2008 - nr. 2 by IZB, passie voor missie

tijding

In dit nummer onder andere: • Het gevaar van het kinderbijbelgeloof • Herstellen en vernieuwen in kralingen • de izb in 2007 • Treuren en feestvieren om de kerk

Informatieblad van de IZB • 70e jaargang nr. 2 zomer 2008

v oo r a f

Wonderlijk toch? In een organisatie als de IZB wordt geweldig veel georganiseerd. Tegelijk beseft iedereen dat waar het ons om gaat – dat mensen Jezus Christus leren kennen – zich absoluut niet laat regelen of organiseren. Daarom werd de redactie van ons evangelisatieblad ECHO zo bemoedigd door het volgende mailtje: ‘Ik ben sinds kort gelovig en wil graag uw blad ECHO ontvangen. Het is misschien wel leuk om te vertellen dat wij vroeger, als niet-kerkelijk gezin, dit blad altijd in de bus kregen. Van wie is mij nog steeds niet bekend. Meestal kwam de ECHO op het toilet terecht en als kind zat ik er dan in te lezen. Hoewel ik lang niet alles begreep, voelde ik wel hoe groot Gods liefde is. Mijn moeder is inmiddels ook kerkelijk en dat geldt ook van anderen uit ons gezin. Nu ik zomaar uw blad weer tegenkom op internet, komt die herinning weer boven en kan ik alleen maar beamen dat God toen al met ons bezig was. Wonderlijk toch?’ Een betere aansporing voor ieder die bij de IZB werkt - en voor wie in de gemeente in evangelisatiewerk bezig is - om met geduld en volharding door te gaan, kan ik niet bedenken. Marja Brak, e-mail: m.brak@izb.nl

bezi n n i n g

D oo r a r j a n m a r k u s

Het gevaar van het kinderbijbelgeloof

Kinderbijbelgeloof

De religiositeit in onze samenleving biedt ontegenzeggelijk enorme kansen voor de kerk om iets van het Evangelie door te geven. Daar verbaas ik me nog regelmatig over. Ik zie in Utrecht hoe mensen van ‘buiten’ vrij gemakkelijke het kerkgebouw binnen stappen voor een debat of een cursus. Maar we moeten ons niet rijk rekenen.

Wat ik zie gebeuren in het missionaire werk is dat randkerkelijke mensen en mensen die in een christelijk gezin zijn opgegroeid regelmatig weer aanhaken en ervoor kiezen om min of meer mee te gaan leven. Maar bij mensen die echt helemaal geen christelijke achtergrond hebben, ligt dat anders. Het duurt sowieso lange tijd, jaren, willen mensen dichterbij komen. En er zijn er gelukkig onder hen die Jezus Christus gaan volgen. Maar bij veel mensen zie ik dat ze toch niet langdurig aanhaken bij missionaire kringen (laat staan bij de gemeente), ze blijven hap snap meedoen of haken na een tijdje af, hoewel hun religieuze interesse er nog steeds is. Er zijn twee grote barrières om tot geloof te komen:

1. Vrijblijvendheid: mensen willen zich niet binden, zeker niet voor lange tijd, wel consumeren, maar geen ‘commitment’. (Dat zie je trouwens ook onder christenen!) 2. Fragmentatie: het leven van mensen in onze maatschappij bestaat uit gebiedjes die vaak tamelijk los van elkaar staan: werk, sport, sociale contacten, familie, etc. Zingeving is ook zo’n gebied. Mensen zeggen tegen mij: ik kom hier voor zingeving, ik wil inhoud, ik kom niet voor sociale contacten of sociale binding, die vind ik ergens anders. Dat is belemmerend: menselijkerwijs gaat tot geloof komen via sociale binding.

Nieuwe religiositeit als gevaar? We moeten ons niet rijk rekenen. Maar hoe moeten we omgaan met deze nieuwe religiositeit? Ons er verre van houden, omdat het een gevaar voor ons is, vind ik onverstandig om drie redenen: • De nieuwe religiositeit is niet iets wat ons van buiten bedreigt, het bedreigt ons van binnen. Het sijpelt in ons hart via de media, via films, via literatuur. Er niet op inspelen zal ons niets helpen. • Bang zijn voor religiositeit als een gevaar van buiten leidt vaak tot defensief gedrag en conservatisme. Een getto zal ons trouwens niet beschermen. • We kunnen de nieuwe religiositeit beter opvatten als een uitdaging om ons geloof te herontdekken. Want ik zie een groter gevaar dan de nieuwe religiositeit: het gevaar van de grote vanzelfsprekendheid. Dat is iets wat ons bedreigt en tegelijkertijd een onnodige barrière opwerpt voor mensen van buiten.

De grote vanzelfsprekendheid Er is bij christenen nogal eens sprake van een vanzelfsprekendheid die het geloof platslaat tot een eenvoudige optelsom, een hapklare dooddoener. Allereerst is er een vanzelfsprekendheid op intellectueel niveau: hoewel we zelf ook wel vragen hebben, is er toch geen besef van hoe vréémd het geloof is. En een vanzelfsprekendheid op existentieel niveau: er is geen ergernis en ook geen blijdschap ten aanzien van het Evangelie. Voor ons is het allemaal gesneden koek. Ik hoor deze kritiek (te) veel van niet kerkelijke bezoekers van missionaire activiteiten. Ze vinden het te christelijk en daarmee bedoelen ze, dat ze tegen de vanzelfsprekendheid aanbotsen die christenen hebben of uitstralen. Deze bezoekers denken:

als dat geloven is, dan is het voor mij niet haalbaar. (Een kanttekening is hier wel op zijn plaats: mijn ervaringen komen uit ontmoetingen met dertigers, zonder enige christelijke achtergrond, met een hogere opleiding. Dat is wellicht extra kritisch publiek.)

Vreemdheid van geloof en gelovigen Wij zijn met ons geloof ontzettend vreemd en we geloven in een vreemde boodschap. Alleen vraag ik me af: Weten wij nog wel hoe vreemd we zijn? Ik werd daar onlangs heel sterk mee geconfronteerd door het verslag van een geheel niet kerkelijk iemand, die een kerkdienst bijwoonde. Allerlei voor ons vanzelfsprekende onderdelen van de dienst - het zingen, het gebed, de zegen – brachten haar in verwarring. Ik beweer niet dat daarom een kerkdienst helemaal anders moet. Een kerkdienst is gewoon vreemd, of het er nu één is met pijporgel en psalmen of met een band en opwekkingsliederen. We kunnen daar wel veel aan doen in

onze taal en vormen, maar het zal altijd ook vreemd blijven. Maar waar het mij om gaat, is dat ik merk dat christenen zich niet voldoende bewust zijn van die vreemdheid. Nog een ander voorbeeld. Deze week had ik een bijeenkomst met mensen die niet geloven waar we samen de Bijbel lezen. We lazen uit de brief aan de Filippenzen. Voor mij is dat zo’n prachtige brief met zulke diepe dingen, zo aansprekend. Denk aan de christologische hymne in hoofdstuk twee, als basis voor onze levenshouding. Wat was de reactie? De waarden van eensgezindheid en vriendelijkheid zijn wel mooi, maar de stijl van Paulus is veel te drammerig, veel te belerend. ‘Doe wat ik zeg, want anders loopt het niet goed met je af!’ Wat betreft de christologische hymne, die vonden ze erg exotisch, Jezus die als een soort goddelijke ‘alien’ op onze planeet landt…. Ik hoor nog wel eens dat christenen adviseren aan buitenstaanders: lees zelf de Bijbel maar eens! Dan denk ik soms: als dat maar goed komt.

Jacobikerk, Utrecht

bezi n n i n g Bedreiging van vanzelfsprekendheid Als iets ons orthodoxe christenen bedreigt, dan is het wel het hoge gehalte kinder bijbelgeloof. Het Evangelie wordt gesimpli ficeerd tot een aantal grote vanzelfsprekendheden. Het verarmt ons geloof en vormt een hindernis voor mensen van buiten. Ik zeg niet: kindergeloof, dat is heel anders. Dat zie ik bij onze (jonge) kinderen. Geloofsvertrouwen is voor hen onbevangen en zonder twijfels (geloven als een kind!), maar de geloofsinhoud is voor hen niet vanzelfsprekend, zij stellen vragen omdat ze dingen vreemd vinden, omdat zij zich nog verwonderen. Ik bedoel de manier waarop in sommige kinderbijbels door volwassenen wordt uitgelegd hoe eenvoudig het eigenlijk in elkaar zit. Wij hebben thuis een kinder bijbel die mij erg irriteert. Dat komt doordat voortdurend er een sfeer hangt van: ‘O, o, wat zijn de discipelen en de andere mensen om Jezus heen toch dom dat ze niet begrijpen wat Jezus bedoelt. Wat dom dat ze telkens vergeten dat Jezus de zoon van God is die alles kan.’ Er wordt totaal geen rekening mee gehouden dat de aankondigingen van wat er gaat gebeuren met Jezus op geen enkele manier passen in de Joodse manier van denken van mensen om Jezus heen. Het leven van Jezus is een vervreemdende geschiedenis, daarom is een kinderbijbelgeloof misplaatst.

Wat moet je met die vreemdheid? Als het gaat om vreemdheid die wordt veroorzaakt door onze vorm en taal, dan kunnen we er wel wat aan doen. Wat betreft de vreemdheid van de bijbelse boodschap, kunnen we dingen uitleggen. Met apologetiek kom je ook best een eind. Maar de kern van de Bijbel: het evangelie van de gekruisigde en opgestane Christus blijft vreemd. Paulus schrijft niet voor niets: maar wij prediken een gekruisigde Christus, voor Joden een aanstoot, voor heidenen een dwaasheid. Het Evangelie ís aanstootgevend en dwaas. Voor buitenstaanders, ja. Maar het zou het ook voor ons moeten zijn! Dat we dat vaak

niet eens meer beseffen in onze communicatie met anderen is een erg slecht teken!

Lastige vragen Woensdagmiddag kwamen 25 Pabo-

Wat moeten wij met nieuwe religiositeit?

studenten van de Hogeschool Utrecht

Laten de gevaren die de nieuwe religiositeit in zich heeft ons er niet van weerhouden missionair open te zijn. Ga in gesprek en laat je vanzelfsprekendheden maar wankelen. Probeer maar eens aan je collega uit te leggen waarom er een kruis in deze wereld stond. Zorg dat je als gemeente met mensen in contact komt, die religieus geïnteresseerd zijn en leg hen uit wat het bevrijdende van het goede nieuws concreet is. Dit is de tijd om als gemeenten op te staan en ons geloof weer eens echt te verantwoorden, naar onszelf, naar anderen. Tijd om zelf weer te beleven dat het kruis een ergernis en dwaasheid is en dat je toch gered bent. Grote kans dat dan ook enthousiasme over het Evangelie ontstaat bij de doorgewinterde kerkmensen die wij zijn.

Zij kwamen langs in het kader van een

op bezoek in de Jacobikerk. vak waarin ze kennismaken met een aantal religies. Na drie andere bezoeken was nu een protestantse kerk aan de beurt. Op mijn vraag naar hun eigen religieuze achtergrond bleek dat de meesten zich zagen als ‘ietsist’. Er viel heel wat te vertellen. Ik heb ze uitgelegd wat wij beleven bij het Avondmaal. Ze wilden horen over het eigene van het protestantisme. Ik heb ze verteld dat wij geloven dat God onze werkelijkheid ver te boven gaat en wij te beperkt zijn om Hem waar te nemen. Maar dat Hij zich heeft laten kennen in Jezus, toegesneden op onze maat. En zo nog veel meer. Het was een erg leuke ontmoeting, waarbij heel wat vragen werden

Komen de mensen dan wel tot geloof?

afgevuurd. Als God er is, waarom zorgt

En of er daardoor mensen zullen gaan geloven? Ach, daar ben ik heel nuchter over. Laten we ons niet rijk rekenen met de nieuwe religieuze belangstelling. Maar er zullen zeker mensen tot geloof komen. Dat kan niet anders, want God is geweldig creatief met Zijn Geest. Maar óf mensen zullen gaan geloven, dat is niet onze verantwoordelijkheid: dat is een zaak tussen God en ieder mens. De Heer der kerk zal ons ter verantwoording roepen voor de barrières die wij opwerpen in taal gewoonten en in onterechte vanzelfsprekendheid. Laten wij ons daar maar druk over maken.

ker is dat Hij bestaat? Als je zelf met

Ds. Arjan Markus is missionair predikant in Utrecht (Jacobikerk) Dit is de enigszins bewerkte tekst van de reactie die ds. Markus gaf op de lezing van ds. W. Dekker op de IZB-bezinningsavond van 28 mei jl. De volledige teksten staan op onze website: www.izb.nl (onder artikelen en publicaties).

Hij er dan niet voor dat wat duidelijGod kunt communiceren, waarom gaan jullie dan op zondag nog naar de kerk? Hoe weet je dat je in Jezus God tegenkomt? Tsja, vragen stellen is makkelijker dan antwoorden geven. Wat zou u op die vragen hebben geantwoord? Arjan Markus

M I SS I O NA I R P R O J E C T

DOOR RUFO PETRI

Herstellen en vernieuwen

Herstellen en vernieuwen ‘Rotterdammers zeggen: ‘Wat gaan we doen?’ Een goede vraag. Maar ik zeg er wel bij: ‘Waarom willen we iets doen?’ Het gaat erom die twee vragen constant in het vizier te houden.’ Dit zegt ds. M.C. (Mark) van Pelt, missionair predikant van de Hoflaankerk in Rotterdam-Kralingen. Een kerk die momenteel in de steigers staat, letterlijk en figuurlijk.

Zeven jaar was hij zendingspredikant in Peru. In 2006 zette dominee Van Pelt met zijn gezin weer voet op vaderlandse bodem. ‘We verlangden ernaar om in Nederland aan de slag te gaan met wat we in Peru hadden geleerd,’ zegt hij. ‘Omgaan met onoverzichtelijke situaties, flexibel en creatief kunnen zijn, leren leven met een open einde: met die ervaringen kwamen we terug.’

Restauratie Door gesprekken met onder meer de IZB kwam de Hervormde gemeente van Rotterdam Kralingen-West in beeld. Het voortbestaan van de gemeente had - mede door interne conflicten - aan een zijden draadje gehangen. Met de komst van een nieuwe predikant wilde de gemeente een nieuwe start maken. Ds. Van Pelt: ‘Er was behoefte

aan rust, maar men besefte ook dat er wat moest gebeuren. Ik noem het een ‘restauratie’: herstellen en vernieuwen. Wat goed is, blijft daardoor bewaard.’ De gemeente van de Hoflaankerk telt ‘s zondags ongeveer 80 kerkgangers, van wie het merendeel boven de 65 jaar is. ‘Toen ik hier kwam, waren mijn kinderen de enige kinderen in de gemeente’, zegt de missionaire predikant. ‘Gelukkig is dat aantal met 100 procent gegroeid en zijn er nu zes kinderen. Inmiddels hebben we ook zo’n 25 gemeenteleden tussen de 25 en 30 jaar.’

Prediking De ‘restauratie’ van de gemeente begon voor dominee Van Pelt met de prediking. ‘In mijn studententijd heb ik rondgekeken bij missionaire stadsgemeenten in Engeland.

Ik ontdekte dat de prediking van levens belang is en dat missionair werk daar begint. Hoe kun je een oude tekst uit een voorbijgegane wereld opnieuw laten klinken in de context van vandaag, zodat dat Woord ons nu nog alles te zeggen heeft? Goed preken is niet eenvoudig, maar de Heilige Geest die toen de tekst heeft geschonken, is er ook nu nog. Ik had eens een preek gehouden die ik maar snel wilde vergeten, omdat ik er niet tevreden over was. Toen werd ik gebeld door een gemeentelid: ‘U bracht de goede woorden op het goede moment.’ Ik zie dat als werk van de Geest. Hij kan alles gebruiken.’ In de gemeente kwam bezinning op gang. Van Pelt: ‘Met elkaar gingen we het geloofsgesprek aan. Wat geloven wij? Waarom geloven wij? Wat zijn onze motieven om aan anderen het Evangelie door te

M I SS I O NA I R P R O J E C T geven? Dat zijn vragen die eerst gesteld moeten worden, voordat je allerlei evangelisatieactiviteiten opzet. Daarnaast dachten we na over onze identiteit. Wie zijn wij als gemeente? Waar staan we voor in de context van deze stad? Die bezinning is belangrijk, omdat onze daden een gevolg moeten zijn van ons geloof en niet andersom.’

Eén op één Dit bezinningsproces was de opmaat voor de gemeente om - naast het missionaire werk dat al veel langer in de wijk De Esch plaatsvindt - ook in de directe omgeving van de kerk naar buiten te treden. Van Pelt: ‘We hebben net een onderzoek onder randleden in de Vlinderbuurt (vlak bij de Hoflaankerk) afgerond. Via enquêtes hebben wij aan hen gevraagd wat hun relatie

tot de kerk is, wat zij geloven en welke behoeften en wensen zij hebben. Juist die één op één gesprekken vormen een basis voor verder contact. Zelf bezoek ik allerlei mensen. Hun namen krijg ik bij voorbeeld door van gemeenteleden. Ik ga er een keer of drie naar toe en nodig hen dan uit voor een cursus. Wij beginnen met de oriëntatiecursus christelijk geloof. Voor wie verder wil, hebben we meer cursussen.’ Inmiddels hebben nu 14 mensen één of meer cursussen gevolgd. De inhoud van de cursussen roept soms weerstand op. Van Pelt: ‘Eens hadden we het over de prediking van Johannes de Doper. Hij wijst voortdurend naar Christus als de enige weg. Twee cursisten ergerden zich hier mateloos aan. Zij zeiden: Dit is de laatste keer dat we gekomen zijn. Ik ben toen bij

Wie wil helpen? De gemeente is voortdurend op zoek naar mensen die willen helpen bij het missionaire werk rond de Hoflaankerk en in De Esch. Nodig zijn onder meer enquêteurs, kringleiders en kinderen tienerclubleiders. Voelt u zich geroepen om in Kralingen het Evangelie te helpen verspreiden? Neem dan contact op met ds. M.C. van Pelt, tel. 010-2025442, om de mogelijkheden te bespreken.

ze op bezoek geweest om verder te praten. Aan de inrichting van hun huis was duidelijk te zien dat ze interreligieus dachten: een Christusbeeldje stond naast een boeddhabeeld en andere religieuze voorwerpen. Ze zijn helaas niet meer op de cursusavonden geweest.’

De Esch Enkele jaren geleden is er in de aangrenzende wijk De Esch vanuit de gemeente missionair werk opgezet door de vroegere IZB-evangelist Huibert Verdoold, die daar - nu als ouderling en vrijwilliger - nog steeds bij betrokken is. Eén keer per maand zijn er op zondag Esch-meetings. Er is een kinderclub, tienerwerk en er zijn diverse gesprekskringen. Vrijwilligers uit omliggende plaatsen helpen de gemeente om aan al deze activiteiten leiding te geven. ‘Het blijft moeilijk om geschikte mensen te vinden, hoewel dat niet ligt aan de betrokkenheid van de gemeenteleden,’ zegt de predikant. ‘We hebben goede contacten met de basisschool in De Esch. Onlangs brachten leerlingen een bezoek aan de Hoflaankerk. Daarvoor hadden we zes auto’s nodig om hen te kunnen vervoeren. Eén oproep was voldoende om dat te regelen. De leerkracht stond verbaasd dat dat zo gemakkelijk ging.’ Elke donderdag is er een koffie-uur op school. Van Pelt: ‘Ouders die hun kinderen naar school gebracht hebben, kunnen in een lokaal koffiedrinken. Ik heb daar een verhaal gehouden over wat een dominee doet. Toen kwamen er zoveel vragen over het christelijk geloof, dat ze mij vroegen om vaker te komen. Nu houd ik daar ook de oriëntatiecursus christelijk geloof. Het is verbazingwekkend hoe open de ouders zijn over hun persoonlijke situatie.’ De bedoeling is, dat de activiteiten in De Esch iets van de wijkbewoners zelf worden. ‘Of de Esch-meetings uit moeten groeien tot een nieuwe gemeente, weten we nog niet. Zo’n tien mensen uit De Esch komen nu regelmatig naar de Hoflaankerk. Andere Esch-meetingsbezoekers voelen zich er echter niet thuis en houden het bij de Esch-meetings.

DE IZB IN 2007

De vereniging / organisatie

Missionaire toerusting

_______________________________

________________________________________________________________________

In allerlei organisaties is een ontvlechting van bestuur en uitvoering gaande. Drs. G. Verweij nam als vrijwilliger het bestuursproces van de IZB onder de loep. Hij leverde snel een goed rapport. De kern ervan is dat het bestuur kleiner wordt en zich alleen met de grote beleidslijnen bezighoudt en met het toezicht op de directie. De beleidsvoorbereiding en de uitvoering van het werk - dus de dagelijkse leiding – zijn dan geheel de verantwoordelijkheid van de directie. In het voorjaar van 2008 werd dit rapport aanvaard.

IZB-gebouw

Er is in de gemeenten heel veel belangstelling voor de cursussen die onze toerusters geven over het geloofsgesprek, de trits: Gunnend geloven, Woorden vinden en Moeilijke vragen in het evangelisatiewerk. Belangrijk moment was de verschijning van het boek ‘Missionair is mogelijk’ van de missionaire werkers Jurjen de Groot, Niels de Jong en Arjan Markus, en de daarover gehouden toerustingsdag in samen-

werking met de afdeling missionair werk van de landelijke kerk. De recensent van CV Koers zei erover: ‘Het beste boek dat ik het afgelopen jaar heb gerecenseerd’. In het najaar werd besloten de missionaire cursus ‘Stufen des Lebens’ uit Duitsland, in ons land uit te brengen. Dat gebeurt onder de naam ‘Scopus’. We denken hiermee vooral mensen die niet zo van redeneren en debatteren houden te kunnen bereiken.

Fondsenwerving

Boekhandel

_____________________________________________________________________

__________________________________

De ledenwerving is een punt van voortdurende zorg. Het aanbieden van een gratis idmaatschap voor een jaar aan belijdenis catechisanten wordt tot meer categorieën uitgebreid. In de praktijk blijft 2/3 na een jaar lid voor eigen rekening.

Op de fondsenwerving komt veel meer druk te staan, omdat de te besteden reserve afneemt en het onze intentie is de huidige activiteiten niet in te krimpen. Er is een nieuw fondsenwervingsplan in de maak.

De boekhandel heeft flinke ambities. De plaatselijke lectuurcommissies zullen veel meer ondersteuning krijgen. En er wordt gezocht naar nieuwe wegen om onze bekendheid te vergroten en de klanten kring uit te breiden. De verkopen via de website stijgen nog steeds.

Missionaire projecten ________________________________________________________________________ Het project van de BethlehemkerkÂgemeente in Den Haag moest voortijdig beĂŤindigd worden, onder andere door ziekte van de werker. We kijken hoe we deze gemeente verder kunnen helpen. In Rotterdam-centrum startte Niels de Jong als missionair werker en dat betekende zijn vertrek uit Gouda. Daar werd Coen van Alphen aangesteld. Elbert Smit vertrok bij Perron 61 in Zoetermeer, de andere werkers Henk Boerman en Diekske Zeilstra namen zijn taken tijdelijk over.

Een schok was het overlijden van Rob Vermeij in Delfshaven, die daar bezig was met gemeentevorming in Spangen. In het inloophuis De Brug in Delfshaven volgde Sjaak Roos Peter den Hoedt op. In Wateringseveld, een Vinex-locatie, is een meer experimenteel project gestart, in samenwerking met de landelijke kerk. Hier is Arjen ten Brinke aan het werk gegaan. Voor een nieuw project in de Jordaan in Amsterdam konden we vorig jaar nog geen werker vinden, maar die is er inmiddels wel: Karel Smouter gaat per 1 juni 2008 van start.

Windroos-werk

Areopagus

__________________________________

________________________________________________________________________

De toerusting die wij geven aan predikanten op het gebied van de prediking wordt ondergebracht in Areopagus, centrum voor contextuele en missionaire prediking. Het Het Windroos-werk (waaronder VBW, Dabar, kerstconferentie) ging in de zomer over naar de HGJB en blijkt daar in goede handen. Het werk floreert en de werkers vinden hun plaats in de organisatie. Als IZB blijven we er inhoudelijk bij betrokken in diverse vormen van overleg. En we financieren het grotendeels: in 2008 nog voor 100% en de volgende vier jaar met een geleidelijk aflopend bedrag.

We zijn momenteel intensief bezig met het doordenken van gemeentestichting. Een onderwerp dat ook hoog op de missionaire agenda van de kerk staat, die hierin de samenwerking met ons zoekt.

aanbod wordt onder andere uitgebreid met preekanalyse (predikanten kunnen een preek ter beoordeling insturen) en een reeks boekjes over de prediking.

De Herberg ________________________________________________________________________ De Herberg bestaat 15 jaar. Reden tot dankbaarheid. Maar ook tijd om hier en daar de bakens te verzetten, want de hulpvragen en de aanpak daarvan in de gemeenten zijn duidelijk anders dan bij de start. Daar zal De Herberg sterker op moeten aansluiten. Er is en wordt gewerkt aan nieuw beleid.

Relaties _______________________________ De IZB heeft vele relaties met andere organisaties. Het is goed dat dit relatiepatroon niet te veel uitdijt, want het kost uiteraard tijd om deze contacten te onderhouden. Onze participatie in de Christelijke Hogeschool Ede en Passie voor Preken is beëindigd ten gevolge van veranderingen in de structuur bij deze organisaties.

Stichting ‘Evangelie en Moslims’ is één van onze werkrelaties

Plannen ________________________________________________________________________

Scopus-training in Duitsland

In 2008 zal een nieuw beleidsplan gemaakt moeten worden. De laatste jaren kijken we veel kritischer naar de brede uitwaaiering van ons werk, geleid door de vraag: is dit echt onze taak of past dit veel meer bij een andere organisatie? We zullen scherper prioriteiten gaan stellen. Als IZB weten we ons van harte gezonden om het Evangelie door te geven en we bid-

Uw Geest die in de waarheid leidt zij onze gids in deze tijd

den om de voortdurende leiding van Gods Geest om met liefde voor God en mensen aan onze zending gestalte te geven. N.B. Het jaarverslag 2007 kunt u vinden op onze website: www.izb.nl Maar we zenden u op uw verzoek ook graag een exemplaar toe als u even belt of mailt.

toelichti n g

D O O R A . P. va n de r k oo y

Financiën Op de volgende bladzijden treft u een samenvatting van de jaarrekening aan. PriceWaterhouseCoopers heeft bij de jaarrekening een goedkeurende accountantsverklaring afgegeven. Deze jaarrekening is op te vragen bij ons bureau. De jaarrekening en deze samenvatting geven de gezamenlijke cijfers van de IZB en Stichting de Pietersberg weer. In deze stichting is de exploitatie van Missionair Diaconaal Centrum De Herberg onder gebracht. Wie snel naar het resultaat van de staat van baten en lasten kijkt, zou kunnen concluderen dat het slecht gaat met de IZB. Een tekort van E 355.000 is immers aanzienlijk. De werkelijkheid is echter dat enkele jaren geleden besloten is het vrij besteedbaar vermogen in te zetten voor het werk. Het begrote tekort van E 275.000 was daarvan een gevolg. Dat het uiteindelijk hoger werd, is vooral het gevolg van tegenvallende inkomsten uit nalatenschappen. We geven een toelichting op de cijfers uit de samenvatting.

Baten Baten uit eigen fondsenwerving We zijn dankbaar dat de contributie opbrengsten opnieuw zijn gestegen. Niet alleen werd er gemiddeld weer meer gegeven, ook het aantal betalende leden nam toe. Voor een vereniging zijn leden de basis en de contributieopbrengst is dan ook een belangrijke graadmeter voor de steun. Ook de collecten en giften van kerken namen – wanneer we een incidentele grote gift uit 2006 buiten beschouwing laten – met 3% toe ten opzichte van het voorgaande jaar. We hebben de gewoonte aan legaten en nalatenschappen het gemiddelde te begroten van wat de afgelopen tien jaar is ontvangen. Dat is daarmee de meest onzekere post in onze begroting, die een grote invloed op het resultaat kan hebben, zoals dit jaar dus het geval was.

Kosten eigen fondsenwerving 11% van de baten uit eigen fondsenwerving werd besteed aan de kosten van de fondsenwerving. Dit is 1% meer dan begroot. De lagere inkomsten uit nalatenschappen zijn ook hier de voornaamste oorzaak van. Met het percentage van 11% blijven we ruimschoots binnen de norm van het CBF van 25%. Als we het effect van de lagere inkomsten uit nalatenschappen buiten beschouwing laten, blijven we ook dicht bij de norm van 10% die we zelf als uitgangspunt hebben. Overige baten De subsidie is afkomstig van de Protestantse Kerk in Nederland. De overige baten zijn rente- en huurinkomsten. Deze renteinkomsten zijn hoger vanwege de stijgende rente op de kapitaal- en geldmarkt.

Bestedingen Dienstverlening gemeenten De kosten van de evangelisatorische projecten zijn lager dan begroot. De vervulling van de vacature in de uitbreiding van het missionaire project in Amsterdam-centrum ging minder vlot dan verwacht. Aan toerusting van de gemeenten werd meer besteed vanwege de ontwikkelkosten van nieuwe vormen van dienstverlening (Scopus, Transparant), lagere inkomsten doordat er minder langdurige begeleidings trajecten in gemeenten lopen en minder diaconale cursussen zijn gegeven. Bezinning & vorming De bestedingen aan bezinning & vorming (de toerusting van predikanten, het werk van de studiesecretaris en het Windrooswerk) zijn binnen de begroting gebleven. De kosten van het gezamenlijke werk met de GZB betreft de uitgave van het kaderblad ‘Transmissie’, waarvan de verschij ningsfrequentie werd verhoogd van twee naar drie nummers per jaar.

Materiaalvoorziening Onze boekhandel heeft een verlies geleden van E 20.000. Als we de kosten in verband met ziekte van één van de medewerkers buiten beschouwing laten, dan is er wel winst geboekt. De omzet daalde met 4% ten opzichte van 2006, voornamelijk als gevolg van de teruglopende verkoop van Alpha-materialen. Missionair diaconaal werk De kosten van het missionair diaconaal werk waren lager dan begroot, omdat er meer gasten in De Herberg zijn geweest dan was voorzien. Zij betaalden gezamenlijk dus ook een hogere eigen bijdrage. Uitvoeringskosten De uitvoeringskosten zijn de kosten van de werkorganisatie. Deze bedroegen 2,2 miljoen euro. Dit was ook begroot. Ruim 80% van deze kosten wordt gevormd door salarissen overige kosten van de missionair werkers, de landelijke toerusters, de directie en de bureaumedewerkers. Voor vaststelling van de beloning van directieleden van goede doelen organisaties heeft de vereniging voor fondsenwervende instellingen (VFI) een adviesregeling opgesteld. We constateren dat de beloning van onze directieleden daarmee in overeenstemming is.

Resultaat en vermogen Over het tekort in relatie tot het vrij besteedbaar vermogen is hierboven al geschreven. Van ons totale vermogen ligt ongeveer de helft vast in fondsen met een speciaal doel en is de andere helft vrij besteedbaar. Onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen is een continuïteitsreserve van 0,6 miljoen euro. Deze reserve houden we aan om de continuïteit van onze vereniging niet in gevaar te brengen. Volgens de richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende instellingen (VFI) mag deze reserve maximaal anderhalf keer de kosten van de werkorganisatie zijn. Deze

Geconsolideerde balans over 2007

31 december 2007

31 december 2006

ACTIVA 1 Materiële vaste activa Bedrijfsmiddelen a Onroerende zaken 638.290 666.116 b Inventaris 65.917 87.875 c Vervoermiddelen 935 935 ______________________ ______________________ 705.142 754.926 2 Financiële vaste activa a Overige leningen en voorschotten 8.490 8.490 ______________________ ______________________ 8.490 8.490 3 Voorraden a 153.150 135.059 Direct beschikbaar voor de doelstelling ______________________ ______________________ 153.150 135.059 4 Vorderingen a Debiteuren 171.857 175.511 b Vorderingen op gelieerde organisaties 12.774 15.000 c Belastingen en premies sociale verzekeringen 0 433 d Overige vorderingen en overlopende activa 85.549 83.695 ______________________ ______________________ 270.180 274.639 5 Liquide middelen a Spaarrekeningen en deposito’s 1.958.439 2.178.553 b Rekeningen-courant 121.358 146.116 c Kas 3.013 2.945 ______________________ ______________________ 2.082.810 2.327.614

Balanstotaal

______________________

3.219.772

___________________ _______________________

______________________

3.500.728

____________________ ____________________

PASSIVA 6 Eigen vermogen Besteedbaar vermogen a Continuïteitsreserve 616.036 616.036 b Overig besteedbaar vermogen 608.821 869.697 ______________________ ______________________ 1.224.857 1.485.733 Vastgelegd vermogen c Bestemmingsfonds MDC De Herberg 631.199 675.541 d Fonds activa doelstelling 433.748 467.135 e Fonds activa bedrijfsvoering 271.394 287.791 ______________________ ______________________ 1.336.341 1.430.467 ______________________ ______________________

2.561.198

2.916.200

7 Voorzieningen a Voorziening voor groot onderhoud 112.820 85.895 b Voorziening voor arbeidsongeschiktheidskosten 7.900 14.800 ______________________ ______________________ 120.720 100.695 8 Schulden a Crediteuren 103.630 111.816 b Schulden aan gelieerde organisaties 24.075 32.567 c Belastingen en premies sociale verzekeringen 79.898 48.174 d Vooruitontvangen bedragen 157.345 141.787 e Overige schulden en overlopende passiva 172.906 149.489 ______________________ ______________________ 537.854 483.833

Balanstotaal

______________________

3.219.772

_____________________ ______________________

______________________

3.500.728

____________________ ______________________

Geconsolideerde staat van baten en lasten per 31 december 2007

Werkelijk 2007

Begroot 2007 Werkelijk 2006

339.958 335.077 380.227 ______________________

324.000 293.000 416.000 ______________________

324.793 286.570 514.113 ______________________

1.055.262

1.033.000

1.125.476

fondsenwerving Baten uit eigen fondsenwerving 1 Contributies 2 Collecten 3 Giften

4 Legaten en nalatenschappen

5 MDC De Herberg

64.727

______________________

1.119.989 233.045

176.000

______________________

1.209.000 225.400

39.240

______________________

1.164.716 262.022

______________________

1.353.034

1.434.400

1.426.738

Kosten eigen fondsenwerving 6 Directe verwervingskosten 7 Uitvoeringskosten fondsenwerving

(in % van baten uit eigen fondsenwerving)

Beschikbaar uit fondsenwerving 8 Subsidies 9 Overige baten en lasten

Totaal beschikbaar voor doelstelling

32.700 117.678

______________________

150.378 11,1%

36.900 101.300

______________________

138.200 9,6%

40.419 108.562

______________________

148.981 10,4%

______________________

1.202.656

1.296.200

1.277.757

65.000 81.775

______________________

1.349.431

65.000 72.500

______________________

1.433.700

65.000 70.634

______________________

1.413.391

______________________ ______________________

523.501 235.539 124.005 ______________________

546.500 223.600 115.800 ______________________

488.581 211.542 134.697 ______________________

883.045

885.900

79.480 162.013 45.150 2.774 83.640 ______________________

79.500 164.000 45.800 100 87.700 ______________________

373.057

377.100

21.794 -7.499 6.547 19.776 -2.490 79.453 ______________________

23.500 -7.800 8.800 7.200 -5.800 83.100 ______________________

117.581

109.000

besteed aan doelstelling Dienstverlening gemeenten 10 Evangelisatorische projecten 11 Toerusting gemeenten 12 Uitvoeringskosten

Bezinning & vorming 13 Vormingswerk 14 Jeugdevangelisatiecentrum deWindroos 15 Stichting Evangelie en Moslims 16 Gezamenlijk werk met GZB 17 Uitvoeringskosten

Materiaalvoorziening 18 Evangelisatieblad Echo 19 Blad Licht in de Avond 20 Evangelisatiemateriaal 21 IZB-boekhandel 22 Uitgeverij 23 Uitvoeringskosten

Missionair diaconaal werk 24 MDC De Herberg 25 Uitvoeringskosten

Totaal besteed aan doelstelling

324.061 6.689

______________________

330.750 ______________________

1.704.433

329.600 7.200

______________________

336.800 ______________________

1.708.800

834.820 77.400 151.354 45.050 -398 98.710 ______________________ 372.116 22.256 -8.253 3.744 -24.891 -6.864 77.809 ______________________ 63.801 356.319 8.755

______________________

365.074 ______________________

1.635.811

______________________ ______________________

______________________

OVERSCHOT/TEKORT

-355.002

-275.100

-222.420

______________________ ______________________

-44.342 -33.387 -16.397 ______________________

-62.600 -30.400 -8.100 ______________________

-61.295 -24.738 39.339 ______________________

-94.126

-101.100

0 -260.876 ______________________

0 -174.000 ______________________

Overschot/tekort is toegevoegd/onttrokken aan Vastgelegd vermogen Bestemmingsfonds MDC De Herberg Fonds activa doelstelling Fonds activa bedrijfsvoering

Besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve Overig besteedbaar vermogen

-260.876 ______________________

-355.002

______________________ ______________________

-174.000 ______________________

-275.100

______________________ ______________________

kosten bedroegen zoals eerder aangegeven 2,2 miljoen euro en daarmee blijft onze continuïteitsreserve dus ruim binnen de norm.

Vooruitzien Uit onze begroting 2008 en meerjarenraming 2009-2011 blijkt dat we het vrij besteedbaar vermogen - behoudens de continuïteitsreserve - binnen deze periode zoveel mogelijk willen besteden. Analyse van de verschillen tussen werkelijkheid en begroot in 2007 leidt tot de conclusie, dat we een reëel begrotingsbeleid hebben gevoerd over het achterliggende jaar. Dit beleid zetten we voort. We gaan uit van een jaarlijkse stijging van de baten uit fondsenwerving met 3% en een niveau van inkomsten uit legaten en nalatenschappen dat ligt op het gemiddelde van de afgelopen tien jaar. Nu wij uit deze laatste post in 2006 én 2007 per jaar minstens honderdduizend euro minder ontvingen dan begroot, ligt er een inspanningsverplichting op het gebied van de fondsenwerving voor de komende periode. Daarnaast is het vanaf 2011, wanneer er geen vrij besteedbaar vermogen meer ingezet kan worden voor het werk, niet meer mogelijk het huidige niveau van activiteiten te handhaven. Het is echter niet zo dat we ons daarbij neerleggen en van plan zijn de tering naar de nering te zetten. Dan zal er nog veel sterker op fondsenwerving moeten worden ingezet. De noodzaak van zending in Nederland is groot en waar we mogelijk heden zien om missionaire projecten te starten of te steunen, zullen we ons inspannen om daar ook de nodige middelen voor te vinden. Jezus Christus bekend maken is de opdracht van gemeenten en gemeenteleden, maar als IZB willen wij daar intens en intensief bij betrokken zijn door het aanbieden van onze expertise, mensen en materialen. Moge de Geest ons voortdurend inspireren en wijsheid geven. En op uw gebed, betrokkenheid en financiële steun blijven we graag rekenen!

-46.694 0 -175.726 ______________________

Drs. A.P. van der Kooy is penningmeester van de IZB

-175.726 ______________________

-222.420

______________________ ______________________

k o rt n ieuw s Nieuwe werker in de Jordaan

Wijzigingen in bestuur en organisatie

__________________________________

________________________________________________________________________

Karel Smouter (25) te Baambrugge is benoemd als missionair werker in Amsterdam. Hij studeerde culturele antropologie en ontwikkelingsstudies in Nijmegen en hoopt in Amsterdam af te studeren in de wijs begeerte. Smouter woont inmiddels met zijn vrouw Lotte in de Amsterdamse Jordaan. Hij zal leiding geven aan een groep vrijwilligers uit de gemeente die daar contact heeft en legt met wijkbewoners. Verder gaat hij werken aan programma’s die aanhaken bij de culturele interesse van

In het vorige nummer van ‘Tijding’ is melding gemaakt van een rapport, uitgebracht door drs. G. Verweij, waarin geadviseerd wordt bestuur en uitvoering in de IZB te onvlechten. Dat wil zeggen dat het bestuur zich beperkt tot de grote beleidslijnen en het toezicht op de directie. De uitvoering van het werk – dus de organisatie – komt daarmee geheel op het bord van de directie te liggen.

Het rapport is onlangs door het bestuur aanvaard. Direct gevolg daarvan is een verkleining van het bestuur naar negen leden. Dat is het minimum aantal dat in de statuten wordt genoemd. Door het afscheid van vier bestuursleden bestaat ons bestuur nu uit tien personen. Deze zomer zullen de voorstellen van het rapport Verweij uit gewerkt worden.

Afscheid bestuursleden ________________________________________________________________________

de mensen en gerelateerd zijn aan het christelijk geloof. Dit nieuwe project van de Noorderkerkgemeente heeft een experimenteel karakter. Gehoopt wordt dat het leidt tot een nieuwe vorm van christelijke gemeenschap. De Noorderkerk heeft met de komst van Karel Smouter een tweede missionaire werker. In de aangrenzende Spaarndammerbuurt is evangelist Peter Smits werkzaam vanuit wijkgebouw ‘Hebron’. Daar is een dochtergemeente van de Noorderkerk aan het ontstaan.

Op de ledenvergadering van 28 mei jl werd afscheid genomen van de bestuursleden ds. H.C. Marchand en mevr. mr. C.J. Markus-Schuurman. Ds. Marchand was aftredend en stelde zich niet herkiesbaar in verband met tijdsproblemen. Hij zat zes jaar in het bestuur. Mevrouw Markus zag zich genoodzaakt haar bestuurszetel op te geven, omdat ze een intensieve studie is begonnen. Zij maakte twee jaar deel uit van het bestuur. Onze voorzitter, ds. H.J. van der Veen, dankte beiden voor hun inzet en grote betrokkenheid bij ons werk. Een boekenbon en bloemen onderstreepten die dankwoorden. Helaas konden drs. P.T. Beumer en ds. P. Hoogendam door

werkzaamheden niet op de ledenvergadering zijn. Ook de heer Beumer zag zich door andere taken genoodzaakt na twee jaar bestuurslidmaatschap te bedanken. Ds. Hoogendam maakte de maximale zittingsperiode – twaalf jaar – vol. Van beiden zal in huiselijke kring afscheid worden genomen. Ook hier onderstrepen we nog eens de betekenis van het bestuurslidmaatschap van bovengenoemde bestuursleden en dat geldt uiteraard vooral de ‘veteranen’ Hoogendam en Marchand. Moge God hen en ook de heer Beumer en mevrouw Markus zegenen in alles wat zij (blijven) doen in Gods Koninkrijk.

Schenkingen en nalatenschappen __________________________________ Vindt u het bekend maken van het Evangelie in Nederland een zaak om warm voor te lopen? Vraagt u dan de brochure ‘Geld voor het zendingsveld’ aan (of kijk op onze website www.izb.nl onder: Help het zendingswerk). Daarin vindt u alle informatie die u nodig hebt wanneer u grote giften wilt geven, die belastingvoordelen bieden of de IZB in uw testament wilt zetten.

V.l.n.r.: ds. Marchand, ds. Van der Veen en mevr. Markus

colum n :

D O O R w. de k k e r

Treuren en feestvieren Onlangs sprak Stuart Murray in Nederland. De dag was belegd door en voor mensen die iets met kerkplanting – nieuwe gemeentevorming - willen. Stuart Murray is in Engeland bekend geworden door nieuwe vormen van kerk zijn te ontwikkelen die passen bij deze tijd. Uit het verslag in de krant kreeg ik de indruk, dat we niet te lang zouden moeten treuren om wat voorbij is: de volle kerken van vroeger met alles erop en eraan. En dat we zeker ook moeten voortgaan om feest te vieren om de nieuwe gemeenten die groeien en de mogelijkheden om alsnog een keer aan de wereld te laten zien wat het christelijk geloof betekent. Vroeger toen de kerken vol zaten, was er immers ook heel veel dat het zicht van de wereld op wat het Evangelie echt inhoudt vertroebelde. Ik maak hier van deze visie melding, omdat niet alleen Stuart Murray die huldigt, maar ik die vaker tegenkom. En telkens betrap ik mezelf erop, dat ik er moeite mee heb. Waarom? In de eerste plaats gaat het mij te snel. Ik vind treuren om wat voorbij is een hele oefening, waar ik volgens mij nog lang niet diep genoeg in gegaan ben. Ik merk bij mezelf, dat ik me ook veel liever overgeef aan een vlucht naar voren: kom op, we gaan verder, er zijn nieuwe kansen. Maar ik vertrouw mezelf daar niet in. Zie ik dan geen nieuwe kansen en zie ik ook de opdracht daartoe niet? Jawel, die zie ik wel en ik vind het een bijzondere genade van God, dat ze ons gegeven worden. Het zal wel komen omdat Hij nog steeds zoveel houdt van al die mensen, die het verschil tussen hun linker- en rechterhand niet weten( Jona 4:11). Maar ik zoek naar een gezamenlijke missionaire spiritualiteit, waarin we met beide zaken - treuren en dankbaar weer aan de slag gaan - ernst maken en elkaar daarbij helpen. Ik ben doodsbenauwd voor een vlucht naar voren, omdat we dan wel eens zo weer dezelfde brokken zouden kunnen maken, die we al zo vaak gemaakt hebben, namelijk dat we de kerk en kerkplanting als ons project beschouwen. Overal waar iets van God ons project wordt gaat het fout.

colo f o n 70e Jaargang nr. 2 zomer 2008 Contactblad van IZB – vereniging voor zending in Nederland. Wordt toegezonden aan de leden. De contributie is minimaal € 6,80 per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 november. Bestuur Ds. H.J. van der Veen, voorzitter Ds. M.J. Tekelenburg, tweede voorzitter Ds. M.D. van der Giessen, secretaris Drs. A.P. van der Kooy, penningmeester Ds. M.C. Batenburg Prof. dr. ir. J.H. van Bemmel Dr. P. van den Heuvel Mw. J.E. van Velzen-Vermaas Ds. J. van Walsum Ds. R.F. de Wit Directie Ds D.Ph.C. Looijen, predikant-directeur Mw. M.E. Brak, adjunct-directeur Bureau Johan van Oldenbarneveltlaan 10 3818 HB Amersfoort Tel. 033 4611949 Boekhandel 033 4613225 E-mail: secretariaat@izb.nl Internet: www.izb.nl Postbank: 980 980 Rabobank: 30 22 06 191 Fotografie Rufo Petri, P. van den Heuvel e.a.

Er is nog een ander punt. In Engeland is de kerkafbraak veel verder voortgeschreden dan bij ons. Wij kennen nog veel meer gemeenten, die staande in de traditie, ook vandaag vele honderden, soms zelfs enkele duizenden meelevende leden kennen. Intussen is er in die gemeenten wel heel veel aan de hand. Ook daar dreigt het proces van kerkverlating zich door te zetten. Wij moeten die traditionele kerken zeker niet afschrijven, omdat we in Europa toch weer helemaal opnieuw zouden moeten beginnen. We hebben alle geloof, gebed en energie nodig om juist in die gemeenten te investeren. Want als er geen gelovig, en in de traditie geworteld kader meer is, is het met de zending in Nederland en het grijpen Ds. Dekker van nieuwe kansen op voorhand een verloren zaak.

Kinderpagina Aron en Jesse

Aron (7) en Jesse (10) wonen in Amsterdam. Hun vader, Peter Smits, is daar evangelist. ‘s Zondags gaan ze naar de kerk in gebouw Hebron. Dat is niet ver weg, want ze wonen op de boven verdieping van het gebouw. Hun vader vertelt dan aan ongeveer 40 mensen over de Here Jezus. Aron: ‘Ik zit in groep 4 met kinderen uit allerlei landen: Turkije, Marokko, Dominicaanse Republiek en gewoon uit Nederland. Als ze vragen wat mijn vader doet, zeg ik: ‘Hij preekt, maar hij is geen dominee’. Jesse: ‘Veel kinderen uit mijn klas gaan niet naar de kerk, maar ze weten wel wat een dominee is. Dat hebben ze gehoord toen ze met school een keer naar de Noorderkerk gingen.’ Jesse: ‘Veel klasgenoten zijn moslim en geloven in Allah. Anderen geloven niet. Een paar vriendjes van mij gaan mee naar de kinderclub. Nu geloven zij ook in Jezus.’ Aron: ‘Bij mij in de klas gelooft nog één ander kind in Jezus. Verder niet. Maar mijn klasgenoten vinden het niet raar dat we geloven.’ Willen jullie later ook evangelist worden? Aron: ‘Misschien, maar misschien ook niet.’ Jesse: ‘Ik wil graag gymleraar worden, want gymmen vind ik heel erg leuk!’

De nieuwe puzzel We gaan op reis door Nederland, België en Luxemburg. De namen van de plaatsen die we passeren, moet je invullen achter de nummers. 1. We vertrekken uit de bekendste toeristenplaats van Zuid-Limburg. 2. Dan gaan we naar de grootste havenstad van België. 3. We bezoeken een bekende badplaats aan de Belgische kust. 4. We maken een uitstapje naar de hoofdstad van Nederland. 5. Nu naar het zuiden, naar een grote stad dicht bij het begin van de rivier de Waal. 6. Daarna naar Zeeuws-Vlaanderen: deze plaats ligt ten noorden van Sas van Gent aan de Westerschelde. 7. We gaan naar België, naar een plaats in Zuid-Vlaanderen, bekend door de eerste wereldoorlog. 8. De reis eindigt in een bekende toeristenplaats in Luxemburg, dat door een rivier van Duitsland wordt gescheiden. Heb je de plaatsnamen goed ingevuld, dan vormen de beginletters een woord dat een aantal vrije dagen betekent. Schrijf alle plaatsnamen op een ansichtkaart en stuur die naar: IZB, Joh. van Oldenbarneveltlaan 10, 3818 HB Amersfoort of mail ze naar: erika@izb.nl (denk aan je naam + adres!).

 2.          3.       4.          5.        6.          7.      8.           1.

De vorige puzzel De oplossing was: ankertouw. Er viel een boekenbon voor de goede oplossing in de bus bij: Alienke van Dalfsen in Genemuiden, Pieter Kortleve in Ottoland en Hannah Teeuw in Almelo. Drie keer meedoen geeft kans op een extra prijs. De gelukkigen zijn: Sabine de Bruijn in Lopik, Marijn van der Welle in Sommelsdijk en Coralie de Wit in Hoornaar.