόταν το γυναικεύο φύλο ωσ το μϋςο παρουςύαςησ ενόσ περιβϊλλοντοσ διαςκϋδαςησ. Σο γεγονόσ αυτό προκϊλεςε φεμινιςτικϋσ αντιδρϊςεισ. Οι γυναύκεσ [ςτο διαφημιςτικό Οlotila Futuro] δεν παρουςιϊζονται ωσ ενεργού ρόλοι∙ ποζϊρουν ςτην πόρτα του υπνοδωματύου, αναπαύονται ςτισ πολυθρόνεσ ό πϊνω ςτην κουκϋτα. Η διαμόρφωςη και το ςτόςιμο τησ ςκηνόσ παρουςιϊζει μόνο γυναικεύεσ μορφϋσ και απουςιϊζει η αρςενικό παρουςύα. Ο ϊντρασ φαύνεται να εύναι ο παρατηρητόσ και η γυναύκα το θϋαμα ςε ϋνα γοητευτικό περιβϊλλον. Ο δυνητικόσ αγοραςτόσ [ϊντρασ-παρατηρητόσ] και ιδιοκτότησ του Futuro, βρύςκεται ςτο εξωτερικόφυςικό περιβϊλλον ςε αντύθεςη με την ύπαρξη τησ γυναύκασ, η οπούα οριοθετεύται ςτο εςωτερικό εγκλωβιςμϋνη ωσ θόραμα μαζύ με το διαφημιζόμενο κτύριο. Όταν το Futuro παρουςιϊςτηκε ςτην Αμερικό, η Goldy Olander ϋπρεπε να δημιουργόςει μύα πιο φιλικό αύςθηςη προςθϋτοντασ εύδη ςπιτιού. Αυτό η ανϋλπιδη χειρονομύα ϋνταξησ τησ αςτικόσ κουλτούρασ ςε ϋνα φουτουριςτικό μοντϋλο, αντανακλϊ την εςωτερικό αςτοχύα του 27 28

Christopher Mount (υπεύθυνοσ εκθϋςεων και δημόςιων προγραμμϊτων του Parsons School of Design). Holiday Magazine 1970

161

ςχεδιαςμού. Για την καταναλωτικό κοινωνύα ο Jean Baudrillard θα τονύςει: «Αν ο ϊντρασ εύναι ϊντρασ, θα διαλϋξει τη γυναύκα του ανϊμεςα ςε ϊλλα αντικεύμενα [το αμϊξι του, τη κολόνια του] […] Η γυναύκα τησ οπούασ η μούρα ςυνοδεύεται από τα κουζινικϊ, εκπληρώνει όχι μόνο μύα οικονομικό λειτουργύα, αλλϊ και λειτουργύα prestige, ακροβατώντασ ανϊμεςα ςτην αριςτοκρατικό και αςτικό αδρϊνεια των γυναικών οι οπούεσ, λόγω αυτόσ τησ αδρϊνειασ, εγκλωβύζονται ςτο prestige των αφεντών τουσ […] παραμϋνουν ϋνα γνώριςμα, μϋςω τησ κυριαρχύασ τουσ ωσ προσ τα κουζινικϊ». Για τον Μιςϋλ Φουκώ, αρχιτεκτονικό εύναι η φόρμα ελϋγχου του ανθρώπινου ςώματοσ, κατϊ αυτόν τον τρόπο η ουτοπύα που προςφϋρει το Futuro όςον αφορϊ τα φύλα, εύναι απολύτωσ «φυςικό». Οι κοινωνικϋσ και οι φυλετικϋσ αντιςτύξεισ μϋςα από την παρουςύα του Futuro, αφορούν την εικόνα του και το πώσ προωθόθηκε. Ωςτόςο, θα αποδειχτεύ ανεπαρκϋσ και ωσ προσ την «οικονομύα» τησ καταςκευόσ του. Η παρουςύαςη του Futuro ωσ χαμηλού κόςτουσ κτύριο απεδεύχθη αςυνεπόσ. Οι μηχανιςμού θϋρμανςησ και ψύξησ αλλϊ και οι ανϊγκεσ τησ μεταφορϊσ, εξαρτιόνταν από ορυκτϊ καύςιμα και αργό πετρϋλαιο. Επύςησ, τα ατςϊλινα πόδια ϋπρεπε να «ακουμπόςουν» ςε μύα πλϊκα από ςκυρόδεμα. Αυτό αυτομϊτωσ ανϋβαζε το κόςτοσ τησ τοποθϋτηςησ∙ ϋνα επιπλϋον ϋξοδο που δεν υπολογιζόταν ςτη προώθηςη του «προώόντοσ». Η καταςκευό μπορούςε να λανςαριςτεύ ςαν οικονομικό λύςη, αλλϊ όλα αυτϊ που ςυνόδευαν τη ςυντόρηςό του και τη τοποθϋτηςό του υπερϋβαιναν κατϊ πολύ το ποςό αγορϊσ του. Προβλόματα εύχαν παρουςιαςτεύ και ςτην επιλογό των υλικών, καθώσ ςε εξαιρετικϊ μεγϊλεσ θερμοκραςύεσ το κϋλυφοσ υπερθερμαινόταν, γεγονόσ που λύθηκε με τη τοποθϋτηςη ηλιακών πινϊκων. Επιπλϋον, η εταιρεύα Polykem, ϋδινε ϊδειεσ παραγωγόσ χωρύσ να ελϋγχει το τελικό αποτϋλεςμα. ΢τη περύπτωςη τησ Νϋασ Ζηλανδύασ, η ςυμφωνύα αφορούςε μόνο το εξωτερικό κϋλυφοσ. Για το εςωτερικό αποφαςύςτηκε από την ανϊδοχη εταιρεύα η από-πλαςτικοποιόςη του και η απόδοςη μύασ περιςςότερο τοπικόσ κουλτούρασ, καθώσ οι αγοραςτϋσ δεν όθελαν να κατοικόςουν ϋνα τόςο φουτουριςτικό περιβϊλλον. Σο αποτϋλεςμα όταν η επϋνδυςη του εςωτερικού με πολύ βαριϋσ ταπετςαρύεσ, χοντρϊ μϊλλινα χαλιϊ, κουρτύνεσ και μοβ βινύλ καθύςματα. ΢τα δωμϊτια ο αγοραςτόσ εύχε την δυνατότητα να προκαθορύςει τη διακόςμηςη ςύμφωνα με το προςωπικό του γούςτο. Για τον πρώτο χρόνο το Futuro εύχε ιςχυρό αγοραςτικό απόχηςη. Οι παραγγελύεσ ϊγγιζαν ϋνα Futuro το μόνα. ΢τη πορεύα όμωσ μειώθηκαν οι πωλόςεισ καθώσ για εξοχικό κατοικύα τα ΝΖ$ 14,000 όταν υπϋρογκο ποςό και για μόνιμη κατοικύα οι περιοριςμού ςτο design όταν αρκετού και οι χώροι τησ καταςκευόσ ανεπαρκεύσ. ΢τισ διαφημύςεισ το Futuro House, εμφανιζόταν ςαν ϋνασ ιπτϊμενοσ δύςκοσ που προςγειώθηκε από τον ουρανό ςε ϋνα παραδοςιακό Φιλανδικό τοπύο. Η διαφοροπούηςη του Futuro εύναι αιςθητικό [φανταχτερό κύτρινη μηχανό εναντύον τησ παρθϋνασ ομορφιϊσ του Φιλανδικού τοπύου] αλλϊ και ηθικό [εύναι ενϊντια ςτη φύςη]. Αποτελεύ ϋνα ξϋνο ςώμα ωσ προσ την τοποθϋτηςη του ςε φυςικϊ περιβϊλλοντα [genius loci]. Δεν εναρμονύζεται με το τοπύο απλϊ ακουμπϊ. Ο αρχιτϋκτονασ προκειμϋνου να υποςτηρύξει το κτύριο ςχετικϊ με την αμφιλεγόμενη ςχϋςη του με τη φύςη απαντϊ: «Οι ϊνθρωποι δε θα ϋπρεπε να ζουν μϋςα ςε μαύρα και ϊςπρα κουτιϊ. Σα ςχόματα τησ φύςησ εύναι περιςςότερο φιλικϊ. […] δε θα ςυμφωνούςατε ότι το Futuro παύρνει το ςχόμα του από τη φύςη, αλλϊ […] ςύγουρα μπορεύτε να βρεύτε ςχόματα κυκλικϊ ό ελλειψοειδό […] Αθροιςτικϊ, βρύςκει κανεύσ φωτεινϊ χρώματα ςτη φύςη και μερικϋσ φορϋσ ςε εκθαμβωτικούσ ςυνδυαςμούσ. Γιατύ δε μπορεύ ο ϊνθρωποσ να τα χρηςιμοποιόςει;» Ο Harri Kelha επιςημαύνει ςτο βιβλύο Futuro: Tomorrow’s House from Yesterday ότι το κτύριο δεν απϋτυχε μόνο εμπορικϊ αλλϊ δεν κατϊφερε να κερδύςει μύα θϋςη ςτην ιςτορύα τησ Φιλανδικόσ αρχιτεκτονικόσ-απουςιϊζοντασ αιςθητϊ από την ογκώδησ επιςκόπηςη του 20ου αιώνα Φιλανδικόσ αρχιτεκτονικόσ που εκδόθηκε από τη Prestel το 2000. Η εξόγηςη που δύνει ο Kelha εύναι ότι πρόκειται για ϋνα δεύγμα design και όχι αρχιτεκτονικόσ. Σο Futuro, μπορεύ να νοηθεύ ωσ ϋνα αντικεύμενο ςτο πεδύο των gadgets, καθώσ ο εςωτερικόσ ςχεδιαςμόσ ϋχει αποδοθεύ με καθαρϊ θεατρικό και ςυμβολικό τρόπο, και ανόκει ςτο κόςμο τησ φανταςύασ και του κιτσ. ΢ύμφωνα με τον Jean Baudrillard μύα από τισ βαςικϋσ εκδηλώςεισ του kitsch εύναι ο Φουτουριςμόσ, και προφανώσ το πλαςτικό. Η φόρμα του Futuro ακολουθεύ τη φανταςύα και όχι τη λειτουργύα. Γιατύ η φόρμα του δεν

162

PANTON CHAIR

LAVA LAMP

ΚΡΑΝΟΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΗ

UFOX MODIFIER

BALL CHAIR

PASTIL CHAIR, EERO AARNIO

OIL CRISIS 1973

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΜΟΔΑΣ

GOLDY OLANDER

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

εύναι «μόνιμη» αλλϊ εφόμερη. Υαντϊζει να εύναι ϋνασ αμιγώσ εικονοποιημϋνοσ χώροσ παρϊ κτιςμϋνοσ. Σο Futuro αποτελεύ ϋνα «μυθολογικό» πολιτιςτικό δεύγμα τϋχνησ, το οπούο ϋχει καταναλωθεύ ωσ προσ την εικόνα του και όχι ωσ προσ τη χρόςη. Η εικόνα του Futuro πρωταγωνύςτηςε ςε περιοδικϊ, εφημερύδεσ, διαφημύςεισ και φωτογραφύςεισ. Η ανϊγνωςη μύασ τϋτοιασ εικόνασ μασ προςφϋρει την εμπειρύα τησ κατούκηςησ ενόσ χώρου, που ςτην πραγματικότητα δε βιώςαμε ποτϋ. Σο φϊςμα τησ παρουςύασ τησ κατοικύασ-ςύβολο εκτεύνετε από coffee tables βιβλύα μϋχρι flyer τησ Νϋασ Τόρκησ, ενώ απουςιϊζει από τα επύςημα αρχιτεκτονικϊ χρονικϊ.

163

4.10

Ε Π Α Ν Ε Μ Υ Α Ν Ι ΢ Η

Ση δεκαετύα του ‘90 το ενδιαφϋρον για το Futuro House επανϋρχεται. Ο γερμανόσ επιμελητόσ τϋχνησ, Nobert Weber, ςτην ϋκθεςη Radar ςτην Υιλανδικό πόλη Kotka, καλεύ καλλιτϋχνεσ να αντιμετωπύςουν το θϋμα των UFO. Εκεύ παρουςιϊζεται ξανϊ το Futuro House. Η ϋκθεςη αυτό, αποτϋλεςε την επιςτροφό τησ καταςκευόσ. Ευρωπαύοι καλλιτϋχνεσ «ανακαλύπτουν» τη μονϊδα αποδύδοντασ τησ ϋνα δεύτερο επύπεδο νοηματοδότηςησ, εντϊςςοντϊσ την ςτα ϋργα τουσ. Παρουςιϊζεται ςε εκθϋςεισ τϋχνησ και ςχεδιαςμού ωσ αυτόνομη καταςκευό αλλϊ και ςτο πλαύςιο μιασ γενικότερησ θεματικόσ. 1. Radar exhibition, Kotka (1990) 2. Skop exhibition, Vienna Secession (1996) 3. Hamburg 4. Cologne 5. Centraal museum in Utrecht (1998-1999) 6. Helsinki museum of Applied Art 7. Finnish Museum of Architecture (1998) 8. Istanbul Biennial (2001) 9. Visions and Reality-Conceptions of the 20th century, Louisiana museum in Denmark (2001) 10. Έκθεςη ςτο Amsterdam (2001) 11. Les Annees Pop, Pompidou Centre ςτο Παρύςι (2001) 11.Museum of Contemporary Art in Louisiana (2001) 12.Arctic Hysteria: New Art from Finland (2008) 13.Luxembourg Museum of Modern Art (2007)

4.11

F U T U R O – N E T

Ο Richard Pisani, πρωτοεύδε ϋνα Futuro House δύπλα ςε μύα λύμνη ςτο Illinois ςτισ αρχϋσ τησ δεκαετύασ του ‘80. Για τα επόμενα 15 χρόνια ϋβλεπε ςυχνϊ μπροςτϊ του τον «ιπτϊμενο δύςκο» και κϊπωσ ϋτςι ξεκινϊει η εμμονικό του ςχϋςη με την κατοικύα. Σο 1997 αγόραςε ϋνα Futuro για 20,000$ το οπούο τοποθϋτηςε ςτο Danvers τησ Μαςαχουςϋτησ, όπου και το μετϋτρεψε ςε επιςκϋψιμο χώρο. Δημιούργηςε το διαδικτυακό χώρο www.futuro-house.net με ςκοπό να ανακαλύψει όλα τα Futuro House που υπϊρχουν ςτο κόςμο. Έτςι δημιουργόθηκε μύα δεξαμενό πληροφοριών ςχετικών με το κτύριο, με διευθύνςεισ από όλο τον κόςμο, φωτογραφύεσ και μαρτυρύεσ. Η ιςτοςελύδα εύναι αφιερωμϋνη ςτα UFO, ςτα διαςτημόπλοια, τισ φούςκεσ, τουσ εξωγόινουσ, τουσ ιπτϊμενουσ δύςκουσ και τισ εξοχικϋσ κατοικύεσ. Αυτοαποκαλεύται FuturoMan, καπετϊνιοσ-ιδιοκτότησ ενόσ Futuro και ζητϊ τη ςυνδρομό των «ομοώδεατών» του, για την ενύςχυςη του «ςτόλου». Μϋςα από αυτό τη βϊςη δεδομϋνων που ϋχει δημιουργηθεύ, ϋχει αποκαλυφθεύ ϋνα πλόθοσ ανθρώπων που φαύνεται να ϋχουν γοητευτεύ με την παρουςύα του Futuro. Πολυϊριθμεσ αναρτόςεισ φωτογραφιών, προτροπϋσ, ενδεύξεισ ςημεύων, πληροφορύεσ, αγοραπωληςύεσ και ιςτορικϊ ςτοιχεύα ςυνθϋτουν ϋνα εμμονικό κολϊζ. Σο περιβϊλλον τησ ιςτοςελύδασ κατακλύζεται από φουτουριςτικϋσ και γαλαξιακϋσ εικόνεσ. Ο όγκοσ των πληροφοριών παρουςιϊζει τη δημιουργύα ενόσ μεγϊλου παγκόςμιου δικτύου με κοινό αναφορϊ το Futuro House.

164

4.12

Ν Σ Ο Κ Τ Μ Α Ν Σ Ε Ρ

Ο Mika Taanuka, ςπούδαςε ςτο Ελςύνκι Πολιτιςτικό Ανθρωπολογύα, και ςυνϋχιςε τισ ςπουδϋσ του ςτο Lahti, ςχετικϊ με το ςχεδιαςμό και την παραγωγό βύντεο. Εύναι μϋχρι και ςόμερα παραγωγόσ ταινιών και μουςικόσ, και διδϊςκει ςτο Academy of Fine Arts ςτο Ελςύνκι. Η ταινύα μικρού μόκουσ με τύτλο Futuro - A new stance for tomorrow αποτελεύ ϋνα αναχρονιςτικό ταξύδι ςτο πρόςφατο φουτουριςτικό παρελθόν. Ένα ταξύδι με χιουμοριςτικό ύφοσ, χρώμα οικουμενικό, δραματικότητα και όνειρα για το μϋλλον. Ένα εραςιτεχνικό φιλμ και μύα πλειϊδα αρχειακού υλικού που οπτικοποιεύ τον ενθουςιαςμό και την ζϋςη που ςυνόδευε το φαινόμενο του Futuro House ςε όλο τον κόςμο. Άνθρωποι διηγούνται την περιπϋτεια-κατούκηςη του μοναδικού αυτού καταςκευϊςματοσ μϋςα από γλαφυρϋσ καταςτϊςεισ. ΢υντελεςτϋσ ςτη δημιουργύα του Futuro, όπωσ οι υπεύθυνοι τησ προώθηςησ του «προώόντοσ», του δημιουργικού τμόματοσ ακόμα και τα μοντϋλα που χρηςιμοποιόθηκαν ςτα διαφημιςτικϊ, παρουςιϊζουν την ιςτορύα του. Η αφόγηςη ξεκινϊ από την παρουςύαςη τησ κατοικύασ, περνϊ ςτην μανύα που προκϊλεςε και καταλόγει δραματικϊ ςτην αποτυχύα του. Η ϋρευνα που πραγματοπούηςαν ο Mika Taanuka και ο Marko Home διόρκηςε δυο χρόνια. Για τισ ανϊγκεσ του ντοκιμαντϋρ καταςκεύαςαν ϋνα καινούριο Futuro House το οπούο κατόπιν καταςτρϊφηκε και πούληςαν τα κομμϊτια του. Ο δημιουργόσ τησ ταινύασ και αναβιωτόσ του φαινομϋνου Futuro House, δόλωςε ότι αςχολόθηκε με το ςυγκεκριμϋνο κτύςμα καθώσ θεωρεύ ότι μϋςα από αυτό αποδύδεται με το βϋλτιςτο τρόπο η ατμόςφαιρα τησ δεκαετύασ του ‘60 και η ουτοπύα τησ διαςτημικόσ περιόδου. «Καθρεφτίζει την οικονομική έκρηξη τησ εποχήσ και την αιςιοδοξία για το μέλλον. Ο Suuronen δε θα μπορούςε να ςυλλάβει την ιδέα 15 χρόνια νωρίτερα ή 10 χρόνια αργότερα.» Mika Taanuka Για τη μουςικό επϋνδυςη τησ ταινύασ επιλϋχθηκαν μουςικϊ κομμϊτια από την εταιρεύα Moog Music [από τα τϋλη τησ δεκαετύασ του ‘60] καθώσ και ϊλλα από την πειραματικόηλεκτρονικό μουςικό των Elektroverde. Σο 1998 ο Mika Taanuka παρουςιϊζει το ντοκιμαντϋρ ςε πολυϊριθμα φεςτιβϊλ μικρού μόκουσ και ακολούθηςαν πολυϊριθμεσ προβολϋσ ςε διεθνό πανορϊματα. Σύτλοσ: Futuro - Tulevalsuuden olotila Έτοσ: 1998 Διαθϋςιμα formats: Betacam SP (incl. IT-sound) ΢κηνοθεςύα: Mika Taanuka Κεύμενο: Marko Home & Mika Taanuka Κϊμερα: Jussi Eerola Παραγωγό: Lasse Saarinen Τποςτόριξη: The Finnish Film Foundation, YLE TV 1 Διϊρκεια: 29 λεπτϊ Εταιρεύα Παραγωγόσ: KINOTAR Oy

165

4.13

Σ Ο Τ Ρ Ι ΢ Σ Ι Κ Ο ΢

4.13.1

ΝΙΚΟΛΑΟ΢

ΞΑ΢ΣΕΡΟ΢

Ο Ι Κ Ι ΢ Κ Ο ΢

[1928-1989]

Ο Νικόλασ Ξϊςτεροσ γεννόθηκε το 1928 ςτην Κυπαριςςύα τησ Μεςςηνύασ Πελοποννόςου. Κατϊ τη διϊρκεια τησ ζωόσ του θα κατοικόςει ανϊμεςα ςτη γενϋτειρα του και την Αλεξανδρούπολη. ΢το πόλεμο ο πατϋρασ του μϊχεται ςτο Αλβανικό μϋτωπο και να για να διαφυλϊξει την ακεραιότητα τησ οικογϋνειασ του λόγω τησ ειςβολόσ των Βούλγαρων ςτην Αλεξανδρούπολη, τουσ μεταφϋρει και πϊλι ςτο ΢ιδηρόκαςτρο τησ Κυπαριςςύασ. Με το πϋρασ του πολϋμου θα ξαναγυρύςουν ςτην Αλεξανδρούπολη, όπου ο Νικόλαοσ Ξϊςτεροσ τελειώνει το Γυμνϊςιο. Για πολιτικούσ λόγουσ 30 απορρύπτεται από το Μετςόβιο Πολυτεχνεύο, ςτην προςπϊθεια του να ειςαχθεύ ςτην Αρχιτεκτονικό ΢χολό. Κατόπιν φεύγει για το Παρύςι [αρχϋσ τησ δεκαετύασ του ‘50] για να ςπουδϊςει ςτην Ecole des Beaux Arts, αλλϊ για οικογενειακούσ λόγουσ ςταματϊει τισ ςπουδϋσ του περύπου το 1952-3 και επιςτρϋφει ςτην Ελλϊδα. Δουλεύει ωσ αρχιτϋκτονασ ςτην Αθόνα κϊνοντασ αρχιτεκτονικϋσ μελϋτεσ ςτο αςτικό κϋντρο (Αλεξϊνδρασ, Μιχαόλ Βόδα κ.ϊ.) και το 1969 παρουςιϊζει τον Σουριςτικό Οικύςκο.

4.13.2

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΕΚΔΟΦΗ

ΣΟΤ

FUTURO

HOUSE

΢την αναζότηςη χρηματοδότηςησ μύασ καταςκευόσ από πλαςτικό όπωσ ο Σουριςτικόσ Οικύςκοσ, ο Νικόλαοσ Ξϊςτεροσ, ςυςτόνει διαφορετικϋσ εταιρεύεσ με την ελπύδα ότι οι ςυνϋταιροι του θα τον ενιςχύςουν οικονομικϊ ςε αυτό το μακρόπνοο ϋργο. Σον Δεκϋμβρη του 1967 ιδρύει την εταιρεύα «Πλαςτικοδομικό» με επαγγελματύεσ διαφορετικών ειδικοτότων και κινεύ τισ απαραύτητεσ διαδικαςύεσ για την καταςκευό τησ κατοικύασ. Σο 1969 ςτο όνομα τησ εταιρεύασ «Ανώνυμη Βιομηχανικό Εταιρύα Μεταλλικών Καταςκευών ΑΛΣΑ» κατοχυρώνει δύπλωμα ευρεςιτεχνύασ για «Σουριςτικούσ Οικύςκουσ εξ’ Ενιςχυμϋνων Τλικών». Ο Νικόλαοσ Ξϊςτεροσ με τη βοόθεια μύασ ομϊδασ εργατών πειραματύζεται ςε διϊφορα ςημεύα τησ Αθόνασ, καταςκευϊζοντασ καλούπια και κϊνοντασ δοκιμϋσ ςχετικϊ με την εφαρμογό του υλικού ςτη ςυγκεκριμϋνη καταςκευό. Καταςκευϊζονται περύπου δϋκα «Σουριςτικού Οικύςκοι» οι οπούοι ταξιδεύουν ςε όλη την Ελλϊδα με χαρακτηριςτικό γνώριςμα την τοποθϋτηςη τουσ κοντϊ ςε ακτϋσ, για διαμονό κατϊ τη διϊρκεια των θερινών διακοπών. Ωςτόςο, ςυνεχύζει να πειραματύζεται με ςκοπό την τελειοπούηςη του μοντϋλου. Σο 1977 θα καταςκευϊςει το τελευταύο μοντϋλο ςτην Κομοτηνό μαζύ με τον βοηθό του Σϊκη Ναςόπουλο, το οπούο όταν και το πιο ολοκληρωμϋνο. Η απόχηςη ςτη Βόρεια Ελλϊδα όταν ελπιδοφόρα και ςυνοδεύτηκε από αναπϊντεχη και κατακόρυφη αύξηςη τησ ζότηςησ για καταςκευό, γεγονόσ που ενθϊρρυνε τουσ καταςκευαςτϋσ. Ωςτόςο, θα τουσ προλϊβει ϋνα νεοςύςτατο νομοςχϋδιο που τελικϊ θα ακυρώςει και όλεσ τισ παραγγελύεσ. Σο 1977, ϋνασ ιδιώτησ όταν ςε θϋςη να τοποθετόςει λυόμενη κατοικύα ςε οικόπεδο 250 ςτρεμμϊτων. Ο Γεώργιοσ Καραμανλόσ ορύζει ωσ ελϊχιςτα τετραγωνικϊ τα 4 ςτρϋμματα, γεγονόσ που ϊλλαξε ριζικϊ το μϋλλον τον λυόμενων. Σο 1983 καταθϋτει αύτηςη ευρεςιτεχνικόσ επινοόςεωσ για καταχώρηςη πνευματικόσ ιδιοκτηςύασ, με θϋμα την ανακϊλυψη θερμοηχομονωτικών και ανθεκτικών ςε υψηλϋσ θερμοκραςύεσ πλαςτικών ρητινών για την καταςκευό λυόμενων οικύςκων.

29 30

Σο βιογραφικό ςημεύωμα ϋχει ςυνταχθεύ με βϊςη τισ μαρτυρύεσ τησ οικογϋνειασ του Νικόλαου Ξϊςτερου. ΢ύμφωνα με το οικογενειακό του περιβϊλλον.

166

ΝΙΚΟΛΑΟ΢ ΞΑ΢ΣΕΡΟ΢

ΠΛΑ΢ΣΙΚΟΔΟΜΙΚΗ

ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΤΡΕ΢ΙΣΕΧΝΙΑ΢

ΜΑΚΕΣΑ

ΚΑΣΟΙΚΙΑ ΢ΣΗ ΚΟΜΟΣΗΝΗ

ΑΙΣΗ΢Η ΕΤΡΕ΢ΙΣΕΧΝΙΚΗ΢ ΕΠΙΝΟΗ΢ΕΩ΢

΢ΗΜΕΙΩ΢ΕΙ΢

Ε΢ΩΣΕΡΙΚΑ

4.13.3

ΠΕΡΙΓΡΑΥΗ

Η ελληνικό εκδοχό του Futuro House, παρουςιϊζει κϊποιεσ διαφοροποιόςεισ. Ο ςχεδιαςμόσ του ανταποκρύνεται ςτον ελληνικό τρόπο ζωόσ, ςτισ ςυνόθειεσ και τισ κλιματικϋσ ςυνθόκεσ. Η εύςοδοσ ςτον οικύςκο πραγματοποιεύται μϋςω μύασ ςκϊλασ, η οπούα δεν αναδύεται από το κϋλυφοσ, αλλϊ αποτελεύ ϋνα ϋνθετο ςώμα. Η ςκϊλα οδηγεύ ςτο επύπεδο τησ κατοικύασ όπου ϋχει αφαιρεθεύ ϋνα τοξοειδϋσ μϋροσ και ϋχει μετατραπεύ ςε βερϊντα, με το υαλοπϋταςμα να αποτελεύ την εύςοδο ςτο εςωτερικό. Αυτό εύναι και το χαρακτηριςτικό τησ εντοπιότητασ του Σουριςτικού Οικύςκου. Οι εκτεταμϋνοι θερινού μόνεσ και οι όπιοι χειμερινού, επϋτρεψαν ςτη δομό να ενςωματώςει ϋνα γυϊλινο πύνακα ωσ ϋνα ηπιότερο όριο ανϊμεςα ςτον εξωτερικό χώρο και τον εςωτερικό. Η τοποθϋτηςη των κτιρύων ςε επαρχιακϋσ πόλεισ [κατϊ το πλεύςτον] με ςκοπό την «ςτϋγαςη» των θερινών διακοπών, προςδιόριςε και τισ ιδιότητεσ τησ καταςκευόσ. Η οργϊνωςη του εςωτερικού χώρου αφόνει την εύςοδο του οικύςκου ελεύθερη και τοποθετεύ τισ χρόςεισ οι οπούεσ απαιτούν κλειςτούσ χώρουσ, όπωσ το λουτρό και η κουζύνα, ςτο πύςω μϋροσ τησ καταςκευόσ. Ο αρχικόσ ελεύθεροσ χώροσ ϋχει τη δυνατότητα να μετατραπεύ ςε δυο διαχωριςμϋνουσ χώρουσ ανϊπαυςησ με την χρόςη ενόσ ευϋλικτου διαχωριςτικού. Σα ανούγματα ςτο εξωτερικό κϋλυφοσ εύναι ςυνολικϊ ϋξι. Δυο ςε ςχόμα οβϊλ και ςε οριζόντια θϋςη, εύναι τοποθετημϋνα αντιδιαμετρικϊ και τϋςςερα μικρότερου μεγϋθουσ και κϊθετα εύναι τοποθετημϋνα ςε παρϊλληλη διϊταξη. Η διϊμετροσ του κύκλου εύναι 8,30 μϋτρα. Ωςτόςο, οι επιςκϋψεισ ςτουσ εναπομεύναντεσ οικύςκουσ, μαρτυρούν την υποκειμενικό επϋμβαςη των κατούκων ςτην κϊτοψη και διαφαύνονται κϊποιεσ παραλλαγϋσ από τα αρχικϊ ςχϋδια του Νικόλαου Ξϊςτερου.

167

4.13.4

΢ΗΜΕΙΑ

ΕΜΥΑΝΙ΢Η΢

Η τοποθϋτηςη του Σουριςτικού Οικύςκου ςτην ϋξοδο των Αθηνών προσ την Πελοπόννηςο αποτϋλεςε ςόμα κατατεθϋν και ςημεύο αναφορϊσ των Αθηναύων, κατϊ τη διϊρκεια τησ δεκαετύασ του ‘70. ΢την λεωφόρο Καβϊλασ του Δόμου Φαώδαρύου και δύπλα ςτο εργοςτϊςιο πλαςτικών με επωνυμύα «Πουλιϊδησ», εύχε τοποθετηθεύ μύα προςομεύωςη ενόσ πυραύλου και ϋνασ οικύςκοσ. Κϊτοικοι το χαρακτόριζαν ωσ το «Ακρωτόριο του Κανϊβεραλ», και αποτελούςε τοπόςημο τησ περιοχόσ. Από την καύρια αυτό τοποθϋτηςη του γρόγορα κϋρδιςε πλόθοσ θαυμαςτών αλλϊ γεννόθηκε και ϋνα πλόθοσ ερωτηματικών ωσ προσ την φουτουριςτικό του εικόνα. ΢την Ελλϊδα κατϊ τη διϊρκεια του ’70 και ’80 επικρατούςε το όνειρο των διακοπών. Η απόκτηςη μύασ εξοχικόσ κατοικύασ ςε παραθαλϊςςια μϋρη αποτελούςε ζητούμενο για την αςτικό τϊξη και ο οικύςκοσ παρουςιϊςτηκε ωσ μύα ιδανικό λύςη. Η ϋρευνα για τον Σουριςτικό Οικύςκο και η προςπϊθεια εντοπιςμού οδόγηςε ςτην ανακϊλυψη μύασ ςειρϊσ εγκαταλελειμμϋνων και πολυκαιριςμϋνων καταςκευών. Εντοπύςτηκαν ςυνολικϊ ϋξι κατοικύεσ [Πύργοσ, 2 Λαγονόςι, Λουτρϊκι, Ραφόνα, Αλεξανδρούπολη] και από πληροφορύεσ ύςωσ να υπϊρχει ακόμα μύα ςτη Πρϋβεζα. Π Τ Ρ Γ Ο ΢ : ΢τον Πύργο τησ Ηλεύασ, ςτην εθνικό οδό Πατρών-Πύργου ςτο ύψοσ τησ Ανδραβύδασ, εντοπύςτηκε μύα κατοικύα προσ πώληςη. Ο ιδιοκτότησ του οικύςκου το ϋχει τοποθετόςει ςτον υπαύθριο χώρο μύασ καταςκευαςτικόσ εταιρεύασ ξύλινων λυόμενων, με ςκοπό την ανϊδειξη και τη πώληςη του. Ο οικύςκοσ βρύςκεται ςε αυτό το ςημεύο για μεγϊλο χρονικό διϊςτημα και το ενδιαφϋρον των πολιτών περιορύζεται ςε ερωτόςεισ ωσ προσ την καινοτόμα μορφό του παρϊ την αγορϊ. Η προτεινόμενη τιμό εύναι 4.000 ευρώ. Η τελευταύα χρόςη του όταν ωσ γραφεύο εξυπηρϋτηςησ πελατών ςε μϊνδρα αυτοκινότων. Βρύςκεται ςε πολύ δυςμενό κατϊςταςη για κατούκηςη, με εςωτερικϋσ και εξωτερικϋσ ςημαντικϋσ φθορϋσ. ΢το εςωτερικό, η κϊτοψη εύναι ελεύθερη με δύο αποθηκευτικούσ χώρουσ. Λ Α Γ Ο Ν Η ΢ Ι : ΢το Λαγονόςι εντοπύςτηκαν δυο διαφορετικϋσ κατοικύεσ. Η πρώτη εύναι τοποθετημϋνη ςε ϋνα ελεύθερο οικόπεδο, εγκαταλελειμμϋνη και χωρύσ καμύα ϋνδειξη πώληςησ ό ιδιοκτηςύασ. Ωςτόςο, οι «γεύτονεσ» του οικύςκου ενημερώνουν ότι πωλεύται ςτη τιμό των 10.000 ευρώ. Εύναι απογυμνωμϋνο ςτο εςωτερικό του, η καταςκευό που ςτηρύζει το πϊτωμα εύναι εμφανόσ και το εξωτερικό του κϋλυφοσ εύναι πολυκαιριςμϋνο. ΢το εςωτερικό των τούχων δεν υπϊρχει καμύα ϋνδειξη διαχωριςμού του χώρου, ωςτόςο λόγω τησ αποδόμηςησ του δεν μπορούμε να προβούμε ςε ςαφό ςυμπερϊςματα. Σο δεύτερο εντοπύςτηκε ςτην παραλιακό οδό του Λαγονηςύου. Κρυμμϋνο πύςω από μύα καταπρϊςινη μϊντρα οριοθετεύ ϋνα πολύ μεγϊλοσ μϋροσ ακτογραμμόσ και το οικειοποιεύται περιφρϊζοντασ το. Μύα πολύ ευνοώκό θϋςη καθώσ απομονωμϋνο ατενύζει την ανατολό. Η τοποθϋτηςη του ςε ϋνα υψομετρικϊ υψηλό ςημεύο και η ιδιωτικοπούηςη ενόσ μϋρουσ τησ παρϊκτιασ γραμμόσ, το καθιςτϊ ιδιαιτϋρωσ γοητευτικό. ΢την επύςκεψη ςε αυτό το ςημεύο αντιμετωπύςαμε το πρώτο ύςωσ, κατοικημϋνο οικύςκο. Σα ςημϊδια κατούκηςησ όταν εμφανό. Ένα αυτοκύνητο να περιμϋνει ςτην αυλό, μύα ςτοιβϊδα επύπλων ςε αναμονό ςτο εςωτερικό του και ϋνα ςύςτημα αςφαλεύασ να απομονώνει κϊθε επιςκϋπτη. Η εμμονό τησ ϋρευνασ μασ οδόγηςε ςτο εςωτερικό του οικοπϋδου. Ένα ακόμα χαρακτηριςτικό του ςυγκεκριμϋνου οικύςκου, το καθιςτϊ ξεχωριςτό. Βρύςκεται τοποθετημϋνο πϊνω ςε μύα καταςκευό η οπούα αποτελεύ το ιςόγειο τησ κατοικύασ. Μύα εςωτερικό ςκϊλα ενώνει τισ δυο εκ διαμϋτρου διαφορετικϋσ δομϋσ. Ένασ ακόμα πολυεςτερικόσ όγκοσ ςε μικρότερη κλύμακα ϋχει προςτεθεύ ςτο επύπεδο του οικύςκου που ςύμφωνα με μαρτυρύεσ, αποτελεύ τον χώρο υγιεινόσ. ΢το ιςόγειο εύναι εγκατεςτημϋνη η κουζύνα και το καθιςτικό τησ κτιριακόσ «ςύνθεςησ» και ςτο πρώτο όροφο βρύςκονται οι χώροι ανϊπαυςησ των κατούκων. Μύα μοναδικό απόδοςη του τουριςτικού οικύςκου, όπου ο χρόςτησ οικειοποιεύται, μεταςχηματύζει και το ενςωματώνει ςτισ δικϋσ του ανϊγκεσ.

168

Λ Ο Τ Σ Ρ Α Κ Ι : Ο οικύςκοσ του Λουτρακύου αγορϊςτηκε με τιμό πώληςησ 1 ευρώ από την 31 ησ καλλιτεχνικό ομϊδα Errands και τοποθετόθηκε ςτoν Υλούςβο, ςτα πλαύςια τησ 2 Athens Biennial 2009. Πρόθεςη των Errands, εύναι η παρουςύαςη τησ καταςκευόσ ςε ςυνδυαςμό με μύα ςυζότηςη για το διαμϋριςμα που ανακηρύχθηκε ωσ αυτόνομο κρϊτοσ από τον παρεμβατικό ουτοπιςτό Βαςύλη Σςιρώνη. Η καταςκευό αποςυναρμολογόθηκε ςτο Λουτρϊκι, προκειμϋνου να μεταφερθεύ με γερανό ςτον τελικό προοριςμό του, την παραλύα του Υαλόρου. Ένα πλόθοσ επιςκεπτών ςτϊθηκε ςτο ευνοώκϊ τοποθετημϋνο Οικύςκο και μύα πλειϊδα ερωτόςεων κατϋκλιςε την καλλιτεχνικό ομϊδα. Κϊποιοι το αναγνώριζαν και ανακαλούςαν μνόμεσ, ϊλλοι ςτϋκονταν αποςβολωμϋνοι ωσ προσ την μορφολογικό του ιδιαιτερότητα και ϊλλοι το προςπερνούςαν αντιμετωπύζοντασ το ωσ ϋνα προςγειωμϋνο UFO.

Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Τ Π Ο Λ Η : ΢την Αλεξανδρούπολη βρύςκεται η τελευταύα εκδοχό του Σουριςτικού Οικύςκου. Αποτελεύ το τελικό ςτϊδιο των πειραματιςμών του Νικόλαου Ξϊςτερου. O ςχεδιαςμόσ του θυμύζει περιςςότερο το Futuro House, καθώσ ϋχει ολοκληρωθεύ το εξωτερικό ςφαιροειδϋσ κϋλυφοσ, τα ανούγματα εύναι όλα ςε οριζόντια θϋςη. ΢την εςωτερικό διϊταξη ενοποιούνται τα κλειςτϊ μϋρη περιμετρικϊ τησ ςκϊλασ και εμφανύζονται ενςωματωμϋνα ϋπιπλα ςτην καταςκευό. Η διϊμετροσ μειώθηκε κατϊ 10 εκατοςτϊ [8,20 εκ.] αλλϊ ο ωφϋλιμοσ χώροσ αυξόθηκε [52,80 τμ.] καθώσ αφαιρϋθηκε η βερϊντα.

Οι Errands εύναι μια ομϊδα αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, κοινωνιολόγων που αςχολεύται με ζητόματα που αφορούν το χώρο ϋξω από το ςχεδιαςμό. Μϋςω μεθόδων όπωσ ςυνεντεύξεισ, επιτόπια ϋρευνα, μελϋτη πλαιςύων και κανονιςμών, επικεντρώνεται ςτουσ μηχανιςμούσ που βρύςκονται πύςω από την υλοπούηςη, χωρύσ να εμπλϋκεται και να καταπιϊνεται με την ύδια την διαδικαςύα τησ υλοπούηςησ αυτό καθ’ αυτό.

169

170

ΠΤΡΓΟ΢

ΛΑΓΟΝΗ΢Ι ΙΙ

ΛΑΓΟΝΗ΢Ι Ι

ΛΟΤΣΡΑΚΙ//ERRANDS

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΤΠΟΛΗ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

171

172

Η ανεςτιϐτητα, οδόγηςε τον ϊνθρωπο του 20ου αιώνα ςτην τεχνικό χειραγώγηςη, μϋςω μύασ πολιτικόσ ϊμεςησ διαχεύριςησ τησ βαςικόσ ανϊγκησ, τησ ςτϋγαςησ. Ωςτϐςο, το μεύζον θϋμα τησ κατούκηςησ μετατύθεται ςτον κϊτοικο και αποζητϊ τον προςδιοριςμϐ τησ ουςιαςτικόσ βοϑληςησ του. Για τον Martin Heidegger, ο ςυνεχόσ εκπατριςμϐσ οφεύλεται ςτο ϐτι ο ϊνθρωποσ βρύςκεται μονύμωσ καθ’ οδϐν προσ την εϑρεςη τησ πατρύδασ του, προσ την εϑρεςη του εύναι. Η ψευδαύςθηςη τησ εϑρεςησ τησ «πατρύδασ» και κατ’ επϋκταςη τησ κατοικύασ, παρατεύνει την ανεςτιϐτητα. Ο δρϐμοσ προσ την εςωτερικό αποκϊλυψη, ενϋχει τη νοςταλγύα για αυτϐ που δεν μπορεύ να ικανοποιηθεύ. Ο ϊνθρωποσ ςυντηρεύ το ανικανοπούητο και η διαμονό του ςτοιχειώνεται απϐ την εμμονό ςε αυτϐ που πρϐκειται να ϋρθει, το ιδεατϐ. Η διαμονό νοεύται υπϐ ϐρουσ προςωρινόσ ςυνθόκησ. Ο δεϑτεροσ παγκϐςμιοσ πϐλεμοσ, χαρακτηρύςτηκε ωσ η ϑςτατη προςπϊθεια ανϊδειξησ τησ «μηχανόσ». Με δεδομϋνη την επιςτημονικό εξϋλιξη που παρουςιϊςτηκε κατϊ τη διϊρκεια του πολϋμου, ςτο πεδύο των μηχανιςμών διαχεύριςησ, διατυπώθηκε η ελπύδα τησ εφαρμογόσ τουσ ςτην κοινωνύα και την βιομηχανύα. Σο ϊτομο ωσ διακριτό μονϊδα αντιμετωπύςτηκε υπϐ ϐρουσ εκπαύδευςησ και χαλιναγώγηςησ, προκειμϋνου να ενςωματωθεύ ςτουσ μηχανιςμοϑσ του πολϋμου. Η διεπαφό ανϊμεςα ςτον ϊνθρωπο και την μηχανό αποτϋλεςε πεδύο ψυχαναλυτικόσ μελϋτησ, με ςκοπϐ την ανϊδειξη ποςοςτών ευφυϏασ και την κατϊταξη του ςε επύπεδα ικανϐτητασ. Πραγματοποιόθηκε μια διαδικαςύα -εξϋταςη, κατϊταξη, ταξινϐμηςη- αντύςτοιχη με αυτό που ςυναντόςαμε ςτα πειθαρχικϊ ςυςτόματα. «Ποτϋ ξανϊ ςτην ιςτορύα τησ κοινωνικοπούηςησ, το μυαλό δεν αντιπαρατϋθηκε με τη μυώκό δύναμη· ποτϋ ξανϊ δεν όταν τόςο ςημαντικό η κατϊλληλη τοποθϋτηςη και η αναγκαιότητα τησ δύναμησ του μυαλού, για την επιτυχύα.» 32 Ο δεύκτησ νοημοςϑνησ όταν καταλυτικϐσ παρϊγοντασ για την κατηγοριοπούηςη του ατϐμου και την ιεραρχικό του τοποθϋτηςη. Αντιμϋτωποσ με μύα ςειρϊ περύπλοκων μηχανιςμών, ο ςτρατιώτησ θα ϋπρεπε να ανταποκριθεύ με εξαιρετικό ευελιξύα. Ωςτϐςο, η επιτυχόσ καταςκευό των μηχανιςμών προϋποθϋτει την ςυμβατϐτητα με την ανθρώπινη απϐδοςη. Η ςχϋςη του χειριςτό και τησ μηχανόσ αποτελεύ μύα αλληλϋνδετη κυκλικό διαδικαςύα. Η μηχανό θα ανταπεξϋλθει ςε ςυνϊρτηςη με τον τρϐπο διαχεύριςόσ τησ. Δημιουργεύται ϋνα ςχόμα αλληλεπύδραςησ. Σο ςώμα μηχανοποιεύται και ςυςτηματοποιεύται ςε ςυνϊρτηςη με τισ αντιδρϊςεισ τησ διεπαφόσ. Ο χώροσ ςτον οπούο διαδραματύζεται αυτό η αλληλουχύα ςχϋςεων, αποτελεύ ϋνα αυςτηρϊ ςχεδιαςμϋνο περιβϊλλον, ϋνα πρϐςφορο ϋδαφοσ παραγωγόσ αντιδρϊςεων. Η αναπαρϊςταςη του εςωτερικοϑ αποτελεύ ϋνα καθοριςτικϐ παρϊγοντα ςτη διαδικαςύα ελϋγχου των μηχανών και ςτισ αντιδρϊςεισ των ανθρώπινου ςώματοσ. Η εξϋλιξη ςτην τεχνολογύα, αφομούωςε την ςωματικό αντύδραςη του χρόςτη και προςαρμϐςτηκε ςτο τρϐπο διαχεύριςησ με ςκοπϐ το βϋλτιςτο αποτϋλεςμα. Ο ςχεδιαςμϐσ των πειραματικών κελιών κατούκηςησ βαςύςτηκε ςτην δημιουργύα χώρων οι οπούοι φϋρουν αντύςτοιχεσ μνόμεσ με τα εςωτερικϊ των αεροςκαφών και των μηχανιςμών διαχεύριςησ. Οι ενςωματωμϋνεσ καινοτϐμεσ λειτουργύεσ δημιουργοϑν νϋα πρϐτυπα κατούκηςησ. Αυξομεύωςη ϐγκου, αυτϐματοι μηχανιςμού, μεταβλητϐτητα εγκαταςτϊςεων, μορφολογικό προςομούωςη και η χρόςη καινοτϐμων υλικών, ςυςτόνουν ϋνα μηχανιςτικϐ τρϐπο διαχεύριςησ των καθημερινών δραςτηριοτότων. Κατ’ επϋκταςη προτεύνουν αλλϊ και καταςκευϊζουν νϋα πρϐτυπα καθημερινόσ διαβύωςησ. Αρχικό πρϐθεςη ςτο ςχεδιαςμϐ των πειραματικών κελιών, αποτελεύ η δημιουργύα ενϐσ λειτουργικοϑ τϐπου κατούκηςησ. Ωςτϐςο, οι καινοτομύεσ που ειςϊγονται ςτον ςχεδιαςμϐ ςυςτόνουν μύα νεωτεριςτικό ςυνθόκη διαμονόσ. Παρουςιϊζουν μύα πειραματικό διϊςταςη ςτο τρϐπο που «κατοικοϑμε» την καθημερινϐτητα μασ. Μϋςω του ςχεδιαςμοϑ αλλϊ και τησ εςωτερικόσ διϊταξησ προςφϋρουν ςτο χρόςτη την δυνατϐτητα μύασ βιωματικόσ εμπειρύασ, η οπούα δϑναται να προςφϋρει μύα καινοϑρια διϊςταςη ςτισ ςυνόθειεσ και ςτον τρϐπο που οργανώνονται οι καθημερινϋσ δραςτηριϐτητεσ. Οι μηχανιςμού που ενςωματώνονται ςτην κατοικύα [ϋπιπλα ρομπϐτ, αποθόκευςη] καθιςτοϑν τον κϊτοικο χειριςτό ενϐσ ςυςτόματοσ. Οι μηχανιςμού καταςκευϊζουν το δυνητικϐ περιβϊλλον, το φουτουριςτικϐ ϐραμα, την ουτοπύα του μϋλλοντοσ. Ο χειριςτόσ καλεύται με την εξουςύα που του παρϋχεται να «καταςκευϊζει» εφόμερα, το περιβϊλλον ςτο οπούο διαμϋνει. Ο ϊνθρωποσ μετατρϋπεται απϐ παθητικϐσ κϊτοικοσ, ςε ενεργϐσ χειριςτόσ ενϐσ τεχνοποιημϋνου περιβϊλλοντοσ. 32

Βιριλιϐ Πωλ. Η πληροφορική βόμβα. Εκδϐςεισ: Νηςύδεσ, 2000, ςελ. 27

173

Η δυνατϐτητα αυτό εύναι ςυνυφαςμϋνη με τα παρεχϐμενα εργαλεύα. Αντύςτροφα, οι επικεύμενεσ δυνατϐτητεσ ϋχουν οριςτεύ απϐ το ςχεδιαςμϐ και ϋχουν δημιουργόςει ϋνα πεπεραςμϋνο φϊςμα λειτουργιών. Ο χειριςμϐσ προϋποθϋτει το αντικεύμενο προσ διαμϐρφωςη, το οπούο ϋχει επιλεχθεύ κατϊ τη διϊρκεια του ςχεδιαςμοϑ. Οι υλικού μεταςχηματιςμού του χώρου, ορύζουν τισ ςχϋςεισ με τον κϊτοικο. Οι ςυμπεριφορϋσ κωδικοποιοϑνται με απώτερο ςτϐχο την ρϑθμιςη τουσ. Μϋςα απϐ την ανϊγνωςη των πειραματικών κελιών κατούκηςησ, αναγνωρύζουμε τουσ βαςικοϑσ μηχανιςμοϑσ που προςφϋρουν ςτο χρόςτη αλλϊ και την δημιουργύα μύασ ιδεατόσ νεωτεριςτικόσ και προκαταςκευαςμϋνησ καθημερινϐτητασ. Σο κτύςμα, ωσ ςϑλληψη, υπονοεύ την επαφό τησ καταςκευόσ με τη Γη, μύα δεδομϋνη και ςυνόθησ εμπειρύα. Θεωρώντασ το κτύςμα γόινο καταςκεϑαςμα, οριοθετεύται η θϋςη του ςε ςχϋςη με αυτϐ που το περιβϊλλει. Προςδιορύζοντασ την τοποθϋτηςη εξ’οριςμοϑ, το ιδιαύτερο Futuro, αποκαλϑπτει μύα πρϐθεςη δόλωςησ τησ προϋλευςησ του. Δεν εφϊπτεται ϊμεςα ςτο ϋδαφοσ, υποδηλώνοντασ το κενϐ τϐπο που υπϊρχει ανϊμεςα ςτην εγκατϊςταςη του και την διαςτημικό φϐρμα του. Γειτνιϊζει δυο «τϐπουσ», με ϋκδηλη την προςπϊθεια αναπαρϊςταςησ των νεοειςαχθειςών εικϐνων. Η μορφολογύα του Futuro House απεικονύζει μύα εξω-γόινη καταςκευό, προςγειωμϋνη ςτην γόινη πραγματικϐτητα. Σα εννοιολογικϊ εργαλεύα με τα οπούα προςπαθόςαμε να προςεγγύςουμε τα πειραματικϊ κελιϊ φαύνεται να μετατοπύζονται ςτο χρϐνο. Η χρονικό απϐςταςη και η πληροφϐρηςη, εργαλεύα που μασ παρϋχονται απϐ τη ςυγκρϐτηςη του αρχεύου, μαρτυροϑν τισ εννοιολογικϋσ μετατοπύςεισ των ςυνθηκών που καταςκευϊςτηκαν για την περιγραφό του αρχειακοϑ υλικοϑ. Σα εργαλεύα μοιραύα μετακινοϑνται ςτο χρϐνο καθώσ το φαινϐμενο εξελύςςεται και εμπλουτύζονται ό ακϐμα μεταλλϊςςονται χϊνοντασ ςυχνϊ, το αρχικϐ περιεχϐμενο τουσ. Ωςτϐςο, η μετατϐπιςη αυτό, παρουςιϊζει ιδιαύτερο ενδιαφϋρον ϐταν εφαρμϐζεται ςε ϋνα αρχιτεκτονικϐ παρϊδειγμα το οπούο παρουςιϊζει μύα διϊρκεια ςτο χρϐνο, μϋςω τησ επανεμφϊνιςησ και του επαναπροςδιοριςμοϑ του ςε ϋνα διαφορετικϐ πλαύςιο. Η εκτεταμϋνη παρουςύα του Futuro House, υποδηλώνει την θϋςη του μϋςα ςε μύα εξελικτικό διαδικαςύα. Παρϊλληλα, τα εργαλεύα περιγραφόσ αναςυντϊςςονται και διεκδικοϑν νϋουσ «τϐπουσ» εφαρμογόσ. Με γνώμονα την ϋνταξη του Futuro House ςτα πειραματικϊ κελιϊ κατούκηςησ και την αρχειοθϋτηςη τησ πορεύασ του, γύνεται μύα προςπϊθεια επαναδιατϑπωςησ των εννοιολογικών εργαλεύων. Η εξϋταςη, η οπούα χαρακτηρύζει την αρχειοθϋτηςη των δεδομϋνων, την καταγραφό των ςημεύων και των χαρακτηριςτικών, φαύνεται [μϋςα απϐ την ϋρευνα] ϐτι προκϑπτει απϐ την εμμονικό ςχϋςη των ιδιοκτητών και οπαδών τησ μανύασ ςχετικϊ με το ιδιαύτερο Futuro. Μετϊ απϐ ϋνα χρονικϐ διϊςτημα, επανϋρχεται η κατοικύα ωσ μύα εικϐνα του μϋλλοντοσ, απϐ το παρελθϐν. Σο κτύςμα αποκωδικοποιεύται, μεταφρϊζεται και μετατρϋπεται ςε μύα αυτϐνομη μονϊδα, η οπούα καλεύται να ενεργοποιόςει τισ νοςταλγικϋσ επιθυμύεσ των οπαδών τησ. Φρύζεται ωσ μύα προςδιοριςμϋνη ολϐτητα, η οπούα ορύζεται ωσ ο ενδιϊμεςοσ τϐποσ μύασ χρονικόσ απϐςταςησ. Παρϊλληλα, με την επανεμφϊνιςη του φιλοξενεύται ςε χώρουσ ωσ ϋκθεμα, ωσ ready-made, ωσ μύα αναχρονιςτικό καταςκευό, ωσ ϋνα όδη νοηματοδοτημϋνο αντικεύμενο. Αποτελεύ το χειριςτό ενϐσ περιβϊλλοντοσ ςτο οπούο εντϊςςεται. ΢ε αντιπαρϊθεςη με τον κϊτοικοχειριςτό, το Futuro αποτελεύ τη «μηχανό ενεργοπούηςησ». Η αςτοχύα τησ κατούκηςησ του Futuro και η δϑναμη τησ εικϐνασ του, εντεύνουν ϐλο και περιςςϐτερο τον χαρακτηριςμϐ του ωσ μύα αυτϐνομη καταςκευό και ωσ ϋνα νοηματοδοτημϋνο αντικεύμενο. Η εξουςύα αποτελεύ το μϋςο επιβολόσ τησ πρϐθεςησ. ΢το επικεύμενο αρχιτεκτονικϐ παρϊδειγμα διαφαύνεται ϐτι η εξουςύα μεταφρϊζεται ςε εικϐνα. Η αναπαρϊςταςη ενϐσ UFO εν εύδει κατοικύασ, αποτελεύ μύα ιςχυρό εικϐνα και παρϊλληλα ϋνα μϋςο επιβολόσ ςτην κοινωνύα. Πρϐκειται για την εικονοπούηςη μύασ φανταςύωςησ και την αναπαρϊςταςη του αϐρατου. Μύα φανταςιακό ςκϋψη υλοποιεύται και καλεύται τϐποσ κατούκηςησ∙ ο πιο προςφιλόσ χώροσ ςτην καθημερινϐτητα. Αποτελεύ τον καθοριςτικϐ παρϊγοντα διατόρηςόσ του ςτο χρϐνο∙ εξουςιϊζει τα βλϋμματα και εγκλωβύζει την επιθυμύα. Η αναγνωςιμϐτητα και η μετατροπό του ςε ςόμα κατατεθϋν μύασ παρελθοντικόσ ουτοπύασ, ϋγκεινται ςτην καινοτϐμα μορφολογύα του. Η μεγϊλη απόχηςη ςε χώρεσ εκτϐσ τησ Υιλανδύασ, ςυνωμοτεύ ςτην εξουςύα που φϋρει η φουτουριςτικό εικϐνα του, και αποτελεύ ϋνα ςημαντικϐ παρϊγοντα ςτην μετατϐπιςη του φαινομϋνου ςε παγκϐςμιο επύπεδο. Η εμφϊνιςη του ςτην

174

Ελλϊδα, αποτελεύ ϋνα ξεχωριςτϐ πεδύο αναφορϊσ. Η παρουςύα ενϐσ πειραματικοϑ κελιοϑ ςε μύα χώρα, η οπούα με δυςκολύα ειςϊγεται ςτισ παγκϐςμιεσ εξελύξεισ, αποτελεύ ϋνα ιδιαύτερο φαινϐμενο. Ο Σουριςτικϐσ Οικύςκοσ αποτελεύ το μοναδικϐ δεύγμα πειραματικόσ κατούκηςησ ςτην Ελλϊδα. Πϋρα απϐ την εννοιολογικό μετατϐπιςη, παρουςιϊζεται και χωρικό μετατϐπιςη του φαινομϋνου, οικουμενικών διαςτϊςεων. Αποτελεύ ϋνα ζότημα υπερτοπικϐ, ϋνα ζότημα «κοςμικϐ». Η ταξινϐμηςη, όδη παρουςιϊςτηκε ωσ η χωρικό τοποθϋτηςη τησ κατηγοριοπούηςησ. Ένα μεύζον θϋμα που αναδεύχθηκε μϋςω τησ ϋρευνασ, εύναι η προβληματικό τοποθϋτηςη των φϑλων ςτα μϋςα προώθηςησ τησ κατοικύασ. Σο Futuro παρουςύαςε τη γυναικεύα υπϐςταςη, ωσ μύα δελεαςτικό εικϐνα για τον αγοραςτό [γϋνουσ αρςενικοϑ]. ΢τα διαφημιςτικϊ ϋντυπα, απουςύαζε η γυναύκα-νοικοκυρϊ, ενώ όταν πολϑ ϋντονη η παρουςύα μύασ γοητευτικόσ θηλυκόσ ϑπαρξησ, η οπούα τοποθετημϋνη ςε καύριεσ θϋςεισ ολοκλόρωνε την εικϐνα τησ φανταςιακόσ ατμϐςφαιρασ. Οι υπεϑθυνοι τησ προώθηςησ του Futuro, αποδϋχθηκαν τισ δυςμενεύσ κριτικϋσ καθώσ απεδεύχθη ϐτι η εικϐνα που προςπϊθηςαν να διαμορφώςουν δεν ανταποκρινϐταν ςτην αςτικό οικογϋνεια. Σο μοντϋλο τησ γυναύκασθηρϊματοσ ςε ςυνδυαςμϐ με την κατοικύα-θόραμα, αποτϋλεςε ϋνα τρϐπο προςϋγγιςησ του δυνητικοϑ αγοραςτό, ωςτϐςο μετατρϊπηκε ςε μύα φαλλοκρατικό εικϐνα. Η ταξινϐμηςη εδώ, ςυμπύπτει με την χωρικό τοποθϋτηςη των ςωμϊτων με γνώμονα το φϑλο. Αντιμετωπύζεται, ύςωσ καταχρηςτικϊ ο εν δυνϊμει χρόςτησ, ωσ ϋνα ςϑνολο ςυγκεκριμϋνων χαρακτηριςτικών που δεν ανταποκρύνονται ςτον κϊτοικο μύασ «κοινόσ» κατοικύασ, αλλϊ μύασ ςυνθόκησ που ςυςτόνει ϋνα ιδιαύτερο τϐπο διαμονόσ. Ο ϋλεγχοσ, ωσ κυρύαρχοσ ςτϐχοσ των ενεργειών, διαμορφώνει ςυμπεριφορϋσ, οριοθετεύ κινόςεισ και ανταποκρύνεται ςτην ςυνολικό αντιμετώπιςη του αντικειμϋνου-υποκειμϋνου. ΢τα πειραματικϊ κελιϊ αποδϐθηκε ωσ η πρϊξη η οπούα ςυςτόνει τουσ δομικοϑσ μεταςχηματιςμοϑσ. ΢την εξϋλιξη του Futuro, νοεύται ωσ ο διακριτϐσ τρϐποσ μετϊλλαξησ τησ χρόςησ. Μϋςα απϐ την αρχειοθϋτηςη των χρόςεων, εμφανύςτηκε ϊλλοτε ωσ βενζινϊδικο, ϊλλοτε ωσ τρϊπεζα, γραφεύο, χώρο διαςκϋδαςησ κ.ϐ.κ. Ωςτϐςο, αυτϋσ οι μετατροπϋσ δεν όταν προδιαγεγραμμϋνεσ απϐ τον αρχικϐ ςχεδιαςμϐ. ΢τη πορεύα, και ενώ η ζότηςη αυξανϐταν, δημιουργόθηκε η ανϊγκη επαναπροςδιοριςμοϑ των πιθανών χρόςεων με ςκοπϐ την εμπορικό προώθηςη τησ καταςκευόσ. Σο πεδύο μεταςχηματιςμοϑ δεν ανταποκρινϐταν εξ’ ολοκλόρου ςτισ προδιαγραφϋσ τησ καταςκευόσ και πολλϋσ μεταγενϋςτερεσ χρόςεισ φαύνεται να ληςμϐνηςαν τον εςωτερικϐ ϋλεγχο τησ κατοικύασ με δυςμενό αποτελϋςματα. Η πειθαρχύα, ωσ μια οριοθετημϋνη ςχϋςη ανϊμεςα ςτο ςώμα και την ϑλη, φαύνεται να μην επετεϑχθη. Μϋςα απϐ το αρχεύο των εντοπιςμϋνων κατοικιών διαφαύνεται ςε κϊθε περύπτωςη η επύδραςη του χρόςτη ςτην αναπροςαρμογό του εςωτερικοϑ χώρου. Σα ςϑγχρονα κατοικόςιμα Futuro, αναγνωρύζονται μϐνο απϐ το εξωτερικϐ τουσ κϋλυφοσ. ΢το εςωτερικϐ οι κϊτοικοι ϋχουν επιβϊλλει τη δικό τουσ αιςθητικό, καθώσ και την αναδιαμϐρφωςη των χώρων. Σο Futuro, ςχεδιϊςτηκε ςτο ςϑνολο του∙ αντιμετωπύςτηκε ωσ μύα ςϑνθεςη. Σα ϋπιπλα που ϋφερε όταν μοναδικϊ ςχεδιαςμϋνα για τη καταςκευό. Η πειθαρχύα τησ καταςκευόσ περιορύςτηκε ςτουσ εςωτερικοϑσ μεταςχηματιςμοϑσ των επύπλων και ςτην ευελιξύα διαμϐρφωςησ των χώρων. Ωςτϐςο, ο ςημερινϐσ κϊτοικοσ οικειοποιόθηκε την καταςκευό και φαύνεται να αποδυνϊμωςε την πειθαρχύα ςτην οπούα τον υπϐταςςε. Με την αποδυνϊμωςη τησ εςωτερικόσ πειθαρχύασ, επικυρώνεται η ϊποψη τησ μοναδικϐτητασ του ατϐμου και η προςωπικό ςυμβολό ςτο περιβϊλλον διαμονόσ του. Ο εγκλειςμϐσ, ωσ ςυνθόκη διαμονόσ ελϊχιςτων παροχών αποτελεύ ϋνα εργαλεύο το οπούο δεν παρουςύαςε μύα εξϋλιξη ςτο χρϐνο. Οι διαςτϊςεισ του Futuro, αποτϋλεςαν εν μϋρει ϋναν απαγορευτικϐ παρϊγοντα ςτην αγορϊ τησ κατοικύασ, ωςτϐςο δεν αποτϋλεςε ϋνα ςημαντικϐ εξελικτικϐ ςτοιχεύο. Σο Futuro House κατϊφερε να αποκρυςταλλώςει την πεπούθηςη τησ λϑτρωςησ του ανθρώπινου εύδουσ μϋςα απϐ την «κατϊκτηςη» του διαςτόματοσ. Η αγωνύα τησ εϑρεςησ «πατρύδασ» και κατ’ επϋκταςη κατοικύασ, οδόγηςε ςτην παραγωγό εικϐνων εμπνευςμϋνων απϐ το φαινομενολογικϊ υποςχϐμενο ςϑμπαν. Η ϋλλειψη γνώςησ για αυτϐ που βρύςκεται εκτϐσ τησ γόινησ πραγματικϐτητασ, κατϋςτηςε τον «προςγειωμϋνο ιπτϊμενο δύςκο» δυνατϐ να απεικονύςει την ϋξοδο απϐ το πρϐβλημα τησ κατούκηςησ. Η κατοικύα που προςομούωςε με τον πιο πειςτικϐ τρϐπο την ουτοπύα του μϋλλοντοσ, αποτϋλεςε το μϋςο διαφυγόσ απϐ την ςτρουκτουραλιςτικό πραγματικϐτητα. Μετϋτρεψε το αϐρατο, το μη αναγνωριςμϋνο

175

αντικεύμενο ςε ορατϐ. ΢το πλαύςιο τησ εποχόσ του διαςτόματοσ ο Frei Otto, δηλώνει ϐτι εύναι θϋμα τησ αρχιτεκτονικόσ να ειςϊγει τον ϊνθρωπο ςε αυτϐ που βρύςκεται εκεύ ϋξω, και αντύςτροφα να προετοιμϊςει τισ «εκεύ» υποδομϋσ που θα υποδεχτοϑν τουσ ανθρώπουσ. Μϋςα απϐ την εξοικεύωςη με το «ϊλλο» διαβϊζουμε με μεγαλϑτερη ευχϋρεια το κοντινϐ. Ο Ernst Bloch (1885-1977) επιςόμανε ϐτι κϊθε βόμα ςτην ανθρώπινη εξϋλιξη, μασ κϊνει να ονειρευόμαςτε. Πρϐκειται για ϋνα μηχανιςμϐ ενεργοπούηςησ του ονειρικοϑ, λϐγω των παραςτϊςεων που δημιουργεύ ςτο εςωτερικϐ του και τησ ιδιαύτερησ μορφολογύασ του. Αποτελεύ ϋνα μυθολογικϐ πολιτιςτικϐ δημιοϑργημα∙ ϋνα τϐπο που ενϋχει την υπϐςχεςη για εξϋλιξη. Μύα προςπϊθεια μεταβολόσ προσ αυτϐ που ϋρχεται, το δυνητικϐ. «Η ϋρευνα για το διϊςτημα και ο ςχεδιαςμόσ τησ new age θα μασ αποκαλύψει την παρϊδοςη μασ και την ϊγνοια για τη Γη. Ο ςχεδιαςμόσ του διαςτημόπλοιου ωσ ϋνα τϋλειο περιβϊλλον όπου όλα βαςύζονται ςτο μεταβολιςμό μασ, τισ βιολογικϋσ και φυςιολογικϋσ διαδικαςύεσ, θα μασ προςφϋρουν γνώςη για την επύγεια αρχιτεκτονικό.»33 Ωςτϐςο, μύα ςειρϊ διαςτημικών ατυχημϊτων34 θα ςημϊνει το τϋλοσ τησ εποχόσ του διαςτόματοσ και την απϐ-ηρωοπούηςη των αποςτολών. Σο αςτρικϐ κενϐ αποτελεύ ϋνα φαινομενολογικϐ κενϐ ϐπου επικρατεύ μύα περιρρϋουςα ανϊμνηςη δοξαςμϋνων «οπτικών κατακτόςεων». ΢ταδιακϊ εμφανύζονται τα εξόσ ερωτόματα: Σο ϐνειρο τησ γόινησ απελευθϋρωςησ αποτελεύ μύα πεπεραςμϋνη ελπύδα; Η δραπϋτευςη απϐ την καθημερινϐτητα καταρρϋει ςε ςυνϊρτηςη με την ςυμπαντικό απομυθοπούηςη;;; Ο 20οσ αιώνασ χαρακτηρύςτηκε ωσ ο αιώνασ τησ εικϐνασ. Ωςτϐςο, ο Πώλ Βιριλιϐ, επιςημαύνει ϐτι αποτελεύ τον αιώνα τησ οπτικόσ απϊτησ. Διαμεςολαβημϋνεσ εικϐνεσ ςτούχειωςαν την εξϋλιξη τησ επιςτόμησ και αποκρυςτϊλλωςαν το πνεϑμα τησ εποχόσ. Η θϋαςη μϋςω των δορυφϐρων δημιοϑργηςε ϋνα πεδύο οπτικόσ πρϐςληψησ, το οπούο ϐριςε το ϋξω-κοςμικϐ περιβϊλλον και οδόγηςε ςε μύα «βιωματικό απϊτη». Μϋςω τον αποκρυπτογραφόςεων του φυςικοϑ κϐςμου που φαύνεται να ολοκληρώθηκε με την εξερεϑνηςη και την κατϊκτηςη του διαςτόματοσ, οδηγηθόκαμε ςταδιακϊ ςτην ανϊγνωςη ενϐσ πεπεραςμϋνου ςυνϐλου. ΢ϑμφωνα με τον Αριςτοτϋλη, η αποπερϊτωςη [του κϐςμου] εύναι ϐριο, ϋνα καταληκτικϐ ςημεύο. Για τον Βιριλιϐ, η παγκοςμιοπούηςη, αποτελεύ την αποπερϊτωςη των εφικτών του γόινου ορύζοντα. Η καθημερινϐτητα φαύνεται να απώλεςε την ελπιδοφϐρα απελευθϋρωςη μϋςω του διαςτόματοσ. Με την μειωμϋνη ελπύδα τησ «αποδϋςμευςησ» δυςτοκοϑμε να προβϊλλουμε την φυςικό μασ χειραφϋτηςη. Οι ςυνεχεύσ αποτυχύεσ των διαςτημοπλούων και η προςπϊθεια ανακϊλυψησ των εξω-τερικών αποικιςμών, οδόγηςε ςτην ϋρευνα για τουσ «εςωτερικοϑσ αποικιςμοϑσ» τησ οργανικόσ διϊταξησ. Η βιοφυςικό και η ανϊγνωςη των οργανιςμών με ςκοπϐ την μεταλαμπϊδευςη τησ γνώςησ ςε αυτοματοποιημϋνεσ μηχανϋσ, αντικατϋςτηςαν την τεχνολογικό εμμονό ςτο πεδύο τησ αςτροναυτικόσ. Μϋςω τησ γενετικόσ το υποκεύμενο απουςιϊζει, ενώ τη θϋςη του καταλαμβϊνει ο ςωςύασ, ο κλώνοσ, το υβρύδιο. Ο ςυγκεραςμϐσ των επιςτόμων του ανθρώπινου εύδουσ και τησ πληροφορικόσ, ςυςτόνουν την Κυβερνητικό ευγονικό 35. Ωςτϐςο, με τον ϐρο ευγονικό αναφερϐμαςτε ςε μύα γενετικϊ και κοινωνικϊ, λανθαςμϋνη αντύληψη και τακτικό του παρελθϐντοσ. Διαφαύνεται, λοιπϐν, να μεταφερϐμαςτε απϐ την κοινωνύα του εγκλειςμοϑ του Μιςϋλ Υουκώ προσ την κοινωνύα του ελϋγχου του Ζιλ Ντελϋζ.

Juhani pallasma, Futuro, ςελ. 67 Ο διαςτημικϐσ ςταθμϐσ Mir [ειρόνη] καταςτρϊφηκε ςτισ 23 Μαρτύου του 2001. Σα θραϑςματα του ςταθμοϑ ορύςτηκαν να πϋςουν ςτον Ειρηνικϐ Ωκεανϐ χωρύσ να προκληθοϑν καταςτροφϋσ. Ο 120 τϐνων διαςτημικϐσ ςταθμϐσ καταςτρϊφηκε μετϊ απϐ 15 χρϐνια παρϐλο που εύχε καταςκευαςτεύ για να μεύνει περύπου 5 με 6 χρϐνια. Απρύλιοσ 1970 - Απϐλλων 13 : Η τρύτη επανδρωμϋνη αποςτολό προςςελόνωςησ ματαιώνεται εξαιτύασ ςφοδρόσ ϋκρηξησ ςτο ντεπϐζιτο του οξυγϐνου, ςε ϑψοσ 320.000 χιλιομϋτρων απϐ τη Γη. Η ϋκρηξη καταςτρϋφει τα ηλεκτρικϊ ςυςτόματα του ςκϊφουσ και υπϊρχει πρϐβλημα με τα αποθϋματα αϋρα και νεροϑ καθώσ και με τη θερμοκραςύα που εύναι ιδιαύτερα χαμηλό. Η φρϊςη «Houston, we have a problem» («Φιοϑςτον, ϋχουμε πρϐβλημα») ςημαύνει γενικϐ ςυναγερμϐ ςτα γραφεύα τησ NASA. Σζϋιμσ Λϐβελ, Σζον ΢ουύγκερτ και Υρεντ Φϋιζ ϑςτερα απϐ υπερϊνθρωπεσ προςπϊθειεσ επιςτρϋφουν ςτη Γη. Challenger: ΢τισ 26 Ιανουαρύου του 1986, Κυριακό, εκτοξεϑεται το διαςτημικϐ λεωφορεύο Challenger με επταμελϋσ πλόρωμα, μεταξϑ των οπούων και δϑο γυναύκεσ. Εβδομόντα ϋξι (76) δευτερϐλεπτα μετϊ την απογεύωςη, το πλόθοσ και οι κϊμερεσ, που παρακολουθοϑςαν ϋνα απϐ τα πιο ςπουδαύα βόματα τησ ανθρωπϐτητασ, παρατηροϑν το διαςτημϐπλοιο να μετατρϋπεται ςε πυροτϋχνημα ςε ϑψοσ 16 χιλιομϋτρων. Μετϊ το ατϑχημα αναβλόθηκαν ϐλεσ οι πτόςεισ λεωφορεύων για μύα διετύα. Αργϐτερα οι ϋρευνεσ απϋδειξαν ϐτι τα καυςαϋρια ενϐσ βοηθητικοϑ πυραϑλου πυροδϐτηςαν το υδρογϐνο τησ κϑριασ δεξαμενόσ προωθητικών με αποτϋλεςμα να εκραγεύ και να καταςτραφεύ το διαςτημϐπλοιο. 35 Βιριλιϐ Πωλ. Η πληροφορική βόμβα. Εκδϐςεισ: Νηςύδεσ, 2000, ςελ. 125 34

176

EXPERIMENTAL DOMESTIC CELLS THE ARCHAELOGY OF THE FUTURE The thesis under the general title “Experimental domestic cells: the archaeology of the future”, constitutes an attempt to construct an archive. The detailed record of a period through a filing system of data emerges a promise of preserving the myth. The research and the collection of data in order to define a time period, contains the risk of context displacement and monumentality. However, the subject of the research which draws interest is constructed in past time, offering the necessary distance which affirms the significance of the archive, as it can be developed, transformed, affected and also be forgotten. The main subject of the research is the construction of a filing system of th experimental domestic cells [during the 20 century] in relation to the contemporary scientific evolution. The experimental attempts in the field of the potential living spaces constitute a snapshot in the history of international architecture. Living spaces are presented relatively to space exploration, in an attempt to define some resemblances through the internal structure and the pivotal placement of the dweller‐operator. An innovative category of architectural design is presented, based on the belief of a domestic change through a temporal movement. The comparison between these fields will be based on their structural systems. Starting with the unit‐cell and the thought of an image coming from the future is attempted to present houses in comparison to the disciplinary systems. The chosen conceptual tools borrow their titles from the disciplinary systems and the processes that include; Examination, authority, classification, control, discipline, confinement and redemption. Through the decipherment of two fields common spaces and allusions are revealed. The reference and the comparison with the disciplinary systems are made only in the field of the internal construction. The individual, called to inhabit the experimental domestic cells, is appraised as a spontaneous personality and absolute unity. However, his “involvement” in such collaboration, is analysed and presented in comparison with other practices. A holistic comparison is not the principal objective of the research. The cells are characterised as experimental as they introduce innovative dwelling spaces, perceptive representations and pioneer relationships between the dweller and the environment. During a period that the outcomes of the imperialistic war cause demographic locomotion, the house crisis constitutes a crucial conversation among architectural communities. The experiments represent oppositions inside the contemporary architectural conversation. The Futuro House constitutes the most characteristic example, and as one of the most famous experimental cells brings to nowadays a past icon. The research is based on the Futuro House as it is the only one massively produced, inhabited and found in Greece. The data base created from a distinguish group of Futuro adherents, leaded to the recording of the general frame which describes this phenomenon. The aim is the construction of a compendium, through the recording of parallel procedures, movements and ideologies. After a series of space experiments, the shape of the spacecrafts became prototype for the domestic cells. The uniforms of the aeronauts were translated into habitable environments. Representations of the first step on the moon were transferred in the field of movable and utopian habitation. Keeping pace with scientific and technological development, the architects produced a considerable amount of futuristic representations. The main topics involved were the automobile, movable domestic units, capsules, spacecrafts, rockets and space stations. A large quantity of illustrations is presented in order to reveal the attempt of appropriation between the terrestrial and extra‐terrestrial, and simultaneously to construct the appropriate conditions for inhabiting unknown environments. A bidirectional procedure is described as the intermediate of understanding the space.

177

Buildings and houses were meant to be transformed into movable and adaptable machines, in order to accommodate the domestic of the future. It is the entrance to megastructures and the domestic capsules. The architectural proposals during space age constitute a wide field. The technological application and the upcoming space illustrations were presented to the architectural proposals during the 20th century. The architectural heritage of the space age includes potential illustrations, utopian proposals and experimental domestic unities. The conceptual tools that are used to approach the experimental cells appear to transfer into time. Temporal distance and information, tools given from the archiving, declare the conceptual transforms of the conditions constructed for the description of the archive material. The tools move in time as the phenomenon advances and are enriched or transformed losing their initial context. However, this transformation, presents a unique interest when is applied on an architectural example which preserves its characteristics in time, through its reappearance and its redefinition in a different base. The constant appearance of Futuro House, declares its position in an evolutional process. Accordingly, the tools used for description, rally and assert new spaces of application. Based on the affiliation of the Futuro House in the experimental domestic cells and the archiving of its process, the conceptual tools have to be revised. Future House achieved the crystallisation of the belief for redemption of human kind, through the conquest of space. The agony of finding a homeland and further a home, leaded to the production of large amount of illustrations inspired from the promising space. The lack of knowledge for what is expanding out of the earthly reality, made the flying saucer able to illustrate the exodus from house crisis. It is the house that illustrated best the utopia of future and became the medium of the fugue from structuralism reality. Futuro altered the invisible, the unknown into something visible. During space age, Frei Otto said that it is a matter of architecture to introduce human kind to the outer space, and reversely to prepare the infrastructures which will accommodate humans. Through the acquaintance with the “outer space” canny becomes easier to interpret. Futuro house constitutes a dreamy activating machine based on its interior and its form. It is a mythological and cultural construction, a space that includes promises for development; an attempt of transformation to the expected, to the potential. However, a series of space accidents would determine the end of space age and spatial missions. The astral void reflects a phenomenological void where the memory of visual conquest dominates. Gradually, some questions are formulated: Does the dream of earthly disengagement and therefore its simulation through the experimental domestic cells consist a finite hope? Does the escape from the routine collapse in comparison to the space debag? th

The 20 century is characterised as the century of images. However, Paul Virilio declares that is the century of visual deceive. Mediated images haunted the evolution of science and crystallised the spirit of the time. The decipherment of the natural world which appear to be completed after the exploration and the conquest of the space, leaded gradually to the reading of the finite entirety. The everyday routine lost hopeful affranchisement through space exploration. However, with the diminished hope of disengagement we can hardly emerge our emancipation. The continuous failures of explorations of outer colonisations displaced the subject of interest to the decipherment of human biology. Biophysics and the examination of the organism in order to bequeath knowledge to automatic machines displaced the technological constancy in aeronautics. In genetics the subject is absent, while its position is captured by a clone or a hybrid. The conflation of human sciences and informatics refer to the Cybernetic eugenics. However, the definition of eugenics refers to genetically and socially latent apprehensions and tactics of past. Is seems that we are proceeded from the society of commitment of Michael Foucault to the society of control of Gilles Deleuze.

178

ΠΗΓΕΣ

179

180

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α 1. Abley Ian. Manmade modular megastructures. Chichester: Wiley‐Acad., 2006. 2. Arieff Alison & Burkhart Bryan. Prefab. Gibbs Smith, 2002. 3. Arnheim Rudolph. Η δυναμική της αρχιτεκτονικής μορφής. Μετάφραση: Ιάκωβος Ποταμιάνος. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2003. 4. Banham Reyner. Megastructure: Urban futures of the recent past. New York: Thames and Hudson Ltd., 1976. 5. Barthes Roland. Mythologies. New York: The Noonday Press, 1993. 6. Bauhaus archive Berlin, Museum of design, The collection. Berlin: Bauhaus archive Berlin, 2004. 7. Bognar Botond .Kengo Kuma: selected works. New York: Princeton Architectural Press, 2005. 8. Bosma Koos & Habraken John & Hoogstraten Dorine & Vos Martin. Housing for the Millions: John Habraken and the SAR (1960 ‐ 2000). Rotterdam: NAI, 2000. 9. Breannan Annmarie & Colomina Beatriz & Kim Jeannie [Editors]. Cold War Hothouses. New York: Princeton Architectural Press, 2004. 10. Chalmers A.F. Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη; Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 1994. 11. Cohen Jean‐Louis. Le Corbusier. Taschen, 2004. 12. Deilmann Harald & Kirschenmann Jorg C. & Pfeiffer Herbert. Wohnungsbau : Nutzungstypen ‐ Grundrisstypen ‐ Wohnungstypen ‐ Gebaudetypen = The dwelling: use‐types, plan‐types, dwelling‐types, building‐types = L’Habitat : types d’utilisations, types de plans de repartition, types de logements, types de batiments. english translation James E. Palmes: translation in french by A. Sbaghdi, Edition 2nd ed., LinkStuttgart : Karl Kramer Verlag, 1974 13. Feuerstein Gunter. Biomorphic architecture: Human and animal forms in architecture. Stuttgart: Menges, 2002. 14. Fiell Charlotte & Fie Peter. Domus 1928‐1999. Vols. 1‐12. Taschen, 2006. 15. Forrest Ray & Lee James. Housing and social change: East‐West perspectives. London: Routledge, 2003. 16. Frampton Kenneth. A critical history. Modern Architecture. London: Thames & Hudson, 2007. 17. Galfetti Gili Gustau. Model Apartments: Experimental Domestic Cells. Barcelona, 1998. 18. Gibb G.F. Alistair. Οff‐site Fabrication: Prefabrication, Pre‐assembly, and Modularization. Wiley, 1999. 19. GLC Preferred Dwelling Plans. Second edition. London: The Architectural Press Ltd., 1978. 20. Gossel Peter & Leuthauser Gabriele. Architecture in the 20 th Century. Taschen, 2005. 21. Hansell Michael. Animal architecture. Oxford: New York: Oxford University Press, 2005. 22. Heidegger Martin. Κτίζειν, Κατοικείν, Σκέπτεσθαι. Μετάφραση Γιώργος Ξηροπαϊδης. Αθήνα: Πλέθρον, 2008. 23. Heynen Hilde. Architecture and Modernity: A Critique. Cambridge: The MIT Press, 2000. 24. Home Marko & Taanila Mika. Futuro, Tomorrow’s House from Yesterday. Helsinki: Desura, 2002. 25. Hughes Jonathan & Sadler Simon. Non‐Plan, Essays on freedom participation and change in modern architecture and urbanism. Architectural Press, 2000. 26. In cities experimental housing Research & Development Project : Phase I Composite report /Department of Housing and Urban Development, LinkSpringfield, VA: Clearinghouse, 1969. 27. Jeska Simone. Transparent Plastics, Design Technology. Birkhauser Basel, 2007. 28. Kisho Kurokawa architecte: la metabolism 1960‐1975. Paris: Centre Georges Pompidou, 1997. 29. Kisho Kurokawa, Metabolism and Symbiosis. Jovis 30. Meikle L.Jeffrey. American Plastic: A cultural history. Rutgers University Press, 1997. 31. Meyer‐Bohe Walter, Georg Verlag, Callwey D.W. Prefabricated Houses. Munchen, 1959. 32. Mumford Eric Paul. The CIAM discourse on urbanism, 1928‐1960. Cambridge, Mass: MIT Press, 2000. 33. Norberg‐Schulz Christian. The concept of dwelling: on the way to figurative architecture. Milan: Electra, New York: Rizzoli, 1985. 34. Nuttgens Patrick. Understanding modern architecture. London: Unwin Hyman, 1988. 35. Preferred dwelling plans. Greater London Council. 2nd ed., London : The Architectural Press, 1981. 36. Rattenbury Kester. This is not architecture. Routledge, 2002. 37. Richardson Phyllis & Gili Gustau. Grandes ideas para pequenos edificios. Barcelona, 2001. 38. Rowe G.Peter. Modernity and Housing. Cambridge: The MIT Press, 1993. 39. Rybczynsci Witold. Home: a short history of an idea. York: Viking, 1986. 40. Sebestyen Gyula & Pollington Christopher. New Architecture and Technology. Architectural Press, 2003. 41. Spicka Peter. Prefabricated Systems in Czechoslovakia: Study stay Report. Athens, 1986. 42. Teige Karel. The minimum dwelling. Massachusetts Institute of Technology, 2002. 43. Topham Sean. Where's My Space Age!, The rise and fall of futuristic design. Prestel, 2003. 44. Αρχιτεκτονική θεωρία. Μετάφραση: Πέτρος Μαρτινίδης. Αθήνα: Γνώσεις, 2006. 45. Βιριλιό Πώλ. Η πληροφοριακή βόμβα. Θεσσαλονίκη: Νησίδες, 2000. 46. Σταυρίδης Σταύρος. Η συμβολική σχέση με το χώρο. Πως οι κοινωνικές αξίες διαμορφώνουν και ερμηνεύουν τον χώρο. Αθήνα: Κάλβος, 1990 47. Τουρνικιώτης Παναγιώτης [Επιμελητής]. Δυο ταξίδια στον Le Corbusier. Αθήνα: Futura, 2005. 48. Φουκώ Μισέλ. Επιτήρηση και Τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής. Αθήνα: Ράππα, 1989. 49. Φουκώ Μισέλ. Οι λέξεις και τα πράγματα. Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου. Αθήνα: Γνώση, 1993. 50. Φουκώ Μισέλ. Η αρχαιολογία της γνώσης. Αθήνα: Εξάντας, 1987. 51. Φουκώ Μισέλ. Ο στοχασμός του έξω. Αθήνα: Πλέθρον.

181

Δ Ι Α Δ Υ Κ Τ Ι Α Κ Ε Σ Π Η Γ Ε Σ Π Ρ Ο Κ Α Τ Α Σ Κ Ε Υ Η

http://prefabcosm.com/company/Oy‐Polykem‐Ab/ http://www.momahomedelivery.org/

Ε Π Ο Χ Η Τ Ο Υ Δ Ι Α Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ

http://history.nasa.gov/sputnik/ http://www.nasa.gov/

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Σ Τ Η Ν Ε Π Ο Χ Η Τ Ο Υ Δ Ι Α Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ

http://arqueologiadelfuturo.blogspot.com/search?updated‐max=2009‐09‐17T15:05:00%2B02:00&max‐ results=5 http://www.fabiofeminofantascience.org/ http://www.arteria.ca/site/machinations.htm http://www.retrofuture.com/ http://www.unknown.nu/futurism/

Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

http://www.nytimes.com/2009/07/07/arts/design/07capsule.html?_r=3&pagewanted=1 http://www.essential‐architecture.com/STYLE/STY‐072.htm http://www.kisho.co.jp/

F U T U R O H O U S E

182

http://www.futurohouse.com/ http://www.arcspace.com/books/tomorrows_house/ http://www.desura.fi/ http://www.berting.nl/futuro/ http://pro.archis.org/plain/object.php?object=411&year=&num= http://www.artificialowl.net/2008/09/abandoned‐ufo‐like‐futuro‐house‐munson.html http://www.waymarking.com/waymarks/WM3B0_Kentuckys_____Tomorrows_House_from_Yesterday http://en.wikipedia.org/wiki/Futuro http://technorati.com/videos/youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D_8Ymlmcv5BQ http://www.kiasma.fi/site/pop/pop.php?tid=57 http://modmom.blogspot.com/2006/03/futuro‐tomorrows‐house‐from‐yesterday.html http://www.boingboing.net/2005/07/27/futuro‐houses‐prefab.html http://www.nova68.com/Merchant2/merchant.mvc?Screen=PROD&Store_Code=nova68&Product_Code=952533913 0&Category_Code=architectureanddesignbooks http://www.nytimes.com/2005/07/28/garden/28futuro.html?_r=1&pagewanted=all https://www.liveauctioneers.com/item/6411182 http://www.phinnweb.org/circle/ektroverde/futuro/ http://davidszondy.com/future/Living/futuro.htm http://www.berting.nl/seventies/index.htm http://www.wright20.com/auctions/view_search/HOLT/HOLU/138/LA/futuro/ILHD#details/1/1 http://www.eichlernetwork.com/fnc_futuro.html http://rollmops.wordpress.com/2006/08/14/geisterstadt‐taiwan/ http://www.flatrock.org.nz/topics/odds_and_oddities/future_has_passed.htm http://www.skor.nl/artefact‐1215‐en.html http://ps1.org/newspaper/view/article/90 http://www.waymarking.com/waymarks/WM3B2 http://www.vintageairstreamer.com/otherinterests/futuro/futuro.htm http://www.agilitynut.com/modarch/futuro.html http://wholeearth.com/issue‐electronic‐edition.php?iss=1100 http://dprbcn.wordpress.com/2009/09/29/futuro‐house‐by‐matti‐suuronen/