Tijding by IZB, passie voor missie

tijding Ledenblad van de IZB, jaargang 74, nr. 4

Licht op • Kerk in de kleur van de wijk • Ds. Sjaak van den Berg over ‘karaktervorming’ • Afscheid Anja van Maanen

Zuid

COLUMN

Missionair compliment

p 2 november promoveerde mijn zwager Teun Verduijn uit Culemborg tot doctor in de theologie op een onderzoek naar het begrip Navolging bij Luther en

Bonhoeffer. De titel van zijn dissertatie luidt: ‘Mijn juk is zacht, mijn last is licht’. Dat is een opmerkelijke titel, als we bedenken dat de auteur drie jaar geleden getroffen werd door een ernstig herseninfarct en dat hij daar nog dagelijks de gevolgen van ondervindt. Opmerkelijk is ook een van de stellingen bij zijn proefschrift: ‘Tijdens mijn revalidatie in Rijndam (een revalidatiecentrum in Rotterdam, LW) heb ik geleerd dat een compliment een beter effect heeft dan een terechtwijzing’. Dezelfde gedachte, maar in omgekeerde zin geformuleerd, hoorde ik vorig jaar van een broeder die dertig jaar in het buitenland gewerkt had en terug was in Nederland. ‘Wat valt je hier het meeste

Louïs Wüllschleger, directeur

‘Nooit is er eens een keer iets gewoon goed’.

op?’ vroeg ik hem. ‘Dat de mensen hier altijd wat op elkaar aan te merken hebben’, zei hij, ‘nooit is er eens een keer iets gewoon goed’. Goed om over na te denken in verband met een levenshouding in het voetspoor van Christus. Wij zijn sterk geneigd om in de communicatie met onze omgeving eerst aan te geven wat er aan de anderen allemaal mankeert. Dat we daardoor zelf in veel gevallen de deur voor het evangelie bij voorbaat al dichttrekken, realiseren we ons weinig. Hoe ervaren wij het zelf, als een ander begint met aan te wijzen wat er bij ons allemaal niet deugt? Meer dan in grote theorieën over de roeping van de kerk zit het geheimenis van de navolging in onze levenshouding. Zulke dingen als een missionair compliment spelen een grote rol. Laten wij ons erin oefenen: een leven dat pure zegen voor anderen verspreidt, overal waar we onze voetstap zetten. Daarin wordt de gestalte van Christus zichtbaar. •

GEEF JE VRIJE TIJDINHOUD IZB-DABAR JOHAN VAN OLDENBARNEVELTLAAN 10 3818 HB AMERSFOORT T. 033-4611949 | E. DABAR@IZB.NL

SEE YOU

AME DEERLANTIS =G

SCHRIJF JE IN VOOR TWEE ONVERGETELIJKE ZOMERVAKANTIEWEKEN! MELD JE AAN VOOR DABAR: EVANGELISATIE- EN RECREATIEWERK OP EEN CAMPING ERGENS IN NEDERLAND. DEELNAME IS GRATIS. DE ERVARING ONBETAALBAAR.

Tijding • winter 2012

Licht op Zuid

Kerk in de kleur van de wijk ‘Stap voor stap zijn we de boel hier aan het opknappen’, zegt Gerard Schaap, terwijl we koffiedrinken aan het buffet in de grote gemeenschapszaal. ‘De achteringang moet nog in ere worden hersteld. Met buiten op de gevel een groot bord: Wijkcentrum. En dan zouden we hier een prachtig maaltijdproject kunnen beginnen, voor buurtbewoners’, filosofeert hij hardop. ‘Die vernieuwde keuken is groot genoeg, betaald uit de uitgangscollecte. Met tien gemotiveerde gemeenteleden zou je hier veel kunnen doen...’ De Maranathakerk in Rotterdam staat aan de vooravond van een nieuw IZB-project.

‘Jona, Jona! Ga naar Ninevé…’ In een aanpalend zaaltje zingen kinderen om het hardst hun repertoire. ‘Dinsdagavond is hier altijd club’, zegt Gerard. ‘Kids uit de wijk.’ Even een plaatsbepaling: We zijn in Rotterdam-Zuid. In de achtertuin van de kerk ligt de Kuip; alleen het spoor ligt ertussen. Afrikaanderwijk, Bloemhof, Hillesluis, heten de buurten hier, 33.000 inwoners, van wie 80% van allochtone komaf is: Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen. Het

opleidingsniveau is laag, velen verlaten de school zonder diploma. Een derde van de bevolking is jonger dan 19 jaar. Zeven op de tien wijkbewoners moeten zien rond te komen van een minimuminkomen, ruim een kwart heeft zelfs minder. Hoe geef je het kerk-zijn in deze context vorm? Of, om de woorden van de Protestantse gemeente Rotterdam-Zuid te citeren, hoe kun je ‘als protestantse gemeente de kleur van de wijk aannemen’?

najaar 2012 • Tijding

‘We vroegen of er belangstelling was voor het christelijk geloof. In no time konden we twee Alpha-cursussen starten’

Sinds de jaren zeventig biedt de Maranathakerk onderdak aan een gereformeerde-bondsgemeente, met een

was voor het christelijk geloof. Tot onze grote verrassing konden we in no time

verscheidenheid aan predikanten. ‘De kerkgangers in deze

twee Alpha-cursussen beginnen. Daarna

‘mentale’ gemeente kwamen uit allerlei wijken van de stad’, vertelt Gerard. Hij maakt met enige tussenpozen sinds

volgde een Bèta-cursus en na verloop van tijd kwamen er op verzoek van cursisten

1982 deel uit van de kerkenraad. ‘Missionair elan is er altijd geweest. In het verleden zijn diverse IZB-evangelisten aan

op zondagmiddag samenkomsten, in de zaal naast de kerk. Eerst maandelijks, maar al gauw

de gemeente verbonden geweest, maar de echte keuze voor

frequenter, eens per twee weken. De opkomst

kerk-zijn voor de buurt, ook in het beleid van de kerkenraad, is pas recent gemaakt.’

wisselt sterk, tussen de 10 en 30 mensen. Elke dinsdagavond is er bijbelstudie, afwisselend bij iemand thuis of in de kerk. Voor de kinderen is op dinsdagavond club, en op zondagen parallel aan de samenkomsten. In principe is elke bezoeker gekoppeld aan een buddy. Die gaat bij de bezoeker thuis langs, bouwt een meer persoonlijke relatie op. Als de bezoeker kortgeleden tot geloof is gekomen,

Verlangen Twee jaar geleden tijdens een bijeenkomst voor gemeenteleden, onder leiding van Theo Visser (International Church Plants), werden plannen ontvouwd om activiteiten in de wijk te gaan ontwikkelen. Op deze avond meldden zich zo’n 60 enthousiaste (m.n. jonge) vrijwilligers die het verlangen en de bereidheid hadden het evangelie met de mensen in de wijken rondom de kerk te delen. ‘Een zeer bemoedigende start’, zegt Tilly den Boer, die samen met

biedt de buddy begeleiding en is hij/zij beschikbaar voor het beantwoorden van (geloofs)vragen.’

Jan Metske het missionaire werk coördineert. ‘We besloten te beginnen met een enquête onder buurtbewoners, met vragen als ‘Woont u hier al lang? Heeft u het naar uw zin in de wijk? En we vroegen ook of er belangstelling

teruggelopen. ’Maar beter 15 gemotiveerde mensen, dan een grote groep die slechts een enkel uur beschikbaar is vanwege een te volle agenda’, zegt Tilly. ‘Omdat we mensen niet willen overbelasten of overvragen, kunnen we op dit

‘Licht op Zuid’ is de veelzeggende naam, waaronder de activiteiten plaatsvinden. Het aantal vrijwilligers is

Kerkenraden op pad Het project Licht op Zuid was één van de meer dan 20 missionaire projecten die deelnamen aan de kerkenradendag, 6 november jl. De IZB en Missionair Werk & Kerkgroei van de Protestantse Kerk in Nederland nodigden voltallige kerkenraden uit om op excursie te gaan. Zo’n 50 kerkenraden gingen op dat verzoek in. In elk programma was ook aandacht voor de vraag: Wat leren we hier? Hoe zouden we daar iets in onze situatie mee kunnen? In Rotterdam-Zuid waren kerkenraadsleden uit Hasselt te gast. Ze bezochten onder andere de zaterdagmarkt op het Afrikaanderplein.

Tijding • winter 2012

‘We zijn een wonderlijke mix van gereformeerd piëtisme en evangelicaal elan. Traditioneel in sommige vormen.’

moment niet veel nieuw werk aan. We zitten met smart te wachten op de benoeming van een missionaire werker, die

met missionair werk. In Glasgow, Londen, New York, Los Angeles, Berlijn.

de coördinatie op zich neemt en ook nieuwe mogelijkheden kan ontplooien.’ Gerard: ‘Er zijn allerlei initiatieven van maatschappelijke organisaties, waar een evangelist zo bij zou kunnen aanhaken. Wanneer? Liefst per 1 januari 2013…’

Jonge, vitale stadskerken. Met een stevige bijbelse boodschap en een hart voor mensen. Daar droom ik van, dat

Op grond van de eerdere ervaringen zien Gerard en Tilly veel mogelijkheden voor missionair werk in de wijk. De velden zijn wit om te oogsten. ‘Buurtbewoners bellen soms letterlijk aan bij de kerk’, vertelt Tilly. ‘Is hier ’s zondags kerk? Mag ik meedoen?’ In de gewone zondagse dienst komen er 250 à 400 kerkgangers; de helft van hen is jonger dan 30 jaar. En vrijwel elke zondag zitten er wel gasten, van allerlei nationaliteiten. ‘Zoals die Roemeense jongen. Hij spreekt geen woord Nederlands, maar hij komt regelmatig terug. Hij krijgt in elk geval de zegen mee.’ Sommige nieuwkomers geven de voorkeur aan de rust van de protestantse eredienst, boven de informele, drukkere samenkomst op zondagmiddag. Jong en vitaal Gerard: ‘We zijn een wonderlijke mix van gereformeerd piëtisme en evangelicaal elan. Traditioneel in sommige vormen. Maar we zijn wel meer open en kwetsbaar geworden, we gaan geen enkel gesprek uit de weg. In de afgelopen decennia heb ik in diverse steden kennisgemaakt

de Maranathakerk ook uitgroeit tot zo’n plek, waar mensen in hun eigen leefomgeving het evangelie ontdekken.’ •

Gerard Schaap

Tilly den Boer

najaar 2012 • Tijding

COLUMN

Eerst doen, dan spreken

ist u dat meer dan 90% van de uitdeelpunten van de Voedselbank in Rotterdam een kerk is? Weer wat geleerd. Het is opmerkelijk, omdat de

Voedselbank geen christelijke organisatie is. Ze helpt iedereen en iedereen mag meehelpen. De oprichters zijn overigens wel christenen. Dat verklaart misschien waarom er, bij de zoektocht naar uitdeelpunten, veelal naar kerken is gekeken. En de kerken stelden deze oprichters, Sjaak en Clara Sies, niet teleur. Ik vermoed dat de gemeenten hierin mogelijkheden zagen om op een heel concrete manier handen en voeten te geven aan de bijbelse opdracht om naar armen om te zien. Wekelijks worden zo duizenden mensen geholpen. Het werk gebeurt vaak in stilte. Behalve een voedselpakket krijgen de klanten ook een vriendelijk woord, liefde en aandacht. Wat dat kan betekenen, vertelt Marja. ´Een maatschappelijk werkster meldde mij aan bij de Voedselbank. Binnen een week

Niels de Jong, missionair predikant van de IZB, RotterdamCentrum/Blijdorp info@ uitonverwachtehoek.nl

‘Maar in ieder geval is haar beeld van de kerk veranderd.’

was het geregeld. Eindelijk een instantie die me snel helpt, dacht ik toen. Ik kan me die eerste keer nog goed herinneren. Ik vond het eng – het was ‘iets nieuws’, maar het viel alleszins mee. Een warm bad van welkom. Er werd ‘alsjeblieft’ gezegd, in plaats van ‘vul in’ of ‘doe dat’ wat ik altijd bij instanties te horen kreeg. Ik zag er open gezichten, zonder vooroordelen. Ik heb het instituut kerk lang geleden gedag gezegd, maar hier vond ik tenminste echte naastenliefde.´ Marja is niet een bezoeker van onze kerkdiensten geworden en ik heb haar helaas niet naar een Alpha-cursus kunnen praten. Maar in ieder geval is haar beeld van de kerk veranderd. En dat vertelt zij ook om zich heen. En wie weet gaat zij zelf of iemand uit haar omgeving ooit toch (weer) eens kijken bij een kerk. Misschien kan de kerk door meer Voedselbankachtige activiteiten te ontplooien – door te geven, te helpen – meer ruimte krijgen om te spreken over wat (en Wie) haar beweegt. Want: ALS JE ALS KERK NIETS DOET VOOR MENSEN (VER WEG OF DICHTBIJ), DAN MOET JE HET OOK NIET GEK VINDEN ALS MENSEN GEEN BELANGSTELLING HEBBEN VOOR WAT JE ALS KERK TE ZEGGEN HEBT. Zo, dat is eruit. Niels de Jong P.S. Dan volgt hier nog wat sluikreclame. Het hele verhaal van Marja staat in het boek ´Iedereen aan tafel!´, dat ik schreef ter gelegenheid van 10 jaar Voedselbank. In dit boek vertellen de klanten van ‘ons’ uitdeelpunt hun eigen verhaal. Het geeft een indruk hoe en waarom mensen bij de Voedselbank terecht komen. Het boek kost € 10,- (€ 7,- van de opbrengst gaat naar de Voedselbank). Ik zou zeggen: Bestel het bij izb-ark.nl, of haal het in de boekhandel. Deel het uit als kerstgeschenk. Doe wat uw hand vindt om te doen! •

Tijding • winter 2012

We leven als planten in een kas met

ingegooide

ruiten

‘Het leven van christenen in Nederland heeft vandaag veel van planten die zijn opgegroeid in een kas. Maar die, sinds de ruiten zijn ingegooid, winterhard moeten worden. Als gevolg daarvan is de groei beperkt en minder weelderig, want het kost al veel energie om de winter door te komen.’ Een citaatje uit een ontmoeting met dr. Sjaak van den Berg, missionair predikant van de IZB, verbonden aan de Protestantse wijkgemeente Martinikerk in Groningen.

winter 2012 • Tijding

In een poging het probleem te omzeilen ga je woorden In onze agenda’s stond een gesprek over ‘karaktervorming’, een term die de laatste tijd vaak valt in het gesprek over christen-zijn. Herman Paul, bijzonder hoogleraar (IZB/GZB) in Groningen schreef met Bart Wallet een bundel interviews over de kerk als ‘oefenplaats van de Geest, als een plek waar christenen leren het geloof te spellen en

schap getekend. Ik heb in de studietijd wel cursussen gevolgd om er mee om te leren gaan, maar dat hielp bij mij niet zo erg. Driekwart van de week was ik bezig om te herstellen van de teleurstellingen van de voorbije zondag…’

waar hun karakters worden gevormd’. En rept de visienota van de PKN niet over de kerk als ‘oefenplaats voor een leven als volgelingen van Jezus’?

Dat vormt je karakter? ‘Je wordt teruggeworpen op de overtuiging: God heeft me

‘Karaktervorming’ dus. Voegen we toe aan het theologisch vocabu-

geroepen, dus als ik Hem volg, is het goed. Maar zodra je aan het werk bent en merkt dat het almaar slechter gaat,

laire. Sjaak: ‘Het thema spreekt me erg aan. Dat heeft voor mij in de eerste plaats een persoonlijke reden. Al mijn hele leven heb ik te kampen met het probleem dat ik stotter. Ik kan je zeggen dat dat zeer ontmoedigend is, als je op de

wordt die overtuiging wel beproefd. Dat ik die perioden ben doorgekomen heeft mijn karakter zeker gevormd, ook mijn geloofskarakter. Het heeft ook wel met wilskracht te maken, maar dat is geen sluitende verklaring. Ik heb sterk ervaren te leven van Gods genade. Hij heeft me er

preekstoel staat en je wilt iets onder woorden brengen en het lukt niet. Je hebt het gevoel dat je afgaat, dat je faalt.

doorheen geholpen, me vastgehouden. Op verscheidene ogenblikken heb ik duidelijk gevoeld dat dit Gods weg is. Het probleem heeft me leren volharden, het heeft mijn be-

‘Ik kan je zeggen dat dat zeer ontmoedigend is, als je op de preekstoel staat en je wilt iets onder woorden brengen en het lukt niet.’ 08

vermijden, waardoor je niet precies zegt wat je zou willen. Het stotteren heeft de eerste jaren van mijn predikant-

Tijding • winter 2012

sef van afhankelijkheid verdiept. Mede door een cursus die wel vrucht droeg, gaat het een stuk beter. Maar helemaal verholpen is het niet. Het blijft een zwakke plek. Als je stottert op de preekstoel leer je snel af dat het om jezelf zou gaan. De enige reden waarom ik daar sta, is dat ik iets wil zeggen over God. Het stotteren heeft me ook wel gelouterd, gezuiverd van verkeerde motieven. Soms denk ik: ik kan vrij goed studeren, hard werken, snel scha-

‘Het christenzijn is te vergelijken met een plant in de kas waarvan de ruiten zijn ingegooid. Maar de gemeente is een levend lichaam. Christus zelf zal er zorg voor dragen dat we ‘winterhard’ zijn.’

kelen. Als ik dat gestotter niet had gehad in mijn leven, weet ik niet of je me wel een aardige kerel had gevonden. Misschien was ik wel een arrogante nerd geworden. Maar als je niet eens een gewone zin vloeiend kunt uitspreken, wat haalt het dan uit dat je veel weet?’ De karaktervorming krijgt zo wel een sterk autobiografische kleur... ‘Heeft niet vrijwel iedereen zoiets in zijn leven? De een wordt jong weduwe of verliest op jonge leeftijd een van zijn ouders. Een ander kampt met leerproblemen, een derde heeft hardnekkige gezondheidsklachten. We noemen dat tegenslagen, maar het gaat erom dat we leren zien hoe God die ervaringen ook op zijn wijze kan inzetten. Ik denk zelfs dat het een essentieel onderdeel is van de wijze waarop God werkt. Door zo’n term als ‘karaktervorming’ komt die les als het ware opnieuw op me af. Vroeger spraken we over ‘geoefende christenen’, mensen die met vallen en opstaan al een lange weg met God hadden afgelegd en door de omgang met Hem waren gevormd. Dat zie je ook al bij de aartsvaders. Abraham gebruikte een leugen bij de farao, later nog eens bij Abimelech. Het is dus niet meteen klaar, maar er zit wel groei in. Dat is volgens mij cruciaal. En het is belangrijk dat je in de gemeente, door de Schriftlezing en de prediking woorden krijgt aangereikt om je ervaringen in dat licht te plaatsen. Psalm 66 vind ik in dat verband prachtig, waarin staat dat God ons in het water bracht, dat we door het vuur gingen, om zo gelouterd nog kostbaarder en bruikbaarder te worden voor Hem.’

Waarom komt het thema ‘karaktervorming’ vandaag op? ‘Het houdt verband met de context waarin we nu kerken christen-zijn. Het is niet mogelijk om christen te zijn zonder dat het echt een keuze is. Niet in Groningen; en het zal waarschijnlijk gelden voor de meeste andere plaatsen. We beleven een woestijnfase in de kerkgeschiedenis. De woestijn is een periode van voorbereiding op een nieuwe fase of opdracht. Het christenzijn is te vergelijken met een plant in de kas waarvan de ruiten zijn ingegooid. Maar de gemeente is een levend lichaam. Christus zelf zal er zorg voor dragen dat we ‘winterhard’ zijn.’ Al zit er de gevaarlijke kant aan dat het afsterft… ‘Dat kan; maar heel het leven is gevaarlijk. Om de beeldspraak nog even te gebruiken: het leven in de kas leverde ook wel schimmels en vreemde vergroeiingen op. Was het zoveel gunstiger om christen te zijn in de 19e eeuw, met die rare vermenging van (cultuur)christendom en nationalisme? Er is nog nooit een cultuur geweest die openstaat voor het evangelie. Dus daar moeten we niet zielig over doen. Iedere eeuw heeft zijn eigen gevaren en mogelijkheden. In onze tijd breng ik de karaktervorming vooral in verband met levensheiliging en ethiek. Het is me bij de bestudering van Paulus opgevallen (met dank aan Geurt Henk van Kooten) dat hij schrijft: ‘Weest mijn navolgers, zoals ik Christus navolg.’ De apostel zegt ei-

winter 2012 • Tijding

zelfstandig mensen ook zijn, die behoefte aan identificatie wordt breed herkend. Augustinus schrijft in zijn Belijdenissen dat hij identificatiefiguren nodig had om de stap naar het geloof te maken. Ik stel die vraag ook vaak aan belijdeniscatechisanten: wie was voor jou zo’n figuur? De Reformatie mag dan de heiligen hebben afgeschaft, maar zij konden ook zo’n rol vervullen. Ze behoorden tot het lichaam van Christus en liepen een stukje voor ons uit. Officieel hebben we geen heiligen meer, maar ondertussen… En zolang we genlijk met zoveel woorden dat hij een weerspiegeling is van Christus. Geloven is je bewust zijn van de consequen-

hen niet adoreren, is dat helemaal niet verkeerd. Dat kunnen ook mensen in je gemeente zijn, of op de

ties, het is een gave en een opgave. Dat is de ene kant.

Alpha-cursus, die in navolging van Paulus zeggen: Weest

De andere kant is dat je de gezindheid van Christus moet hebben om te schijnen als lichtende sterren in een duis-

navolgers van God en van mij. Dat is de nuance die ik graag aanbreng in het ‘sola Scriptura’. Ik zeg liever: prima Scrip-

tere omgeving (zie de Fillipenzenbrief). Levensheiliging is niet iets naars, ook al kost het strijd. Je wordt er uitein-

tura (éérst de Schrift), want het Woord moet wel vlees en bloed worden in het leven van mensen. Het gaat erom dat

delijk rustiger van, want de zonde is een enorme bron

mensen in je leven kunnen zien hoe het geloof functioneert.’

van onrust, de begeerte die je bij vlagen parten speelt, de verleiding waar je vatbaar voor bent.’

‘Levensheiliging is niet iets naars, ook al kost het strijd.’ In de discussies en blogs is ‘karaktervorming’ onder vuur genomen. Het is vragen om teleurstellingen, zeggen sommigen. ‘Ik ben een hervormde jongen met een vrij bevindelijke inslag. Die karaktervorming wil ik graag vormgeven vanuit de omgang met God; die heeft zijn eigen kracht, overtuigingskracht. Daardoor word je staande gehouden. Karaktervorming kan het gevaar met zich meebrengen van: harteloze ordening, disciplinering, elkaar de maat nemen. De metafoor van het leger, van wapens, vind je wel in het Nieuwe Testament, maar daar schuilt toch altijd de omgang met Jezus Christus achter. Zoals Mozes straalde toen hij de berg afkwam, zo zal onze inwendige mens de glans krijgen van Christus door de omgang met Hem. En die verborgen omgang vraagt een ordening, een dagelijks ritme.’ In je nieuwe boek Reizen met Augustinus schrijf je aan de hand van het leven van Augustinus met zoveel woorden dat de karaktervorming vraagt om identificatiefiguren: inspirerende mensen waar je je aan kunt optrekken. Dat zit weer wél heel erg in onze huidige cultuur, met zijn BN’ers, mediagenieke types. ‘Mensen hebben inderdaad een grote behoefte aan iconen, voorbeeldfiguren waar ze zich aan willen spiegelen. Dat zit blijkbaar diep in ons mens-zijn. Als je daarover doordenkt, kom je uit op het gegeven dat we zijn gemaakt naar Gods beeld en dat we God nodig hebben om gevormd te worden. Als mensen God en Christus niet kennen, blijft die behoefte aanwezig om iemand te hebben om zich aan op te trekken. Hoe geef je anders je leven vorm? Hoe weet je dat je het goed doet? Hoe

Tijding • najaar 2012

Onnodig te vragen wat er nu zo missionair is aan de thema’s die we bespreken. Nog even over de wijze waarop je deze onderwerpen in de gemeente aan de orde stelt. Waar ligt voor jou de spits? ‘In eerste instantie op de omgang met God. Graag zou ik vanuit de gemeente vormen en middelen aanreiken als handvatten voor die persoonlijke omgang. En het tweede is: dat ik veel mensen zie worstelen om hun dagelijks leven – het werk, je gezin, je sport, je cursus - te verbinden met God. En o ja, dan is er nog een hobby: de kerk. Hoe voorkom je dat je leeft in een versplinterde of verkokerde werkelijkheid?’ Als je dat in de gemeente op de agenda zet, hoe omzeil je daarbij de klippen van idealisme (‘het zou eigenlijk mooi zijn als…’) en moralisme? ‘De omgang met God is de onmisbare basis voor de levensheiliging. De theoloog Stanley Hauerwas zegt: begin maar met de vormen. Hij kiest eerder voor het nadoen, de christelijke praxis. Ik snap dat het zo kán werken, maar het heeft niet mijn voorkeur. Het is eerder andersom: hoe meer je Christus leert kennen, hoe scherper je ziet wat dat in het dagelijks leven van je vraagt. Het ligt een beetje aan de omstandigheden waar je op inzet. In een jong gezin leer je ook eerst de vormen. Maar we zijn in ons land nu eenmaal huiverig voor iets wat ons wordt opgelegd.’ •

De thema’s ‘karaktervorming’ en ‘discipelschap’ komen in januari 2013 uitvoerig ter sprake tijdens de jaarlijkse tweedaagse conferentie van alle mis sionaire werkers/predikanten die bij de IZB zijn aangesloten. Ook prof. dr. Herman Paul (bijzonder hoogleraar namens de IZB/GZB te Groningen en één van de auteurs van het boek ‘Oefenplaatsen’) zal een bijdrage leveren aan de bezinning.

Nieuwe boeken

die je elkaar graag gunt! Theologie

Wim Markus

P.L. de Jong

Grond onder je voeten Omdat jouw geloven niet in de lucht hangt

Stadspelgrims Ontmoetingen onderweg

13,90

Predikant worden in Rotterdam, daar

13,90

Dit lees- en werkboek wil jongeren stimuleren na te denken over het christelijk geloof en helpen de confrontatie aan te gaan met allerlei lastige vragen. Naast persoonlijk gebruik is het boek prima geschikt voor een jongerenkring. Bestelnummer: 9789023923800 | Uitgeverij Jes

moet je ziel voor hebben,’ zei iemand

Anne-Marie van Briemen

Bestelnummer: 9789023926351 | Uitgeverij Boekencentrum

Dubbelzout Handboek voor jongeren met een missie

Dr. G. van den Brink en Dr. C. van der Kooi

Dit handboek wil jongeren uitda-

tegen dominee Piet de Jong bij zijn aantreden. Met hart en ziel heeft hij zich twintig jaar op zijn werk gestort. Over zijn ontmoetingen met stamgasten en strangers, hele en halve sukkels, zoekers en zwervers schreef hij in zijn columns, die even kleurrijk zijn als het leven zelf en waarin de kwinkslag niet ten koste gaat van de diepgang. Ter gelegenheid van zijn emeritaat maakte hij voor deze uitgave een selectie.

Christelijke dogmatiek

15,90

Kernachtig en met overtuiging beschrijven

gen om naar zichzelf te kijken als het ‘zout van de aarde’. Aan de hand van denken doe-opdrachten, tips, korte Bijbelstudies en voorbeelden krijgen ze alle informatie en inspiratie voor een missionaire levensstijl die ‘dubbelzout’ is. Bestelnummer: 9789023920373 | Uitgeverij Jes

beide auteurs de christelijke leer en presenteren deze op didactisch verantwoorde wijze. Deze dogmatiek stelt zinvolle vragen en biedt houdbare antwoorden in gesprek met de traditie, met de wereldwijde kerk en met onze eigen tijd, waarin de vanzelfsprekendheid van de kerk is verdwenen. De IZB/Areopagus begint

55,-

trouwens een leeskring voor predikanten over dit boek (zie www.izb.nl). (€ 55,- t/m 1 december, daarna € 65,-) Bestelnummer: 9789023926061 | Uitgeverij Boekencentrum

Bijbels dagboek Ds. Arie van der Veer

Geloof dat maar

J. van Bruggen (redactie)

Op veler verzoek heeft Arie van der Veer een prachtig nieuw Bijbels dagboek samengesteld. Hij heeft een heel ongedwongen en eigentijdse spreek- en schrijftaal, direct en op de man af. Steeds weet hij in een paar zinnen de essentie van een bepaalde bijbeltekst weer te geven, waarna hij een treffende toepassing noteert voor het dagelijks leven. Iedere afzonderlijke dagboektekst wordt afgesloten met een gebed of een suggestie ter verdere overdenking. In de samenstelling van

CNT serie compleet

het geheel is rekening gehouden met alle bijzondere momenten in het (kerkelijk) jaar. Bestelnummer: 9789051944501 | Uitgeverij Van Wijnen

interne verwijzingen naar later verschenen CNT-delen opgenomen (€ 499,- t/m 31 december 2012, daarna € 750,-). Bestelnummer: 9789043520690 | Uitgeverij Kok Zie ook pagina 12

27,50

De reeks Commentaar op het Nieuwe Testament is niet alleen maar voor theologen en predikanten geschreven. Het niveau is juist zó gekozen, dat ook niet-theologen en belangstellende gemeenteleden met de tekst uit de voeten kunnen. De gehele CNTserie is in september 2012 voltooid en bijgewerkt. Nadat de serie in 2010 was voltooid, zijn de oudere delen bijgewerkt. Later verschenen bijbelvertalingen zijn daarin nu verwerkt, zoals de NBV en waar nodig de HSV. Verder zijn

winter 2012 • Tijding

499,-

Kerst 2012 Ben Wentsel

13,50

De kleine Protestantse Catechismus

2DVD

Love’s christmas journey

Vijftig gesprekken met God en over God van een

Deze spannende en romantische kerstfilm speelt zich af in het

bevlogen theoloog. Ben Wentsel schreef eerder een zeven-delige dogmatiek en

Wilde Westen. Het verhaal is gebaseerd op de bestseller van

heeft altijd een grote liefde gehad voor geloofsover-

Janette Oke. Deze film werd gemaakt door Michael Landon

dracht en het geloofsgesprek. En wat werkt daarbij beter dan het beproefde recept van de catechismus,

Jr. en bestemd voor fans van Het Kleine Huis Op De Prairie, Dr Quinn, Karen Kingsbury en Beverly Lewis.

in vraag en antwoord? De Kleine Protestantse Catechismus met 240 vragen is bestemd voor een

Bestelnummer: V7406

16,99

brede kring van lezers. De veel uitgebreidere variant, de Grote Protestantse Catechismus met 1077 vragen, gaat dieper op de stof in en verantwoordt de inhoud in noten en gebruikte literatuur. Bestelnummer: 9789043520607 | Uitgeverij Kok

DVD

Kerst koren concert Vanuit Vredenburg – Utrecht Prachtige registratie van kerst koren concert op dvd voor speciale

Ben Wentsel

prijs. M.m.v. Deo Juvante, Huizen; Chr. Mannenkoor Laudate,

De grote Protestantse Catechismus Bestelnummer: 9789043520669 Uitgeverij Kok

45,-

9,95

Barneveld; Leusdens Mannenkoor, Leusden; Het Groot Nationaal Strijkorkest; Kees Alers, fluit; Mariëtte Oelderik, sopraan; Arjan & Edith, trompet; Yta van der Zwaag, hobo; André de Jager, orgel; André van Vliet, piano; Bert Moll, dirigent. Bestelnummer: 00030901

Bestelbon Aantal ___________ X

9789023923800 Grond onder je voeten, Wim Markus (e 13,90)

___________ X

9789023920373 Dubbelzout, Anne-Marie van Briemen (e 15,90)

___________ X

9789051944501 Geloof dat maar, Ds. Arie van der Veer (e 27,50)

___________ X

9789023926351 Stadspelgrims, P.L. de Jong (e 13,90)

___________ X

9789023926061 Christelijke dogmatiek, Dr. G. van den Brink en Dr. C. van der Kooi (e 55,-)

___________ X

9789043520690 CNT serie compleet, J. van Bruggen (redactie) (e 499,-)

___________ X

9789043520607 De kleine Protestantse Catechismus, Ben Wentsel (e 13,50)

___________ X

9789043520669 De grote Protestantse Catechismus, Ben Wentsel (e 45,-)

___________ X

V7406

Love’s christmas journey, 2DVD (e 16,99)

___________ X

00030901

Kerst koren concert, DVD (e 9,95)

Naam

UW BE STELLIN WORDT G GRATIS VERZO NDEN! Bestelt u liev Gebruik er via internet ? tu bestellin dan bij uw g deze code: uPra cdtp voor gr atis ver zending .

Bon opsturen in envelop (postzegel is niet nodig) naar:

Straat en huisnummer

IZB-Ark Boekhandel

Postcode

3800 WB Amersfoort

Antwoordnummer 70,

Woonplaats Telefoonnummer

Of per e-mail naar: boekhandel@izb.nl

E-mailadres

Ja,• najaar ik ontvang Tijding 2012 graag de GRATIS digitale nieuwsbrief van de IZB-Ark Boekhandel

Tijding • winter 2012

Waar

ben je?

Soms worden dingen je zomaar in de schoot geworpen. Wat zeg je bij je vertrek bij een missionaire organisatie waar je een aantal jaren met plezier hebt gewerkt? Geef je een impressie van verschillende ontmoetingen? Een lijstje met wat een gemeente vooral wel en wat ze vooral niet moet doen? Anekdotes? Blunders? Laatst hadden we een gebedssamenkomst van onze eigen gemeente. Met vier vrouwen sterk. Als me iets is opgevallen in mijn werk is het wel dat gebedsgroepen miezerig klein zijn. Er komen altijd veel minder mensen naar toe dan naar bijvoorbeeld een gemeenteavond over een verbouwing of over het aantal predikantsplaatsen. We luisterden ter voorbereiding op ons bidden naar een stukje uit de Bijbel. Genesis 3. De schepping is af! God wandelt elke avond in de koelte met Adam en Eva. Ziet u het voor u? Die prachtige hof van Eden? Die twee naakte mensen en hun God? Wat zullen ze genoten hebben! Daar legde mijn zuster uit de gemeente de nadruk op. De schoonheid van de schepping. De lucht, de bomen, waar dat avondbriesje zo zacht door heen waaide. Adam die even zijn hand op de kop van een leeuw legt die uit de struiken tevoorschijn komt en een stukje met ze oploopt en Eva die zich verbaast bij het zien van een nest dinosaurus-eieren. Het geluid van de zingende vogels die ook genieten van de ten einde lopende dag. Het was zo ontzettend mooi, zo helemaal volmaakt. En dan die dag dat alles anders is…. Kapot, gebroken, schaamte, dood. En ook dan wordt het weer avond en de mensen weten niet waar ze het zoeken moeten als God komt voor de dagelijkse wandeling. En dan alleen maar een vraag: Adam, waar ben je? Hoe zou die vraag geklonken hebben? Als van een ouder die zijn kind kwijt is? Ik was een keer in de Hema een van onze kinderen kwijt. Niets is er zo onoverzichtelijk als een warenhuis waarin je een peuter zoekt. Of was het kind naar buiten gegaan? Was het de drukke weg overgestoken? Al die mensen die er ineens allemaal uitzien als potentiële kinderlokkers. Help, ik zoek mijn kind! Help! Ik kan hem echt niet missen! Zou God het zo geroepen hebben?

winter 2012 • Tijding

De afdeling Missionaire Vorming van de IZB heeft een breed scala aan cursussen en toerustings materiaal voor uw gemeente. U vindt een overzicht op onze site. Neem gerust contact op voor een cursus in uw gemeente, voor ‘toerusting op maat’ of advies.

Of anders? Met een toon van: Adam! Ik weet allang waar

kerk. Ik heb mijn werk ook werkelijk ervaren als werk in

jij zit, jongetje. Kom maar ‘s gauw vanachter dat bosje vandaan, dan zal ik een hartig woordje met je wisselen en

de gemeente, in de kerk. De IZB maakte het mogelijk omdat u voor ons collecteert en bidt. Dank u wel daarvoor!

met je vrouw, die ook niet te vertrouwen is. Ik wist het al

De vraag ‘Waar ben je?’ blijft me sinds de bidstond bezig

wel hoor, dit gaat helemaal mis met jullie!

houden. Ik stel hem aan mijzelf en ik wil het u ook vragen, en de gemeente als geheel. Hoe zou het klinken als God

Of teleurgesteld? Met veel verdriet in zijn stem? Adam, Eva, waarom zijn jullie niet op de plek waar we elkaar

mij roept, waar ik ben? Beweeg ik mij in de buurt van zijn Zoon? Volg ik Hem? Kan Hij mij makkelijk vinden?

altijd ontmoeten? Het zal toch niet…? Je hebt toch niet…?

Hoe zou het klinken als God onze gemeente roept? Hol?

Die éne boom?

Omdat er zoveel lege plekken zijn gekomen? Of is God buiten bezig om het verlorene te zoeken en het terug

Ik weet niet hoe het geklonken heeft. God houdt heel veel van zijn kinderen. Hij heeft er zijn eigen Kind voor over… We hadden het met z’n vieren nog een tijdje over die vraag. Alleen maar een vraag op zo’n moment. Een open vraag. Alles is misgegaan en God vraagt: waar zijn jullie?

te brengen? Vindt Hij dan een plek waar wij het kunnen verbinden? Of weiden we vooral ons zelf?

Hoe weet je nu toch dat je naakt bent? Heb je soms…? Na drie jaar in de gemeenten te hebben gewerkt, ga ik de IZB verlaten. Zending is de taak van de gemeente, van de

Anja van Maanen

Anja van Maanen, missionair adviseur en waarnemend teamleider, neemt met ingang van 1 januari afscheid van de IZB. ‘Het werk en de mensen hebben mijn hart, daar ligt de oorzaak niet’, zegt ze. Het besluit is ingegeven door haar thuissituatie. Aangezien haar man in verband met zijn baan bij een internationale organisatie regelmatig van huis is, kiest ze voor de zorg voor haar jongste zoon. ‘Om me niet te vervelen ga ik terug naar een andere liefde: de crisispleegzorg en het coachen van jonge pleegouders. Dat is trouwens ook best missionair!’ Ter gelegenheid van haar afscheid schreef ze bijgaand artikel.

Tijding • winter 2012

‘Hoe zou het klinken als God onze gemeente roept? Hol? Omdat er zoveel lege plekken zijn gekomen? Of is God buiten bezig om het verlorene te zoeken en het terug te brengen?’ Deze week las ik Ezechiël 34 en ik vond het een knap ongemakkelijk hoofdstuk. God gaat daar ook op z’n knieën om vruchtbare akkers aan te leggen, een veilige plek om te wonen. Geen honger, geen vernedering, waar God de schapen weidt. Ik hoop dat veel mensen in veel gemeenten op de knieën gaan om te bouwen en te planten. Om herder te willen zijn en om uit te gaan om het verlorene te zoeken en het terug te brengen naar de kudde. Er zijn er zoveel die nog niet van deze kudde zijn, ook zij zullen naar Mijn stem luisteren, zegt Jezus. Volgen we Hem ook op die weg naar buiten? Waar allerlei bedreigingen zijn? Ook de bedreigingen vanuit ons eigen hart als we zelf nauwelijks nog kunnen geloven dat het waar is, omdat er zovelen zijn die het voor onzin houden. Ik ben veel meer geseculariseerd dan me lief is. Waar ben je? Sommigen zullen liever de oude vertaling horen: ‘Waar zijt ge?’ Dichtbij Jezus hoop ik. Een gemeente die Hem volgt is verstaanbaar, aantrekkelijk, levend, grensoverschrijdend. Dwars op de golven van deze tijd. Net als Hij. •

COLUMN

29 oktober 312 29 oktober 2012

p 29 oktober werd het regeerakkoord van VVD en PvdA

bekend. Dit is exact de datum waarop 1700 jaar geleden Constantijn de Grote zijn triomftocht hield in Rome ter gelegenheid van zijn overwinning op Maxentius. Constantijn schreef zijn overwinning toe aan de God van de christenen en offerde niet aan Jupiter. Hij brak hiermee met de gebruikelijke traditie van Romeinse veldheren die als overwinnaar Rome binnentrokken. De triomftocht van Constantijn is dan ook een belangrijk moment in de geschiedenis. Het kondigt het einde aan van de oude Romeinse wereld en markeert het begin van de Christelijke periode in Europa. De intocht in Rome is het begin van een reeks van maatregelen die het christenen meer en meer makkelijker maakte

Ds. Sjaak van den Berg, missionair predikant in Groningen (Martinikerk).

om hun geloof te belijden. Een jaar later, in 313, maakte Constantijn namelijk een eind aan het vervolgen van christenen met het edict van Milaan. In 321 werd de zondag als een officiële rustdag ingesteld voor het hele Romeinse rijk. Uiteraard zijn er schaduwzijden aan de vermenging van kerk en staat, die uiteindelijk ging optreden. De goede gevolgen van de Wende van Constantijn zijn echter veel groter dan de schadelijke bijeffecten. Tegen deze achtergrond is de vorming van een kabinet zonder een confessionele partij als regeringspartner, of zelfs maar als gedoogpartner, een bijzonder moment. Het markeert een (voorlopig?) einde van een lijn die 1700 jaar geleden was ingezet. De lijn was uiteraard al eerder onderbroken door Paars 1 & 2. In de

‘Het markeert een (voorlopig?) einde van een lijn die 1700 jaar geleden was ingezet.’

roerige politieke jaren na Paars kon het CDA weer een grote rol spelen. Nu het CDA opnieuw in een diepe crisis is verzeild, een die niet alleen haar omvang maar ook haar identiteit raakt, lijkt een grote invloed vanuit christelijke beginselen op de politiek van Nederland ver uit beeld. Op medisch-ethisch terrein zullen bakens worden verzet en de zondagsrust, een van de grote veranderingen door Constantijn, zal verder onder druk komen te staan. De verandering die op 29 oktober haar (r)entree maakte in de Nederlandse politiek vraagt om een andere houding van christenen. Het is een natuurlijke reflex dat je probeert vast te grijpen wat je uit de vingers is geglipt. Zo is het te begrijpen dat er stemmen in het CDA opgaan dat de C kleiner moet worden gemaakt, omdat het aantal zetels weer te vergroten. Hoe begrijpelijk deze reflex ook is, vruchtbaar is anders. Het gaat immers niet om het aantal zetels dat je hebt, maar om het feit dat zo weinig mensen de waarde inzien van de christelijke idealen. De vraag waarom dat het geval is, zou leidend moeten zijn bij het bepalen van de positie in de politiek. Deze vraag werkt ook zelfkritisch. De periode van Constantijns christendom heeft, naast al het goede, ook vergroeiingen en blinde vlekken teweeggebracht, die nogal verduisterend hebben gewerkt. Om in het nieuwe klimaat overeind te blijven, en om de inhoud en waarde van geloven in Jezus Christus duidelijk te maken, is een grondige herbronning nodig. Alleen zo kunnen we na 29 oktober tot zegen zijn voor Nederland.•

Colofon 74e jaargang nr. 4 – Winter 2012 Tijding is een gratis kwartaaluitgave van de IZB – vereniging voor zending in Nederland en wordt toegezonden aan de leden. IZB-lidmaatschap: aanmelden bij de IZB. De contributie is e 10,- per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 november. De IZB is een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland en stimuleert, adviseert en ondersteunt gemeenten en gemeenteleden in het evangelisatiewerk door middel van toerusting, materialen en missionaire werkers. Bestuur ds. M.J. Tekelenburg, voorzitter ds. H.J. van der Veen, tweede voorzitter ds. R.F. de Wit, secretaris A.P. van der Kooy, penningmeester ds. M.C. Batenburg prof.dr.ir. J.H. van Bemmel mw. drs. Z.A. Jansen-Smit dr. H. de Leede mw. J.E. van Velzen-Vermaas ds. J. van Walsum Directie ds. L. Wüllschleger. IZB Johan van Oldenbarneveltlaan 10 3818 HB Amersfoort tel.: 033-4611949 e-mail: info@izb.nl internet: www.izb.nl ING: 980 980 Rabobank: 30 22 06 191 IBAN: NL26 RABO 0302 2061 91 BIC: RABONL2U Uw steun Steun de zending in Nederland door uw gebed, uw IZBlidmaatschap, uw gift en door al uw boeken te bestellen bij de IZB-boekhandel: www.izb-ark.nl, tel. 033-4613225. Redactie Sjaak van den Berg Anja van Maanen-Hoekman Koos van Noppen Overname artikelen Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding. Foto’s Foto cover: Kinderclub (Licht op Zuid). Foto’s cover, pagina 3, 4, 5: Sjaak Boot. Foto’s pagina 7, 8, 10: Dineke van der Wouden

winter 2012 • Tijding

Heb je wel eens van de stad Rotterdam gehoord? Vast wel. Misschien woon je er zelfs! In Rotterdam wonen heel veel mensen, wel meer dan 600.000. Rotterdam is na Amsterdam zelfs de grootste gemeente van Nederland met wel 173 verschillende nationaliteiten. Als je dus een wandelingetje door de stad zou maken, zou je ook veel mensen uit andere landen en culturen tegenkomen. Zo wonen er bijvoorbeeld in Rotterdam Zuid bijna alleen maar Antillianen, Surinamers, Turken en Marokkanen. Je zou het een

wel gekleurde wijk kunnen noemen. En precies in dat deel van de stad staat

12 20

de Maranathakerk. De gemeenteleden van die kerk willen graag hun kerk openstellen voor die mensen die ooit vanuit het buitenland in Rotterdam zijn komen wonen. Zij zijn welkom in de kerkdiensten op zondag en bij de bijbelstudies in de week. Voor hun kinderen zijn er clubs. Je begrijpt dat daarvoor veel gedaan moet worden. Graag willen de gemeenteleden van de Maranathakerk dan ook dat een evangelist hen komt helpen bij hun werk in de buurt van de kerk. In deze Tijding kun je hier meer over

alpha-cursus antillianen bijbelstudie buddy buurtbewoners club droom evangelie gasten kerkenraad kinderen licht maaltijdproject maranathakerk mix predikanten surinamers wijkcentrum zegen zuid

19 11 4

3 8

18 17

lezen. Voor jullie is er ook een puzzel over gemaakt. Vul de twintig woorden in op de juiste plaats in de puzzel. Als je goed kijkt, zie je dat er één aanwijzing gegeven is waar je zou kunnen beginnen. En als je de letters van de woorden goed telt, kom je er zeker uit. Als alle woorden op hun plaats staan, kun je de juiste letters in de vakjes met de cijfers invullen.

Oplossing: 1

De oplossing die je leest, mag je opsturen naar IZB, Johan van Oldenbarneveltlaan 10, 3818 HB Amersfoort of mail naar g.vandebeek@izb.nl en je maakt kans op een prijs! De oplossing van de vorige puzzel is: ‘k Wil Jezus volgen heel mijn leven.

t zijn En di aars... nn de wi

Drie inzenders hebben hierbij een prijs gewonnen. Dat zijn Ismay Hofstede uit Wilsum, Josette de Pater uit Reeuwijk en Gerlinde Wagteveld uit Genemuiden. De extra winnaars zijn Ellen van den Bergh uit Sint Annen, Manuel Dangremond uit Rijssen en Jesse Landman uit Amsterdam. Van harte gefeliciteerd! Jullie krijgen een prijs thuisgestuurd. Veel succes met de nieuwe puzzel!