IZB Tijding 2, 2018

tijding.

Ledenblad van de IZB, jaargang 79, nr. 6

Vanuit de ene Rotterdamse pioniersplek ontstaat de volgende: Noorderlicht-Oranjekerk Jurjen de Groot directeur Protestantse Kerk in Nederland Dr. Kees van Ekris over de kerkdienst als krachtbron

Vertrouwen COLUMN

Het vertrouwen in de politie is het hoogst en in de kerk het laagst, kopte de NOS. Deze baseerde dit op een onderzoek van het CBS, getiteld ‘Vertrouwen op de kaart’. Over de hele linie stijgt het vertrouwen in vergelijking met een jaar eerder. In de medemens, de politiek, bedrijven, de Tweede Kamer, banken en ook in kerken is meer vertrouwen dan een jaar eerder.

Maar die kerken bungelen wel onderaan. Het vertrouwen in de kerken hangt rond de 30%, terwijl het vertrouwen in banken rond de 40% schommelt en dat in medemensen meer dan 60% is. Zelfs de pers, die toch zwaar onder vuur ligt vanwege geruchten over fakenews en politieke vooringenomenheid doet het iets beter dan kerken.

Er zijn regionale verschillen. Op de Veluwe vertrouwt de helft van de bevolking de kerk, terwijl dat in Limburg slechts geldt voor 1 op de 5 mensen. Misschien een relatief aardige score op de Veluwe, maar toch nog altijd lager dan het vertrouwen in de medemens, of in de rechter.

Deze cijfers zijn een confronterende spiegel voor ons.

Zeker in combinatie met een nieuwe belangstelling voor geloven, zoals die onlangs werd opgemerkt door Yvonne Zonderop in haar boek Ongelofelijk; over de verrassende comeback van religie. Hebben we het er werkelijk zo slecht vanaf gebracht? Zijn de pretenties die we hebben zo hoog, dat de werkelijkheid wel moet tegenvallen? Hoe je dat ook duidt, en daarvoor is wellicht meer onderzoek nodig, de kerk als instituut heeft op zijn minst de schijn tegen. Voor de missionaire opdracht is dat iets om over na te denken. Hoe komt het dat de belangstelling voor geloof toeneemt, en het vertrouwen in kerken achterblijft?

Ds. Sjaak van den Berg, algemeen directeur

2

Johan Bos aan de slag bij ‘De Echo’ Tijdens een speciale dienst op Tweede Pinksterdag, is Johan Bos officieel ingeleid in zijn bediening als missionair werker bij ‘De Echo’, een pioniersplek in Rotterdam-Katendrecht.

Vanaf de jaren ’80 zijn in dat stadsdeel missionaire activiteiten ontplooid, vanuit de Maranathakerk in Rotterdam-Zuid.

Daardoor is in 2007 een kleine gemeenschap ontstaan, met wekelijkse zondagse samenkomsten. De ‘mini-gemeente’ staat aan de basis van de nieuwe pioniersplek, waar Johan Bos aan verbonden is, voor de coördinatie van missionair pastoraat, inloopavonden en kinderwerk. Bos (52) is een rasechte Rotterdammer. Hij groeide op in een onkerkelijk gezin, in de wijk Hillesluis. In zijn middelbareschooltijd kwam hij tot geloof. Na een aantal jaren werken bij de rijksoverheid besloot hij te gaan studeren aan de Christelijke Hogeschool Ede. Daarna keerde hij terug naar Rotterdam, als kerkelijk werker.

Eerst in IJsselmonde, daarna in Pendrecht.

Afscheid Kelly de Hoop Kelly de Hoop, landelijk coördinator van Dabar, het missionaire werk op campings, is met ingang van 1 juni in dienst getreden als medewerker Gemeentecontacten van de Protestantse Kerk in Nederland. Kelly heeft een lange staat van dienst gehad bij Dabar. Toen ze in januari 2013 in dienst trad, had ze al acht seizoenen als vrijwilliger op campings gewerkt. Bijna vier jaar heeft ze leiding gegeven aan de werktak van de IZB, die elke zomer honderden jongeren uitzendt om in contact met campinggasten hun geloof te delen. Kort vóór haar aanstelling, in 2013, was de Dabar-organisatie verhuisd van de HGJB naar de IZB. In de afgelopen jaren heeft Kelly zich toegelegd op het stroomlijnen van de werkprocessen en de kwaliteitsverbetering van de verschillende onderdelen: de werkgroepen, het campingpastoraat, het toerustingsweekend, de screening van vrijwilligers, de ontwikkeling van materialen en de recreatieprogramma’s voor jongeren. Daarmee heeft zij een forse bijdrage geleverd aan de verdere professionalisering van de organisatie.

Inmiddels lopen de gesprekken over haar opvolging.

Afscheid ds. Roelof de Wit Tijdens de algemene ledenvergadering is afscheid genomen van ds. Roelof de Wit, die de afgelopen 12 jaar deel uitmaakte van het IZB-bestuur; sinds 2010 als secretaris. We danken hem voor zijn jarenlange inzet! Drie bestuursleden zijn herkozen: ds. Marco Batenburg (voorzitter), Bram van der Kooy (penningmeester) en dr. Bert de Leede.

Jurjen de Groot verwisselt IZB voor Protestantse Kerk in Nederland

Glimpen van het Koninkrijk Het zou een regeltje kunnen zijn uit de rubriek Personalia in een managementtijdschrift, onder de kop: Stoelendans bij christelijke organisaties: ‘Operationeel directeur Jurjen de Groot van de IZB (42) is sinds begin deze maand directeur van de Protestantse Kerk in Nederland.’

Achter de overstap gaat een hele wereld schuil.

Een zoektocht, een roeping en een drive.

‘Op het Afrikaanse continent groeide mijn inzicht dat een heldere inhoudelijke visie op de kerk niet los kan staan van transparant management. De combinatie tussen deze twee maakt dat een omgeving gecreëerd kan worden waar er groeikansen (in de diepte en breedte) kunnen ontstaan. Dat zeg ik, ook al leef ik in het diepe besef dat het Christus zelf is, die zijn kerk bouwt.’

3

Het citaat op de vorige pagina kan de lezer bekend voorkomen, het is afkomstig uit Jurjens eerste toespraak tot de synode, direct na zijn officiële benoeming. Afrika is nooit ver weg, in zijn gesprekken en gedachten. Het continent stal zijn hart sinds hij zeven jaar werkzaam was in Kenia. ‘We benadrukken graag dat de kerk daar groeit en bloeit. Pioniersplekken kennen ze niet, ze beginnen gewoon ergens onder een boom een church plant.

Maar laten we de Afrikaanse context niet idealiseren; we hebben daar ook moeilijke tijden moeten doorstaan.

Ik heb in Kenia eens deelgenomen aan een bijzondere avondmaalsviering; de predikant, Muchero, was afkomstig uit een stam die tijdens de burgeroorlog was verjaagd – voor zover niet al uitgemoord. Na sluiting van de vredesakkoorden ging deze dominee voor in een kerkdienst bij zijn vroegere vijanden. Over bediening van de verzoening gesproken. In zo’n setting leer je wat vergeving betekent.

De man steeg ver boven zichzelf uit. Dat kon alleen doordat hij besefte dat Christus zelf de Gastheer is.

Doordat hij wist wat het is om vergeving te ontvangen, was hij in staat het ook te schenken.

Diezelfde predikant had eerder, in de tijd van het geweld tussen stammen, samen met zo’n tweehonderd anderen het vege lijf proberen te redden op onze compound.

Midden in die extreem onveilige situatie pakte hij op Oudjaarsavond de Bijbel en las voor uit Habakuk 3. “Al zal de vijgenboom niet bloeien…al zal er geen schaap meer in de kooi, geen rund meer binnen de omheining zijn toch zal ik juichen voor de Here… “ Onvergetelijke indrukken. Ik heb er dit van geleerd: ook al is de situatie nog zo uitzichtloos, al breekt platgezegd ‘de pleures uit’, toch kun je juist op zulke momenten ervaren dat Christus nabij is.’

Discipelschap ‘Het zijn van die zeldzame momenten’, evalueert hij hardop, ‘waarop je een glimp van het Koninkrijk te zien krijgt.

Geen twijfel over mogelijk.’ Kan hij zich uit de afgelopen vijf jaar IZB ook zo’n moment herinneren? Een denkpauze, daarna neemt hij een lange aanloop naar een antwoord.

‘Toen ik bij de IZB kwam stond de term ‘discipelschap’ net in de beleidsstukken. Noem het Fingerspitzengefühl van Louis Wüllschleger en het bestuur. Maar we wisten amper hoe we dat handen en voeten zouden moeten geven.

Het thema zat in de lucht, ook andere organisaties waren er mee bezig. Achteraf durf ik wel te zeggen dat het de leiding van de Geest was. Met Focus hebben we een toerustingsprogramma ontwikkeld dat helemaal is

4

Tijdens de afscheidsreceptie van Jurjen de Groot, vrijdag 25 mei, sprak Sjaak van den Berg Jurjen toe.

Hij overhandigde hem een schoffel, voor zijn ‘werk in de Wijngaard.’

doordrenkt van discipelschap als de spin-off van een hernieuwde oriëntatie op Christus. Aan die zin, die ons inmiddels zo vertrouwd in de oren klinkt, ging een heel proces van zoeken en bidden vooraf. Eind 2014 hadden we met betrokkenen bij de IZB verschillende bezinningsbijeenkomsten over imago en identiteit: Wat is het beeld dat mensen in kerkelijk Nederland van ons hebben?

Wat denken we zelf dat onze betekenis is, nu en in de toekomst? Wie zijn we ten diepste? Wie zouden we willen zijn? Tijdens die ontmoeting kregen de aanwezigen de vraag voorgelegd: Met welke bijbelse figuur zou je de IZB willen vergelijken? De een zei: Paulus op de Areopagus, een ander: Elia, de profeet in een tijd van afval, een derde zei: Fillipus, de evangelist. Opeens zei iemand: het

dochtertje van Jaïrus. Na onze eerste verbazing ontspon zich een mooi gesprek. Over de ontmoeting van Jezus met dat kind. De omstanders zeiden het is hopeloos.

Maar Jezus zei: nee, zij slaapt. En Hij wekte haar op uit de dood. Wim Dekker sprak toen voor mij onvergetelijk over Jezus die als de Levende in ons midden is. Durven we te belijden, dat alles wat die identiteit méér en anders is dan Jezus Christus zelf vroeg of laat ten dode opgeschreven is? Alleen wat van Hem is, komt tot leven, al is het door de dood heen. Het was voor mij alsof Jezus zelf het woord nam en zei ‘Sta op!’ Vanaf dat beslissende moment hebben we dat beoefend en ook uitgedragen, dat het dáárom gaat: een hernieuwde ontmoeting met Jezus Christus, om Zijn stem te horen, Hem te volgen.’

5

Luisterposten Zo’n onvergetelijk gesprek over zulke existentiële vragen, geeft me veel inspiratie en zicht op wat ons te doen staat, zegt Jurjen. ‘Dan kun je ook heel wat tegenwind en vragen aan. Want dat we zo nadrukkelijk kozen voor een concentratie op Jezus Christus, riep best veel vragen op, ook intern: Is dit nog wel missionair, is dit niet teveel gemeenteopbouw?

Raken we niet een beetje van ons pad? Worden we niet teveel intern gericht? Al zoekend, biddend en luisterend, vonden we gezamenlijk een begaanbare weg.’

In de afgelopen jaren heeft Jurjen onder andere in het kader van het project ‘Luisterposten’ veel kerkenraden en gemeenten bezocht. ‘Regelmatig stuitten we daarbij op twijfel en ontreddering, als na wat doorvragen eerlijk werd benoemd hoe zorgwekkend de situatie is. Dankzij de concentratie op Christus kan in zulke situatie een heel ander perspectief doorbreken, dat Christus zelf het woord neemt en tot ons zou spreekt. Dat vond ik altijd boeiend, want het luisteren naar Hem heeft altijd consequenties. Zijn we bereid zijn stem te volgen? Doen we dat? In sommige traditionele kerkenraden moest ik altijd denken aan wat Arjan Plaisier schreef in de visienota Kerk2025: ‘Onze gang is zwaar geworden. Dat voelen we steeds meer. Het lijkt alsof we gevangen zijn geraakt in onze eigen kerkcultuur. Hoe komen we tot de lichtere gang waarmee Jezus ooit zijn leerlingen uitzond?’

Knipoog De jaren bij de IZB zijn ook moeilijk geweest. Er zijn programma’s gestopt, er zijn mensen ontslagen, financieel moest de IZB orde op zaken stellen. Er kwam een nieuw directieteam, de kantoorpanden aan de Van Oldenbarneveltlaan zijn verkocht.

De toerusting aan gemeenten werd op een nieuwe leest geschoeid, Areopagus kreeg een nieuwe leiding na het emeritaat van Wim Dekker. Veel veranderingen, waar soms ingewikkelde processen en ingrijpende beslissingen aan vooraf gingen.

Midden in die drukke periode kregen Sjaak en Jurjen – beiden net 40 - een mail van een emeritus-predikant, een oude vriend van de IZB. “Onze generatie zwaait nu af”, schreef hij. “Wij hebben de afbraak van de kerk van dichtbij gezien. Nu is het jullie tijd om weer te gaan bouwen.” Er sprak veel vertrouwen uit, en geloof in de toekomst. Ik ervoer dat als een knipoog van God, een bemoediging.’

Eén van de zaken waar Jurjen hard aan getrokken heeft, is de vernieuwing van de ledenorganisatie. ‘Als landelijke organisatie kun je je eigen riedeltjes afsteken en daarmee rakelings langs de vragen en de problemen heen scheren. Terwijl je juist moet ‘wortelen in de rauwe werkelijkheid’. Daarom ontwikkelden we een hoge graad van interactie met onze achterban: Wat is er nodig en wat kan de IZB hierin betekenen? We vroegen het aan kerkenraden en gemeenteleden: Wat zijn de problemen en vragen waar jullie mee kampen, waar kunnen we jullie mee helpen?’

6

Gert van Dijk, hoogleraar aan de business school Nyenrode, verschafte het theoretisch kader voor die ontmoetingen.

Jurjen besloot er een MBA-opleiding te gaan volgen. ‘De valkuil voor organisaties als de IZB is dat we in de uitvoering blijven steken, dat we niet in strategische hoofdlijnen denken. En dat we vergeten ons dagelijks werk te relateren aan onze doelstelling.

Daarom is de kritische inbreng van je achterban zo goed; het houdt je scherp.’

Jurjen is bij de PKN de opvolger van Haaije Feenstra, met wie hij veel heeft opgetrokken, in gesprekken over huisvesting, of over de samenwerkingsovereenkomst tussen GZB, HGJB en IZB en de Protestantse Kerk in Nederland. ‘Na de bekendmaking van zijn vertrek hebben diverse mensen onafhankelijk van elkaar me gestimuleerd te solliciteren. Ik kon er op een gegeven moment niet meer omheen om niet te reageren, al had ik het prima gevonden als de vraag een paar jaar later was gekomen. Op een gegeven moment heb ik het overgegeven: als dit de route is, laat het dan maar duidelijk worden.’

Vergezicht Wat de toekomst van de kerk betreft: ‘Arjan Plaisier heeft met het visiestuk Kerk 2025 een profetisch vergezicht geschetst.

De eerste fase is achter de rug, met vele kerkordewijzigingen.

Het is belangrijk de grote visie scherp in het vizier te houden.

Back to basics; transparantie, ruimte en eenvoud Ik hoop dat we die beweging voortzetten, waarbij de kerk van binnenuit wordt vernieuwd, dankzij een nieuwe ontmoeting met Jezus Christus. Dat heeft niet zoveel met de IZB te maken, maar alles met de ontdekking wie Jezus is. Ik hoop dat de kerk zo wordt ingericht dat ook de generatie van mijn kinderen ermee uit de voeten kan.’

Jurjen de Groot studeerde aan de Christelijke Hogeschool Ede (godsdienst pastoraal werk), de Agrarische Pedagogische Hogeschool STOAS in 's-Hertogenbosch (educatie en kennismanagement) en volgt op dit moment een MBA in Public & Private aan Nyenrode Business Universiteit in Breukelen.

Hij is in totaal 11 jaar aan de IZB verbonden geweest.

Van 2000 tot 2006 zette hij als pionier Perron 61 op, een missionair project in de Vinexwijk Oosterheem in Zoetermeer. In 2006 werd hij met zijn gezin door de GZB uitgezonden naar Kenia, waar hij verantwoordelijk was voor de training en toerusting van kaderleden van de Reformed Church of East Africa. Eind 2012 keerde hij terug naar Nederland en naar de IZB, waar hij programmamanager missionaire vorming werd. Vanaf november 2014 was hij operationeel directeur van de missionaire organisatie; vanaf 2015 vormde hij samen met dr. Sjaak van den Berg de IZB-directie.

De Rotterdamse Oranjekerk en de droom van de lege kruiken Een jaar geleden moest de voorzitter van de kerkenraad op een lokale radiozender nog hardnekkige geruchten ontkrachten dat de Oranjekerk in Rotterdam-Noord zou sluiten of zelfs gesloopt worden. De kerk wordt nu een nieuwe missionaire pioniersplek, met steun vanuit een andere pioniersplek: Noorderlicht.

In het zomernummer van Tijding in 2017 vertelde ds. Niels de Jong over zijn ‘droom van de lege kruiken’, naar aanleiding van het bijbelverhaal over de ontmoeting van de profeet Elisa met de weduwe (2 Koningen 4). De weduwe moet zoveel mogelijke lege kruiken bijeenbrengen, die vervolgens op wonderlijke wijze worden gevuld. ‘Zo hoop ik dat de lege kerken in diverse stadsdelen van Rotterdam door Gods hand opnieuw zullen gevuld worden met zoekers.’

Niels ziet in de jongste ontwikkelingen een bevestiging van zijn droom. De eerstvolgende ‘lege kruik’ bleek alleen niet in Rotterdam-Oost of –Zuid te staan, maar veel dichterbij, op slechts een paar kilometer van Noorderlicht; aan de noordrand van de stad, net aan de andere kant van de A20. Een interim-predikant van de Oranjekerk had geconcludeerd dat de gemeente niet zelfstandig verder kon en stelde voor het gesprek aan te gaan met Noorderlicht.

In relatief korte tijd is het plan geboren. Een groep van circa 40 mensen uit de Noorderlicht-Prinsekerk – die al in de buurt van de nieuwe pioniersplek wonen - vormt samen met een aantal huidige mensen van wijkgemeente Oranjekerk de basis voor de pioniersplek. Na de zomer wordt begonnen met diensten en de verwachting is dat vandaaruit een geloofsgemeenschap ontstaat, met kringen en andere activiteiten. In de nieuwe pioniersplek zal het ‘DNA’ van Noorderlicht duidelijk zichtbaar zijn,

7

verwacht Niels. Ook in de naam komt de verbinding tussen de geloofsgemeenschappen tot uiting: Noorderlicht-Oranjekerk. ‘Het wordt een eigentijdse vorm van kerk-zijn, die zich richt op twintigers en dertigers, ook gezinnen met jonge kinderen. We hopen dat er ook wijkbewoners van andere leeftijden en met andere culturele achtergronden aanhaken, zodat een gemixte gemeenschap ontstaat.’ Niels zal in de komende tijd zijn aandacht verdelen over beide gemeenschappen. Er zal ook een nieuwe parttime missionair werker worden aangesteld.

Met deze nieuwe plek is de verwezenlijking van de lege-kruiken-droom nog niet af. ‘Deze mogelijkheid kwam zomaar op ons pad, terwijl we ons eigenlijk oriënteerden op andere delen van de stad. Dat proces gaat ook door. Het is goed mogelijk dat we met een groep Noorderlichters die in RotterdamZuid of -Oost wonen het gesprek aangaan voor een pioniersplek in dat deel van de stad. In 2019 of 2020.’ www.noorderlichtrotterdam.nl

8

‘Lichtspoor’ organiseert toerustingsmorgen voor ouderenbezoekwerk De redactie van het tijdschrift ‘Lichtspoor’ (IZB) organiseert zaterdag 27 oktober in Amersfoort en toerustingsochtend voor vrijwilligers in het ouderenpastoraat.

Hoofdspreker is ds. H.G. de Graaff, emeritus-predikant uit Nieuwerbrug aan den Rijn.

Tijdens de bijeenkomst presenteert hij zijn nieuwe boek: ‘Gij die zo nabij zijt’; praktische handreikingen voor het pastorale werk onder ouderen in de gemeente.

‘In het pastorale gesprek draait het om goed luisteren, maar gaat het erom de gesprekpartner nabij te zijn. In die houding kan iets van de nabijheid van de goede Herder worden ervaren’, aldus ds. De Graaf. In zijn lezing gaat hij in op de vraag hoe deze menselijke nabijheid tot stand komt, hoe ze kan worden gecommuniceerd en welke valkuilen daarbij dreigen.

De bijeenkomst duurt van 10.00 - 12.30 uur in de Nieuwe Kerk, Leusderweg 110 te Amersfoort. Aansluitend is er gelegenheid om na te praten tijdens de maaltijd; neem zelf een lunchpakket mee. De bijeenkomst is gratis toegankelijk; er is een collecte ter bestrijding van de onkosten. Aanmelden is verplicht, via info@izb.nl.

Deelnemers kunnen na de lezing kiezen uit vier workshops: 1. ‘Help! Ik word vrijwilliger in het ouderenpastoraat - tips voor beginners.

2. Pastoraat bij dementerenden; praktische handvatten voor het pastoraat aan deze ouderen en hun omgeving.

3. ‘Na zo lang nog?’ Een workshop over ‘achterwaarts rouwen’, om een verlies dat jaren geleden plaatsvond.

4. Levensverhalen en levensboeken. Steeds meer ouderen willen hun levensgeschiedenis vertellen of op schrift stellen. Hoe kunt u daarbij behulpzaam zijn?

Het tijdschrift ‘Lichtspoor’ verschijnt 6 maal per jaar en wordt in veel gemeenten uitgedeeld tijdens het ouderenbezoekwerk.

Een proefexemplaar is gratis op te vragen door middel van een berichtje aan de IZB: Breestraat 59, 3818 BH Amersfoort, of per mail: info@izb.nl.

9

Studieleider dr. Kees van Ekris over zijn drive voor Areopagus

Kerkdienst als krachtbron Dr. Kees van Ekris is als geen ander een hartstochtelijk pleitbezorger van de preek. Hij is predikant in Zeist en promoveerde vorige maand cum laude op een studie over profetische prediking. Met de collega’s van Areopagus investeert hij in de toerusting van predikanten, maar in de komende tijd kiezen ze voor een bredere aanpak: ook hoorders komen veel meer in het vizier. Alles om te bevorderen dat de kerkdienst is wat ze kan zijn: een krachtbron voor het leven.

Kees groeide op in een gereformeerde-bondsgemeente in Veenendaal, ’in een klimaat waarin veel van een preek werd verwacht. Een grote kerk, met meer dan 1000 mensen, galerijen… het had bijna iets van een arena. Het was een gebeuren, dat samenzijn van de gemeente bij dat retorische en geestelijke concentratiepunt in de week. In die setting heb ik het geloof ontvangen. Daar heb ik liefde gekregen voor mijn eigen traditie.’

Dat wekte het verlangen om ook predikant te worden?

‘Nou…ik ben ook weggeweest. Er is nog een andere lijn in mijn leven, dat is de secularisatie, die ik in het behoudende Veenendaal bewust heb meegemaakt. Mijn hele voetbalelftal was aanvankelijk hervormd, ik weet nog dat ik voor het eerst iemand hoorde vloeken; het hele team sidderde. In de loop van de tijd zag ik de een na de ander afhaken.

Ik ging bestuurskunde studeren in Enschede, belandde in een heel andere wereld en was niet de overtuigde christelijke jongen. Ik had belangstelling voor politicologie en wilde de diplomatie in. Maar diep van binnen wist ik: ik wil dit en ik wil dit niet. De vrijheid is machtig aanlokkelijk; de vrijheid dat alles kan. Dat was ook de atmosfeer waarin mijn medestudenten ademden: we kunnen doen wat we willen. Niet per se liberaal of hedonistisch, vooral fascinerend: de hele wereld lag aan je voeten. Toch kwam er een moment dat ik dacht: je moet kiezen: óf je gaat echt die wereld in óf je stopt met dit surrogaatleven, je gaat serieus God dienen en op zoek naar jezelf.’

Was dat een aanwijsbaar moment?

‘Ja. Er was een seculier moment en een christelijk moment.

Een docent aan de universiteit informeerde belangstellend

10

waar ik vandaan kwam. Het was een vraag naar mijn wortels.

Hij ‘luisterde me tevoorschijn’. Zonder dat hij het zelf besefte – het leven zit vol vreemde bondgenoten - hielp hij me om contact te maken met wie ik echt was. Het andere moment beleefde ik bij Campus Crusade. Met ouderejaars las ik uit werk van Watchman Nee, de Romeinenbrief. Ik hervond mezelf, ik vond een nieuw evenwicht tussen de brokken in mijn leven.’

Eigenlijk ging je via een grote omweg theologie studeren.

Ben je daar niet rouwig om?

‘Nee, de ervaring heeft me veel gebracht. Ik was gelovig en via die ‘omweg’ ook seculier. Ik ben wel blij met de volgorde.

Ik had dierbare herinneringen aan de omgang met God, vanuit mijn jeugd. Het was een zegen iets terug te vinden wat ook echt in mijn levensgeschiedenis zat. Ik hoefde niet een ander te worden.

Het heeft me wel een tijd gekost om uit te vinden hoe ik de theologie en dat seculiere op een geloofwaardige manier kon verbinden. Die zoektocht heeft lang geduurd omdat ik daar maar weinig goede voorbeelden van kende.

Zo iemand was ds. Ton van der Hoeven (1957-2014) voor mij.

Ik werd vicaris bij hem, in Woerden. In hem ontmoette ik een echt vrij mens die tegelijkertijd diepgelovig was. Hij wist dat te combineren: humor, geloof, lef, orthodoxie en openheid, liefde voor de traditie en onbekommerd tijdgenoot-zijn. Als ik bij hem naar de kerk ging, was ik bij wijze van spreken weer het jochie uit de kerk in Veenendaal. Daar stond iemand te preken waarvan iedereen voelde: hier staat een tijdgenoot, er is niks muffigs aan, hij stáát voor wat we geloven. Ton heeft mij de kerk ingetrokken.’

Niet voor niets begin je meteen over zijn preken.

De preek is voor jou het hart van het predikantschap.

‘Zeker.’

Wat is preken voor jou, idealiter?

‘Als we in de kerk samenkomen ontwaren we een krachtenveld dat zich in ons midden ontvouwt, waar we allemaal dienstbaar aan zijn en waar we door gegrepen worden. Het gaat boven ons allen uit. Als predikant speel je er een dienstbare rol in. Ik ben niet de ‘uitdeler’, ik word er zelf ook door gevoed. We hebben allemaal een houding van ontvankelijkheid.’

beleven we de omgang met God. Het is de krachtbron voor alle facetten van het leven. Liturgie en prediking geven je nieuwe energie om ambtsdrager te zijn, om als gemeentelid door de weeks een missionaire levensstijl te beoefenen.

Het gaat om de (her)ontdekking van deze mystieke kracht van de liturgie. Als mensen daar meer deel aan krijgen, dan verdampen heel veel vragen.

Maar we zijn ons er ook meer van bewust dat, als de eredienst die functie als krachtbron verliest, alles gaat haperen.

Dan wordt het gemeenteleven een kwestie van duwen en trekken.

Dan gijzelen we elkaar in conflicten of belangen.

Ds. Hanneke Ouwerkerk-Louter en Anja van Maanen-Hoekman, leden van de visiegroep van Areopagus, feliciteren de kersverse doctor Kees van Ekris, na afloop van zijn promotie.

Je bent de bemiddelaar, in zekere mate.

‘Nee, dat woord is nog te groot, alsof het via mij gaat of zo. Het is…. De taal hapert.

De bedding van de liturgie, de gebeden, de liederen, de aanwezigheid van de gemeente, het draagt er allemaal aan bij dat ‘de gemeente een preek uit je trekt’, zoals Andries Zoutendijk eens zei.’

Het heilige gebeurt ‘Ja, dit is de binnenkamer van de gemeente, waarin we samenzijn met Hem die in het verborgene ziet. Daar beoefenen en

Dan vergiftigen we het klimaat waarin het heilige zich kan voltrekken.

De predikant heeft daar een rol in, maar de gemeenteleden net zo. Vandaar dat we bij Areopagus in de komende tijd de beweging maken naar de gemeente, om mensen meer bewust te maken van hun aandeel. Je kunt niet alleen maar voor je eigen belang in de kerk zitten, als een consument in de zapp-modus. Je kunt ook niet in een slepend conflict met anderen in de gemeente leven, dan verhinder je deze werking, mogelijk blus je dan zelfs de Geest uit.’

11

‘Verveling en liturgie – die maken elkaar stuk.’

Eén van de bedreigingen van de liturgie is de verveling, schreef je vorig jaar.

‘Verveling en liturgie – die maken elkaar stuk. Het is nog niet zo eenvoudig om je vinger te leggen op wat dat is: verveling.

In de traditie van de kerk kennen we de verveling (acedia) als onderdeel van het spirituele leven, die heb je te overwinnen, bijvoorbeeld door je over te geven aan de liturgie.

Dan zijn we bij je drive voor Areopagus.

‘Areopagus is een plek waar met meerstemmigheid over de prediking wordt gesproken. Iedereen mag meedoen; hoorders ook. We gaan ook gerichter ‘gewone’ gemeenteleden aan het woord laten over hun ervaringen met preken. Dat kan de toerusting van predikanten ten goede komen. Daarbij voel ik wel de behoefte om soms explicieter te zegggen dat gemeenten soms schofterig met hun predikanten, met de liturgie en het heilige omgaan. Predikanten hoeven zich niet alles te laten zeggen. Areopagus kan ook opkomen voor de bescherming van het ambt.

Van een aantal zeer betrokken gemeenteleden ken ik de verhalen over de verveling in de kerk. Als je als na een paar minuten van een preek kunt uittekenen hoe de rest gaat verlopen, met welke maniertjes en riedeltjes. Ik herken dat.

En je denkt aan ouders met opgroeiende kinderen, die dan nog meer energie hebben om de geregelde kerkgang vol te houden. Want je wordt niet uitgedaagd; niet als oudere, maar evenmin als tiener. Niemand grijpt je eens bij de strot.

Het gesprek over de prediking beoogt dat het Woord ongehinderd voortgang vindt, zoals het laatste woord uit Handelingen: “En het Woord ging voort, zonder hindernissen”.

Laten we de hindernissen onder ogen zien en aanpakken met elkaar. Daaronder ligt de hoop op een nieuw bondgenootschap, een nieuw bondgenootschap tussen ons allemaal, predikant, gemeente, buitenstaander, routinier, ouderen, jongeren, conservatieven, progressieven.’

Want dat is de eigenlijke vraag: wie pakt mij eens bij de lurven? Wie kan mij aan? Wie weet waar het eigenlijk over gaat in mijn leven? Weet je aan welke verleidingen ik blootsta?

Weet je wat ik weleens denk over God of over mezelf? Weet je wat ik weleens denk over mijn huwelijk? Om die vragen aan te kunnen moet je op de kansel een echt mens zijn. Die dat weet te benoemen, en die een kracht heeft gevonden die die vragen aankan. Daarom heb ik zo’n hang naar die preken van Martin Luther King. Iemand die stond en die tegelijkertijd zo kwetsbaar was, dat hij zomaar vermoord kon worden. Hij kon op een niet-autoritaire manier zijn gehoor overdonderen, maar wist ook wat duister en wat evangelie is in het leven.

Bedoel je ook hoorders toerusting te gaan geven?

‘Ja, dat willen we wel graag. Wie leert jongeren nog luisteren in onze cultuur? Ze groeien op in een zap-cultuur, met minieme spanningsboogjes. Maar dat is soms schijn. Ik sta gelukkig in een gemeente waar mij enige theatraliteit wordt toegestaan.

Als ik bij de avondmaalsviering het brood breek en de wijn uitschenk, dan zie ik alle kinderogen de handelingen volgen.

Er gebeurt veel meer in een dienst dan bepaalde communicatietheorieën doen denken. En wij moeten jongeren leren om een bepaalde modus te ontwikkelen waarin ze ontvankelijk worden voor woorden die hen helpen. Ze hoeven lang niet alles te begrijpen. Laten we stoppen met het rondbazuinen van de karikatuur dat het saai is. Er gebeurt van alles. De vraag is alleen: wie ontsluit het?’

Als je zo de Schriften gaat lezen, ontdek je dat het daar niet vreemd aan is. Mozes zegt tegen God: ik stotter. Kunt U niet een ander sturen? Bovendien: ze zien me komen, als ik zeg dat ik namens U kom. God? Welke God? Daar hebben we al een hele tijd niets van gehoord… Dat verhaal hoef je maar een klein beetje te transponeren en je zit midden in de vragen van een veertiger: ‘Over welke God heb je het?’ De prediking is de unieke ruimte waarin je de tijd hebt om dat tot je door te laten dringen.’

12

‘Want dat is de eigenlijke vraag: wie pakt mij eens bij de lurven?

Wie kan mij aan?’

Vitamine GHilversum ‘We zijn een netwerk-georiënteerde geloofsgemeenschap. Veel nieuwkomers maken kennis met de gemeente, doordat ze door anderen worden uitgenodigd of meegenomen. Anderen weten ons te vinden via internet of zoeken een eigentijdse kerk als ze in Hilversum komen wonen.’ Kaj en Rianne ten Voorde uit Hilversum nemen samen de taak op zich van missionair pionier bij Vitamine G, de jonge geloofsgemeenschap die is ontstaan vanuit de Diependaalse Kerk in Hilversum.

Zeven jaar na het begin krijgt de pioniersplek een eigen plaats als ‘missionaire gemeente’ binnen de Protestantse gemeente.

Onder de naam Vitamine G (God, Geest, Geloof en Gebed) nam ds. Gerard Kansen in 2011 het initiatief om naast de reguliere kerkdiensten te beginnen met een viering waarin de diepgang van de traditie wordt gekoppeld aan een liturgie met eigentijdse elementen; een missionaire gemeenschap met nadruk op discipelschap, veel interactie, gezamenlijke maaltijden. In 2014 kreeg het project officieel de status van ‘pioniersplek binnen de PKN’ en nu zijn er ca. 140 actief betrokkenen. Twintig procent van hen was vooraf niet kerkelijk actief. Daarnaast is er een groep van ca. 100 mensen met wie incidenteel contact is.

Kaj en Rianne hebben beiden een opleiding Godsdienst Pastoraal Werk achter de rug; Rianne rond momenteel haar master Praktische Theologie aan de VU af. Ze zijn sinds kort na de start van Vitamine G betrokken. ‘Het aantrekkelijke van deze geloofsgemeenschap vind ik dat we het leven delen met elkaar en samen Jezus willen volgen, met vallen en opstaan,’ vertelt Kaj. ‘Er is openheid om te ontdekken wat God doet.

Tegelijk is er een gastvrije sfeer.

Goed onderwijs, midden in de actualiteit en gerichtheid op aanbidding en gebed. Dat zit allemaal in het DNA van Vitamine G.’ Rianne: ‘We zijn niet de zoveelste club die denkt het wiel te hebben uitgevonden. We putten uit verschillende bronnen; enerzijds een orthodoxe, degelijke theologie, anderzijds invloeden vanuit de charismatische beweging. Die tradities bevragen elkaar. Voor mijn gevoel combineren we het beste van beide “werelden”. Daarbij staat Jezus Christus centraal.’

Diversiteit De verschillende christelijke tradities zijn ook terug te vinden in de persoonlijke geloofsontwikkeling van beide pioniers.

Hij komt uit een evangelisch milieu, is ook lid geweest van een hervormde gemeente en Vineyard, waar hij Rianne ontmoette. Zij groeide op in een gezin dat was aangesloten

13

naar deze rol. En om het samen met Rianne te doen. Het had iets van “Ik moet dit doen”, maar evenveel ook van “Ik wil dit doen”, “Hopelijk mag ik dit doen” en “Ik heb er echt zin in”.’

De taken verdelen de beide echtelieden onderling, de één geeft leiding aan de samenkomsten, huiskringen en het verdere onderwijs, de ander is voortrekker in beleid, visie, relaties en strategie. Taken als pastoraat, tiener- en jongerenwerk pakken zij samen op. Rianne: ‘Ik houd van de weerbarstigheid die om de hoek komt kijken bij het vormen van een geloofsgemeenschap in deze tijd.’

bij de synodaalgereformeerde kerk; ze bezocht ook geregeld gereformeerde-bondsdiensten of samenkomsten van evangelische en charismatische geloofsgemeenschappen. ‘Die diversiteit maakt dat ik geen angst heb voor verschillen. De verscheidenheid, die ook duidelijk merkbaar is in Vitamine G, kan kwetsbaar maken, dat is een risico, maar we beschouwen het in de eerste plaats als een kracht. Het geeft een openheid waar gemeenteleden en nieuwkomers bij gedijen. We zijn geen gemeenschap waarin 90% dezelfde achtergrond en overtuiging heeft; dus zal niemand zich snel een vreemde eend in de bijt voelen.

Met een volzin uit ons visiedocument: We willen van hete hangijzers geen splijtzwammen maken. Een voorbeeld is de kwestie van ongehuwd samenwonen. Daar wordt verschillend over gedacht. De uitdaging is dan hoe je met elkaar in gesprek blijft en elkaar vasthoudt, ondanks een fors verschil van inzicht.‘ Verlangen Na het afscheid van Gerard Kansen in verband met zijn vertrek naar Amersfoort, was het geen uitgemaakte zaak dat Kaj en Rianne zijn pionierstaak zouden overnemen. Ze hebben net als de andere kandidaten de sollicitatieprocedure doorlopen.

Kaj: ‘Een jaar geleden had ik niet gedacht dat ik op de functie zou solliciteren. Maar ik heb ervaren dat God een verlangen in mijn hart heeft gelegd waardoor ik steeds meer toegroeide

14

Relaties Een sleutelwoord in de opbouw van Vitamine G is: relaties.

Rianne: ‘We zijn een netwerk-georiënteerde gemeenschap.

Aanvankelijk richtten we ons op de buurt waar we samenkomen, op zinzoekers en randkerkelijken die zich in de gevestigde kerken niet meer thuis voelen, maar gaandeweg bleek dat onze context niet zozeer de buurt betrof, maar bezoekers uit heel Hilversum en omstreken afkomstig waren. We laten de buurt niet los, maar zijn nu veel meer gericht op wat het betekent om zowel een geloofsgemeenschap als een netwerk te zijn.’ Kaj vult aan: ‘We zullen ons daar in de toerusting van Vitamine G-ers ook op toeleggen: hoe ga je in op vragen van je relaties, in je buurt, je werk, je vrienden? Hoe kun je in die context “vitamine” zijn?’

Het beleid is gericht op een verdere uitbouw van de huidige activiteiten. Kaj: ‘Bij alle ontwikkelingen hoop ik dat we dit nooit kwijtraken bij Vitamine G: gastvrijheid. Het lijkt iets heel eenvoudigs, dat je mensen welkom heet, koffie en een lunch aanbiedt, hun naam onthoudt – maar voor bezoekers is het zeer betekenisvol.’

Interactie Rianne: ‘Ook de interactie blijft een vast ingrediënt van de samenkomsten. Bezoekers worden uitgedaagd. Doe mee, we gaan in gesprek.’ Kaj: ‘We streven naar een lage drempel, maar ook een hoog plafond; we leggen de lat niet laag.

Soms bidden we bijvoorbeeld ook in groepjes. Daarbij zijn we er alert op dat mensen zich bij ons thuis moeten voelen.

Ongemakkelijke situaties willen we voorkomen. Tegelijkertijd herinner ik me een stel waarvan zij gelooft en hij God aan het ontdekken is. Hij was het zeker niet gewend om hardop te bidden, maar dit samen doen heeft diepe indruk gemaakt.’

Ontdekken Kaj: ‘We willen verder groeien in de toewijding aan Jezus, en leren om in woorden en daden uit te delen van wat de Heilige Geest ons geeft.’ Rianne: ‘Gebed om de leiding en vervulling met de Geest is daarbij cruciaal. Ik hoop dat we gezamenlijk als Vitamine G meer van de rijkdom van het geloof zullen ontdekken. Dat dat bepalend is voor hoe we kijken, naar anderen en naar onszelf. En dat dat beslissend is voor de keuzes die we in het dagelijks leven maken.’

GAST COLUMN

Recept voor blijdschap In 2012 ben ik samen met buurtgenoten in mijn vrije tijd gestart met een buurtkerk in de Amersfoortse volkswijk Soesterkwartier. Door de jaren heen hebben ervaringen met pionieren mij een nieuw venster gegeven op het christelijk geloof en op de Bijbel. Een van die ervaringen is samen eten met mensen van verschillende achtergronden. Ik ontdekte dat samen eten in de Bijbel een van de belangrijkste beelden is van het koninkrijk van God. Lucas vertelt in zijn levensbeschrijving van Jezus maar liefst tien verhalen overmaaltijden. Jezus is gast aan tafel bij wetgeleerden en bij mensen aan de rand, vrouwen en zondaars.

Elke laatste zaterdag van de maand organiseren we van 17.00-19.00 uur een spelletjesavond in het buurthuis. Een vaste groep komt terug, kinderen en volwassenen, divers in achtergronden en culturen. Onder andere een groep Marokkaanse moeders en kinderen komt vrijwel altijd.

De laatste zaterdag van april gingen we – nog in het gevoel van Koningsdag – oranje tompoucen maken. Lekker kliederen met pudding en oranje glazuur en dan proeven! Er was bingo en we eten altijd samen.

Omdat er vanwege de meivakantie wat minder mensen waren, zat iedereen aan tafel (normaal is het best rommelig en wordt er veel gelopen). We hebben de gewoonte om te bidden voor het eten. We danken God voor de vriendschap en bidden een zegen voor de kinderen en de ouders. De kids mochten deze keer zelf wraps maken. Ik zat aan een tafel met een groepje kinderen en twee volwassenen. We zaten lekker te eten en te kletsen. Een aantal kinderen ken ik nu al jaren. Op een gegeven moment zegt een meisje van acht: ‘Het voelt net alsof we een pleeggezin zijn!’ Ik reageerde: ‘Ja, zo voelt het voor mij ook.’ Er volgde nog een grappig gesprek over wie dan de vader en moeder waren.

Samen eten, het welkom voor ieder, de alledaagse gesprekjes, de aandacht voor verhalen… ik word er heel blij van. In het nieuwe beleidsplan van de IZB staan – als ik het goed heb – missie en vreugde centraal. Ik moest denken aan de gemeente na Pinksteren: ‘Ze gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde.’ (Handelingen 2:46) Hoe kunt u of jij en hoe kunnen wij als kerk het samen eten herontdekken als praktijk om Gods koninkrijk te leven en te beleven met de mensen om ons heen? Samen eten is een recept voor blijdschap! Probeer het ook uit.

Oeds Blok Missionair pionier, Amersfoort De Buurtkerk Soesterkwartier is verbonden met de Baptistengemeente Amersfoort en het netwerk Urban Expression.

COLOFON

79e jaargang nr. 6 – juni 2018 Tijding is een gratis kwartaal-uitgave van de IZB – vereniging voor zending in Nederland en wordt toegezonden aan de leden. IZB-lidmaatschap: aanmelden bij de IZB. De contributie is € 10,- per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 november.

De IZB is een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland en stimuleert, adviseert en ondersteunt gemeenten en gemeenteleden in het evangelisatiewerk door middel van toerusting, materialen en missionaire werkers.

Bestuur Ds. M.C. Batenburg, voorzitter A.P. van der Kooy, penningmeester dr. J. van den Born ds. M. van Dam mw. drs. Z.A. Jansen-Smit dr. H. de Leede ds. A. van Lingen ds. J. van Walsum Directie Dr. J.A. van den Berg Ing. G.J. de Groot IZB Breestraat 59-61 3811 BH Amersfoort tel.: 033-4611949 e-mail: info@izb.nl internet: www.izb.nl IBAN: NL26 RABO 0302 2061 91 BIC: RABONL2U Uw steun Steun de zending in Nederland door uw gebed, door uw IZB-lidmaatschap of door een gift.

U kunt de IZB ook op laten nemen in uw testament. Graag willen we u helpen om dat te regelen. U kunt hiervoor vrijblijvend een afspraak maken via tel. 033-4611949 of info@izb.nl.

Redactie Afd. Communicatie IZB Foto’s Sjaak Boot, pag. 2; Peter Jansen, 7; Dio van Maaren, 13; Koos van Noppen, 1, 2, 3, 4, 5, 11, 12, 13 en 14; Thomas Oorschot, cover, 8.

Overname artikelen Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding.

15

Om alvast in de agenda te zetten

IZB-Kooravond Zaterdag 22 september 2018, 19.30 uur, St. Joriskerk, Amersfoort Met medewerking van: - Het Hervormd Mannenkoor IJsselmuiden/ Grafhorst, o.l.v. Freddy Veldkamp - Christelijk jongerenkoor Jigdaljahu, o.l.v. Bert Noteboom

ADVERTENTIE

Met dit boek rondt Wim Dekker zijn trilogie af, na ‘Marginaal en missionair’ en ‘Tegendraads en bij de tijd’. In ‘Verbonden en vervreemd’ staat de centraal hoe we vandaag in onze seculiere en multireligieuze cultuur over God kunnen spreken.

In het voorwoord schrijft hij: ‘Het boek kan gelezen worden als een kleine samenvatting van het christelijk geloof voor mensen die op zoek zijn naar de vraag: wat is het specifieke en onopgeefbare van het christelijk geloof? En wat moet in ieder geval aan de orde komen, wanneer ik een ander wil vertellen wat dit geloof inhoudt?’

Een sprankelend boek over de actualiteit van Handelingen 17.

Bestel het boek nu via www.kameel.nl Met uw bestelling steunt u het missionaire werk van IZB. Een deel van de winst schenkt Kameel.nl als gift aan de IZB.

€ 18,9

9