ĐŞ HĐJYENĐ
Sıra No / Konu Amaç Öğrenim hedefleri
Alt başlıkları
Süresi Eğitim şekli Eğitici niteliği
26 / Đş Hijyeni Đşyerinde hijyen tanımı, ölçüm metotları ve sorumluluklar konusunda temel bilgilere sahip olmak. • Đş hijyeninin tanımı, kapsamı ve boyutları, • Đş hijyeni konusunda sorumluluklar ve ilişkiler (işyeri hekimi, iş hijyenisti, iş güvenliği uzmanı vb.), • Đlgili mevzuat, • Ölçüm ve kontrol yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak. • Tanım, • Đş hijyeni konusunda işyeri hekiminin sorumlulukları • Đlgili mevzuat • Ölçüm ve kontrol yöntemleri 2 saat Uzaktan eğitimle de verilebilir. Yönetmeliğin 47/a-c (tıp, sağlık) bendine uygun eğitimci.
“Hijyen” kelimesi sözlükte “sağlam” “sağlıklı” anlamına gelmektedir. Bu kelime tıp diline yunan mitolojisinden girmiştir. Yunan mitolojisinde tıbbın babası olarak tanınan Aesculapius'un kızı Hygiea sağlığı koruyan bir ilahedir. Bu nedenle bütün dünya literatüründe sağlığı korumak üzere çalışan bilim koluna bu ilahenin ismine izafeten hijyen adı verilmiştir. Hemen bütün hastalıkların temelinde mikrobiyoloji,k etkenlerin 19. ve 20. yüzyılda bu etkenler mücadelede mikroptan arındırma anlamında “hijyen” kelimesi kullanılmış ve mikroptan arındırma işlemi hijyen olarak anılmıştır. Zamanla geleneksel mikrobik tehlikeler yerini modern tehlike adını verdiğimiz kimyasal tehditlere bırakmaya başlamıştır. Bu durumda hijyen kelimesi sağlıklılık durumunu sağlamada yetersiz kalmaya başlamıştır. Bu kapsamda “Hijyen” yerine çevre sağlığı ifadesi kullanılmaya başlanmıştır. Ancak hijyen kelimesi kaybolmamış kullanılamaya devam edilirken kimyasal, toksik, etkenleri de kapsayan zararlı etkenlerden arındırma işlemi sağlıklı kılma işlemi hijyen olarak anılır olmuştur. Günümüzde hijyen; birey toplum olarak insan sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hayatın yüksek, sağlıklı düzeyde uzun süre devamı için sağlık ile ilgili bilgileri bir sentez halinde uygulayan bütüncül yaklaşım gerektiren bir bilimdir. Hijyen kelimesinin ve hijyen kavramının kapsamına aykırı olarak iş sağlığı alanında hijyen kavramı sadece biyolojik risklerden arındırmayı değil kimyasal vb. diğer kirliliklerden arındırmayı da kapsamaktadır. O halde hijyeni; A) Kimyasal risklerden arındırma B) Biyolojik risklerden arındırma C) Fiziksel risklerden arındırma D) Ergonomik risklerden arındırma olmak üzere 4 ana başlıkta toplayabiliriz.
Kısacası Đş hijyeninin amacı sağlığı tehdit eden her türlü tehlikenin ortamdan uzaklaştırılması ya da yok edilmesi olarak tanımlanabilir. Kişisel Hijyen Günlük yaşamda da bir çok hastalıktan korunmak için kişisel hijyen uygulamaları önemlidir. Đşyerlerinde de hijyen amacıyla konulmuş olan kurallar sağlığı etkileyen fiziksel,biyolojik kimyasal etkenlerden korunmayı sağlamayı amaçlar. Kurallara yeterince uyulmadığı takdirde işyeri çalışma ortamında bulunabilecek zararlı ve zehirli, gaz, toz, duman vb. fizikobiyokimyasal etkenlere maruz kalınabilir. Yukarda da açıklandığı gibi hijyen daha çok mikrobiyolojik öglerden korunmak amacıyla yapılan uygulamaları ifade ederken işyerlerinde kimyasal etkenlerden korunma uygulamaları da hijyen kapsamındadır. Đyi bir hijyen (temizlik ,sağlık bilgisi) daima gereklidir. Đşyerindeki hijyen kolaylıkları (lavabolar, duşlar, tuvaletler, soyunma odaları) çalışanlar tarafından uygu bir şekilde kullanılmalıdır. Zehirli kimyasal maddelerle, sıcakta ve kirli işlerde çalışan işçileri için iyi bir hijyen (temizlik) temel şarttır. Uygun bir kişisel ve çevresel hijyen şu ana başlıkları kapsamalıdır: • Sağlıklı temiz ve yeteri miktarda içme ve kullanma suyu temin edilmeli, • Yeme içme sırasında herhangi bir kimyasal etkenden uzak durulmalı, • Vücut temizliği ve el temizliğine düzenli olarak sağlanmalı, (Özellikle tehlikeli tozlarla temas edilen iş kollarında önem arzeden bir durumdur) • Ağız diş sağlğı ev ağız hijyenine dikkat edilmeli, periyodik diş kontrolü yaptırılmalı • Uygun iş elbisesi, iş (güvenliği) ayakkabısı giyilmeli ve günlük elbiselerle karıştırılmamalı • Koruyucu maskeleri, gözlükleri, eldivenleri, kulak koruyucularını, vb., uygun şekilde kullanmalı • Düzenli egzersiz yapılmalı "Kişisel hijyen" ile "endüstriyel hijyeninin" (yani iş hijyeni) nin bire bir örtüştüğü, aynı şeyi ifade ettiği sanılmaktadır. Oysa bu iki kavram birbirinden farklıdır. "Đşyerinde oluşan, hastalığa neden olan, sağlık ve iyilik halini bozan, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan çevresel faktörleri (ortam koşullarını) ve stresleri gözlemleyen ( tanıyan ) değerlendiren ve kontrol altına alan bir teknik ve sosyal bilim ve sanattır." Uygulamada “Çalışanların kimyasallara maruziyetinin hesaplanması ile ilgili geleneksel yaklaşım, ortam havasındaki kimyasalların ölçülmesi şeklinde olmuştur ve buna endüstriyel hijyen adı verilmiştir. Endüstriyel hijyen sadece ortam havasında kimyasal ölçmek olarak algılansa da sadece kimyasal etkenleri değil bütün diğer bütün etkenleri ölçmeye değerlendirmeye çalışan ilaveten kontrolü için çaba sarf eden bir bilimdir. Đş Kanunun 82. maddesi ile iş güvenliği uzmanlığı yasal bir zemine kavuşmuştur. Đş güvenliği uzmanı bir iş hijyenisti gibi “Đşyerinde oluşan, hastalığa neden olan, sağlık ve iyilik halini bozan, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan çevresel faktörleri, değerlendirebilmeli ve kontrol altına alabilmelidir. Aslında sadece bu işi yapan “Đş hijyeni bilim ve sanatı ile uğraşacak yeterli sayı ve nitelikte iş hiyenisti'” bulunması gelecekte kaçınılmaz olacaktır.
Bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere iş hijyenisti (iş hiyeni) sağlığı tehdit eden etkenleri bilmeli, etken hastlaık ilişkisini karıştıran, engelleyen, arttıran diğer etmenleri bilmeli ve alınması gereken kontrol uygulamalarını bilmelidir. Bu nedenle bundan sonraki bölümü üç ana kısımda incelemek mümkündür I. Sağlığı tehdit eden etkenler II. Etken hastalık ilişkisini karıştıran, engelleyen, arttıran diğer etmenler ve tehlikenin değerlendirilmesi III. Alınması gereken kontrol uygulamaları I. SAĞLIĞI TEHDĐT EDEN ETKENLER Sağlığı tehdit eden etkenler sıvı, katı, gaz veya toz formunda olabilir. Bu etkenler etiyolojisine göre; Fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toz etkenler olmak üzere dört ana başlıkta sınıflandırılabilir: Sağlığı tehdit eden etkenlerin sınıflandırılması (Etiyolojik sınıflandırma) Etken ve Oluşturduğu görüldüğü iş kolları hastalık(lar) Metaller: Kurşun, civa, krom, kadmiyum, nikel • Đntoksikasyona, malign Kimyasal Çözücüler: Benzen, toluen, triklor etilen, Nedenler hastalıklar hekzan • bağımlılık ve davranış Kimyasallar: Zehirli gazlar, pestisitler, asitler değişikliği ve alkaliler Fiziksel • Sıcaklık, • kas-iskelet sistemi Nedenler hastalıkları • Gürültü, • Đşitme sorunları • Radyasyon, • Titreşim, • Basınç Biyolojik • sağlık sektörü, gıda sektörü hayvancılık ve • Tüberküloz, Nedenler dericilikte karşılaşılan • Brusellozis, • bakteri, virüs, mantar, küf ve protistalar. • Paraziter hastalıklar Ayrıca böcek, parazit, bitki ve hayvanlar Pnömokonyoz Tozlar • Đnorganik tozlar: • Madencilik • dökümhane • asbest endüstrisi • Organik tozlar: • Pamuklu dokuma • tarım ve hayvancılık Ergonomik • Fiziksel Stresörler (tekrarlanan hareketler, • Kas iskelet sistemi Tehlikeler ağır kaldırma, uygunsuz veya statik hastalıkları (değişmeyen) duruş, yorgunluk, aşırı güç uygulama, doğrudan/direkt basınç veya aşırı güç uygulama gibi). • - Psikolojik stresörler (monotonluk, aşır iş yükü gibi). Tekrarlayan işler
Solunum Yolu
Psikososyal • • (Ekonomik ve kültürel dahil) Vücuda Giriş Yollarına göre Solunum Yolu, deri yolu, sindirim yolu ve kan yolu (enjeksiyon) olmak üzere dört ana başlıkta sınıflandırılabilir. 1- Gazlar: Mesleki zehirlenmeler klor, karbon monoksit, hidrojen sülfür, amonyak, azot dioksit, fosgen, brom, ozon gibi gazlarla olabilmektedir. 2. Buharlar: Normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında buharlaşabilen , gaz, sıvı veya katı maddelerin havada bulunan buharlarıdır . Örneğin: Benzol, alkol, toluen vb. 3- Sisler (mistler): Bunlar, çok ince sıvı damlacıklarının havada dağılması sonucu meydana gelirler. (Elektro metal kaplama tankları ve tabanca ile boya yapılması gibi) 4- Tozlar: Çok ince katı madde parçacıklarının havada dağılması ile meydana gelirler. a) Tahriş Edici Tozlar: Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, kireç tozları vb. gibi.doğrudan Hububat, şeker ve un tozlarıvb. Dolaylı olarak tahriş edici etki gösterebilir b) Zehirli Tozlar:Kan dolaşımına girerek zehirlenmelere neden olurlar. Örneğin Kurşun, arsenik, civa, kadmiyum, fosfor ve birçok kimyasal madde tozları. c) Fibrosis Yapan Tozlar: Bunlar, akciğerlerin hücrelerinde, fibrozis meydana getiren serbest silika ve asbest tozlarıdır. Kömür madenciliği ve döküm sanayisi risklidir d) Sıkıcı - Đnert Tozlar: Tahriş edebilen fakat zehirlenmeye ve fibrosis'e neden olmayan, rahatsızlık verici tozlardır. e) Allerji Yapan Tozlar:Bunlar, bunlar bazı kimselere etki eden, polen, pamuk, yün, kürk, tüy , saç tozları ile bazı cins odunların kesilmesinde meydana gelen tozlardır.
Sindirim Yolu
Deriye Temas Yolu (mukoza ve gözlere temas )
5- Dumanlar: Bunlar, kimyasal maddelerin meydana getirdikleri katı parçacıkların gaz halindeki dumanlarıdır. Özellikle kaynak ve kesme işlemleri sırasında açığa çıkan dumanlar son derece önemlidir. Önlem almayı gerektirirler Asitler, alkaliler, solventler, yağlar, formaldehit, krom veya nikel, bazı organik tozlar, epoksi sertleştiriciler, neftyağı cilt için tehlikelidir. 1- Öldürücü zehirlenmeler: Anilin, kurşun tetra etil veya hidrojen siyanür asidinin deriye kısa süre teması çok büyük tehlikeler meydana getirebilir. 2- Tahriş Edici Maddeler: Kuvvetli asitler (sülfürik asit, nitrik asit, hidro florik asit vb.). Bazlar (sodyum hidroksit - kostik, potasyum hidroksit, kireç vb.), klor, flor, brom, fenol vb. 3- Çözücüler: Bunlar, doğrudan deriyi tahriş etmezler ancak, bakterilere karşı derinin direncini azaltırlar. Örneğin: Benzin, Gazyağı ve Alkol vb.) Zehirli maddeleri yutmak, kimyasal maddeler bulaşmış gıdaları yemek, içmek, çiğnemek ve tüttürmek suretiyle sindirim yolu ile vücuda girerler.
Kan yolu (Enejeksiyon) II. ETKEN HASTALIK ĐLĐŞKĐSĐNĐ KARIŞTIRAN DURUMLAR ve SAĞLIK RĐSKĐ OLUŞTURAN TEHLĐKELERĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ Hastalık etiyolojisinde rol oynayan faktörler aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştı. Ancak her bir etken bireyler arasında farklılıklar gösteren değişik düzeylerde etki gösterebilmektedir. Bu nedenl
1. Sağlığı etkileyen çevresel faktörler: a. Psiko-sosyal, ekonomik ve kültürel faktörler: Stres, ağır iş koşulları, bireyler arası ilişkiler. b. Kaza faktörleri: Tehlikeli durumlar, hız, alkol ve uyuşturucu c. Biyolojik Faktörler: Bakteri, virüs ve parazitler d. Fiziksel Faktörler: Gürültü, iklim, radyasyon, ergonomi e. Kimyasal Faktörler: Kimyasallar, tozlar, uyuşturucu, sigara, deri irritanları, gıda katkı maddeleri 2. Çevresel faktörlerin etkisini değiştirebilen ya da çevresel faktörler etkisiyle değişebilen bireysel özellikler: a. Genetik faktörler b. Beslenme c. Yaş d. Fizik kapasite ve egzersiz durumu e. Cinsiyet f. Hastalık g. Kişilik Đşyerindeki faktörlerin olası sağlık etkilerinin araştırıldığı çalışmalarda genellikle tek bir etken izole olarak alınır ve etkileniminin oluşturduğu sorunlar irdelenir. Oysa hiçbir faktör tek başına etki etmez. Diğer mesleki ve çevresel faktörlerle birlikte etkileşim halinde/birlikte etki ederler. Kimi çevresel faktörler bir başka faktörün etkisini arttırırken bir başka faktörün etkisini baskılar, azaltır. Bireyler arasındaki (yaş, cinsiyet, genetik yapı, fiziksel kapasite, beslenme durumu ve kişilik yapısı gibi) farklılıklar çevresel faktörlerin bir kişide diğerlerine göre farklı sonuçlar ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çevresel ve bireysel faktörlerin hastalık oluşumundaki etkileri aşağıdaki şekilde şematize edilmiştir.
PsikoPsiko-sosyal, FizikoFiziko-jeojeokimyasal
Biyolojik
ekonomik ve kültürel
Çevresel Faktörler
Kaza faktörleri
Hastalık
Genetik yapı
Bireysel Faktörler
Cinsiyet
Fiziksel kapasite pasite ka
Yaş
Kişilik yapısı
Beslenme durumu
Şekil. Mesleki, Çevresel ve bireysel faktörlerin hastalık oluşumundaki etkileşimleri.
Toksik kimyasal etkenlerle oluşan hastalıklarda, etken-hastalık ilişkisi konuyu daha da karmaşıklaştırır. Oluşan etkilenim, konakçıya ulaşan etkenin miktarı ve konakçının yanıt verebilme kapasitesi ile doğrudan ilişkilidir. Şekilde etken hastalık ilişkisini etkileyen faktörler şematik olarak gösterilmiştir.
Işık
Hava akım hızı ve havalandırma
Sıcaklık
Nem oranı Ortama ait Faktörler
Konakçıya ait özellikler:
Çevresel Etkenin özellikleri Fiziksel yapısı,
Genetik yapısı, ırk
Toksisite düzeyi,
Yaşı,
Potensi,
Cinsiyeti,
Yoğunluğu,
Beslenme durumu,
Dalga boyu,
Enfeksiyon öyküsü
çözünürlük derecesi,
Bağışıklık durumu, Aktivite düzeyi Etkinin Karşılaşma sıklığı
niteliği
Etki süresi Vücuda Sürekli/aralıklı giriş yolu karşılaşma
Şekil. Etken-hastalık ilişkisini etkileyen başlıca unsurlar.
Sağlık Riski Oluşturan Tehlikelerin Değerlendirilmesi için aşağıdaki konular mutlaka irdelenmelidir: 1. Etken; Etkenin yapısı veya zararlı etkileri (Fiziksel yapısı, Toksisite düzeyi, Potensi, Yoğunluğu, Dalga boyu, çözünürlük derecesi) 2. Etki; a. Maruziyet (etkisinde kalma) yoğunluğu b. Maruziyet süresi 3. Konakçıya ait özellikler (Bireyin duyarlılığı) a. Genetik yapısı, ırk b. Yaşı, c. Cinsiyeti, d. Beslenme durumu, e. Enfeksiyon öyküsü f. Bağışıklık durumu, g. Aktivite düzeyi 4. Ortama ait faktörler 5. Sağlık riski oluşturan tehlikelerin kontrolü
1) Madde'nin Yapısı veya Maddenin Zararlı Etkileri
Herhangi bir maddenin fiziksel veya kimyasal Özelliklerinin sağlık üzerinde yapacağı zararlı etkiler çok önemlidir. Bir işyerinde , iş güvenliği ile sorumlu olan kişi ve onun temsilcileri (Đş Güvenliği Uzmanı, Đş Sağlığı ve güvenliği Kurul Üyeleri vb.) işyerinde kullanılan her maddenin, sağlık riski oluşturma derecesini, kullanılmasını ve özelliklerini iyice bilmelidir. 2-a. Maruziyet'in Yoğunluğu Şiddetli maruziyette zarar görme, kısa sürede meydana gelir. Pratik olarak, zehirli maddelerin az miktarları bile zarara neden olabilir. Zehirli maddeler tarafından hava çokça kirlenmektedir (bulaşmaktadır). Bunlar için yapılan (ortamdaki) kontrol ölçmeleri, o kimyasal maddelerin çalışma ortam atmosferindeki konsantrasyonunun (düzeyinin) güvenlik sınırları içinde olduğuna bizi inandırmalıdır. Birçok maddeye dokunmak (bile) çok tehlikelidir. Bu nedenle bu gibi maddeler dokunmaya karşı korunmuş olmalıdır. 2-b. Maruziyet'in Süresi Maruziyet süresi, tek başına yeterli bir ölçüt değildir. Çünkü Akut toksik sınırların üzerindeki bir konsantrasyonda etkilenim söz konusu ise bir kez temas bile etkili olabilir. Bu durumda MAK değerinin önemi ortaya çıkmaktadır. Özellikle toksik kimyasalların solunum yoluyla etkilenimini değerlendirmek için gerekli bir ölçüt olan MAK akut toksik etkilenimin sınırlarıdır. Bir kez yüksek dozda maruz kalma kadar düşük dozlarda da olsa tekrarlı etkilenimlerde önemlidir. 3. Bireyin duyarlılığı Her şahsın, çeşitli zararlı maddelere olan dayanıklılığı değişik olmaktadır. Bazı bireyler alerjik bünyeye sahiptir ve daha duyarlıdırlar. Bazen, bir kere olan ağır maruziyet, önceleri yüksek dayanıklılık gösteren şahıslarda bile duyarlılık meydana getirebilir. 4- Ortama ait faktörler: Verilen zehirli bir maddenin , neden olacağı zararın, sisteme konulan madde miktarına bağlı olduğu kuşkusuzdur. Bu aynı zamanda, zararlı maddenin havadaki miktarına ve maruziyet süresine de bağlıdır. Havadaki zararlı madde miktarı alınacak numunelerin analizi ile ölçülebilir. Katı madde veya tozlarda, belli bir hava hacminde, taneciklerin büyüklüğü ve adetinin ölçülmesi yöntemi uygulanmaktadır. 5 - Sağlık Riski Oluşturan Tehlikelerin Kontrol altına alınması a) Đlk iş risk değerlendirmesi yapmak ve işyerinde kullanılan veya üretilen sağlığa zararlı bütün maddelerin listesini hazırlamaktır. Aynı zamanda, depolarda veya işyeri sahasında bulunan önceden satın alınmış malzemenin kontrolü de yapılmalıdır. b) Đkinci olarak, üretimde uygulanan bütün yöntemlerin sağlığa zararlı olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Herhangi bir üretim yönteminde toz, duman veya sisin meydana gelip gelmediği incelenmelidir. Asitlerin, bazların (alkalilerin) duman çıkaran, tahriş edici sıvıların ve katıların, çözücülerin - solventlerin taşınmaları sağlığa zararlılık yönünden kontrol edilmelidir. Bu konuda yapılan kontrollerin değerlendirilmesi, bazı değişikliklerin yapılmasına gereksinim gösterebilir. Sadece ham ve mamul malzemenin, sağlık açısından riskli olup olmadıklarını araştırmakla tam bir kontrol yapılmış olmaz, yan ürünler ve özellikle atıklar genellikle mamul malzemeden daha çok tehlikeli olabilir.
Tehlikeleri Önleyici Kontrol Yöntemleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Kaynakta kontrol a. Tesisat ve teçhizat değişikliği b. Zehirli Olmayan veya Daha Az Zehirli Olan Maddelerin Kullanılması c. Üretim Yöntemini Değiştirme (Örneğin; Kaynak ve lehim işleri yerine saç kesme ve perçinleme işlerinin yapılması. El ile yapılan işlerin, yükleme makineları, araç gereçleri ile yapılması) d. Đşyeri Düzeni (havanın toz veya dumanlarla kirlenmesini önleme bakımından önemlidir Tozların, yeniden yayılmasını önleyecek şekilde etkili vakumlu temizleyicilerin bulunması ve herhangi bir temizleme işinin, işyerinde çok az işçi bulunduğu sürelerde yapılması) Sağlık risklerinin kontrolü amacıyla kaynağa yönelik olarak yapılabilecek başlıca uygulamalar öncelik sırasına göre şunlardır: Tehlikeli maddeyi kullanmama Tehlikeli madde yerine daha az tehlikeli olan başka bir madde kullanılabiliyorsa onun kullanılması (substitution) • Tehlikeli maddeyi kullanmak zorunlu ise düşük miktarlarda kullanma • Tehlike arzeden yöntem yerine tehlikesiz yöntemi kullanmak (process değiştirme) • Đşlemin kapalı sistemle yapılması böylece oluşan tehlikenin ortama dağılmasını önlemek (enclosing) • Kapatılamayan işlemlerde zorunlu olarak ortama tehlikeli madde yayılması söz konusu ise etkin bir havalandırma yapılarak etken dilüe edilip konsantrasyonu (dolayısıyla sağlık etkisi) azaltılmış olur. (ventilasyon) • MAK ve ESD limitleri bilinen etkilenimler için sürekli izleme ve ölçüm (monitoring) yapılması • Çalışanların bireysel koruyucu ekipmanları kullanarak ortamdaki tehlikeli madde veya işlemden kendini koruması Etkenle karşılaşması durumunda vücudun hazırlıklı olmasını sağlamak amacıyla bağışıklama, düzenli ve dengeli beslenme, sigara vb. zararlı alışkanlıklardan uzak durma, fizik aktivite düzeyini yüksek tutarak sağlıklı vücudun devamını sağlama vb. uygulamalar da işyeri sağlık risklerinin kontrolü için yapılabilecek uygulamalardandır • •
2. Ortama ait kontrol a. Tehlikeli üretim yapılan işyerini - işi diğerlerinden ayırmak (tecrit etmek). b. Tehlikeli üretim yapılan makine ve tesisatı tamamen kapalı duruma getirmek. c. Islak (yaş) yöntem uygulamak. d. Yerel (lokal, mevzii) olarak kirli havanın emilerek çalışma ortamından uzaklaştırılması. e. Đşçi eğitimi 3. Alıcıda kontrol ve korunma önlemleri, 1. Eğitim ve öğretim 2. Đşçilerin rotasyonu (maruziyet dozunu azaltmak) 3. Đşçinin havalandırılan kabine alınması 4. Kişisel dozimetri-monitörler 5.Yeterli bakım programı 6. Kişisel Koruyucu Ekipmanların Kullanımı a. Solunum sisteminin korunması - Kendi kendine yeterli solunum maskeleri - Süzgeçli maskeler - Temiz hava sağlayan hortumlu maskeler
- Toz maskeleri b. Gözlerin korunması; gözlük, maske
Đş hijyeni ile ilgili mevzuat Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde "özellikle işyeri tabanı, duvarlar ve diğer yüzeyler düzenli olarak temizlenecek ve hijyen şartları sağlanacaktır" denilmektedir. Aynı yönetmeliğin 12. maddesinin ana başlığı "hijyen ve kişisel korunma"; Eğitim başlıklı 13. maddesinde de "hijyen kuralları" konusunda çalışanlara eğitim verilmesi istenmekte; Sağlık Gözetimi ile ilgili 16. maddesinde ise; Đşyerinde kişisel ve mesleki hijyen önlemlerinin derhal alınabilmesi mümkün olacak şekilde gerekli düzenleme yapılacaktır denilmektedir. Đş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinde ise "Đşveren tarafından, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve yedeklerine "endüstriyel hijyenin temel ilkeleri" konularında eğitim verilmesi sağlanır" ifadesi yer almaktadır.