Lesfiches Newtopia Voor leerlingen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs
ALFREDO JAAR (CHILI, 1956) September, 11, 1973, 1974 Digitale print
Alfredo Jaar neemt een bijzondere plaats in op Newtopia. Naast de presentatie van zijn werk in de groepstentoonstelling heeft de kunstenaar ook een solotentoonstelling in het Brusselse ING Cultuurcentrum, als een satellietproject van Newtopia. Jaar is de afgelopen dertig jaar consequent met de mensenrechten bezig geweest. Hij maakt foto’s, films, installaties en op tekst gebaseerde werken, die inspelen op mondiale conflicten en gebeurtenissen zoals genocide en onderdrukking in militaire dictaturen, die de relatie tussen de ontwikkelde wereld en het zuiden onderzoeken en kritisch ontleden hoe deze gebeurtenissen in de internationale media worden overgebracht, voorgesteld en besproken. Zijn praktijk draait om de internationale actualiteit, met speciale aandacht voor mensenrechtenschendingen, het ontnemen van sociale rechten en economische ongelijkheid. Hij behandelt een breed scala aan onderwerpen, zoals de genocide in Rwanda, de Amerikaanse medeplichtigheid aan de militaire dictaturen in Chili, goudwinning in Brazilië, vervuiling in Nigeria, grensgeschillen tussen Mexico en de Verenigde staten en neoliberale economische praktijken. Aan de basis van zijn werk ligt een kritische analyse van de politiek van het beeld. Hij deconstrueert de gestandaardiseerde manier waarop slachtofferschap en geweld in de media worden voorgesteld en stelt de passieve consumptie van zulke beelden ter discussie. In een tijd waarin beelden van gruweldaden gemeengoed en onderling verwisselbaar zijn geworden, stelt Jaars werk kritische vragen. Leidt een oververzadiging aan mediabeelden over oorlog en geweld bijvoorbeeld tot onverschilligheid? Of hoe kan je nadenken over beelden van lijden op een manier die de apathie van de hedendaagse massamediaconsumptie ter discussie stelt? Zo stelt Jaars werk de complexe kwestie van menselijke empathie en ‘affect’, engagement en individuele verantwoordelijkheid aan de orde, en hoe die in onze tijd als waarden kunnen worden hersteld. Op Newtopia presenteert Jaar voornamelijk een selectie van zijn eerdere werken uit de jaren 1970 en 1980, die een reactie zijn op zijn ervaringen met de militaire dictatuur in zijn geboorteland Chili. In 1982 verliet hij het land en koos voor een zelf opgelegde ballingschap in de Verenigde staten. September 11, 1973 is een digitale afdruk van een
kalender uit 1973. Die loopt op een normale manier door tot 11 september, de datum waarop de regering van Salvador Allende gewelddadig werd omvergeworpen door een militaire staatsgreep. Vanaf dat moment veranderen alle cijfers in de agenda in elven en verwijzen zo symbolisch naar het einde van de democratie. www.alfredojaar.net INSTAP Het werk van Alfredo Jaar stelt de manier waarop geweld in de media voorkomt in vraag. Een mogelijke instap kan hier dieper op ingaan. Je toont enkele afbeeldingen waarin de media een dubbele rol speelt. Voorbeelden vind je in de ppt op dia 1 tot en met 5. Je start een klasdiscussie over de manier waarop geweld in de media wordt voorgesteld. Je kan verwijzen naar de website http://www.finn.be/content/tonen-de-media-meer-dodemensen-dan-vroeger-opgepast-expliciete-beelden Welke rol speelt een journalist als hij deze beelden wil tonen. Is hij louter toeschouwer of ergens ook deelnemer aan het geweld en verantwoordelijk voor de vertekende voorstelling ervan? Alfredo Jaar gaat via zijn kunst op zoek gaan naar ander manieren om dit geweld in beeld te brengen. Je toont het werk van Jaar en stelt dit voor aan de leerlingen. Je kan de leerlingen meer info geven over de gebeurtenissen van 11 september 1973 in Chili. http://nl.wikipedia.org/wiki/Augusto_Pinochet
DURVER De leerkracht toont een krant uit Cuba http://www.ain.cu/ of een afbeelding van een krant die te vinden is op dia 6 van de ppt. In deze kranten wordt nog steeds de datum aangeduid met het aantal jaren na de revolutie. Waarom zou men dit doen? Is dit een goed idee? (klasdiscussie) Een datum kan een symbolische betekenis hebben, kijk maar naar September 11, 1973 van Jaar. Als vergelijking kan je het ook hebben over de nieuwe jaartelling van de Franse Revolutie of de jaartelling in de Islam. DENKER Het getal 11 heeft in de politieke wereld van vandaag een beladen betekenis. De leerkracht schrijft het getal op het bord. De leerlingen schrijven associaties op over het getal. De leerkracht schrijft deze gedachten, beelden, gevoelens op. Jaar heeft ook een bijzondere band met het getal 11, kijk maar naar het werk September 11, 1973. Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/11_september DOENER De leerlingen krijgen de opdracht om bij Google Afbeeldingen de term geweld/terreur in te typen in vier verschillende talen. Terreur – Terror – ( االرهابArabisch) - 恐怖主義 (Chinees). Vergelijk deze resulaten. Hoe stellen de verschillende regio’s terreur voor? Je kan hetzelfde doen met het woord ‘macht’. Kijk ook naar het werk van Jaar dat macht voorstelt aan de hand van bekende Handshakes http://universes-inuniverse.org/eng/magazine/articles/2012/alfredo_jaar/photo_tour/ngbk/15/ DROMER 11 September is een belangrijke datum voor Jaar. Je kan de leerlingen ook vragen welke datum zij nooit in hun leven zouden vergeten.
TAYSIR BATNIJI (1966, PALESTINA) GH0809, 2010 (detail) digitale kleurendruk op papier/plexigals
Op een bewust emotieloze en nuchtere manier documenteert het werk van Taysir Batniji de realiteit van het hedendaagse Palestina. Hij richt zich op het probleem van het verbod op vrij verkeer, de toestand van vastzitten en isolement, de realiteit van het leven met beperkte middelen en de kwestie van personen die verdwijnen of hun woonplaats moeten verlaten. GH0809 bestaat uit een reeks foto’s die, in de reclamestijl van immobiliënkantoren, beelden tonen van huizen in Gaza die in 2008-2009 door Israëlische militaire aanvallen werden verwoest. De begeleidende tekst geeft telkens informatie over het bouwplan van het huis en het aantal inwoners. Batniji’s tekeningen, ten slotte, vertrekken ook vanuit de werkelijkheid maar zijn veel suggestiever en mysterieuzer. In de huiselijke objecten of situaties die hij schetst, zien we een gevoelig commentaar op de problemen waar mensen dagelijks mee te maken krijgen en hun vindingrijkheid in het zoeken naar
oplossingen; tegelijk suggereren ze steeds een gevoel van verlies. www.taysirbatniji.com INSTAP De Palestijnse kunstenaar Taysir Batniji laat door een fotograaf aan de andere kant van de muur foto’s nemen van vernietigde huizen. Deze foto’s verwerkt hij in affiches voor immobiliën. De verwoeste huizen uit Gaza worden weergegeven net na het moment dat deze vernietigd zijn door de Israëlische bommen. Je kan de les beginnen met een afbeelding van het werk van de graffiti kunstenaar Banksy op de Gazamuur. Je vindt de afbeeldingen op dia 11-13 van de ppt. Toon de afbeeldingen en vraag wat de kunstenaar met deze graffiti bedoelt. Ook de Franse fotograaf JR vertrekt vanuit deze problematiek. Hij startte in 2007 het project Face2Face. Hij maakte foto’s van zowel Palestijnse als Joodse mensen en plaatste die aan beide kanten van de muur. Op de website van de kunstenaar vind je meer info. http://www.jr-art.net/projects/face-2-face. DURVER De leerkracht toont twee korte filmpjes over de Berlijnse muur en de muur rond de Palestijnse gebieden. Wat zijn de gelijkenissen en de verschillen? http://www.youtube.com/watch?v=4zT9Iq9uc4U (Berlijnse muur) http://www.youtube.com/watch?v=R8bD5-BoaIA&feature=related (Muur rond Palestina) Je kan ook dia 14-16 van de ppt. tonen en vergelijken. DENKER Het werk van Batniji, JR en Banksy behandelt dezelfde problematiek. Vraag aan de leerlingen om de drie kunstenaars met elkaar te vergelijken wat inhoud en vorm betreft. Laat ze verwoorden welke kunstenaar volgens hen het best de problematiek van de bezetting van de Palestijnse gebieden weergeeft. DOENER Muren bakenen iets af. Welke zones zouden de leerlingen willen afbakenen in hun school? Op welke manier zouden ze dit doen? DROMER Probeer de leerlingen te laten inleven in de Palestijnse situatie. Wat als er een muur dwars door je klas zou lopen? Hoe zou je communiceren zonder internet, met een strenge controle?
EDWARD BURTYNSKY (CANADA, 1955) Three Gorges Dam Project, Yangtze, China, 2005 Chromogene kleurenafdruk, 99 × 124,5 cm
Edward Burtynsky’s werk onderzoekt de gevolgen van menselijke ingrepen in het landschap en de natuurlijke omgeving, en peilt naar de effecten van industrialisering, productie en de ontginning van natuurlijke hulpbronnen. In fotoreeksen die focussen op proces, oorzaak en gevolg documenteert hij de transformatie van het milieu en van de natuurlijke habitat. Burtynsky noemt zijn werk ‘een klaagzang om de teloorgang van de natuur door de hand van de mens’ en ‘een bijkomende blik op de omvang van wat wij vooruitgang noemen’. Three Gorges (uit zijn serie China) documenteert de bouw van de grootste en krachtigste hydro-elektrische dam ter wereld (2 kilometer breed en 185 meter hoog) op de Yangtze, en wat werd achtergelaten in de nasleep van dit kolossale project. De bouw leidde tot de evacuatie van meer dan 1,5 miljoen mensen (de grootste die ooit in vredestijd plaatsvond) en had verwoestende gevolgen voor de lokale gemeenschappen en voor het milieu. Hele steden, gemeenten, dorpen, boerderijen, fabrieken, mijnen, archeologische en culturele sites werden onder water gezet. Burtynsky’s foto’s beschrijven de gigantische industriële machine die in het proces wordt ingezet en het apocalyptische landschap dat ze achterliet. Het lijkt wel alsof er een bom ontploft is: alles is dor, verlaten en vernietigd. De beelden zijn zowel verontrustend als zorgwekkend iconisch. Ze tonen de menselijke en politieke overmoed (het project is tekenend voor China als groeiende economische en industriële grootmacht) maar ook de
totale minachting voor de machtelozen en stemlozen in de Chinese samenleving, terwijl het ‘Nieuwe China’ in zijn zoektocht naar ‘vooruitgang’ alles letterlijk platwalst. http://www.edwardburtynsky.com/ INSTAP Bij de bouw van nieuwe projecten wordt vaak niet nagedacht over de negatieve gevolgen voor de bewoners of voor het milieu. Burtynsky stelt deze praktijken aan de kaak. Als instap kan je werken van deze kunstenaar tonen (http://www.edwardburtynsky.com/) of de actuele discussie over bijvoorbeeld ‘U-place’ aankaarten. (http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120530_145) Je kan ook een filmfragment laten zien over de impact van vervuiling op het leefmilieu. (http://www.youtube.com/watch?v=VhlW-DzaosQ&feature=related).
DURVER De leerlingen moeten de voor- en nadelen van de industrialisatie tegen elkaar afwegen: de ene groep is pro, de andere contra. Hebben de beelden van Burtynsky hun argumenten pro of contra beïnvloed? DENKER Stel de volgend vragen aan je leerlingen: Zijn jullie voor- of tegen megalomane projecten als ‘U-place’? Zou een fotoreportage over dit winkelcomplex dezelfde invloed hebben op de publieke opinie als het werk van Burtynsky? DOENER Geef je leerlingen volgende opdracht: maak net zoals Burtynsky een foto van jouw naaste omgeving waarbij een bouwproject negatieve gevolgen heeft of heeft gehad voor de plaatselijke bewoners of het milieu. DROMER Laat je leerlingen een fotoreportage maken van een plaats waarvan zij vinden dat mens en natuur er in harmonie samenleven.
INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS IISH (sinds 1935,Nederland)
Jose Martinez Guerricabeitia, OSPAAL (Havana) Exequiel Ponce, 1979. Ondersteuningsactie voor E. Ponce, de leider van de Socialistische Partij van Chili, en C. Lorca, algemeen secretaris van de socialistische Jeugd Chili, antifascistisch strijder voor het Chileense volk, gearresteerd in juni 1975 in Santiago, Chili.
-
De historische bronnen en de geschiedenis die ermee geschreven wordt, zijn dikwijls een zaak van de machthebbers. Als neutrale en onafhankelijke instelling bewaart het IISG het kwetsbare erfgoed van mensen die niet aan de macht waren, maar op een of andere wijze voor hun emancipatie streden. Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) is een van de grootste documentatie- en onderzoekscentra ter wereld op het terrein van sociale en economische geschiedenis. Sinds zijn oprichting in 1935 zet het Instituut zich in voor het verzamelen, behouden en ter beschikking stellen van het erfgoed van sociale bewegingen wereldwijd. Het Instituut is onafhankelijk en is daardoor een natuurlijke bewaarplaats voor het dikwijls bedreigde culturele erfgoed van arbeidersbewegingen en andere emancipatorische groepen en stromingen. De onderzoeksafdeling van het Instituut richt zich op de geschiedenis van arbeidsverhoudingen wereldwijd en organiseert internationale projecten op dit terrein. De collectie bestaat uit 3200 archieven, meer dan een miljoen boeken en visueel materiaal (waaronder ruim 116.000 affiches). Samen beslaan ze ruim 50 km planklengte. Het IISG is een instituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het establishment is in veel archieven en bibliotheken meestal goed vertegenwoordigd. Het IISG bewaart juist het materiaal van groeperingen die zich tegen de gevestigde orde verzetten. Denk bijvoorbeeld aan de nalatenschap van de Spaanse anarchisten van 1936 en de Iraanse oppositie en diaspora na 1979. Het Instituut is in de eerste plaats geïnteresseerd in alle zaken die met werk te maken hebben, maar bewaart ook het erfgoed van maatschappelijke stromingen zoals utopisten, milieubewegingen, provo’s, krakers en vegetariërs. Het Instituut verzamelt wereldwijd en heeft lokale kantoren in Ethiopië, Thailand, Bolivia, Rusland, India en Turkije. Het verzamelde materiaal of een digitale kopie daarvan wordt in Amsterdam beschikbaar gesteld voor onderzoek. Voor Newtopia presenteert het Instituut een reeks affiches uit zijn uitgebreide collectie, die sleutelmomenten van sociaal en politiek activisme en protest in de naoorlogse periode afbeelden. socialhistory.org
Patrice Lumumba, 1972. Campagneaffiche over Congo. Internationale solidariteitsdag met Congo
INSTAP http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/mediatheek/programmas/journaal/ 2.21227/2.21228/1.1299726 toont een protestmars van de Indignados in Brussel. Bekijk met je leerlingen dit stukje film en kijk op welke manier affiches hier worden gebruikt.
DURVER Je geeft de volgende opdracht aan je leerlingen: indien jullie een protestmars zouden organiseren, voor welk middel zouden jullie dan opteren: vuur, een slogan, een lied of geweld? Vinden jullie het gebruik van poster een geschikt medium, zoals deze van het IISH? DENKER Je stelt de volgende vragen aan je leerlingen: waarom denken jullie dat mensen protesteren? Wat is het belang van protest? Waarom bewaart een instituut als IISH dergelijke posters? DOENER Je geeft je leerlingen de volgende opdracht: kies ĂŠĂŠn regel uit het schoolreglement waar je het niet mee eens bent en probeer een ludieke protestmars te organiseren tegen deze regel. Zou een affiche geschikt zijn voor jullie actie? DROMER Je stelt de volgende vraag aan je leerlingen: hebben jullie zelf of jullie ouders of jullie familieleden ooit meegedaan aan een protestmars: welke gevoelens maakten deze gebeurtenis bij jullie los? De leerlingen maken vervolgens aan de hand van deze gevoelens een mind-map en schrijven deze op een grote affiche.
GANZEER (EGYPTE, 1982) The Mask of Freedom,2011 Sticker Ganzeer (ook bekend als Mohammed Fahmy) is een straatkunstenaar, grafisch ontwerper, illustrator, beeldend kunstenaar, blogger en activist, hoewel hij al die labels waarschijnlijk zou afwijzen. Hij is bekend om zijn muurschilderingen waarop de martelaren van de Egyptische revolutie staan afgebeeld, zijn grafische stencils en graffiti die de politieke onderdrukking in Egypte aan de kaak stellen, en zijn uitgesproken kritiek op de militaire raad die in Egypte aan de macht is. Zijn werk is uitgegroeid tot een van de drijvende krachten achter de politieke en revolutionaire graffiti in de straten van Caïro. Zijn straatkunst en zijn grafisch werk zijn symbolen van de opstand geworden en hebben die opstand tegelijkertijd een iconische visuele taal bezorgd, die in de openbare ruimte resoneert. The Mask of Freedom, dat als sticker circuleerde, toont bijvoorbeeld een geknevelde en geblinddoekte man met kleine vleugels aan weerszijden van zijn hoofd: een bewust decoratief idee van vrijheid. Op het bijschrift eronder staat te lezen: ‘Saluut van de Hoge Raad van de Strijdkrachten aan de liefhebbende zonen van de Natie’. De visuele taal is hier direct, symbolisch, inventief en gedenkwaardig. Ganzeer maakt deel uit van een nieuwe generatie van moedige, uitgesproken politiek geëngageerde kunstenaars die zich actief inzetten om in Egypte veranderingen door te voeren en die — voor het eerst in dat land — de openbare ruimte opeisen door middel van kritisch creatieve expressiemiddelen. Hij is ook een fervent antimilitarist, die ooit verklaarde dat ‘als de wereldleiders en beleidsmakers de wereldvrede oprecht willen laten zegevieren, de ontmanteling van legers en oorlogswapens niet zo’n heel absurde eis is’. http://www.ganzeer.com/
INSTAP De Egyptische revolutie is één van de voornaamste gebeurtenissen uit de ‘Arabische lente’. De Egyptische kunstenaar Ganzeer deed een artistieke bijdrage aan deze revolutie. Als instap kan je de kunstenaar zijn blogspot (http://ganzeer.blogspot.be/) tonen of een nummer laten horen van artiesten die eveneens over revoluties zongen: The Beatles (Revolution http://www.youtube.com/watch?v=KrkwgTBrW78) en Tracy Chapman (Talkin bout a revolution http://www.youtube.com/watch?v=SKYWOwWAguk). Een ander bijzonder lied is Blowin in the wind van Bob Dylan (http://www.youtube.com/watch?v=TL_FEFMlzVY): het lied is uitgegroeid tot het lijflied van de beweging voor de burgerrechten en de vredesbeweging in de roerige jaren zestig van de twintigste eeuw.
DURVER Bespreek volgende stelling met je leerlingen: stel, jullie willen een revolutie ontketenen, welke verschillende stappen moeten jullie doorlopen? Zou een stickeractie zoals die van Ganzeer een goede zet zijn? DENKER Stel de volgende vragen aan je leerlingen: wat zijn de verschillende redenen om een revolutie te ontketenen? Wat zou er moeten gebeuren om een revolutie te starten? Kan een klein initiatief als de stickers van Ganzeer een aanzet zijn? DOENER Geef aan je leerlingen de volgende opdracht: teken zelf een sticker met een afbeelding van iets dat jezelf zou willen veranderen in jullie school en probeer deze sticker te verspreiden. DROMER Laat je leerlingen het lied van Tracy Chapman horen. Waaraan denken zij als ze dit lied horen? Laat hen dit opschrijven. Laat hen het werk van Ganzeer nog eens bekijken. Waaraan denken zij als ze dit werk zien. Laat hen dit opschrijven. Laat hen per twee kijken naar wat ze hebben opgeschreven.
ALI FERZAT (SYRIE, 1951) cartoons
Ali Ferzat is een van de meest vooraanstaande cartoonisten en politieke satirici in de Arabische wereld. Zijn onderwerpen omvatten de actualiteit, met een bijzondere focus op Syrië en het Midden-Oosten, de schendingen van de mensenrechten in de regio, het absolutisme en de bureaucratie van veel Arabische staten, en de idealen van vrijheid en democratie. Ferzat begon zijn werk te publiceren in kranten die onder staatstoezicht stonden, maar hij publiceerde ook zijn eigen onafhankelijke satirische blad al-Doomari (Lant aaropsteker) — een zeldzaamheid in een land waar de media door de staat worden gecontroleerd — totdat hij in 2003 gedwongen werd het op te doeken. In 2011 kreeg hij de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken, voor zijn bijdragen aan ‘de fundamentele vrijheden en de politieke verandering in de Arabische wereld’. Oorspronkelijk vermeed Ferzat het echte mensen te karikaturiseren, maar sinds de Syrische opstand zie je in zijn cartoons herkenbare personages. Ferzat richt zijn scherpe pen op de figuur van Bashar al-Assad en zijn cartoons vormen een felle kritiek op het regime. In een tekening zit Assad op de rand van een leunstoel, nadat de veren in het kussen hem er hebben ‘uitgeworpen’. In een andere probeert hij een lift te versieren van de (toenmalige) Libische dictator Muammar Gaddafi, die aan het stuur van een vluchtauto in volle vaart zit. Vorig jaar ontvoerden de Syrische veiligheidstroepen Ferzat. Hij werd in elkaar geslagen en als ‘waarschuwing’ werden zijn handen gebroken. Zijn cartoons zijn verboden in landen als Jordanië en Libië en hij werd met de dood bedreigd. Ondanks dit alles blijft Ferzat de corruptie en het machtsmisbruik in de Arabische wereld bekritiseren en de grenzen van de vrijheid van meningsuiting verleggen. http://www.ali-ferzat.com/
INSTAP Cartoons hebben niet alleen een ludieke functie, vaak willen zij ook problemen in de maatschappij aankaarten. De commotie rond de Mohammed cartoons toonde dit zeer duidelijk aan (http://nl.wikipedia.org/wiki/Cartoons_over_Mohammed_in_JyllandsPosten). Deze cartoons dienen als instap voor de werken van Ferzat.Je vindt de cartoons in de ppt. dia 31. Toen de Syrische kunstenaar Ali Ferzat het beleid van Bashar al-Assad openlijk in zijn cartoons begon te bekritiseren werden zijn handen gebroken en werd hij in elkaar geslagen ‘als waarschuwing’.
DURVER Je geeft aan je leerlingen de volgende opdracht: je bent hoofdredacteur van een belangrijke krant. Ga je dergelijke cartoons zoals deze van Ferzat publiceren, waarom wel en waarom niet? DENKER Stel aan je leerlingen de volgende vragen: zijn er onderwerpen die absoluut taboe zijn om in een cartoon te plaatsen? Vinden jullie dat Ferzat te ver gaat of juist niet? DOENER Laat je leerlingen zelf een cartoon maken, net zoals Ferzat, die kritiek levert op een situatie of een persoon uit de Belgische politiek DROMER ‘De idealen van de vrijheid en de democratie’ : welke woorden en associaties koppelen je aan deze uitspraak? Laat je leerlingen hun woorden en associaties noteren op post-its en kleef de post-its op het bord. Op die manier krijg je een mind-map.
KRZYSZTOF WODICZKO (POLEN, 1943) De nieuwe Mechelaars, 2012 video-installatie
Krzysztof Wodiczko is vooral bekend om zijn grootschalige dia- en videoprojecties op architecturale gevels en monumenten. In Europa, de Verenigde Staten, Azië, LatijnsAmerika, Australië en Canada realiseerde hij meer dan tachtig zulke publieke projecties. Oorlog, conflict, trauma, geheugen en communicatie zijn enkele van de belangrijkste thema’s in een oeuvre dat vier decennia omspant en waarin de kunstenaar nadrukkelijk ingaat op de behoeften van marginale burgers in stedelijke samenlevingen — burgers die vaak overleven buiten de gebruikelijke grenzen van juridische en sociale hulpmiddelen. Voor Newtopia heeft Wodiczko een nieuw publiek project bedacht waarbij hij de gevel van het Mechelse stadhuis tijdelijk verandert in een visueel en auditief communicatiemiddel voor nieuwkomers in Mechelen. Met de steun van de Mechelse Werkgroep Integratie Vluchtelingen nam de kunstenaar in de zomer van 2012 een aantal interviews af met personen die ooit in de stad toekwamen, zowel recent als jaren geleden. Een speciaal ontworpen interface maakte het mogelijk om alleen de ogen van de sprekers te filmen. Met dit werk hebben deze nieuwe immigranten en vluchtelingen de mogelijkheid om via het prestigieuze politieke en architecturale lichaam van het stadhuis (de belangrijkste democratische instelling van de stad) verhalen te brengen over hun dagelijks leven en hun traumatische ervaringen van ontheemding. Wodiczko laat de stem van de nieuwkomers in de stad horen en toont hun ogen. Zo kunnen ze geleefde ervaringen delen die moeilijk via een directe, niet-gemedieerde weg uit te drukken zijn en die moeilijk te vatten zijn voor Mechelaars die nooit tot emigratie gedwongen werden. http://en.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Wodiczk
INSTAP Als instap voor de video- installatie van Wodiczko kan je een aantal foto’s van zijn installatie voor Newtopia tonen. (http://www.facebook.com/media/set/?set=a.438377476206572.99439.1317927968650 43&typ) en een filmpje waarin Wodiczko zelf aan het woord is (http://www.youtube.com/watch?v=UX1aj57VkKg).J Je kan ook het werk ‘The surplus citi guide’ van de kunstenaar Carl Philips bespreken (http://www.z33.be/node/1715?album=1645). Je kan ook verwijzen naar het Vrijheidsbeeld van New York (ppt. dia 32). Wodiczko werkt rond het thema van de marginale burgerzin in stedelijke samenlevingen. Het vrijheidsbeeld van New York staat hier symbool voor. Het is gemaakt voor de vele inwijkelingen in het ‘land van de vrijheid’. De Limburgse kunstenaar Carl Philips maakte een gids voor mensen die in de rand van de samenleving leven in Hasselt. In deze gids stond bijvoorbeeld beschreven waar je gratis sanitaire voorzieningen, drinkwater, voedsel of draadloos internet kon vinden.
DURVER Geef aan je leerlingen de volgende stelling: je ouders beslissen om naar het buitenland te emigreren: ga je mee? Waarom wel en waarom niet? Vind je het werk van Wodizcko geslaagd om het thema migratie aan te raken? DENKER ‘Zo kunnen deze mensen hun geleefde ervaringen delen die moeilijk via een directe, nietgemedieerde weg uit te drukken zijn’? Deze zin komt uit catalogustekst van Newtopia. Laat je leerlingen nadenken over deze zin en laat hen de zin uitleggen aan elkaar. DOENER Geef aan je leerlingen de volgende opdracht: maak een stadsgids voor ‘immigranten’ in jouw stad en inspireer je op de stadsgids van Carl Philips. DROMER Stel aan je leerlingen de volgende vragen: Met welke dromen, emoties en idealen verhuizen mensen naar een andere stad of land? Zou jij het fijn vinden als jouw ogen geprojecteerd worden op het stadhuis van Mechelen?
KENDELL GEERS (ZUID- AFRIKA, 1968)
Mensenrechten kunnen alleen bestaan als we van onszelf beginnen te houden, als we beginnen te leven met respect voor ons natuurlijke zelf en in harmonie met de wereld om ons heen. De geschiedenis heeft zo dikwijls aangetoond dat vanaf het moment dat onze voorouders de strijd om onze mensenrechten te beschermen hebben gewonnen, dit recht zeer snel verloren gaat in de waas van luxe en comfort. De vrijheid om te leven zonder angst voor vervolging ontaardt in een vrijheid om te consumeren. Het kapitalisme heeft ons ertoe verleid te geloven dat we pas vrij zijn als we consumeren en het directe gevolg van die consumptie is dat ergens — uit het oog, uit het hart — ergens anders op de planeet, de als vanzelfsprekend beschouwde basiselementen van onze luxueuze levensstijl worden geteeld of vervaardigd of verwerkt op een manier die een schending is van de menselijke, dierlijke, plantaardige en minerale rechten van iets of iemand anders. We kunnen ons leven en onze levensstijl niet scheiden van die van anderen en we kunnen niet langer de gevolgen van onze comfortzone negeren en ons individuele zelf afscheiden van de rest van de planeet. Ik ben een kunstenaar en geen politicus; het dus is niet mijn rol om de sociale patronen te proberen te veranderen. Als kunstenaar kan ik de bezoekers van mijn kunstwerken echter in staat stellen zich in te laten met hun zelf en via hun verbeelding de deuren der waarneming te openen. Terwijl de politicus afhankelijk is van stemmen en veto’s om de wereld te veranderen, zijn mijn wapens de contradictie en de explosieve kracht van dromen en het transformerende potentieel van de verbeelding. Ik heb besloten mijn solo-uitnodiging voor Newtopia open te stellen en gasten en vrienden uit te nodigen om hun persoonlijke visie op en interpretatie van dit complexe onderwerp te delen. Ik heb kunstenaars uitgenodigd om te spreken met de vrijheid en de expressie die politici, wetenschappers, bedrijven en consumenten zich liever niet meer herinneren, om zo degenen die de moeite nemen om te luisteren eraan te herinneren dat de strijd voor de rechten van de planeet, de rechten van elk dier, elke plant, elk mineraal en elke mens dringend moet geëerbiedigd worden als we allemaal willen overleven. Elk van de kunstenaars is uitgenodigd op grond van het feit dat hij of zij een grondige ervaring uit de eerste hand heeft in het omgaan met vragen rond mensenrechten. http://en.wikipedia.org/wiki/Kendell_Geers
INSTAP Je schrijft drie citaten op het bord: - Kan kunst iets over mensenrechten zeggen? - Kan de kunstenaar zeggen wat hij wil? - Kan kunst de wereld redden? De leerlingen gaan naar het bord en zetten zich voor het citaat waarmee ze het volledig eens zijn. Dit is de opstap naar het werk van Kendell Geers die voor Newtopia kunstenaars heeft uitgenodigd die ervaring hebben met het thema mensenrechten.
DURVER De leerkracht toont een aantal kunstwerken van kunstenaars die Geers heeft uitgenodigd en een aantal mensenrechten. De leerlingen moeten deze aan elkaar koppelen en uitleggen waarom ze deze keuze maken. De kunstenaars zijn Marina Abramovic (Rest energy with Ulay), Barbara Kruger (The innocent have nothing to fear) en Charlie Chaplin (Afbeelding uit Modern times). De afbeeldingen van deze kunstwerken zijn te vinden op dia 40 van de ppt. De drie mensenrechten zijn: - Niemand heeft het recht ons te kwellen of te folteren - We zijn allemaal beschermd door de wet - Het recht van de werknemer
DENKER De leerlingen in de klas lezen het onderstaande citaat van Kendell Geers en discussiÍren erover. Ik ben een kunstenaar en geen politicus; het dus is niet mijn rol om de sociale patronen te proberen te veranderen. Als kunstenaar kan ik de bezoekers van mijn kunstwerken echter in staat stellen zich in te laten met hun zelf en via hun verbeelding de deuren der waarneming te openen. Terwijl de politicus afhankelijk is van stemmen en veto’s om de wereld te veranderen, zijn mijn wapens de contradictie en de explosieve kracht van dromen en het transformerende potentieel van de verbeelding. DOENER De leerlingen krijgen info over de kunstwerken van Abramovic, Kruger en Chaplin, drie van de kunstenaars die Geers heeft uitgenodigd en ze moeten aan de klas een korte toelichting bij deze werken geven. De info over deze kunstenaars vind je in de ppt. op dia 41-43. DROMER Uit de selectie van deze drie kunstwerken kiezen de leerlingen in kleine groepjes de kunstenaar die het nauwst bij hen aansluit. Ze leggen ook uit waarom.
AMAR KANWAR (INDIA, 1964) The Torn First Pages, 2004-08 19-kanaalsvideo-installatie, kleur en zwart-wit, geluid, sitespecifieke afmetingen
Ko Than Htay was een Birmese boekhandelaar die veroordeeld werd tot drie jaar gevangenisstraf omdat hij uit elk boek dat hij verkocht de eerste bladzijden scheurde. Die pagina’s waren voorbehouden aan de propaganda die het militaire regime liet drukken in elke krant, elk tijdschrift of boek dat in het land werd geproduceerd. Amar Kanwars monumentale videoinstallatie neemt dit verhaal als uitgangspunt. Ze schetst de historische omstandigheden en de extreme sociale situatie in Birma (nu Myanmar): de onderdrukking van etnische minderheden, de systematische schendingen van de mensenrechten en de vaak gewelddadige dood van dissidenten. De kern van zijn gefragmenteerde verhaal wordt gevormd door een engagement met poëzie als een vorm van bewijsmateriaal. Voor Kanwar is een beeld altijd een ‘presentatie van poëzie’. Daarbij horen onvermijdelijk ook vragen rond het bewijzen van iets anders — criminaliteit, onderdrukking, veerkracht en weerstand. Kanwar neemt zijn vorige films op in een indringende en complexe presentatie op 19 schermen, waarin hij reisverslagen, documentaires en getuigenissen combineert. Omdat de kunstenaar in Myanmar/Birma niet mag filmen, komen de meeste beelden van elders: landschappen gefilmd in India of Thailand, videoportretten van Birmaanse dissidenten in ballingschap in Europa of de Verenigde Staten, found footage. De filminstallatie voert niet alleen een nieuw onderzoek naar de kwestie van bewijsmateriaal maar toont ook gevallen van individuele moed en collectieve veerkracht in een strijd om sociale rechtvaardigheid, hedendaagse vormen van geweldloosheid en beelden van ballingschap en ontwrichting. Kanwar droomt luidop: ‘Stel je de formele presentatie van poëzie voor als bewijsmateriaal in een toekomstig tribunaal voor oorlogsmisdaden. Stel je voor, negentien vellen papier die voor altijd in de wind zweven…’
http://amarkanwar.com/
INSTAP Ko Than Htay was een Birmese boekhandelaar die uit elk boek dat hij verkocht de eerste bladzijden scheurde. Voor deze actie werd hij tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld. Waarom? Deze pagina’s waren voorbehouden voor de propaganda van het militaire regime. Dit gold ook voor kranten en tijdschriften. Amar Kanwar verwerkte deze gebeurtenis in een video installatie. Als instap kan je een afbeelding tonen van Ko Than Htay met zijn boeken (http://www.wordsinspace.net/media-materiality/2012-spring/?p=625) of de scène uit de film ‘Dead poet society’ (http://www.youtube.com/watch?v=wOENu0fK0uM) waar de leerkracht al zijn leerlingen aanmoedigt om zelfstandig na te denken en ook de eerste pagina’s uit hun handboek te scheuren.
DURVER Stel de volgende vraag aan jouw leerlingen: zou jij, zoals Ko Than Htay, bepaalde pagina’s uit een boek scheuren omdat je van mening was dat je recht op zelfstandig denken werd geschonden? Waarom wel of waarom niet? DENKER De leerlingen moeten over de volgende stelling nadenken: ‘You have to think for yourself’. Is dit zo of moeten er toch bepaalde regels door de staat worden opgesteld? En is deze uitspraak van toepassing op dit kunstwerk van Kanwar? DOENER Geef aan je leerlingen de volgende opdracht: scheur één pagina uit een boek, krant, tijdschrift waarvan jij vindt dat het de tegen je recht op een eigen mening ingaat. Presenteer deze pagina net zoals Kanwar. DROMER Stel aan je leerlingen de volgende vraag: wat is jouw reactie als je mensen onderdrukt ziet worden: kies je dan voor een heftige emotionele reactie of zou je het op een meer poëtische manier aanpakken zoals Kanwar?
STELIOS FAITAKIS (GRIEKENLAND, 1976) Imposition Symphony (detail), 2011 Muurschildering, speciale opdracht voor het Deense Paviljoen, 54ste Biënnale van Venetië. Latex, acryl, gespoten verf Aan de Byzantijnse schilderkunst ontleende Stelios Faitakis niet alleen de starre vormelijkheid van de figuren, maar ook een onlogische plek waarin perspectief wordt vervormd en een mythologische tijd heerst. In plaats van afbeeldingen van engelen, heiligen en de dualiteit van het paradijs en de hel, schildert hij hedendaagse burgers die gevangenzitten in een epische dichotomie van utopie versus dystopie. Het utopische omvat altijd twee oppositionele elementen: het streven naar een betere wereld en de verzekering dat die slechts in onze verbeelding kan bestaan. De krachtige figuratieve techniek, de symbolische constructie en de aan de Byzantijnse stijlen ontleende concentratie creëren in Faitakis’ werk een bijzonder relevant détournement van de contradicties van de utopie. Faitakis’ beeldtaal is een reflectie op diverse ideeën over wat een huidige utopische projectie met zich mee zou kunnen brengen. Hij gebruikt elementen uit de utopische satire om een stedelijk paradijs vol cutting-edge genoegens te schilderen: allerlei soorten technologische snufjes, clubcultuur in overvloed en digitale roem voor iedereen, plus voedsel, drank en drugs naar behoefte. Alle rechten van de individuele zelfexpressie worden tot het uiterste gedreven. Faitakis’ plechtige figuren in hun transcendente tweedimensionale ruimte zijn onwaarschijnlijke bewoners van deze turbokapitalistische, technologische hemel en horen evenmin thuis in de chaos, het conflict, de ecologische ineenstorting en de tirannie van het beroemd-zijn die we vandaag kennen. In zijn beelden verandert de visie van ongebreideld consumentisme en eeuwige urbane ontspanning op een voorspelbare manier in een dystopie van een onderdrukkend entertainment en een individualisme dat technologisch wordt verheerlijkt. Binnen de gewijde ruimte van de Byzantijnse schilderkunst lijken deze beelden van extreem individualisme en door Facebook aangedreven collectivisme bijzonder anachronistisch en dystopisch.
INSTAP Als instap toont de leerkracht het contrast tussen de oude Byzantijnse schilderkunst of mozaïekkunst, dia 25 in de ppt., en de nieuwe waarvan Faitakis een voorbeeld is. Terwijl de oude kunst engelen, heiligen en de tegenstelling tussen het paradijs en de hel toont, kenmerkt de kunst van Faitakis zich door hedendaagse thema’s. DURVER Een kenmerk van onze hedendaagse samenleving is het individualisme versus het collectivisme van facebook. Ga hierover in discussie met je leerlingen. Laat de leerlingen ontdekken op welke manier Faitakis deze thematiek aanraakt in zijn werk. DENKER De leerlingen moeten het verschil uitleggen tussen een utopie en een dystopie aan de hand van zelf gevonden afbeeldingen. Zouden zij het werk van Faitakis als een utopie of dystopie omschrijven? DOENER Je toont een middeleeuwse afbeelding van de hel en een hedendaagse. Deze afbeeldingen zijn in de ppt. op dia 26 en 27 te vinden. Laat de leerlingen aan de hand van oude kranten een collage maken waarin ze hun eigen hel verbeelden. DROMER Een onderwerp van Faitakis zijn werk is de zin ‘digitale roem voor iedereen’: willen je leerlingen dit bereiken en hoe denken zij dit te doen?
GIANNI MOTTI (ITALIE, 1958) ONU, Intervention, 53rd session of the Commission on Human Rights, UN, Geneva, 1997 Cibachromeprint, 42,5 × 64 cm
Een eenvoudige beschrijving van deze actie gaat als volgt. Het gebeurde op vrijdag 4 juni 2004, tijdens de halve finale enkelspel heren op het tennistoernooi van Roland Garros in Parijs. Als publieke reactie tegen het officiële bezoek van George W. Bush aan de stad trok Gianni Motti, die in het publiek zat, een gele zak over zijn hoofd. Het was een zak zoals die ook werd gedragen door de Iraakse gevangenen in Abu Ghraib. Gedurende acht minuten werd zijn tussenkomst door perscamera’s gefilmd en over de hele wereld uitgezonden. Vervolgens werd ze onderbroken door de security. Timing vormt de kern van dit eenmansprotest. Hoelang duurde het voordat de veiligheidsmensen van het toernooi beseften dat iemand het tv-beeld bezoedelde? Een gelijkaardige vraag kan gesteld worden met betrekking tot de onthulling van de gebeurtenissen in Abu Ghraib. Hoelang duurde het vooraleer de Amerikaanse overheid ontdekte dat haar soldaten stelselmatig gevangenen vernederden en martelden? Aanvankelijk toonden de Amerikaanse media weinig belangstelling: de informatie werd in januari 2004 naar buiten gebracht, maar het was pas in april dat het nieuwsmagazine 60 Minutes er uiteindelijk verslag over deed. Tegen juni 2004, toen Bush naar Parijs kwam, werd er wereldwijd volop gereageerd tegen deze wantoestanden. Motti zat strategisch geplaatst in de vipbox, recht tegenover de belangrijkste camera’s. Het tv-kijkende publiek had dus een goed zicht op zijn gele kap — de verwijzing naar de verschrikkelijke martelscènes werd onmiddellijk opgepikt. Als een Don Quichot van de kunstwereld probeert Motti de Amerikaanse president en andere politieke hoogwaardigheidsbekleders uit te dagen door massale media-evenementen te kapen. In 1997 infiltreerde hij in een VN-zitting over mensenrechten in Genève en ging hij in de zetel van de afwezige Indonesische afgevaardigde zitten. Toen hij aan de beurt was, sprak Motti namens etnische minderheden en gaf hij de machthebbers een les in mensenrechten: lichamelijke integriteit, menselijke waardigheid en vrijheid van meningsuiting. Een foto van deze actie wordt hier afgebeeld.
INSTAP De leerkracht toont die opkomt voor Daarnaast toont hij Dia 29 van de ppt. tegen onrecht.
een filmpje van een actie van Femen, een organisatie uit OekraĂŻne vrouwenrechten (http://www.youtube.com/watch?v=kSO_StsijFA). de foto van Motti op Roland Garros met een gele zak om zijn hoofd. Dit toont aan dat er verschillende manieren zijn om te protesteren
DURVER Zijn de performances van Motti kunst of zijn het politieke acties? Je kan over deze uitspraak met de leerlingen een borddiscussie houden. DENKER Stel aan je leerlingen de volgende vraag: stel dat jij samen met Motti in het publiek op Roland Garos zat, zou zijn actie voor jou dan duidelijk zijn? DOENER Geef aan je leerlingen de volgende opdracht: verzin zoals Motti een relevante actie of performance om een bepaald mensenrecht aan de kaak te stellen. DROMER Stel aan de leerlingen de vraag welke schending van een mensenrecht ze in BelgiĂŤ zouden willen aankaarten en op welk muziekfestival ze dit zouden doen.
FERNANDO SANCHEZ CASTILLO (SPANJE, 1970) Pegasus Dance (a choreography for watergun-vehicles), 2007 Eenkanaalsvideo, kleur, geluid, 12’ 15”
Fernando Sánchez Castillo’s multidisciplinaire werk focust op de politieke geschiedenis en legt in het bijzonder de nadruk op het onderzoek naar geweldsuitoefening en machtsmisbruik. Zijn werk is vaak geïnspireerd door de 20ste-eeuwse geschiedenis van Spanje, met name de impact van generaal Francisco Franco’s bewind op de Spaanse samenleving. Castillo ontleedt het recente verleden en werkt daarbij vaak met monumenten en de openbare ruimte. Maar in plaats van zich alleen op trauma’s te richten gebruikt hij vaak het poëtische vermogen van kunst om situaties te verbeelden waarin geweld door schoonheid kan worden verzacht. Pegasus Dance is een balletchoreografie met waterkanonnen. De video van dit evenement, dat in de haven van Rotterdam werd opgevoerd in samenwerking met de Nederlandse oproerpolitie, toont twee vrachtwagens met waterkanonnen, zoals ze vaak worden gebruikt om relschoppers uiteen te drijven. De voertuigen voeren een sierlijke dans uit in een lege ruimte langs de kustlijn. De video ontvouwt zich als een choreografie van twee geliefden: de twee vrachtwagens ontmoeten elkaar en maken elkaar het hof, waarbij elke wagen waterfonteinen spuit als een manier om te communiceren en te flirten. De kunstenaar zet de negatieve connotaties van de voertuigen als machines van onderdrukking om in een poëtische daad van schoonheid. Hij transformeert de agressieve rompen van de vrachtwagens tot sierlijke wezens die zich overgeven aan een romantische dans. Uiteindelijk vormt het werk niet alleen een scherpe kritiek op de zinloosheid van geweld, maar is het ook een ode aan de transformatieve, verlossende kracht van kunst en haar vermogen om zich een betere wereld voor te stellen.
INSTAP Sanchez Castillo vermengt geweld en schoonheid in dit werk. Als instap kan een afbeelding van Banksy getoond worden waarbij eenzelfde thematiek wordt gebruikt: een demonstrant heeft in de plaats van een molotovcocktail een bos bloemen in zijn hand. Deze afbeelding is te vinden in de ppt. op dia 28. Je kan ook een filmpje tonen waarin waterkannonnen worden ingezet (http://www.youtube.com/watch?v=btbJ7yxId2A) om demonstranten of oproerkraaiers tegen te houden. DURVER Stel aan je leerlingen de volgende vraag: een grote massa voert een betoging met geweld, welke middelen zet je in behalve het waterkanon zoals bij Sanchez Castillo en waarom? DENKER Stel aan je leerlingen de volgende vraag: kun je nog ‘machines van onderdrukking’ geven behalve een tank en een waterkanon? Let op! Dit mag zowel letterlijk als figuurlijk zijn. Beschrijf daarnaast hoe Sanchez Castillo het waterkanon voorstelt? DOENER De leerlingen moeten op het internet drie kunstwerken zoeken die net als dit werk van Sanchez Castillo de ‘schoonheid van het geweld’ uitbeelden. DROMER Geef de volgende opdracht aan je leerlingen: schrijf op post-its de associaties die jullie bij de begrippen ‘geweld’ en ‘schoonheid’ bedenken. Vergelijk deze twee met elkaar en ga ook na of er raakpunten te vinden zijn zoals in dit werk van de Spaanse kunstenaar.
TARYN SIMON (USA, 1976) The Innocents, 2002 Chromogene afdruk, 123 × 158 cm
Ronald Cotton with victim Jennifer Thompsin, Winston-Salem, North Carolina Served 10.5 years of a life sentence for rape 2002 The Innocents documenteert de verhalen van mensen die in de gevangenis zitten voor gewelddadige misdaden die ze niet hebben begaan. Waar het om gaat, is de vraag naar de functie van fotografie als een geloofwaardige ooggetuige en arbiter. De belangrijkste oorzaak van onterechte veroordeling is onjuiste identificatie. Een slachtoffer of ooggetuige identificeert een vermoedelijke dader via foto’s en opstellingen die gebruikt worden bij de ordehandhaving. Deze procedure is gebaseerd op de veronderstelling dat het visuele geheugen nauwkeurig is. Maar doordat de ooggetuige wordt blootgesteld aan compositietekeningen, portretfoto’s, polaroids en opstellingen, kunnen zijn herinneringen veranderen. De geschiedenis van deze gevallen toont aan hoe de fotografie het strafrechtelijk systeem een instrument bood dat van onschuldige burgers criminelen maakte. Foto’s hielpen politieagenten om identificaties door ooggetuigen te verkrijgen en stonden openbare aanklagers bij in het bekomen van veroordelingen. Simon fotografeerde deze mannen op plaatsen die een bijzondere betekenis hadden voor hun onrechtmatige veroordeling: de plaats van de verkeerde identificatie, de plaats van arrestatie, de plaats van het misdrijf of de plaats van het alibi. Voor de betrokkenen zitten deze locaties vol met tegenstrijdige betekenissen. De plaats van arrestatie markeert het beginpunt van een op fictie gebaseerde werkelijkheid. De plaats van de misdaad is tegelijk willekeurig en cruciaal: deze plaats, waar de mannen nooit geweest zijn, veranderde hun leven voor altijd. In deze foto’s confronteert Simon het vermogen van de fotografie om waarheid en fictie te doen vervagen — een dubbelzinnigheid die ernstige en zelfs dodelijke gevolgen kan hebben. www.tarynsimon.com
INSTAP De Amerikaanse kunstenaar Taryn Simon kaart in zijn werk Innocents de problematiek van de onschuldige mensen in de gevangenissen aan. Deze mensen werden foutief beschuldigd omwille van een foute identificatie. Hiermee vraagt de kunstenaar de toeschouwer om na te denken over de betrouwbaarheid van de fotografie en het visuele geheugen. Mogelijke instappen gaan over de onbetrouwbaarheid van het beeld. Hiervoor kan de leerkracht bijvoorbeeld enkele mislukte photoshops tonen in de ppt. op dia 7-10. Het filmpje van een reclame voor Dove waarin de transformatie van een vrouw tijdens een fotoshoot getoond wordt (http://www.youtube.com/watch?v=s2gD80jv5ZQ is ook een goed voorbeeld. Op dia 9 en 10 van de ppt. zie je tweemaal dezelfde foto van Obama en zijn staf. Je kan de leerlingen vragen welke de verschillen zijn. Op http://www.tc.umn.edu/~hick0088/classes/csci_2101/false.html vind je voorbeelden van vervalste historische afbeeldingen.
DURVER Verdeel de klas in verschillende groepen. De leerlingen vormen per groep een nieuwe commissie in het Federaal parlement. Ze moeten maatregelen verzinnen om het gebruik van photoshop te beperken. DENKER Je laat de klas een artikel zien over een gevangene die onschuldig in de gevangenis heeft gezeten. Klik hier voor het artikel. Je schrijft op het bord de volgende zin: Liever een onschuldig persoon in de gevangenis, dan een schuldige uit de gevangenis. Je deelt ondertussen post-its uit in de klas, zodat de leerling individueel hierover een mening kan vormen. Laat elke leerling zijn post-it op het bord plakken. Je kan ervoor zorgen dat dezelfde meningen bij elkaar gezet worden. Overloop dit daarna klassikaal en betrek hierbij het kunstwerk van Simon. DOENER Laat de leerlingen ‘ooggetuigen’ spelen. Laat hen hun hoofd op de bank leggen. Vraag hen een beschrijving te geven van een van hun medestudenten. Belangrijk is dat de leerlingen eerst het hoofd op de bank leggen en daarna de vragen worden gesteld. Welke kleren heeft hij/zij aan? Wat is typerend aan haar/hem? Laat hen hieruit vaststellen dat het visuele geheugen niet altijd volledig is. Laat aan de hand van het werk Simon de gevolgen hiervan merken. DROMER Vraag de leerlingen of zij eerder ervaringen hebben gehad, misschien op Facebook, met de ‘onwaarheid’ van het beeld.
ZIYAH GAFIC (KROATIE, 1980) Uit de reeks State of Ignorance: Short stories from troubled societies (Bosnie en Herzegovina / Irak / Palestina e.a.), 2000-2008 Cibachromeprint, 80 × 60 cm De fotograaf ziyah Gafić was nog een kind toen de oorlog in Bosnië uitbrak, maar de gebeurtenissen troffen hem en zijn familie diep. Zoals alle Bosniërs waren zij de media-‘onderwerpen’ van een internationale humanitaire crisis en genocide. Gafić wendde zich tot de fotografie om gebeurtenissen langs ‘de andere kant’ te ervaren. Niet als slachtoffer, maar als een van hen die de actualiteit registreren en mensen bewust willen maken van wat er gebeurt op enkele van de meest conflictueuze, problematische en kritieke plekken ter wereld die worstelen met overgangssituaties. Sinds 1999 heeft Gafić veel gereisd. Hij heeft belangrijke gebeurtenissen verslagen in meer dan veertig landen, waaronder Irak, Koerdistan, Tsjetsjenië, Libanon, Afghanistan, Pakistan en Palestina. Telkens wil hij de om- standigheden begrijpen die leiden tot politieke onrust en wat die doet met de menselijke conditie. In Newtopia presenteert Gafić vijf verschillende reeksen foto’s over gebieden waar de mensenrechten een bijzonder problematisch thema zijn geweest. Quest for Identity bestaat uit honderden foto’s van persoonlijke bezittingen die werden opgegraven uit massagraven in Bosnië. ze werden gefotografeerd op de forensische snijtafels die gebruikt worden om lichamen uit de massagraven opnieuw samen te stellen en te identificeren. deze voorwerpen — horloges, brillen, identiteitsbewijzen, familiefoto’s — waren de dingen die mensen met zich meedroegen op het moment dat de Servische troepen hen executeerden. Ze vormen het belangrijkste aanknopingspunt voor het identificeren van de ongeveer dertigduizend vermiste Bosniërs. De genocide in Rwanda was een van de ernstigste schendingen van de mensenrechten in de naoorlogse periode. Verkrachting was een van de bruutste wapens die werden gebruikt: een hele generatie kinderen werd uit haat geboren. Children of Hate documenteert deze kinderen. Ze staren in de camera. Zijn ze zich bewust van hun hachelijke situatie of niet? Het valt moeilijk te zeggen. Ook in State of Ignorance, een reeks die in Pakistan werd gefotografeerd, zijn kinderen te zien. Pakistan is een van de meest ongeletterde landen in Azië. Het land besteedt 66 procent van zijn jaarlijkse budget aan militaire uitgaven en slechts 2,5 procent aan onderwijs. de rijken sturen hun kinderen naar privéscholen, terwijl de armen gedwongen worden kinderen naar de katoenvelden te sturen, of naar madrasahs (koranscholen), waar ze ontvankelijk worden voor de indoctrinatie van radicale islamisten. Gendervraagstukken en meer in het bijzonder de religieuze rechten van transseksuelen vormen de kern van Trans Islam, een werk over de eerste moskee en islamitische kostschool voor transseksuelen in Yogyakarta (Indonesië). Op dit moment is dit een van de weinige plaat- sen ter wereld waar islamitische transgenders en mensen met een nietheteroseksuele oriëntatie hun religieuze rechten kunnen uitoefenen zonder te worden lastiggevallen. Short Notice bestaat uit een reeks portretten van binnenlandse vluchtelingen in Pakistan. Het gaat voornamelijk om etnische Pasjtoenen die het federaal bestuurde tribale gebied zijn ontvlucht als gevolg van gevechten tussen Pakistaanse veiligheidstroepen en de Taliban. Deze mensen werden vaak gedwongen om op korte termijn, dikwijls in het holst van de nacht, hun huis te verlaten. Ze worden hier getoond met de weinige bezittingen die ze konden redden. www.ziyahgafic.ba
INSTAP Het recht op onderwijs dat Gafic in zijn werk aanklaagt kan een instap vormen in de klas. Het extreem islamitische Sharia4Belgium publiceert op zijn website een document Gevaren van de Scholen. Het originele bestand kan je raadplegen via deze link: http://www.shariah4belgium.com/index.php?option=com_content&view=article&id=64% 3Ade-gevaren-van-de-scholen&catid=35%3Aboeken&Itemid=58&lang=en Organiseer een klasgesprek over dit thema. Zijn de leerlingen akkoord? Waarom heeft Sharia4Belgium zoveel schrik van het onderwijs? Wat is de kracht van onderwijs? Dit link je dan aan het werk van Ziyah Gafic.
DURVER Schrijf een lezersbrief naar een krant als antwoord op de stelling over de gevaren van de scholen die Sharia4Belgium op zijn website publiceert. DENKER Bekijk het filmpje over de kunstenaar via volgende link: http://www.youtube.com/watch?v=Pm377O64heo Vergelijk het werk State of Ignorance‘ met wat je in de film te weten komt over Islam en onderwijs. DOENER Laat de leerlingen een foto maken van zichzelf met een handboek of een schrift, net zoals de afbeelding van Gafic. DROMER Stel je voor dat jij om een of andere reden geen recht had op onderwijs. Op welke manier zou jij dit recht opeisen?
Lynn Hershman Leeson (USA, 1941) Reach, 1988, uit de reeks Phantom Limb (1987-1994) Gelatinezilverdruk, 76 × 102 cm
Hershmans zwart-witte fotomontagereeks Phantom Limb toont markante combinaties van vrouwenlichamen die versmolten zijn met camera’s en tv-schermen. Hershmann stelt dat deze werken ‘menselijke lichamen doen samensmelten met technologische cyborgachtige attributen, wat wijst op onze afhankelijkheid van elektronica en media, en hoe die ons fysieke en psychologische collectieve zelf binnendringen’. In deze reeks wordt de technologische uitbreiding van het menselijk lichaam voorgesteld als een gewelddadige en pijnlijke botsing, die duidelijk door de titel wordt gesuggereerd. De term ‘phantom limb’ (fantoomledemaat) verwijst naar de vreselijke sensatie die iemand ervaart die een amputatie onderging, wanneer hij het gevoel heeft dat het geamputeerde lichaamsdeel nog steeds tot zijn lichaam behoort. Eerder dan de potentieel verbeterde vermogens van de vrouw-machine te huldigen, benadrukken de collages het trauma van afwezigheid. Fantoompijn is een fenomeen dat ook gekenmerkt wordt door pijn en vervorming. Hershmans vrouwenlichamen zijn verbonden met camera’s en schermen die altijd onevenredig groot zijn voor hen. Dit verwijst naar een aantal feministische problematieken: hoe de sociale en culturele omgeving de identiteit van vrouwen construeert, hoe vrouwen ondergeschikt zijn aan de mannelijke blik, hoe vrouwen zichzelf soms bekijken door de ogen van mannen. In dergelijke theorieën wordt aan vrouwen slechts een bestaan toegekend via de mannelijke blik van de camera. Zo beeldt Hershman het vrouwelijke lichaam af als gevangene van de camera. Er is echter een ander belangrijk element in de reeks. In plaats van zich gehoorzaam aan normen te conformeren, staren de vrouwelijke cyborgs via de camera’s of tv-schermen terug naar de toeschouwer. Zo zetten ze vraagtekens bij de onderwerping en komen ze op voor het recht op een eigen blik. http://en.wikipedia.org/wiki/Lynn_Hershman_Leeson
INSTAP Het werk van de Amerikaanse kunstenares Lynn Hershman Leeson kaart onze afhankelijkheid van elektronica en media aan. De fysieke en psychologische afhankelijkheid wordt voorgesteld door verschillende vrouwen waarvan ledenmaten vervangen zijn door televisieschermen. Binnen het werk wordt ook de positie van de vrouw in de media in vraag gesteld. Om dit werk in de klas in te leiden kan je verschillende instappen gebruiken: Je kan beginnen met simpelweg de vraag te stellen: Hoe lang kan je zonder gsm? Hoelang zou je zonder internet kunnen? Hoeveel sms’en stuur je per dag? Je kan ook, een week voor de les, een experiment in de klas voorstellen: 1 week zonder gsm of internet? DURVER Bekijk het stukje uit de documentaire ‘Beperkt houdbaar’ van Sunny Bergmans, waarin ze de photoshop-praktijken van de glossy magazines aankaart (vanaf 24’ tot 36’). Voor of tegen Photoshop? Start een discussie! http://www.hollanddoc.nl/kijk-luister/documentaire/b/Beperkt-Houdbaar.html DENKER Je kijkt naar een stukje uit de documentaire ‘Elaba cava?’ van Panorama. Je vraagt de leerlingen of ze zich herkennen in de reportage? Wat vinden ze van de aanklacht van de Amerikaanse kunstenares? Zijn we verslaafd? Worden vrouwen anders weergegeven? http://www.youtube.com/watch?v=sgumliYBH5o DOENER Bekijk de foto’s van de kunstenares Leeson. Vraag de leerlingen een afgeprinte foto van zichzelf mee te brengen. Maak een kunstwerk in de stijl van Leeson, bewerk de foto door een lichaamsdeel te vervangen door een product waar we vandaag verslaafd aan zijn. DROMER Je laat een filmpje zien over de evolutie van de vrouw in de reclame. Hoe kijkt de man hier naar de vrouw doorheen de tijd? Stel de leerlingen de vraag hoe belangrijk dat de blik van de ander is voor hen. http://www.youtube.com/watch?v=evCIU1_XEJc
Amsab - Institute of Social History (sinds 1980, BELGIE) Franz ‘Holß’ Meyer (1906–1957) Friends of the Earth Flanders & Brussels (sinds 1991) Linosnede uit een verzamelschriftje van de kunstenaar, ca. 1937-1939 Amsab-Instituut voor sociale Geschiedenis (Amsab-IsG) is het erfgoedcentrum van sociaal, humanitair en ecologisch geëngageerde bewegingen. Het verzamelt en bewaart roerend en immaterieel erfgoed vanaf de 19de eeuw over diverse thema’s zoals arbeid, socialisme, communisme, sociale emancipatie, armoede, ecologie, Noord-zuidrelaties, migratie, mensenrechten, gender, holebi, vrede en vrijzinnigheid. er zijn archieven, kranten en tijdschriften, brieven, affiches, foto’s, films, boeken, postkaarten en zo veel meer te vinden van organisaties en personen die zich met die thema’s bezighielden en houden. Uit zijn collectie toont Amsab-IsG twee kunstenaars en een organisatie. Frans Masereel (1889-1972) verwierf internationale bekendheid met zijn antimilitaristische houtsneden en tekeningen tijdens de eerste Wereldoorlog. Zijn hele oeuvre getuigt van een groot engagement en tegelijk een grote levensvreugde. Franz ‘Holß’ Meyer (1906-1957) was een van de vele linkse politieke militanten die Duitsland ontvluchtten nadat Hitler aan de macht was gekomen. zijn linoleum- en houtsneden, politieke cartoons en portretten werden gepubliceerd in kranten, tijdschriften en pamfletten van Nederlandse en Belgische links-oppositionele organisaties. Sinds 1991 zet Friends of the earth Vlaanderen & Brussel (voorheen Voor Moeder Aarde) zich in voor het milieu, ontwapening en mensenrechten. Via geweldloze directe actie, debat en vorming streeft de organisatie naar een duurzame en solidaire samenleving. Haar internationaal netwerk, Friends of the earth International, ontstond in 1971 en is met meer dan twee miljoen leden wereldwijd de grootste milieubeweging. www.amsab.be
INSTAP Er zijn twee mogelijke instappen: allereerst kan je het instituut Amsab aan de hand van hun homepage voorstellen of je kan het werk van Masereel tonen aan de hand van een filmpje. Voor het filmpje zie http://www.youtube.com/watch?v=0Zm55r5OutQ Ten tweede zijn er in de kunstgeschiedenis talloze kunstenaars die de verschrikkingen van een oorlog aan de kaak hebben gesteld. Een bekend voorbeeld is de Spaanse schilder Goya die in zijn reeks ‘Los desastres de la Guerra’ de gruwelen van de oorlog toonde. Een afbeelding vind je op de ppt. dia 17. DURVER Zijn houtsneden en linoleumsneden vandaag nog een geschikt medium om een onrecht aan te kaarten? DENKER Kan kunst de wereld redden? Met deze stelling begin je een klasdiscussie waarbij de voor- en tegenstanders elkanders argumenten met elkaar vergelijken. Denken jullie dat Masereel en Meyer in deze stelling geloven of juist niet? DOENER Laat de leerlingen alleen of per twee een linosnede of zwart-wit tekening zoals Masereel en Meyer maken met als onderwerp een regel uit het schoolreglement waar ze niet mee akkoord gaan. DROMER Je toont één kunstwerk van Masereel ‘ The City’. Dit vind je op dia 18 van de ppt. Vraag aan de leerlingen welke kleuren ze zouden gebruiken moesten ze dit werk inkleuren.
SVEN ‘T JOLLE (BELGIE, 1966) (Casse-toi alors Pauvre canard), 2009 Metaal, gips, veren, asfalt, 167 × 370 × 75 cm
De multidisciplinaire kunstenaar sven ’t Jolle vertrekt vaak van schetsen waarin hij sociale, politieke, culturele, historische en artistieke onderwerpen op een associatieve manier met elkaar combineert. De installaties, sculpturen en tweedimensionale werken die eruit voortvloeien, worden gekenmerkt door een zeer persoonlijk idioom en zijn doordrongen van een diep sociaal en politiek engagement. Door af en toe werken van andere kunstenaars te herinterpreteren plaatst ’t Jolle hedendaagse ervaringen in een breder perspectief. Zo vestigt hij de aandacht op vaak minder bekende kunstenaars en talloze anderen die hun werk aan de sociale strijd hebben gewijd. De impuls voor (Cassetoi alors) Pauvre Canard was de financiële crisis en de daaruit voortvloeiende economische ineenstorting, die in de zomer van 2007 inzette in de Verenigde staten. Het werk toont de Disneyfiguur Oom Dagobert, een symbool van het kapitalisme, die op een stalen balk rijdt. Dagoberts veren zijn met teer bedekt, wat verwijst naar bedriegers die in verhalen uit het Wilde Westen in pek en veren werden gerold; tegelijk doet het ook denken aan zeevogels na een olieramp. De titel is een woordspeling op de beruchte woorden waarmee de voormalige Franse president Sarkozy ooit een Franse boer aansprak.
INSTAP Je toont ‘The Daily Money Swim’, een filmpje van de jeugdserie van Disney ‘Ducktales’ waarin het hoofdpersonage Dagobert Duck, een immens rijke mega-industrieel iedere dag in zijn geld zwemt. http://www.youtube.com/watch?v=NBRrCY5uhWY. De leerkracht koppelt de hedendaagse economische crisis telkens aan de opdrachten en de werken van ’T Jolle. DURVER Je laat de leerlingen zich buigen over enkele actuele problemen binnen de Europese Unie: ‘Stel, je bent regeringsleider van Spanje en moet besparen, je hebt de keuze uit drie opties: wat doe je? (Beargumenteer je keuze!) -Je schaft de investeringen in de ziekenhuiskosten af -Je schrapt één maand alle lonen en uitkeringen van de Spaanse bevolking -Je heft een extra belasting op de grote inkomens Op welke wijze verbeeldt Sven ’T Jolle de hedendaagse economische crisis en de besparingsmaatregelen van de Belgische regering in zijn werken? DENKER Je toont de klas enkele krantenkoppen over de financiële crisis. Vraag aan de leerlingen of ze het verband zien met het werk van Sven ‚T Jolle. De krantenkoppen worden afgebeeld op dia 19 van de ppt. DOENER Vraag aan je leerlingen een populaire stripfiguur te kiezen en laat hen daarmee een werk maken in de stijl van Sven ’T Jolle. De financiële crisis is het onderwerp. DROMER Enkele kunstaars hebben een time bank opgericht. In deze bank wordt niet betaald met geld, wat volgens de oprichters tot ongelijkheid leidt, maar met iets wat je kan. Bijvoorbeeld een uur gitaar leren spelen voor een half uur tips over het kaarten. Bekijk de website http://www.65hours.com/. Bespreek dit systeem met de klas: wat vind je van deze time bank? Wat zijn de voordelen/nadelen? Op dia 20 van de ppt. vind je een uitspraak over de time bank.
KHALED JARRAR (PALESTINA, 1976) The state of Palestine, loopt sinds 2011 Post- en paspoortstempelproject
Het stempelproject State of Palestine is gegroeid uit een eerder artistiek project met de titel Live and Work in Palestine. Ik probeerde een equivalente kunstvorm te vinden die de afwezigheid van de Palestijnse staat deconstrueert en de onderwerping van Palestina aan een voortdurende bezetting, die de oprichting van een vrij en onafhankelijk Palestijns vaderland in de weg zit, aan de orde stelt. Daarom ontwierp ik een stempel met het symbool ‘State of Palestine’, die dient om echte paspoorten mee af te stempelen. Ondanks de aanwezigheid van het Palestijnse volk in zijn historische vaderland, en aansluitend bij zijn geduld, engagement en verzet tegen de Israëlische bezetting, weigert dit project de verdeling van Palestina zoals die sinds 1947 van kracht is. Het is erop gericht meer bewustwording te creëren over het recht van de Palestijnen om in vrijheid te leven. Het wil het luidop hebben over hun bestaan en identiteit en wil de Israëlische bezetting en alle vormen van onderdrukking en repressie aanvechten. In een poging om een boodschap over te brengen aan iedereen die bereid is het risico te nemen dat de stempel van de ‘state of Palestine’ in zijn of haar paspoort met zich meebrengt, past het project een humanitaire strategie toe die zowel geest als ziel aanspreekt. Nadat ik mijn idee uit de doeken heb gedaan aan de houder van een paspoort die Palestina bezoekt, of dat wil doen, en nadat ik heb uitgelegd wat voor risico’s hij kan lopen als de stempel door Israëlische grenswachten wordt opgemerkt, stempel ik het embleem met de beeltenis van de Palestijnse honingzuiger (een zangvogel) in zijn paspoort. Mijn symbolische project maakt gebruik van kunst in een open confrontatie met de werkelijkheid en laat het publiek participeren: hun paspoorten worden bezegeld met de stempel van een buitengewone staat. [Khaled Jarrar]
INSTAP Een mogelijke instap is het filmpje van Schooltv Nederland over de Palestijnse kwestie: http://www.schooltv.nl/weekjournaal/onderwerpen/?nr=2205184&item=2231295 Je kan ook dia 21 van de ppt. laten zien en aan de leerlingen vragen wat er vreemd aan is. DURVER Vraag de leerlingen of zij hun paspoort zouden laten afstempelen door Jarrar? Bespreek ook de gevolgen van dergelijke actie. DENKER Is het project een zinvolle manier om op te komen voor een eigen Palestijnse staat of is het een zuiver kunstproject? Ga hierover de discussie aan met de leerlingen. DOENER Vraag aan de leerlingen om net zoals Jarrar een postzegel voor Palestina te ontwerpen. DROMER Laat je leerlingen zich inbeelden dat ze met hun door Jarrar afgestempelde paspoort naar IsraĂŤl zouden willen gaan. Wat zouden de gevolgen zijn?
EDUARDO GIL (ARGENTINIE, 1948) – EL SILUETAZO (ARGENTINIE, 1983) Buenos Aires 21/22 September, 1983, 1983 Foto zwart/wit Tussen 1976 en 1983 ontvoerde, martelde en doodde de Argentijnse junta duizenden illegaal vastgehouden linkse activisten, militanten, vakbondsleden, studenten, journalisten, marxisten, peronistische guerrillastrijders en vermeende sympathisanten van Perón, tijdens wat bekend is geworden als de Guerra Sucia, de ‘Vuile Oorlog’. Ze verdwenen zonder enig spoor en werden bekend als de desaparecidos, ‘verdwenen personen’. In het najaar van 1983 — nog tijdens de dictatuur — kwamen drie kunstenaars (Rodolfo Aguerreberry, Julio Flores en Guillermo Kexel) op het idee om duizenden levensgrote papieren silhouetten te maken om de ontbrekende lichamen uit te beelden van hen die verdwenen waren. Aangezien de taak te omvangrijk was om zelf uit te voeren, benaderden ze de Madres de Plaza de Mayo, de moeders van duizenden vermiste personen die al verschillende jaren elke donderdagmiddag uit protest naar het Plaza de Mayo in het centrum van Buenos Aires marcheerden. De Moeders waren blij het idee te kunnen steunen en het Plaza veranderde in een gigantisch kunstatelier, waar honderden mensen op grote vellen papier duizenden silhouetten tekenden. Vervolgens werden die op de muren van de gebouwen aan het Plaza en in de naburige straten gekleefd. Ze bleven daar zo lang als het regime nodig had om ze weer te laten verdwijnen. In de volgende maanden werden nog twee Siluetazos (silhouetevenementen) georganiseerd op het Plaza de la República, een ander belangrijk plein in de stad. De Siluetazo werd een krachtig voorbeeld van kunst in de openbare ruimte, een sociale gebeurtenis die het volk verenigde en een politieke beweging werd. De kunstenaar Eduardo Gil, die voornamelijk met video en fotografie werkt, documenteerde deze belangrijke en memorabele artistiek-politieke manifestatie. Zo hielp hij een praktijk vast te leggen die tijdens een donkere periode in de Argentijnse geschiedenis opriep tot het handhaven van de mensenrechten. www.eduardogil.com
INSTAP Als instap kan je aan de leerlingen twee websites tonen: de website van de federale politie waar er wordt verwezen naar vermiste personen http://www.polfedfedpol.be/faq/faq_ops_nl.php en de website van het Rode Kruis waar je een folder vindt over de Tracingservice van het Rode Kruis. http://www.rodekruis.be/NR/rdonlyres/CD8B228B-30AA-4CAC-A62CF0F459547A16/0/2008_252_VoorstellingsfolderTracing_LR.pdf DURVER Stel dat iemand uit jouw naaste omgeving vermist is: welke verschillende stappen zou jij ondernemen om deze persoon terug te vinden? Op welke wijze doet Gil dit in zijn werk? DENKER Laat de leerlingen informatie opzoeken over de Madres de Plazo de Mayo en de Guerra Sucia en over de Argentijnse junta. DOENER Laat de leerlingen zelf silhouetten van elkaar tekenen en hang ze op de klas. De leerlingen mogen in het silhouet schrijven waarom ze de ander niet zouden kunnen missen. DROMER Bekijk samen met de leerlingen een fragment uit de documentaire over de Madres de Plaza de mayo op http://www.imow.org/wpp/stories/viewstory?storyid=1106
SATCH HOYT (GB, 1957) Say it Loud!, 2004 500 boeken, witte metalen trap, microfoon met 4 luidsprekers, variabele afmetingen Satch Hoyts sculpturen, installaties, schilderijen en tekeningen zijn een reflectie op de talrijke gevolgen van de Afrikaanse diaspora. Hoyts sculpturale beeldspraak stelt de concrete zwarte ervaring aan de orde. zijn tekeningen maken gebruik van de geest van fantasie, toevlucht en transcendentie: het zijn voertuigen voor een fantasievolle reis, voorbij de hardheid en de zwaarte van de geschiedenis. Hoyt put uit zijn achtergrond als getalenteerd muzikant en componist en incorporeert muzikaliteit in zijn beeldende praktijk. In veel van zijn werken zit een audio-element. Say It Loud! verkent de problematiek van vrijheid van meningsuiting. de kunstenaar verzamelde een duizendtal boeken over onderwerpen die relevant zijn voor de Afrikaanse diaspora en het Afrikaanse continent, om zo letterlijk een platform voor vrije meningsuiting en discussie te creëren. Voor Newtopia focust Hoyt op deze onderwerpen vanuit een Belgisch perspectief. een soundscape met een loop van James Browns funknummer Say It Loud — I’m Black and I’m Proud schalt uit vier luidsprekers. de kunstenaar laat het woord ‘black’ uit de tekst opzettelijk achterwege en moedigt de deelnemers aan om het te vervangen door zelfgekozen woorden. zo creëert hij een werk met vele dimensies, dat via een populair cultureel icoon de thema’s ras en identiteit onderzoekt. Fragmented bestaat uit een reeks van driedimensionale collages die gemaakt werden met gebroken porseleinen figuurtjes, afkomstig uit de bombardementen op Berlijn van 1945. In de nasleep van de oorlog kregen de zogenaamde Trümmerfrauen (puinvrouwen) — meisjes en vrouwen tussen vijftien en vijftig jaar oud — het bevel om deel te nemen aan de naoorlogse schoonmaak. Puin dat niet opnieuw kon worden gebruikt, werd verspreid op stortplaatsen rond Berlijn. Elke sculptuur in Fragmented bestaat uit een viertal verschillende fragmenten die opgegraven werden op een aantal van deze stortplaatsen en die de kunstenaar op een Berlijnse rommelmarkt kocht. Omdat veel Trümmerfrauen het slachtoffer waren van verkrachting door soldaten van het Rode Leger, onderzoekt deze reeks het misbruik van vrouwen in oorlogstijd, met een focus op het gebruik van verkrachting als een opzettelijke daad van oorlogsterreur. www.satchhoyt.com
INSTAP Bij de opdrachten over dit kunstwerk is het thema ‘vrije meningsuiting’ van groot belang. Als mogelijke instap bij dit kunst kan je naar het lied van James Brown luisteren dat de kunstenaar gebruikt in zijn werk. http://www.youtube.com/watch?v=j0A_N-wmiMo DURVER Laat de leerlingen zich inleven in de gevoelens van een gediscrimineerd volk. Je hebt geen rechten in een bepaalde situatie en ook geen stem: werk verschillende strategieën uit om toch je stem te doen gelden! In dit kunstwerk liggen verschillende boeken op elkaar gestapeld: waarover gaan al deze boeken? DENKER Waarom kiest Hoyt juist voor dit nummer van James Brown? Staan wij vandaag nog anders tegenover onze zwarte medemens of niet? Denken jullie grootouders hier ook nog over? Je kan als voorbeeld dia 22 in de ppt. tonen waarin een afbeelding staat van Kuifje in Afrika. DOENER De leerlingen maken zelf een slogan waarbij zij een eigen woord mogen plaatsen in de volgende zin: ‘I’m … and I’m proud’. Zouden jullie dit ook zelf in Mechelen willen doen als jullie ‘in’ het kunstwerk van Hoyt staan? DROMER Heb jij al meegemaakt dat je in een groep de enige ‘andere’ of de ‘uitzondering op de regel’ was? Zo ja: welke gevoelens maakte dit bij jouw los? Bevestigt dit kunstwerk deze gevoelens of juist niet?