ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΛΟΥΤΡΟ ΞΕΝΩΝΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Αρμύρα Μαρία Ι Μαζαράκη Ειρήνη Ι Παπαϊσιδώρου Σοφία Επιβλέπων Καθηγητής Μαρνέλλος Δημήτρης Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών & Πολιτισμού, τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Ιούνιος 2018
1
2
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΛΟΥΤΡΟ ΞΕΝΩΝΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
3
4
Τοποθεσία
ΠΑΛΙΟ ΛΟΥΤΡΟ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
Τ
ο Παλιό Λουτρό βρίσκεται Βόρεια του Νομού Αιτωλοακαρνανίας, στις ανατολικές ακτές του Αμβρακικού. Εκτείνεται ανατολικότερα της κορυφογραμμής του πολύπτυχου και δασοσκέπαστου Μακρυνόρους, με πολλές πηγές, με λίγο πόσιμο νερό, σε υψόμετρο από 100 έως 900 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Απέχει 1,5χλμ από το νέο οικισμό του Λουτρού ενώ πήρε το όνομά του από τα λουτρά που βρέθηκαν στο χωριό. Πρόκειται για ένα σχετικά ορεινό μέρος, με καταπράσινο τοπίο, ενώ το χωριό χωρίζεται στα δύο από τον ποταμό Κρικελιώτη. Διασώζεται ο παλιός ναός του Αγίου Νικολάου ο οποίος λειτουργεί ακόμη. Το κλίμα είναι αρκετά δροσερό το καλοκαίρι και αυτός είναι ένας λόγος που αξίζει να επισκεφθείς το χωριό. Γενικότερα το παλιό λουτρό παρουσιάζει ποικιλία εδάφους,από αμμώδεις και βραχώσεις θαλάσσιες ακτές, εύφορη πεδιάδα με αρκετά υπόγεια νερά σε βάθος 5 έως 10 μέτρων για αρδεύσεις, δύο κλιματολογικές ζώνες για παραχείμαση και παραθερισμό ανρθώπων και πλεόνασμα δασικού πλούτου. Τα Παλιό Λουτρό βρίσκεται ‘’βυθισμένο’’ στα γερασμένα επιβλητικά πλατάνια και τις βελανιδιές. Εκεί συναντάει κανείς ένα τοπίο που μοιάζει παραδομένο στην φύση. Η διαδρομή προς εκεί είναι λίγο δύσκολη. Χαμηλά στις πλαγιές το θαμνώδες πράσινο στα περισσότερα μέρη είναι αδιαπέραστο με τεράστια ποικιλία, από πουρνάρια, κουμαριές, και άλλα είδη. Χαρακτηριστική η ρίγανη που μόνο στο βουνό βρίσκει τις κατάλληλες συνθήκες να επιβιώσει. Οι πεζούλες, ο παλιός μετρητής στάθμης νερού, η μοναδική πέτρινη βρύση στο κέντρο του χωριού, αλλά και το νεόχτιστο γεφυράκι που συνδέει την ανατολική και δυτική πλευρά του χωριού είναι μερικά από τα στοιχεία που σε συνδιασμό με
τα πετρόχτιστα σπίτια εντάσσονται απόλυτα στο τοπίο και εναρμονίζονται με του φυσικό τους υπόβαθρο. Μόλις 20 χλμ βόρεια από την περιοχή του Λουτρού βρίσκεται η περιοχή Ξηρακιάς, ένα μέρος που κανένας χάρτης και κανένα GPS δεν πρόκειται να σε οδηγήσουν. Γνωστό σε ελάχιστους και με μοναδικό του στολίδι το ξωκλήσι της Παναγίας της Ξερακιώτισσας, μοναστήρι που χρονολογείται κοντά στο 1920 περίπου. Χτισμένο από πέτρα και που ακόμα και σήμερα διατηρείται αν όχι σε άριστη σε καλή κατάσταση. Η εγκατάλειψη του χωριού έγινε την δεκαετία του 50 λόγω του σεισμογενούς της θέσης αυτής, της υγρασίας που δεν μπορούσαν τότε να αντιμετωπίσουν λόγω του ποταμού που διέρχεται μέσα από το χωριό και λόγω του ότι οι κάτοικοι θέλησαν να μεταφερθούν πιο κοντά στην Περιφερειακή Οδό Αμφιλοχίας-Άρτας για να μπορέσουν να αναπτύξουν το εμπόριό τους. Περιδιαβαίνοντας τα δρομάκια του χωριού, αντικρίζει κάνεις αρκετά κτίσματα που ο χρόνος και η εγκατάλειψη είναι εμφανής πάνω τους. Οι στέγες έχουν πέσει, τα ξύλα έχουν σαπίσει ενώ σε κάποια σημεία τίποτα δεν μαρτυράει την ύπαρξη των παλαιών οικισμών. Ακόμα και τα όρια του αρχικού οικισμού δεν διακρίνονται πλέον. Πολλοί κάτοικοι επέστρεψαν στα πατρικά τους σπίτια στο Παλιό Λουτρό για να αποξηλώσουν χρήσιμη ξυλεία και άλλα δομικά υλικά που θα συνέβαλαν στην ανέγερση της νέας τους κατοικίας στο νέο χωριό. Στο ίδιο περιβάλλον συναντάει κανείς ένα δίκτυο μονοπατιών που προσφέρει στον επισκέπτη την δυνατότητα να περιηγηθεί σε όλο το χωριό. Η φύση εντάσσεται σε δαιδαλώδεις σχηματισμούς ενώ η ιδιαίτερη οικολογία του τοπίου δημιουργεί αξέχαστες εικόνες για τον επισκέπτη.
5
6
7
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΛΑΙΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
Η
αποκατάσταση και η αξιοποίηση των παλαιών οικισμών του χωριού που έχουν διασωθεί σε ένα βαθμό θα μπορούσε να δώσει μια νέα πνοή στην περιοχή. Η δημιουργία ενός συμπλέγματος οικισμών και κοινόχρηστων χώρων και η χρήση τους ως τουριστικά καταλύματα, διάσπαρτα μέσα στο χωριό θα αποτελέσει ένα συγκρότημα χτισμένο στα πρότυπα του οικοτουρισμού, με φυσικά υλικά που θα αφομοιώνεται πλήρως με το φυσικό τοπίο και την αισθητική του. Ο ξενώνας που θα αποτελείται από 13 σπιτάκια θα καταφέρει να προσεγγίσει επισκέπτες με διαφορετικές τουριστικές απαιτήσεις που επιθυμούν να αποκτήσουν νέα βιώματα ενώ θα συνδιάσουν την ξεκούραση με διαφορετικές δραστηριότητες. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του χωριού είναι πώς περνώντας την πετρόχτιστη γέφυρα, σταματάς να έρχεσαι σε επαφή με αυτοκίνητα και άλλα μεταφορικά μέσα. Η πρόσβαση στην άλλη πλευρά γίνεται μόνο από την γέφυρα και η μετάβαση από το ένα σημείο στο άλλο είναι εφικτή μόνο περπατώντας. Την εποχή που το χωριό είχε ζωή όταν οι κάτοικοι του κάτω χωριού ήθελαν νερό θα έπρεπε να ανέβουν στην μία και μοναδική βρύση του χωριού που βρισκόταν λίγο πιο πάνω από το κέντρο διασχίζοντας την γέφυρα.
8
9
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ο
εναλλακτικός τουρισμός , θεωρείται μια μορφή τουρισμού , που περιλαμβάνει ένα πλήθος από τουριστικές υπηρεσίες , οι οποίες εξυπηρετούν τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των επισκεπτών, που αναζητούν ένα άλλο είδος διακοπών από αυτά που συνήθως προβάλλονται. Προτεραιότητα του εναλλακτικού τουρισμού, είναι η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του κάθε τόπου και των φυσικών χαρακτηριστικών του. Με τον τρόπο αυτό προβάλλοναται τα φυσικά τοπία ,η χαλαρή διάθεση, η αυθεντικότητα, οι εξερευνήσεις , οι στιγμές δράσεις, η αναβίωση δραστηριοτήτων σε περιοχές με ιδανικές συνθήκες , οι παραδόσεις , η πολιτιστική κληρονομιά ,όλα αυτά πάντα με αγάπη και σεβασμό στο περιβάλλον. Επομένως έτσι γίνεται ανάδειξη του κάθε τόπου με φυσικές ιδιομορφίες και αποφυγή των σύγχρωνων τουριστικών πακέτων που παρουσιάζουν τον πολυτελή τουρισμό και εκφράζουν τα 3S του τουρισμού (Sun-Sea-Sand/ ήλιος-θάλασσα- άμμος ). Η απόκτηση εμπειριών για τον επισκέπτη κάποιου καταλύματος εναλλακτικού τουρισμού έχει μεγαλύτερη σημασία από ότι η απόκτηση των υλικών αγαθών επιλέγοντας ένα άλλο είδος τουρισμού. Ο εναλλακτικός τουρισμός , προσφέρει πολλά και νέα βιώματα στον επισκέπτη, τον οποίο ωθεί στην δημιουργηκότητα, εξάπτοντας το ενδιαφέρον και την έμπνευση του.Απευθείνεται λοιπόν σε ένα εξειδικευμένο κοινό,τηρώντας τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και συμβάλλει σην άμβλυνση της εποχικότητας και της τουριστικής ανάπτυξης. Στόχος του είναι η ένταξη των τουριστών στο εκάστοτε περιβάλλον και η δημιουργία ενός κλίματος,το οποίο θα προσφέρει οικειότητα και αυτονομία της επιλογής των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τον κάθε τόπο ικανοποιώντας έτσι τον κάθε επισκέπτη. 10
ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Ο
ι μορφές εναλλακτικού τουρισμού , επιλέγονται από άτομα συνειδητοποιημένα, που έχουν ως στόχο την μόρφωση και την απόκτηση εμπειριών , από τόπους με σημαντικό ενδιαφέρον. Επομένως ανάλογα με το είδος εναλλακτικού τουρισμού που προσφέρει ο κάθε τόπος υπάρχουν και οι ανάλογες δραστηριότητες. Στόχος όλων των μορφών εναλλακτικού τουρισμού είναι η απομάκρυνση των τουριστών από τα πολυδιαφημισμένα πακέτα διακοπών με τις πολυτελή βίλλες και τις δραστηριότητες γύρω από αυτές και επιθυμούν να φέρουν τους επισκέπτες – τουρίστες στους απομακρυσμένους τόπους ,που έχουν επίσης να προσφέρουν πολλά ανάλογα μ την περιοχή της τοποθεσίας τους. Ο εναλλακτικός τουρίστας ενδιαφέρεται για την τοπική κουλτούρα, την τοπική μαγειρική και τα παραδοσιακά υλικά κάθε τόπου , συμμετέχει σε τοπικές εκδηλώσεις , πανηγύρια και λαϊκές παραστάσεις. Οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού αποτελούνται από νέα και πολυσύνθετα τουριστικά προϊόντα, που χαρακτηρίζονται από δυναμική ζήτηση και ανταποκρίνονται σε ειδικά κίνητρα. Για τον λόγο αυτό οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού, που καταγράφονται παρακάτω δίνουν βαρύτητα σε εκείνες που έχουν άμεση σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και τις δραστηριότητες γύρω από αυτό.
1. Αγροτουρισμός
•Σχετίζεται με δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής σχετικά με το αροτικό περιβάλλον •Συμμετοχή σε αγροτικές και παραδοιακές εργασίες •Ανάπτυξη προτίπου γυναίκας αγότισσας •Οι κάτοικοι ασχολούνται με την δημιουργία καταλυμμάτων αγροτουρισμού. •Φύση – Φιλοξενεία – Φιλία •Αποφυγή των έντονων ρυθμών ζωής των πόλεων •Σωστή διατροφή , καλή ποιότητα ζωής, υγεία
2 . Ορεινός – ορειβατικός τουρισμός
•Αναπτύχθηκε στις ορεινές περιοχές •Πραγματοποιούνται όλες τις εποχές του χρόνου •Κύρια δραστηριότητα του είναι η ορειβασία •Οι τουρίστες είναι φυσιολάτρες •Σωστή ποιότητα ζωής ,υγιεινή διατροφή , άθληση •Τουριστικά καταλύματα ενταγμένα στο φυσικό περιβάλλον
11
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Ο
εναλλακτικός τουρισμός έχει πολλά οφέλη τόσο για τους τουρίστες όσο και για τους κατοίκους που τους υποδέχονται στον τόπο τους. Όλες μορφές του εναλλακτικού τουρισμού,έχουν θετικές επιδράσεις στην Ελλάδα σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό ,περιβαλλοντικό επίπεδο. Είναι ένας υγιής τουρισμός , καθώς οι μορφές του περιστρέφονται γύρω από την φύση, την μόρφωση, τα αθλήματα και δεν προκαλεί τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει ο μαζικός τουρισμός . Η οργάνωση αυτού του τουρισμού γίνεται αποκλειστικά από τους ντόπιους κάτοικους των περιοχών και τους τοπικούς φορείς χωρίς να εμπορευματοποιείται. Επομένως και οι επαγγελματίες και η τοπική κοινωνία βγαίνουν κερδισμένοι, όπως θα αναλύσουμε στην πορεία. Αυτός ο τουρισμός έχει περισσότερες πιθανότητες αποδοχής από τους κατοίκους απ’ ό,τι ο μαζικός τουρισμός ,όπου υπάρχει η μέγιστη εκμετάλευση.
12
Για τους επαγγελματίες
Ο εναλλακτικός τουρισμός αναπτύσσει σε μεγάλο βαθμό τον επιχειρηματικό κλάδο. Με την αύξηση των τουριστών ταυτόχρονα αυξάνονται και οι ξενοδοχειακές μονάδες , δημιουργία εστιατορίων, χώρων εστίασης , καταστήματα με τουριστικά –παραδοσιακά προϊόντα. Με τον τρόπο αυτό αυξάνονται οι θέσεις εργασίας σε όλους τους τομείς και οι μόνιμοι κάτοικοι μπορούν να παραμείνουν στον τόπο τους και να δημιουργήσουν , ενισχύοντας και στηρίζοντας τις δραστηριότητες. Είναι πολύ σημαντικό καθώς αυξάνονται τα εισοδήματα σε μια οικογένεια ,οπότε ταυτόχρονα και η ποιότητα ζωής. Η συμπληρωματικότητα του εισοδήματος αποτελεί θεμελιακό στοιχείο και εισάγει αυτομάτως την αναπτυξιακή και κοινωνική διάσταση στην έννοια «εναλλακτικός τουρισμός».
Για τους επισκέπτες
Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι ένα είδος τουρισμού με συνεχή εξέλιξη στην Ελλάδα. Τα βασικά στοιχείου του, είναι πως έχει ανάπτυξη όλους τους μήνες του χρόνου και γίνεται σε όλα τα μέρη και όχι μόνο στα πιο πολυδιαφημισμένα. Ο ταξιδιώτης όταν θέλει να χαλαρώσει και να απομακρυνθεί από το χάος των μεγαλουπόλεων, θα επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο, να περάσει τις διακοπές του ή την άδεια του. Θα επιλέξει τον εναλλακτικό τρόπο τουρισμού , όπου μπορεί να ασχοληθεί με ένα σύνολο δραστηριοτήτων ,να αντλήσει πολλές πληροφορίες και γνώσεις σχετικά με την ιστορία ,τα ήθη ,τα έθιμα, τις παραδόσεις. Ανάλογα λοιπόν το είδος τουρισμού που θα επιλέξει θα ασχοληθεί και με ανάλογες δραστηριότητες . Είτε με αγροτικές δραστηριότητες , ότι είναι σχετικό με την φύση, καλλιέργεια γης ,φροντίδα φυτών κλπ., είτε με αθλητικές δραστηριότητες χειμερινών σπορ σε βουνά ή θερινών σε θάλασσες, επίσης μπορούν να συμμετέχουν σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και παραδοσιακές γιορτές. Προσφέρει σε όλες τις κοινωνικές τάξεις ανθρώπων και σε όλες τις ηλικίες, καθώς έχει μορφές και για τους δραστήριους νέους αλλά και για τους μεγαλύτερους σε ηλικία που επιθυμούν την χαλάρωση, καθώς επίσης είναι σε προσιτές τιμές όλα τα πακέτα εναλλακτικού τουρισμού.
Για την τοπική κοινωνία
Η ανάπτυξη του τουρισμού ευνόησε την τοπική κοινωνία και αύξησε το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων δημιουργώντας τη κατάλληλη υποδομή υποδοχής τουριστών. Βελτιώθηκαν επίσης τα οδικά δίκτυα και έγινε προσβάσιμη η κάθε περιοχή , τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος και δημιουργήθηκαν νέες εγκαταστάσεις για αθλητικές δραστηριότητες. Η τοπική κοινωνία έχει την ευκαιρία να προβάλλει τις παραδόσεις , τα ήθη, τα έθιμα ,να διατηρήσει και να συντηρήσει όπου είναι απαραίτητό την παραδοσιακή αρχιτεκτονική , να αναβιώσει παραδοσιακές τέχνες και να παράγει παραδοσιακά προϊόντα. Με το σύνολο αυτών των στοιχείων τα στοιχεία μιας περιοχής παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο. Eπίσης ,η ανάπτυξη της τοπικής κοινωνία συνδέεται με την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος οπότε δεν υπάρχει περίπτωση καταπάτησης του. Αξίζει να σημειωθεί πως οι τουριστικές δαπάνες , έφεραν έσοδα στην οικονομία της Ελλάδας , με εξαγωγή και εισαγωγή προϊόντων και με την ανάγκη του τουρίστα για καταναλωτισμό τροφών ,ποτών , και παραδοσιακών αγαθών. 13
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Η
ιστορία του εναλλακτικού τουρισμού, είναι μια ιστορία που στοχεύει στην ανάδειξη του φυσικού κάλλους μιας περιοχής, χωρίς να οδηγεί στην καταστροφή του φυσικού τόπου. Ζούμε σε μια εποχή άκρατου καταναλωτισμού που μας οδηγεί σε επικίνδυνη κατάχρηση των δυνατοτήτων που μας παρέχονται και σε σπατάλη των διαθέσιμων πόρων. Λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία του εναλλακτικού τουρισμού και στηριζόμενοι στην φιλοσοφία του, η οποία είναι η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και των πόρων, είναι καιρός και ως άνθρωποι αλλά και ως σχεδιαστές να περάσουμε σε μια μετακαταναλωτική, μεταβιομηχανική, οικολογική εποχή. Στη σημερινή εποχή υπάρχει και η ανάγκη και η δυνατότητα για κάτι τέτοιο και ο ρόλος του αρχιτέκτονα μπορεί να θεωρηθεί καθοριστικός, καθώς του παρέχονται μεγάλες ευκαιρίες για δημιουργικότητα και ουσιαστική κοινωνική προσφορά. Βέβαια, η οπτική γωνία του κάθε αρχιτέκτονα διαφέρει. Ενώ, θα έπρεπε να έχει ένα όραμα για τη ζωή και τον τόπο που σχεδιάζει, πολλές φορές τείνει στην υπερβολή. Αυτό το συναντάμε ιδιαίτερα σήμερα με πολλά κτίρια να σχεδιάζονται, έχοντας κύριο στόχο, τον εντυπωσιασμό και μόνο. Με τις ιδιαίτερα προκλητικές γλυπτικές μορφές τους, αδιαφορούν τις περισσότερες φορές για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου ή του τοπίου που τα υποδέχεται ή ακόμη και την ίδια την λειτουργία που αυτά επιτελούν. Στόχος τους άλλωστε δεν είναι το περιεχόμενο, αλλά αποκλειστικά η πλαστική απόδοση της μορφής του έργου. Γενικά, η αρχιτεκτονική είναι μια τέχνη, στην οποία οι έννοιες της λειτουργικότητας και του κλίματος πρέπει να 14
λαμβάνονται υπόψη από τον αρχιτέκτονα. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρχιτέκτονες επιλέγουν ως σωστό αυτό που πολλές φορές τους εξυπηρετεί ή τους αρέσει, αδιαφορώντας για τις συνέπειες της κάθε απόφασης. Λόγω του ότι απεχθάνονται κάθε περιορισμό στο έργο τους, ξεχνούν συχνά πως στον σχεδιασμό πρέπει να γίνεται αξιοποίηση και σύνθεση των διαφόρων περιορισμών που μπορεί να υπάρξουν. Πάνω απ’ όλα τους ενδιαφέρει η μορφοπλασία, με στόχο τον εντυπωσιασμό και την πρωτοτυπία. Ένας τέτοιος περιορισμός είναι ο οικολογικός σχεδιασμός, αφού συχνά ακόμη και όταν λαμβάνεται υπόψη, αντιμετωπίζεται ως αναγκαίο κακό και όχι ως αφετηρία με απέραντες δυνατότητες και αξίες. Ο σχεδιασμός αυτός μπορεί να προσεγγιστεί από διάφορες σκοπιές, οι οποίες απορρέουν, ως επί το πλείστον από το περιβάλλον. Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι πως ο πλανήτης μας πραγματικά κινδυνεύει. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα παροδικό φαινόμενο. Ζούμε, καταναλώνουμε και ρυπαίνουμε πέραν της αντοχής του φυσικού περιβάλλοντος. Επομένως, πρέπει να σκεφτόμαστε και να πράττουμε εναλλακτικά, στρέφοντας την προσοχή μας από τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που όσο περνάει ο καιρός εξαντλούνται, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παράλληλα, ο αρχιτέκτονας, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι άνθρωποι, βλέπει, παρατηρεί, αισθάνεται και δημιουργεί κυρίως με τα μάτια του. Έτσι, με την όραση του να κυριαρχεί των άλλων αισθήσεων, χάνει κάποια δεδομένα, όπως την ποιότητα του αέρα ή του ήχου, την θερμοκρασία, το ποσοστό της υγρασίας κ.τ.λ. Δεδομένα που καθώς τα παραβλέπει, πέρα από τα προβλήματα που δημιουργούνται,
μπορεί να οδηγήσουν σε ένα αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα πιο φτωχό και ανολοκλήρωτο. Άρα, μια από τις πρώτες αρχές στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό είναι η ανάλυση των κλιματικών δεδομένων που επικρατούν στην περιοχή που θέλουμε να χτίσουμε. Πιο συγκεκριμένα, τα όρια μέσα στα οποία κυμαίνονται η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία, το ύψος της βροχόπτωσης (ή του χιονιού) και τέλος, η διεύθυνση των ανέμων. Μια τελευταία προσέγγιση του οικολογικού σχεδιασμού, είναι να επιλέγεται το τι αρμόζει και είναι πρέπον στην κάθε περίπτωση του εκάστοτε σχεδιασμού. Η οικολογική ευαισθησία πρέπει να είναι χαρακτηριστικό μιας αρχιτεκτονικής μελέτης. Ο αρχιτέκτονας οφείλει σε κάθε περίπτωση να εξετάζει, να εκτιμά και να συνυπολογίζει όλα τα δεδομένα. Να θυμάται, να διαισθάνεται και να εκτιμά τις ιδιαιτερότητες και τις αξίες του κάθε τόπου. Για παράδειγμα, σε ένα φυσικό περιβάλλον με μεγάλες εκτάσεις πρασίνου, με ανοιχτές μη δομημένες περιοχές, με σχετική βλάστηση και πιθανόν ύπαρξη νερού, οι επεμβάσεις που απαιτούνται για τη βελτίωση του μικροκλίματος είναι μικρότερες, και η κύρια προτίμηση είναι να επέμβουμε χωρίς να καταστρέψουμε το περιβάλλον που ήδη υπάρχει. Πέρα από την οικολογική σκέψη που οφείλει κάθε σχεδιαστής να ακολουθεί στο σχεδιασμό του, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και την ταυτότητα του εκάστοτε τόπου. Γενικά, η φύση αποτελεί ένα εκτεταμένο σύνολο, έναν τόπο, που ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες έχει μια ιδιαίτερη ταυτότητα. Ο τόπος μπορεί συνήθως να προσδιορίζεται με γεωγραφικούς όρους, αλλά σημαίνει κάτι περισσότερο από μια τοποθεσία. Τέλος, η έννοια του χαρακτήρα είναι ιδιαίτερα
σημαντική. Όλοι οι τόποι έχουν ένα χαρακτήρα, ο οποίος εξαρτάται από το χρόνο, μπορεί να αλλάζει με τις εποχές, με την ώρα της ημέρας, τις καιρικές συνθήκες. Η κάθε εποχή πρέπει να έχει τη δική της αρχιτεκτονική και έχουμε πολλά να μάθουμε από την αρχιτεκτονική πριν γίνει τέχνη των ειδικών. Οι αδίδακτοι τεχνίτες στο χώρο και στο χρόνο, επιδεικνύουν ένα αξιοθαύμαστο ταλέντο στην ένταξη των κτιρίων στο φυσικό περιβάλλον. Αντί να προσπαθούν να κατακτήσουν τη φύση, δέχονται τις ιδιοτροπίες του κλίματος και τις προκλήσεις της τοπογραφίας. Έτσι, κάθε αρχιτέκτονας θα πρέπει να δει με ποια μέσα και εργαλεία είχε οικοδομήσει ο λαός, να ακολουθήσει το ρυθμό της ζωής σύμφωνα με τις αναγκαιότητες της και να χτίσει με αυτή χρησιμοποιώντας όμως τις δικές του τεχνικές. Επομένως, θα πρέπει να μελετήσει τα δεδομένα του ανθρώπου, το τοπίο, το κλίμα, τη γεωγραφία, ακόμη και τα ήθη και έθιμα, και να βρει τα κατάλληλα μέσα και υλικά που θα μπορέσουν να σταθούν στο τοπίο και να εναρμονιστούν με αυτό. Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα, πως η στρατηγική κατεύθυνση του κάθε αρχιτέκτονα πρέπει να ακολουθεί έναν σωστό οικολογικό σχεδιασμό. Η συνύπαρξη κλίματος, λειτουργικότητας και κατασκευής, η αφομοίωση της πολιτιστικής παράδοσης και της κουλτούρας, καθώς και η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποτελούν στοιχεία αυτού του σχεδιασμού. Τέλος, η χρήση τοπικών υλικών, η προσαρμογή του κτίσματος στο τοπίο με σεβασμό στην τοπογραφία, και η εναρμονισμένη συνύπαρξη του με το φυσικό περιβάλλον προσδίδουν στην αρχιτεκτονική την ομορφιά της. 15
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Τ
ο Παλιό Λουτρό βρίσκεται σε ένα ιδανικό σημείο για κάποιον που επιθυμεί να επιστρέψει στην φύση και να βιώσει έναν ξεχασμένο τρόπο ζωής. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζώντας μια έντονη καθημερινότητα στις πόλεις αναζητά διεξόδους που θα τον κάνουν να ξεφύγει από τα κοσμοπολίτικα τουριστικά κέντρα και τις τυποποιημένες υπηρεσίες μαζικού τουρισμού. Αναζητά την πνευματική και φυσική ξεκούραση ενώ επιθυμεί να έρθει πιο κοντά στην φύση και να αποκτήσει νέα βιώματα. Σε αντίθεση με τις σύγχρονες κορεσμένες ξενοδοχειακές μονάδες μεγάλης κλίμακας, η νέα πρόταση θα εμπλουτίζει τις υπάρχουσες δραστηριότητες της περιοχής με στόχο να δημιουργήσει ένα βιώσιμο τουριστικό πρότυπο, ένα δίκτυο που συνδέει εργασία και παραγωγή με αναψυχή και χαλάρωση. Αφετηρία της πρότασης θα είναι οι ίδιοι οι κάτοικοι. Η περιοχή είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη όσο αφορά τις κτηνοτροφικές μονάδες, την αλιεία και την τυροκομία. Τα επαγγέλματα των κατοίκων είναι βασισμένα σ’ένα μικρόκοσμο οικονομικών και τουριστικών δραστηριοτήτων όπως ψαράδες, τυροκόμοι, αγρότες και περπατητές. Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας αποτελεί έναν κατ’ εξοχήν αγροτοκτηνοτροφικό νομό. Η κτηνοτροφία, η τυροκομία κι οι 16
ιχθυοκαλλιέργειες αποτελούν σημαντική συνιστώσα για την οικονομία της περιοχής. Πολλά προϊόντα που παράγονται είναι φημισμένα σε όλη την Ελλάδα όπως η κεφαλογραβιέρα Αμφιλοχίας. Οι ρόλοι θα εναλλάσσονται σε ψαράδες-περπατητές, κάτοικοι – ξενοδόχοι, αγρότες - ξεναγοί, Αυτά είναι μερικά από τα παραδείγματα που φαίνονται πώς θα καταργούνται τα όρια μεταξύ ντόπιων και επισκεπτών και θα δημιουργηθεί ένα νέο δίκτυο οικονομικής δραστηριότητας που θα γεφυρώνει πόρους και ανάγκες. Μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία σχεδιασμού, οι ίδιοι ο κάτοικοι θα εμπλέκονται στην ανάπτυξη της περιοχής. Η πρόταση αυτή θολώνει την διαφορά μεταξύ μόνιμων κατοίκων, παραθεριστών και επισκεπτών ενώ συμβάλει στην οικιστική και τουριστική ανάπτυξη του τόπου. Οι επισκέπτες του ξενώνα θα μπορούν σε καθημερινή βάση να παρακολουθούν και να συμμετέχουν σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες σε συνεργασία με τις κτηνοτροφικές μονάδες της περιοχής. Αναπτύσσονται έτσι διαδρομές τόσο μέσα στον οικισμό, αλλά και έξω από αυτόν, που οδηγούν τον επισκέπτη στην ανάγνωση των παραδοσιακών μορφών, των στοιχείων αλλά και των καθημερινών εργασιών της περιοχής.
5
4
3
2
1 6
7
Αναφορά σε δραστηριότητες περιοχής. • • • •
• • •
Συμμετοχή ή παρακολούθηση αγροτικών εργασιών, εργαστηρίων παραγωγής τυριού ή λαδιού Εξερεύνηση στο καταφύγιο άγριας ζωής Κανάλας Αποδράσεις με ποδήλατο και πεζοπορίες στην φύση σε χαραγμένα μονοπάτια για εξερεύνηση και συλλογή βοτάνων. Συνεργασία με Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου για γνωριμία και εξερεύνηση στον υγροβιότοπο του Αμβρακικού.(παρακολούθηση άγριων πουλιών) Rafting στον Άραχθο.(Εκκίνηση από το γεφύρι της Άρτας) Συμμετοχή ή παρακολούθηση ψαρέματος με παραδοσιακούς τρόπους (γάμπαρη αμβρακικού) Συμμετοχή τους καλοκαιρινούς μήνες σε θρησκευτικές, πολιτιστικές εκδηλώσεις των γύρω περιοχών. 17
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΥΛΙΚΑ
Μ
ε σεβασμό στην ιστορία του κτιρίου και προσεχτικό σχεδιασμό, η αποκατάσταση διατηρεί ανέπαφη τη διαχρονική γοητεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αναδεικνύοντάς την με σύγχρονες μινιμαλιστικές παρεμβάσεις ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα των κτισμάτων που αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Η αποκατάσταση των κτιρίων του χωριού αποτελεί μια σημαντική συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη του εγκαταλελειμμένου οικισμού. Η επέμβαση επιχειρεί να εντάξει ένα σύγχρονο μινιμαλιστικό σχεδιασμό στη διαχρονική αισθητική της λαϊκής αρχιτεκτονικής συνδυάζοντας τοπικούς τρόπους δόμησης από πρωτογενή υλικά όπως η πέτρα και το ξύλο και σύγχρονο εξοπλισμό. Η λιτότητα των αρχιτεκτονικών εκφραστικών μέσων, η κατασκευαστική διαφάνεια και η καθαρότητα των μορφών και των όγκων, σε σύνθεση με το τοπικό ιδίωμα χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν την πλαστικότητα της παραδοσιακής φόρμας. Μέσα από την κλιμάκωση των επιπέδων εκφράζεται η λειτουργική οργάνωση του εσωτερικού ενώ υπερυψωμένα πατάρια σχεδιάστηκαν ως χώροι ύπνου. Η χρήση του φυσικού ξύλου στο δάπεδο των κτιρίων και των επιχρισμένων κτιστών τοίχων που κατασκευάστηκαν από την αρχή, δημιουργεί ήρεμες συνεχείς 18
επιφάνειες που προσδίδουν αντιληπτική συνέχεια. Οι αδροί κατάλευκοι τοίχοι συνδυάζονται με την λιθοδομή που προυπήρχε και τις ακατέργαστες ξύλινες δοκούς στις οροφές, για να δημιουργήσουν ένα ογκοπλαστικό σύνολο με ήπια χρωματική αρμονία που αναδεικνύεται μέσα από το φυσικό φως. Στις εξωτερικές όψεις κυριαρχεί η αρμολογημένη εμφανής λιθοδομή που ενοποιεί οπτικά την κατοικία με το τοπίο. Η πρωτογενής κατασκευαστική απλότητα και η συνέχεια τον υλικών και των χαράξεων σε όλες τις κλίμακες έχoυν στόχο την ήπια μετάβαση από το εξωτερικό στο εσωτερικό και από τη φύση στο κτισμένο. Η αρχιτεκτονική της περιοχής είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική που συναντάει κανείς σε ορεινά μέρη. Η πέτρα αποτελεί το βασικό δομικό υλικό και σε συνδιασμό με το ξύλο και το χώμα συμβάλουν στην συγκρότηση του κτιρίου. Έτσι δημιουργείται ένα αποτέλεσμα που διατηρεί την ταυτότητα του τόπου, σέβεται την φύση χωρίς να την επηρεάζει και αφομοιώνεται εξ’ολοκλήρου σε αυτή. Σε δύο κτίρια που θα αποτελέσουν κοινόχρηστους χώρους η αποκατάσταση της οροφής θα γίνει με γυαλί και μεταλλικό σκελετό. Με αυτό τον τρόπο συμβάλουμε στην ένταξη της φύσης ακόμα και μέσα στα κτίρια. Η σκίασή τους θα επιτευχθεί με υφασμάτινα σκιάδια που θα κατεβαίνουν σε πρωινές ή μεσημεριανές ώρες. Στην σκίαση των κτιρίων θα συμβάλουν και τα πανύψηλα δέντρα που ‘’αγκαλιάζουν’’
6 7 8 9 10
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
1 2 3 4 5
11
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
1 2 3 4 5 6 7 8
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
τα κτίρια σε όλο το μήκος του χωριού. Η γυάλινη οροφή θα είναι δίρριχτη για να φεύγουν τα νερά της βροχής και να μην διατηρούνται ενώ στους υπόλοιπους οικισμούς που θα γίνει αποκατάσταση της ξύλινης στέγης, θα είναι τετράριχτη. Οι χοντροί, πετρόχτιστοι τοίχοι θα διατηρούν τους οικισμούς δροσερούς το καλοκαίρι και ζεστούς το χειμώνα ενώ σύγχρονα μονωτικά υλικά θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της υγρασίας, καθώς δίπλα από τους οικισμούς διέρχεται το ποτάμι. Όσο αφορά την θέρμανση των ξενώνων κατά την διάρκεια του χειμώνα, θα υπάρχουν ενεργειακά τζάκια που θα διοχετεύουν ενέργεια στο δίκτυο θέρμανσης και στα θερμαντικά σώματα που θα υπάρχουν στους ιδιαίτερους χώρους.
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
Με σεβασμό στην φύση και το περιβάλλον ο ξενώνας θα βασίζεται σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Χάρη στο φωτοβολταϊκό σύστημα του ξενώνα θα λειτουργούνε τα φώτα του κήπου, τα ψυγεία στις κουζίνες των σπιτιών, το ζεστό νερό στα μπάνια. Πρίζες στους οικισμούς δεν θα υπάρχουν. Στο χώρο υποδοχής μπορούν οι επισκέπτες να φορτίζουν οποιαδήποτε ηλεκτρική συσκευή. Στον ίδιο χώρο θα λειτουργεί internet και wi-fi.
19
ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ Ο ξενώνας εναλλακτικού τουρισμού θα αποτελείται από 13 οικισμούς. 4 κοινόχρηστοι χώροι (χώρος υποδοχής επισκεπτών, εστιατόριο, πωλητήριο - εκθετήριο, καφενείο) και 9 ξενώνες ύπνου.
20
Ξενώνας 7
Ξενώνας 6 Ξενώνας 3
Εξωτερικός Χώρος
Ξενώνας 5 Ξενώνας 8
Εκκλησία Ξενώνας 2
Ξενώνας 4
Ξενώνας 1 καφενείο
Reception Κεντρική Είσοδος
Πωλητήριο παραδοσιακών προϊόντων
Ξενώνας 9 Εστιατόριο
21
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Η
κεντρική ιδέα προέρχεται από τη διαμήκη μορφή και γραμμικότητα της τοποθεσίας. που μπορεί να λειτουργήσει ως οικολογικός διάδρομος και ως ένα σύστημα ροών. Το παραγόμενο τοπίο διασχίζεται από μια σειρά οικολογικών διαδρομών διαφορετικών χαρακτήρων και ποιοτήτων, με χρήσεις πολιτισμού, αναψυχής, αθλητισμού, καλλιεργειών. Το δαιδαλώδες του τοπίου σηματοδοτεί βασικές πορείες στον χώρο τόσο εσωτερικά του οικισμού όσο και εξωτερικά. Δημιουργείται έτσι ένα πλέξιμο διαδρομών στο οποίο το κάθε μονοπάτι λειτουργεί σαν καλός ξεναγός. Η γεωμετρία, οι ποιότητες, τα υλικά, οι χρήσεις φυτρώνουν από την ίδια τη γη. Προϋπήρχαν και τις ανακαλούμε για μια σύνδεση με το παρελθόν. Πιο συγκεκριμένα, οι επιμήκεις ορθές πολλαπλές βαθμίδες, το υγρό στοιχείο, το μεγάλο φάσμα γήινων χρωμάτων, οι αντιθέσεις ανάμεσα στην οριζοντιότητα της ανέπαφης γης και τις κατακόρυφες τομές του τοπίου, είναι ορισμένα από τα στοιχεία που αντλεί η πρόταση από τον τόπο, αναζητώντας μια εννοιολογική σύνδεση με το παρελθόν Οι διαδρομές της φύσης ‘’περιγράφουν’’ και τα κτίρια του οικισμού. Σε κάθε κτίριο είναι εμφανή τα σημάδια του χρόνου και της κατάρρευσης με μια γραμμή που υπογραμμίζει τα όρια του παλιού γκρεμισμένου κτιρίου και της νέας παρέμβασης. Η γραμμή αυτή δημιουργείται από διαφορετικό υλικό για να ξεχωρίζει μέσα σε ένα σύνολο κτιρίων από πέτρα ενσωματωμένα στο τοπίο και να τονίζει τη νέα πρόταση στον οικισμό. Έτσι οι λευκές γραμμές των κτιρίων σε συνδιασμό με τις λευκές γραμμές των διαδρομών δημιουργούν ένα σύνολο που ρέει στην φύση διακριτικά, χωρίς να επηρεάζει το τοπίο και μοιάζει να αιωρείται. Αναζητείται η δημιουργία ενός «τοπίου» για τον άνθρωπο, ενός τόπου ζωντανού, δυναμικού και ελκυστικού, που θα ενεργοποιείται από τους ανθρώπους, τη φύση και τη μνήμη.
22
23
24
1.ΞΕΝΩΝΑΣ 1 2.ΞΕΝΩΝΑΣ 2 3.ΞΕΝΩΝΑΣ 3 4.ΞΕΝΩΝΑΣ 4 5.ΞΕΝΩΝΑΣ 5 6.ΞΕΝΩΝΑΣ 6 7.ΞΕΝΩΝΑΣ 7 8.ΞΕΝΩΝΑΣ 8 9.ΞΕΝΩΝΑΣ 9 10.ΚΑΦΕΝΕΙΟ 11.ΧΩΡΟΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ 12.ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ-ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ 13.ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ
1
2
5
3
4 6 7
8 9
10 11 13 12
25
ΕΙΣΟΔΟΣ ΧΩΡΙΟΥ
26
27
28
ΧΩΡΟΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
29
Τ
ο κτίριο αυτό είναι το πρώτο που συναντάει ο επισκέπτης όταν φτάνει στο χωριό. Τα χρόνια που το χωριό κατοικούνταν αποτελούσε το κοινοτικό γραφείο. Η ιδιαίτερη λειτουργία του φαίνεται και από τον τρόπο που είχε χτιστεί. Μεγάλα παράθυρα σε όλο το μήκος του κτίσματος. Η νέα του χρήση θα περιλαμβάνει κάποια γραφεία, την reception που θα επιλύει οικονομικά θέματα και κρατήσεις όσο αφορά την διαμονή, χώρο ξεκούρασης και αναμονής των επισκεπτών αλλά και γραφείο όπου θα οργανώνει και θα συντονίζει τις δραστηριότητες και θα συγκροτεί τις ομάδες. Επίσης είναι το μοναδικό κτίριο στο χωριό που θα περιλαμβλάνει wc για ΑΜΕΑ.
30
31
32
33
34
35
36
ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ - ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ
37
Τ
ο δεύτερο κτίριο πριν την γέφυρα και ίσως το μοναδικό που διατηρείται σε τόσο καλή κατάσταση και αποτελείται από 2 ορόφους. Στο ισόγειο οργανώνεται το πωλητήριο στο οποίο ο επισκέπτης θα μπορεί να δοκιμάσει και να αγοράσει τοπικά προϊόντα όπως μέλι, τυρί και χυλοπίτες. Στον Α όροφο διαμορφώνεται η έκθεση η οποία θα είναι μόνιμη και θα μπορεί ο επισκέπτης να δεί φωτογραφικό υλικό από τις ημέρες που το Παλιό Λουτρό κατοικούνταν και να μεταφερθεί σε εκείνη την εποχή.
38
39
40
41
42
43
44
ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ
45
46
47
48
ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ
49
50
51
52
ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ
53
Α
πένταντι από τον χώρο υποδοχής και δίπλα στην γέφυρα ο επισκέπτης συναντάει το εστιατόριο. Δίπλα ακριβώς στο ποτάμι οι ένοικοι μπορούν να απολαμβάνουν τα γεύματά τους οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Τα γεύματα θα αποτελούνται από παραδοσιακά φαγητά της περιοχής. Το εστιατόριο θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τους ένοικους του ξενώνα
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
ΚΑΦΕΝΕΙΟ
65
Τ
ο καφενείο αποτελείται απ τον μοναδικό κοινόχρηστο χώρο μετά την γέφυρα. Θα υποδέχεται τους επισκέπτες όλες τις ώρες και βρίσκεται απέναντι από την εκκλησία. Το καφενείο θα μπορεί να δέχεται και άλλους επισκέπτες εκτός των ενοίκων.
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
ΞΕΝΩΝΑΣ 1
77
Α
νάλογα με την έκταση του κάθε οικισμού οι ξενώνες θα χωρίζονται σε απλούς που θα φιλοξενούν 2 άτομα και σουίτες που θα φιλοξενούν 2-4 άτομα. Διαμορφωμένοι και εξοπλισμένοι με κουζινάκια, χώρους ξεκούρασης και χώρους ύπνου θα ικανοποιούν και θα εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες. Η ίδια αντιμετώπιση πραγματοποιήθηκε και στους ξενώνες 2, 3, 7 & 9
78
79
80
81
82
Δ
83
84
85
86
87
88
89
90
ΞΕΝΩΝΑΣ 9
91
Α
νάλογα με την έκταση του κάθε οικισμού οι ξενώνες θα χωρίζονται σε απλούς που θα φιλοξενούν 2 άτομα και σουίτες που θα φιλοξενούν 2-4 άτομα. Διαμορφωμένοι και εξοπλισμένοι με κουζινάκια, χώρους ξεκούρασης και χώρους ύπνου θα ικανοποιούν και θα εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες. Η ίδια αντιμετώπιση πραγματοποιήθηκε και στους ξενώνες 4, 5, 6 & 8.
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
ΣΚΙΤΣΑ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ - ΜΑΚΕΤΕΣ
105
106
107
108
109
110
111
112