ĐŞLE ĐLGĐLĐ HASTALIKLAR Sıra No / Konu Amaç
32 / Đşle Đlgili Hastalıklar Çalışma yaşamında işle ilgili hastalıkların önemi hakkında bilgi sahibi olmak. Öğrenim hedefleri •1 Đşle ilgili hastalıkların tanımı ve meslek hastalıklarından farklılıkları, •2 Đşle ilgili hastalıklarda neden-sonuç ilişkisinin değerlendirilmesi, •3 Đşle ilgili hastalıklarda sağlık gözetiminde hekimin görevleri hakkında bilgi sahibi olmak. Alt başlıkları •1 Đşle ilgili hastalık tanımı •2 Đşle ilgili hastalıkların tipleri •3 Korunma yöntemleri •4 Sağlık gözetiminde hekime düşen görevler 2 saat Süresi Uzaktan eğitimle de verilebilir. Eğitim şekli Yönetmeliğin 47/a-c (tıp)* -e(hekim) bendine uygun eğitimci Eğitici niteliği *Halk sağlığı, göğüs hastalıkları ve iç hastalıkları uzmanları.
ĐŞLE ĐLGĐLĐ HASTALIKLAR TANIMI Çalışanlarda çok çeşitli hastalıklar görülür bu hastalıkların birçoğu günlük yaşamda herkeste görülen hastalıklardır. Aslında bunlar yani, herkeste sık olarak görülen genel hastalıklar (başlıca akut solunum yolu enfeksiyonları) işçilerde de en çok görülenlerdir. Đkinci sıklıkta "işle ilişkili hastalıklar" adı verilen bir hastalıklar görülürler Đşle ilgili hastalıklarda çalışma ortamından kaynaklanan etkenler bu hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırır veya gelişmesini hızlandırırlar. Meslek hastalıklarında bu etken-hastalık ilişkisi biraz daha farklıdır. Etken hastalın vazgeçilmez nedeni ise bu bir meslek hastalığıdır. Bu hastalıklar kas iskelet sistemi bozuklukları, koroner kalp hastalığı, kronik solunum sistemi hastalıkları gibi erişkinlerin kronik ve dejeneratif hastalıklarıdır. Etyolojilerinde birden fazla sayıda faktörün bulunduğu bu hastalıkların meydana gelmesinde mesleksel faktörlerin de rolü olduğu için bu hastalıklara işle ilişkili hastalık (work-related disease) adı verilmektedir. Örneğin kronik bronşit için başlıca risk faktörleri sigara içilmesi, hava kirliliği ve toz maruziyetidir. Belli mesleğe özgü bir durum olmamakla birlikte tozlu ortamda çalışanlarda hastalık daha sık olarak görülür. Meslek hastalıklarında ise hastalıkla yapılan iş, yani meslek arasında nedensel bir bağlantı vardır. Örneğin kurşun zehirlenmesi yalnızca kurşunun kullanıldığı işyerinde çalışanlara özgü bir sağlık sorunudur, başka işlerde çalışanda görülmez. Oysa kronik bronşit tozlu yerlerde çalışanlarda görülmekle birlikte tozsuz ortamlarda çalışan kişilerde de görülebilir.
Özetle Đşle ilişkili hastalıklar şöyle tanımlanmaktadır: “Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin diğer sebepler arasında önemli faktör olduğu hastalıklardır.”
Kısacası; hastalığın doğal gidişatı iş yerindeki etmenler tarafından hızlandırılan hastalıklardır..
Đşle ilgili hastalıkların başlıca özellikleri ve meslek hastalıklarından ayıran yönleri; 1. Yukarıda da söz edildiği gibi meslek hastalıklarında etken-hastalık ilişkisi olmazsa olmaz dır. Yani etken hastalığın sebebidir ve işyerindedir. Oysa işle ilgili hastalıklarda hastalık etkeninin işyerinde olması gerekmez. Ancak işyerindeki etkenler bu hastalıkların ortaya çıkmasını ve gelişmesini çabuklaştırır ev hızlandırırlar. 2. Meslek hastalıkları özellikle işyerindeki etkenle doğrudan doğruya karşılaşanlarda özellikle görülürler. Nadiren ev halkında ve işyeri yakınında çalışanlarda görülürler. Oysa işle ilişkili hastalıklar işçiler kadar genel toplumda da görülürler. 3. Đşle ilişkili hastalıklar meslek hastalıklarına göre daha sık görülürler. Meslek hastalıkları ile işle ilişkili hastalıkların temel farkı aşağıdaki şekilde şematik olarak gösterilmiştir.
İşyerindeki Fiziko-jeo-kimyasal Biyolojik Psiko-sosyal faktörler
Meslek Hastalığı
İşyerindeki Fiziko-jeo-kimyasal Biyolojik Psiko-sosyal faktörler
Kişisel ve Çevresel faktörler
İşle ilgili Hastalık
Bu iki şemada anlatılmak istenen şey; meslek hastlaıklarının etkleninin işyerinde olduğu ve işyerindeki etymenlerle hastalık arasında neden-sonuç ilişkisi oldğudur. Oysa şşle ilişkili hastlaıklarda etkenin günlük yaşamda çevermizde de olabildiği hatta doğumdan geitirlen kişisel özellikler hastalığın oluşimasına neden olmabildiği işyerindeki faktörlerin ise hastalığın ortaya çıkmasını ya da alevlenmesine neden olduğu dur. Bazen etken işyerinde de bulunabilir ancak etken sadece işyerinde değildir.
Çalışma ortamı ya da iş insan sağlığını birden fazla yolla etkileyebilir; 1. Fiziksel kimyasal ve biyolojik maruziyetlerden kaynaklanan meslek hastalıkları 2. Mesleki kaynaklı olmayan mevcut hastalkların alevlenmesi ne neden olabilirler. 3. Çok faktörlü etiyolojisi olan hastalıkların oluşmasına katkıda bulunabilirler. Đşle ilgili çok faktörlü hastalıklar; evde, iş yerinde ve dinlenme zamanlarında çevrede etkeni olabilen hastalıklardır -ki bunların etkenleri iş çevresinde ve genel çevreyi ayırtetmezler. Đşle ilgili hastalıklar terimi spesifik meslek hastalıkalrından etkilenmiş olan çalışanlar arasında daha yaygındır. Örneğin hipertansiyon,a rtrit, kas iskelet sistemi hastalıkalrı, ülserler, kronik nonspesifik obstructif akciğer hastalıkları ve psikolojik ve davranışsal bozukluklar iş çevresindeki etkenleri bu hastalıkarın oluşmasında katkıda bulundukalrı bilinmektedir. Meslek hastalıklarının görülmesi halk sağlı sorunlarının değerlendirilemsine benzer bir şekilde değerlendirilir. Birçok değişik patolojik mikroorganizmalar eskiden beri hastalığın doğrudan ve tek sebebi idi .1930 larda geleneksel tehlikeler yeri modern tehlikelere bırakmaya başladı. Yani mikrıobik hastalıklar yerini kimtyasal etkenli hastalıklar almaya başladı. Genellikel KKH, artrit…. Ve diğer multifaktöryel kronik hastalıklar sanailerşmiş dünyada daha sık görülmeye başladı. Bulaşıcı hastalıklart azalmaya başladı. Đş sağlığında hastalıklara neden olan etkenlerin ne olduğu tam olarak saptanamayabilmektedir. Farklı etkilenim düzeylerindeki etkenlerin sonunda ortaya çıkması da bu durumu daha da karmaşıkllaştırmaktadırç. Örneğin kurşun zehirlenmesi, silikozis, gürtültüye bağlı işitme kaybı nedensel faktörlerle birlikte tanımlanabilmektedir. Bu hastaklıkar işyerindeki iş çevresindeki koruyucu önleler yardımıyla bu etkenler kopntrol altına alınabilmektedir. Başka deyişle işle ilgili hastalıklar nedensellikte işin rolü meslek hastalıklarına göre daha zor taortaya konabilmektedir. Đşle ilgili hastalıklarıda Diğer risk faktörlerinin rolü genel çeverde insan davranışlarında ve diğer duyarlılıklar değerlendirilmelidir. Đşlel ilgili hastalıklar multidisipliner bir yaklaşım gerektirirler. Đşle ilgili hastalıklar meslek hastalıklarını da kapsayan geniş bir spektrumun parçadsıdır. Diğer işle ilgili hastalıklar daha az araştırılmış iken meslek hastalıkları nispeten iyi araştırılmıştır. “1982’-83’de DSÖ uzmanlar komitesi şöyle bir tanımlama yapmışitır: Đşle ilgili hastalıklar iş çeversinde ve performansa önemli derecede etki eden işyerinde çalışan insanların performansına etki eden durumalrda oluşan ortay çıkan meslek hastalıkalrına ilaveten diğer bozuklukları da içereir ama hastalığın nedenselliğine ilişkin oranlar değişkendir. NIOH 1983’te işle ilgili hastalıkları tanımlamıştır, bunların bazıları; Asbestozis, silikozis, mesleki dermatozlar, gürültüye bağlı işitme kaybı, kalp damar hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları vb. dir. ĐŞLE ĐLGĐLĐ HASTALIKLARIN TĐPLERĐ Đşle ilgili olabilecek başlıca hastalıklar; hypertension, kas iskelet sistemi hastalıkları, mide barsak sistemi ülserleri, kronik KOAH ve psikodavranışsal hastalıklardır. 1. ĐŞLE ĐLĐŞKĐLĐ KARDĐYAK SORUNLAR VE KORUNMA Özellikle gelişmiş ülkelerde olmak üzere tüm dünyada kalp damar hastalıklarından ölümler ilk sıradadır. Kalp damar hastalıklarının içinde de Koroner Arter Hastalıkları önemli bir bölümünü oluşturur. Koroner kalp hastalıklarının majör risk faktörleri (ileri yaş, erkek cinsiyet,
aile hikayesi, hipertansiyon, diyabet, lipit düzeyi anormallikleri, obezite, fiziksel inaktivite ve sigara içimi) bu olguların çok küçük bir bölümünün nedenini açıklığa kavuşturur. Ancak geri kalan büyük bir bölümünde ise risk faktörleri bilinmemekle birlikte toksik maddelere işyeri ve çevreden etkilenme ve değişik streslerin önemli etkenler olduğu birçok bilimsel kaynakta belirtilmektedir. Çalışan sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen çevresel faktörleri saptamak ve gereken tedbirleri almak suretiyle etkeni yok etmek uygulamaları iş sağlığı uygulamalarının esasıdır. Bu faktörleri doğal ve yapay faktörler olarak sınıflamak mümkün olabildiği gibi aşağıdaki şekilde de sınıflandırılabilir. a. Fiziksel (Örneğin, iyonizan radyasyon, Elektromanyetik radyasyon, gürültü) b. Kimyasal (Örneğin, ağır metaller, toksik kimyasallar ve gazlar) c. Biyolojik (Örneğin, bakteri, virüs ve mantarlar) d. Sosyokültürel (sosyoekonomik durum, stres, kültür ve alışkanlıklar) Gürültü ile ilgili oalrk yapılan araştırmalarda, özellikle gece saatlerinde trafik ve havaalanı gürültüsüne uzun süre maruz kalanların hipertansiyon açısından artmış risk oluşturduğu saptanmıştır. Gürültüden kronik etkilenimin MI riskinin artışı ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Sıcak hava dalgaları konusunda yapılan araştıremalarda; üç Avrupa ülkesini kapsayana geniş çaplı ekolojik bir çalışmada kardiyovasküler hastalıklardan dolayı olan ölümlerin sıcak hava dalgalarının olduğu günlerde yüksek oranda olduğu saptanmıştır. Kimyasal etkilenimler akut miyokardiyal hasara neden olabildiği gibi var olan sorunları da tetikleyici etki gösterebilirler. Kimyasal maddelere yüksek yoğunlukta maruz kalmak akut toksik etkiler yapabilirken kardiyovaskuler etkiler düşük düzeyli ve uzun süreli etkilenimin sonucu ortaya çıkan etkilerdir. Bu nedenle tanıda ve korunmada önemli sorunlarla karşılaşılabilmektedir. a. Toksik madde ortamda yokken bile (geçmişte maruz kalındığı için) kardiyovaskuler hastalığın görülebiliyor olması, b. Toksik nedenle ortaya çıkan kardiyovaskuler hastalığın başka bir nedenle oluşandan farklı olarak ortaya çıkan spesifik bir patolojik bulgusu olmaması, c. Toksik maddenin kanda ve/veya doku analizlerinde yüksek düzeyde saptanmaması d. Etkenin hastalığa neden olabilmesi için çok uzun yıllar (Örneğin 20 yıldan fazla kronik etkilenim) gerekmesi, e. Kalp damar hastalığının diğer risk faktörleriyle toksik nedenlerin birbiriyle interaksiyon göstermesi, (Örneğin, toksik maddenin doğrudan kalp damar hastalığına neden olmaması ancak hipertansiyona neden olarak diğer hastalıkları tetiklemesi) gibi gerekçelerden dolayı kalp damar hastalıkları içinde mesleki ve çevresel toksik maddelerin hangi boyutta etkili olduğu tam olarak ortaya konamamaktadır. Ancak doğrudan sebebi bulunamayan kalp damar hastalıklarının %80-90 gibi büyük bir oranının bu tür etkilenimlerden dolayı ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. Organizmaya giren kimyasal maddenin etki oluşturabilmesi kimyasal maddenin etki gücüne, organizmanın savunma mekanizmalarının etkili çalışıp çalışmamasına, maruz kalmanın devamlılığı gibi faktörlere bağlıdır. Bu süreç kromozomal anomalilere yol açan uzun süre etkilenilen kimyasallarda olduğu gibi yıllarla ifade edilebildiği gibi Metil kloridin akut MI’ ne neden olması gibi akut toksik etkilere de neden olabilmektedir. Toksik maddeler ve kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Arsenik
Besin ve su, deniz ürünleri Pestisit, pigment, pas giderici boya, elektrokaplama, deniz ürünleri, maden eritme işlemi, yarı iletken madde üretimi
Kardiyak aritmi Miyokardiyal injüri -kardiyomyopati Periferal arteriyal oklüzyon “black foot disease”
Arsin
Arseniğin gaz formu (Arsenik hidrit) olup solunum yoluyla alınır
Antimon
Parazitoz tedavisinde kullanılan ilaçlar antimon içerirler. Maden işçileri de Antimona maruz kalırlar. Ortam havasından solunuma alınırlar Besin ve su Tahıl, taze sebze, et, balık Kanalizasyon Ev ve çevre ortamında yanma işleminin olduğu yerlerde Metalurji, Petrol ürünlerin ortgatnik sentezi, metal karbonyl üretimi Visköz ipek üretimi, lastik, tutkal, elektro kaplama sanayi, boya, tekstil ve vernik üretim ve kullanımı Aşırı alkol tüketimi, gıdalarla alım ve kobalt içeren ilaç kullanımı. Solunum Solunum yoluyla vücuda girebilir. Boya Lehim, mermi, insektisit, yasadışı alkol, maden saflaştırma işi, dökümhane, kurşun bazlı boya, seramik işi, kurşun boru yapımı , Araç egzosları, içecek kutuları, tahıl, taze sebze, et, balık Vücutta karbonmonoksite metabolize olur. Sentetik deri sanayinde solvent olarak, polistiren köpük üretiminde soğutucu olarak, lokal anestezik olarak ve gres yağı, resin ekstreleri Yumuşak su içimi
Hemoliz ve dolaylı CVS etkisi Myokardiyal hasar EKG anormalliklerinin (V2 ile V5 arasındaki derivasyonlarda T dalgasının genişlemesi) Miyokardiyal injüri Kardiyomiyopati EKG anormallikleri Koroner arter hastalığından mortalite artışı Hipertansiyon Periferal arteriyal oklüzyon Koroner Arter Hastalığı Miyokardiyal asfiksi Akut MI Anjinaaritmi ve ani ölümler Arterioskleroz Koroner Arter Hastalığı Hipertansiyon
Kadmiyum
Karbonmonoksit
Karbondisülfit (CS2)
Kobalt (25,26) Florokarbonlar Kurşun
Metilen klorür (25)
Kalsiyum ve Magnezyumun sülfat ve karbonat tuzları eksikliği Selenyum eksikliği (1820)
Hava kirliliği (SO2,NO2, CO)
Toprakta doğal olarak bulunan bir element olup antioksidan etkisi vardır. Gıda ve içme suyu ile vücuda alınır. Selenyumun eksik alınması kardiyomiyopati oluşumu ile paralellik göstermektedir. Dış ortam hava kirliliği oluşturan (egzos, sanayi, ısınam vb) her türlü kirletici solunum yolu ile alınabilir.
Kardiyomyopati Miyokardiyal injüri Akut aritmi ve ani ölüm Kardiyomyopati Miyokardiyal injüri Hipertansiyon Koroner Arter Hastalığı (?) Periferal arteriyal oklüzyon Akut myokard infarktüsü Anjinaaritmi ve ani ölümler Arteryoskleroz Kardiyovasküler riskinde artış
hastalıktan
ölüm
Kardiyomiyopati
Koroner Arter Hastalığı Kardiyovasküler hastalıktan ölüm riskinde artış Hastaneye başvru sıklığında artış Kardiyak aritmi Fatal disritmi
Hidrokarbon ve Solventler
Boya, tekstil, mobilya sanayinde solunum yolu ile alınabilir.
Organofosfat ve karbamat insektisitler Siyanid
Tarım sektörü, pestisit üretimi ve uygulaması, Et, balık, kümes hayvanları, süt ürünleri Madencilik, mesleki etkilenim
Kardiyak aritmi
Hidrojen sülfit
Çöp, kanalizasyon ve kuyu işçileri
Miyokardiyal asfiksi, Akut MI
Organik nitratlar
Gübre, içme ve kullanam suları, gıdalar
Nonateramatöz iskemik kalp hastalığı
Cıva (27)
Maden işçilerinde 2,3,7,8 tetra klorodibenzo pdioksin etkilenimi
Kardiyovasküler hastalık sıklığının artışı, Dilate kardiyomiyopati
Miyokardiyal asfiksi, Akut MI
Koroner Arter Hastalıkları: Karbon di Sülfür (CS2), Nitrat esterleri, Karbon monoksit, Metil Klorür, Pasif içicilik, Arsenik, Organik yanma ürünleri ve hava kirliliği, Fiziksel, termal ve fizyolojik stres koroner arter hastalıklarının oluşumunda doğrudan veya dolaylı rol oynayan çevresel etmenlerin başlıcalarıdır. Hipertansiyon: Đşyeri fizikososyal stresi, gürültü gibi fiziksel faktörler, kurşun ve CS2 gibi kimyasal faktörler gibi birçok çevresel etkilenim hipertansiyon ile ilişkilidir. Đş stresi; alışkanlıklar, kişilik özellikleri, tuz alımı diyet alışkanlıkları, iş sırasında fiziksel aktivite düzeyi, sigara içmek ve eğitim düzeyinden bağımsız olarak hipertansiyona neden olabilmektedir. Bu konudaki araştırmaların çoğunlukla kurşun ve hipertansiyon ilişkisi üzerinde yapılmış olmasına rağmen kurşunun hipertansif etkisinin kronik etkilenim sonucu mu oluştuğu, sistolik tansiyon üzerinde mi yoksa diastolik tansiyon üzerinde mi etkili olduğu (ya da her ikisi üzerinde) konusunda fikir birliğine ulaşılmış değildir. Son zamanlarda isveçte yapılan bir çalışmada aşırı iş yükünün Kalp krizi riskini arttırdığı gösterilmşitir. Kardiyomiyopati: Kardiyomiyopati ile doğrudan ilişkisi saptanan tek çevresel faktör kobalttır. Biradaki köpüğü stabilize etmek için 1960’ lı yıllarda biraların içine kobalt ilave edilirdi. Alkol ve diğer diyet vb. alışkanlıkların standardize edilerek yapıldığı kontrollü çalışmalarla ağır bira içicilerinde kobaltın bu etkiyi yaptığı ispatlanmıştır. Đşyeri ve fabrika ortamında karşılaşılabilecek kobalt düzeyinin ise bu kadar etkili olmadığı bilinmektedir. Antimon ve CS2 ün CMP oluşturması konusunda ise farklı sonuçlara uşalan epidemiyolojik yayınlar vardır. EKG Anormallikleri: EKG değişiklikleri kardiyovasküler bir hastalığın spesifik bulgusu olabileceği gibi non spesifik olarak da değişiklikler saptanabilir. Örneğin solventlere maruz kalmak ile EKG’de erken premature kontraksiyonlar görülmesi arasıdan güçlü bir ilişki vardır. Yine benzer şekilde CS2 etkilenimi ile Koroner Arter Hastalığına ait EKG bulguları ilişkilidir. Yüksek dozda arsenik etkilenimi hemolitik etkiler yanında myokardiyal hasar oluşturmaktadır ve akut zehirlenmede oluşan EKG anormalliklerinin (V2 ile V5 arasındaki derivasyonlarda T dalgasının genişlemesi) aylarca düzelmediği saptanmıştır. Bir başka örnek antimon etkilenimidir. EKG anormalliklerine neden olur, özellikle T dalgasında değişiklikler ve QT aralığında uzamaya neden olur. Oluşan EKG değişiklikleri geçicidir ve maruziyet ortadan kalkınca düzelir. Gece Çalışması; bazı epidemiyolojik araştırmalarda gece çalışanlarda kroner kalp hastalıkları riskinin, gündüz çalışanlara göre yükseldiğini gösterilmiştir.
2. ĐŞLE ĐLĐŞKĐLĐ SOLUNUM SĐSTEMĐ HASTALIKLARI Kronik Non Spesifik Solunum Hastalıkları Dünya Sağlık Örgütü, Đşle ilgili hastalıklara tipik bir örnek olan bu hastalıkları “Kronik balgam oluşumu / veya istirahatte veya eforda çoğalan nefes darlığı” şeklinde tanımlar. Bu hastalıkların başlıcaları; kronik bronşit, bronşial astma ve amfizemdir.
Sigara, hava kirliliği, sosyo – ekonomik faktörler, ailevi ve genetik faktörler, atopi, çocuklukta geçirilmiş solunum sistemi hastalıkları ve çalışma koşulları bu hastalıkların etyolojisi ve patagenosinde rol alan risk faktörleridir. Kronik Bronşit perevalansı, özellikle kömür ve diğer maden işçilerinde,demir çelik işçilerinde, fırıncılarda, çiftçilerde pamuklu tekstil işçilerinde yüksektir. Gelişmekte olan ve tekstil sanayinin yaygın olduğu memleketlerde bitkisel tozlara maruziyet sonucu olarak bütün toplumda kronik bronşit perevelansı yüksek bulunmuştur. 3. ĐŞLE ĐLĐŞKĐLĐ KAS ĐSKELET SĐSTEMĐ HASTALIKLARI Đlk olarak Bernardino Ramazzini 17. yüz yılda işle ilgili kas iskelet hastalıklarını sert ve irregüler hareketlerin ve doğal olmayan postürün, hastalıklara neden olduğundan söz etmiştir. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında özellikle sağ elde meydana gelen güç kaybının bazı mesleklerle (ayakkabı yapım işi ile uğraşanlar, süt dağıtanlar gibi) ilişkili olduğu rapor edilmiştir. Yirminci yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri ve bazı endüstrileşmiş Avrupa ülkelerinde birikimsel travma hastalıkları (Cumulative Trauma Disorders: CTDs) yada işle ilgili kas iskelet hastalıkları (Work-Related Muskulosketal Disorders:WMD) sayısında artış gözlenmiştir. Amerika Birleşik Devletlerin’de 1986 ve 1992 yılları arasında üst ekstremite hastalıklarının üç kat arttığını saptanmış ve 1989’da 8300 işçide yapılan bir çalışmada işçilerin %33’ü sırt ağrısı nedeniyle tazminat talep ettiği bildirilmiştir. Birikimsel kas hastalıkları koruyucu hekimliğin uğraş alanına girmektedir, yani bir halk sağlığı sorunudur. Birincil korunma önlemleri özellikle önem taşır. Koruyucu teknolojinin kullanılması ve etkili bir koruma programının uygulanması gereklidir. Bu da sadece sağlık ekibiyle değil, aynı zamanda ilgili diğer birimlerin katılımıyla olasıdır. Đşle ilgili kas iskelet hastalıklarında iş ortamından ya da işin yapılış şeklinden kaynaklanan faktörler (düşük sıcaklık, basınç, yüksek güç uygulanması, mekanik stres, vibrasyon. . . ) kadar kişisel faktörlerde ( travma ya da hastalık hikayesi, yaş, vitamin eksikliği, şişmanlık. . . ) önemlidir. Đşle ilgili kas iskelet hastalıkları ağır, tekrarlanan ya da sürekli güç harcanarak yürütülen iş etkinliklerinin yol açtığı, ağırlaştırdığı, başlattığı kas iskelet hastalıklarıdır. Genellikle haftalar, aylar ya da yıllar süren etkilenmelerden sonra gelişir. Đşle ilgili kas iskelet sistemi hastalıklarında risk faktörleri: 1. Đş sırasındaki duruş biçimi (postür) ve hareketler 2. Yineleme ve iş temposu 3. Hareketlerin şiddeti(kuvvet) 4. Vibrasyon 5. Sıcaklık Bunlar iş yerinin düzeni, işin hızı (taşıyıcı yada asılı bantlarda yapılan çalışmalarda olduğu gibi), kaldırılan cismin ağrılığı gibi etmenlerden önemli boyutta etkilenir. Vücutta rahatsızlık ve yorgunluğa neden olan herhangi bir vücut i biçimi uzun sürerse özel sağlık sorunlarına yol açar. Uzun süreli ayakta çalışma ayaklarda ağrı, şişlik, kas yorgunluğu ve bel ağrısı nedeni olabilir. Birikimsel zedelenme hastalıkları ile iş etkinlikleri arasındaki ilişki. HASTALIK VÜCUT HAREKETĐ Karpal tünel Tekrarlayan el bileği öne yada sendromu arkaya bükülmesi, hızlı bilek
TĐPĐK ĐŞLER veya MESLEKLER Parlatma, cilalama, bileme, törpüleme, çekiçle dövme, montaj işleri, daktilo
çevrilme hareketi, eli bilekten sağa yada sola yatırma hareketi, parmakla baskı uygulanması, tutam hareketi. Epikondilit, Dirsek bükülmüşken el bileğinin tenisçi dirseği dışa döndürülmesi, el bileğinin güçlü tarzda arkaya bükülmesi, silkme tarzında atma yada çarpma hareketleri, önkol dışa çevrilmişken el bileğinin güçlü olarak arkaya bükülmesi. Boyun Boyun/omuz/kolun uzun süreli gerilim statik duruşu, omuzda yada elde sendromu uzun süreli yükler taşınması Pronator teres Önkolun hızla dışa çevrilmesi, sendromu güçlü olarak dışa çevrilmesi, yada elbileğinin öne bükülmesi ile beraber dışa çevrilmesi Radyal tünel Önkolun içe yada dışa doğru sendromu çevrilmesi ile birlikte elbileğinin tekrarlı şekilde öne bükülmesi Omuz Kol gerilmiş, dirsekten 60 kirişleri dereceden fazla bükülmüşken yangısı, omuzdan kaldırma ve çekme rotator kaf hareketi, sürekli dirsekten sendromu kaldırma, omuz hizası yukarısında elle yapılan işler, omuzda taşıma, fırlatma hareketi Bilekte kiriş Bileğin güçlü olarak öne yada yangısı arkaya bükülmesi, güçlü olarak dışa yatırılması De Quarvain El bileği hareketleri, parmaklarla hastalığı güç uygulayarak el bileğinin öne yada arkaya bükülmesi, elbileğinin hızlı döndürülmesi
Tetik parmak Parmakların tekrarlayan bükülmesi, el ayasının aşırı gerilmesi hareketi Ulnar sinir El bileğinin uzun süreli öne yada tuzağı, arkaya bükülmesi, hipotenar Guyon tüneli tepeye baskı, ulnar yarığa baskı sendromu Ölü parmak Titreşimli aletleri tutmak, kan sendromu, akımını engelleyen el aletleri ile
yazma, el yıkama ve fırçalama, ev işleri, halıcılık, aşçı, kasap, müzisyen, cerrah, veznedar Vidalama, küçük parçaların montajı, çekiçle dövme, et kesme, müzisyen, tenis ve bowling oyuncusu
Bant montajı, küçük parça montajı, paketleme, elde yada omuz üstünde yük taşıma Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme
El aletleri kullanımı
Zımba pres operatörleri, baş hizasının üstünde yapılan montaj, kaynak, boya, araba tamiri gibi işler, bant montajı, paketleme, yükleme, erişme hareketi, kaldırma işi
Zımba pres operatörleri, montaj işleri, perçin, telgraf ve pense kullanıcısı Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme, zımba pres operatörleri, cerrah, kasap, pense kullanımı, testere kullanımı, elle kavranıp döndürülerek kontrol edilen araçlar (motosiklet), vidayı yatağına yerleştirme işi, elle burma işi Tetik parmağıyla yapılan işler, elin fazla açılmasını gerektiren aletlerin kullanımı Halıcılık, pense kullanımı, askerlik, çekiçle dövme, müzisyenlik
Motorlu testere, tepkili çekiç, titreşimli araçlar kullanımı, törpüleme, boya
Raynoud sendromu
çalışmak
kazıma, ele küçük gelen araçların kullanımı, soğuk ortamda çalışma