75 YILLIK ONURLU MÜCADELE SÜRÜYOR!
HALKEVLER‹ Halkevleri … 75 y›ll›k onurlu bir tarihi bar›nd›ran, bu topraklara özgü bir halk örgütü. Ülkemizin demokrasi, eflitlik, özgürlük ve ba¤›ms›zl›k mücadelesinde hep en ön saflar›nda olmufl bir e¤itim, ayd›nlanma, sanat ve kültür örgütü... 2007 y›l›nda Halkevleri 75. kurulufl y›l›n› kutluyor. 75. y›l›nda da emekçi yoksul halk›m›zla birlikte ba¤›ms›z, eflit, özgür ve kardeflçe yaflayaca¤›m›z ayd›nl›k yar›nlara yürüyüflümüzü sürdürüyoruz. Bu kitapç›k, Halkevleri’ni tan›tmak, mücadelesini ve tarihini anlatmak amac›yla haz›rlanm›flt›r. 75 y›ll›k tarihimizde bu kitapç›k içine s›¤mayan yaz›n›n ve foto¤raf›n dili ile anlat›lamayacako kadar çok fley var ki. Bu eksiklerden dolay› Halkevleri’ne emek vermifl tüm dostlar›m›z›n aff›na s›¤›n›yoruz. Bununla birlikte bu onurlu görevi devrald›¤›m›z, aram›zda olmayan, yitirdi¤imiz Halkevi emekçilerine, Halkevleri mücadelesine destek vermifl herkese ve 75. y›l›m›zda türlü imkans›zl›klara ra¤men Halkevleri mücadelesini büyüten tüm Halkevcilere sonsuz teflekkürler. Sayg›lar›m›zla …
MERKEZ YÜRÜTME KURULU
1932
HALKEVLER‹
2
1. DÖNEM HALKEVLER‹ “Her elde var bir kalem, bir pergel, balyoz sap› 14 milyon emekle yap›l›yor bu yap›” (1932’de Halkevleri aç›l›rken Behçet Kemal Ça¤lar’›n okudu¤u fliir).
Halkevleri, 19 fiubat 1932’de Mustafa Kemal Atatürk taraf›ndan kuruldu. Amaç, halk› bilinçli yurttafllar haline getirmekti. Cumhuriyetin kuruluflundan sonra da saltanat, hilafet ve fleriat emelleri güdenler halk üzerinde ciddi bir etkiye sahiptiler. A¤alar ve fleyhler halk üzerinde siyasi otoritelerini sürdürüyorlard›. Bunun temel nedeni halk›n cahil ve e¤itimsiz olufluydu. Halkevleri bu sorunu gidermek, halk›n ayd›nlanmas›n›, bilinçlenmesini ve ümmetten yurttafll›¤a geçiflini sa¤lamak üzere kuruldu. Çal›flmalar›na dil tarih ve edebiyattan güzel sanatlara, spordan müze koluna kadar dokuz dalda bafllayan Halkevleri, k›sa sürede ülkenin dört bir köflesine
yay›ld›. 1940 y›l›nda Köy Enstitüleri’nin aç›l›fl›yla, köylerde Halkodalar› da aç›lmaya bafllad›. Halkevleri’nin say›s›, 1951 y›l›nda kapat›lana kadar 478 flube, 4322 halkodas› olmak üzere toplam 4800’e ulaflm›flt›. Halkevleri, özellikle tiyatro ve kütüphanecilik alan›nda yürüttü¤ü çal›flmalarla o y›llara damgas›n› vurdu. 1944-45 y›llar›nda Milli E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› kütüphane say›s› 312 iken, Halkevleri’nin kütüphane say›s› 761’di. Di¤er kütüphanelerden faydalanan okur say›s› 950 bin kifli iken, Halkevleri kütüphanelerinden faydalanan okur say›s› 1 milyon 860 bin kifli idi.
1932
3
HALKEVLER‹
Bu dönemde tiyatro ve di¤er sahne sanatlar› büyük ölçüde Halkevleri taraf›ndan hayata geçirilmifl ve gelifltirilmifltir. Nitekim Cumhuriyet dönemi tiyatrosu üzerine yap›lan araflt›rmalar, tiyatromuzun birinci dönemi olarak adland›r›lan 1923-1951 aras› dönemi “Halkevleri Dönemi” olarak kabul etmektedir. Yine o y›llarda halkbilim (folklor) alan›ndaki çal›flmalar da; halk dilinden kelime ve terim derlemeleri yapmak, halk masallar›n› ve adetlerini derlemek, halk türkülerini toplamak ve zaman zaman Halkevleri’nde dinletmek, halk›n kulland›¤› eflyay› toplamak (örneklemek), yerel tarihi ortaya ç›kar›p yay›nlamak, halkoyunlar›n› derlemek ve teflvik etmek gibi bafll›klar da ilk olarak Halkevleri’nde gerçeklefltirilmifltir. 1988 y›l›na kadar derlenen 15 bin halk melodisinden 8960 tanesi 1937-1951 aras› dönemde, Halkevleri’nin çabas› ve yard›m› ile derlenmifltir.
Halkevleri yay›nlar› gelece¤in ayd›n kufla¤›n›n yetiflmesinde önemli bir rol oynad›
HALKEVLER‹
Yay›nc›l›¤›n halkla buluflmas›nda yine Halkevleri öncü bir rol üstlendi. Halkevleri taraf›ndan 1950 y›l›na kadar 600’e yak›n broflür ve kitap yay›nlad›. Bu yay›n faaliyetleri ile bir çok edebiyatç›n›n yetiflmesi ve genifl kitleler taraf›ndan tan›nmas› sa¤land›.
Halkevleri tiyatro çal›flmalar›ndan, halkoyunlar› çal›flmalar›ndan ve Cumhuriyet dönemi okuma yazma çal›flmalar›ndan birer görüntü
Halkevleri ayn› zamanda bir e¤itim kurumu olmufltu. 1932-1940’l› y›llar aras›nda Halkevleri okuma yazma kurslar›na kat›lanlar›n say›s› 10 milyon 73 bin 153 kiflidir. Halkevlerinin 1943 y›l› kay›tlar›na göre toplam 314 dershanede 11 bin 633 kifli e¤itilmifltir.
4
Türkiye’de bir dönemin sonu Halkevleri’nin kurumsal yap›s› ve çal›flmalar›, 1946 y›l›nda çok partili rejime geçilmesiyle, CHP taraf›ndan ba¤›ms›z bir halk örgütü haline getiril(e)memesi nedeniyle sekteye u¤ram›flt›r. Ard›ndan Adnan Menderes’in bafl›nda oldu¤u Demokrat Parti’nin (DP) 1950 y›l›nda iktidara gelmesiyle birlikte, fiili bask› ve resmi yasaklarla bu süreç son bulmufltur. Demokrasi ve özgürlük vaadiyle iktidar olan DP, bu vaatlerinin aksine; gericilerin, toprak a¤alar›n›n ve
iflbirlikçi sermayedarlar›n talepleri do¤rultusunda hareket etmeye bafllam›flt›. Emperyalizm ile iliflkiler o dönemde gelifltirildi; IMF heyetleri Türkiye’ye gelip gitmeye bafllad›lar, Kore Halk›na karfl› savaflan ABD’yi desteklemek üzere Kore’ye asker gönderildi. Ancak emperyalizmle kurulan iliflkilerin, gerici s›n›flar›n ve onlar›n temsilcisi DP’nin bu yükseliflinin karfl›s›nda emekçi halk›n ayd›nlanma ve bilinçlenme yuvas›na dönüflen Köy Enstitüleri ve Halkevleri vard›. Bu nedenle 8 A¤ustos 1951’de Halkevleri ve Köy Enstitüleri kapat›ld›. Böylece Halkevleri’nin “Birinci Dönem” olarak an›lan ve 1932-1950 y›llar›n› kapsayan dönemi sona ermifl oldu.
Zihni Göktay-Oyuncu “Büyük hocalar gördük; Kemal Tözemler, Sermek Ça¤anlar, Erhan Dilligil, Avni Dilligiller. Kimler yetiflti Halkevi’nden; Suna Pekuysal, Bak›rköy Halkevi’nden Münir Özkul, Sar›yer Halkevi’nden Rauf Alt›ntak ve Saadettin. Abilerimiz, ustalar›m›z ordan yetifltiler ve biz onlardan feyz ald›k. (...) Keflke yöneten kademe yönettiklerinden korkmasayd›. Halk›m›n yaflam tarz›na dayal› geliflseydi. Halkevi bunun bir aray›fl›yd›.” Halkevleri DP iktidar› taraf›ndan kapat›lmakla kalmad›; mal varl›¤›, zengin miras› ve ürünleri de talan edildi. Halkevleri’nin kütüphanelerinde bulunan kitaplar derelere, ›rmaklara at›ld›, meydanlarda yak›ld›. Yak›lmayan kitaplar ise depolara kald›r›l›p, halk›n okumas› engelleniyordu. Tiyatro salonlar› y›k›ld›, bina ve tesislerine el konuldu. Halkevleri’ne düflmanl›k, kitaba, sanata, bilime, ayd›nlanmaya düflmanl›kt›. Gerici s›n›flar, iktidara tamamen hakim olmufllard›. Art›k ayd›nlanman›n yerini gericilik, bilinçlenmenin
1946’dan bafllayarak devreye sokulan, sendikal harekete, sola, ayd›nlara ve bilim insanlar›na dönük tasfiye harekat›ndan, birçok sanatç›m›z›n yetiflti¤i Halkevleri de nasibini alm›fl ve DP iktidar› ile birlikte 1951’de kapat›lmas› gündeme gelmiflti
yerini cehalet, elefltirel akl›n yerini boyun e¤me ve suskunluk alacakt› ki; sömürücüler istedikleri gibi saltanat sürebilsinler. O y›llardan bafllayarak Halkevleri’nin yerine din dernekleri, tarikat evleri, kuran kurslar› aç›lmaya baflland›; 1951’de yaln›zca 11 kuran kursu varken 1971’e gelindi¤inde say› 11 bine ç›km›flt›. Ülkeye yüzlerce sanatç›, yazar, ayd›n kazand›ran bir kurum kapat›larak, kültürel yozlaflman›n önü aç›lm›flt›. 1932
5
HALKEVLER‹
Prof. Dr. Korkut Boratav
Tasfiye süreci 1946 ile, Halk Partisi’nin içsel dönüflümüyle bafllamıfltı. Halk Partisi’nde faflizan bir kanat savaflın son bulmasına ra¤men iktidar olmufltu. Hasan Ali Yücel’in E¤itim Bakanl›¤›ndan ayrılıp yerine fiemsettin Sirer’in gelmesi gerçek bir içsel dönüflümü simgeler. Tek parti döneminin Halkevleri son bulmufltu fakat Anadolunun her yanına yayılmıfl olan Halkevlerini yerel katılımla sivillefltirilmifl bir yönetim ile ayakta ve canl› tutmanın ola¤anüstü faydaları olurdu. Kurulan demokrasi soldan yoksun bir demokrasi oldu.
Gazanfer Özcan (Oyuncu) Hazım Körmükçü, Temel Karamahmut, Sadri Alıflık, Orhan Erçin... O abileri ablaları gördük. Mesela bugün çok sevdi¤im Suna Pekuysal’ın annesi Nadiye Bulaner, babası Reflat Bulaner Eminönü Halkevi’ne çok emek vermifl insanlar bunlar. Keflke kapanmasaydı, içimde bir sızı vardı, söylerim her zaman. Gerçekten bir takım kursların, konservatuvarların yaptı¤ı görevi yapmıfltır. Çünkü biz orada yetifltik.
Muzaffer ‹zgü (Yazar): Baktım köflede çocuklar bir fley alıp veriyor. Yanımdakine sordum. Ne alıp veriyorlar oradan dedim. Kitap dedi. Yaflamımda ilk kez kitapla karflılafltım. Eve hiç gazete kitap girmezdi. O günden sonra her gün kütüphaneye gitmeye baflladım. (...) Shakespeare’in oyunlarını Adana Halkevi tiyatrosunda izledim. 8 yaflındaydım ve oyunlar› Adana halkı kalkar ayakta alkıfllardı.
Böyle fakir bir ülke tuttu 478 tane Halkevi yaptı, 4322 halk odası yaptı, bunlar kültür merkezleriydi. Halk Partisi’ne ba¤lıydı denmesi bahane. Bunlar devletlefltirilebilirdi, özerklefltirilebilirdi. Onu yapmayıp kapattılar.
Talip Apayd›n (Yazar)
Prof. Dr. Sina Akflin
Köy Enstütüleri de Halkevleri ile benzer amaçla kuruldu yani amaç ayd›nlanma felsefesini köylere yaymak, halk› uygar bir toplum olarak yetifltirmekti. Bunlar kardefl iki kurumdur. Gerici politikalar›n sonucunda önce Köy Enstütüleri de¤ifltirildi, eski iflleyifl biçiminden uzaklaflt›r›ld›. Sonra Halkevleri ayn› flekilde kapat›ld›.
Halkevleri’nin kapat›lmas›n› okudu¤um zaman annemi ve babam› kaybetmiflim gibi üzüldüm. Nejat Uygur (Oyuncu)
Halkevleri’nin kapat›lmas›yla birlikte kitaplar meydanlarda yak›ld›. Halk›n kendi elleriyle var etti¤i ayd›nlanma yuvalar›na böylece ilk darbe vurulmufl oldu 1932
HALKEVLER‹
6
HALKEVLER‹’NDE 2. DÖNEM
Tüm olumsuzluklara ra¤men bask›lar karfl›s›nda bafl› dik duran ayd›nlar›n ve emekçi yoksul halk›n Halkevleri’ne olan özlemi bitmedi. Demokrat Parti iktidar›n›n sona ermesiyle demokrasi ve özgürlükler alan›nda k›smi ilerlemelerin sa¤land›¤› bir dönemde, -21 Nisan 1963 tarihinde- Halkevleri yeniden aç›ld›. 1980 y›l›na de¤in süren ve “‹kinci Dirilifl Dönemi” olarak da adland›r›lan bu sü-
Halkevleri’nin ilk kuruldu¤u dönemden bir Halkevi binas›
Halkevleri 2. kurulufl döneminde bir öncekinden farkl› olarak devlet deste¤inden yoksundu. Bunun anlam› Halkevleri’nin art›k devletten ve resmi ideolojiden ba¤›ms›z hale gelmesiydi. Bu dönemde ço¤unlukla Halkevi binalar› kent meydanlar›ndan mahallelere tafl›nm›flt›
reçte Halkevleri, Türkiye’nin yeni siyasal ve toplumsal koflullar›nda da üzerine düflen görevleri yerine getirmeye çal›flt›. Art›k Halkevleri için, “Birinci Dönem”deki ayd›nlanma ifllevinin yan›nda, yeni bir amaç ve görev daha söz konusuydu. DP döneminde emperyalizmle iliflkiler gelifltirilmifl, ülkemizde ç›karlar› emperyalist flirketlerin ç›karlar› ile ortak yerli sermaye gruplar› güçlenmiflti ve dolay›s›yla iktidarda güçlü bir yere sahiptiler. ‹flte Halkevleri, bunlar›n iflbirlikçi ve gerici siyasetlerinin toplum üzerindeki etkilerini k›rmay› amaçlayan, ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›n› ve halk›m›z›n özgürlü¤ünü savunan etkin bir muhalefet örgütü, mücadele ve direnç zemini oldu.
1963’te Halkevleri’nin ikinci dirilifl döneminden bir bina
Karikatür: Halis Dakgöz (66. Kurulufl Y›ldönümü Kültür ve Sanat Yar›flmas› Ali Ulvi Ersoy Özel Ödülü) 1932
7
HALKEVLER‹
Gerici s›n›flar›n iktidardaki yeni temsilcisi Demirel Hükümeti, gençlik ve iflçi s›n›f› hareketini bast›rmaya çal›fl›yordu. Bu amaçla Devrimci ‹flçi Sendikalar› Konfederasyonu’nu (D‹SK) kapatmak için bir yasa tasar›s› haz›rlan›nca, iflçiler soka¤a döküldü. “15-16 Haziran Büyük ‹flçi Direnifli” olarak adland›r›lan ve devrimci gençlerin de destekledi¤i iflçi eylemlerine yüzbinlerce iflçi kat›ld›. Kimi büyük sermayedarlar ülkede devrim oluyor korkusuna kap›l›p, yurt d›fl›na kaçt›lar. Eylemler ancak, s›k›yönetim ilan edilerek ve yasan›n geri çekilmesiyle durdurulabildi, polisin ve askerin sald›r›lar›nda iki iflçi yaflam›n› yitirdi.
6 Ocak 1969-ABD Büyükelçisi Commer’in arabas› ODTÜ’de devrimci ö¤renciler taraf›ndan yak›ld›.
15-16 Haziran Eylemleri-1970
6. Filo Eylemi-1969
1960’l› y›llar ayn› zamanda Türkiye’de sosyalist düflüncenin ve anti emperyalist gençlik hareketlerinin toplumda güç kazanmaya bafllad›¤› dönemdi. Gerici s›n›flar bu durum karfl›s›nda bofl durmad›lar; ilerici, vatansever gençlik hareketlerini ezmek için, bir yandan “komando kamplar›” kurup, buralarda yetifltirdikleri silahl› çeteler ile gençlik önderlerini, ayd›nlar› kurflunlarken; di¤er yandan da Cuma namazlar›ndan ç›kan taraftarlar›n› ABD karfl›t› gösteri yapan gençlere sat›rlarla sald›rtt›lar. Taylan Özgür ve Battal Meheto¤lu bu dönemde yaflam›n› yitiren ilk gençlik önderleridir. Yine bu y›llarda iflçiler, haklar›n› almak için örgütlenmeyi ve grevi ö¤reniyorlard›; fierif Aygün bir greve sald›ran faflistler taraf›ndan vurularak öldürülen ilk iflçilerdendi.
1932
HALKEVLER‹
8
Gerici s›n›flar ve iflbirlikçi sermaye 12 Mart 1971’de askeri darbeyle devreye girdiler; “demokrasiyi” rafa kald›ran ordu, yönetime el koydu. Düzenlenen operasyonlarla gençlik ve iflçi önderleri, yazarlar, ayd›nlar tutukland›, iflkencelerden geçirildi. Devrimci üniversite gençli¤inin önderlerinden Deniz Gezmifl, Yusuf Aslan ve Hüseyin ‹nan idam cezas›na çarpt›r›ld›lar. Mahir Çayan ve on arkadafl›, Denizler’in idam›n› durdurmak için üç ‹ngiliz askeri görevlisini kaç›rd›lar ve 30 Mart 1972 tarihinde K›z›ldere’de katledildiler. 6 May›s 1972 tarihinde de Denizler idam edildiler.
Egemenler taraf›ndan sa¤sol çat›flmas› olarak yans›t›lan çat›flmalar bizzat emperyalizm ve yerli iflbirlikçileri taraf›ndan planlanan faflist sald›r›lard›. Çat›flmalarda öldürülen ilk 100 kifliden 72’sinin sol görüfllü olmas› bu gerçe¤in bir sonucuydu 1972 darbesinin hemen ard›ndan ö¤renciler, iflçiler Mahir Çayan, ‹brahim
ve köylülerin yükselen sesi ve artan örgütlenme, 1
Kaypakkaya, Deniz Gezmifl
May›s 1977’de Taksim’de
dönemin devrimci
500 bin emekçiyi buluflturdu
önderleriydiler
Halkevleri 12 Mart darbesiyle a¤›r kay›plara u¤rad›; Halkevi fiubeleri bas›ld›, birçok yönetici ve üyesi tutukland›. Ancak 12 Mart, toplumsal muhalefeti geçici olarak bast›rabilmiflti. Sonraki 1970’li y›llar, toplumda saflaflmalar›n gittikçe keskinleflti¤i bir dönem oldu. Ö¤renciler, iflçiler, ayd›nlar, köylüler seslerini yükseltiyor ve talep-
leri etraf›nda örgütleniyorlard›. ‹flbirlikçi ve gerici s›n›flar›n iktidar› tehlike alt›ndayd›. Bu nedenle yükselen toplumsal muhalefetin karfl›s›na MHP’yi ç›kard›lar. Nerede bir grev, nerede bir ö¤renci eylemi varsa faflistlerin sald›r›s›na u¤ruyordu. Yasal hak ve özgürlükleri polis eliyle engelleyemeyen gerici iktidar, bu kanl› çetele-
ri devreye sokuyordu. Kahvehaneler taran›yor, okullara bombalar at›l›yor, Alevilerin ve solcular›n mahallelerine sald›r›lar düzenleniyor ve yüzlerce insan, kad›n çocuk demeden katlediliyordu. Bu faflist çetelerin devletin gizli korumas› alt›nda oldu¤u 20 y›l sonra Susurluk skandal›yla ortaya ç›kacakt›. 1932
9
HALKEVLER‹
12 Eylül 1980 darbesiyle birlikte 650 bin kifli gözalt›na al›nd›, 1.5 milyon kifli fifllendi, 50 kifli idam edildi, 1158 kifli öldürüldü. Cunta 17 yafl›ndaki Erdal Eren’i de (ortada altta) yafl›n› büyüterek idam etti
12 Eylül ve öncesinde birçok Halkevci de tutukland›, iflkence göndü ve öldürüldü. Fatsa Halkevi Baflkan› Kemal Kara, Ayfle Maker, Ahmet Gürler (üstte sa¤da) bunlardan birkaç›yd›
Bu y›llarda faflizme karfl› eme¤in, özgürlü¤ün yamalar›n› sürdürdü. Bu y›llarda n›nda yer alan Halkevleri; en temel haklar›ndan Fatsa’da gerçeklefltirilen bübile yoksun b›rak›lm›fl, can güvenli¤i tehdit alt›nyük halk flenli¤i, bu çal›flmalada olan yoksul emekçi halk için birer savunma ve r›n en güzel örneklerindendir. direnç mevzisi olmufltu. Bu nedenle Halkevleri de 12 Eylül 1980 tarihinde ordu sald›r›lara u¤rad›; darbe yaparak yöbir çok üyesi öldüAhmet Y›ld›z’›n Savunmas›ndan netime el koydu. rüldü, Halkevi binaDarbeciler amaç“(...) Haks›z oldu¤una inand›¤›m›z türetlar› kurflunland›, lar›n›n anarfli ve melerle suçlanan örgüte ve yandafllar›bombaland›. terörü önlemek na karfl›, üstlendi¤im tinsel ‘moral’ yü1977 tarihinde Anoldu¤unu iddia etkümlülü¤ün de gere¤i olarak ‘tüm bakara’da, bugün tiler. Ancak döne¤›ms›zl›kç›, kurtulufl savafllar›ndan yaTBMM bahçesindeki min patron sendina, devrimci, laik, anti-emperyalist, anMilli Egemenlik Parkas› T‹SK Genel ti-faflist, halkç›, her türlü sömürüye Ahmet Y›ld›z k›’n›n oldu¤u yerde Baflkan›; “flimdiye karfl›, bilimci ve ak›lc›’ olmayan hiç bulunan Halkevleri kadar iflçiler gül1976’dan sonra kimsenin Atatürkçü olamayaca¤›na Genel Merkez binadü, flimdi s›ra biziliflkin kan›m› bir kez daha vurguluyoHalkevleri Genel s›na düzenlenen de” diyerek darrum. (...) Faflizmi, emperyalizmi ve kapiBaflkanl›¤› bombal› sald›r› sobenin gerçek antalizmi ça¤ d›fl› say›p, kapitalizmin sosyapm›fl nucu bina bütünüylam›n› ortaya koyalizmden kopya etti¤i afl›larla bile, yave 1980 flat›lamad›¤›n› söylemem suç say›lm›flle kullan›lamaz hale yuyordu. Bir CIA t›r. Oysa, faflizmin ve emperyalizmin geldi. Ancak bu zor ajan› ise dönemin darbesinde yaln›z ça¤ d›fl› de¤il, insanl›k suçu say›lflartlar alt›nda bile ABD Baflkan› Cartutuklanm›flt›. d›¤› bir ça¤da, kapitalizme iliflkin sözleHalkevleri; halk› ayter’a “bizim çoHalen Halkevleri rimin de hiçbiri sosyalist olmayan bird›nlatma ve bilinçcuklar Türkiye’de Onursal Genel çok bilim ve devlet adamlar›nca da salendirme çal›flmalayönetime el koyvunuldu¤u bilinmektedir. (...) Bu ça¤c›l Baflkanl›¤› r›n›, ayn› zamanda du” diyerek verdive bilimsel görüflleri ve yayg›n gözlemgörevini tiyatro ve halk ¤i raporla, darbeleri, benim uslubumla dile getirmemi oyunlar› gibi kültünin as›l sahibini yürütüyor suç saymak hakl› olamaz.” rel-sanatsal çal›flaç›kl›yordu. 1932
HALKEVLER‹
10
HALKEVLER‹’NDE 3. DÖNEM Halkevleri, 12 Eylül S›k›yönetim Mahkemelerinde yarg›lanmaya baflland›. Davan›n 1 nolu san›¤› dönemin
Darbenin ard›ndan yarg›lanan hapis yatan yöneticiler, Halkevlerinin yeniden kurulufl sürecinin de neferleri oldular
Abdullah Ayd›n (Halkevleri Genel Baflkan›): Bu arkadafllar›m›zdan birço¤u 12 Eylül’den büyük yaralar alm›fl arkadafllar›m›zd›. Buna ra¤men Halkevleri’ni yeniden örgütlenmesinde geri durmad›lar. Bu çabaya emek veren arkadafllar›m› flöyle bir an›msamak istiyorum. Baflta Ahmet Y›ld›z, Ali R›za Cihan, Ali Nejat Ölçer, Mehdi Bektafl, ‹brahim Tezan, Ali Cihad Ifl›k, Ferhat Aslantafl... Ahmet Y›ld›z (Halkevleri Onursal Genel Baflkan›): 3. dirilifl dönemine girdi¤imiz zaman, tabi bütün olanaklar› elinden al›nd›¤› için büyük güçlükler alt›nda çal›flmaya bafllanm›flt›. Prof. Dr. Cevat Geray (A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Ö¤retim Üyesi): Halkevleri’nin yine hükümet deste¤i olmadan ba¤›ms›z bir dernek olarak gelifltirmek gerekti¤i anlafl›ld› ve bu yolda da Halkevleri yeniden etkinli¤e bafllad›. Ali R›za Cihan: S›hhiye’de Cihan Sokak’ta bir bina bulduk. Toplad›¤›m›z paralarla Halkevi’ni yeniden harekete geçirdik. Yalç›n fientürk (Vezirköprü Halkevi): 1988’de, o dönemde arkadafllar, eski Halkevciler araflt›rma yapm›fllar Türkiye’de. En son Halkevi baflkanlar›n› ve Halkevi delegelerini Ankara’ya ça¤›rd›lar.
Halkevleri Genel Baflkan› Ahmet Y›ld›z’›n ifadesiyle; “O mahkemelerde bütün suçlamalar› kabul eden ama hakl› olduklar›n› söyleyen” Halkevciler, dava sonucu beraat ederek, yeniden Halkevleri’nin kurulufl çal›flmalar›na bafllad›. Halkevleri 1987’de yeniden aç›ld›; malvarl›¤› talan edilerek, kadrolar› da¤›t›larak kolu kanad› k›r›lm›fl olmas›na ra¤men yineden aya¤a kalkt›. Böylece Halkevleri’nin “Üçüncü Dirilifl Dönemi” bafllad›.
Ayla Algan-Oyuncu Büyük çabalar harcad›k. Ankara’ya gidip gelerek, binay› bir hale sokarak, yard›mlar toplayarak... Metin Deniz, Taner Barlas, Rutkay Aziz, ben Ayla Algan olarak ve Beklan Algan, Shakespeare’in Hamlet oyununu sahneye koymak üzere bir grup kurduk ve oyunumuzu sergiledik.
Taner Barlas-Oyuncu Liseyi Burdur’da bitirdim. Hukuk fakültesi için ‹stanbul’a geldi¤imde Burdur’da beraber tiyatro çal›flmas› yapt›¤›m arkadafllar›m, Befliktafl Halkevi’nde bir ekip oluflturmufllard›. O zamanlar Befliktafl Halkevi Akaretler’de eski bir binayd›. Orada tiyatro çal›flmalar›na bafllad›k. 1932
11
HALKEVLER‹
12 Eylül askeri darbesi, bir yandan ülkemiz insan›n›n insanca eflit yaflama iste¤inin bask› ve terörle bast›r›lmas›yken, di¤er yandan da toplumun gericilefltirilmesi anlam›nda uzun vadeli bir projeydi. Halkevleri’ni kapatan zihniyet okullara zorunlu din dersi koydu, bu dönemde binlerce Kuran kursu açt›.
Hemen ard›ndan bafllayan Özal dönemiyle birlikte bireysel kurtuluflu tek ç›kar yol gören, köfle dönmeci bir toplum yarat›lmaya çal›fl›ld›. Halkevleri ‘80 sonras›nda bu kuflatmaya karfl› toplumsal muhalefetin önemli bir mevzisi oldu. 80’lerin ikinci yar›s›ndan itibaren geliflen ö¤renci, iflçi ve kamu çal›flanlar› hareketleri ise 12 Eylül karanl›¤›n› y›rtmaya yönelik en ciddi hareketlerdi. Bu durum siyasal iktidar›n bask›s›n› da beraberinde getirdi. Yayg›nlaflan bask›lar sonucunda, örne¤in ‹stanbul’da k›sa sürede 20’yi bulan Halkevi flubeleri 1994’e gelindi¤inde 1’e düflmüfltü. Pir Sultan Abdal fienlikleri için Mad›mak Oteli’nde kalan 35 ilerici ayd›n gerici faflistler taraf›ndan diri diri yak›ld› (solda)
19 Aral›k 2000’de cezaevlerine düzenlenen operasyonla 32 kifli öldürüldü. 2007’ye kadar devam eden ölüm orucu eylemiyle beraber toplam 122 kifli yaflam›n› yitirdi
‹stanbul Üniversitesi, Beyaz›t
90’l› y›llar ayn› zamanda kamu çal›flanlar› hareketinin do¤du¤u, üniversitelilerin meydanlara ç›kt›¤› y›llard›. Egemenler toplumsal muhalefeti yine bask›, fliddet ve kitle katliamla-
r›yla bast›rmaya çal›flt›. Kürt illerinde köy boflaltmalar yayg›nlafl›rken, muhalefetin üzerine faili meçhul cinayetler silah olarak do¤rultuldu. 1993’te Sivas’ta 35 ayd›n›m›z diri diri ya-
Gazeteci U¤ur Mumcu 1993’te bir suikastle katledildi. Mumcu’nun cenazesi yüzbinlerin kat›l›m›yla faflizme karfl› öfkeye dönüfltü k›l›rken, 1995’te Gazi Mahallesi katliam› gerçeklefltirildi. 1993’te U¤ur Mumcu, 1995’te Metin Göktepe katledildi. 1996 ve 2000’de cezaevlerindeki bask›lar› ve kötü yaflam koflulla-
r›n›, F tiplerini protesto etmek için ölüm orucu yapan tutuklar›n›n eylemi kanla bast›r›ld›. 96’da mecliste paras›z e¤itim isteyen pankart açan ö¤renciler 96 y›l hapis cezas›na çarpt›r›ld›.
1932
HALKEVLER‹
12
1987-1996 aras› dönemde Halkevleri üzerine yap›lan tart›flmalarda iki ana yaklafl›m öne ç›k›yordu. Bunlardan birincisi Halkevleri’nin sadece bir kültür sanat merkezi oldu¤uydu, ikincisi ise halk›n muha-
lefet evi yaklafl›m› idi. Sonuçta ikinci yaklafl›m›n a¤›rl› etkili olmas›yla Halkevleri hem halk›n muhalefet evleri hem de kültürel faaliyetlerin yeniden örgütlendi¤i merkezleri haline getirildi.
Mersin Halkevi Tiyatro Toplulu¤u
Halkevci gençler satranç turnuvas›nda
Abdullah Ayd›n - Genel Baflkan 12 Eylül sonras› Halkevleri, 1988 y›l›nda yeniden örgütlenme flans› yakalad›¤›nda yokluk ve yoksunluk içindeydi. Fiziksel güçsüzlü¤ünün yan›nda Halkevci de¤erler aç›s›ndan da kötü bir süreç yaflan›yordu. Sosyalizmin çat›rt›lar›, 12 Eylül yaras›na tuz biber ekerken; kapitalizmin zafer 盤l›klar› beyinleri teslim almaya çal›fl›yordu. Liberalizmin tilki masallar›na kananlar da az de¤ildi. Bu elveriflsiz ortamda f›rt›nadan kazas›z belas›z kurtulan az say›da devrimci kollar› s›vad›. Halk›n darmada¤›n ve sahipsiz oldu¤u bir dönemde, Halkevlerine her zamankinden çok gereksinim oldu¤u iddias›yla yola koyuldular. 8-10 y›ll›k bir deneme yan›lmadan sonra yeni liberal sömürü politikalar›n›n her fleyi ve herkesi çökertti¤i ülkemizde, yoksullaflan halk›n yaflam› içerisinden yeni bir örgütlenme ve mücadele anlay›fl› yeflertildi. Sosyal devletin çökertildi¤i, halk›n s›n›rl› kazan›mlar›n›n bile elinden al›nd›¤› 2000’li y›llarda halk›n haklar› öne ç›kar›ld›. Bu haklar›n kullan›m› yolunda bir mücadele kültürünün gelifltirilmesi do¤rultusunda çal›flmalar sürdürülüyor. 2 Temmuz-‹stanbul
Halkevleri bir yandan temel haklar için mücadele ederken, bir yandan da muhalefet evleri misyonunu yerine getiren örgüt olarak 3. kez do¤du
1996’daki Halkevleri Kongresi, neo-liberalizme karfl› yoksul halk›n direnme örgütü olmas› aç›s›ndan önemli bir dönemeçti. Çünkü bu kongre Halkevleri’nin halk örgütü mü, sivil toplum örgütü mü olaca¤›n›n, hatta örgütsel varl›¤›n› sürdürüp sürdürmeyece¤inin belirlendi¤i kongre oldu. Yoksullaflt›r›lm›fl kitlelerin örgütlenmesinin temel görev olarak belirlenmesi ve neo-liberal politikalara karfl› paras›z e¤itim, paras›z sa¤l›k talebinin yükseltilmesi yeni dönemin ana dinami¤i oldu. K›sacas› Halkevleri k›sa bir duraklama döneminden sonra yeniden hareketlendi
1932
13
HALKEVLER‹
Yoksullar›n, halk›n muhalefet evleri Ülkemizde yoksullaflman›n h›zla derinleflti¤i bir süreçte, Halkevleri kendi gelece¤ini yoksul emekçilerin ortak örgütlenme çat›s› haline getirme mücadelesi içinde tan›mlad›. Halkevleri flubeleri, yoksullaflt›rma programlar›na karfl› mücadeleyi temel önceliklerden birisi haline getirdi. Paras›z e¤itim-paras›z sa¤l›k kampanyalar› düzenleyerek, özellefltirmelere karfl› bir emek cephesinin oluflmas› için çal›flarak ve varolan iflçi direnifllerine destek vererek mahallelerden emek mücadelesine destek vermeye çal›flt›. Öte yandan e¤itim, sa¤l›k gibi en temel haklar›m›za sahip ç›kmaya çal›fl›rken, bu alanlar›n boflalt›lmas›ndan do¤an y›k›ma karfl› dayan›flma faaliyetleri düzenledik. Ortaokul ve lise ö¤rencilerine dönük, üniversite ö¤rencilerinin, akademisyenlerin deste¤iyle e¤itim çal›flmalar› yap›ld›. Kitap dayan›flma kampanyalar›nda tüm mahallelilerle birlikte seferber olduk kitap sorununu paylaflarak çözdük. Aile çocuk e¤itimine dönük çal›flmalar ve yoksullar› ilk kez tiyatroyla sinemayla tan›flt›ran kültürel çal›flmalarda biraraya geldik. ‹flçi komisyonlar› küçük atölyelere da¤›lm›fl iflçilerin emek okulu oldu. Bu çal›flmalar›n hepsi yoksullu¤un dilencilefltirmeye; yoksullar›n öfkesinin kör fliddet ve yozlaflmaya dönüflmesi karfl›s›nda, yaflam› üreten yoksul emekçilerin kendi yaflamlar›n› de¤ifltirecek bir güç olarak örgütlenmesinin olanaklar›n› yaratmay› hedefliyor. Bu çal›flmalar yaln›zl›k duygusunun k›r›ld›¤›, etnik, cinsel, mezhepsel bölünmeye karfl› mahalle halk›n›n birbirine el uzatt›¤› pratiklere dönüflüyor.
19 Kas›m 2005- K›z›lay
Doç. Dr. Metin Özu¤urlu Halkevleri GYK Üyesi Bütün bu faaliyetleri her bir flubemiz do¤rudan do¤ruya kendi olanaklar›yla gerçeklefltiriyorlar. Kendi olanaklar›n› kendileri yarat›yorlar ve kendi faaliyetleri olarak gerçeklefltiriyorlar. Yani genel merkezden haz›rlan›p, paketlenip, olanaklar› ç›kart›l›p sunulan etkinlikler olarak gerçekleflmiyor. ‹çinden geçip gitti¤imiz Anadolu’nun o küçük kasabalar›nda da Halkevi çal›flmalar› sürdürülmektedir. T›pk› birinci dönem, t›pk› ikinci dönem Halkevlerinde oldu¤u gibi.
1932
HALKEVLER‹
14
Emekçilerin dayan›flma mücadele örgütü
26-27 fiubat 2005
EÇM’nin, iflçilerin çal›flma koflullar›na dönük ç›kard›¤› afifllerden biri
Halkevleri taraf›ndan yürütülen yoksulluk karfl›t› çal›flmalar s›ras›nda, birçok güvencesiz çal›flt›rma biçimiyle karfl›lafl›lmakta. Ev eksenli çal›flan kad›nlar, tafleron flirketlerde çal›flan iflçiler ve fason çal›flan atölye içileri... Halkevleri ‹flçi Komisyonlar›, bu ve benzer koflullarda çal›flan iflçilere yönelik olarak çeflitli e¤itim ve propaganda çal›flmalar› yapmakta, güvencesiz iflçi çal›flt›ran iflyerlerine karfl› da çeflitli protesto hareketleri gerçeklefltirmektedir. Bu kapsamda Halkevleri Emek
Güvencesiz çal›flt›r›lma dünyada ve ülkemizde son y›llarda oldukça yayg›nlaflm›flt›r. Ülkemizde ücretle geçinen nüfusun %65’i güvencesiz iflçilerden oluflmakta, sanayi ve hizmet
Çal›flmalar› Merkezi (EÇM) taraf›ndan kurulan “Alo ‹flçi Haklar›” yasalardaki uygulamalar›n ö¤renilmesi bak›m›ndan bir ad›m oldu. EÇM’ler bir yandan iflçiler aras›nda dayan›flma a¤› olufltururken, bir yandan da güvencesiz çal›flt›r›lman›n sosyal ve ekonomik sonuçlar›na yönelik araflt›rmalar ve çal›flmalar yürüttü. A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi ile birlikte yap›lan “Anadolu’da Yoksulluk ve ‹flçi S›n›f›n›n Yeni Kompozisyonu” adl› araflt›rma bu çal›flmalar›n bafll›calar›ndand›r.
üretimi esas olarak güvencesiz iflçiler taraf›ndan yürütülmektedir. Birçok iflkolunda büyük fabrikalar üretim süreçlerini küçük ve orta boy iflletmelere kayd›rm›fl durumdalar. Bu nedenle fason üretim yapan küçük ve orta boy iflyerleri neredeyse tamamen kay›td›fl› olarak iflçi çal›flt›rmaktad›r. Belediyeler taraf›ndan yürütülen hizmetlerin neredeyse yar›s› müteahhit flirketler taraf›ndan yürütülürken, bu flirketlerin iflçileri genellikle geçici iflçilerdir. Temizlik, güvenlik, pazarlama gibi sektörlerde de ayn› durum yaflanmaktad›r. 1932
15
HALKEVLER‹
KADIN DAYANIfiMASI HALKEVLER‹’NDE BÜYÜYOR Yoksulluk, fliddet, cinsiyet ayr›mc›l›¤› sorunlar› alt›nda yaflayan, yaln›zlaflt›r›lan, eve hapsedilen kad›nlar Halkevleri’nde dayan›flmay› ve mücadeleyi yeflertiyorlar Kamusal alana dönük piyasalaflt›rma uygulamalar›n›n en büyük ma¤durlar› kad›nlar, Halkevleri’nde biraraya geliyor. E¤itim, sa¤l›k, ulafl›m, çocuk bak›m›, bar›nma, su, sosyal güvenlik gibi kamusal hizmetler alan›nda süren yeni liberal politalar en çok kad›nlar›n yaflam›n› olumsuz etkiliyor. Buna geleneksel cinsiyet rollerinin eklenmesiyle de kad›nlar›n hem toplum içinde hem de ev içinde s›rtlar›na binen yükler katlanarak art›yor.
8 Mart 2007-‹stanbul
Ankara-”Tayyip Ödesin” kampanyas›
8 Mart 2006-Ankara
Ev eksenli çal›flanlar, sermayenin
lu¤un ve Ezilmiflli¤in Alt›nda Yal-
yazma çal›flmalar›nda, 8 Mart’lar-
ucuz iflçisi olanlar, fliddet görenler,
n›z De¤ilsin” diyerek ç›k›lan yolda
da, bar›nma hakk› mücadelesinde
tacize, afla¤›lanmaya maruz ka-
‹stanbul’dan Mersin’e, ‹zmir’den
lanlar, eksik etek olarak görülen-
Samsun’a kadar ülkenin her ya-
ler, yani tüm kad›nlar, yoksulluk-
n›nda evlerinden, okul kay›t s›ra-
lar›n›n, yoksunluklar›n›n fark›na
lar›ndan, hastane kuyruklar›ndan,
var›yor, de¤ifltirmek için bir araya
halk ekmek kuyruklar›ndan bafl-
cadelesinde özgürleflmenin ad›m-
geliyorlar. Halkevleri’nde “Yoksul-
lar›n› kald›ran kad›nlar, okuma-
lar›n› at›yorlar.
yaflam alanlar›n› savunurken, krefl hakk› için yürüttükleri çal›flmalarda, flenliklerde, sa¤l›k hakk› mü-
1932
HALKEVLER‹
16
Kimi zaman okuma yazma kurslar›n›, olanaks›zl›klardan dolay› so¤uk s›n›flarda yapmak zorunda kald›k
Mersin’de Kad›n ve fiiddet Paneli-2007
E¤itimden yoksun b›rak›lan kad›nlara dönük okuma yazma çal›flmalar›nda, yeni bir ö¤retim modeli oluflturuldu. “Ben kimim”, “ne olmak isterdim” gibi sorular› sorduran yeni cümlelerle ezbere dayanan de¤il, fark›ndal›k yaratmay› hedefleyen bir çal›flma yürütüldü.
yoksullar bulufluyor kad›nlar konufluyor
9-10 May›s 2005 tarihlerinde yap›lan DKY etkinli¤inde kad›nlar›n yapt›klar› yorgana Türkiye’den de bir parça eklendi
‹lki 2000 y›l›nda yap›lan yoksullu¤a ve kad›na yönelik fliddete karfl› eylem a¤› olan Dünya Kad›n Yürüyüflü’nün (DKY) ikincisi 2005 y›l›nda düzenlendi. Halkevleri’nden Kad›nlar›n da aktif olarak kat›ld›¤› ve tüm dünyada yap›lan yürüyüfllerde kad›nlar “‹nsanl›k için Küresel Kad›n fiart›” n›n kendi ülkelerinden geçiflini kutlad›. 10 Aral›k 2004 tarihinde kabul edilen fiart’ta yer alan befl de¤er; özgürlük, eflitlik, dayan›flma, adalet ve bar›fl.
1999 Kocaeli depreminin ard›ndan bölgede yaflam› yeniden kurma mücadelesi yürüten Halkevleri, 19-24 A¤ustos 2003 tarihleri aras›nda “Yoksullar Bulufluyor Kad›nlar Konufluyor” ad›yla bir festival düzenledi. Depremin yaratt›¤› y›k›m›n en ma¤-
dur kesimini oluflturan ‹zmitli kad›nlar, festival boyunca yap›lan etkinliklerde, di¤er bölgelerden ‹zmit’e gelen kad›nlarla sorunlar›n›, ac›lar›n› ve umutlar›n› paylaflt›lar. Festival kapsam›nda Brezilya Topraks›z K›r ‹flçileri Hareketi’nden (MST) bir kad›n temsilcinin de kat›ld›¤› serbest kürsü bölümünde yaflad›klar› sorunlar› ve bafla ç›kma yöntemlerini tart›flt›lar. 1932
17
HALKEVLER‹
Ümraniye-Birlik Halkevi’nde çocuklar savafla karfl› bar›fl duvar› yapt›larEylül 2006
B‹Z GELECE⁄‹Z, GELECEK B‹Z‹Z Çocuklar›m›z ve gençlerimiz… Yaflanan çürümede hiçbir sorumluluklar› olmamas›na karfl›n en fazla
23 Nisan 2006 ‹stanbulÇocuk yürüyüflü
ma¤dur olanlar; üstelik çürümenin sorumlusu olmakla suçlanarak. Çocuklar›m›z, gençlerimiz ve gelece¤imiz… Daha büyümeden suça itilenler. Çocuk olduklar› unutulup tinerci, kapkaçç›, tembel, h›rs›z diye damgalananlar. Her fleye ra¤men Halkevleri’nde baflka bir hayat›n mümkün oldu¤unu gördüler. Batakl›¤a giden tüm yollar önlerine aç›lm›flt›r da Halkevleri’ne girmeleri “18 yafl›ndan küçükler giremez” denerek yasaklanm›flt›r… 1932
HALKEVLER‹
18
Halkevleri amatör tiyatro, halkoyunlar›, müzik çal›flmalar›n› yoksul halk›n yaflam›n› de¤ifltiren bir tarzda örgütlüyor
Bolu Halkevi-Evvel Zaman ‹çinde (2004)
Giresun Köy Gezisi
Halkevi flenliklerinde bir baflka coflku vard›r. Bu coflku, paylaflman›n, dayan›flman›n coflkusudur. Omuz omuza çekilen sadece halay olmayacakt›r. Yar›na da omuz omuza yürünecektir. ‹flte bundand›r bunca coflku… ‹zmit 73. Y›l Kurulufl fienli¤i
Beykoz Halkevi / “Y›k›las›n Paris” Halkevleri olanaklar› ölçüsünde festivaller düzenlemekte, bu festivallerde yerel ve amatör gruplara öncelik tan›maktad›r.
Hopa Halkevi
3. Kemalpafla (Artvin) Festivali
Halkevleri, halktan uzaklaflt›r›lan kültür ve sanat› yeniden halkla buluflturman›n çabas›n› sürdürüyor. Müzik, tiyatro soka¤a iniyor. Bu çaba ayn› zamanda herfleyi, yaln›zca paras› olanlar›n sat›n alabilece¤i bir mal haline getiren vahfli kapitalizme karfl› politik bir eylemdir. Bir yandan müzik, tiyatro, halk danslar› gibi dallarda e¤itim verirken; di¤er yandan da müzik, tiyatro gruplar› bu çal›flmalar›n içerisinden do¤maktad›r.
1932
19
HALKEVLER‹
BARIfi ‹Ç‹N SAVAfiACA⁄IZ ABD’nin 2000’li y›llara girildi¤inde daha da sald›rgan bir emperyalist siyaset izlemeye; enerji kaynaklar› ve yollar› üzerindeki ülkeleri do¤rudan iflgal etmeye bafllad›¤› bir süreçte, karfl›lar›nda yine Halkevcileri buldular. Halkevleri’nin yeri hiç kuflkusuz iflgalcilere karfl› yoksul halklar›n yan›yd›. ABD, kanl› katliamlara imza at›yor ve imparatorlu¤unu kabul ettirme iddias›yla hayk›r›yor; “ya bizden yanas›n›z ya da bize karfl›”. Halkevcilerin yan›t› ise haz›r; “bu ülke bu halk sat›l›k de¤ildir!” Bush yakalama timi Ankara 2004
Türkiye’nin Irak batakl›¤›na sokulmak istenmesine karfl› 100 bin savafl karfl›t› 1 Mart 2003’te Ankara’da bulufltu ve savafl tezkeresinin meclisten geçmesine engel oldu. 1 Mart 2004
NATO zirvesinin ‹stanbul’da topland›¤› günlerde savafl ve iflgal karfl›tlar› sokaklarda hep bir a¤›zdan hayk›rd›: “NATO, Bush Defol”
Halkevleri bünyesinde kurulan “Irak Ma¤duru ‹flçiler ve Aileleri Merkezi” 2005 y›l›nda yürüttükleri kampanyayla, Türk flirketlerinin Irak’tan çekilmesini, Irak’ta yaflam›n› yitiren emekçilerin ailelerine tazminat ödenmesini, yaflad›klar› ülkede güvenceli ifl olanaklar›n› sa¤lanmas›n› talep ettiler ve tazminat kabul ettirildi. (sa¤da)
Türkiye’yi yönetenlerin geçmiflte oldu¤u gibi bugün de ABD ile oldukça derin ba¤lar› vard›. Bu nedenle sömürgelefltirme savafl›nda, ABD’ye yard›m yatakl›k etmeyi aç›kça savunuyorlard›. ‹flgal alt›ndaki Irak topraklar›na gönderilen onlarca floför ve iflçi, burada can verdi. Amerikan askerlerine tuvalet ka¤›d› tafl›t›lan ve göz göre göre ölüme gönderilen emekçilerimizin ve geride kalan ailelerinin onuruna ve yaflam›na sahip ç›kmay› Halkevleri görev bildi.
1932
HALKEVLER‹
20
KARADEN‹Z UfiA⁄I AMER‹KAN UfiA⁄I OLMAYACAK
“Karadeniz Ufla¤› Amerikan Ufla¤› Olmayacak” slogan› bugün bütün Karadeniz’de yank›lanmaktad›r... Kampanya boyunca bas›n›n sansürünü aflmak için çeflitli yöntemler gelifltirildi. Karadeniz boyunca il il, köy köy yap›lan yürüyüfllerle, kampanyan›n propagandas› yap›ld›.
20 Mart 2005 Trabzon
Savafl›n ikinci y›ldönümünde Karadeniz Halkevleri taraf›ndan bafllat›lan yürüyüfl, 18 fiubat 2005’te Hopa ve Samsun’dan iki kol olarak bafllad› ve 20 Mart’ta
Trabzon’da sonland›r›ld›. Kampanyan›n her dura¤›nda dile getirilen bar›fl ve kardefllik talebi tüm Karadeniz halk›n›n deste¤ini ald›.
Çukurova Halkevleri: ‹ncirlik Üssü Kapat›ls›n! Çukurova bölgesinden Halkevciler 5 Aral›k 2004 tarihinde, ‹ncirlik Hava Üssü önünde, ABD’yi ve Irak’›n yeniden inflaas› bahanesiyle ihaleler alarak hem katliama ortak olan hem de Irak’ta birçok emekçinin katledilmesine neden olan flirketleri protesto ettiler. 1932
21
HALKEVLER‹
‹zmit ve Gölcük Depreminde YOKSULLAR, YEN‹ YAfiAM EV‹NDE YIKINTILARIN ‹Ç‹NDEN YEN‹ B‹R YAfiAMI YEfiERT‹YOR Halkevciler birçok kurtarma ekibiyle birlikte depremin hemen ard›ndan birçok ilden ‹zmit’e gelerek yard›m ve kurtarma faaliyetlerinde yerald› Türkiye 1999 y›l›n›n A¤ustos ay›nda onbinlerce kay›p verdi¤i, halk›n yaflam›n›n evleriyle birlikte y›k›ld›¤› büyük bir deprem yaflad›. Ve en küçük hak arama mücadelesine en geliflmifl teknolojik araçlarla müdahale eden devlet, deprem alan›na gelmekte biraz zorluk çekti(!). Yetkililer depremi kader olarak gösterirken, suçlanacak birkaç müteahhit ve mühendisle de sorumlulu¤u üzerinden atmaya çal›flt›lar. Halk kendi sorununu kendi imkanlar›yla çözmeye çal›fl›rken, meclis de mezarda emeklilik gibi halk düflman› yasalar› gece mesaisiyle jet h›z›yla geçirmek için çal›flt›.
‹zmit ve Düzce depremleri sonras›, ülkenin dört bir yan›ndan Halkevciler, ç›k›nlar›na umudu ve dayan›flmay› doldurup bölgeye ak›n etti. Yiyecek, giyecek, ilaç vb. temel ihtiyaç malzemelerinin bölgeye ulaflt›r›lmas›n›n yan›nda, birçok Halkevci de bölgedeki kurtarma çal›flmalar›nda yer ald›. Onbinlerce insan›m›z› yitirdi¤imiz Kocaeli depreminin ard›ndan Halkevleri bölgede enkaz kald›rma çal›flmalar›ndan yeni yaflam alanlar› infla etmeye kadar yürüttü¤ü çal›flmalarla “y›k›nt›lar›n içinden yeni bir yaflam› yeflertme”yi hedefledi. Bu süreçte “Felaket unutuldu¤unda felakettir” slogan›yla ç›kt›¤› yolda,
hem “Yeni Yaflam Evi”nin aç›l›fl›n›n yap›ld›¤› hem de dayan›flma ve paylaflman›n örneklerinin sergilendi¤i “Yoksullar Bulufluyor Kad›nlar Konufluyor” ad›yla bir festival organize edildi. 19-24 A¤ustos 2003’te düzenlenen
Yeni Yaflam evi
festival, uluslararas› konuklar›n kat›l›m›yla paneller, film gösterimlerinin yan› s›ra son gün onbine yak›n insan›n kat›l›m›yla gerçekleflen bir konserle son buldu.
24 A¤ustos 2003-Kocaeli/Konser
Yoksullar buluflmas› ‹zmit halk›n›n yo¤un kat›l›m›na sahne oldu 1932
HALKEVLER‹
22
F‹L‹ST‹N VE LÜBNAN HALKI ‹LE DAYANIfiMA KAMPANYASI 8 Ekim 2006-Harbiye
Eskiflehir-Konser
‹srail, Haziran 2006’da Filistinli militanlar›n iki ‹srail askerini kaç›rmas›n› bahane ederek Filistin ve Lübnan’a sald›rd›. Sald›r›larda yüzlerce insan öldürüldü, kentler yerle bir edildi, okullar, hastaneler y›k›ld›. Filistin ve Lübnan halk›n›n üzerine ya¤an ‹srail bombalar›na karfl› Halkevleri protestolar›n yan› s›ra, “Yaflas›n Filistin-Filistin Yaflas›n” ad›yla bir yard›m kampanyas› bafllatt›. Kap› kap›, sokak sokak dolafl›larak, mahallelerde, flehir merkezlerinde kurulan standlarda, yap›lan konserlerde ilaç, kuru g›da ve çocuk mamas› topland›. ‹stanbul’da “mama al, konsere gel” ça¤r›s›yla düzenlenen befl bin kiflinin kat›ld›¤›, sanatç›lar›n ücretsez sahne ald›¤› konsere girifller bilet yerine çocuk mamas› ile yap›ld›.
8 Ekim 2006-Harbiye
Kampanyan›n talepleri: Yüre¤imizle, eylemimizle... Bir torba pirinç, bir torba bulgurumuzla Filistin ve Lübnan halk›n›n yan›nday›z. Filistin’e sahip ç›kanlar›n talepleri bellidir: - ‹srail’le yap›lan tüm anlaflmalar derhal iptal edilsin. - Türkiye savafla ve iflgale ortak edilmemelidir, edilemez! NATO ve BM’nin asker iste¤i reddedilsin. - ‹ncirlik Üssü baflta olmak üzere tüm ABD üsleri hemen kapat›ls›n, yeni yap›lmakta olan Silopi’deki üs y›k›ls›n. - Türkiye ‹srail Büyükelçisi’ni geri çeksin, - Lübnan ve Filistin Halk›n›n tüm maddi ve manevi zararlar› tanzim edilsin.
23
Eskiflehir-Yard›m Kampanyas›
HALKEVLER‹
HALKEVLER‹ PARASIZ E⁄‹T‹M HAKKINA SAH‹P ÇIKIYOR E¤itim ve sa¤l›k, Halkevleri için mücadele konular›n›n bafl›nda gelmektedir. Çünkü neo-liberalizm ad› verilen vahfli kapitalizm e¤itim ve sa¤l›¤›m›z üzerinden para kazanmay› hedefliyor. Bunun için IMF, Dünya Bankas› gibi kurulufllar eliyle yasalar ç›kartt›r›-
Paras›z e¤itim paras›z sa¤l›k talebiyle ülke çap›nda 1 milyon imza hedefiyle bafllat›lan kampanyada kap› kap› dolafl›larak e¤itim ve sa¤l›k hakk› mücadelesine ça¤r› yap›ld›
yor, e¤itim ve sa¤l›k hizmetleri özellefltiriliyor, paral› hale getiriliyor. E¤er onlar baflar›l› olursa; paras› olmayan hastane kap›lar›nda ölecek, paras› olmayan okuyamay›p cahil kalacak. Halkevleri, bu halk düflmanlar›n›n baflar›l› olmamas›; herkese eflit, paras›z, ni-
telikli e¤itim ve sa¤l›k için çeflitli kampanyalar düzenliyor. Bu nedenle hastane ve okul önlerinde s›kça Halkevcilerle karfl›lafl›l›r. Çünkü halk›n e¤itim ve sa¤l›k hakk› sömürgecilere teslim edilemez.
Ülke çap›nda Halkevleri’nin “Bir imza ile kat›l. Bir milyon imza ile de¤ifltir” slogan›yla düzenledi¤i ve kap› kap›, sokak sokak dolaflarak paras›z e¤itim-sa¤l›k mücadelesini anlatt›¤›, halka yayd›¤› kampanya 19 Kas›m’da yap›lan ve 5 bin kiflinin kat›ld›¤› mitingle sonland›r›ld›. 600 bin imzan›n topland›¤› ve meclise iletildi¤i kampanya boyunca binlerce eve girilip sohbet edildi, mahallelerde ve kent merkezlerdinde aç›lan standlarda paras›z e¤itimsa¤l›k talebinin en temel hak oldu¤u anlat›ld›.
1932
HALKEVLER‹
24
Veliler Ankara’da Halkevleri’nin öncülü¤ünde paras›z kay›t yapt›r›yorlar (üstte) Halkevleri paras›z e¤itim hakk›na sahip ç›karken bir yandan da e¤itime yönelik çeflitli projeler gelifltiriyor (sa¤da)
Çapa T›p Fakültesi Hastanesi
Karadeniz-Paras›z E¤itim/ Sa¤l›k Kampanyas›
Kampanyan›n talepleri: - E¤itim ve Sa¤l›k hakk›m›z için para ödemek istemiyoruz. Ödedi¤imiz vergilerin IMF'ye veya özel okul patronlar›na de¤il bize geri dönmesi ve kaynaklar›m›z›n bizim çocuklar›m›z›n e¤itimi ve sa¤l›¤› için harcanmas›n› istiyoruz. - Bütçeden e¤itime ve sa¤l›¤a ayr›lan kayna¤›n art›r›lmas›n› istiyoruz.
Bursa-Paras›z E¤itim/ Sa¤l›k Kampanyas›
- Okullar›m›za ve hastanelerimize elektrik, su, do¤algaz, yakacak, telefon, k›rtasiye, ulafl›m vb. hizmetlerin paras›z sa¤lanmas›n› istiyoruz. - Nitelikli hizmet için; ö¤retmenlerimizin ve sa¤l›k çal›flanlar›m›z›n güvencesizli¤e, iflsizli¤e yada ucuz iflgücü olmaya mahkum edilmesini istemiyoruz. 1932
25
HALKEVLER‹
HALKEVLER‹ PARASIZ SA⁄LIK HAKKINA SAH‹P ÇIKIYOR Sa¤l›k en temel insan hakk›, devletin ise ücretsiz karfl›lamas› gereken bir hizmet. Ancak tüm dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de sa¤l›k hizmetleri sermayenin kar arac› haline getirilmeye çal›fl›yor. Halkevleri sa¤l›k hizmetlerinin piyasalaflt›r›lmas›na karfl› tüm ülkede paras›z, nitelikli sa¤l›k hizmeti için mücadele ediyor. Bir yandan özellefltirmelere ve piyasalaflt›rmaya karfl› TTB, Dev Sa¤l›k ‹fl, SES gibi sa¤l›k örgütleriyle beraber halk› bu mücadelede birlefltir-
AKP Hükümeti sa¤l›k harcamalar›n› art›rmas›yla övündü. Ancak bu art›fl, kamu kesiminden özel sektöre kaynak aktarma modeliyle gerçekleflti. Kamusal sa¤l›k hizmeti yat›r›m yap›lmayarak çökertildi ‹zmir-Sa¤l›k Oca¤› eylemi (2007)
Halkevleri sa¤l›k ocaklar›n›n kapat›lmamas›, teknik eksiklerinin ve kadro a盤›n›n giderilmesi talebiyle kampanyalar yürütüyor
11 Mart 2007 Ankara
1932
HALKEVLER‹
26
‹stanbul
meye, mücadeleyi büyütmeye çal›fl›yor. Di¤er yandan bulundu¤u mahallelerde sa¤l›k ocaklar›n›n nitelikli hizmet sunabilmesi için gereken yat›r›mlar›n yap›lmas›n› talep ediyor. Sa¤l›k oca¤› olmayan mahallerde sa¤l›k oca¤› açt›rma kampanyalar› düzenliyor, koruyucu sa¤l›k hizmetlerine dönük çal›flmalar ve e¤itim faali-
Eskiflehir
yetleri düzenliyor. Sa¤l›¤› sadece hasta olunca ilaç alma hakk› olarak de¤il, iyilik hali olarak tan›mlayan bilim insanlar›n›n görüflünü baz alan Halkevleri, devletin övdü¤ü ilaç tüketimini kolaylaflt›ran politikalar›n de¤il, önleyici sa¤l›k hizmetlerinin hayata geçirilmesini savunuyor, bunun için mücadele ediyor.
Okmeydan› Halkevi’nde Mor ve Ötesi grubu üyeleri, ‹stanbul Tabip Odas› Yöneticisi ve e¤itimcilerin kat›l›m›yla gerçeklefltirilen e¤itim-sa¤l›k söyleflisi
Karadeniz Kararmas›n
Karadeniz Halkevleri 11 Mart 2007’de Ankara’da TTB, SES ve Dev Sa¤l›k ‹fl örgütlerinin düzenledi¤i eyleme yüzlerce kifliyle kat›ld›
Karadeniz’de kanser vakalar› bölgenin bir sorunu haline gelirken, hiçbir devlet organ› bu sorun karfl›s›nda bir çözüm gelifltirme tutumu içine girmemifltir. Sa¤l›k Bakanl›¤› baflta olmak üzere di¤er kurumlar da bu sorunu küçümsemifllerdir. 2005’te Hopa Belediyesi ile TTB’nin yapt›¤› araflt›rmada kanserden ölüm oranlar›n›n Türkiye ortalamas›n›n çok üzerinde oldu¤u tespit edilmifltir. Karadeniz Halkevleri, Karadeniz’de görülen kanser vakalar›n›n her geçen gün daha da artmas› sebebiyle, bölgede bir kampanya bafllatt›. “Karadeniz Kararmas›n! Kanser Kaderimiz De¤il!” ça¤r›s›yla yürütülen kampanyayla; bölgedeki kanserden ölüm oran›n›n tespit edilmesi, devletin bu konuda sorumluluk almaya zorlanmas›, erken tan›, tedavi hizmetlerinin ücretsiz verilmesi, bunun için gereken yat›r›mlar›n yap›lmas› hedefleniyor. 1932
27
HALKEVLER‹
BARINMA HAKKIMIZA SAH‹P ÇIKIYORUZ Halkevleri “rant için de¤il, halk için” bir kentsel dönüflümden yanad›r ve bunun için mücadele etmektedir. Yaflam alanlar›m›z emlak borsas›na teslim edilemez “Rant için de¤il, insan için kentsel dönüflüm” talebini dile getiren yoksullar bar›nma hakk› talebi etraf›nda biraraya geliyor. ‹flsizlik ya da savafl gibi nedenlerle göç ettirilen halk›n varetti¤i yaflam alanlar› y›k›lmaya haz›rlan›l›yor. Sa¤l›kl› ve yaflanabilir kentsel meMamak Çöplük Mahallesi
“HUKUKUN B‹TT‹⁄‹ YERDE D‹REN‹fi BAfiLAR” Ankara Büyükflehir Belediyesi Dikmen Vadisi’nde keyfi, hukuk d›fl› ve siyasi y›k›m kararlar› ile, ayn› zamanda toplumsal bir gerilimin kap›s›n› da açt›lar. Vadi halk›n›n direniflini k›rabilecekler mi? Vadi halk›n›n mücadelesinde bugüne kadar kat etti¤i yol bile, art›k haf›zalardan, toplum bilincinden kolay kolay silinemeyecek bir de¤er yaratt›. Bu de¤erin özü, örgütlü ve fiili bir mücadelenin, en temel haklar› yok say›lan yoksul halk kesimleri için hala tek ve vazgeçilmez seçenek oldu¤udur. Ülkenin dört bir yan›nda bugün veya yar›n, kentsel dönüflüm ad› alt›nda pazarlanan rant projeleri ile, insanca bir yaflam ve bar›nma hakk› yok say›lan yoksul halk kitleleri, iflte bu de¤eri sahiplenecek ve büyütecektir. Denebilir ki, bir ilki yaflayan ve yaflatan Dikmen Vadisi halk›, gerçekte ülkenin farkl› yerlerindeki bütün yoksullar›n evlerini savunuyor ve onlara flu sözleri f›s›ld›yor; “haks›zl›klara karfl› bir araya gelin, kendi varl›¤›n›z›n ve örgütlü gücünüzün fark›na var›n!” Av. Ender Büyükçulha
kan üretimi aç›s›ndan oldukça sorunlu bir kentleflme tarihine sahip ülkemiz için, dönüflüm veya yenileme yoluyla kentsel mekan›n yeniden düzenlenmesi önemli bir ihtiyaçt›r. Ne var ki yerel iktidarlar›n somut uygulamalar› ve siyasi iktidar›n bu alana özgü yasal düzenSar›yer-Derbent mahallesi lemeleri, baflka bir ihtiyac› karfl›lamaya yöneliktir; kentsel rant› sermayeye pazarlamak!
1932
HALKEVLER‹
28
“Bizler iflgalci de¤il hak sahibiyiz! Ne saray ne de villa, yaflanabilir konut, insanca bir yaflam ve güvenli bir gelecek istiyoruz!” Evleri y›k›lmak istenen Dikmen Vadisi halk› 2005-2006 y›llar› aras›nda defalarca evlerini y›kmaya haz›rlananlara böyle sesleniyordu. AnkaraYukar› Dikmen Vadisi’nde 1970’li y›llardan bu yana ikamet eden 3000’e yak›n hane, binlerce insan, Ankara Büyükflehir Belediye Baflkan› Melih Gökçek’in rant h›rs›n›n sonucu olarak bar›nma haklar›n›n ellerinden al›nma tehdidine karfl› bir direnifl bafllatt›lar.
Yoksulluk Araflt›rmas› Anadolu’da Yoksulluk ve ‹flçi S›n›f›n›n Yeni Kompozisyonu Halkevleri Emek Çal›flmalar› Merkezi (EÇM) taraf›ndan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Sosyal Politika Araflt›rma Merkezinin katk›lar›yla 2005’te bir anket çal›flmas› yap›ld›. Türkiye’nin 20 farkl› yerleflim yerinde yüzyüze görüflme yoluyla toplam 2170 kifliyle yap›lan anket çal›flmas› Halkevleri taraf›ndan bir kitapç›k olarak bas›ld›. Bu çal›flmada; emekçi s›n›flar›n maddi yaflam koflullar›, yaflam alg›lar›, siyasi e¤ilimleri, ideolojik tutumlar› ve bilinç düzeylerinin araflt›r›lmas› amaçland›. Küreselleflmeye yön veren yeni-liberal sermaye stratejisi dünya çap›nda emekçi s›n›f kompozisyonlar›n› yeniden yap›land›rm›fl ve yeni bir emekçi kitlesi ve yeni bir istihdam rejimi yaratm›flt›r. Halkevleri için emekçiler d›flsal bir inceleme nesnesi de¤ildir; araflt›rmaya konu olan emekçiler, Halkevlerinin örgütlü k›lmaya çal›flt›¤› kitledir. Bu bak›mdan söz konusu araflt›rma, emekçilerin kendi bilgisini üretme ve kendi hakk›nda düflünme edimi olarak da görülebilir. Bu çal›flmada, emekçi halk›n zihniyet haritas›n› deflifre ederek hem egemenlere ait olup emekçilerin dünya alg›s›na yön veren hem de ahlaki öfkelerini ifade eden kod ve sembolleri belirlemek amaçlanm›flt›r. ‹syan›n oldu¤u gibi boyun e¤menin de dil ve mekanizmalar›n› deflifre etmek, emekçi halk›n kendi yazg›s›n› belirlemeye bafllamas›n›n ön koflullar›ndan biridir.
Dikmen Vadisi Direnifli-2006
Bu proje kapsam›nda belediye taraf›ndan, yöre sakinlerinin ekonomik-sosyal gerçekli¤i ve talepleri dikkate al›nmaks›z›n, tek yanl› kimi koflullar belirlenmifl ve sözde “uzlaflma yolu” ile bu projenin yaflama geçirilmesine yönelik haz›rlanan sözleflmeler yöre sakinlerinin önüne konularak, “imzalay›n ve çekin gidin” denilmifltir.
Gelir düzeyi son derece düflük, ço¤u geçici ifllerde asgari ücretle veya emekli maafl› ile geçinmeye çabalayan yoksul emekçi insanlar, gerçekte her birini evsiz topraks›z b›rakacak olan bu rant projesine karfl›, “bar›nma haklar›” baflta olmak üzere en temel hak ve kazan›mlar›n› savunurken, bir anlamda da yaflama tutunmaya çabal›yorlar. Di¤er yandan Dikmen Vadisi direniflinde, Kürt, Türk, Arap, Laz, Alevi, Sünni bütün halk birleflerek, direniflin içersinden kardeflli¤i yeflertiyorlar. 1932
29
HALKEVLER‹
‹flçi Filmleri Festivali Dünyan›n dört bir yan›nda sömürüye, yoksullu¤a ve savafla karfl› direnen insanlar›n hayatlar›na ta‹stanbul 2 May›s 20072. Festivalin Aç›l›fl›
Ankara 2007
n›kl›k etmek, mücadele deneyimlerini paylaflmak için Uluslararas› ‹flçi Filmleri Festivalini gerçeklefltiriyoruz. ‘Göstermek’ten ‘yapmak’a giden yolda farkl› co¤rafyalarda yaflanan ortak duygular beyaz perdeye yans›yor. 1 May›s’la bafllayan haftada düzenlenen Festival sonraki aylarda birçok ilde tekrarlan›yor. Festival; Halkevleri, Sendika.Org, D‹SK / SineSen, D‹SK / Bas›n-‹fl, Türk-‹fl Hava-‹fl, Türk‹fl Petrol-‹fl ve D‹SK Birleflik Metal-‹fl taraf›ndan düzenlenirken, ayr›ca birçok kurum, ayd›n, sanatç›, akademisyen destek veri-
yor. Film gösterimlerinin yan› s›ra yap›lan panel ve forumlarda yerli ve yabanc› yönetmenlerle izleyicilerin buluflmas› da gerçeklefliyor. (Ayr›nt›l› bilgi için www.festival.sendika.org)
2006-Çetin Uygur ve Yavuz Özkan ‹stanbul’daki gecede
Halkevleri kitapl›¤› Halkevleri yay›nlar› aras›nda öykü, roman, arafl-
t›rma kitaplar› yer al›rken, 2005-2006 y›llar› aras›nda “Halkevi’nin Sesi” ad›yla ayl›k bir gazete yay›mland›. Ayr›ca Halkevleri Genel Merkezi taraf›ndan üç ayl›k bir
HALKEVLER‹
bülten ç›kart›lmaktad›r. Halkevleri yay›nlar›n-
dan son ç›kan kitaplar aras›nda ise A.Ü SBF ö¤retim görevlisi Metin Özu¤urlu’nun kaleme ald›¤› “Anadolu’da Küresel Fabrika’n›n Do¤uflu” ve Naz›m Hik-
met’in hayat›n›n son dönemini anlatan Galina Kolesnikova taraf›ndan yaz›lan “Naz›mla 7 Y›l” bulunuyor.
30
dünyada bir yerdeyim 2005 y›l›nda yitirdi¤imiz Karadeniz müzi¤inin asi sesi Kaz›m Koyuncu’nun üçüncü solo albümü Halkevleri taraf›ndan yay›nland›. “Dünyada Bir Yerdeyim” isimli albümde sanatç›n›n bir ço¤u daha önceki albümlerinde yay›mlanmam›fl 16 flark›s› yer al›yor. Albümün Halkevleri taraf›ndan ç›kar›lmas› düflüncesi ise Kaz›m’›n albümünün ABD’li bir müzik flirketi taraf›ndan ç›kart›laca¤›n›n ö¤renilmesi ile ortaya ç›kt›. Albüm dostlu¤u, içtenli¤i, sahnedeki coflkusu, Karadeniz müzi¤ine yapt›¤› katk›lar›, devrimci kiflili¤i ile herkesin sevgisini kazanan Kaz›m’›n de¤erlerinin yine bu topraklar›n çocuklar›na miras kalmas›, yaflat›lmas› ve ge-
lecek kuflaklara aktar›lmas› için Halkevleri taraf›ndan ç›kart›ld›. Albüm çal›flmas›na konulan emek ve duygu, Kaz›m’›n ailesi, dostlar›, arkadafllar› ve sevenlerinin katk›s›yla en önemlisi Ka-
Biz Karadeniz’in asi çocu¤unu kaybetmedik. Onun “denizin çocuklar›ndan tafl›d›¤› selam›” kuflaktan kufla¤a tafl›yaca¤›z z›m’›n sesiyle bütünleflti. Albümün geliriyle Kaz›m Koyuncu ad›na bir kültür merkezi aç›lacak ve kültür merkezinde sanatç› dostlar›ndan sevenlerine Kaz›m’› seven
Büyükler ‹çin Çocuk fiark›lar›
Türk pop müzi¤inin iki usta ismi, Bülent Ortaçgil ve 2001’de yitirdi¤imiz Fikret K›z›lok’un birlikte haz›rlad›klar› çocuk flark›lar› Halkevleri ve Klik Müzik iflbirli¤iyle 23 Nisan 2007’de ilk kez dinleyicilerle bulufltu. Albümde iki sanatç›n›n
herkesin katk›s› olacak. Halkevleri’nin asli görevlerinden birisi de bu topraklar›n tarihine, tüm ilerici ve devrimci de¤erlerine sahip ç›kmakt›r. yaklafl›k 20 y›l önce TRT için haz›rlad›klar› ve K›z›lok’un ölümünden sonra o¤lu Ya¤mur’un babas›n›n arflivinde bularak ortaya ç›kard›¤› çocuk flark›lar› yer al›yor. Büyüklerin de zevkle dinleyebilece¤i albümde dostlu¤u, kardeflli¤i, insan sevgisini, kötülüklere karfl› mücadeleyi, do¤an›n güzelliklerini iflleyen 12 parça yer al›yor. 1932
31
HALKEVLER‹
75 YILIN COfiKUSUYLA Halkevleri 75. y›l›nda da halk› karanl›k gelece¤e sürüklemek isteyenlere karfl› ayd›nl›k kavgas›nda... MYK’n›n 75. Kurulufl y›l dönümüne dair aç›klamas›ndan bölümler: “75 y›l önce savafllar›n parçalay›p, darmada¤›n etti¤i yoksul bir halk›n yaflam›n›; kitapla bilimle ve sanatla de¤ifltirmek için kuruldu. Ülkemiz tarihindeki 75 y›ll›k eme¤i o kadar köklüdür ki, ne kapat›larak ne de uygulanan bask›larla bu topraklardan sökülememifltir. Bugün her Halkevi fiubesi, halk›n evi, öz örgütü olarak bulundu-
ÇGD’den Halkevine Ödül 24 Ocak 2007 tarihinde, Ça¤dafl Gazeteciler Derne¤i (ÇGD) Eskiflehir fiubesi'nin 13. Kurulufl Y›ldönümü nedeniyle düzenlenen törende, onur, kültür, sinema, toplum sa¤l›¤›, tarihi dokuyu koruma, örgütlenme, emek, genç gazeteciler teflvik ve spor ödülleri sahiplerine verildi. Eskiflehir Halkevi’nin Örgütlenme Ödülüne lay›k görüldü¤ü gecede Eskiflehir Halkevi ad›na ödülü Av. P›nar ÇEL‹K Tepebafl› Belediyesi Eski Baflkan› Dr. Ahmet ATAÇ’tan ald›.
75. Y›l fienli¤i-‹stanbul
¤u mahallede, insanca ve kardeflçe bir yaflam›n mümkün oldu¤unun kan›t›d›r. Yoksullu¤a, iflsizli¤e, güvencesizli¤e, kültürel yozlaflmaya karfl› gericili¤e, ›rkç›l›¤a ve emperyalizme karfl› yaflam›na, eme¤ine, ülkesine ve onuruna sahip ç›kanlar Halkevlerinde bulufluyor. Bugün Halkevleri; yeni liberal sald›rganl›¤a karfl› temel ka-
Halkevleri’nin 75. kurulufl y›ldönümü, Halkevi bulunan her yerde yap›lan kitlesel yürüyüfllerle, flenliklerle ve halkoyunlar›yla, tiyatro gösterileriyle kutland› musal haklar›n kazan›lmas› için, bölgemizin ve ülkemizin savafllarla, iflgallerle yeniden sömürgelefltirilmesine karfl› tam ba¤›ms›z bir Türkiye için, ›rkç›l›¤a, faflizme karfl› kardeflli¤in ülkesi için, halk›n siyasette söz ve karar sahibi olabilece¤i demokratik bir düzen için mücadelesini büyüterek yoluna devam ediyor.
75. Y›l Yürüyüflü - ‹stanbul
1932
HALKEVLER‹
32
KARDEfiL‹⁄‹N ÜLKES‹N‹ KURACA⁄IZ Halk› birbirine k›rd›rmaya, düflman etmeye çal›flan kontrgerilla provokasyonlar› ancak halk›n örgütlü mücadelesiyle son bulabilir
17 Mart 2007-‹stanbul
19 fiubat 2007’de Agos Gazetesi Genel Yay›n Yönetmeni Hrant Dink katledildi. Cinayet ›rkç›-faflist katillerce gerçeklefltirildi. Eme¤i, bar›fl›, eflitli¤i, halklar›n kardeflli¤ini savunanlara s›k›lan kurflunlardan birisi bu kez Hrant Dink’i hedef seçti. Cenazeye kat›lan 250 bin kifli “Hepimiz Hrant›z, Hepimiz Ermeniyiz” slogan›yla yürüyerek katillerin hesaplar›n› bozdu. Halk sinmemifl, ›rkç›l›¤a meydan okumufltu. bundan rahats›z olan as›l katiller devreye girdiler. Yafl› küçük katille foto¤raf çektirerek, perde arkas›ndakiler, perdeyi hafif aralay›p yüzlerini az›c›k gösterdiler. Bir kez daha karanl›kta kalacak bir cinayet var ortada. Ola¤an flüpheli ise kotrgerilla.
17 Mart 2007-Ankara
Halkevciler, ›rkç›l›kla, flovenizmle halklar›n birbirine düflman edilme provokasyonlar›na karfl›, kardeflli¤in ülkesini kurma mücadelesi veriyor
Bize “ya sev ya terket” diyenler bir gün bu ülkeyi terkedecekler ama bizler, Anado-
‹stanbul Halkevleri “Kurtlar Vadisi”nin yay›mlanmas›n› protesto etti
lu’nun bütün halklar› hep burada birlikte yaflad›k ve yaflayaca¤›z. Eflitli¤in ve kardeflli¤in egemen oldu¤u bir ülkede...
Trabzon Halkevi, Hrant Dink suikast›ndan sonra kardefllik çal›flmas› bafllatt›. 23 Ocak Sal› günü Trabzon Meydan›’nda “Kardefllik Stand›” kuran Halkevciler, Trabzon halk›ndan Türkiye’ye mektup ça¤r›s›yla “fiiddet mi, Kardefllik mi?” konulu mektuplar toplad›. Dört günde toplam 315 mektup toplad›. 1932
33
HALKEVLER‹
1 MAYIS 2007
‹fiTE TAKS‹M ‹fiTE 1 MAYIS Baflta D‹SK olmak üzere birçok kurum ve demokratik kitle örgütü 1977 1 May›s›’nda katledilen kardeflleri için, emek için, bar›fl için, kardefllik için 2007 1 May›s’›nda Taksim’de olmaya karar verdiler. Çünkü polis gününden resmi kutlamalara, y›lbafl› kutlamalar›ndan flampiyonluk kutlamalar›na kadar herfleye
aç›k olan Taksim Meydan› iflçilere kapat›lamazd›. Bu bilinçle çal›flmalar sürdürüldü. Halkevleri de 2007 1 May›s’›n›n Taksim’de kutlanmas› için tüm güçlerini bu do¤rultuda seferber etti ve ülkenin dört bir yan›ndaki Halkevciler 1 May›s’ta Taksim’de olacaklar›n› aç›klad›lar. ‹stanbul Valisi ise 1 May›s’› engellemek için elinden geleni yapt›. 1 May›s öncesinde yapt›¤› aç›klamalarla halk› terörize etmeye, 1 May›s’a kat›l›m› engellemeye çal›flt›. 1 May›s günü ise tüm ‹stanbul’da adeta s›k›yönetim ilan edildi. 10 milyonluk flehir gözalt›na al›nd›. ‹stanbul d›fl›ndan gelmeye çal›flan emekçiler engellenmeye çal›fl›ld›. Ancak tüm bu engellemeler , Taksim’in kazan›lma-
Halkevci gençler “Halk›n Haklar› Var” tiflörtleriyle, üzerlerine sald›rmaya haz›rlanan polise inat en önde yürüyorlar
s›n› engelleyemedi. ‹stanbul d›fl›ndan gelen emekçiler önlerinin kesildi¤i her yerde direndiler, ‹stanbul’da onca biber gaz›-
na, tazyikli suya, copa ra¤men binler Taksim’e ç›kt›. Egemenlerin bask›s›, terörü emekçilerin iradesiyle etkisizlefltirildi.
1932
HALKEVLER‹
34
K‹L‹TLENEN TÜRK‹YE’YE HALKIN ANAHTARI ABD emperyalizmi s›n›rs›z sald›rganl›¤› ile tüm dünya halklar›n› tehdit ediyor. Ortado¤u’da iflgal ve direnifl sürerken, Türkiye de her f›rsatta Ortado¤u batakl›¤›na çekilmeye çal›fl›l›yor. Türkiye egemenleri ise iflbirlikçi siyasetlerine devam ediyor. Bu politika ülkemizi içinden ç›k›lmaz bir sürece do¤ru sürüklemektedir. Türkiye, ABD’nin Ortado¤u’daki politikala-
r›n destekçisi, iflbirlikçisi yap›lmaya çal›fl›l›yor. Ülkemiz halklar› birbirine düflman edilmek isteniyor. Di¤er yandan e¤itimden sa¤l›¤a, ulafl›mdan bar›nmaya, enerjiye kadar bütün temel hizmetler piyasalaflt›r›l›yor. Halk›m›z bütün bu yoksullaflt›rma sald›r›lar›yla karfl› karfl›ya iken yalanc› vaatlerle sand›k oyunlar›yla kand›r›lmaya çal›fl›l›yor. Halkevleri tüm ülkede
Paras›z E¤itim Paras›z Sa¤l›k ‹nsanca Yaflam Devlet e¤itim, sa¤l›k, ulafl›m, bar›nma, enerji gibi hizmetleri ücretsiz karfl›lamak zorundad›r. Çünkü bu hizmetler temel insan haklar›d›r ve devlet varl›¤›n› halk›n üretimi, vergisi yani al›nteri ile sürdürmektedir. Bu yüzden baflta e¤itim ve sa¤l›k hizmetleri ücretsiz olmal›, elektrik, su, do¤algaz, ulafl›m ve iletiflim hizmetleri yeniden kamulaflt›r›lmal› ve insanca bir yaflam için kamu kaynaklar›yla desteklenmelidir.
Halk Demokrasisi Ülkemizde seçim zamanlar›nda bütün partiler demokrasiden bahseder. ‹ktidar partisinden muhalefet partisine hepsi kap› kap› dolafl›rlar, nutuk çekerler. ‹fl sözü, afl sözü verirler. Oysa hiçbirisi halk› düflünmez. Hangisi iktidara gelirse gelsin IMF, DB politikalar›n› uygular. Demokrasi sadece seçim zaman› oy kullanmak demek de¤ildir. Sürekli denetim ve geri ça¤›rabilme hakk›d›r da ayn› zamanda. Gerçek demokrasi halk›n söz, yetki ve karar süreçlerinde yer ald›¤› do¤rudan demokrasi yani halk demokrasisidir.
bu sald›rganl›¤a karfl› halk›n gerçek taleplerini savunuyor ve bu talepler için mücadele ediyor. Kilitlenen Türkiye’yi ancak halk›n mücadelesi yani anahtar› açar. Halkevleri tüm ülkede “Halk›n Haklar› Var” ad›yla bir çal›flma bafllatt›.
Tam Ba¤›ms›z Türkiye Emperyalizm bazen ülkeleri t›pk› Irak’ta oldu¤u gibi aç›kça iflgal etmekte, baz› yerlerde de ABD politikalar›n› savunanlar› iktidara getirmektedir. Ülkemiz y›llardan beri iflbirlikçiler taraf›ndan yönetilmektedir. Türkiye’de iktidarda rol almaya gönüllü kim varsa önce ABD’ye u¤ramaktad›r. Bizler ABD, AB emperyalizmine hiç bir biçimde ba¤›ml› bir ülke olmak istemiyoruz. TAM BA⁄IMSIZ TÜRK‹YE için mücadele ediyoruz.
Kardeflli¤in Ülkesi Ülkemizde y›llardan beri yaflanan kirli savaflta 30 binden fazla insan›m›z öldü. Y›llard›r bizi yönetenler Kürt sorunun çözülmemesi için ellerinden geleni yapt›lar. Kürt kimli¤ini tan›mad›lar. Biz art›k kardeflli¤in egemen oldu¤u bir ülkede birlikte yaflamak istiyoruz. Bu yüzden Kürt halk›n›n tüm siyasi ve kültürel haklar› verilmelidir. Türk ve Kürt halk› aras›na kin ve düflmanl›k oluflturmaya çal›flanlar bilmelidir ki iki halk›n derdi ortakt›r, ç›kar› ortakt›r, gelece¤i de ortak olacakt›r. 1932
35
HALKEVLER‹
Afifllerimizden
1932
HALKEVLER‹
36
Afifllerimizden
1932
37
HALKEVLER‹
HALKIN HAKLARI FORUMU 8-9-10 Haziran ANKARA
Bugün ülkemiz, yak›n gelece¤imizi etkileyecek son derece kritik bir dönemden geçerken, ülke egemenleri kendi siyasi hesaplar› için çeflitli eksenlerde toplumu da saflaflt›rmaya çal›fl›yorlar. Oysa halk aç›s›ndan gerçek sorunlar baflka bafll›klarda yaflan›yor. Ortado¤u’da süre giden emperyalist iflgal; yeni savafl tehditleri ve iflbirlikçilik siyaseti tüm Ortado¤u halklar›na y›k›m getirirken, ba¤›ml›l›k iliflkilerinin zeminini geniflletiyor. Yeni liberal politikalarla temel kamusal hizmet alanlar›n›n h›zla piyasalaflt›r›lmas› halk›n yaflam›n› gerçek bir y›k›ma sürüklüyor. Egemenlerin Kürt sorununda izledikleri politikalar, sorunu gelece¤imiz aç›s›ndan oldukça tehlikeli boyutlara tafl›yor. Yaflanan siyasal ve ekonomik sorunlara halk›n müdahalesinin tüm kanallar› kapat›lm›fl durumda. Yani ülke siyasetinde gerçek bir demokrasinin izlerine rastlamak mümkün de¤il. Halkevleri olarak, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakül-
tesi (SBF) Sosyal Politika Araflt›rma ve Uygulama Merkezi ile birlikte bu sorunlarla kilitlenen Türkiye’ye halk›n yürüttü¤ü hak alma mücadeleleri ile do¤ru gündemler oluflturmak, çözüm üretmek için; “Halk›n Haklar›”n› bilince ç›karmak için bir çal›flma bafllatt›k. Bu çal›flman›n temel amac›; yaflanan sorunlar›n bafll›ca ma¤duru halk kesimleri ile siyaset ve bilim çevrelerini bir araya getirmek; bu alanlardaki düflünsel ve/veya eylemsel birikimleri ortak bir zeminde ele alarak “Halk›n Haklar›”n› ve gerçek gündemlerini oluflturmak ve bir mücadele düzlemi kurmakt›r. Bu düzlemde tan›mlanacak temel mücadele hedefleri ekseninde çeflitli muhalefet dinamiklerinin ortak mücadele olanaklar›n› artt›rmak ve program›n›n oluflturulmas›na katk›da bulunmakt›r. ATÖLYE ÇALIfiMALARI
Forumun kat›l›mc›lar› Korkut Boratav, Henry Veltmeyer, Yasemin Özdek, Rocio Luna Acevedo (MeksikaOaxaca, APPO Halk Meclis Temsilcisi), Fuat Ercan, Metin Özu¤urlu, James Petras, Ahmad Dirki (Lübnan Komünist Partisi), Cilia Mrouh (Gazeteci Lübnan), Mete Çubukçu, Orhan Do¤an, Ferda Koç, Yavuz Önen, Sezgin Tanr› Kulu, S’BU Zikode (Güney Afrika- Durban Kent hareketi lideri, Alper Tafl, Kaya Güvenç, ‹lknur Birol
Foruma haz›rl›k çal›flmalar› süresince yeni liberal politiklarla tahrip edilen kamusal alana iliflkin somut mücadele gündemlerinin 13 ayr› bafll›kta ele al›nd›¤› atölyeler oluflturuldu. Atölyeler e¤itim hakk›, sa¤l›k hakk› bar›nma hakk›, enerji hakk›, ulafl›m hakk›, çevre hakk›, su hakk›, tar›m ve beslenme hakk›, çal›flma hakk›, özgürlükler ve siyasal haklar, kültür ve sanat hakk›, iletiflim hakk›, engelliler yafll›lar, çocuklar, yoksulluk ve sosyal politika bafll›klar› alt›nda düzenlendi. Ön çal›flmalarda paneller, söylefliler yap›ld›, tart›flma gruplar› oluflturuldu. KADIN FORUMU Kad›n forumunda kad›nlar›n evde, iflyerinde ve kamusal alanda; erkek egemenli¤i, yeni liberalizm, milliyetçilik, militarizm, gericilik ve savafl›n birleflik etkileri alt›nda yaflad›klar› özel sorun ve deneyimleri tart›flacaklar› bir zeminin oluflturulmas› amaçlan›yor. Kad›nlar›n kamusal haklar alan›ndaki sorunlar›n›, deneyimlerini görünür k›lmak, sosyal ve siyasal hayata kat›l›m›n önündeki güncel engelleri tart›flmak, militarizmin ve savafl›n yaratt›¤› tahribat› tart›flmak ve bütün bu tart›flmalardan güncel ve acil taleplerin ç›kar›lmas› kad›n forumunun hedeflerinden baz›lar›. Forum kad›nlar taraf›ndan yap›lacak tart›flmalar›n yan› s›ra kad›nlar›n tart›flmaya kat›l›m›n› kolaylaflt›racak k›sa oyunlar, fliirler, mektuplar gibi farkl› ifade biçimlerini de kapsamay› amaçl›yor.
1932
HALKEVLER‹
38
fiubelerimiz Birinci Bölge Bahçelievler Halkevi / 0212 641 65 34 Beykoz Halkevi / 0216 322 57 65 Birlik Halkevi / 0216 611 50 15 Esenyal› Halkevi / 0216 392 10 19 Esenler Halkevi/ Gültepe Halkevi / 0212 264 42 90 ‹stanbul Halkevi / 0212 245 82 65 Kartal Halkevi / 0216 473 29 54 Okmeydan› Halkevi / 235 08 82 Sar›yer Halkevi / 0212 218 15 06 Sefaköy Halkevi / 0212 598 81 34
Beflinci Bölge Bolu Halkevi / 0374 215 76 39 Kilimli Halkevi / 0372 265 01 80
Dördüncü Bölge Bursa Halkevi / 0224 225 34 09 Eskiflehir Halkevi / 0222 231 11 95 Gültepe Halkevi / 0222 239 98 58 ‹negöl Halkevi / 0224 715 95 98 Y›ld›r›m Halkevi / 0224 368 58 89 Akça¤layan Halk Odas›
‹kinci Bölge Babaeski Halkevi 0288 512 01 62 Tekirda¤ Halkevi 0282 261 02 93 Üçüncü Bölge Bekirpafla Halkevi
Sekizinci Bölge
0262 322 49 33
Arg›than› Halkevi
Çeneda¤ Halkevi
Bat›kent Halkevi / 0312 385 62 92
0262 233 26 12
Battalgazi Halkevi
Hereke Halkevi
Çay›rhan Halkevi / 0312 796 06 61
Körfez Halkevi
Dikmen Halkevi / 0312 483 58 09
0262 233 26 12
Hac›bektafl Halkevi / 0384 441 23 24
Saraybahçe Halkevi
Ilg›n Halkevi / 0322 881 28 79
0262 324 52 77
‹lker Halkevi / 0312 475 24 45 Alt›nc› Bölge Çorum Halkevi
Keçiören Halkevi / 0312 361 38 03 Mamak Halkevi / 0312 389 76 45
Dokuzuncu Bölge Sivas Halkevi 0346 224 24 20
Mutlu Halkevi Erfelek Halkevi
Saimekad›n Halkevi / 0312 370 05 44
Onbirinci Bölge
Sincan Halkevi
Antalya Halkevi
Samsun Halkevi / 0362 432 00 37
Umut Halkevi
242 244 87 72
Ünye Halkevi / 0452 323 27 74
Yeniyol Halkevi
Gerze Halkevi
Vezirköprü Halkevi / 0362 647 42 57
Onikinci Bölge Onuncu Bölge
Ayval›k Halkevi
Adana Halkevi / 0322 363 04 45
Çi¤li Halkevi
Demirtafl Halkevi / 0324 320 82 04
Eski ‹zmir Halkevi
Artvin Halkevi
Hatay Halkevi / 0326 212 33 77
0232 271 64 65
Giresun Halkevi
‹skenderun Halkevi / 0326 613 48 98
Gültepe Halkevi
Mersin Halkevi / 0324 238 23 41
Konak Halkevi
Yedinci Bölge
Hopa Halkevi / 0466 351 31 90
Samanda¤ Halkevi / 0326 512 38 27
0232 445 24 72
Kemalpafla Halkevi / 0466 361 41 64
fiakirpafla Halkevi / 0322 428 13 60
Sar›göl Halkevi
Trabzon Halkevi / 0462 326 03 10
Uluk›flla Halkevi
0236 867 57 66 1932
39
HALKEVLER‹
www.halkevleri.org.tr
bilgi@halkevleri.org.tr
HALKEVLER‹ YAYINLARI 1. Bask›: Haziran 2007 Bas›ld›¤› Yer: Can Matbaac›l›k Halkevleri Genel Merkezi, Konur sk. 8/9 K›z›lay/ANKARA Tel: 0 312 419 27 17 ‹stanbul Halkevi, Orhan Adli Apayd›n Sokak No: 10 Tel: 0 212 245 82 65