Echo
Sing a song! Waarom zou je niet meezingen?
Wonderen 4
Loflied van Maria 8
Viert een dominee ook kerst? 12
Interview: ‘Ik voelde me verplicht het uit te zoeken’ 10
Tien fouten in het kerstverhaal 15
2
REDACTIONEEL
Voor deze Echo schreef Elly Zuiderveld-Nieman (de helft van ‘Elly & Rikkert’) speciaal dit lied over de moeder van het kerstkind. Elly is al meer dan 40 jaar actief als zangeres en tekstschrijfster.
Daar zit je dan
3
meisje Maria Miriam mooie prinses uit Davids stam je weet niet wat je over kwam hebt ‘ja’ geze gd Is dit je lot? Draagmoeder van de zoon van God
Maria was niet getrouwd toen ze in verwachting raakte, een groot schandaal. God zelf is de Vader van Jezus.
gebogen onder hoon en spot wil je dat echt? Daar ga je dan vrouwe Maria Miriam samen met Jozef, nu je man die jou in bescherming nam naar Bethlehem De we g is lang je last is zwaar, je har t is bang misschien wordt dit jouw zwanenzang je hebt geen stem Daar lig je dan
Voor een volkstelling moesten Jozef en Maria van het noorden van Palestina naar het zuiden. Geen ongevaarlijke tocht voor een zwangere vrouw.
mama Maria Miriam kijk naar het kind dat uit jou kwam
In een uithoek van het Romeinse Rijk, in de lastige provincie
dat alle adem uit jou nam
Palestina, waar Rome met harde hand moet regeren om het
o weer loos klein het huilt en zuigt
morrende Joodse volkje er onder te houden, raakt in een dorp
er komen herder s , ruw en ruig
van niks een meisje zwanger. Ze moet, uitgerekend, naar
wat heeft hij met dat woeste tuig
Bethlehem en baart daar een zoon. Bijna niemand merkt het.
moet het zo zijn?
Goed, een oude priester zingt het uit nadat hij een tijdje Daar gaat hij dan
sprakeloos was. Het meisje zelf zingt een liedje, geïnspireerd
zoon van Maria Miriam
op een gedicht van een vrouw, lang geleden. Een stel herders
In die tijd waren herders uitschot van de samenleving. Ze kregen als eersten te horen dat Jezus was geboren en gingen direct naar hem toe.
je laat hem los, je kent het plan
stamelt wat over een spreekkoor midden in de nacht, maar
ze noemen hem de wonderman
dat is het dan zo’n beetje.
zijn naam is groot je har t staat stil… je vraagt of God hem sparen wil
En nu? Weihnachtsoratoria, de Messiah, Stille Nacht
van mensenoordeel koud en kil
en miljoenen stemmen wereldwijd zingen het uit rond Kerst. Het verhaal van dat jongetje gaat al eeuwen de wereld door, en telkens barsten mensen uit in gezang. Er ontbreekt maar een ding aan: het slotakkoord. Zou je niet meezingen? Johan Timmer
Elly: ‘Wat ik met Kerst heb? Vooral een warm samenzijn met vrienden en familie, zowel in de kerk als thuis. Geen sentimenteel gedoe rondom een kindje, al ben ik elke dag dankbaar dat God dat voor ons heeft overgehad. En dat ik mag leven met en door Hem. Al ben ik ook wel verknocht aan een paar mooie oude kerstliederen... Voor Maria heb ik al sinds ik klein was veel bewondering. Hoe ze het aandurfde.. dat ze ‘Ja’ zei en daarmee ook het lijden op zich nam dat bij haar rol hoorde.’
hij mag niet dood Daar sta je dan
Jezus werd terechtgesteld door hem aan een kruis te spijkeren. Hij was voor die tijd gruwelijk mishandeld.
moeder Maria Miriam onder die bloedend houten stam daar hangt je eigen of fer lam hij kree g de schuld een doornenkroon Een snijdend zwaard is ook jouw loon dan troost hij: vrouw, daar is je zoon het is ver vuld
Vlak voor zijn dood vraagt Jezus zijn volgeling Johannes om Maria op te nemen in zijn huis, om voor haar te zorgen.
(De tekst van Matteüs 1: 18-25 NBV)
4
5 De afkomst van Jezus Christus was als volgt. Toen zijn moeder Maria al was uitgehuwelijkt aan Jozef maar nog niet bij hem woonde, bleek ze zwanger te zijn door de heilige Geest. Haar man Jozef, die een rechtschapen mens was, wilde haar niet in opspraak brengen en dacht erover haar in het geheim te verstoten. Toen hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer. De engel zei: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bang je vrouw Maria bij je te nemen, want het kind dat ze draagt is verwekt door de heilige Geest. Ze
zal een zoon baren. Geef hem de naam Jezus, want hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden.’ Dit alles is gebeurd opdat in vervulling zou gaan wat bij monde van de profeet door de Heer is gezegd: ‘De maagd zal zwanger zijn en een zoon baren, en men zal hem de naam Immanuël geven,’ wat in onze taal betekent ‘God met ons’. Jozef werd wakker en deed wat de engel van de Heer hem had opgedragen: hij nam haar bij zich als zijn vrouw, maar hij had geen gemeenschap met haar voordat ze haar zoon gebaard had. En hij gaf hem de naam Jezus.
Wonderlijk A
ls je dit verhaal onbevangen leest, kan het tegen de borst stuiten. Het bestaat toch niet dat iemand ‘zomaar’ zwanger wordt?
Het is een eigenaardig trekje in het kerstverhaal. Onwillekeurig vraag je je af waarom er zo de vinger bij wordt gelegd. Is dit een sprookje waarin alles kan? Of wordt hier een wonder beschreven? Ik geloof het laatste. De God waarover de Bijbel schrijft zou wel machtig genoeg moeten zijn voor dit wonder. Hij is volgens de Bijbel degene die de wetten van de natuur geschapen heeft. Ik loop er eigenlijk tegenaan, dat ik het lastig vind om in mijn denken ruimte te maken voor ‘boven-natuurlijke’ dingen. En dat terwijl ik weet dat onze wetenschap veel beperkter is dan wij vaak willen geloven. Er is nog zo veel wat we niet weten. Er zijn een heleboel aannemelijke wetenschappelijke theorieën zonder dat het echte bewijs geleverd is. En al is dat echte bewijs geleverd, dan blijkt soms later dat een andere theorie de werkelijkheid nog beter verklaart. Ik weet het, de wetenschap is beperkt. Grappig eigenlijk, dat nu juist de Bijbel ervoor heeft gezorgd dat mensen de natuur durfden te onderzoeken. De natuur zelf is niet goddelijk. Wij mensen zijn gemaakt om de wereld te onderzoeken met als doel er goed voor te zorgen. Zo heel af en toe gebeurt er iets wat wij een wonder noemen. Je snapt er niks van. God schudt ons wakker en helpt ons nadenken. Er is meer dan de werkelijkheid die wij vast kunnen pakken. Gods zoon werd mens. De wereld brengt zelf de verlosser niet voort. Jezus werd één van ons, en toch is Hij zo heel anders.
J
e kent dat vast wel. Twee mensen die het allebei heel goed bedoelen en toch botst het. Relaties breken stuk op de onmacht elkaar te bereiken. Er is veel tragiek in onze wereld.
We willen er vaak niet aan, maar er valt wat te zeggen voor de beweringen van de Bijbel. Wij mensen zijn uit onszelf niet goed. Er is iets grondig met ons mis. Elk mens faalt al ten opzichte van zijn eigen normen en waarden. Het lukt ons gewoon niet om altijd te doen wat we vinden dat we zouden moeten doen. Met onze woorden kunnen we -ook onbedoeld- zoveel schade aanrichten. Ons denken is nogal eens vertroebeld door motieven die niet deugen. We hebben vergeving nodig. We moeten onszelf kunnen vergeven. We hebben vergeving nodig van de mensen om ons heen. En God moet het al helemaal zwaar hebben met ons. Wij hebben straf verdiend. Het bijzondere van het christelijk geloof is dat het er niet allereerst om gaat om aan jezelf te sleutelen. We hoeven niet door aan onszelf te schaven een beter mens te worden. Die pogingen zijn niet verkeerd, maar je redt het er niet mee. Een mens blijft levenslang zondaar. Het verkeerde blijft z’n invloed houden op ons leven. Wij kunnen nooit zonder Gods genade, dat we zonder het te verdienen toch bij Hem mogen komen. Telkens weer. Levenslang mogen we groeien in het besef van het wonder van Gods onvoorwaardelijke liefde. Op een bepaalde manier kennen veel mensen dat ook vanuit hun opvoeding. Kinderen behoren van hun ouders onvoorwaardelijke liefde te ontvangen. Natuurlijk hoort bij de opvoeding een stuk beloning van het goede. Maar de liefde gaat dieper en verder. Bij de liefde hoort ook een stuk strengheid en leren omgaan met grenzen. Maar een kind hoeft de liefde van z’n ouders niet te verdienen door gewenst gedrag. De liefde van ouders is de ondersteunende basis en het veilige vangnet voor kinderen om zich te kunnen ontwikkelen. Zo is Gods liefde de ruimte om volgroeid mens te worden. God is ons in zijn liefde altijd een paar stappen voor. Hij had ons lief zelfs toen wij nog vijanden van Hem waren. Een leerling van Jezus schrijft later: Het wezenlijke van de liefde is niet dat wij God hebben liefgehad, maar dat Hij ons heeft liefgehad en zijn Zoon heeft gezonden om verzoening te brengen voor onze zonden (in de Bijbel: 1 Johannes 4 vers 10). Met Kerst vieren we dat God verlossing brengt. Zijn Zoon kreeg daarom de naam Jezus. Voor wie worstelt met het probleem van de zonde is Hij de grote Redder.
6
7
Het klopt allemaal niet… Kijk hoe ze er bij liggen! Dicht naast elkaar,
een spannende tijd: het leven van Jezus hangt
zijn ze vol dynamiek en spanning. In het tafereel
Lukt het de engel om de moordpogingen van
onder één deken liggen er twee te slapen terwijl
aan een zijden draadje. Apart dat de engel
van de wijzen is te zien dat Gislebertus zijn
Herodes te verijdelen? Er is al zoveel onrust
er één gewekt wordt door een engel.
naar de ster wijst. Ze hadden het kind toch
eigen opvattingen heeft over verhoudingen en
en verwarring (een vorst die niet in Jeruzalem,
Hij raakt zijn hand aan met een vinger. Het
al gevonden? Of zijn ze nog op de heenreis?
perspectieven. Het ‘klopt’ allemaal niet en dat
maar in Bethlehem geboren is, terwijl niemand
zijn de wijzen uit het Oosten: ze hebben hun
Mattheüs heeft het over een droom waarin de
hoeft ook niet. Het meesterschap is te vinden
daarvan op de hoogte is… De jaloerse houding
kronen nog op het hoofd en liggen op bed.
wijzen worden gewaarschuwd, hij noemt geen
in de houding van de figuren, in de details die
van Herodes en de ongeïnteresseerde houding
De ogen van de wijze zijn open, net als bij het
engel.
hij voor het voetlicht brengt en wat hij allemaal
van de theologen uit zijn dagen…), dat het maar
weglaat. Het geeft niet dat we de wijzen op
de vraag is of het plan lukt. Achteraf hebben we gemakkelijk praten.
tafereel waar de wijzen hun schatten aan het kind Jezus aanbieden. De beeldhouwer heeft
Het lijkt er sterk op dat alle beelden in de
het bed zien alsof we zelf boven hen zweven
dat uitgedrukt door gaatjes in de ogen te
kathedraal van Autun door dezelfde meester
en tegelijkertijd naar de engel kijken alsof
maken. De ster waar hij naar wijst hangt hoog
hand zijn gemaakt; die van Gislebertus. Allemaal
we naast hem staan. Het dubbele perspectief
De beeldhouwer wist wel beter.
in de hemel, maar lijkt binnen handbereik. Er
zijn ze uitgevoerd in de Romaanse stijl. Zijn ze
roept spanning op en dat is precies wat nodig
Dit kind zet de wereld op zijn kop.
zit onrust en dynamiek in het beeld. Het is ook
in andere kerken statig en bewegingsloos, hier
is om ons te laten voelen dat het er om spant.
Neerstortende tronen, vernederde vorsten…
8
Mijn ziel prijst en looft de Heer, mijn hart juicht om God, mijn redder:
Gevuld Kerstbrood
hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares. Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen, ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan, heilig is zijn naam. Barmhartig is hij, van geslacht op geslacht,
Wel even werk, maar de moeite waard! Wat heb je nodig? 125 g roomboter 350 g bloem + wat extra ½ theelepel zout 1 theelepel koekkruiden 3 eetlepels witte basterdsuiker 1 schoongeboende (onbespoten) citroen 1 zakje gedroogde gist (7 gram) 2 eieren 150 ml lauwwarme melk 200 g rozijnen 150 g krenten 50 g gepelde amandelen, grof gehakt 50 g oranjesnippers en sukade, fijngesneden 300 g amandelspijs
Aan het werk Smelt zachtjes 75 gram boter en warm de melk. Zeef bloem, zout, koekkruiden en basterdsuiker boven een grote kom. Rasp de citroenschil erboven en strooi de gist erbij. Maak een kuiltje in het midden. Breek hierboven één ei en voeg de gesmolten boter en de melk toe. Roer met een houten lepel tot een plakkerig deeg. Bestrooi het aanrecht of de tafel met bloem en kneed het deeg 10 minuten met de hand. Dat doe je door het deeg steeds uit te rekken en weer dubbel te vouwen, tot het soepel is en niet meer aan de handen plakt. Leg het deeg terug in de kom, dek af met een vochtige theedoek en laat op een warme plaats ongeveer 45 minuten rijzen. Pers de helft van de citroen uit. Klop het tweede ei los in een kommetje. Leg het amandelspijs op een bord en prak er het citroensap en de helft van het losgeklopte ei door. Bestrooi het aanrecht opnieuw met bloem en druk het deeg plat. Leg de rozijnen, krenten, amandelen, oranjesnippers en sukade in het midden, vouw het deeg eromheen en kneed de vulling erdoor. Bestrooi de deegroller met bloem. Rol het deeg tot een dikke ovale lap en rol het aan een lange kant nog wat uit. Vorm het amandelspijs tot een worstje en leg in midden, over de lengte van deeg. Vouw de dikkere helft er overheen. Leg het brood op bakpapier op de bakplaat en laat het onder een vochtige theedoek 45 minuten narijzen. Verwarm de oven voor op 220 graden. Smelt de rest van de boter. Bestrijk het deeg met de helft ervan en besprenkel met water. Draai de oventemperatuur terug naar 200 graden en bak het brood in 30 – 35 minuten goudbruin en gaar. Haal het uit de oven en leg het brood op een rooster, bestrijk met de rest van de boter en bestrooi met een dikke laag poedersuiker.
voor al wie hem vereert. Hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm en drijft uiteen wie zich verheven wanen, heersers stoot hij van hun troon en wie gering is geeft hij aanzien. Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg met lege handen. Hij trekt zich het lot aan van Israël, zijn dienaar, zoals hij aan onze voorouders heeft beloofd: hij herinnert zich zijn barmhartigheid jegens Abraham en zijn nageslacht, tot in eeuwigheid.
Dit lied van Maria is het eerste adventslied (advent: de vier weken voor kerst). Het is tegelijk het meest hartstochtelijke, meest revolutionaire adventslied dat ooit gezongen is. Dit is niet de zachte, tedere, dromerige Maria, zoals we haar vaak uitgebeeld zien. Hier spreekt een hartstochtelijke, gefascineerde, trotse en geestdriftige Maria. Je hoort niets van de zoete, weemoedige of luchtige klanken van onze kerstliederen. Het is een hard, sterk, onverbiddelijk lied van neerstortende tronen en vernederde vorsten. Een lied van Gods macht en de onmacht van de mensen.
Maria is door God zelf aangeraakt. Zij ervaart aan haar eigen lijf dat God wonderlijke wegen met de mensen gaat. God laat zich niet de weg voorschrijven. Hij kiest zijn eigen route en tart daarbij de wetten van de natuur. Hij gaat ook lijnrecht in tegen wat wij mensen als logisch en passend ervaren. De hoogverheven Heer vernedert zich. Zijn zoon -aan zijn vader gelijk- wordt mens. Komt in nederigheid. God houdt speciaal van het verlorene, het ongeachte, het onaanzienlijke, het uitgestotene, van wat zwak en stukgelopen is. Waar de mensen zeggen: verloren, daar zegt Hij: gevonden. Waar de mensen zeggen: ‘veroordeeld’, daar zegt Hij: ‘gered’. Waar de mensen zeggen: nee!, daar zegt Hij: ja! Wanneer Gods zoon de kribbe van Betlehem verkiest, dan is dat niet een idyllische familieaangelegenheid, maar het is het begin van een volledige omkering, een herschikking van alles op deze aarde. Met ieder die naar deze kribbe wil gaan gebeurt iets, die kan er alleen veroordeeld of verlost vandaan komen. Wat betekent dat? Is dit alles niet een bij-wijzevan-spreken, een overdrijving van een mooie vrome legende? Nee. Het is God zelf, de Heer en Schepper van alle dingen, die zo gering werd, die de onaanzienlijkheid van de wereld ingaat. Hij wil ons in de hulpeloosheid en weerloosheid van een kind ontmoeten. Zo wil Hij onder ons zijn. Niet uit beuzelarij, of uit speelsheid, omdat wij het zo ontroerend vinden, maar om ons te tonen waar Hij is en wie Hij is. Zo veroordeelt en onttroont Hij alle menselijke grootheidswaan.
Vrij naar: Dietrich Bonhoeffer, Londen, 1933 (Een thematisch dagboek, samengesteld door Gerard Dekker, UItg. Boekecentrum)
9
‘Ik voelde me verplicht het uit te zoeken’
10
nlangs heb ik op verzoek mijn ‘spirituele autobiografie’ geschreven; mijn geestelijke ontwikkeling, samengevat in acht pagina’s tekst. In de eerste zestien jaar van mijn leven speelde God helemaal geen rol. Ik zat op een openbare school, thuis werd er niet over geloof gesproken. Over christenen werd neerbuigend gedaan (‘ach ja… wanneer gaan die ’s nadenken?’).
O
Dat het een christelijke school was wist ik vooraf, maar zo christelijk, dat had ik niet verwacht… Alleen met toestemming van m’n ouders mocht ik de campus af, elke zondag moest je naar een preek luisteren, etcetera. Ik vond het allemaal onzin en maakte er een sport van om tijdens die samenkomsten zoveel mogelijk medestudenten af te leiden.
Op de lagere school was ik een nogal bijdehante, betweterige jongen, ik-gericht, dus niet erg aardig voor mijn omgeving. Ik was een vroege leerling, en toen ik ook nog een klas oversloeg, kon ik op 10jarige leeftijd mijn boeken voor de middelbare school ophalen.
Tijdens mijn verlof in Nederland leerde ik een meisje kennen. Ze was christelijk opgevoed, maar ze deed er weinig aan. In Florida ontmoette ik echter een jonge docente, mrs. Ruscello, met een passie voor Jezus én voor leerlingen. Nadat ik me weer eens laatdunkend over het christendom had uitgelaten, gaf ze me essays over de Bijbel te lezen en ze offerde haar tussenuren op om er met me te praten. Na afloop van mijn verblijf in Florida gaf ze me haar eigen exemplaar van de Bijbel
Omdat ik niet goed wist wat ik zou gaan studeren, besloot ik na mijn eindexamen een jaartje naar het buitenland te gaan. Een privé-school in Amerika.
mee, inclusief haar aantekeningen. ‘For Tom, to satisfy your curiosity’ (om je nieuwsgierigheid te bevredigen’) schreef ze voorin.
de Bijbel. Ook ontmoette ik tijdens die cursus een medestudent die ook in zijn studententijd voor God gekozen had. Samen met hem en een derde jongen ben ik toen begonnen ‘Mijn leven is nogal veranderd. Terug in Nederland liet aan een Bijbelstudie ik het boek voor wat het die anderhalf jaar heeft Alleen al mijn dagritme; was. Ik schreef me in voor geduurd. Van die studie ik begin iedere dag met een studie International en vooral van mensen bijbellezen en bidden.‘ Business Administration van mijn leeftijd die in Rotterdam en stortte Jezus willen volgen heb ik me in het studentenleven. ontzettend veel geleerd Lang leve de lol, de wereld draaide om mij, toch? over Jezus. Mijn kijk op de wereld en op mezelf veranderde. Was ik voorheen ‘ik-gericht’, nu leerde In het kader van een uitwisselingsprogramma ik dat trots zijn op jezelf nogal nutteloos is. Je ging ik voor een half jaar naar Hong Kong. Daar talenten zijn gaven van God. Het werd mijn vriendin niet blij van. Zij studeerde in is veel belangrijker om te lijken Groningen en sloot zich in haar tweede jaar aan bij op Jezus, en je meer te richten op de Navigators, een christelijke studentenvereniging. anderen. God ging daar voor haar leven. Toen we elkaar halverwege mijn uitwisseling tien dagen zagen, in Mijn leven is nogal veranderd. Hong Kong, kon het contrast niet groter zijn. Alleen al mijn dagritme; ik begin iedere dag met bijbellezen en Ik reageerde verbaasd, maar was ook geïntrigeerd: bidden. Nu het eind van mijn als we samen verder willen en als het geloof zo studie in zicht komt, vraag ik belangrijk voor je is, dan voel ik me verplicht om uit me af: wat zou God willen dat ik te zoeken wat je er nu zo in boeit. doe met de diploma’s die ik heb gehaald? Moet ik een carrière Tom Faber Na de periode in China meldde ik me – als gaan maken in een topbedrijf? Of niet-gelovige - bij dezelfde christelijke iets anders…? studentenvereniging in Rotterdam. Dat kon. Ik ontmoette tientallen jonge mensen die enthousiast Om de ommekeer in mijn leven te markeren, heb waren over het geloof. Uit nieuwsgierigheid schreef ik besloten om me te laten dopen. Dat is een hele ik me tijdens mijn kennismakingstijd in voor een stap, inderdaad. Het valt ook niet mee om dat uit te Alpha-cursus – een serie introductie-avonden. leggen aan mijn ouders, met wie ik een uitstekende Aan het eind van die cursus heb ik voor het eerst relatie heb. Ze respecteren mijn keuze, maar ‘ja’ gezegd tegen God. Al besefte ik toen nog maar snappen er weinig van. half wat het inhield; ik ontdekte later dat ik nog Het is in onze samen vier of vijf keer ‘ja’ tegen leving ook zoveel ‘Het is in onze samenleving hem zou zeggen (en ga gemakkelijker om niét ook zoveel gemakkelijker zeggen). te geloven. Wel wil om niét te geloven. ‘ ik iedereen uitdagen Achteraf heb ik geluk uit te zoeken wat het gehad (al heeft ook (christelijk) geloof nu God er de hand in natuurlijk) met wie ik ben inhoudt, alvorens er een mening over te ventileren. tegengekomen. Zo had ik een Alpha-kringleider Dat ben je aan jezelf verplicht.’ die in staat was al mijn vragen te beantwoorden en me te ‘triggeren’ om me verder te verdiepen in
11
12
Viert een dominee ook Kerst? H et Paasfeest mag het belangrijkste feest van de kerk zijn, het Kerstfeest is zonder twijfel het mooiste feest. Iedereen mag mee doen, niemand wordt buitengesloten. In de stal staan zelfs dieren rond de voerbak en de meest vreemde figuren uit het oosten – door de AIVD goed in de gaten gehouden – knielen voor het Kind en brengen het hulde. Zelfs in de supermarkten branden kaarsen en hoor je onafgebroken `Stille nacht.’ Mooi, maar kom je als dominee met je gezin zelf nog wel toe aan het vieren van de geboorte van Jezus Christus? O ja, dat valt zelfs erg mee. Natuurlijk zijn er veel kerkdiensten en bijeenkomsten. Maar het thema hoef je niet meer zelf te bedenken: `Alzo lief had God de wereld…’. De belangrijkste spelers in het verhaal rond Jezus zijn elk jaar anders en nieuw. Nooit heb ik dit feest ervaren als een uitputtingslag. Integendeel! Het is het feest waar je nooit genoeg van krijgt, ook als dominee niet. En hun kinderen al helemaal niet.
Onze kinderen maakten voor de avond van Eerste Kerstdag, toen ze nog op de basisschool zaten, zelf ook een kerstprogrammaatje in de voorkamer. Een beetje moe, dat wel, zat ik op de derde rij, achter poppen en beren en mensen die een taak hadden in de viering. Onze oudste dochter Jacobine, toen een jaar of negen, had de leiding. Ze deelde eerst de programma’s uit. Daaraan was `s middags door alle kinderen hard gewerkt. De liederen, wie een eenvoudig muzikaal intermezzo zou verzorgen of het kerstverhaal lezen, alles stond op het programma. Haar zusjes hadden allemaal een taak. En aan het eind van de viering zei ze: `Wil dominee nu met ons eindigen?’, want dat had ze die week al tig keer gehoord. Zo hoorde het. Ik hou echt van dit feest, mijn vrouw ook. Dat begon in Laar, Duitsland, waar ik toen predikant was. Vanaf de eerste Advent (vier weken voor Kerst) waren we er als gezin intens mee bezig. Terwijl de dagen korter
en korter werden en de wijde velden om je heen met sneeuw werden bedekt - ja, toen sneeuwde het nog vaak in december – werd elke dag door de kinderen een luikje op de Adventskalender geopend. Er werd geknipt, gekleurd en geplakt. En in de kinderkerkdienst een ‘Krippenspiel’ ingestudeerd. Alles, alles was Kerst! God was overal en keek naar ons om. Een ‘heidense’ kerstboom, kaarsjes ‘voor de sfeer’, lekker eten: ik leerde af er iets van te zeggen. In december is het leven vaker hard dan romantisch. `Doe mij maar een klein boompje dit jaar’, hoorde ik eens een vrouw voor me zeggen bij de kerstboomverkoop achter de brug. `Mijn dochter is er met een andere vent vandoor gegaan en nu zit ik met haar man en de kinderen.’ Geloof het, maar op het Kerstfeest word je niet het pistool op de borst gezet, je mag met zoveel mensen meelopen en meeknielen. Vooraan of anoniem op de derde rij. Jezus is van niemand maar wij zijn allemaal van Hem.
Kerst valt voor dominees vaak `heel voordelig’. In veel kerken zijn ze zo bezorgd om dominees dat er nauwelijks nog drie kerkdiensten zijn, all in. Maar bij veel kerstfeestjes is het slechts: `Wil dominee nu met ons eindigen?’ Natuurlijk houden we er wel in dat we het `heel zwaar’ hebben. Maar het valt erg mee. Juist als gezin in een pastorie voelde ik me altijd heel erg bevoorrecht op dit feest. Nergens werd je verwacht. Elke verjaardag in de familie mocht je overslaan. Je werd ontzien aan alle kanten. Vergat je kerstkaarten te sturen – alle begrip voor je. Voor uren in de keuken had je gewoon geen tijd. Gewoon, fijn, lekker en gemakkelijk. Een stokbroodje, een glas wijn. We spreken nooit iets af, iedereen is welkom, ik zie wel wie er komen en wanneer. Heel relaxed, want dat is de boodschap van Kerst: `Welt war verloren, Christ ist geboren.’ Heerlijk feest! Pas half januari ruimen we de kerstboom op. Inclusief het houten kruis dat erbij hoort. Ds. Piet de Jong
13
Het favoriete kerstlied van... Via Twitter vroegen wij kamerleden naar hun favoriete kerstlied. Hieronder een selectie. Arie Slob, ChristenUnie: ‘O Come All Ye Faithful’ van Casting Crowns, een pareltje! Remco Dijstra, VVD: ‘Driving home for Christmas’, van Chris Rea. Niets fijner dan in je auto met dat nummer door land te rijden. Vooral de eerste keer dat je het weer hoort, meteen in kerstsfeer! Mark Verheijen, VVD: Chris Rea, ‘Driving home for Christmas’ voor mij het ultieme Kerstnummer. Relaxed nummer, goed tempo en ietwat melancholisch. Hans Spekman, PvdA: ‘O Denneboom’, vanwege warme jeugdherinneringen. Linda Voortman, GroenLinks: ‘All I want for Christmas is you’. Omdat het zo lekker swingt! Vera Bergkamp, D66: ‘All I want for Christmas’ van Mariah Carey. Tanja Jadnanansing, PvdA: ‘Mijn favoriete kerstlied is ‘Feliz Navidad’. Het werd altijd gedraaid in Suriname, waar ik ben opgegroeid. Bijzonder om met alle kinderen uit de buurt luid zingend in de warme zon ‘Feliz Navidad’ te zingen!’ Liesbeth van Tongeren, GroenLinks: ‘Rudolf The Rednosed Rendeer’
Astrid Oosenbrug, PvdA: ‘Het verschilt bij mij per jaar, maar Joni Mitchell, die ‘River’ zingt hoort altijd wel op een lijstje met Kerst.’ Mohammed Mohandis, PvdA: ‘One Last Christmas, Matthew West, blijft top :-)’ Pieter Heerma, CDA: ‘Midden in de winternacht’. Puur jeugdsentiment. Was wel even kiezen uit een lijstje’. Elbert Dijkgraaf, SGP: ‘Ik kies de Messiah van Georg Friedrich Händel omdat daarin precies is opgenomen waar het bij Kerst om gaat: het Wie, wat, waar, waarom , waartoe van het Evangelie en daarop het majestueuze Amen uit Openbaringen 5 : 12, 13! ‘Hem, Die op den troon zit, en het Lam, zij de dankzegging, en de eer, en de heerlijkheid, en de kracht in alle eeuwigheid.’ Ik zie Kerst als het feest van het licht. Allemaal ervaren we wel eens donkere perioden. Wat is het dan geweldig te mogen weten dat Jezus Christus ons licht wil zijn. Wat een troost dat Hij voor ons wil zorgen. In voor- en tegenspoed mogen we dan op hem vertrouwen. Hij laat ons nooit in de steek. Dan zit Hij terecht op Zijn troon. Hoog verheven boven ons. Maar, zeker met Kerst, ook zo heerlijk dichtbij.’
Komt, verwondert u hier, mensen, ziet, hoe dat u God bemint, ziet vervuld der zielen wensen, ziet dit nieuwgeboren kind ! Ziet, die ‘t woord is, zonder spreken, ziet, die vorst is, zonder pracht, ziet, die ‘t al is, in gebreken, ziet, die ‘t licht is, in de nacht, ziet, die ‘t goed is, dat zo zoet is, wordt verstoten, wordt veracht.
14
15
Zongen de engelen voor de herders? 10 fouten in het kerstverhaal
Ziet, hoe dat men met Hem handelt, hoe men Hem in doeken bindt, die met zijne godheid wandelt op de vleugels van de wind. Ziet, hoe ligt Hij hier in lijden zonder teken van verstand, die de hemel moet verblijden, die de kroon der wijsheid spant. Ziet, hoe tere is de Here, die ‘t al draagt in zijne hand.
We kennen allemaal het kerstverhaal, toch? Simpel, het is hartje winter, Jozef helpt de hoogzwangere Maria op een ezel en ze gaan naar Betlehem. Ze zoeken naarstig een plek, toch weigeren daar alle herbergiers hen, maar ze vinden gelukkig ergens een stal, waar Maria die nacht nog bevalt: Jezus is geboren! Daar ligt hij, tussen de dieren, en engelen komen langs, een groep herders (nog meer dieren) en dan ook nog drie koningen op kamelen (en het is echt hutjemutje vol). Als je de Bijbel leest, ontdek je zeker 10 fouten in dit plaatje:
Zonder te spreken is dit kind al veelzeggend J
e moet er even voor uit je dagelijkse dingen, maar het zet je op je puntje van je stoel. Kijk! Het is niet wat het lijkt. God ziet wat in ons. Je zou er bijna van gaan blozen… Dit pasgeboren kind is het antwoord op je diepste verlangen. Dat belooft wat. Maar vreemd: Dit is wat God ons wil zeggen – dit kind is het woord. Zonder te spreken is het al veelzeggend. Eigenlijk zie je het tegendeel van wat je wordt beloofd. Hij is het licht, maar het is pikkedonker. Hij is goed-bij-uitstek, maar wordt als vuil behandeld.
Dit kind zou God zelf moeten zijn, maar ligt er nu als een hulpeloos huilend baby’tje bij. Hij heeft nog geen benul, geen idee, maar is eigenlijk de Wijsheid in eigen persoon. Kan dat eigenlijk wel, zo’n hummeltje… kan hij God zijn? Ja. Want dat is toch wel ongelooflijk mooi, dat God zich zo klein maakt, dat je Hem kunt aanraken, dat je, in plaats van bang te zijn, gevoelens van meeleven krijgt. ‘The medium is the message’, de vorm is de boodschap. Nou, dan is dat hier duidelijk! God-met-ons, dichterbij kan niet.
‘Comt, verwondert u’ is een eeuwenoude tekst. Godefridus Carmelitus schreef het ergens in de 17e eeuw. Hij was, zijn naam zegt het al, een karmeliet, een bedelmonnik. Hij liep op blote voeten en leefde van wat hij kreeg.
1. Was het winter? Nee, de herders waren buiten, dus het was waarschijnlijk lente. 2. Reed Maria op een ezel? Zou kunnen, maar het staat nergens. 3. Weigerden alle herbergiers hen? Jozef moest naar Betlehem omdat hij daar vandaan kwam, dus er woonde vast nog familie van hem, waar ze konden logeren. Maar ‘er was geen plaats in de kataluma’, de huiskamer die gewoonlijk op de eerste verdieping zat. Dus verhuisden ze voor de bevalling tijdelijk naar een verdieping lager. 4. Werd Jezus geboren in een stal? Nee, waarschijnlijk dus op de begane grond van dat huis van Jozefs familieleden. In die tijd konden daar de dieren in en uit lopen en stonden er ook voerbakken. In een schoon exemplaar werd Jezus gewiegd.
5. Waren er dieren bij? Nou, het was lente, dus de dieren waren vast buiten, en anders zullen Jozef en Maria ze wel hebben weggejaagd. 6. Beviel Maria diezelfde nacht nog? Zoveel tijdsdruk was er nu ook weer niet, dus ze logeerden er vast al een tijdje. 7. Zongen de engelen voor de herders? Het originele woordgebruik suggereert eerder ‘scanderen’ als een peloton soldaten; engelen zijn stoerder dan op de vrome plaatjes. 8. Waren er drie koningen? De Bijbel gebruikt een woord dat in onze tijd ‘astroloog’ betekent. Er staat nergens hoeveel er kwamen, laat staan dat ze Caspar, Melchior en Balthasar zouden heten. Dat het er drie waren, is onterecht afgeleid van dat ze drie cadeaus gaven: goud, wierook en mirre.
9. Kwamen ze op kamelen? Kamelen waren in die tijd al wel een populair vervoermiddel, maar de evangelisten noemen ze niet. Wel profeteerde Jesaja eeuwen eerder: ‘Koningen laten zich leiden door jouw licht en stromen naar je toe… Op kamelen komen ze, beladen met wierook en goud…’ 10. Kwam er veel kraambezoek die eerste nacht? De herders kunnen ook prima overdag zijn gekomen en die astrologen zijn pas maanden later gearriveerd. Veertig dagen na de geboorte reisden Jozef en Maria namelijk nog met hun kindje naar Jeruzalem op en neer om hem in de tempel op te dragen), en dat zouden ze vast niet hebben gedaan als die astrologen al hadden gehoord van Herodes’ moorddadige plannen en dat hadden doorgeseind.
e klopt pulaire plaatj Kortom, het po l veel t echte verhaa he is g ki uk el niet. G Lucas 2. es maar eens Le r. te an ss re inte
Redactie en administratie: Joh. v. Oldenbarneveltlaan 10 3818 HB Amersfoort Tel. 033-4611949 E-mail: echo@izb.nl ECHO 06-2013
Echo
Abonnementen: Abonnementsprijs € 10,00 per jaar bij vooruitbetaling.
Redactie: Ds. L.C. Buijs, K. van Noppen, J.J. Timmer (eindredacteur).
Reacties: Voor reacties op de inhoud kunt u zich wenden tot de bezorger of de redactie.
Bijdragen van Ds. P.L. de Jong, Reinier Sonneveld, Elly ZuiderveldNieman, Ds. L.C. Buijs.
Dec13 Vormgeving: Hans van Eck (Impressio Communicatie) Foto’s: Pag. 3: Jannie Roelofsen-van Bruggen Pag. 6: Johan Timmer, Zeist Pag. 11: Sjaak Boot, Rotterdam shutterstock.com vanbeekimages.com
Uitgave van IZB – voor zending in Nederland en de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland Deze Echo is u aangeboden door:
ISSN 0012-9119