Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları
Sıra no / Konu
41/ Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları
Amaç
İşçilerin sağlık gözetimi konusunda iş güvenliği uzmanının yapması gerekenleri öğrenmek ve meslek hastalıkları hakkında bilgi sahibi olmak.
Öğrenim hedefleri •Sağlık gözetimi ve meslek hastalıkları konusunda temel kavramlar, •Meslek hastalıklarının çeşitleri ve tanı yöntemleri, •Korunma yöntemleri, •Meslek hastalığı istatistikleri, •İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak. Alt başlıkları
Örgün / toplam ders saati Eğitici niteliği
•Sağlık gözetimi kavramı ve uygulanması •Meslek hastalığı kavramı •Meslek hastalığı çeşitleri ve nedenleri •Meslek hastalığı tanı yöntemleri •Meslek hastalıklarından korunma •Meslek hastalığı istatistikleri •İlgili mevzuat A Sınıfı
B Sınıfı
C Sınıfı
1/3
1/3
2/4
Yönetmeliğin 47/a - c (*) –ç (*) – e (*) bendine uygun eğitimci * Tıp ve sağlık alanı çalışanları
İŞ SAĞLIĞI KAPSAM ve TANIM Çalışma hayatı
işsizlik
Sağlık ilişkisini inceler
yoksulluk
kötü çalışma koşulları
Sağlıksızlık
Kötü beslenme vb sağlıksız yaşam şartları
Sağlık Bireysel sağlık sorunları
Toplumsal/Çevresel sağlık sorunları
İşyeri hekimliği
İş hijyeni
Sağlık sorunlarının
Sağlık risklerinin saptanması
tanı,tedavi ve önlenmesi
Ölçümlerin yapılması Risklerin kaldırılması
İŞ SAĞLIĞI HER İKİ ALANI DA KAPSAR
Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi İş sağlığının 5 bileşeni: Çalışma İlişkileri Bireysel ve toplu iş ilişkileri
Çalışma Koşulları Ücret ve süre
Çalışma Ortamı Biyolojik, fiziksel, ergonomik, kimyasal etmenler
SAĞLIK Bireysel Özellikler
Çevresel özellikler Çevreleyen toplumun ve yaşanan çevrenin özellikleri
•Kalıtsal ve edinsel özellikler
Sağlıklı Toplum Yaşam Kalitesi
Çevresel Değişiklikler
Su ve sabun
es i en m
Çevrenin Düzenl enmesi
l zen
Tedavi
Yaşam Süresi
Dü
Kaynak Organizasyonu
Morbidite
inin i çi m aB am Yaş
Ted Sağ avi E d lık Hiz ici ve me K tler oruy in e u Ula cu şm a
Mortalite
Güçlendirici Davranışlar
El yıkama
İçme ve kullanma sularının sanitasyonu Katı ve sıvı atıkların zararsızlandırılması Hava kirliliğinin önlenmesi Sağlıklı barınma koşullarının temini Besin Sanitasyonu Vektör ve kemirici kontrolü “Gürültü, radyasyon, aydınlanma havalandırma” Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar Mezarlıklar Turist Sağlığı Sağlıklı Çalışma koşulları/ergonomi
Sağlık eğitimi Aile Planlaması
Kişisel Hijyen
Beslenme
Bağışıklama
Erken Tanı
Kemoproflaksi
Kişiye Yönelik
Çevreye Yönelik
Koruyucu Sağlık Hizmetleri
Koruyucu Sağlık Hizmetleri
Koruyucu Sağlık Hizmetleri
Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri
3. basamak 2. basamak 1. basamak
Esenlendirici (Rehabilitasyon )
SAĞLIK HİZMETLERİ
İŞ SAĞLIĞI : Bütün mesleklerde çalışanların bedensel-ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır.
Çalışma Hayatı --- Sağlık ilişkisine ilk dikkat çeken G. Agricola’dır. (16. yy.) Tozlu ortamda çalışmada maske önermiştir. Maden işçilerinde sağlık sorunları Paracelcius tarafından ortaya konmuştur. (16. yy)
Bernardino Ramazini (1633-1714) Demorbis Artifucum Diatriba adlı kitabı ile kapsamlı olarak iş ve sağlık ilişkisini ortaya koyan ve iş sağlığının kurucusu kabul edilen bilim adamıdır.
Tarihte sanayileşme ile: İnsan gücünü yerini makineler aldı Fabrika bölgeleri kuruldu (Sanayi bölgeleri) Gecekondulaşma Aileden ayrı yaşam ve parçalanmış aileler, ve göç Erkeklerin yaşam kalitesinin bozulması beslenme bozuklukları ve bulaşıcı hastalıklar arttı. Fabrikaya alışkın olmayan tarla işçileri kazaları artırdı.
Ancak Sanayileşme Sürecinin Sonunda: Mortalite ve Morbidite azaldı. Bebek Ölüm Hızları azaldı. Kronik hastalıklar arttı. Bulaşıcı hastalıklar azaldı. Aile planlaması ile sağlıklı doğumlar arttı.
Yüksek voltajlı donanım
Düzensiz dağınık işyeri ve zemin
Isırık ve Sokmalar Güneş yanığı
Sıcak soğuk stresi
Elektrik
Yüksekte çalışma
Kayma takılma
Kapalı alanlar
Tehlikeli Çevre
Elle çalışma
Etkinlikler
Sıcaklık
Kişisel
İşyerlerinde Başlıca Tehlikeler
Sabit postür Mental stress Yineleyen hareketler
Mekanik
Vibrasyon Düşen cisimler
Biyolojik
Radyasyon EMF-Radyasyon
Allerjen
Bitkiler
Kimyasallar
İyonizan
İrritanlar Hayvanlar
İnfra red
Bitkiler
U.V Laser
Gürültü
Toz Buhar, duman Genotoksikler
Toksik maddeler Karsinojenler
MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE RİSKLER Toz Cevher çıkarılması Ezme ve öğütme Paketleme Eleme aşaması …
Gürültü Karbon monoksit Yanıcı, patlayıcı gazlar Kimyasallar Yüksek sıcaklık ve nem Ergonomik stres etmenleri …
Solunum sistemi hastalıkları (KOAH, CA, …) Santral sinir sistemi hastalıkları Dolaşım sistemi hastalıkları
Kas – iskelet sistemi hastalıkları
İŞ
SAĞLIK
BİREYSEL FAKTÖRLER
İş koşulları sağlığı etkilediği gibi çalışanların sağlık durumu da işin kalite ve verimini etkiler
İŞYERİ ORTAM FAKTÖRLERİ
Yaş
Fiziksel Faktörler (Gürültü, Isı Rad vb.)
Cinsiyet
Kimyasal Faktörler (Pb, Hg, Cd, As, Benzen)
Genel Sağlık Durumu
Tozlar (Silis, kömür, asbest, inorganik toz) Biyolojik Faktörler Ergonomik Faktörler (iş işçiye uydurulmalı) Psikososyal Faktörler
Amaç: Sağlığı Geliştirmek ve korumak
İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ 1. Uygun işe yerleştirme 2. İşyeri Risklerinin Saptanması (Ölçüm esaslı) MAK ve ESD 3. İş Yeri Risklerinin Kontrolü
Kaynakta Kontrol Çalışma Süresini azaltmak Kişisel Koruyucu Kullanımı
4. Aralıklı Kontrol Muayeneleri 5. İş Yerinde Tıbbi Bakım Hizmeti 6. Sağlık Eğitimi
YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ: Etkilenim bittikten sonra hastalık oluşana kadar geçen süre
MARUZİYET SÜRESİ: Etkilenim başladıktan sonra hastalık oluşana kadar geçen süre
İŞ KAZALARI
TANIM: İşin yapıldığı sırada meydana gelen kazalardır.
RİSKLİ İŞ KOŞULLARI RİSKLİ İŞ
Stresli iş
Uzun süreli çalışma
İşyeri ortam faktörlerinin olumsuzluğu
Gece çalışma
Ergonomik olmayan çalışma
Montaj bandında çalışma
Fizyolojik olmayan pozisyon
Parça başı çalışma
Ağır iş İşyerinde huzursuzluk Ulaşım sorunu Beslenme sorunu
Çalışanın bir çok sağlık sorunu vardır. Çok azı meslek hastalığıdır.
Öyleyse niçin meslek hastalığı dikkat çeker? 1. İş ile hastalık arasında nedensel bir bağ vardır, hastalığın nedeni işyerindedir. 2. Meslek hastalıkları korunulması olanağı yüksek olan hastalıklardır. İşyerinde alınacak teknik ve tıbbi önlemlerle meslek hastalıklarından korunma sağlanabilir
İşle ilişkili hastalık & Meslek Hastalığı Çalışanlarda en sık görülen hastalıklar: 1. Akut solunum yolu enfeksiyonları. 2. “İşle ilişkili hastalıklar Kronik ve dejeneratif hastalıklardır. (Koroner kalp Hast, Kr. Sol. Sis. Hast.vb) Birden fazla sebep ve mesleksel faktörlerin de rolü Örneğin sigara içilmesi, hava kirliliği ve toz maruziyeti
işle ilişkili hastalık (work-related disease)
kronik bronşit
İşle ilişkili hastalık & Meslek Hastalığı Meslek hastalıkları : Yapılan iş (meslek) ile Hastalık arasında nedensel bir bağlantı vardır. Örneğin Kurşunun kullanıldığı işyerinde çalışanlar kurşun zehirlenmesi Oysa tozlu yerlerde çalışanlarda kronik bronşit tozsuz ortamlarda çalışan O halde; meslek hastalıkları işe özgü olan ve doğrudan doğruya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan, nedeni yalnızca işyerinde olan sağlık sorunlarıdır
Meslek Hastalıkları Çalışılan işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden oluşan geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi araz halleridir.
İş yeri ortamından kaynaklanan faktörlerden dolayı oluşan hastalıklardır.
Meslek Hastalıklarının Sınıflaması
A Grubu : Kimyasal Maddelerle olan meslek hastalıklarıdır, B Grubu : Mesleki Deri kanserleri ve kanser dışı hastalıkları, C Grubu : Mesleki Solunum Sistemi hastalıklarıdır, D Grubu : Mesleki Bulaşıcı hastalıklardır, E Grubu : Fiziksel Etkenlerle oluşan meslek hastalıklarıdır.
Mevzuatımızda Meslek Hastalığı Tanımı: “çalışılan işin niteliğine göre, yenilenen bir nedenle, ya da işin yürütüm koşulları yüzünden uğranılan geçici ya da sürekli hastalık, sakatlık ve arıza durumlarıdır”. Meslek hastalığı kısa süreli maruziyetler sonucu değil de tekrarlanan sebeple oluşmaktadır. Meslek hastalığı genellikle aylar-yıllar boyu tekrarlanan maruziyetler sonucu oluşur. Yani örneğin bir veya birkaç kez tozlu ortama veya maden ocağına girmekle pnömokonyoz meydana gelmez. Pnömokonyozun oluşabilmesi için en az 3 yıllık maruziyet süresinin geçmesi gerektiği ilgili tüzükte belirtilmektedir. Benzeri şekilde gürültüye bağlı işitme kaybı oluşması için de en az 2 yıl gürültülü ortamda çalışmış olmak gerekmektedir.
Meslek hastalığı işin niteliğine göre de farklı farklı olmaktadır, yani değişik işlerde farklı meslek hastalığı tablosu oluşmaktadır
Meslek Hastalığı Türlerinin Sınıflandırılması
Hastalanan organlara göre
Hastalığın nedenlerine göre
Deri Akciğer Hematopoetik sistem Sindirim sistemi Sinir sistemi Böbrekler İşitme organı Birden fazla organ veya sistem
Kimyasal nedenler Fiziksel nedenler Biyolojik nedenler Tozlar
Deri Akciğer
irritasyon kanser
Akut Kronik
Sindirim
Lokal
Sistemik
akciğer fibrozisi kurşun zehirlenmesi
SAVUNMA MEKANİZMALARI
Solunum Yolu
Öksürük refleksi Silia aktivitesi Mukus salgısı Surfektan tabakası
Sindirim Yolu
Kusma refleksi İshal oluşumu Mide asiditesi Karaciğer detoksifikasyon işlemi
Deri Yolu
Deri bütünlüğü, yara, ezik… Vücut yüzeylerinin geçirgenliği Derinin emme kapasitesi
Derinin emilim kapasitesi
Hastalanan organlara göre Meslek Hastalığı Türleri Deri: Meslek hastalıklarında en fazla etkilenen organ deridir. Ancak; kayıt edilmeme, sorun olarak algılamama gibi nedenlerden dolayı az saptanır. Akciğer: Meslek hastalıklarında sık olarak tutulur. Hematopoetik sistem, Sindirim sistemi, Sinir sistemi, Böbrekler, İşitme organı vb. Birden fazla organ veya sistem (Örneğin kurşun zehirlenmesinde sindirim sistemi, kan yapıcı sistem, sinir sistemi, böbrekler, kalp ve damar sistemi gibi değişik organ ve sistemler tutulur. )
Etkenlere göre Meslek Hastalığı Türleri
Benzen, toluen, triklor etilen, hekzan
Kimyasallar Zehirli gazlar, pestisitler asitler ve alkaliler İntoksikasyona, malign hastalıklar bağımlılık ve davranış değişikliği
zl a r
ni k t o
Madencilik dökümhane asbest endüstrisi
l ar
Çözücüler
sağlık çalışanları hayvancılık, deri işleri, Madencilik
Tozlar
inorga
Kurşun, civa, krom, kadmiyum, nikel
Sıcaklık, Gürültü, Radyasyon, Titreşim, Basınç vb Tekrarlayan işler
Biyolojik Nedenler
Pamuklu dokuma tarım ve hayvancılık
Tüberküloz, Brusellozis, Paraziter hastalıklar Pnömokonyoz kas-iskelet sistemi Silikozis hastalıkları Asbestozis İşitme sorunları
nik to z
Metaller
Fiziksel Nedenler
inorga
Kimyasal Nedenler
Meslek Hastalıkları Listesi
Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından hazırlanmış olan listede meslek hastalıkları 29 başlık halinde toplamıştır. Bu listede tozlar, çeşitli kimyasal, fiziksel ve biyolojik faktörlere bağlı olarak meydana gelen hastalıklar yer almaktadır. Türkiye'de ise meslek hastalıkları 5 ana grupta toplanmaktadır.
Meslek Hastalıkları Listesi A grubu: Kimyasal nedenli meslek hastalıkları 25 ana grubu vardır 52 adet kimyasal maddeye bağlı olarak oluşurlar B grubu: Mesleki deri hastalıkları Deri kanseri ve Kanser dışı deri hastalıkları C grubu: Mesleki solunum sistemi hastalıkları: Pnömokonyozlar, Silikozis, asbestozis, mesleksel astım, bisinozis D grubu: Mesleksel bulaşıcı hastalıklar parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, zoonozlar viral hepatit ve tüberküloz E grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları Tekrarlayan travmalar, radyasyon, gürültü, basınç hastalıkları
Meslek Hastalıkları Tanısı
Klinik tanı
Anamnez Fizik Muayene Laboratuvar tetkiki
Meslekten mi Hastalık etkeni kaynaklanıyor? işyerinde var mı? Ayrıntılı İş Anamnezi Son işi Önceki iş(ler)i Gece bekçisi- pnömokonyoz
Fizyolojik değerlendirmeler odyolojik ölçüm pnömokonyozda SFT elektromyografi (EMG), elektrokardiyografi (EKG), elektroensefalografi (EEG)
Laboratuvar muayeneleri radyoloji, ultrasonografi, patoloji biyokimyasal kan, idrar vb Kanda veya idrarda kurşun, civa vb. metallerin aranması, nefeste benzen tayini Bazı maddelerin metabolitleri idrar vb.
Örneğin kurşun etkisi ile hem sentezinde yer alan bazı enzimler inhibe olurlar, veya organik fosforlu insektisidler astil kolin esteraz enzimini inhibe ederler. Bu enzimlerin aktiviteleri incelenerek etkene maruziyetin düzeyi hakkında fikir sahibi olunabilir.
Radyolojik İncelemeler Mesleki solunum sistemi hastalıklarının tanısında yararlıdır.
Patolojik İncelemeler ağır metal zehirlenmeleri veya hepatotoksik madde maruziyetlerinin incelenmesi
İşyeri ortam ölçümleri: gürültü ölçümü ortam havasında kurşun ortam havasında benzen
Meslek Hastalıklarında Tedavi İlkeleri 1. Vücuttan atılıyorsa düzelme olabilir a. Kişi işyeri ortamından uzaklaştırılmalıdır. b. Desteklemeli Örneğin kurşun zehirlenmesinde kurşunun vücuttan atılımını hızlandıran şelasyon yapıcı ajanlar kullanılabilir
2. Vücuttan atılamayan /kronik etkilenim düzelme olmaz a. genel destekleyici b. semptomatik tedavi gürültüye bağlı işitme kaybı azaltılamaz Pnömokonyozda akciğerlerde birikmiş olan tozun atılamaz benzen etkisi ile meydana gelen anemi düzelmez
Mesleki Akciğer Hastalıkları
Mesleki Akciğer Hastalıkları
•İşyeri ortamında toza maruziyet öyküsü incelenirken çalışanın; ayrıntılı meslek öyküsü alınmalıdır (En son yaptığı ve daha önce çalıştığı işler, çalıştığı bölümler, kullandığı ve çalıştığı ortamdaki maddeler, iş dışı uğraşları, alışkanlıkları sorgulanmalıdır.). ** PA Akciğer grafisinin (35x35cm.) değerlendirilmesi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik hükümlerine göre yapılır. PA akciğer grafileri, A ve B okuyucu tarafından değerlendirilir. İlgili Tüzük ve Yönetmelik ile A ve B okuyucu listelerine www.isggm.gov.tr adresinden ulaşılabilir. *** A ve B okuyucuları tarafından pnömokonyoz olgusu ya da şüphesi biçiminde kabul edilen ve işverene bildirilen işçiler, Meslek Hastalıkları tanısı koymakla yetkili Hastaneye sevk edilir. Hastane raporlarının bir örneği ilgili işyerine ve İSGÜM'e gönderilir.
Mesleki Akciğer Hastalıkları Genellikle tozlarla meydana gelen hastalıkları ifade edilir.
TOZLAR İNORGANİK TOZLAR
ORGANİK TOZLAR
Silis, Asbest, Kömür, Demir, Berilyum
Pamuk tozu, şeker kamışı, kümes hayvanları
Tozun partikül çapı 0,5- 5 mikron Tozun fibrojenik özelliği
Pnömokonyoz
Kurşun Zehirlenmesi Akü Fabrikası, Matbaa işi
KURŞUN:
Boya, krital cam, seramik işi
320 C’de erir
Oktan yükseltici olarak benzine katkı
500 C’de buharlaşır.
Solunum yolu en çok alınan yol (%40’ı kana geçer) GİS (%10’u kana geçer) ve Deri ile de alınabilir. Kurşun Zehirlenmesi TANISI: Kan Pb Düzeyi : 100 mlt’de 50 mikrogramı geçerse zehirlenme oluşur. Kurşun Zehirlenmesi SEMPTOMLARI: Karın ağrısı, kabızlık, ağızda metalik tat, SSS ve Periferik SS.belirtileri, (radiyal sinir felci), dişlerde Burton çizgisi, Şiddetli karın ağrısı, Hipokrom mikositer anemi, Kemiklerde birikir. Kurşun Zehirlenmesi TEDAVİ: EDTA Kurşun Zehirlenmesi KORUNMA: Havalandırma, maske kullanımı, tozu önleme, aralıklı muayene
Benzen Zehirlenmesi Boya ve yapıştırıcı işlerinde
80 C’de buharlaşır
solvent olarak kullanılır. PANSİTOPENİ VE LÖSEMİ YAPAR
Tedavi : Yok..! Bu nedenle korunma önemli (İş Sağlığı Uygulama İlkeleri )
Amaç: Sağlığı Geliştirmek ve korumak
İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ 1. Uygun işe yerleştirme 2. İşyeri Risklerinin Saptanması (Ölçüm esaslı) MAK ve ESD 3. İş Yeri Risklerinin Kontrolü
Kaynakta Kontrol Çalışma Süresini azaltmak Kişisel Koruyucu Kullanımı
4. Aralıklı Kontrol Muayeneleri 5. İş Yerinde Tıbbi Bakım Hizmeti 6. Sağlık Eğitimi
MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA Meslek hastalıklarının en önemli özelliği korunulabilir olmalarıdır.
Korunma ilkeleri : A TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ Etkenin kaynağına yönelik önlemler, İş yerindeki çalışma ortamına ait önlemler, Alıcıda korunma önlemleri,
B TIBBİ KORUNMA ÖNLEMLERİ
Etkenin kaynağına yönelik korunma önlemleri : 1. Kullanılan zararlı maddelerin değiştirilmesi (ikame) 2. Kullanılan zararlı yöntemin değiştirilmesi (ikame) 3. Kapalı çalışma yöntemi 4. İşlemin yer ve süre olarak sınırlandırılması 5. Nemli, ıslak çalışma yöntemi 6. Lokal havalandırma 7. Yeterli bakım program
İş yerindeki çalışma ortamına ait korunma önlemleri 1. İşyeri düzeni 2. Genel havalandırma 3. Seyreltme (temiz hava sağlanması) 4. Kaynak ve alıcı arasındaki mesafenin artırılması (yarı otomatik veya uzaktan kontrol) 5. Sürekli (sabit) dedektör kontrolü 6. Yeterli bakım programı
Alıcıda korunma önlemleri 1. Eğitim ve öğretim 2. İşçilerin rotasyonu (maruziyet dozunu azaltmak) 3. İşçinin havalandırılan kabine alınması 4. Kişisel dozimetri-monitörler 5. Yeterli bakım programı Kişisel koruyucu yöntemleri a. Solunum sisteminin korunması - Kendi kendine yeterli solunum maskeleri - Süzgeçli maskeler - Temiz hava sağlayan hortumlu maskeler - Toz maskeleri b. Gözlerin korunması; gözlük, maske c. Derinin korunması; eldiven, önlük, bot, çizme, krem d. Kulakların korunması: kulaklık ve tıkaçlar
Tıbbi korunma önlemleri
1. İşe giriş sırasında yapılan tıbbi muayeneler 2. Aralıklı tıbbi kontrol muayeneleri 3. Eğitim ve uyarma
Teknik önlemlerin basamakları Sıcaklık
KAYNAK
Işık
Hava akım hızı ve havalandırma
Ortam
Nem oranı
ALICI
Etken-hastalık ilişkisi ve etkileyen faktörler Sıcaklık
Hava akım hızı ve havalandırma Nem oranı Ortama ait Faktörler Işık
Konakçıya ait özellikler: Çevresel Etkenin özellikleri
Genetik yapısı, ırk Yaşı, Cinsiyeti, Beslenme durumu, Enfeksiyon öyküsü Bağışıklık durumu, Aktivite düzeyi Etkenle karşılaşma öyküsü Gebelik, laktasyon vb. özel durum
Fiziksel yapısı, Toksisite düzeyi, Potensi, Yoğunluğu, Dalga boyu, çözünürlük derecesi,
Etkinin niteliği Karşılaşma sıklığı
Etki süresi
Vücuda giriş yolu Sürekli/aralıklı karşılaşma
Meslek Hastalıklarının Oluşumunu Kolaylaştıran Etmenler Toz Sıcaklık Nem Kimyasallar Biyolojik etmenler Bireysel yatkınlık Önceki ve / ya da iş dışı karşılaşmalar Alışkanlıklar
Meslek Hastalıklarının Gelişimini ve Görülme Sıklığını Değiştiren (GÜÇLEŞTİREN) Etmenler Sağlıklı İşçi Etkisi Yaş Cinsiyet Dokuların özellikleri (bireysel farklılıklar, genetik etmenler vb) Tanı sorunları!
Meslek hastalıkları listesi A Grubu: Kimyasal Maddelerle olan Meslek Hastalıkları A-1a Arsenik ve bileşikleri ( arsenikli hidrojen dışında ) A-1b Arsenikli hidrojen veya arsin ( AsH3) A-2 Berilyum ( glüsinyum) ve bileşikleri A-3a Karbonmonoksit A-3b Fosgen ( karbonilklorür ) A-3c Hidrosiyanik asit, siyanidler ve siyan bileşikleri A-5 Krom ve bileşikleri A-6 Civa ve anorganik bileşikleri A-7 Manganez ve bileşikleri
A-13 Talyum ve bileşikleri A-14 Vanadyum ve bileşikleri A-15 Halojenler A-15a Klor A-15b Brom A-15c İyot A-15d Fluor A-16 Alifatik ve alisiklik hidrokarbonlar ( petroleter benzinin bileşiminde bulunan petroleter, petrol benzini, kerosin, diesel yağı, fuel oil... )
A-18e Organik esterler ( alifatik asitlerin esterleriasetat, formiat, laktat, butirat, aromatik ve anorganik asitlerin esterleri-dimetil sĂźlfat, metil silikat, nitrik asit esterleri-nitrogliserin...) I-Dimetil sĂźlfat, II-Metil silikat A-19a Organik asitler ( formik asit, asetik asit, oksalik asit ) A-19b Aldehitler A-20a Alifatik hidrokarbonlarÄąn nitro tĂźrevleri ( Nitrometan ve nitroetan, I-nitropropan, 2nitropropan, Tetranitrometan, Nitroparafinin klorlu tĂźrevleri ) A-20b Nitrik asit esterleri ( nitroglikol, nitrogliserin )
B Grubu: Mesleki Deri Hastalıkları: B-1 Deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ( kurum, zift, katran, asfalt, antrasen mineral yağlar, parafin ve benzeri maddelerle ) B-2 Kanserleşmeyen cild hastalıkları C Grubu: Pnömokonyoz ve diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları: C-1a Silikoz ve silikotüberküloz C-1b Asbestoz C-1c Silikatoz C-1d Sideroz C-2 Alüminyum ve bileşikleri C-3 Sert metallerin tozları C-4 Thomas cürufu C-5 Mesleki bronşiyal astma
E Grubu: Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları E-1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar 1-Elektromanyetik ışınlar (Röntgen, gama...) 2-Korpüsküler ışınlar (alfa, beta, nötron ve protonlar), laser ışınları E-2 Enfraruj ışınları ile katarakt E-3 Gürültü sonucu işitme kaybı E-4 Hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar E-5 Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve anjionörotik bozukluklar
Tablo Türkiye’de meslek hastalığı vak’alarının geçici iş göremezlik sürelerine göre dağılımı Geçici iş göremezlik süreleri ( gün )
2001
0
417
1-3
15
4-7
40
8-15
140
16-30
83
31-90
128
91-180
40
181-364
18
365+
2
Toplam
883
Faaliyet grupları
Sürekli göremezlik
iş
Toplam iş göremezlik ( Gün )
İş kazası
Meslek hastalığı
425
2
15
4
11 471
87
0
4
9
2 733
3
0
0
0
27
Kömür madenciliği
5428
629
985
49
110 713
Kömürden gayri madenler
423
4
19
15
9 300
Ham petrol ve tabii gaz
42
0
3
238
1 135
Taş, kil ve kum ocakları
378
1
32
23
18 698
166
0
8
3
3 898
3352
18
114
40
81 136
Tarım ve hayvancılık Ormancılık ve tomrukçuluk
Balıkçılık
Metal olmayan maddeler Gıda maddeleri sanayi
Ölüm
Faaliyet grupları
İş kazası
İçki sanayi Tütün sanayi
Toplam iş g Meslek Sürekli iş hastalığı göremezlik Ölüm ( Gün )
426 300 Dokuma sanayi 6788 Giyecek ve hazır dokuma s. 1267 Ağaç ve mantar mamülleri 501 Mobilya ve tesisat imalatı 1650 Kağıt ve kağıt eşya imalatı 824 Matbaacılık ve neşriyat s. 409 Deri ve deriden eşya sanayi 169
2 0 5 23 1 1 1 5 1
7 1 171 20 105 65 30 9 25
0 0 21 12 9 4 5 1 0
27 145 42 345 43 528 19 499 8 968 4 984
676 1356
1 25
15 31
0 7
13 111 29 542
212
2
4
2
5 535
Kauçuk sanayi Ecza ve kimyevi madde sanayi
Petrol ve kömür sanayi
9 468 7 056 126 704
Faaliyet grupları
İş kazası
Meslek Sürekli iş Ölüm Toplam iş g. hastalığı göremezlik ( gün )
4571
4
100
21 100 543
5762 8704 4640 1090 4738 1411
9 34 21 21 150 5
79 213 99 35 79 62
12 93 001 34 170 459 20 89 385 1 22 151 21 90 438 4 37 531
İnşaat
10278
Elektrik, havagazı, buharlı ısıtma
618
17 9
721 27
407 367 516 16 16 324
1276 1811
10 3
26 70
28 72
Taş, toprak, imalatı
kil,
kum
Metal endüstrisi Metalden eşya imali Makina imalatı Elektrikli cihaz imalatı
Nakil araçları imalatı Diğer eşya imalatı
Su ve sıhhi tesisler Toptan ve perakende ticaret
37 491 68 035
Faaliyet gruplarıİş
Meslek kazası hastalığı
Sürekli iş Ölüm göremezlik
Toplam iş g. ( gün )
Bankalar ve mali müesseseler
39
0
2
5
1 791
Sigortalar Gayrimenkul işleri
10 7
Nakliyat
3699
0 0 10 0 0 0 3 5
1 0 139 5 1 6 6 30
0 0 168 2 0 8 7 30
161 167 126 313 8 657 568 3 300 8 946 26 949
0 3
5 38
2 33
1 358 45 356
Ardiye ve antrepolar
Muhabere hizmetleri
Devlet hizmetleri Amme hizmetleri Hukuk, ticaret ve teknik hizmetler
334 16 1126
303 863
Eğlence hizmetleri
75
Şahsi hizmetler
1702
SSK İstatistiklerine göre Türkiye’de 1999 yılında 77 955 iş kazası, 1 025 meslek hastalığı bildirilmiştir. Bunların 1 333 ü ölümle sonuçlanmıştır. 3 407 kişi sürekli iş göremez duruma düşmüştür. 2001 yılında 72 362 iş kazası, 883 meslek hastalığı bildirilmiştir. Bunların 1 008 i ölümle sonuçlanmıştır. 2 183 kişi ise sürekli iş göremez duruma düşmüştür.
Türkiye’deki meslek hastalıklarının % 86 sı sırasıyla; kömür madenciliği, nakil aracı imalatı, makine imalatı ve tamiratı, ecza ve kimyevi maddeler imalatı elektrik makineleri ve imalatı iş kollarında oluşmaktadır. Bu iş kollarında en çok manganez, civa ve fosfor kullanılmaktadır.
Meslek Hastalıklarının Hukuksal Boyutu Meslek hastalığı bir kişinin geçimini sağlamak amacı ile çalışması sırasında meydana geldiğinden ve genellikle de çalışılan iş bir başkasının işyeri olduğundan, çalışanlar meslek hastalıklarına karşı güvence altına alınmışlardır. Meslek hastalığının meydana gelmesinde işyeri risklerinin kontrol altına alınması için yapılması gereken uygulamalar tam olarak yerine getirilmemiş olduğundan, hastalığın oluşundan bir ölçüde işveren de sorumlu tutulmaktadır. İşverenler bu sorumluluklarının karşılığını, işçileri meslek hastalığına karşı sigortalamak suretiyle yerine getirirler. Hastalık meydana geldiğinde, hastanın her türlü tedavisi sigorta tarafından sağlanır. Ayrıca hastalık nedeniyle işgöremezlik de olmuşsa, sigorta kişiye işgöremezlik ödeneği (tazminat) öder.
Meslek Hastalıklarının Hukuksal Boyutu İşçilerin sigortalanması, hastalık durumunda tedavi giderlerinin karşılanması ve tazminat ödenmesi konuları meslek hastalıklarının hukuksal boyutunu oluşturur. Ödenecek tazminatın miktarı işçide hastalık sonucu ortaya çıkan işgöremezlik düzeyi ile ilişkili olduğundan, bu düzeyin hesaplanması meslek hastalıklarının hukuksal boyutu ve sigorta açısından önemlidir. Bu hesaplamada hastalığa bağlı fonksiyonel kaybın yanı sıra kişinin yaşı ve mesleği de dikkate alınmaktadır. İşyerinde yapılacak incelemeler sonucunda işverenin belirgin ihmali saptandığında, sigorta işçiye ödediği tazminatın bir bölümünü işverenden talep eder. İş hukunda “rücu davası” olarak adlandırılan bu durum, meslek hastalıklarının hukuksal boyutu ile ilgili olarak özel bir yer tutar.
Meslek Hastalıkları ile İlgili Yasal Düzenlemeler Anayasanın 49, 50, 56 ve 60ncı maddeleri çalışma hakları ile ilgilidir. ILO Sözleşmeleri, Hıfzıssıhha Kanunu 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş bulunan işçi Sağlığı ve iş Güvenliği Tüzüğü (halen yürürlükte bulunmaktadır) İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 28 Ağustos 2008 Tarihli GENEL SAĞLIK SİGORTASI İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ SOSYAL SİGORTA SAĞLIK İŞLEMLERİ TÜZÜĞÜ
Meslek Hastal覺klar覺 ile 襤lgili Yasal D羹zenlemeler
Meslek Hastal覺klar覺 ile 襤lgili Yasal D羹zenlemeler
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Bir bilim olarak iş sağlığı sanayi devriminden sonraki yıllarda ortaya çıkmıştır. Ancak sanayi devriminden uzun yıllar öncesinden beri iş sağlığı konularına ilginin olduğu bilinmektedir. İnsanlar ilk çağlardan beri çalışma yaşamının içinde olmuşlardır. İlk insanlar döneminde başlıca çalışma alanı avcılıktı. Buzul çağı insanının önemli uğraşısı yiyecek bulmak ve soğuktan korunma amacı ile kürklü hayvanları avlamaktı. Soğuk iklim koşulları nedeniyle, başlıca yiyecek maddeleri olan balık ve diğer su ürünleri ile sebzeler uzun zaman kar veya buz altında idi. Havaların biraz ısındığı zamanlarda bolca olan balıkların avlanması ve kış koşulları için de uygun şekilde saklanması gerekiyordu. Toplumsal rollerin paylaşımında avlanma erkeklerin, balık vb. yiyeceklerin kurutulması, tuzlanması ve saklamaya hazır hale getirilmesi ise kadınların işi idi. O önemlerde gücünden yararlanmak üzere en cok bilinen hayvan Ren geyikleri idi. Sonraları insanlar atları evcilleştirmeyi başardılar, takiben de avcılık konusundaki başarıları arttı. Toprağın işlenmeye başlaması ile tarım alanında çalışma belirdi.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi İnsanların çalışma hayatı ile ilgili sorunları değerlendirmeye başlamaları, öteden beri tehlikeli iş olarak bilinen madenciliğin başlaması ile olmuştur. Madencilik çok eski çağlardan beri bilinen bir çalışma alanıdır ve her zaman tehlikeli bir iş türü olarak algılanmıştır. Ancak eski zamanlarda ağır ve tehlikeli olan işlerde esirler, köleler ve suçlular çalıştırılmaktaydı. Milattan önce 50 yıllarına ait kayıtlarda eski Mısır’daki altın madenlerinde savaş esirlerinin ve lanetlenmiş suçluların çalıştırıldığına ilişkin bilgiler vardır. Özellikle suçlular için bu çalışma bir tür cezalandırma anlamına geldiğinden ve hastalanan, kaza geçiren ve ölenlerin yerine başka suçlular veya esirler bulunabildiğinden, çalışanların sağlığının bozulması toplumda ilgi çekmemiştir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Başlangıçta yüzeyel olarak yapılan madencilikte zamanla maden ocakları derinleşmiş ve madencilik “beceri gerektiren” bir iş haline gelmiştir. Eski dönemlerdeki madenlerde bugünkü anlamda güvenlik önlemleri ile havalandırma ve toz kontrolu gibi uygulamalar söz konusu olmadığı için madenciler uygun olmayan sağlıksız koşullarda çalışmışlar ve bunun sonucu olarak da çok hastalanmış ve kazaya uğramışlardır. O yıllarda madenlerin çok olduğu bölgelerde, kadınların yaşamları boyunca birkaç kez (bazılarının 6-7 kez) evlilik yapmış olmaları, erkeklerin madenlerde kaza ya da hastalık nedeniyle erken yaşta ölmelerinin sonucu olarak değerlendirilmiştir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Onbeşinci, onaltıncı ve onyedinci yüzyıllarda Avrupa'nın değişik bölgelerindeki madenlerde çalışanlar arasında çeşitli akciğer hastalıklarının sık görüldüğüne işaret eden kayıtlar vardır. Bu dönemlerin bilim adamlarından Agricola (1494-1555) ve Paracelsus (1493-1541) madencilerin bu sağlık sorunlarına işaret etmişlerdir. Madenciler arasında görülen akciğer hastalıklarına “madenci hastalığı” (miner’s disease) adını veren bilginler, bu hastalıktan korunmak amacı ile tozlu ortamda çalışan madencilerin ağız ve burunlarını kapamalarını ve madenlerin içinde, galerilerde havalandırma düzenekleri yapılmasını önermişlerdir. Paracelsus’un “biz toprağı kazarak yeraltından altın, gümüş gibi kıymetli maddeleri elde etmek isteyebiliriz, ancak bunun karşılığı olarak sağlık sorunlarının olacağını önceden bilmeliyiz” şeklindeki sözleri, madende çalışmanın risklerine işaret etmektedir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi İş sağlığı ile ilgili gelişmelerde Bernardino Ramazzini'nin (16331714) çok ayrı bir yeri vardır. İç hastalıkları uzmanı olan ve İtalya'da fabrika hekimliği yapan Ramazzini uzun yıllar sonunda edindiği deneyim ve gözlemlerini bir kitap halinde yayınlamıştır. De Morbis Artificum Diatriba (Diseases of Workmen; Çalışanların Hastalıkları) adlı bu kitap, çalışanlar arasında görülen başlıca sağlık sorunlarının sistematik bir şekilde ele alındığı ilk yazılı eserdir. Ramazzini, bazı hastalıkların, Insanların işyerinde karşılaştıkları bazı etkenlerden kaynaklandığını, yani işle ilgili olduğunu bildiği için bütün hekimlere, hastalarının mesleklerini de sormalarını öğütlemiştir. Günümüzde hastalardan öykü alınırken kişinin mesleğinin sorulması, Ramazzini’nin bu öğüdüne dayalıdır.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Hatta Ramazzini, hastalığın, kişinin işi ile ilişkili olabileceği düşünüldüğünde “ayrıntılı meslek öyküsü” (full occupational history) alınmasını da önermektedir. Ayrıntılı meslek öyküsü alınırken, kişinin son işinin yanısıra (varsa) eski işleri de sorulmalı çalışma sırasında (fiziksel, kimyasal vb.) hangi tür etmenlerle karşılaştığı, yakınmalarının çalışma ile ilişkisi olup olmadığı gibi bilgiler de öğrenilmelidir. Böylece Ramazzini, bir yandan hastalıklarla çalışma hayatı arasındaki ilişkilere işaret etmiş, öte yandan da bu konuda kapsamlı ve sistematik bir eseri yayınlamıştır. İş sağlığı konularına bu önemli katkılarından dolayı Ramazzini bütün dünyada iş sağlığının kurucusu olarak tanınmaktadır.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Onsekizinci yüzyılın ikinci yarısında buharın keşfi ile birlikte çalışma hayatında da önemli gelişmeler ve değişiklikler meydana gelmiştir. O güne kadar insan ve hayvan gücü ile çalıştırılan düzenekler, buhar gücü ile çalışan makinaların yapılması sonucu fabrikalar şekline dönüşmüş, makinaların kullanıma girmesi ile önemli üretim artışları meydana gelmiştir. Fabrikaların kurulmasını izleyen yıllarda (o güne kadar tarımla uğraşan) çok sayıda kişi çalışmak üzere fabrikalara gitmeye başlamış, böylece fabrikaların çevresinde nüfus yoğunluğu artmış ve yeni yerleşim alanları belirmeye başlamıştır. Sonuç olarak, köylerden yeni kurulan yerleşim alanlarına doğru göç olgusu yaşanmıştır. Fabrikalarda çalışmak üzere başlangıçta sadece erkeklerin köyden kente göç etmesi, ailelerin parçalanması sorununu gündeme getirmiştir. Çalışmaya giden erkekler daha çok gelir elde etmek için çok uzun süreler çalışmaya yönelmiştir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Fabrikaların çevresinde beliren yeni yerleşim alanlarında su ve tuvalet gibi temel hijyenik olanaklardan yoksun, sağlıksız koşullarda yaşayan işçiler arasında, yeterli beslenememe ve aşırı yorgunluğun da eklenmesi sonucunda salgın hastalıklar görülmeye başlamıştır. O yıllarda, çalışanlar arasında tifüs salgınları gözlendiğine ilişkin kayıtlar vardır. Ailelerin parçalanması sonucunda fahişelik artmış, bu da cinsel yolla bulaşan hastalıklar sorununu gündeme getirmiştir.Yine aynı dönemde çalışma hayatı ile ilgili olarak iş kazalarında da büyük artışlar gözlenmiştir. Zira bir yandan makinaya ve fabrika çalışmasına yabancı olan, diğer taraftan eğitimsiz ve yorgun olan işçiler daha çok kazaya uğramışlardır. Sonraki yıllarda ucuz işgücü olması bakımından kadınlar ve çocukların da çalışma hayatına girmesi, özellikle çocukların sağlıklarının bozulması ile sonuçlanmıştır. Buharın keşfini izleyen dönemde makinaların ve fabrikaların gelişmesi sonucu toplumlarda meydana gelen sosyal, demografik ve sağlık olaylarının tümüne sanayi devrimi adı verilmektedir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Bu dönemlerde özellikle Fransa ve İngiltere'de olmak üzere bir takım aydın fikirli ve ileri görüşlü fikir adamlarının müdahalesi ile çalışma hayatına ilişkin bazı düzenlemeler ve düzeltmeler yapılmıştır. Bu ileri görüşlü kişiler arasında, Fransa'da 1789 yılındaki Fransız Devriminin de öncülerinden olan Voltaire, J. J. Rousseau, İngiltere'de de Robert Owen, Michael Sadler, Anthony Ashley Cooper, Charles Turner Thackrah, Thomas Percival gibi aydın kişiler ve hekimler sayılabilir. Bu kişilerin çabaları sonucunda İngiltere'de 1802 yılında çalışma hayatına ilişkin ilk yasal düzenleme yapılmıştır (Health and Morals of Apprentices Act). Çocukların çalışmalarını düzenleyen bu yasada günlük çalışma süresinin 12 saat ile sınırlandırılması ve ücret konuları yer almakta idi. Sonraki yıllarda örneğin 1833 yılında çıkarılan bir başka yasa ile çocukların çalışmaya başlamadan önce bir hekim muayenesinden geçirilmesi, fizik yapı itibariyle 10 yaşını doldurmuş olduğu ve çalışmasına herhangi engel olmadığı konularının hekim tarafından değerlendirilmesi koşulları gündeme gelmiştir.
Meslek Hastalıkları Bakımından İş Sağlığının Tarihçesi Aynı yıllarda işyerlerinin de sağlığa uygun olması, işyeri ortamında bulunan risklerin kontrol altına alınması gerektiği görüşü ile işyerlerinin denetlenmesi konusunda bir başka yasa çıkarılmış ve yasa hükümlerinin uygulanmasını denetlemek üzere de ilk kez denetim örgütü kurulmuştur. Başlangıçta İngiltere'de meydana gelen bu gelişmelerin, izleyen yıllarda diğer Avrupa ülkelerinde ve Kuzey Amerika'da da olduğu gözlenmektedir. Günümüzde ise gerek sanayileşmiş gerekse sanayileşmekte olan ülkelerde çalışma hayatındaki risklerin saptanması ve önlenmesi, çalışanların hastalık ve kazalardan korunması bakımından çeşitli hukuksal düzenlemeler yapılmaktadır.
ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Ülkemizde meslek hastalıkları sonucunda ölümler sürmeye devam etmektedir. Sadece kanunlarda düzenleme yapmakla konu çözümlenemez. Toplumda iş sağlığı ve iş emniyeti kültürü geliştirilmelidir. Önlem almak daha az masraflı ve de sonuçları ile daha yüz güldürücüdür. Meslek hastalıklarının tespiti, takibi konusunda tüm kesimler hassas davranmalıdır.
ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Meslek hastalığı tanısının koyulabileceği merkez sayısı arttırılmalıdır. Bütün çalışanların kamu sağlık kuruluşlarına başvuru yapması sağlanmalıdır. İş sağlığında başarıya ulaşmak içi tanımlayıcı epidemiyolojinin kullanılması ve ekip çalışmasının sağlanması gerekir. Hekim, önce meslek hastalığından şüphelenmeli, hastaya işini sormalı ve maruz kalınan maddelerle ilgili hastalıkların neler olabileceğini bilmelidir.
ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Tıp eğitiminde meslek hastalarına yeterli önemin verilmesi sağlanmalıdır (müfredata koyulabilir mi?). Koruyucu hekimlik anlayışı iş sağlığı alanında da sistemin temelini oluşturmalıdır. Üniversitelerimizde ana bilim dalı olarak birer işçi sağlığı bölümü kurulmalıdır. İşçi Sağlığı uzmanlığı dünyada olduğu gibi bir ana bilim dalı olmalı ve dört yıllık bir uzmanlık şekline dönüştürülmelidir.
Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları
Prof. Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ
Kullanımı kolay olmalı
Kullanıcıya uygun olmalı
Rahatlığı arttırmalı
ERGONOMİK TASARIM
Performansı arttırmalı Hız
Sağlık ve güvenliği arttırmalı
Güvenlik Doğruluk, kesinlik, hassasiyet
Kötü ergonomik tasarımın sonuçları
Discomfort Kaza Yorgunluk C. Trauma
→ kronik ağrı → zedelenme-injüri → kaza-hata olasılığı artışı → işe bağlı kas-iskelet siste hastalıkları (WMSDs)
Carpel tunnel syndrome Cubital tunnel syndrome Thoracic outlet syndrome Raynaud’s syndrome Rotator cuff syndrome DeQuervain’s disease Bursitis Tendinitis
Low back pain Tenosynovitis Trigger finger Ganglion cyst, Disk erosion Herniated discs Sciatic nerve impingement
İnsan makine ilişkisi
İNSAN
MAKİNE
Ä°nsan makine iliĹ&#x;kisi
Ä°nsan makine iliĹ&#x;kisi
İnsan makine ilişkisi
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE MAKİNE
MAKİNE
İNSAN İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan-işyeri çevresi
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE MAKİNE
MAKİNE
İNSAN İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan-işyeri çevresi
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE MAKİNE
İNSAN
MAKİNE İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan-işyeri çevresi
İş organizasyon
İş–görev tasarımı
İŞÇİ
İş çevresi
Makine, araç gereç ve teknoloji
İnsan- çevre
EV YAŞAMI İş organizasyon
İş–görev tasarımı
İŞÇİ
İş çevresi
Makine, araç gereç ve teknoloji
Ergonomi süreçtir... Temel ilke süreçte gizlidir.
Ergonomi süreçtir... Temel ilke süreçte gizlidir.
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem, gürültü, vibrasyon…..
Veri Reseptör mekanizma
Kadran
Yaş, eğitim, güdülenme
Merkezi mekanizma
ÇIKTI
iş ve dinlenme süresi
algı, yorum, Kontrol
uygulama, kuvvet
……
Efektör mekanizma
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi, postür…..
….