Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları Sıra No / 33 / Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları Konu Amaç Mesleki solunum sistemi hastalıklarının çalışma hayatındaki önemi, çeşitleri, tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak. Öğrenim • Mesleki solunum sistemi hastalıklarına giriş (işe giriş ve periyodik muayene hedefleri yöntemleri, kayıt sistemleri, işyerinde risk etmenleri ve kaynaklarının belirlenmesi, solunum sisteminin fonksiyonel değerlendirmesi, diğer tanısal yöntemler, mesleki akciğer hastalıklarında maluliyet), • Pnömokonyozlar (tanım ve epidemiyoloji, kömür işçileri pnömokonyozu, silikozis, asbeste bağlı akciğer hastalıkları), • Mesleki havayolu hastalıkları (mesleki astım, mesleki kronik obstrüktif akciğer hastalıkları), • Organik tozlara bağlı mesleki akciğer hastalıkları, • Buhar, duman ve solventler ve mesleki akciğer hastalıkları (akut inhalasyon hasarı), • Mesleki akciğer kanserleri, • Mesleğe bağlı akciğer enfeksiyonları, • Solunum sistemi hastalıkları ile mesleki çevre arasındaki ilişkinin önemi, • Solunum sistemi bozukluğu ile gelen olgularda meslek ile ilişki, • Mesleki solunum sistemi hastalıklarında sağlık gözetimi, korunma ve erken tanı yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak. Alt • Mesleki solunum sistemi hastalıklarına giriş başlıkları • Pnömokonyozlar (tanım ve epidemiyoloji, kömür işçileri pnömokonyozu, silikozis, asbeste bağlı akciğer hastalıkları) • Mesleki havayolu hastalıkları (mesleki astım, mesleki kronik obstrüktif akciğer hastalıkları) • Organik tozlara bağlı mesleki akciğer hastalıkları • Buhar, duman ve solventler ve mesleki akciğer hastalıkları (akut inhalasyon hasarı) • Mesleki akciğer kanserleri • Mesleğe bağlı akciğer enfeksiyonları • Solunum sistemi hastalıkları ile çalışma ortamı arasındaki ilişkinin önemi • Solunum sistemi bozukluğu ile gelen olgularda meslek ile ilişki • Mesleki solunum sistemi hastalıklarında sağlık gözetimi, korunma ve erken tanı yöntemleri • Örnek vaka çalışmaları ile pekiştirilmesi Süresi 5 saat Eğitim 2 saat örgün eğitim zorunludur. şekli Eğitici Yönetmeliğin 47/c (tıp)* -e(hekim) bendine uygun eğitimci niteliği *Halk sağlığı, göğüs hastalıkları ve iç hastalıkları uzmanları.
Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri tüzüğüne göre meslek hastalıkları 5 ana başlık altında gruplanmaktadır. Mesleki solunum sistemi hastalıkları C Grubu meslek hastalıkları olarak gruplanmaktadır. A Grubu : Kimyasal Maddelerle olan meslek hastalıklarıdır, B Grubu : Mesleki Deri kanserleri ve kanser dışı hastalıkları, C Grubu : Mesleki Solunum Sistemi hastalıklarıdır, D Grubu : Mesleki Bulaşıcı hastalıklardır, E Grubu : Fiziksel Etkenlerle oluşan meslek hastalıklarıdır. C Grubu Meslek hastalıklarının tüzükteki adı; Pnömokonyoz ve diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıklarıdır. Bu ana grup 6 alt başlık altında incelenmektedir. C-1a Silikoz ve silikotüberküloz C-1b Asbestoz C-1c Silikatoz C-1d Sideroz C-2 Alüminyum ve bileşikleri C-3 Sert metallerin tozları C-4 Thomas cürufu C-5 Mesleki bronşiyal astma C-6 Bissinoz
ÇALIŞMA YAŞAMINDA ÖNEMLİ TOZ SORUNU OLAN İŞ KOLLARI VE MESLEKLER Çalışılan iş kolları ve bu işlerde çalışırken karşılaşılan etkenler aşağıdaki tabloda verilmiştir. TOZ SORUNU OLAN İŞ KOLLARI Maden ocaklarında İnşaat işlerinde; Tünel yapımı, taş ocakları, taş yontma işleri, mermer işleri Yer altı ve yerüstü lağımcılarda Sanayide çalışanlarda döküm sanayii, çimento sanayi, taş ocağı, hammadde kırma işi, torbalama işleminde Asbest işlemede: Levha, iplik, dokuma, otomobil balataları yapımında, çimento karışımı su boruları yapımında Ateş tuğlası yapımında Seramik sanayinde Kozmetik, lastik, kağıt ve boya sanayinde Cam sanayinde ham madde kırma, karıştırma işlemlerinde Temizleme tozu (Vim, Fay vb.) kurşun karbonatın elde edilmesinde Sicim yapımında Sigara üretiminde Çırçırlama, iplik ve dokuma esnasında Tarımda, Silo işlerinde
Türkiye’deki meslek hastalıklarının % 86 sı sırasıyla; kömür madenciliği,
Karşılaşılabilecek tozun içeriği ve etkenler Kömür, Krom, Civa, Bakır, Demir Çeşitli tozlara maruziyet Silisyum Dioksite Çeşitli tozlara maruziyet Asbest Serbest Silis içeriği yüksek oranda toz talk tozu bi çeşit silikattır dolgu maddesi olarak kullanılan toz Çeşitli tozlar yüksek oranda silis içeren Kurşun oksitlerin Kendir tozu Tütün tozu Pamuk tozu tahıl tozuna
nakil aracı imalatı, makine imalatı ve tamiratı, ecza ve kimyevi maddeler imalatı elektrik makineleri ve imalatı iş kollarında oluşmaktadır. Bu iş kollarında en çok manganez, civa ve fosfor kullanılmaktadır. Ülkemizde tanısı konulan meslek hastalıklarının büyük bir çoğunluğu silikoz ve silikotüberkülozdur. 2007 yılında tanı konulan ve kayıtlara geçen 1208 meslek hastalığının 1000 tanesi Slikoz ve slikotüberkülozdur. TOZLAR: Tozlar havada asılı olarak kalabilen , ağırlığı nedeniyle çökme eğilimi gösteren, 0.5-120 mikron büyüklüğündeki katı partiküllerdir. Solunabilen tozlar: 0,5-10 Mikrondur. Ancak bunların içinde asıl sorun oluşturabilecek tozların çapı 0,5-5 mikron arasında olanlardır. Tozlar, Kimyasal yapılarına göre: İnorganik ve Organik olmak üzere ikiye ayrılır. İnorganik (Silis (SiO2), asbest, kömür, demir, berilyum)ve Organik (pamuk tozu, şeker kamışı, kümes hayvanı tüyü, mantar sporu vs) tozlar farklı sağlık etkilerine sahiptir. İnorganik olanlar alveollerde birikirler, organik olanlarda ise depolanma sözkonusu değildir. Allerjiye benzer etki gösterirler. Pnömokonyoz, inorganik (silis (SiO2) asbest, kömür, demir, berilyum) tozlarla oluşan hastalığın genel adıdır. TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI Fiziksel Özelliklerine göre; Kristal ve Amorf (Kristal yapısı belli olmayan) tozlar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Biyolojik etkilerine göre; İrritan, Allerjen (Polen), Toksik (Kurşun Oksit), Fibrojen Ve Non-Fibrojen (Toksik) Olarak Adlandırılır. Fibrozis yapıp yapmadıklarına göre; Fibrojen (Silis Tozu, Asbest vb.) ve Non-Fibrojen (Demir Oksit, Baryum, kalay) Tozlar olarak ayrılır. ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOZLARIN NEDEN OLDUĞU BAŞLICA SORUNLAR • Akciğer Hastalıkları (Akciğerlerde inflamasyon (Örn, manganez), bronkospaz, Akciğer kanseri , (Uranyum madeni, asbest tozları), Allerjik etkiler (çiftçi akciğeri, un böceği reaksiyonu)) • Deride ve mukozalarda tahriş/ İritasyon • Patlama tehlikesi, organik tozlar (Un, nişasta, kömür tozları vb) • Yoğun toz aydınlatmayı kısıtlar
PNÖMOKONYOZLAR
Akciğerde biriken tozlarla oluşan, açık radyolojik görünüm veren akciğer hastalıklarıdır. Klinik asemptomatik olgulardan - ağır klinik tablolara kadar değişiklik gösterebilirler. Pnömokonyoz oluşumunu kolaylaştıran şartlar şunlardır -Tozun kimyasal özellikleri; İnorganik, kristal yapılı ve fibrojenik tozlar pnomokonyoz oluşumunu kolaylaştırır. -Tozun havadaki yoğunluğu; Örneğin, kömür tozunun 6-10 mg/m3, silis tozunun ise 0,5 mg/m3 den fazla olması pnomokonyoz oluşumunu kolaylaştırır -Maruziyet süresi; Hastalığın oluşumu için çoğunlukla 15-20 yıl gibi bir süre söz konusudur. Sürenin uzaması pnomokonyoz oluşumunu kolaylaştırır -Kişisel Özellikler; Bünyesel farklılıklar ve sigara içme gibi sağlıksız alışkanlıklar pnomokonyoz oluşumunda etkili olur ve kolaylaştırır.
Pnömokonyoz oluşumunda rol alabilen madeni tozlar şunlardır. 1. Silikozis 2. Kömür işçisi pnömokonyozu 3. Asbestozis 4. Berillozis 5. Alüminozis, Siderozis, Baritozis 6. Diğer madeni tozlarla oluşan pnömokonyozlar Pnömokonyoz yapan tozların etki düzeyleri üç düzeyde ele alınır. 1. Ağır hastalık yapanlar: silis tozu, asbest tozu 2. Orta derecede ağır hastalık yapanlar: kömür tozu, silikatlar (mika, feldispat gibi) 3. Minimal dokusal değişiklik yapanlar: demir oksit, baryum bileşiği tozlar. Pnömokonyoz yapan tozların akibeti 10 mikrondan büyük tozlar burunda tutulurlar. 5-10 mikron büyüklüğündeki tozlar; (burun konhaları, nazofarenks, orofarenks, farenks, trakea, bronşlar ve bronşiollerde) tutulur. 5 mikrondan küçük olan tozlar ise alveollere kadar ulaşır ve burada birikirler. Vücuda giren tozların %98-99’u savunma mekanizmaları yardımıyla dışarı atılır. Solunum Sisteminde Tozun Birikmesini Önleyen Savunma Mekanizmaları Şunlardır. Günlük yaşamda da çok yoğun olmayan konsantrasyonda tozla karşılaşılır. Organizma bu tozları değişik savunma mekanizmaları yardımıyla uzaklaştırır. a. Öksürük; aslında yabancı maddelerin akciğerlere ulaşmasını engellemek için iyi birsavunma mekanizmasıdır. b. Silia aktivitesi, tozları üst solunum yollarına ve oral ve nazal kaviteye doğru hareket ederek uzaklaştırır. Böylece tozların dokuda patoloji oluşturması önlenmiş olur. c. Mukus örtüsü, solunum yollarını oluşturan hücrelerin korunmasını sağlayan mukus tabakasın ayapışan tozlar daha alt solunum yolarlıne ve alveollere kadar tozların gidişini engellediği gibi solunum yolunu oluşturan hücreleri de tozun tahriş edici etkisinden korumuş olur. d. Surfektan tabakası da Mukus örtüsü gibi solunum yollarını oluşturan hücrelerin korunmasını sağlayan ve daha alt solunum yollarını ve alveolleri tozdan koruyan bir tabakadır.
e. Bronşların daralıp, genişlemesi ve bronşiollerin peristaltik hareketleri tozun daha alt solunum yollarına ve alveollere ulaşmasını engellerler. f. Fagositoz, genel anlamda bir koruyucu mekanizma olarak inflamatuar süreçte rol alan koruyucu bir fonksiyondur. PNOMOKONYOZ TANI ŞEMASI: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından pnömokonyozdurumunda yapılacaklar şematize edilerek Bakanlığın web sitesinde yayınlanmıştır.
* İşyeri ortamında toza maruziyet öyküsü incelenirken çalışanın; ayrıntılı meslek öyküsü alınmalıdır (En son yaptığı ve daha önce çalıştığı işler, çalıştığı bölümler, kullandığı ve çalıştığı ortamdaki maddeler, iş dışı uğraşları, alışkanlıkları sorgulanmalıdır.). ** PA Akciğer grafisinin (35x35cm.) değerlendirilmesi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik hükümlerine göre yapılır. PA akciğer grafileri, A ve B okuyucu tarafından değerlendirilir. İlgili Tüzük ve Yönetmelik ile A ve B okuyucu listelerine www.isggm.gov.tr adresinden ulaşılabilir. *** A ve B okuyucuları tarafından pnömokonyoz olgusu ya da şüphesi biçiminde kabul edilen ve işverene bildirilen işçiler, Meslek Hastalıkları tanısı koymakla yetkili Hastaneye sevk edilir. Hastane raporlarının bir örneği ilgili işyerine ve İSGÜM'e gönderilir.
PNÖMOKONYOZ TANIMI
• Akciğerlerde tozun birikimi sonucu doku hasarı ile seyreden hastalığa genel olarak pnömokonyoz adı verilmiştir. PNÖMOKONYOZ OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Tozun fiziksel ve kimyasal özellikleri • Tozun boyutları (İnsan sağlığı için önemli olan tozlar 0.5-5 mikron arasındaki büyüklüktedir.) • Toza maruz kalma süresi • Maruz kalınan toz miktarı • Solunum sisteminin savunma mekanizmaları • Kişisel duyarlılık • Yaş ve cinsiyet • Sigara kullanımı (Etkilenmeyi arttırır.)
MADENLERDE PNÖNOMOKONYOZDAN KORUNMA YOLLARI
PNÖMOKONYOZUN GÖRÜLDÜĞÜ SEKTÖRLER Pnömokonyoz daha çok madencilik sektöründe çalışanlarda görülen bir meslek hastalığıdır. Madenciliğin yanısıra bazı sektörlerde de tozlu ortamlarda yapılan çalışmalardan kaynaklanan pnömokonyoza rastlanmaktadır. • Kırma, delme ve öğütme işleri • Yol, tünel ve baraj yapımı işleri • Maden ocakları • Döküm işleri (kum ve grafit) • Porselen sanayi • Seramik sanayi • Tuğla ve kiremit sanayi • Çimento sanayi • Asbestli balata ve çimento sanayi • Kumlama işleri • Cam sanayi TEKNİK ve ORGANİZASYONE L ÖNLEMLER
• Madende yapılan çalışmalarda daha az toz çıkaracak metodların uygulanması, • Yapılan işlemler sırasında toz oluşumunun en aza indirilmesi için, önceden yüzeylerin ıslatılması, • Su bariyerleri ile oluşan tozun yayılmasının engellenmesi ve havada asılı bulunan tozun çöktürülmesi, • Maden zemininde ve ekipmanların üzerinde biriken tozun havaya kalkmasını önlemek için yüzeylerin ıslatılması, • Cevherin taşınması sırasında toz oluşumunun önlenmesi için (kapalı bantlar, uygun bant hızı vb.) gerekli önlemlerin alınması, • Doğru planlanmış havalandırmayla havadaki toz konsantrasyonunun azaltılması, • Oluşan tozun çalışanlara ulaşmasını engelleyici tedbirlerin alınması, • Belirli aralıklarla ortamdan örnekler almak suretiyle havadaki toz miktarı ve cins tayininin yapılması.
KİŞİSEL KORUNMA ÖNLEMLERİ
Koruyucu olarak uygun toz maskesi, toz tutmayan kumaştan yapılmış ve toz birikmesine imkan vermeyecek şekilde cepleri kapalı iş elbisesi kullanımının sağlanması.
TIBBİ ÖNLEMLER
• İşe giriş muayeneleri • Aralıklı (periyodik) kontrol muayeneleri • Geç muayene (işten ayrıldıktan sonra) • Sağlık eğitimleri
SİLİKOZİS Silisyum dioksit tozunun alveollerde birikmesiyle ortaya çıkar. Maden ocaklarında galeri açılmasında, karayolu, demiryolu, baraj yapımındaki tünel kazılmasında krom, cıva, bakır, demir madeni filizleri elde edilmesinde çalışanlar silis oranına göre tehlikeye maruzdurlar. Mikronodül, nodül ve daha büyük kümeler halinde fibrozisle birlikte plevralarda yapışıklıklar görülmesi olağandır. Klinik belirtiler; Kardinal belirti geç dönemde görülen dispne’dir. Ayrıca öksürük, sabah öksürüğü sırt ağrıları görülür. Radyografi Opasiteler görülür. Bu opasiteler ILO sınıflaması gereği çaplarına ve yaygınlıklarına göre kategorilere ayrılırlar. Akciğer fonksiyon testleri, Normograma bakılarak beklenen değerlerle karşılaştırılır. Akciğer fonksiyon testlerinde ve kan gazlarında bozukluklar ortaya çıkar. Tedavi; Silikoziste spesifik bir tedavi yoktur. Semptomatik tedaviyle yetinilir. KORUNMA Mühendislik yöntemleri Galeri açma / tünel kazma vb. sulu delgi Havalandırma Etrafa toz yayıldıktan sonra tozun çökmesi, bastırılması için bekleme. Döküm temizlemede, seramik sanayinde taşlama işinde yerel aspirasyon Hortumlu maske Silis tozu yerine başka madde kullanma Toz yoğunluğu ölçümleri Tıbbi korunma yöntemleri İşe giriş ve aralıklı tıbbi kontrol muayeneleri Aralıklı muayenelerde göğüs filmi Ağır ve tehlikeli işler tüzüğünde 6 ayda bir tıbbi kontrol muayenesi öngörülmektedir. Tozlu işyerlerinde grafi ile 2-3 yılda bir yapılması
ASBESTOZ (ASBESTOZİS) Hastalığının etkeni asbest tozlarıdır. Özellikle çapı 3 mikrondan az, uzunluğu en az çapın üç katı olan asbest toz parçacıkları pnömokonyozda rol oynar. Bu tozlar organizmaya girdikten sonra respiratuvar bronşial civarında kalırlar Görüldüğü yerler; Duvar, tavan yalıtımı yapılan inşaat işleridir. Yer muşambaları, plastik karo döşemeleri, çimentolu su, kanalizasyon boruları, otomobil balataları, değişik contalar da asbest içeriği vardır. Asbest iplik haline getirilir ve dokumada kullanılır. Gemi inşasında yalıtım için asbest kullanılır. Asbest tozları bronş kanseri ve seröz zarlarda (periton, plevra) malign mezotelyoma’ya yol açabilmektedir. Klinik ve Laboratuvar Bulguları: Fizik muayenede insipirasyon sonuçlarında akciğer bazal bölgelerinde krepitasyon işitilmesi non-spesifik öksürük, sırt ağrıları görülebilir. İleri aşamalarda zonalı parmak ve siyanoz gözlenir. Hastalık oluşumu 5-15 yıl olabilir. Asbest tozuna maruz kişilerde balgamda mikroskobi ile asbest liflerine rastlanır. Radyolojik özellikler ILO sınıflamasına göre yorumlanır. Tedavi ve Korunma: Semptomatik tedavi uygulanır. Korunmada genel kurallar silikozda belirtildiği gibidir. • • • • • •
Yerel aspirasyon, ıslak çalışma, tehlikeli maddenin (asbestin) substitisyonu (yapay lifler kullanımı) işe giriş, aralıklı tıbbi kontrol muayeneleri, Radyolojik kontrolün 2 yıl gibi aralıklarla yapılması, Asbest tozuna maruziyet tehlikesi olan işçilerde sigara kullanımının önlenmesi ayrı bir önem taşır.
Pnömokonyoz yapmayan tozlar: 1. Ağır hastalık yapanlar: İnorganik kurşun bileşikleri; Berilyum, akciğerlerde granülomatöz yapar. 2. Orta derecede ağır hastalık yapanlar: Pamuk tozu; bronkospazm, kuru ot tozu, fungus artıklarına bağlı çiftçi akciğeri hastalığı 3.Minimal değişiklik yapanlar: Çimento tozu, Mermer tozu, tütün tozu, odun tozu (mukozalarda) tahriş yaptıkları görülür. Tropik iklim ağaç talaşlarından oluşan alerjik dermatit bildirilmiştir. Bitkisel tozlarla oluşan akciğer hastalıkları 1. Bisinozis 2. Çiftçi akciğeri ( buğday hasadı depolaması) 3. Bagassozis (şeker kamışı tozu ) 4. Alerjik astma
BİSSİNOZİS Bissinozis kronik bir akciğer hastalığıdır; pamuk, kendir, keten tozlarına uzun süre (5-6 yıl gibi) maruz kalanlarda görülür. Günümüzde pamuk üretimi ve pamuk ipliği yapımı yaygın olduğu için özellikle iplik işçileri için tehlike söz konusudur. Etken ve özellikleri: Pamuk tozu lifler, mikroorganizmalar, toprak ve bitki kırıntılarından oluşur. Bissinozisin bu yaprak kırıntılarındaki bir farmakolojik maddeden ileri geldiği kabul edilmektedir. Hastalık belirtileri 1700 yılında Ramazzani tarafından bildirilmiştir. Hastalık Belirtileri ve Laboratuvar Bulguları: Öteden beri pamuk tozuna maruz kalan işçilerde göğüs sıkışması, nefes almada güçlük, hırıltı, öksürük gibi bulgular görülürdü. Hastalığın tipik bir gidişi vardır; hafta tatilinden sonra ilk işe başladığı gün göğüste hafif sıkışma hissi duyulur. Bazen hışıltı duyulabilir. İşçi durumu önemsemez, evine döner. Laboratuvar bulgusu akciğer ventilasyon kapasitesindeki değişikliktir. Bizinoziste spesifik kan, idrar, radyolojik bulgu yoktur. Tedavi ve Korunma: Korunma; yerel aspirasyon ve kapalı çalışmadan ibarettir. işe giriş muayenesinde elenir. İşe girdikten sonra 1-2 ay gibi bir süre içinde yapılacak akciğer fonksiyon kapasitesi ölçümleri
MESLEKSEL ASTIM Tanım: Dar anlamda mesleksel astım, işyerindeki maruz kalmaya bağlı olarak ortaya çıkan astım hastalığını ifade eder. Atopisi olan bir kişide laboratuvar hayvanlarına karşı duyarlılaşma, küf mantarı alerjisi olan bir memurda rutubetli bir arşivde çalışırken geçirdiği krizler, öğretmenlerde sık viral enfeksiyonların nöbetlere yol açması da geniş anlamda mesleksel astımdır. Epidemiyolojisi: Tüm astımlıların yaklaşık %2’sinde hastalığın Mesleki Maruziyete bağlı olarak ortaya çıktığı sanılmaktadır. Mesleki astım ilk kez 1713’te Ramazzini tarafından tanımlanmıştır. Dünyada en yaygın mesleksel astımın izosiyonat astımı olduğu sanılmaktadır. Piyasada kampanat isimli cila katkısı izosiyanat içermektedir. Korunma: Bilinçlendirilme, Hastalığın erken tanınması, Toksik-irritan ve immünolojik maddelerin tüm işyerlerinde belirlenen değerlerde olması sağlanmalıdır. İşyeri havalandırması önemle uygulanmalıdır
AŞIRI DUYARLILIK PNÖMONİSİ Aşırı duyarlılık pnömonisi organik tozlara ve düşük molekül ağırlıklı bazı kimyasal maddelere karşı akciğer parankiminde immünolojik mekanizmalar yoluyla gelişen enflamasyondur. Hastalık ilk defa çiftçilerde tanımlandığı, en sık bu grupta gözlendiği ve dokümante edildiği için“çiftçi hastalığı” adıyla anılır. Akut formda; boğazda kaşıntı, üşüme, titreme, ateş, terleme, halsizlik, göğüste yanma, baş dönmesi, myalji, baş ağrısı, nefes darlığı, öksürük ve hemoptizi görülebilir. Tanıda radyolojik bulgular, laboratuvar bulguları, solunum fonksiyon testleri, deri testleri önemlidir. Korunma: • • • •
Tarımda modern yöntemlerin uygulanması önemlidir. Bilinçlendirme, Küflü tahıl ve bitki yığınlarının ellenmeden önce ıslatılması ya da ilaçlanması, Medikal tedavi ile beraber hastanın ortamdan uzaklaşması