ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن
ﻧﻮﺷﺘﻪ :ارﻳﻚ ﻓﺮوم ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﭘﻮري ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ
ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲThe Art of Loving :
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ:
ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر آﻳﺎ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﻫﻨﺮ اﺳﺖ؟ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﺸﻖ ﻋﺸﻖ و اﻧﺤﻄﺎط آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮب ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻋﺸﻖ ﺳﺨﻨﻲ در ﺑﺎره ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه
ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ،وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﭘـﺮ از اﺑﻬﺎم و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ اﺳﺖ .ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮدم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن را ﺑـﺎ »ﺗـﺮك« ﭼﻴﺰﻫﺎ ،ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن ،و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮔﺸﺘﻦ ﻳﻜﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ .ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺸﻬﺎي آﻧـﺎن ﺑـﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ رﺷﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ،ﺳﻮد ﺑﺮدن و اﻧﺪوﺧﺘﻦ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ،از ﻛﻠﻤﻪ »ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن« درﻛﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻮق دارﻧﺪ .ﺷﺨﺺ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﺴﻠﻚ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳـﺖ ﭼﻴﺰي ﺑﺪﻫﺪ ،وﻟﻲ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻴـﺮد؛ دادن ﺑـﺪون ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮاي او ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردن اﺳﺖ 1.ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي اﺻﻠﻲ آﻧﺎن ﺑـﺎرور ﻧﻴﺴـﺖ، اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ ﻣﻲآورد .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ،اﻛﺜﺮ اﻳـﻦ ﻧـﻮع اﻓـﺮاد از ﻧﺜـﺎر ﻛﺮدن ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﻧﺪ .ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ،ﻋﺪهاي آن را ﻧﻮﻋﻲ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﻲ ﻓـﺪاﻛﺎري ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ. اﻳﻨﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ،درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن دﻟﻴﻞ ﻛﻪ »ﻧﺜﺎر ﻛـﺮدن« ﻋﻤﻠـﻲ دﺷـﻮار و ﻧـﺎﮔﻮار ﺟﻠﻮه ﻣﻲﻛﻨﺪ ،اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺜﺎر ﻛﻨﺪ و ﺑﺒﺨﺸﺪ .ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﺜـﺎر ﻛـﺮدن ﺑـﺮاي آﻧـﺎن در ﻫﻤـﺎن ﻗﺒﻮل ﻓﺪاﻛﺎري ﺗﺠﻠﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺑﺮاي آﻧﺎن اﻳﻦ اﺻﻞ ،ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺑﻬﺘـﺮ از ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﺳـﺖ، ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻧﺞ ﻛﺸﻴﺪن و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ واﻻﺗﺮ از اﺣﺴﺎس ﺷﺎدي اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ داراي ﻣﻨﺸﻲ ﺑﺎرآور و ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ،ﻧﺜﺎر ﻛﺮد ﻣﻔﻬﻮم ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ دارد. ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﻈﻬﺮ ﻗﺪرت آدرﻣﻲ اﺳﺖ .در ﺣﻴﻦ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﻗـﺪرت ﺧﻮد ،ﺛﺮوت ﺧﻮد ،و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ .ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﻗﺪرت دروﻧـﻲ، ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻼي ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ ،ﻣﺮا ﻏﺮق در ﺷـﺎدي ﻣـﻲﻛﻨـﺪ .ﻣـﻦ ﺧـﻮد را
.1از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﺷﺨﺼﻴﺖ در ﻛﺘﺎب زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. E.Fromm, Man for Himself (New York:Rinehrat and Company, 1974) PP. 54-117
ﻟﺒﺮﻳﺰ ،ﻓﻴﺎض ،زﻧﺪه ،و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎد اﺣﺴﺎس ﻣـﻲﻛـﻨﻢ 1ﻧﺜـﺎر ﻛـﺮدن از درﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﺮدن ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ اﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻲ ﺗﻦ در ﻣﻲدﻫﻴﻢ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ در ﻋﻤﻞ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن زﻧﺪه ﺑﻮدن ﺧﻮد را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺟﻮﻫﺮ ﻋﺸﻖ »رﻧﺞ ﺑﺮدن« ﺑﺮاي ﭼﻴﺰي و »ﭘﺮوردن آن اﺳﺖ« ،ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺸﻖ و رﻧـﺞ ﺟـﺪاﻳﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ .آدﻣﻲ ﭼﻴﺰي را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺮاي آن رﻧﺞ ﺑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،و رﻧﺞ ﭼﻴﺰي را ﺑـﺮ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻫﻤﻮار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻘﺶ ﺑﺎﺷﺪ. دﻟﺴﻮزي و ﺗﻮﺟﻪ ﺿﻤﻨﺎً ﺟﻨﺒﻪ دﻳﮕﺮي از ﻋﺸـﻖ را در ﺑﺮدارﻧـﺪ؛ و آن اﺣﺴـﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ اﺳﺖ .اﻣﺮوز اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺎ اﺟﺮاي وﻇﻴﻔﻪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از ﺧﺎرج ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ،اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲﺷﻮد .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ،ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌـﻲ آن ،اﻣـﺮي ﻛﺎﻣﻼً ارادي اﺳﺖ؛ ﭘﺎﺳﺦ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻳﻚ اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮ ،ﺧﻮاه اﻳﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻳﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ» .اﺣﺴـﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛـﺮدن« ﻳﻌﻨـﻲ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ و آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي »ﭘﺎﺳﺦ دادن« ﻳﻮﻧﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم ﻧﻴﻨﻮا اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻜﺮد .او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﺑﻴﻞ ﮔﻔﺖ» :آﻳﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺑﺮادرم ﻫﺴﺘﻢ؟« آدم ﻋﺎﺷﻖ ﺟﻮاب ﻣﻲدﻫﺪ ،زﻧﺪﮔﻲ ﺑـﺮادرش ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ از آن او ﻫﻢ ﻫﺴﺖ .او ﺑﺮاي ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﺧـﻮد اﺣﺴـﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ. اﮔﺮ ﺟﺰء ﺳﻮم ﻋﺸﻖ ،ﻳﻌﻨﻲ اﺣﺘﺮام وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﻲ و ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻤﻠﻚ دﻳﮕﺮي ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﻣﻨﻈﻮر از اﺣﺘـﺮام ﺗـﺮس و وﺣﺸـﺖ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ درك ﻃﺮف ،آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ وي ﻫﺴﺖ ،و آﮔﺎﻫﻲ از ﻓﺮدﻳـﺖ ﺑـﻲ ﻫﻤﺘـﺎي -1اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﻛﻪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا از ﺷﺎدي ﻣﻲﻛﻨﺪ.
اوﺳﺖ .اﺣﺘﺮام ،ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ دﻳﮕﺮي ،آن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ رﺷﺪ ﻛﻨﺪ و ﺷﻜﻮﻓﺎ ﺷﻮد .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ،در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺣﺘﺮام ﻫﺴﺖ ،اﺳﺘﺜﻤﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻣﻌﺸﻮﻗﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮدش و در راه ﺧﻮدش ﭘﺮورش ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﺷﻜﻮﻓﺎ ﺷـﻮد ،ﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺪاري ﻣﻦ .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را دوﺳﺖ دارم ،ﺑﺎ او آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ،ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﺰي ﺑـﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮدم ﻳﺎ آﻧﭽﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﺣﺴﺎس وﺣﺪت ﻣﻲﻛﻨﻢ .واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺘﺮام آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﻢ؛ ﻳﻌﻨﻲ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﻢ روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ و ﺑﻲ ﻣﺪد ﻋﺼﺎ راه ﺑﺮوم ،آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﺎﺷﻢ دﻳﮕﺮان را ﺗﺤﺖ ﺗﺴـﻠﻂ ﺧﻮد در ﺑﻴﺎورم ﻳﺎ اﺳﺘﺜﻤﺎرﺷﺎن ﻛﻨﻢ .اﺣﺘﺮام ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ آزادي ﺑﻨﺎ ﻣـﻲﺷـﻮد :ﺑـﻪ ﻣﺼـﺪاق ﻳﻚ ﺳﺮود ﻓﺮاﻧﺴﻮي» ،ﻋﺸﻖ ﻓﺮزﻧﺪ آزادي اﺳﺖ «،ﻧﻪ از آن ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﻲ. ﻋﺸﻖ در وﻫﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﺧﺎص ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧـﻮﻋﻲ روﻳـﻪ 1و ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي 2ﻣﻨﺶ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳـﻚ »ﻣﻌﺸـﻮق« ﺧـﺎص، ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد .اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﻴﻮﻧﺪ او ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﻳﺎ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻋﻠﺖ ﻋﺸﻖ وﺟـﻮد ﻣﻌﺸـﻮق اﺳـﺖ .ﻧـﻪ اﺳـﺘﻌﺪاد دروﻧـﻲ .در ﺣﻘﻴﻘﺖ ،آﻧﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي را ﺟﺰ ﻣﻌﺸﻮق دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ،اﻳﻦ ﺧﻮد دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺷﺪت ﻋﺸﻘﺸﺎن اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷـﺪ. ﭼﻮن ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ درك ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﻧـﻮﻋﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ و ﻧـﻮﻋﻲ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ روح اﺳـﺖ، ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰ ﻻزم ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻣﻌﺸﻮق ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ – و از آن ﭘﺲ ﻫﻤـﻪ . Attitude . Orientation
1 2
ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ .اﻳﻦ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﻨﺪ ،وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻨﺮ و ﻓﻦ آن را ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮد ،ﻣﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑﺮاي ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺴﺘﻢ و ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻴﺎﺑـﺪ زﻳﺒـﺎﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎﺷـﻴﻬﺎ را ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛﺮد .اﮔﺮ آدم واﻗﻌﺎً و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻛﺴﻲ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﺣﺘﻤـﺎً ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم ،دﻧﻴـﺎ و زﻧﺪﮔﻲ را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم« ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻳﻦ را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﻣﻦ در وﺟﻮد ﺗﻮ ﻫﻤﻪ ﻛﺲ را دوﺳﺖ دارم ،ﺑﺎ ﺗـﻮ ﻫﻤـﻪ دﻧﻴﺎ را دوﺳﺖ دارم ،در ﺗﻮ ﺣﺘﻲ ﺧﻮدم را دوﺳﺖ دارم«. آدم ﺧﻮدﺧﻮاه ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻋﻼﻗﻪ دارد ،ﻫﻤﻪ ﭼﻴـﺰ را ﺑـﺮاي ﺧـﻮد ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ،از ﻧﺜـﺎر ﻛﺮدن ﻟﺬﺗﻲ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ،در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎد ﻣﻲﺷـﻮد .ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎي ﺧـﺎرج ﻓﻘﻂ از دﻳﺪﮔﺎه ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﻧﮕـﺮد ،ﺑـﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت دﻳﮕـﺮان ،و ﺷـﺌﻮن و ﻫﻤﺴـﺎزي و ﺷﺮاﻓﺖ دﻳﮕﺮان ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎﺳﺖ .او ﺟﺰ ﺧﻮدش ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ ،او در ﺑﺎره ﻫﻤـﻪ ﻛﺲ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ،از ﺟﻬﺖ ﺳﻮدي ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﺧـﻮدش داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ، ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﻛﻨﺪ ،و اﺳﺎﺳﺎً از دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ. »اﮔﺮ ﺗﻮ ﺧﻮد را دوﺳﺖ داري ،دﻳﮕﺮان را ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﻮدت دوﺳـﺖ داري .ﺗـﺎ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ دﻳﮕﺮي را ﻛﻤﺘﺮ از ﺧﻮدت دوﺳﺖ داري در دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧـﻮدت ﻫـﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ واﻗﻌـﻲ ﻛﺴﺐ ﻧﻜﺮدهاي ،وﻟﻲ اﮔﺮ ﺧﻮدت و ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه دوﺳﺖ ﺑﺪاري ،آﻧﮕﺎه ﻫﻤﮕﻲ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ دوﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻲ داﺷﺖ و آن ﻫﻢ ﺧﺪاﺳﺖ ﻫﻢ اﻧﺴﺎن .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ آن ﻛﺴﻲ درﺳﺘﻜﺎر و ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ ،ﺿﻤﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧﻮد ،ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي دوﺳﺖ ﺑﺪارد«.1 . Meister Echkart, translated by R.B.Blakney. (New York: Harper and Brothers, 1941)P. 204
1
ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ ،ﺧﻮاه ﻫﻨﺮ ﻧﺠﺎري ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ،اﺣﺘﻴﺎج ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻠﻲ دارد .ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻧﻀـﺒﺎط اﺳـﺖ. اﮔﺮ ﻛﺎري را ﺑﺎ اﻧﻀﺒﺎط اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﻴﻢ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ در آن ﺑﻪ درﺟﻪ ﻣﻬﺎرت ﺑﺮﺳﻴﻢ ،اﮔﺮ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ »ﺣﻮﺻﻠﻪاش را دارﻳﻢ« ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،وﻟﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎ را در آن ﻫﻨﺮ ورزﻳﺪه ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ .اﺷـﻜﺎل ﻛـﺎر ﻓﻘـﻂ در رﻋﺎﻳـﺖ اﻧﻀﺒﺎط در ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻧﻴﺴﺖ )ﻣﺜﻼً روزاﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛـﺮدن( ،ﺑﻠﻜـﻪ در اﻳـﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺮاﺳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺺ راﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد .ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻜﺮ ﻛﻨـﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزي ﻳﺎدﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺳﺎدهﺗﺮ از آﻣﻮﺧﺘﻦ اﻧﻀﺒﺎط ﻧﻴﺴﺖ .آﻳﺎ او ﻫـﺮ روز ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ از وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎﻃﻬﺎ در ﺷﻐﻠﻲ ﻛﻪ آﻫﻨﮕﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ دارد ،ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ؟ وﻟﻲ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ،اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز در ﺧﺎرج از ﻣﺤﻴﻂ ﻛـﺎرش ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻓﺎﻗﺪ اﻧﻀﺒﺎط ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ .وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻛـﺎر ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ ،دﻟـﺶ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺗﻨﺒـﻞ و ﺑﻲﻣﺒﺎﻻت ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻠﻤﻪ دﻟﭽﺴﺒﺘﺮي ﺑﻜﺎر ﺑﺒـﺮﻳﻢ ،ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ »اﺳـﺘﺮاﺣﺖ، ﻛﻨﺪ .اﻳﻦ اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﻲ ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠـﻲ ﻋﻠﻴـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ اﺳـﺖ .آدﻣـﻲ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ روزاﻧﻪ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻴﺮوي ﺧﻮد را ﺻﺮف ﻣﻘﺎﺻـﺪي ﺑﻜﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ارﺗﺒﺎط ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد ،آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدش اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻜﺮده ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ آﻫﻨـﮓ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﺎر ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ .درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﻧﺴﺎن ﻋﻠﻴﻪ اﻧﻀـﺒﺎط ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎر ﻗﻴﺎم ﻣﻲﻛﻨﺪ ،و ﻗﻴﺎﻣﺶ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ ﺑﭽﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد ،ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ آدﻣﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﻲ دﻳﮕﺮان ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻧﻀﺒﺎﻃﻲ – ﭼﻪ اﻧﻀـﺒﺎﻃﻲ ﻛـﻪ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻋﺎﻗﻼﻧﻪاي ﻛﻪ ﺷـﺨﺺ ﺑـﻪ
ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ – ﺑﻲ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻲﺷﻮد .ﺑﺪون اﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط ،زﻧﺪﮔﻲ از ﻫـﻢ ﻣـﻲﭘﺎﺷـﺪ، آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ،و ﺗﻤﺮﻛﺰش را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ. اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺷﺮط ﻻزم ﭼﻴﺮه دﺳﺘﻲ در ﻫﺮ ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ،ﭼﻨﺎن روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑـﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪارد .ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻨﺮي ﺑﻴﺎﻣﻮزد ،اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را درك ﻛﺮده اﺳـﺖ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ،در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از اﻧﻀﺒﺎط ﻛﻤﻴﺎﺑﺘﺮ اﺳﺖ ،ﻫﻤﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ اﺳﺖ .ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ ﭼﻨﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻐﺸﻮش و ﺑﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰي ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ در ﻫﻴﭻ ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮش ﻧﻴﺴﺖ .اﻧﺴﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺎ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ،ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ،ﺑـﻪ رادﻳﻮ ﮔﻮش ﻣﻲدﻫﺪ ،ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺳﻴﮕﺎر ﻣـﻲﻛﺸـﺪ ،ﻣـﻲﺧـﻮرد و ﻣـﻲآﺷـﺎﻣﺪ .اﻧﺴـﺎن ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻫﺎن ﺑﺎز ،ﻣﺸﺘﺎق و آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺑﻠﻌﻴـﺪن ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ ﻓـﻴﻠﻢ، ﻣﺸﺮوب داﻧﺶ و ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ .اﻳﻦ ﻓﻘﺪان ﺗﻤﺮﻛﺰ زﻣـﺎﻧﻲ آﺷـﻜﺎرﺗﺮ دﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ .اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻨﺸـﻴﻨﻨﺪ و ﺣـﺮف ﻧﺰﻧﻨﺪ ،ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻜﺸﻨﺪ ،ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺎﺷﺎﻣﻨﺪ .اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻛﺴـﺎن ﻋﺼـﺒﻲ و ﺑـﻲ ﻗـﺮار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،و ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎ دﻫﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن را) .ﺳﻴﮕﺎر ﻛﺸﻴﺪن ﻳﻜـﻲ از ﻋﻼﺋﻢ اﻳﻦ ﻓﻘﺪان ﺗﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ ،زﻳﺮا دﺳﺖ ،دﻫﺎن ،ﭼﺸﻢ و ﺑﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲاﻧﺪازد(. ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮم ﺑﺮدﺑﺎري اﺳﺖ .ﺑﺎز ﻫﻢ ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻨـﺮي را ﺑﻴـﺎﻣﻮزد، ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮدﺑﺎري ﺷﺮط ﻻزم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﻫﻨﺮ اﺳﺖ .اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓـﻮري ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻨﺮي را واﻗﻌﺎً ﺑﻴﺎﻣﻮزد .ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﺑﺮدﺑﺎري ﻧﻴـﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﻀﺒﺎط و ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎري ﺑﺲ دﺷﻮار اﺳﺖ .روش ﺻﻨﻌﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ درﺳـﺖ ﻋﻜـﺲ اﻳﻦ را ﭘﺮورش ﻣﻲدﻫﺪ :ﺳﺮﻋﺖ .ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﺟﻬـﺎن اﻣـﺮوز ﺑـﺮاي ﺳـﺮﻳﻊ ﻛـﺎر ﻛـﺮدن
ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪهاﻧﺪ :اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ -و ﻫـﺮ ﭼـﻪ زودﺗﺮ ﺑﻬﺘﺮ .ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻛﺎر را در ﻧﻴﻤﻲ از وﻗﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ،دو ﺑـﺎر ﺑﻬﺘﺮ از آن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻨﺪ و ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ .اﻟﺒﺘﻪ دﻻﻳﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻬﻤـﻲ در اﻳـﻦ اﻣـﺮ وﺟـﻮد دارد .وﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣـﻮارد دﻳﮕـﺮ ،در اﻳﻨﺠـﺎ ﻫـﻢ ارزﺷـﻬﺎي اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺗﺤـﺖاﻟﺸـﻌﺎع ارزﺷﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد .آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ ،ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﻫـﻢ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ – ﻣﻨﻄﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ .اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ ،ﭼﻴﺰي – وﻗﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎ – از دﺳـﺘﺶ رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؛ ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ او ﻫﺮﮔـﺰ ﻧﻤﻲداﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﭼﻪ ﻛﻨﺪ – ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ آن را ﺑﻜﺸﺪ. ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻴﺮه دﺳﺘﻲ در آن ﻫﻨﺮ اﺳـﺖ. اﮔﺮ ﻫﻨﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ اﻫﻤﻴﺖ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﻫﻨﺮﺟـﻮ ﻫﺮﮔـﺰ آن را ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﻮﺧﺖ .در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻃﻠﺒﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ؛ وﻟﻲ ﻫﺮﮔﺰ در آن اﺳﺘﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد .اﻳﻦ ورزﻳﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛـﻪ ﻻزﻣـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎﺳـﺖ، ﺑﺮاي ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ .ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ،ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣـﺮدم در ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﺑﻴﺶ از ﻫﻨﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﺣﺪ ﻃﻠﺒـﻪ ﻣـﻲﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎدي ﻧﻤﻲرﺳﻨﺪ. ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ،ﻛﻪ ﺟﺰء ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺬﻛﺮ داده ﺷـﻮد. ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﻨﺮي ﻧﻤﻲﭘـﺮدازد ،ﺑﻠﻜـﻪ اﺑﺘـﺪا آن را – اﮔـﺮ ﺑﺘـﻮان اﻳـﻦ اﺻﻄﻼح را ﺑﻜﺎر ﺑﺮد -ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﺮوع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ .ﻫﻨﺮآﻣـﻮز ﺑﺎﻳـﺪ ،ﻗﺒـﻞ از ﺷـﺮوع ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺧﻮد ﻫﻨﺮ ،ﺑﺴﻴﺎر ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮ – و اﻏﻠﺐ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ
ﻧﺪارﻧﺪ -ﺑﻴﺎﻣﻮزد .ﻳﻚ ﺷﺎﮔﺮد ﻧﺠﺎر ﻛﺎرش را ﺑﺎ رﻧﺪه ﻛﺎري ﺷـﺮوع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ،و ﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭘﻴﺎﻧﻮ زدن ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮد ،اﺑﺘﺪا ﮔﺎﻣﻬﺎ را ﻣﻲآﻣﻮزد .اﮔﺮ ﻫﻨﺮآﻣﻮزي ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﺪﻓﺰﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻴﺮ و ﻛﻤﺎن را ﺑﻴﺎﻣﻮزد ،اول ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪن را ﺗﻤـﺮﻳﻦ ﻛﻨـﺪ .1اﮔـﺮ ﻛﺴـﻲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ در ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﺳﺘﺎدي ﺑﺮﺳﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ زﻧﺪﮔﻴﺶ را وﻗﻒ آن ﻛﻨﺪ ،ﻳﺎ ﻻاﻗـﻞ ﺑـﺎ آن ﭘﻴﻮﻧـﺪ دﻫﺪ .وﺟﻮد ﺧﻮد ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺮﻳﻦ آن ﻫﻨﺮ ،ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﺰار ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻛﺎري ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ،ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﺎه دارد .در ﻣﻮرد ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ،ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﺑﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎرش را ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻧﻈﻢ ،ﺗﻤﺮﻛـﺰ، و ﺑﺮدﺑﺎري در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﻴﺶ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ. ﺑﻴﺪار ﺷﺪن در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ ،ﺗﺨﺼﻴﺺ دادن وﻗﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺗﻔﻜـﺮ و ﺗﺎﻣﻞ ،ﺧﻮادن ،ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و راه رﻓﺘﻦ؛ اﻓﺮاط ﻧﻜـﺮدن در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در آﻧﻬﺎ اﻧﺴﺎن از ﺗﺮش ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺪارﻫﺎ و ﺗﺨﻴﻼت داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻓﻴﻠﻤﻬـﺎي اﺳـﺮار آﻣﻴـﺰ ﭘﻨـﺎه ﻣﻲﺑﺮد؛ زﻳﺎده روي ﻧﻜﺮدن در ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﻴﺪن ﻫﻤﮕﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺑﺪﻳﻬﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻤﺮﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ .اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻋﺪهاي ﻛﻪ از ﺧﺎرج ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ درآﻳﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﻴﻦ اراده ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺎﻳﺪ دﻟﭽﺴﺐ ﺑﺎﺷﺪ و آدﻣﻲ آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮد را آﻧﭽﻨﺎن ﺑـﺪان ﻋـﺎدت دﻫﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ وﻗﻔﻪاي در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ ،اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي را از دﺳﺖ داده اﺳـﺖ. ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﺎﺳﻒ آور ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻧﻴﺎي ﻏﺮب اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻔﻬـﻮم اﻧﻀـﺒﺎط را )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖ دﻳﮕﺮ( دردﻧﺎك ﻣﻲداﻧﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ . 1ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺑﺎره ﺗﻤﺮﻛﺰ ،اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺮدﺑﺎري و ﻋﻼﻗﻪ ﻻزم ﺟﻬﺖ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد.
دردﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ» ،ﻣﻄﻠﻮب« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .دﻧﻴﺎي ﺷﺮق از ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده اﺳﺖ ﻛـﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ و ﺑﺮاي ﺟﺴﻢ و روح او ﺧﻮب اﺳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ آدﻣﻲ در آﻏﺎز ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪان ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺑـﻲ ﻣﻴﻠـﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﺧـﻮد ،ﺑـﺮاي ﻗﺒـﻮل اﻧﻀﺒﺎط ،ﭼﻴﺮه ﺷﻮد. ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﻜﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﺑـﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ ،ﺑﻪ رادﻳﻮ ﮔﻮش ﺑـﺪﻫﻴﻢ ،ﺳـﻴﮕﺎر ﺑﻜﺸـﻴﻢ ﻳـﺎ ﻣﺸـﺮوب ﺑﺨـﻮرﻳﻢ .در ﺣﻘﻴﻘﺖ ،ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰ دادن ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ اﺳـﺖ -و اﻳـﻦ ﺧﻮد ﻳﻚ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺮاي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن اﺳﺖ .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﻲﺗـﻮاﻧﻢ روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ ،آن ﺷﺨﺺ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻳـﻚ ﻧﺠـﺎت دﻫﻨﺪه زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،وﻟﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﻦ و او راﺑﻄﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ .ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ .ﺣﻘﻴﻘﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪن ﻻزﻣﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ .ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ دﻣﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ اﺷـﻜﺎل آن ﭘﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ .اول اﻧﺴﺎن اﺣﺴﺎس ﺑﻲ ﻗﺮاري ﻣﻲﻛﻨﺪ ،دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ اﻳـﻦ ﻃـﺮف و آن ﻃﺮف ﺑﺮود و »وول« ﺑﺨﻮرد و ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي اﺣﺴﺎس اﺿﻄﺮاب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ .اﺣﺘﻤـﺎل دارد ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺑﻲ ﻣﻴﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﺷﻲ ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ اداﻣـﻪ اﻳﻨﻜـﺎر ﻫﻴﭻ ارزﺷﻲ ﻧﺪارد ،اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ ،ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه وﻗﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻏﻴﺮه و ﻏﻴﺮه .ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻓﻜﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ او ﻫﺠـﻮم ﻣـﻲآورﻧـﺪ و ﺷـﺨﺺ را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .او ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ دارد در ﺑﺎره ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻌﺪي ﺧﻮد ،ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺸـﻜﻠﻲ ﻛـﻪ در ﺷﻐﻠﺶ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ ،ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﺮود ،ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ.
اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ،ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ذﻫﻦ را از اﻓﻜﺎر ﭘﺮﻳﺸﺎن رﻫﺎ ﺳﺎزﻧﺪ ،آن را اﺷﻐﺎل ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ. ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻤﺮﻳﻦ زﻳﺮ را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ.ﻣﺜﻼً ،ﺑﺎ وﺿﻌﻲ ارام )ﻧـﻪ ﺳﺴـﺖ و ﻧـﻪ ﺳﺨﺖ( ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﻢ ،ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ ،ﺑﻌﺪ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺮده ﺳﻔﻴﺪي را ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﻴﻢ ،ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮﻫﺎ و ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﻣﺰاﺣﻢ را از ﺧﻮد دور ﺳﺎزﻳﻢ ،ﺳﭙﺲ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﻧﻔﺴـﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﺮوﻳﻢ ،ﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﻢ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻓﺸﺎر آورﻳﻢ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ آﻧﻬﺎ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻴﻢ و ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﺎر آﻧﻬﺎ را ﺣﺲ ﻛﻨﻴﻢ؛ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻜﻮﺷـﻴﻢ ﻛـﻪ اﺣﺴﺎﺳـﻲ از »ﺧـﻮد« داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ – از ﻣﻦ – از ﺧﻮدم ،ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻦ ،ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻟﻖ دﻧﻴـﺎي ﺧـﻮدم. اﻳﻦ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺗﻤﺮﻛﺰ ،ﺣﺪاﻗﻞ ،ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ دﻗﻴﻘﻪ )و اﮔﺮ اﻣﻜﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ( در ﻫﺮ روز و ﻫﺮ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد.
1
ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ،ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﺣـﻮاس داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﮔﻮش ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﻛﺘﺎب ﻣـﻲﺧـﻮاﻧﻴﻢ ،ﮔﻔﺘﮕـﻮ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ ﻳـﺎ ﭼﻴﺰي را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ .ﻛﺎري ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﺧﻮد را وﻗﻒ آن ﻛﻨﻴﻢ .اﮔﺮ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﻣﻬـﻢ ﻧﻴﺴـﺖ ﭼـﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ؛ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﻋﻢ از ﻣﻬﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪ ﺗﺎزهاي از ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﺣﺮاز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،زﻳـﺮا ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ .ﺑﺮاي آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎﻳﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻣﺒﺘـﺬل و ﻋﺎري از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ .اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ رﺷﺪ درﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣﻌﻠﻮم اﺳـﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺰه ﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺧﻮردهاﻧـﺪ ،ﻳـﺎ درﺑـﺎره ﺗﺠﺮﺑـﻪ .1اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺷﺮق ،ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻨﺪي ،ﻓﺮاوان اﺳﺖ .در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ در ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎﺻـﺪ دﻧﺒﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ،ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻜﺘﺐ Gindlerاﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﺶ اﺣﺴﺎس ﺑﺪن ﺧـﻮد آدم اﺳـﺖ .ﺑـﺮاي درك ﺳـﺒﻚ Gindler رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ: Charlotte Selver's work, in her lectures and courses at the New School, in New Yourk.
ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻐﻠﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﻨـﺪ، ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﻣـﻲوﻳﻨـﺪ و ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺸـﺎن اﻧﺘﺰاﻋـﻲ و ﻣـﺒﻬﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ .از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ،ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮي اﺷﺨﺎص ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻳـﺎ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﻣﺒﺘﺬل ،ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ روي ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺑﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ ،ﻳـﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﻠﺒﺎً ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد ﻋﻘﻴﺪه ﻧﺪارﻧﺪ .در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺑﻲ ارزش ﺿﺮوري اﺳﺖ ،ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴـﺰ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ. ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ آدﻣﻴﺎن ﺷﺮور و ﻣﺨﺮب ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﻳﻦ ﻋﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮد ،زﻳﺮا ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻤﻮم و اﻓﺴﺮدﮔﻲ آور اﺳﺖ .ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ ﺻﻮرت ﺑﻲ ﺟﺎن ﻳﺎ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ وﺟـﻮد زﻧـﺪه ﺑـﻮدن ،روﺣﺸـﺎن ﻣـﺮده اﺳـﺖ؛ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻓﻜـﺮ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻳﺸﺎن ﺣﻘﻴﺮ و ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ؛ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺮف زدن»ور« ﻣﻲزﻧﻨﺪ ،و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻗﺎﻟﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﻳﻦ آدﻣﻬﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﻨﻴﻢ -ﺿﺮورﺗﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد .اﮔﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎ ﻃﺒـﻖ اﻧﺘﻈـﺎر آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ – ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎﻟﺒﻲ و ﻣﺒﺘﺬل ﻧﺒﺎﺷﺪ – ﺑﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻏﻠﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨـﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮدم رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ زاﻳﻴﺪه ﺗﻌﺠﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﺑﻬﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﻣﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه روي ﻣﻲدﻫﺪ. اﺳﺎس ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻓﺮاد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺨﻨﺎن دﻳﮕـﺮان ﮔﻮش ﺑﺪﻫﺪ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﮔﻮش ﻣﻲدﻫﻨﺪ ،ﺣﺘـﻲ آﻧﻬـﺎ را ﻧﺼـﻴﺤﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ، ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ واﻗﻌﺎً ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻮش داده ﺑﺎﺷﻨﺪ .آﻧﺎن ﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن دﻳﮕﺮان را ﺟﺪي ﻣـﻲاﻧﮕﺎرﻧـﺪ، ﻧﻪ ﺟﻮاب ﺧﻮد را .ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ آﻧﻬﺎ را ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ .آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ
ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﻮش دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،و ﺣـﺎل آﻧﻜـﻪ ﻋﻜـﺲ اﻳـﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ،ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ،اﻧﺴﺎن را ﺑﻴﺪارﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻌﺪاً ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﻔﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻣﻲﺷﻮد( در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﺮ ﻧـﻮع ﻛـﺎري ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد ،اﻧﺴﺎن را ﻛﺴﻞ و ﺧﻮاب آﻟﻮده ﻣـﻲﻛﻨـﺪ – در ﻋـﻴﻦ ﺣﺎل ﺷﺨﺺ در ﭘﺎﻳﺎن روز ﺑﻪ دﺷﻮاري ﺧﻮاﺑﺶ ﻣﻲﺑﺮد. ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﺧﻮد ﺣﺴﺎس ﺷﻮد ،ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس ﺑﻴﺎﺑﺪ. اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ آﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ داﺋﻤﺎً راﺟـﻊ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ﺑﻴﻨﺪﻳﺸـﺪ ،ﺧـﻮدش را »ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ« ﻛﻨﺪ ،ﻳﺎ ﭼﻴﺰي دﻳﮕﺮ؟ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ در ﻣﻮرد ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺧﻮد ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﻢ ،در ﺑﻴﺎن آن اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻣﺪ .ﻣﺜﻼً ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻲراﻧﺪ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ .ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺻﺪاي ﻛﻮﭼﻚ و ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي و ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺰﺋـﻲ در ﺻﺪاي ﻣﻮﺗﻮر ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن را ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ راﻧﻨﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺳﻄﺢ ﺟﺎده ،ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴـﺰ ﺣﺴـﺎس اﺳـﺖ .ﺑـﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ او درﺑﺎره اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ،ذﻫﻦ او در ﻳـﻚ وﺿـﻊ ﻫﻮﺷـﻴﺎري ﻣﺘﻌـﺎدل اﺳﺖ و آﻣﺎده ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤـﻪ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎي وﺿـﻌﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او ﺣﻮاﺳـﺶ را روي آن ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ – ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻤﻨﻲ در راﻧﻨﺪﮔﻲ. اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ،ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل آﺷﻜﺎر آن ،ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺶ ،ﻧﻈـﺮي ﺑﻴﻔﻜﻨـﻴﻢ .او ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺪﻧﻲ ،ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ ،و اﺿﻄﺮاﺑﻬﺎي ﻛﻮدك را ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ آﺷﻜﺎرا ﺑﻴﺎن ﺷﻮﻧﺪ ،اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ .او از ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻮدﻛﺶ ﺑﻴﺪار ﻣﻲﺷﻮد ،در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از آن او را
ﺑﻴﺪار ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ .ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛـﻮدﻛﺶ ﺣﺴـﺎس اﺳﺖ .ﻣﺎدر ﻧﻪ ﻣﻀﻄﺮب اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﮕﺮان ،ﺑﻠﻜﻪ در ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ او را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﺎﻻت ﻛﻮدك ،ﻛﻪ وﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ، ﺣﺴﺎس ﻣﻲﺳﺎزد .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ،ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ﺣﺴـﺎس ﺑﺎﺷـﺪ. ﻣﺜﻼً ،ﻣﺎ ﺧﺴﺘﮕﻲ و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺣﺲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻧﻬـﺎ ﺷـﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر اﻓﺴﺮدﮔﻲ آوري ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎﺳﺖ ،آﻧﻬﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨـﻴﻢ ،از ﺧـﻮد ﺳﻮال ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ »ﭼﻪ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ؟« ﭼﺮا اﻓﺴﺮدهاﻳﻢ؟ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻫﺴـﺘﻴﻢ ،ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻴﺎﻟﺒـﺎﻓﻲ و ﺗﻤﻬﻴـﺪ ﮔﺮﻳـﺰ از واﻗﻌﻴـﺎت ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﻣﺪهاﻳﻢ ،اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ .در ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻣﻮارد ،ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ از وﺟـﻮد آﻧﻬـﺎ آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﻪ ﻫﺰار و ﻳﻚ راه ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗﺮاﺷـﻲ ﻧﭙـﺮدازﻳﻢ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺪاري دروﻧﻲ ﺧﻮد – ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻴﺪرﻧﮓ ﻋﻠﻦ اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴـﺮدﮔﻲ و ﺧﺸﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ – ﮔﻮش ﺷﻨﻮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ. اﻧﺴﺎن ﻋﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺑﺪﻧﻲ ﺧـﻮد ﻧـﻮﻋﻲ ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ دارد؛ او ﺗﻐﻴﻴـﺮات و ﺣﺘﻲ دردﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻔﻴﻔﻲ را در ﺑﺪن ﺧﻮد ﺣﺲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ .درك اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺘﺎً آﺳﺎن اﺳﺖ ،زﻳﺮا اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم از ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ذﻫﻨـﻲ دارﻧـﺪ .ﻫﻤـﻴﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ذﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺎدرﺗﺮ و دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ ،زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم ﻫﻨﻮز ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ذﻫﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ،ﻧﺪﻳﺪهاﻧـﺪ .آﻧـﺎن روﺣﻴـﺎت و اﻋﻤﺎل ﭘﺪر و ﻣﺎدر ،ﺧﻮﻳﺸﺎن ،ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺠﺎر )ﻧﻮرم( ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﻨـﺪ و ﺗـﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از آن ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﻮﻧﺪ ،اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ و رﻏﺒﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه
ﭼﻴﺰي ﻧﺪارﻧﺪ .ﻣﺜﻼً ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻳﻚ ﻓﺮد دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ ﻧﺪﻳﺪهاﻧـﺪ ،ﺑـﻪ ﻳﻚ آدم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ اﺻﻮل ،ﺷﺠﺎع ،و ﺑﺮﺧﻮردار از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس ﺑﺮ ﻧﺨـﻮردهاﻧـﺪ .اﻳـﻦ واﺿـﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ،ﺑﺮاي ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧـﻮد ،ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ذﻫﻨـﻲ از ﻃـﺮز ﻛـﺎر اﻧﺴﺎن ﺳﺎﻟﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ -و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴـﻲ در ﻛـﻮدﻛﻲ ﻳـﺎ در زﻧـﺪﮔﻲ ﺑﻌـﺪي از آن ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده اﺳﺖ ،اﻳﻨﻚ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را درك ﻛﻨﺪ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺟـﻮاب ﺳـﺎدهاي ﺑـﺮاي اﻳﻦ ﺳﻮال وﺟﻮد ﻧﺪارد ،وﻟﻲ اﻳﻦ ﺳﻮال ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎدي در ﻧﻈـﺎم ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ ﻣـﺎ اﺷـﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ. آﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﻪ ﻋﺸﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻮد ﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ ﻓـﺎﻳﻖ آﻳـﻴﻢ .ﺟﻬـﺖ ﺑﻴﻨـﻲ آدم ﺧﻮد ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ آن ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ را ﻛـﻪ در ﺧـﻮدش دارد ،واﻗﻌـﻲ ﻣﻲﭘﻨﺪارد ،در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج ﻧﻔﺴﺎً داراي واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺎﻳﺪه ﻳﺎ ﺧﻄﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ دارﻧﺪ ،اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .ﻗﻄﺐ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺧـﻮد ﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ واﻗﻌﺒﻴﻨﻲ اﺳﺖ؛ و آن اﺳﺘﻌﺪادي اﺳـﺖ ذﻫﻨـﻲ ﻛـﻪ دﻳـﺪن ﻣﺮدﻣـﺎن و اﺷـﻴﺎ را، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻄﻮر ﻋﻴﻨﻲ ،ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺻﻮر ﻋﻴﻨﻲ را از ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﻛﻪ زاﻳﻴﺪه ﺗﺮﺳﻬﺎ و آرزوﻫﺎي ﺧﻮد اوﺳﺖ ﺟﺪا ﻛﻨﺪ. ﻋﺪم واﻗﻌﺒﻴﻨﻲ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ زﺑﺎﻧﺰد ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ .در ﻇﺮف ﻳﻚ روز ﻣﻠﺘـﻲ را ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺗﻤﺎم ﭘﻠﻴﺪ و ﻓﺎﺳﺪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣﻠـﺖ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻈﻬﺮ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮف اﺳﺖ. واﻗﻊﺑﻴﻨﻲ در اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن را ﺧﺮد ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ؛ روﻳﻪ ﻋﺎﻃﻔﻲ آدﻣـﻲ ،ﻛـﻪ ﺧـﺮد او ﺑـﺪان ﻣﺘﻜـﻲ اﺳﺖ ،ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﻧﺎم دارد .ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ واﻗﻊﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ و از ﺧﺮد در اﻋﻤـﺎل روزاﻧـﻪ
ﻣﺪد ﺟﻮﻳﻴﻢ ،ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ،و از روﻳﺎي ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰداﻧﻲ ،و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻛﺎري ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮدن آزاد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻴﻢ. اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن را ﺑﻴﺎﻣﻮزم ،ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﺷﺶ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺑﺎﺷﻢ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ .ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﻜﻮﺷـﻢ ﺗـﺎ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻳﻖ ،اﺣﺘﻴﺎﺟﻬﺎ و ﺗﺮﺳﻬﺎﻳﻢ ،ﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﺧـﻮدم از ﺷـﺨﺺ دﻳﮕـﺮ و رﻓﺘﺎرش دارم -ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳـﺖ -ﺑـﺎ واﻗﻌﻴﺖ آن ﺷﺨﺺ ،آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ ،ﺗﻤﻴﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮم .اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ واﻗـﻊ ﺑـﻴﻦ و ﺑـﺎ ﺷـﻌﻮر ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﻧﻴﻤﻲ از راه ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ را ﭘﻴﻤﻮدهاﻳﻢ؛ وﻟﻲ اﻳﻦ واﻗـﻊ ﺑﻴﻨـﻲ و ﺧـﺮد ﺑﺎﻳـﺪ ﻫﻤﮕـﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﺗﻤﺎﺳﻨﺪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﺑﺪ .اﮔﺮ ﻛﺴـﻲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق واﻗﻊ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،و ﺗﺼﻮر ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮان ﺑﺎﻳﺪ از آن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ ،ﺑﻪ زودي در ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻫـﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ و ﻫـﻢ در آﻧﺠـﺎ ﺷﻜﺴـﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ. اﻳﻦ اﻳﻤﺎن از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ ،از اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻓﻜﺮي ﺧﻮد ،و از ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻗﻀـﺎوت ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن ﻧﺎﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻦ ﭼﻴـﺰي اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪرﺗﻲ آن را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻳﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺒﻮﻟﺶ دارﻧﺪ ،اﻳﻤﺎن ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ از اﻋﺘﻘﺎدي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻔﻜﺮ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺛﻤـﺮﺑﺨﺶ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ،وﻟﻮ آﻧﻜﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻋﻘﻴﺪه اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ. وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻗﻮل ﺑﺪﻫﻴﻢ ،زﻳﺮا ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻴﭽـﻪ ﺑﺸـﺮ را ﻣﻲﺗﻮان از روي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﻮل دادن دارد ،ﺷﻨﺎﺧﺖ.
دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮد را ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺿﻤﺎﻧﺘﻲ واﮔـﺬارد ،ﺧـﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ ،ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻘﺶ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻌﺸﻮق اﻳﺠﺎد ﻋﺸـﻖ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻛﻨﺪ .ﻋﺸﻖ اﻳﻤﺎن اﺳﺖ ،و آﻧﻜﻪ اﻳﻤﺎﻧﺶ ﻛﻢ اﺳﺖ از ﻋﺸﻖ ﺑﻬـﺮه ﭼﻨـﺪاﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷﺖ. روﻳﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ﻻزم اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در ﻣﻮرد آن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺑﻬـﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدهاﻳﻢ و اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ ،ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن اﺳﺖ .ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻧﻴـﺰ اﺳﺎس ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ .ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ »اﻧﺠﺎم دادن ﭼﻴﺰي« ﻧﻴﺴـﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ و اﺳﺘﻔﺎده ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﺳﺖ. ﻋﺸﻖ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن؛ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎﺷﻢ ﻓﻜﺮ ﻣﻦ داﺋﻤﺎً و ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻓﻌـﺎل ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻣﻌﺸـﻮق اﺳﺖ ،وﻟﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻌﺸﻮق ﻳﺎ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ .زﻳﺮا اﮔﺮ ﺗﻨﺒﻞ ﺑﺎﺷﻢ ﻳﺎ داﻳﻤﺎً آﮔﺎه و ﻫﻮﺷﻴﺎر و ﻓﻌﺎل ﻧﺒﺎﺷﻢ ،ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ارﺗﺒﺎط ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻢ .ﺧﻮاب ﺗﻨﻬﺎ ﻣـﻮردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺑﻴﺪاري آﻧﭽﻨﺎن ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در آن ﺟـﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد. وﺿﻊ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم اﻣﺮوز ،ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﺪاري ﻧﻴﻤﻪ ﺧﻮاﺑﻨـﺪ و ﻫﻨﮕـﺎم ﺧـﻮاب ﻳـﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ ،ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻴﺪارﻧﺪ ،ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ ﻣﺜﺎل ﺧـﻮﺑﻲ اﺳـﺖ .ﻛـﺎﻣﻼً ﺑﻴﺪار ﺑﻮدن ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺷﺨﺺ ﻧـﻪ ﻣﻠـﻮل اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﻣﻼﻟـﺖ آور -و اﻳـﻦ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ اﺻﻠﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ .ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺿـﺮوري ﺗﻤـﺮﻳﻦ ﻫﻨـﺮ ﻋﺸﻖ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن در ﻓﻜﺮ و اﺣﺴﺎس اﺳﺖ ،ﭼﺸـﻤﻬﺎ و ﮔﻮﺷـﻬﺎ را در ﺳﺮاﺳـﺮ روز ﺑـﺎز ﻧﮕـﻪ داﺷﺘﻦ و از ﺗﻨﺒﻠﻲ دروﻧﻲ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﺮدن اﺳﺖ ،ﺧﻮاه اﻳﻦ ﺗﻨﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻌﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷـﺪ،
ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ اﺗﻼف وﻗﺖ .اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ،ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻛـﻪ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻣـﻲﺗـﻮان در دﻧﻴﺎي ﻋﺸﻖ ﺧﻼق ﺑﻮد و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﻲﺛﻤﺮ ،ﭘﻨﺪاري ﺑﺎﻃﻞ اﺳـﺖ .در ﺧﻼﻗﻴـﺖ ﻫﺮﮔـﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎري وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺖ ،ﺑﻴﺪاري و ﺷﻮر زﻧﺪﮔﻲ دارد ،و ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻓﻌـﺎل و ﺛﻤـﺮﺑﺨﺶ ﺑـﻮدن در ﺑﺴـﻴﺎري از ﺷـﺌﻮن دﻳﮕـﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ. اﮔﺮ ،ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ،واﻗﻌـﺎً ﻋﺸـﻖ ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﭘﺎﺳـﺦ ﻛـﺎﻓﻲ و ﻋﻼﻗﻼﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﺴﺘﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ از ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻋﺸـﻖ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻀﺎدش ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﺿﺮوري ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸـﺮي ،ﻣﺤﻜـﻮم ﺑـﻪ ﻓﻨﺎﺳـﺖ .در ﺣﻘﻴﻘﺖ ،ﮔﻔﺘﮕﻮي از ﻋﺸﻖ »ﻣﻮﻋﻈﻪ« ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﺎده ﻛﻪ ﺑﺤﺜﻲ در ﺑﺎره اﺣﺘﻴﺎج ﻏﺎﻳﻲ و واﻗﻌﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ. اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺑﻪ وﺿﻮح اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﺷﻮد ،دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺻﻼً وﺟﻮد ﻧـﺪارد. ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﺸﻖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ آن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻋﺸـﻘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎد از اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ. اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،و ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ ﻳـﻚ ﭘﺪﻳـﺪه اﺳـﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﻓﺮدي ،اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻋﻘﻼﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺑﻴﻨﺶ آدﻣﻲ در درك ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮد ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﻋﺸﻖ و اﺣﺘﺮام اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﻜﻲ و ﺗﻘﻮي اﻣﺮي دﺳﺘﻮري و »ﺣﻜﻤﻲ« ﻧﻴﺴـﺖ .ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﮔﻔـﺖ ﻛﻪ »ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪات را ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮدت دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ« اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات را ﺑﺎﻳـﺪ از راه دﻳﮕﺮي ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎﺧﺖ .آدﻣﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻋﺸﻖ و داﻧﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻴﻨـﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺮط ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻋﺸﻖ ورزي و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ ﻛﻬﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ در وﻫﻠﻪ اول ﺑﺎ ﺧﻮدش آﺷﻨﺎ ﮔﺮدد و ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ .و اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﺎﻣﻞ و واﻗﻌﻲ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ از راه ﻋﺸﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ .ﭼﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ راه ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺮدازد ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮان و ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد .اﻧﺴﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪه اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ »ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ« ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺧﻮد واﻗﻒ اﺳﺖ و از اﻳـﻦ رو ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻲ ﭘـﻲ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از راه ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻓﻠﺴـﻔﻲ ﺧـﻮد ﺧﺎﺗﻤـﻪ دﻫـﺪ. اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد اﺟﺘﻤﺎﻋﺶ در ﺻﻠﺢ و ﺗﻌﺎدل و ﺻﻔﺎ ﺑﺎﺷﺪ راﻫﻲ ﺟﺮ اﻳـﻦ ﻧـﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج از در ﻋﺸﻖ ورزي در آﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ .ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ارﻳﻚ ﻓﺮوم: » در ﺣﻴﻦ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن و ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺧـﻮد ،در ﺣـﻴﻦ ﻧﻔـﻮذ در ﺷـﺨﺺ دﻳﮕـﺮ ،ﺧـﻮد را ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ،ﺧﻮد را ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ...ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ »ﻋﻤﻞ« ﻋﺸﻖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ :اﻳﻦ ﻋﻤﻞ از ﺣﺪود ﻓﻜﺮ و ﻛﻼم ﺗﺠﺎوز ﻣﻲﻛﻨﺪ ،و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﺪن دﻟﻴﺮاﻧﻪ در ﺗﺠﺮﺑﻪ وﺻﻞ اﺳﺖ ...ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺧﻮد و دﻳﮕـﺮي را از ﻧﻈـﺮ ﻋﻴﻨـﻲ ﺑﺸﻨﺎﺳـﻴﻢ ﺗـﺎ ﻗـﺎدر ﺑﺎﺷﻴﻢ واﻗﻌﻴﺖ او را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ،ﺗﺎ ﺑﺮ ﺧﻴﺎﻟﻬﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﺎﺑﺪار و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛـﻪ از او دارﻳﻢ ﻓﺎﻳﻖ آﻳﻴﻢ«... ﭘﺲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﺧﻮد واﻗﻒ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻧﻮر و ﻋﺸﻖ راه زﻧـﺪه ﺑـﻮدن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ ،اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در درﺟﻪ اول ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺧﻮد و دﻧﻴﺎ را آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ .اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ و اﺣﺘﺮاﻣـﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮد دارد و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﺷﺮط ﻋﺸﻖ و ﺧﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﻲرود ﺗﺎ ﺷﺨﺼـﻴﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻴـﺖ
ﺗﻌﺎرض
اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﻫﺮ دم آﺑﺪﻳﺪه و ﻣﺤﻜﻤﺘﺮ ﻛﻨﺪ .ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫـﻴﭻ ﮔـﺎه ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺴﺐ اﻓﺘﺨﺎرات ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ دروﻏـﻴﻦ و ﻳﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺛﺮوت و ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ اﺣﻴﺎﻧـﺎً او را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﭘﺴـﺖ و ﺑﻠﻨـﺪﻳﻬﺎي روزﮔـﺎر »ﺑﻴﻤﻪ ﻛﻨﺪ« ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوﺷﺎﻧﺪ .ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻜﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﻳـﻪ ﻗـﺪرت او ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﻧﻴﺴﺖ .و ﺑﺮاي او ،اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺎﻧﺘﻲ ﻣﻘﺪس ﺗﻨﻬـﺎ ﻳﻜﺒﺎر در اﺧﺘﻴﺎر او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﺰاران ﺑﺎر ﺑﻴﺶ از آن ارزش دارد ﻛﻪ در ازاي ﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ دﻳﮕﺮان ﻳﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﮔﺬران اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ ﮔﺮدد.