Jaarverslag 2022

Bericht van de Raad van Commissarissen

Verslag van de Raad van Bestuur

Kerncijfers

Closing the circle, together

Corporate Governance

Duurzaam ondernemen

Onze diensten

Urban Mining

De medewerker centraal: Matthijs van Rooy

De medewerker centraal: Annelotte van Veen Projectontwikkeling

Bedrijfshuisvesting

De medewerker centraal: Miranda Dunnink

Project in de spotlight: Amadeiro

Wonen

Restauratie & Renovatie

Caribbean

Project in de spotlight: Houtwerk II

Project in de spotlight: Houtlab

Financiële gang van zaken

De cijfers van 2022

Besturingsstructuur

Overzicht deelnemingen

64 De cijfers van 2022

12

Closing the circle, together

102

Besturingsstructuur

62

Financiële gang van zaken

Ivo van der Mark, CEO ‘Wij zijn graag voorloper.’

Bericht van de Raad van Commissarissen

Hierbij bieden wij u het jaarverslag van JAJO over 2022 aan, zoals dat is opgemaakt door de Raad van Bestuur en waarvan wij kennis hebben genomen. Het jaarverslag omvat onder meer het verslag van de Raad van Bestuur en de jaarrekening. Wij hebben deze besproken met BDO Audit & Assurance B.V.

Wij stellen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaarrekening goed te keuren. Daarnaast verzoeken wij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders om décharge te verlenen aan de Raad van Bestuur voor het gedurende het boekjaar gevoerde bestuur en aan de Raad van Commissarissen voor het daarop gehouden toezicht. De Raad van Commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar vijfmaal vergaderd in aanwezigheid van de Raad van Bestuur. Daaraan voorafgaand kwam de raad kort bijeen. Bij alle vergaderingen was de voltallige Raad van Commissarissen aanwezig. Verder heeft er meerdere malen buiten de vergaderingen om contact plaatsgevonden tussen de leden van de Raad van Commissarissen onderling. Ook hebben de leden diverse medewerkers uit de verschillende lagen van de organisatie ontmoet tijdens bijeenkomsten, projectbezoeken en de diverse bezoeken aan onze ondernemingen in Nederland en op de Caribbean. De leden vinden het belangrijk om op deze manier contact te onderhouden met de diverse afdelingen binnen de verschillende dochterondernemingen.

Geopolitieke ontwikkelingen

Tijdens de vergaderingen heeft de Raad van Commissarissen veelvuldig met de Raad van Bestuur gesproken over de geopolitieke spanningen in de wereld. Ze bespraken de daarmee samenhangende risico’s zoals stijgende materiaalprijzen, hoge transportkosten, lange levertijden en onzekerheid over leveringen. Ook bespraken zij de uitdagingen in de vastgoedsector zoals de klimaatverandering, tekorten aan woningen, materialen en gekwalificeerde mensen, de stikstofuitstoot die drastisch omlaag moet en de impact die dit heeft op de organisatie, zowel op korte als lange termijn.

Daarnaast heeft de raad uitvoerig gesproken over compliance en integriteit, opvolgingspotentieel, strategische overnames, cultuur, interne opleidingsprogramma’s, financiële zaken en de groepsbrede strategie.

De gestelde doelen over 2022 zijn behaald: JAJO behaalde een goed resultaat met bedrijfsopbrengsten van € 534 miljoen en een winst na belasting van € 17,5 miljoen. De financiële organisatie is stabiel en gezond.

Raad van Bestuur

In 2022 en begin 2023 heeft tweemaal een wisseling plaatsgevonden in de Raad van Bestuur. Wijnand Tutuarima heeft CFO a.i. Pieter van Gulik per 1 september 2022 opgevolgd als statutair bestuurder (CFO). Per 1 mei 2023 heeft Patrick Booij Wijnand Tutuarima opgevolgd als statutair bestuurder (en CFO a.i) .De Raad van Bestuur hielp samen met de directies de organisatie met succes door de onzekere marktomstandigheden heen. De viering van het 80-jarig bestaan in 2022 was tevens het startsein voor een koerswijziging. De ontwikkeling van een nieuwe naam, een aangescherpte missie en visie en bijpassende huisstijl stonden hierbij centraal. Sinds 9 januari 2023 gaat de Groep verder onder de naam JAJO met als missie ‘Closing the circle, together’.

Kort gezegd: de Raad van Bestuur heeft het bestaande, gezonde fundament verder versterkt voor de toekomst. De organisatie is voortdurend bezig om op innovatieve wijze uit te breiden en haar ondernemingen te verduurzamen. JAJO wil alles doen om haar negatieve milieu-impact te minimaliseren en ziet een duurzame toekomst als de enige toekomst. Een ambitie die wij van harte toejuichen.

Tot slot

Wij danken onze opdrachtgevers voor het gestelde vertrouwen en spreken onze waardering en dank uit voor de Raad van Bestuur en de gemotiveerde groep medewerkers in Nederland, Polen en het Caribisch gebied met het behaalde resultaat.

30 mei 2023, Raad van Commissarissen JAJO

Verslag van de Raad van Bestuur

2022 was een succesvol jaar. Een heel turbulent jaar ook, maar wanneer is het dat eigenlijk niet? En bovenal een jaar waarin we flinke verduurzamingsstappen hebben gezet. We vierden onze 80 ste verjaardag, hebben een mooie start-up opgericht en bijzondere initiatieven opgestart. Met een nieuwe naam, een nieuwe koers en een nieuwe missie hebben we het nieuwe jaar ingeluid. Hallo 2023, JAJO is er klaar voor!

Om te beginnen met de cijfers: het was financieel een mooi jaar met een gezonde winstgevendheid. Onze omzet groeide verder door naar 534 miljoen euro. De winst over 2022 is vastgesteld op 17,5 miljoen euro. En dat ondanks de nodige uitdagingen: want opnieuw speelden materiaaltekorten ons parten, mede door de geopolitieke spanningen in de wereld. Van die tekorten zullen we in 2023 nog steeds last hebben.

Nieuw merk Revolve Development

Heel blij zijn we met de geboorte van ons nieuwe merk Revolve Development, een interne start-up opgezet door jonge ambitieuze collega’s uit eigen gelederen. Revolve Development gaat zich als eerste ontwikkelbedrijf in Nederland volledig toeleggen op het circulair en CO2-neutraal ontwikkelen van gebouwen en gebieden. Dat doet zij onder het motto ‘100% geluk en 0% CO2 ’. De acquisitie van projecten is in volle gang, Revolve Development buigt zich onder meer over een appartementencomplex met houtbouw in Pijnacker.

Overname in onderhoud

Dankzij de overname van Beheer & Onderhoud ERA Contour hebben we ons netwerk verder uit kunnen bouwen op het gebied van onderhoud. Deze overname past volledig bij onze groeiambities en onze strategische focus op het verder professionaliseren en uitbreiden van onze onderhoudstak. Beheer & Onderhoud is vooral actief in de regio Rotterdam, waarmee wij een nog betere landelijke spreiding krijgen voor deze werkzaamheden. Voor de medewerkers is het fijn dat ze bij een bedrijf komen dat het onderhoud graag verder wil ontwikkelen en uitbreiden.

JAJO Academy

Goede mensen zijn de kracht van elke onderneming. Wij vinden het belangrijk om veel in onze medewerkers te investeren en ze duurzaam inzetbaar en gemotiveerd te houden. Onder meer door ze de kans te geven steeds te blijven leren.

Begin 2023 hebben we daarom de JAJO Academy opgericht, een online platform met cursussen, naslagwerken en trainingen op maat. Onze dochterondernemingen kunnen bij de Academy hun behoeften aangeven, bijvoorbeeld om een cursus ‘technisch Engels op de bouwplaats’ te realiseren.

De JAJO Academy wordt ook ingezet voor de onboarding van nieuwe collega’s. De leerbehoefte onder onze collega’s is groot: er wordt veel gebruikgemaakt van de Academy. Er zijn inmiddels 400 cursussen opgestart door de 600 Nederlandse collega’s die toegang hebben tot het platform. Binnenkort zullen ook onze Caribische collega’s worden aangehaakt.

Bewustwording over gedrag

Ook de app Speak-Up! wordt goed gebruikt binnen JAJO, zowel in Nederland, Polen als de Caribbean. Sinds 2021 maken we gebruik van deze app om de gedragscode van de organisatie nog beter te laden en gesprekken over bijvoorbeeld ongewenst gedrag of vermoedens van fraude te stimuleren. We willen dit soort onderwerpen graag bespreekbaar maken en houden, ook om de bewustwording over ieders eigen rol hierin te vergroten. In de app bespreken we onder meer stellingen met elkaar en focussen we op wenselijk gedrag.

Een nieuw, duurzaam fundament

1.008

In september hebben we in de vorm van een teambuildingsevent samen met alle collega’s en hun partners onze 80 ste verjaardag heel geslaagd gevierd, in DeFabrique in Utrecht. Als je 80 jaar wordt, is dat een mooi moment van zelfreflectie. Waar kom je vandaan en waar wil je naartoe? De vastgoedcyclus kraakt en piept en heeft nu dappere bedrijven nodig die samen het nieuwe, duurzame fundament durven te bouwen. Wij voelen die verantwoordelijkheid heel sterk en willen nog sneller verduurzamen. De markt is er ook rijp voor. En als er één bedrijf geschikt is om koploper te zijn in de verduurzaming, dan zijn wij het wel.

JAJO is groot genoeg om ertoe te doen, en doordat de organisatie is opgebouwd uit meerdere kleinere bedrijven, ook flexibel genoeg om te kunnen veranderen. Om een klassieke scheepvaartmetafoor te gebruiken: een tanker verandert niet makkelijk van koers, maar een vloot van kleinere zeilschepen is heel wendbaar. Bovendien hebben wij een cultuur van gewoon doen. Je moet durven te experimenteren als je wilt vernieuwen. Ons Houtlab is daar ook een goed voorbeeld van. Dit vernieuwende gebouw heeft in 2022 vorm gekregen en opent in 2023 de deuren voor iedereen die wil leren over circulariteit, duurzaamheid en houtbouw.

Nieuwe naam en huisstijl

Bij een aangescherpte koers horen ook een nieuwe naam en huisstijl, vonden we. Vanaf 9 januari 2023 zijn we verder gegaan als JAJO, met als missie: Closing the circle, together . Daarmee doelen we enerzijds op de dochterondernemingen van JAJO. Deze zijn actief in alle fasen van de vastgoedcyclus. Ze ontwikkelen, bouwen, onderhouden, herstellen en oogsten. Samen sluiten ze de materiaalkringloop en als een sterke, unieke combinatie ondersteunen ze opdrachtgevers in alle fases van vastgoed. Anderzijds onderstreept de nieuwe missie dat de noodzakelijke verduurzaming in de vastgoedsector alleen mogelijk is door samen te werken met de hele keten van partners, leveranciers, opdrachtgevers en andere bouwbedrijven.

Vooruitzichten 2023

De omzet zal naar verwachting in 2023 consolideren. We hebben een goed gevulde orderportefeuille. Daarbij is wel een slag om de arm nodig, want door de rentestijgingen is de markt een stuk onzekerder geworden. Gevolg is in ieder geval een langere doorlooptijd van projecten, waardoor de druk op de materiaalvraag waarschijnlijk wat vermindert. Verder kunnen we last gaan krijgen van de stikstofproblematiek. De afgifte van bouwvergunningen in Brabant is stopgezet, eind 2023 kan dit voor nieuwe projecten een probleem gaan vormen.

De juiste mindset

Onze duurzaamheidsambities krijgen onze volle aandacht. Als we onze doelstelling om CO2-neutraal te zijn in 2027 willen halen, moeten we nu al concrete stappen zetten. Meer over onze stappen lees je in het hoofdstuk Duurzaam ondernemen. In het verleden hebben wij als organisatie al bewezen dat we dit soort transities goed kunnen doorvoeren. Neem de grote slagen die we gemaakt hebben voor het turnkey bouwen of klanttevredenheid. Als je bereid bent om je flexibel op te stellen, op jezelf te reflecteren, en te leren van je eigen prestaties, dan heb je de juiste mindset voor verandering. Bij onze medewerkers zien we die bereidwilligheid zeker. Hopelijk haken zo veel mogelijk andere bedrijven bij ons aan, om de cirkel echt samen te kunnen sluiten.

30 mei 2023, Ivo van der Mark en Patrick Booij

Raad

van Bestuur JAJO

Closing the circle, together

JAJO is een groep bouwgerelateerde bedrijven die het nieuwe fundament legt in een veranderende wereld. Wij ontwikkelen, bouwen, onderhouden, herstellen en oogsten. Onze missie is samen de cirkel sluiten. JAJO behoort tot de top 15 van bouwbedrijven in Nederland en werkt internationaal met dochterondernemingen in het Caribisch gebied en Polen. Wij zijn een financieel gezonde organisatie, bestaan uit 33 zelfstandige bedrijven en hebben ruim 1.100 medewerkers in dienst.

Leefbaar, betaalbaar en duurzaam

Als we willen dat alles zo blijft, zal alles moeten veranderen. Zodat onze toekomst leefbaar, betaalbaar en duurzaam is. Voor onszelf, maar ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Dat betekent dat we dingen anders willen doen. JAJO wil een nieuw fundament leggen in een veranderende wereld. We willen alles doen om onze negatieve milieu-impact te minimaliseren.

Inspireren en activeren

Closing the circle, together doelt enerzijds op de dochterondernemingen van JAJO. Deze zijn actief in alle fasen van de vastgoedcyclus. Samen sluiten zij de materiaalkringloop en vormen zij een sterke en unieke combinatie waardoor opdrachtgevers in alle fases van vastgoed kunnen worden ondersteund. Anderzijds onderstreept het dat de noodzakelijke verandering in de vastgoedsector alleen mogelijk is door samen te werken met de hele keten van partners, leveranciers, opdrachtgevers en andere bouwbedrijven. JAJO wil een voorbeeldrol hierin nemen. Wij willen inspireren en activeren.

Onze pijlers

Bij JAJO doen we zaken met Lef door Samen Oplossingsgericht uitdagingen aan te gaan.

Drie pijlers spelen een grote rol hierin:

Het zijn de MENSEN die samen ons succes bepalen

Wij gaan met vakmanschap voor KLANTTEVREDENHEID

Wij willen samen succesvol VOOROP blijven lopen

Corporate Governance

JAJO heeft een Groepsbreed corporate governancebeleid, waarbij wetgeving, rechtspraak en de Bedrijfscode van JAJO bepalend zijn. Het beleid bevat zowel formele (hard) controls als informele (soft) controls. De formele elementen zijn onder andere vastgelegd in de Administratieve Organisatierichtlijnen en de Internal Controlregeling (AOIC) en de Regeling Tekenbevoegdheid. Deze dragen bij aan een efficiënte beheersing van de bedrijfsvoering. De informele controls zijn vastgelegd in de Bedrijfscode die twee fundamenten kent: de Gedragscode en de Groepsbrede Regels. Door de Gedragscode te volgen, draagt men bij aan een veilige, integere en duurzame onderneming. Nu en in de toekomst.

Gedrag en integriteit

JAJO schenkt door middel van trainingen, presentaties en interne communicatie intensief aandacht aan de bedrijfscultuur, de geldende wet- en regelgeving, interne regels en de normen en waarden die voor de onderneming van belang zijn. Veiligheid, kwaliteit, duurzaamheid én integriteit zijn de kernbegrippen om de ambities van JAJO te realiseren. Deze kernbegrippen zijn de inspiratie voor het gedrags- en integriteitsbeleid. Deze staat beschreven in de Bedrijfscode, bestaande uit de Gedragscode en Groepsbrede Regels.

Uitgangspunten voor het beleid zijn Speak-Up!, tone at the top, veiligheid, begrip, respect en verantwoordelijkheid nemen. Doel van het beleid is het op positieve wijze onder de aandacht brengen wat JAJO verstaat onder gewenst gedrag en hoe men kan handelen bij mogelijke misstanden en ongewenst gedrag.

Integriteit staat voor ‘doen wat juist is’, ook als anderen niet meekijken. Of je nu een vaste medewerker of inleenkracht bent, iedereen wordt geacht de Gedragscode te lezen en toe te passen.

Thema’s

Elke twee maanden wordt er groepsbreed één thema uit de Gedragscode uitgelicht. Dit thema wordt onder de aandacht gebracht bij de medewerkers met behulp van diverse communicatiemiddelen zoals posters,

animatievideo’s en toolboxmeetings. Daarnaast wordt de JAJO-app ingezet, die medewerkers vraagt om na te denken over dilemma’s uit de praktijk. De informatie die via de app met de medewerkers wordt gedeeld, vergroot het bewustzijn over gewenst gedrag en de (ongeschreven) regels die daarbij horen. Aan de hand van voorbeeldsituaties uit de praktijk worden medewerkers gestimuleerd na te denken over hoe zij zouden handelen in een ongewenste situatie.

Speak-Up! – het melden van misstanden

Medewerkers die zich uitspreken worden beschermd. JAJO heeft voor iedere onderneming een vertrouwenspersoon aangesteld. De vertrouwenspersonen zijn er voor de medewerkers. In vertrouwen kunnen medewerkers met hen bespreken welke zorgen zij hebben, welke misstanden zij hebben gezien en welke stappen zij dan het beste kunnen nemen. Vertrouwenspersonen hebben geheimhoudingsplicht. Zij zullen nooit de melding met anderen bespreken, zij zijn er om te sparren en te adviseren. Alleen in geval van gewetensnood mag een vertrouwenspersoon die geheimhouding doorbreken. Ook kan de medewerker terecht bij de compliance officer. Een compliance officer is verplicht te handelen naar een melding en zal deze onderzoeken. JAJO heeft twee compliance officers, één voor de Caribische JAJOondernemingen, en één overkoepelende compliance officer. Zij zijn een onafhankelijk meldpunt voor het melden van overtredingen van de Gedragscode. De functie van de compliance officers is tweeledig; zowel werknemers van JAJO als bij JAJO betrokken partijen kunnen op hen een beroep doen. De compliance officers vervullen een vertrouwensfunctie zonder last of ruggespraak.

Risicomanagement

Risicomanagement is onderdeel van het governanceraamwerk van JAJO. De pijlers van governance zijn goed ondernemerschap en adequaat toezicht, en bevatten interne en externe componenten.

Voor de interne governance gaat de aandacht uit naar zaken als de kwaliteit van het bestuur, transparantie, risicobeheersings- en controlesystemen en de verificatie van de cijfers door de controllers. Bij de externe governance spelen de aandeelhouders, de Raad van Commissarissen en de externe accountant een belangrijke rol.

JAJO voert actief risicomanagement uit. Zij brengt de risico’s in kaart, bepaalt welke aanvaardbaar zijn en stuurt daar op.

De risicomanagementprocessen van JAJO zorgen ervoor dat de dochterondernemingen een gestructureerde aanpak van de aanname en uitvoering van projecten hebben. JAJO is continu bezig de betrouwbaarheid en tijdigheid van alle, voor het primaire proces relevante, informatie te verbeteren.

Reglement Tekenbevoegdheid

Onderdeel van het risicobeheersingssysteem van JAJO is een regeling voor de statutaire directies. Hierin is vastgelegd wanneer er toestemming nodig is van de Raad van Bestuur om impactvolle beslissingen te nemen of verplichtingen aan te gaan.

Monitoring en audits

Het ‘control framework’ van JAJO, waartoe ook de Administratieve Organisatierichtlijnen en de Internal Controlregeling (AOIC) behoort, wordt gemonitord door selfassessments, managementinformatie en andere controle mechanismen. Hieronder vallen onder meer de bezoeken aan projecten en dochterondernemingen door de Raad van Bestuur, de Raad van Commissarissen, directies en financiële en compliance audits. In aanvulling op de interne controles voert BDO Accountants & Adviseurs externe audits uit.

Financiële risico’s

Risico’s van fluctuaties in valutakoersen en rentetarieven kunnen worden afgedekt door gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten (‘derivaten’).

Ultimo 2022 worden geen afgeleide financiële instrumenten aangehouden. JAJO heeft procedures, richtlijnen en interne afspraken ter beheersing van

ontwikkelings-, realisatie-, markt- en kredietrisico’s. Regelmatig wordt onderzoek gedaan naar de kredietwaardigheid en reputatie van partijen waarmee JAJO zaken doet. Er is een ‘Ken je Klant’-procedure. In voorkomende gevallen worden kredietrisico’s afgedekt of worden (aanvullende) zekerheden gevraagd. Gedurende de uitvoering van projecten worden de benoemde risico’s actief gemanaged.

De jaarrekening bevat geen complexe grondslagen. De activa en passiva worden primair op basis van de historische kostprijs minus afschrijvingen gewaardeerd. Door integratie van het systeem van de periodieke rapportage door de dochterondernemingen wordt consistentie van grondslagen binnen JAJO geborgd en gemonitord. De belangrijkste schattingen in de jaarrekening zien toe op de waardering van de onderhanden zijnde projecten en de voorzieningen.

Operationele risico’s

De belangrijkste operationele risico’s bevinden zich in de projecten die JAJO uitvoert. Op de projecten wordt actief projectmanagement uitgevoerd.

Het risicomanagement bestaat onder meer uit de volgende beheersmaatregelen:

1. Het in gesprek gaan met elkaar, intern en met de opdrachtgever. Wie heeft welke rol, wederzijdse verwachtingen en het organiseren van tegenspraak.

2. Het tenderproces wordt in verschillende fases voorgelegd aan de Raad van Bestuur van JAJO. Tijdens de tenderfase vindt een open discussie plaats over een bid/no-bid en de risicoclassificatie van het project. Tevens is er discussie over kritieke momenten in de projectfasering bij de belangrijkste projecten.

3. Verzorgen van opleidingen van alle bij projecten betrokken medewerkers (onder andere contractbewust handelen) en een onboarding-programma voor nieuwe medewerkers.

4. Er is sprake van een integrale risicobenadering. Ook niet-financiële risico’s of moeilijk kwantificeerbare risico’s worden in de overwegingen meegenomen.

5. Er zijn processen geïmplementeerd om de risicocultuur en -bereidheid beter vast te stellen. Die processen zijn onderdeel van de kernwaarden van de onderneming, onder meer door klant- en projectacceptatie, autorisatielimieten en het aanspreken op het niet handelen hiernaar.

6. De signalering van risico’s wordt door een aantal maatregelen bevorderd, bijvoorbeeld als onderdeel van de dag- en weekstart, veiligheidsprocedures en evaluatie van activiteiten.

7. Er zijn teams samengesteld uit verschillende disciplines die van begin (initiatieffase) tot einde (oplevering)

meelopen met de grotere projecten.

8. De rapportagesystemen, peer reviews, risicobeheersplannen, audits en het kritisch challengen/doorvragen bij projecten zijn een onderdeel van de dagelijkse bedrijfsvoering bij de ondernemingen van JAJO.

Een belangrijk onderdeel van de dagelijkse beheersing van de activiteiten vindt plaats via de registraties in onze IT-systemen. In deze systemen vindt continu ontwikkeling plaats.

Diversiteit

De samenstelling van de JAJO raad van commissarissen wordt gekenmerkt door diversiteit naar geslacht, achtergrond en ervaring. Binnen de raad van commissarissen is thans een van de drie leden een vrouw, derhalve 33%. Per 1 januari 2022 is de wet ‘Diversiteit in de top’ van kracht geworden. Op basis van de huidige samenstelling voldoet de raad van commissarissen aan de nieuwe wettelijke regeling. Voor verdere achtergrondinformatie over de leden van de raad van commissarissen, wordt verwezen naar de

Besturingsstructuur. Binnen de dochterbedrijven was het uitgangspunt dat elk MT minimaal 1 vrouw moet bevatten, hieraan is voldaan. In het strategisch HR-plan 2024-2026 wordt diversiteit binnen de totale organisatie verder uitgewerkt.

Wet- en regelgeving

De voor JAJO relevante wet- en regelgeving hangt samen met haar activiteiten in de bouw en projectontwikkeling, zowel in Nederland, Polen als in de Caribbean. JAJO anticipeert al enkele jaren op de invoering van de wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Wkb). Diverse dochterondernemingen van JAJO werken op veel projecten al volgens de uitgangspunten zoals gedefinieerd in deze aankomende wet. Sinds 2020 is er groepsbreed een programma met betrekking tot kwaliteitsborging geïmplementeerd. Doelstellingen van het programma zijn in overeenstemming met de doelstellingen van de Wkb, te weten:

1. een verbeterde (borging van de) bouwkwaliteit;

2. een verbeterde positie van de opdrachtgever;

3. het stimuleren van kwaliteitsverbetering en faalkostenvermindering.

Duurzaam ondernemen

Een duurzame toekomst is wat JAJO betreft de enige toekomst. Daarvoor zijn dappere bedrijven nodig, waar JAJO er één van wil zijn. De komende 10 jaar zijn cruciaal. Er is veel kennis, creativiteit en doorzettingsvermogen nodig om de transitie te maken. JAJO wil haar verantwoordelijkheid nemen en is klaar om een nieuw, duurzaam fundament te leggen.

Wij willen er alles aan doen om onze negatieve milieu-impact te minimaliseren. Dat betekent dat we veel aanpassingen moeten maken: in hoe we werken, wat we doen, met wie we dat doen en waarom we dat doen. Zodat onze toekomst en die van de generaties na ons leefbaar, betaalbaar én duurzaam is. Onze concrete doelen:

JAJO en haar dochterondernemingen presteren structureel 25% beter dan de landelijke MPG-norm.

JAJO en de dochterondernemingen hebben een volledig CO2-neutrale bedrijfsvoering in 2027. Dit omvat het wagenpark, huisvesting en bouwplaatsen (exclusief onderaannemers).

We hopen anderen te inspireren en te activeren om ons voorbeeld te volgen. Want verduurzamen kunnen we niet alleen, dat moeten we samen met de hele vastgoedsector doen. Dat is ook wat onze missie – Closing the circle, together –benadrukt: veranderingen zijn alleen mogelijk als we samenwerken met de hele keten van partners, leveranciers, opdrachtgevers en andere bouwbedrijven.

Kompas in Vooruitgang

Om als branche verder te komen, heeft JAJO Kompas in Vooruitgang opgericht. Dit moet hét contentplatform worden voor bouw- en vastgoedprofessionals die hun verduurzaming willen versnellen. Kompas in Vooruitgang biedt een podium voor relevante content over best practices, kennis en inzichten, verteld door jonge én ervaren bouw- en vastgoedprofessionals. Iedereen kan immers van elkaar leren hoe je de obstakels overwint op weg naar een circulaire economie.

We zijn gestart met een showcase-pagina op LinkedIn en een contentdeel op onze JAJO-website. Het platform draait bewust onder de naam Kompas in Vooruitgang en niet onder JAJO, omdat we de markt zo breed mogelijk willen inspireren en niet alleen ons eigen verhaal willen vertellen. Iedereen in de branche is uitgenodigd om het platform te gebruiken om kennis met elkaar te delen.

Houtlab & Revolve Development

Inspiratie en activatie is ook wat we beogen met het Houtlab, dat in 2023 wordt geopend in Nieuwkuijk. Dit gebouw is volledig uit hout opgetrokken en zal als showroom, werkplek en kennis- en inspiratiecentrum fungeren voor circulariteit en houtbouw. In dit gebouw kun je echt ervaren wat er allemaal mogelijk is. Verschillende dochterondernemingen van JAJO gaan in het Houtlab samenwerken met zo veel mogelijk externe partijen op het gebied van circulariteit en duurzaamheid.

Een van de bewoners van het Houtlab wordt Revolve Development, onze nieuwste dochter, opgericht in 2022. Revolve Development gaat zich als eerste ontwikkelbedrijf in Nederland volledig toeleggen op het circulair en CO2neutraal ontwikkelen van gebouwen en gebieden.

Interne werkgroepen

Ook intern zwengelt JAJO de verduurzaming aan. We hebben 15 werkgroepen opgericht waarin 70 collega’s afkomstig uit alle dochterondernemingen van JAJO met elkaar nadenken over verschillende onderwerpen en hiervoor actieplannen maken. Sommige werkgroepen kijken per bedrijf naar verduurzaming. Andere werkgroepen zien toe op een specifiek onderdeel JAJO-breed, zoals de inzet van circulair beton, afvalverwerking of urban mining.

Duurzaamheid gaat verder dan de ‘e’ van environment. Het gaat ook om de ‘s’ van sociaal en de ‘g’ van good governance. Zo worden ook datatooling en CSRD meegenomen in de werkgroepen en ligt er inmiddels een mooi programma van HR voor de inzetbaarheid van onze collega’s (onder meer met de JAJO Academy). Ook in 2023 zullen de plannen van de werkgroepen verder worden uitgerold.

Voorbereiding op CSRD

Afgelopen jaar zijn we begonnen ons voor te bereiden op de nieuwe Europese wetgeving die vanaf 2024/2025 ingaat: de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Deze richtlijn verplicht bedrijven tot het rapporteren over de impact van bedrijfsactiviteiten op het milieu en de maatschappij en het laten toetsen van deze verslaglegging door een accountant. We zijn een traject gestart met accountantsbureau Grant Thornton om inzichtelijk te maken wat we doen, waar we staan, wat onze ambities zijn en welke doelen we onszelf stellen, om ons daaraan ieder jaar te kunnen benchmarken.

Dashboard voor duurzaamheid

Om concreet in kaart te brengen wat we doen aan verduurzaming en wat dit oplevert, zijn we ook gestart met het implementeren van software van SmartTrackers door de hele organisatie heen. Met deze software krijg je inzicht in je niet-financiële duurzaamheidsprestaties en -doelstellingen. Je kunt actief sturen op verbetering, prognoses maken en heldere en eenduidige rapportages opstellen. We zijn gestart met het in kaart brengen van de CO2-uitstoot van ons wagenpark. Dit is direct een mooie pilot om feeling te krijgen met de mogelijkheden die het programma biedt. Een vervolgstap is het registreren van de CO2-uitstoot bij projecten op de bouwplaats en de materiaal- en gebouwgebonden CO2. SmartTrackers levert essentiële dashboarding voor onze eigen duurzaamheidsambities. Daarnaast hebben we hiermee een goede tool in handen om vast te leggen en aan te tonen dat we doen wat we zeggen – ook met het oog op de CSRD-rapportering.

Elektrificering wagenpark

JAJO streeft naar volledige elektrificering van het wagenpark. Eind 2022 was 16,2% van ons wagenpark elektrisch. Het is een proces met enige doorlooptijd, ook omdat nog niet alle vervoersmiddelen een elektrische variant hebben en het niet mogelijk is bij alle collega’s thuis oplaadpalen te realiseren om hun werkauto te kunnen opladen.

Afvalbeleid

Onze CO2-footprint behelst nog zo veel meer dan hoe wij bouwen en rijden, daar zijn we ons goed van bewust. JAJO heeft groepsbreed een contract gesloten met afvalscheidingsspecialist PreZero om onze afvalstromen beter in kaart te brengen en in samenwerking ons afval beter te scheiden zodat dit meer herbruikbare materialen oplevert. Verder zijn groepsbreed verschillende initiatieven opgestart om met ons afvalbeleid flinke slagen te maken qua circulariteit.

Circulair beton

Het bekendste materiaal dat we binnen ons bedrijf steeds meer hergebruiken, is beton. De productie van beton heeft mondiaal een aandeel van 9% in de CO2-uitstoot. Daarmee speelt dit materiaal een belangrijke rol bij de verduurzaming van de bouw. Naar onze mening moet al het beton dat er is, circulair worden toegepast. En dan niet in een laagwaardiger product, zoals het verharden van een weg. Maar als hoogwaardig product, gelijk aan nieuw bouwmateriaal. Dat geldt ook voor andere materialen, zoals hout, gips, keramiek of kabelgoten. Circulair bouwen vereist een andere manier van denken, die we mede met behulp van ons dochterbedrijf New Horizon steeds meer implementeren bij al onze ondernemingen.

The Ocean Race

JAJO zet zich ook op maatschappelijk vlak in voor een betere wereld en voelt de verplichting om financieel een aantal bijzondere activiteiten te ondersteunen.

Daarbij kiezen we graag doelen die dicht bij onszelf liggen, zoals The Ocean Race: een van de grootste en meest prestigieuze zeilevenementen ter wereld. Zeilen is teambuilding, dat vinden wij binnen onze organisatie heel belangrijk. Bovendien moet je in de bouwwereld ook vaak scherp aan de wind zeilen. Maar bovenal draait het bij The Ocean Race om duurzaamheid. Er is tijdens de race veel aandacht voor de impact van het klimaat op de oceanen en het welzijn van het leven op en onder water. Dat sluit goed aan bij onze ambitie om te werken aan een duurzamere planeet.

Het sponsoren van de European Tour van The Ocean Race in 2021 smaakte naar meer. In 2023 zijn we daarom hoofdsponsor van de Nederlandse inzending van The Ocean Race VO65 Sprint Cup. Dat biedt ons meteen een mooie manier om onze nieuwe naam JAJO krachtig te introduceren.

Onze boot, met het jongste team in de race, doet onder leiding van schipper Jelmer van Beek mee in drie legs van de race: 1, 6 en 7. In leg 1 – in januari 2023 – hebben we een geweldige tweede plaats behaald. Leg 6 en 7 starten in mei en juni 2023. Ondertussen heeft onze boot ook deelgenomen aan de Heineken Regatta in de Caribbean, waar we ook tweede zijn geworden. Een aantal collega’s van Sint Maarten versterkte in die wedstrijd de professionele crew.

Meer sponsoring

JAJO ondersteunt ook de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM), een vrijwilligersorganisatie die zich belangeloos inzet om mensen uit noodsituaties op het water te halen. Wij maken voor KNRM kosteloos een inventarisatie van het benodigde onderhoud bij al haar vestigingen, ruim veertig langs de Nederlandse kust. Twee van deze onderhoudsprojecten per jaar zullen wij ondersteunen met onderhoudswerkzaamheden. Tot slot zijn er nog verschillende initiatieven die onze dochterondernemingen sponsoren of uitvoeren in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarvoor verwijzen we naar de hoofdstukken over de individuele bedrijven.

Onze diensten

JAJO Oogst

Niet slopen, maar oogsten

Wij ontmantelen bestaande gebouwen met als doel zoveel mogelijk bouwmaterialen te oogsten voor hergebruik. Materialen die bijdragen aan een circulaire economie. In onze ogen is ieder gebouw namelijk een donorgebouw. Dit doen wij risicodragend en met passie. Enerzijds omdat we 100% geloven in het nieuwe circulaire model. Anderzijds omdat we als risicodrager ook echt het systeem kunnen veranderen. Wij slopen niet, wij oogsten.

JAJO Ontwikkelt

Duurzaam vastgoed door eerst

Wij ontwikkelen onafhankelijk, gedelegeerd

Van complete gebiedsontwikkeling tot herstructurering en van duurzame woningen vastgoed: wij hebben de expertise in huis succesvol te realiseren. In het ontwerp de toekomst, eventuele verandering in materialen, contractvormen en type exploitaties.

JAJO Herstelt

Wij houden historie levend

Onze specialistische bedrijven zorgen ervoor dat iedereen zo lang mogelijk kan blijven genieten van gebouwen. Van cultureel erfgoed tot rijksmonumenten en kunstwerken: wij weten er raad mee en staan internationaal bekend om ons vakmanschap, trots en precisie. Wij restaureren, herbestemmen, renoveren, reinigen en onderhouden naar behoefte van onze klant. Enkele projecten waar we aan hebben gewerkt: het Rijksmuseum, Slot Loevestein, Paleis het Loo en het Binnenhof.

eerst alles te bevragen gedelegeerd en risicodragend. omvangrijke woningen tot bedrijfsmatig huis om een project houden we rekening met gebruik, hernieuwbare exploitaties.

Bouwen én innoveren

Wij geloven in duurzame en circulaire bouw waarbij de gebruiker centraal staat. Met onze jarenlange ervaring in woning- en utiliteitsbouw in Nederland en Polen zijn wij dé partner voor grondgebonden en gestapelde bouw. Van rijtjeswoningen, tweeonder-één kappers en vrijstaande woningen tot bedrijfspanden en logistieke hallen: wij hebben de expertise in huis. In de Caribbean realiseren we grote bouw- en infraprojecten en maken we duurzame woningen met onze innovatieve 3D-betonprinter.

tduohrednO

Totaaloplossing voor toekomstbestendig vastgoed

Wij zijn actief in verschillende takken van onderhoud. Binnen Nederland heeft JAJO landelijk opererende onderhoudsbedrijven die een totaalpakket leveren voor toekomstbestendig vastgoed. Wij werken onder meer voor woningcorporaties, zorginstellingen, (commercieel) vastgoedbeheerders en beleggers. In de Caribbean zijn diverse dochterondernemingen actief om de infrastructuur en het vastgoed op de eilanden te onderhouden.

JAJO Bouwt

JAJO Onderhoudt

Urban Mining

Algemeen directeur Michel Baars blikt terug op een uitdagend jaar voor New Horizon, het oogstbedrijf binnen JAJO. “Financieel hebben we het niet veel beter gedaan dan 2021, maar we hebben wel mooie stappen gezet qua samenwerking en innovatie.”

Terugblik 2022

“Positief voor ons was dat de prijzen van nieuwe bouwmaterialen enorm zijn gestegen. Dit geldt met name voor materialen die veel energie kosten om te produceren”, zegt Michel. “Onze geoogste materialen kosten veel minder energie, zijn daarmee in verhouding goedkoper geworden en dus steeds interessanter als alternatief. Helaas gingen de prijsstijgingen afgelopen jaar zó hard, dat verschillende opdrachtgevers hun projecten helemaal hebben afgeblazen; ook die waarbij wij deels betrokken waren.”

Nieuw soort samenwerking

Gelukkig zijn een aantal andere mooie projecten wel doorgegaan, zoals het strippen van een voormalig warenhuis van Hudson’s Bay in Rotterdam en het oogsten van het Amphia Ziekenhuis in Breda. Michel: “Uit het Amphia hebben we ontzettend veel geoogst. Nooit eerder hebben we zo veel verschillende materialen uit één gebouw weten te halen. Met de opdrachtgever, ontwikkelingsbedrijf BPD, zijn we een nieuw soort samenwerking aangegaan: het beton dat we uit het Amphia hebben gehaald, verwerken we tot 25.000 m3 circulair beton. 10.000 m 3 daarvan krijgt BPD terug voor de bouw van 290 woningen op dezelfde locatie – die overigens door Janssen de Jong Bouw Zuid worden neergezet. Zo profiteert BPD mee van de competitieve waarde van circulair beton. Met het hergebruiken van circulair materiaal, geoogst van een oud gebouw, op dezelfde locatie voor nieuwe woningen, zijn we echt bezig met Closing the circle, together. De overige 15.000 m 3 circulair beton gaat BPD gebruiken bij andere bouwprojecten in hun portefeuille in het land.”

Twee kringlopen erbij

Mooi nieuws is ook de keramische kringloop die New Horizon voor elkaar heeft gekregen met partner Wienerberger, een van de grootste baksteenfabrikanten ter wereld. Michel: “Baksteenpuin kunnen we nu met 100 ton per uur verpulveren en zuiveren, waarna Wienerberger dit keramisch stof voor 20% gebruikt in haar ‘CicloBrick’.”

Het is bovendien gelukt om de kringloop met aluminium te sluiten: al het aluminium dat New Horizon oogst, wordt

door partner Hydro verwerkt in profielen voor gevelbouw. “Het schiet lekker op zo”, constateert Michel tevreden. “De kringloop voor bitumen en beton hadden we al rond, en met hout zijn we heel ver. Het lastige met hout is alleen dat daar ontzettend veel verschillende soorten van zijn, waarvoor we allerlei verschillende toepassingen moeten zoeken. Heel hoogwaardig hout leveren we nu aan voor designmeubels, en laagwaardig hout zoals spaanplaat laten we weer persen tot nieuw spaanplaat.”

Oogstkaart

Oogstkaart.nl is een online platform van New Horizon waarop per regio circulaire materialen worden aangeboden voor kleinschalige projecten. Michel: “Materiaal waar onze partners in het Urban Mining Collective niet direct iets mee kunnen, bijvoorbeeld theaterstoelen uit een oud theaterzaaltje of een bijzondere wenteltrap, zetten we op Oogstkaart.

Afgelopen jaar hebben we een koppeling gemaakt met onze opnametool die we gebruiken als we een gebouw inspecteren voorafgaand aan de ontmanteling. Daardoor komt er nu sneller meer aanbod op Oogstkaart. In 2023 zullen we Restauratie & Renovatie van JAJO ook aansluiten op Oogstkaart: zij komen bij hun werkzaamheden vaak bijzondere materialen tegen waarvan het zonde is als die niet worden hergebruikt.”

Klanttevredenheid

New Horizon meet de klanttevredenheid niet, maar evalueert projecten wel regelmatig met haar klanten.

Michel: “We hebben veel terugkerende klanten, dat is een goed teken. We horen vaak dat we ons heel goed aan onze afspraken houden en dat klanten ons meer als een risicodragend ingenieursbureau zien dan als een ‘sloper’.”

CO2-prestatiecontract

Als service aan haar klanten biedt New Horizon voortaan standaard een CO2-prestatiecontract aan. Daarin wordt vastgelegd welke impact het bedrijf gegarandeerd gaat realiseren. “Woningcorporaties zijn gewend te werken met prestatiecontracten,” zegt Michel, “daar zochten wij aansluiting bij. Bovendien onderscheiden we ons

 Amphia ziekenhuis  Breda  New Horizon

Project uitgelicht

hiermee positief van concurrenten die zeggen dat zij aan urban mining doen, maar dat in de praktijk niet heel goed laten zien. De eerste zeven prestatiecontracten hebben we begin 2023 aangeboden. Onze klanten zijn erg enthousiast: zij kunnen zo in hun rapportages concreet laten zien hoeveel CO2 ze besparen.”

New Horizon organiseert ook regelmatig rondleidingen voor haar klanten op de oogstlocaties, om de bewustwording rondom circulaire materialen te vergroten. In 2022 zijn er ruim 100 rondleidingen gehouden.

Vooruitzichten 2023

Een groot deel van het oogsten voert New Horizon als hoofdaannemer met externe bedrijven uit. Zo’n 35% van de oogstwerkzaamheden doet zij inmiddels helemaal zelf, met eigen mensen en materieel. Michel: “Dat percentage gaan we opvoeren in 2023. Zo houden we de kwaliteit van ons werk beter in de hand. Bovendien kunnen onze experts nog sneller innovaties doorvoeren in onze processen. We weten steeds meer waarde uit gebouwen te halen en werken steeds efficiënter en effectiever. Voor 2023 hebben we een mooie orderportefeuille, ik verwacht dat we weer winstgevend gaan zijn.”

Interessante ontwikkeling daarbij is de toenemende bekendheid onder ambtenaren van CircuLaw, een kennisplatform opgezet door Gemeente Amsterdam dat laat zien hoe je met bestaande juridische instrumenten de circulaire economie kan versnellen. “Er leeft vaak nog het idee dat voor het stimuleren van de circulaire economie nieuwe wetgeving nodig is”, legt Michel uit. “Maar in bestaande wetgeving blijken hiervoor al heel veel aanknopingspunten te zitten. Met dat groeiende inzicht, geholpen door CircuLaw, verwachten we dat de vraag substantieel gaat toenemen.”

Binnen Bedrijfshuisvesting is Matthijs van Rooy het aanspreekpunt voor opdrachtgevers die een duurzaam pand willen hebben. Ook intern jaagt hij ontwikkelingen aan om medewerkers zo duurzaam mogelijk te laten opereren.

“Stel, een opdrachtgever wil graag een BREEAM-certificaat voor zijn nieuw op te leveren pand”, begint Matthijs.

“Dan maak ik een voorstel hoe dit certificaat – het meest toonaangevende op het gebied van duurzaamheid – te behalen is. Bijvoorbeeld door extra veel glas in het ontwerp te laten opnemen, waarmee het pand meer daglicht krijgt. Of extra laadpalen op de parkeerplaats. Zo probeer ik invulling te geven aan allerlei duurzaamheidsbehoeften van onze opdrachtgevers.” De vraag naar duurzamere panden groeit flink, merkt Matthijs: “In vergelijking met vijf jaar geleden is bijvoorbeeld het aantal projecten met BREEAM-certificering verdubbeld. Duurzame keuzes zijn ook businesskeuzes geworden, onder meer vanwege de energiekosten. De vraag is dan ook niet meer óf je duurzaam wilt bouwen, maar hoe vér je wilt gaan. Wij stimuleren klanten om steeds een stap verder te gaan.” Naast duurzaamheidscertificering voor opdrachtgevers is JAJO samen met al haar dochterondernemingen bezig om ook zelf te verduurzamen. Matthijs: “Vorig jaar zijn we gestart met maar liefst 15 duurzaamheidswerkgroepen waarin we zowel JAJO-breed als ondernemingspecifiek onderzoeken wat we kunnen doen. Ik ben projectleider van de werkgroep ‘CO2 JAJO-breed’. Wij hebben als doelstelling om voor onze eigen bedrijfsvoering – vastgoed, bouwplaatsen en wagenpark – uiterlijk eind 2027 CO2-neutraal te zijn. Het overkoepelende doel is om 80% CO2-reductie in 2030 te hebben gerealiseerd en 100% in 2035. Het realiseren van CO2-neutrale gebouwen is daarin de grootste uitdaging, omdat we anders moeten ontwerpen en de haalbaarheid hiervan met de onderaannemers moeten afstemmen. Verandering stuit soms op weerstand, maar binnen JAJO gelooft iedereen in de nieuwe koers.”

“Er is een grote urgentie om duurzamer te werken, voor onze planeet is het echt 2 seconden voor 12”, zegt Annelotte van Veen, projectcoördinator Data services & Innovatie bij New Horizon. “Zeker voor de sector waarin wij werken is het belangrijk. De bouwsector heeft een grote negatieve impact op het klimaat. JAJO maakt nu actief de transitie naar een duurzame, circulaire manier van bouwen. Ik vind het positief dat de hele groep in beweging is gekomen.”

Annelotte’s bijdrage aan de verduurzaming van JAJO zit vooral in het verstrekken van informatie en nieuwe inzichten. “Ik heb een master Circulaire Economie gedaan”, legt ze uit. “Daarin staat het denken in meervoudige waarden centraal. Traditionele businessmodellen focussen puur op financiële waarde. In een circulaire economie onderzoek je hoe je ook op andere vlakken waarde kunt creëren. De bouwsector heeft veel negatieve impact op het milieu, door bijvoorbeeld biobased te bouwen maak je die impact niet alleen kleiner of zelfs positief; je ontwikkelt je als bedrijf ook als specialist, wat weer nieuwe klanten kan aantrekken. Zo creëer je zowel natuurlijke als financiële waarde. Of neem sociale waarde: als je focust op hoe een medewerker zijn talenten kan inzetten, wordt hij gelukkiger in zijn werk. Hij zal zich beter inzetten, in plaats van dat hij in verzuim raakt of opzegt. Financiële waardecreatie is in dit model dus juist een gevolg van het creëren van andere waarden.”

Binnen JAJO wordt geluisterd naar haar visie, ervaart Annelotte. “De directie laat blijken dat ze dit belangrijk vindt. We onderzoeken JAJO-breed in verschillende werkgroepen een aantal duurzaamheidsthema’s, zoals onze CO2-impact en het sluiten van de materiaalkringloop binnen JAJO. Ik zie zó veel collega’s enthousiast worden, vanuit alle afdelingen. Het is superinteressant om deze transitie met elkaar te maken.”

Projectontwikkeling

Revolve Development gaat voor volledig CO2-neutraal

Met 340 verkochte woningen heeft Projectontwikkeling weliswaar de ambitie voor 2022 niet helemaal gehaald; financieel is het uiteindelijk toch een goed jaar geworden, zeker gezien de marktomstandigheden. Bovendien is duurzame zusteronderneming Revolve Development van start gegaan.

Terugblik 2022

Afgelopen jaar was een redelijk turbulent jaar, waarin de plannen van Projectontwikkeling wat vertraging opliepen door langlopende procedures voor vergunningen. Daarnaast zagen we – na een voortvarende start met de verkoop – halverwege het jaar een verandering optreden in de markt: door de oplopende rentes verminderde de interesse voor woningen in het hogere segment. We hebben onze focus daarom verlegd naar verkoop van kleinere aantallen en naar woningen in een iets lagere prijsklasse.

Projecten

Onze nieuwe regio Midden heeft goed gedraaid in 2022. Er gebeurt veel in deze regio en in 2023 verwachten we te starten met de bouw van de eerste projecten. Onder andere met project Stationsweg in Ede. Voor de gebiedsontwikkeling van de Merwedekanaalzone in Utrecht

zijn we ook een paar stappen verder gekomen: het ontwerp van dit hoogstedelijk multifunctioneel gebied is doorontwikkeld, er is een convenant getekend en het bestemmingsplan is begin 2022 vastgesteld.

In Gouda zijn vrijwel alle 59 grondgebonden woningen van het project Livingstone Park verkocht. De bouw van deze woningen in de middeldure prijsklasse start in het tweede kwartaal van 2023. In Pijnacker startte de verkoop van een groot project in nieuwbouwwijk De Scheg. Deze wijk zal plaats bieden aan circa 340 woningen, waaronder appartementen voor sociale verhuur, sociale koop en middeldure koop- en grondgebonden woningen. Duurzaamheid, klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen en een natuurrijke en groene inrichting van de openbare ruimte spelen een belangrijke rol binnen dit project.

Revolve Development:

100% geluk, 0% CO2

Voor de verdere invulling van onze circulaire ambities is binnen Projectontwikkeling in 2022 Revolve Development opgericht. Deze start-up gaat zich als eerste ontwikkelbedrijf in Nederland volledig toeleggen op het circulair en CO2-neutraal ontwikkelen van gebouwen en gebieden. Het zoekt daarvoor samenwerking met andere ontwikkelaars en marktpartijen. Initiatiefnemers zijn twee managementtalenten afkomstig uit Projectontwikkeling zelf: Alma Krug en Tom van der Horst. Met de slogan ‘100% geluk en 0% CO2 ’ benadrukken zij niet alleen het belang van duurzaamheid, maar ook dat dit hand in hand kan gaan met wooncomfort en kwaliteit.

Daarom ontwikkelt Revolve Development vanuit het design thinking-principe, waarmee eindgebruikers vroegtijdig meedenken én meebeslissen voor een optimaal eindresultaat.

Janssen de Jong Projectontwikkeling | Son en Breugel, Arnhem, Hengelo, Utrecht Revolve Development | Utrecht

Versneller

Met de lancering van Revolve Development speelt JAJO in op haar duurzaamheidsambities. Tegelijkertijd ontstaat er zo nog meer ruimte om de markt te verkennen naar meer duurzame projecten. Bovendien sluit het aan bij het streven van JAJO om jonge talenten binnen de organisatie ruimte te geven om te ondernemen. De ervaring die Revolve Development opdoet, kan weer worden gebruikt voor het verduurzamen van de bestaande portefeuille van Projectontwikkeling.

Zo fungeert deze start-up als versneller voor algehele verduurzaming. Revolve Development heeft het ambitieuze project OAK in Eindhoven onder haar hoede genomen, een vernieuwend circulair project van 45 woningen met modulaire houtbouw. De verkoop van deze woningen is gestart.

Betaalbaar door lagere energielasten

Nieuwbouwwoningen zijn in aanschaf vaak iets duurder dan bestaande woningen. Tegelijkertijd hebben ze door hun betere isolatie, zuinigere installaties en (meestal) zonnepanelen veel lagere exploitatielasten, waardoor ze uiteindelijk toch voordeliger zijn. Om dit voordeel duidelijk te maken, bracht Projectontwikkeling vorig jaar de Calculator Energiebesparing uit. Met deze online tool kunnen mensen berekenen hoeveel lager hun lasten in een nieuwbouwhuis uitvallen ten opzichte van hun huidige woning, bij dezelfde leefstijl. De calculator is als eerste ingezet bij de verkoop van woningen in Pijnacker en is in principe inzetbaar bij alle nieuwbouwprojecten.

Duurzaamheid

Om de verduurzaming binnen Projectontwikkeling nog meer aan te jagen, hebben we onszelf opgelegd dat we bij alle projecten die we bouwen 25% beter moeten presteren dan de landelijk verplichte MPG-norm (MilieuPrestatie Gebouwen). Het is een opstap naar de uiteindelijke ambitie om onze eigen bedrijfsvoering CO2neutraal te hebben en daarnaast steeds duurzamere projecten te realiseren voor onze klanten. Dat doel moet in 2027 zijn behaald. In 2023 nemen we bijvoorbeeld de eerste stappen richting volledige elektrificatie van de bouwplaats.

Klanttevredenheid

De klanttevredenheid over onze projecten is onverminderd hoog. We meten die tevredenheid met de Net Promotor Score (NPS). In 2022 behaalden we gemiddeld een 8 voor de contractvorming bij zakelijke klanten en gemiddeld een 7 bij particulieren tijdens de aankoopfase. In 2023 gaat extra aandacht uit naar communicatie en informatievoorziening vanuit betrokken partners aan (potentiële) kopers tijdens de aankoopfase.

Vooruitzichten 2023

Het wordt met de oplopende rentes opnieuw een uitdagend jaar voor Projectontwikkeling. We gaan extra inzetten op de lopende projecten, zodat we zo snel mogelijk tot verkoop kunnen overgaan. De vraag naar woningen en het woningtekort blijven ongeveer gelijk, wel

zullen we het aanbod passend maken op de huidige vraag in de markt naar woningen in de prijsklasse tot maximaal 500.000 euro. Vanwege de lange realisatietrajecten van onze projecten is de insteek voor Projectontwikkeling ook om steeds meer samenwerkingen aan te gaan met medeinvesteerders of andere ontwikkelaars. Verder zal Revolve Development in 2023 de eerste resultaten laten zien met concrete projecten.

Bedrijfshuisvesting

“Steeds meer klanten voelen de noodzaak tot verduurzaming”

Een prachtig én uitdagend jaar met de hoogste omzet ooit, met de oplevering van veel mooie projecten. En de start van paradepaardje Houtlab. Algemeen directeur Bedrijfshuisvesting Maarten Bakker heeft beslist geen reden tot klagen over 2022.

“Het was een heel goed jaar, met veel vraag waaraan we goed hebben kunnen voldoen”, begint Maarten. “De markt was bijzonder gunstig voor ons. Bedrijven richten hun supply chain anders in en e-commerce groeit nog steeds, waardoor er veel opslag van goederen nodig is. Het stimuleren van houtbouw verloopt ook succesvol, steeds meer klanten komen bij ons langs omdat ze de noodzaak tot verduurzaming voelen. Om de klant goed te kunnen bevragen en de wensen zo goed mogelijk te vertalen naar concrete opdrachten, zijn we intern gestart met teamsessies over samenwerking en communicatie. Via een persoonlijk ontwikkelingstraject met Insights leren mensen zichzelf beter kennen, hoe ze hun plek in het team innemen en beter contact leggen met een klant. Technische mensen hebben nogal de neiging te focussen op de inhoud, maar de social skills zijn ook belangrijk. Die willen we graag nog verder verbeteren.”

Houtlab

De bouw van het kroonjuweel van JAJO, het Houtlab in Nieuwkuijk, is afgelopen jaar gestart en verloopt voorspoedig. Maarten: “In oktober hebben we het hoogste punt gevierd. In april 2023 was de bouwkundige oplevering, de officiële opening zal op 12 juli zijn.” Het Houtlab is een initiatief van Woody Building Concepts. Het gebouw wordt volledig uit hout opgetrokken en zal als showroom, werkplek en kennis- en inspiratiecentrum fungeren voor circulariteit en houtbouw. Het bevat een werkplaats voor houtgerelateerde bouwproducten voor Pvvt en er komen kantoorruimtes voor diverse zusterondernemingen binnen JAJO, wat een mooie kruisbestuiving gaat opleveren. Ook Innprove, de nieuwe innovatieafdeling van JAJO, krijgt haar basis in het Houtlab. Maarten: “Met Houtlab laten we zien dat we met circulaire materialen en een houten constructie een puur en state-of-the-artgebouw kunnen realiseren. Een plek waar het gezond werken is. Mooi, inspirerend, betaalbaar en vooral duurzaam.”

Duurzaamheid

Opnieuw heeft Bedrijfshuisvesting veel duurzame verbeteringen gerealiseerd. Maarten: “Met name in vloeren en funderingen passen we steeds meer circulair beton toe, geleverd door zusterbedrijf New Horizon. We hebben ook als doel gesteld dat we minder bouw- en sloopafval creëren op de bouwplaats. Zo’n 70% van het afval wordt op dit moment helemaal gescheiden en hergebruikt als grondstof. Voor 30% lukt dat nog niet. Die 30% willen we ieder jaar met 10% verminderen. Begin 2023 zijn we met al ons materieel overgestapt van normale brandstof naar HVO-diesel. Dat is plantaardige dieselolie die de CO2-uitstoot heel erg verkleint. We zijn ook vanuit JAJO bezig om het hele wagenpark te elektrificeren.”

Verlaging energieverbruik

Het hoofdkantoor van Bedrijfshuisvesting op de Touwslager in Nieuwkuijk is voorbereid om helemaal gasloos te worden, met zonnepanelen en warmtepompen. Alle bouwlampen worden vervangen door led in plaats van halogeen, dat verbruikt veel minder energie. De bouwketen zullen niet meer met straalkachels maar met warmtepomp-units worden verwarmd. Maarten: “We gaan bovendien werken met SmartTrackers, waarmee we van al onze werkzaamheden en bijvoorbeeld het transport ons energieverbruik en de uitstoot inzichtelijk maken. Met die data kunnen we veel betere keuzes maken bij het bezuinigen op ons energieverbruik en afvalstromen.”

Circulair voorbeeld

Een bijzonder project waarvoor Woody Building Concepts in 2022 de opdracht kreeg, is het bouwen van een werkloods op forteiland Pampus, wellicht nog gevolgd door een horecagebouw. Maarten: “We bouwen het zo duurzaam mogelijk,

met zo veel mogelijk circulaire materialen waarvoor New Horizon oogst uit donorgebouwen. Een gaaf project, dat aangeeft hoe wij de toekomst voor ons zien: klanten willen een zo duurzaam mogelijk gebouw, waarna wij op zoek gaan naar de circulaire materialen daarvoor. Het vergt wel een andere manier van denken. Je haalt niet op bestelling nieuwe materialen uit een rek, maar kijkt: wat kunnen we oogsten, en wat kunnen we daarmee maken?”

Nieuwe manier van klantadvies

Samen met architectenbureaus VAN AKEN en Superuse (een samenwerking vanuit Circulair Design Collective, een initiatief van New Horizon) heeft Bedrijfshuisvesting afgelopen jaar een studie opgezet en workshops gehouden over maatregelen tegen de ‘verdozing’ van het landschap in Nederland. “Daaruit is een rapport voortgekomen – Rethink – met een aantal aanbevelingen”, vertelt Maarten. “Vanaf het eerste ontwerpproces tot aan de realisatie van een gebouw kun je duurzame keuzes aan je klant aanbieden. Dat begint al met de keuze voor een gebied: is dit de juiste locatie voor jou en kun je hier het meest duurzame gebouw neerzetten? Bij het ontwerp kun je ook bekijken wat het gebouw voor het omliggende landschap kan betekenen. Misschien moet je bijvoorbeeld meer ruimte voor natuur om het gebouw heen reserveren zodat het pand wegvalt in het landschap. Of het gebouw een dubbelfunctie geven die een relatie heeft met de bestaande omgeving. Een belangrijke vraag zal in de toekomst ook worden of nieuwbouw wel echt nodig is, of dat renovatie van een bestaand gebouw een betere keuze is. Renovatie zal aantrekkelijker worden, er zijn al veel gebouwen en je hebt er minder grondstoffen voor nodig. In 2023 zullen we hier actief op inspelen.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Bedrijfshuisvesting draagt ook op sociaal vlak bij aan de samenleving. Maarten: “Voor de Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij voeren we onderhoud uit aan haar gebouwen langs de kust en rivieren. We sponsoren ook diverse sportverenigingen, waaronder de opleidingsploeg van Wielervereniging De Jonge Renner in Oosterhout. Daarnaast zijn we Vriend van het Rode Kruis.”

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)

De Wkb gaat vanaf januari 2023 stapsgewijs in. Veel bedrijven zijn nog niet voorbereid op de nieuwe wet.

Bedrijfshuisvesting is er al sinds 2016 klaar voor, legt Maarten uit: “Voor projecten boven 5 miljoen euro werken wij standaard al met een externe kwaliteitsborger – een gecertificeerde partij – die kijkt naar alle stappen van het eerste ontwerp tot en met de laatste oplevering. De kwaliteitsborger toetst of het project voldoet aan het Bouwbesluit, maar ook of het voldoet aan de ontwerpuitgangspunten. Zo kunnen we goed aantonen dat we daadwerkelijk geleverd hebben wat de klant heeft gevraagd. We blijven ons hierin verder ontwikkelen.”

Klanttevredenheid

Voor Hercuton, Remco Ruimtebouw en ServicebouwPlus wordt standaard op vier verschillende momenten de tevredenheid van klanten gemeten: bij de ondertekening, tijdens de bouw, na de oplevering en een jaar na oplevering. Voor deze bedrijven lagen de gemiddelde scores in 2022 tussen een 8,2 en 8,7. Met kwalificaties als professioneel, deskundig, klantvriendelijk, betrokken, integer en transparant. Maarten: “Mooie beoordelingen, waar we erg blij mee zijn. We proberen daarbij natuurlijk met name te leren van de feedback van klanten. Zo is het streven voor 2023 om de doorlooptijden te verbeteren.”

Ondernemingen

Hercuton | Nieuwkuijk

Remco Ruimtebouw | Nieuwkuijk

Woody Building Concepts | Nieuwkuijk ServicebouwPlus | Nieuwkuijk

Pvvt | Nieuwkuijk

Remco International | Nieuwkuijk

Ocmer | Lódz, Polen

Grondmaps.com

De website grondmaps.com is verder ontwikkeld om kavelzoekers en -aanbieders met onderzoek en data-analyses bij elkaar te brengen. De databank bevat een schat aan locaties in Nederland die geschikt zijn voor de bouw van bedrijfsmatig vastgoed.

Maarten: “Nu de grond steeds schaarser wordt in Nederland, hebben eindgebruikers en ontwikkelaars steeds meer behoefte aan een ander perspectief bij het zoeken naar geschikte green fields en brown fields. We zetten Grondmaps daarom steeds actiever in als tool om onze klanten te helpen.”

Hercuton

Hercuton bouwt bedrijfspanden en kantoren op een conceptmatige manier in prefab beton. De toepassing van circulair beton is afgelopen jaar nog verder opgeschroefd. Er zijn ook weer mooie projecten afgerond, waaronder het grote sorteercentrum voor DHL in Dordrecht. DHL heeft Hercuton als een van de vaste partners geselecteerd voor het realiseren van een aantal CityHubs XL, waarvoor begin 2022 een raamovereenkomst is getekend.

Diverse projecten

Bij Nijmegen, in het project Hart van de Waalsprong, realiseerde Hercuton een duurzaam parkeerhuis met begroeide gevel. Dit fraaie gebouw is door een lokale nieuwszender al omschreven als ‘het parkeerpaleis’. In Zuid-Limburg bouwde Hercuton voor een papierfabrikant een nieuw logistiek centrum met productiefaciliteiten en kantoorruimte. En voor Royal FloraHolland in Aalsmeer is een bedrijfsruimte opgeleverd in het kader van de vernieuwing van het vastgoed van de bloemenveiling. In 2023 volgt mogelijk een tweede project binnen deze vernieuwing.

Vooruitzichten 2023

Een grote nieuwe opdracht voor 2023 betreft de ontwikkeling van een XXL-distributiecentrum in Hulst, Zeeland. Het distributiecentrum heeft een totale grootte van circa 118.000 m², krijgt 1.000 parkeerplaatsen en 85 stallingsplaatsen voor vrachtwagens. Op het gebied van duurzaamheid is er extra aandacht gegeven aan de ruimtelijke inpassing door te kiezen voor inheemse plantensoorten om de biodiversiteit te bevorderen. De bouw is in januari 2023 gestart. Maarten: “Er is nog steeds enorm veel behoefte aan de opslag van goederen, dus de vooruitzichten voor 2023 zijn stabiel. Wel zien we de markt al enige tijd veranderen door de stijgende rente, daardoor bestaat de kans dat de vraag afneemt; we houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.”

Remco Ruimtebouw

Remco Ruimtebouw is specialist in het conceptmatig ontwerpen en bouwen van bedrijfshuisvesting in staal. In 2022 zijn verschillende nieuwe opdrachten gestart. Zo realiseerde Bouwcombinatie Hercuton/Remco Ruimtebouw in het Rotterdams havengebied in samenwerking met Over Engh Vastgoed een turn-key distributiecentrum van bijna 35.000 m². Het gebouw is energieneutraal met warmtepompen, PV-panelen en diverse andere duurzame maatregelen. Voor Piguillet & Zonen, specialist op het gebied van luchtbehandeling, heeft Bouwcombinatie Hercuton/Remco Ruimtebouw in Berkel en Rodenrijs in 2022 een nieuw bedrijfspand opgeleverd. Door zijn vorm en constructie springt dit kantoor direct in het oog. “Met alle collega’s en oud-collega’s hebben we het 50-jarig bestaan van Remco gevierd” vertelt Maarten.

Woody Building Concepts

Hout en circulariteit hebben wat Woody Building Concepts betreft de toekomst in de bouwwereld. Maarten: “We zijn al met veel grote projecten bezig. Klanten zijn heel geïnteresseerd in houtbouw en onze kennis daarover. Ons nieuwe Houtlab, dat in mei 2023 in gebruik wordt genomen, is een prachtig boegbeeld daarvan.” In navolging van het bijzondere kantoorgebouw HoutWerk op het terrein van Campus Werkspoor in Utrecht, gaf ontwikkelaar en vastgoedspecialist Lingotto de opdracht voor een tweede houten kantoorgebouw op dit terrein. HoutWerk II (ca. 3.400 m2) heeft een ander ontwerp en identiteit dan zijn voorganger. Toch hebben de gebouwen – behalve de naam – ook veel gemeen.

Beiden hebben een houtconstructie bestaande uit kolommen en liggers van glulam (gelamineerd hout) en vloeren van CLT (cross laminated timber = kruislaaghout). De oplevering is in 2024.

Drie houtbouw concepten

Woody Building Concepts werkt volgens de LEGOlisering-methodiek: een concept om als het ware met houten ‘LEGO-blokjes’ gemakkelijk modulair te bouwen en de toekomstige restwaarde van het product beter te bewaren. Maarten: “We hebben dit concept verder uitgewerkt in Woody Office, Woody Workspace en Woody Logistics. Met Woody Office realiseren we slimme kantoorgebouwen die gebaseerd zijn op het welzijn van de gebruikers. Woody Logistics staat voor innovatieve logistieke panden die bijdragen aan de verduurzaming van de logistieke sector. Met Woody Workspace combineren we het beste van beide werelden. Een gezond en sfeervol kantoor met daarbij een bedrijfshal geschikt voor productie, opslag, distributie of als showroom. Bij deze concepten is een MPG-norm – MilieuPrestatie Gebouwen – van 0,4 mogelijk. Dat ligt onder de norm van 0,5 die per 2030 pas verplicht wordt en daarmee loopt Woody Building Concepts flink vooruit qua duurzaamheid.”

ServicebouwPlus

Door de schaarste aan grond voor bouwlocaties zette de trend in 2022 zich voort dat bedrijven steeds vaker voor renovatie kiezen in plaats van nieuwbouw. Een mooi project voor ServicebouwPlus was het restylen van een bedrijfspand in Rotterdam Botlek. Met een goedgevulde orderportefeuille ziet het bedrijf de toekomst zeer positief tegemoet. Maarten: “In 2023 onderzoeken we ook de mogelijkheden van samenwerking tussen ServicebouwPlus en zusterbedrijf Janssen de Jong OnderhoudPlus.”

Pvvt

Met afbouw, interieurbouw en geveloplossingen geeft Pvvt elk gebouw karakter. Maarten: “Ook in 2022 heeft Pvvt weer heel mooie gevels gebouwd. Bijvoorbeeld met bamboe-elementen voor het ‘Waterfall’- gebouw langs de A2 bij ’s-Hertogenbosch. We zijn afgelopen jaar ook een samenwerking aangegaan voor het bouwen van tijdelijke kantoorunits en huisvesting. De eigen productie van houtskeletbouw blijft een belangrijk speerpunt voor Pvvt. De huidige productiefaciliteit in ’s-Hertogenbosch is te klein geworden. Het nieuwe Houtlab krijgt ook een productiefaciliteit waarvan Pvvt gebruik gaat maken.

Remco International

Remco International begeleidt internationale bouwprojecten in Afrika, het Caribisch gebied en Centraalen Oost-Europa. Internationale projecten realiseren we altijd samen met lokale arbeiders. Dit geeft hun een bron van inkomsten en de gelegenheid hun montage-ervaring uit te breiden. Een van de projecten die we realiseerden, was het bouwen van een verpakkingshal voor een Nederlandse bierbrouwerij in Rwanda. Daarnaast hebben we op Curaçao bij de luchthaven een gevel- en dakrenovatie uitgevoerd van een luchthavenloods.

Ocmer

Ocmer, gevestigd in het Poolse Lódz, heeft behoorlijk last van de oorlog in het naburige Oekraïne. Desondanks heeft het bedrijf goed weten door te draaien in 2022. Ook is er een uitwisseling geweest van het managementteam vanuit Polen met Nederlandse collega’s, waarbij we onder meer IT-informatie en projectmanagementtools hebben gedeeld. Maarten: “De verwachtingen voor 2023 zijn wisselend gezien de nog voortdurende oorlog in Oekraïne. Onze focus ligt vooral op het welzijn van onze collega’s in Polen en de continuïteit van het bedrijf.”

Monumenten zijn de passie van Miranda Dunnink. In 2022 startte zij als DuMo-adviseur bij Koninklijke Woudenberg met het adviseren van opdrachtgevers over verduurzaming van monumentale panden. Na een studie Bouwkunde en de post-hbo-opleiding Restauratie specialiseerde ze zich hierin met de opleiding Innovatief en Energiebesparend Restaureren.

“Een jaar of vijf geleden merkte ik dat monumentale panden mogelijk met leegstand – en dus achteruitgang – te maken zouden krijgen als ze niet zouden worden verduurzaamd.”, zegt Miranda. “Helaas zijn monumenten een stuk complexer om te verduurzamen dan reguliere gebouwen. Je kunt niet zomaar kozijnen vervangen om HR++ glas te plaatsen, behoud gaat altijd voor vervanging bij een monument. Bovendien liggen de kosten hoger, omdat je niet met standaardmaten werkt en meer technische uitdagingen hebt.”

Toch is er ook bij een monument veel mogelijk, stelt Miranda. “Als adviseur breng ik structuur aan in de maatregelen. Ik wijs als eerste op quickwins, zoals radiatorfolie en isolerende verf; met het beter inregelen van de cv-installatie is ook veel winst te behalen. Daarna volgen de bouwkundige en installatietechnische maatregelen.” Bij haar adviezen gebruikt ze de eigen DuMo-app van Koninklijke Woudenberg. “Als ik een pand opneem, maak ik meteen foto’s en klik mogelijke vervolgstappen in de app aan, zoals of er vervangend monumentaal glas moet komen.” Ook voor het hoofdkantoor van JAJO – een rijksmonument uit 1908 – heeft Miranda advies uitgebracht. “Ik heb alles financieel en energetisch doorgerekend. Er ligt nu een conceptverduurzamingsplan.”

Er ligt in Nederland een grote opgave om monumenten te verduurzamen. Miranda: “Er zijn alleen al zo’n 61.000 rijksmonumenten, nog los van alle historische panden zonder officiële status. Sinds begin 2023 werken we samen met het Nationaal Restauratiefonds: zij verstrekken subsidies voor onze DuMo-adviezen. Het leuke is dat ik bij Koninklijke Woudenberg de kans krijg om de verduurzaming goed neer te zetten en uit te breiden. Monumentale panden zijn vaak bijzondere panden, ze geven een stad haar gezicht. We moeten ze behouden, en door verduurzaming lukt dat beter.”

In de binnenstad van ’s-Hertogenbosch bouwde Janssen de Jong Bouw samen met Boelens de Gruyter een nieuw stukje stad: Amadeiro. Een voormalige telefooncentrale werd herontwikkeld tot een mix van 220 huurappartementen, 4.000 m 2 kantoorruimte en een ondergrondse parkeergarage.

“Uitgangspunt bij onze projecten is altijd: wat kunnen we laten staan?”, vertelt Rogier Rombouts, adjunct-directeur bij Boelens de Gruyter. “Want behouden en hergebruiken is nog altijd het meest duurzame dat je kunt doen. In dit geval hebben we 4.000 m2 van de oude telefooncentrale kunnen renoveren tot kantoorruimte. Voor de andere 12.000 m 2 hebben we samen met specialist in urban mining New Horizon gekeken naar zo veel mogelijk hergebruik van de materialen. Ik was verbaasd over hoeveel materiaal ze nog konden gebruiken. Het oude glas bijvoorbeeld werd omgesmolten tot nieuw glas voor de ramen.”

Duurzaamheid kwam ook nog op andere manieren terug in het Amadeiro-project. Rogier: “We keken samen met Janssen de Jong Bouw kritisch naar alle logistieke bewegingen van de bouw. We wilden de overlast voor omwonenden beperken en niet de hele dag ronkende vrachtwagens af en aan laten rijden. Janssen de Jong Bouw maakte daarom een bouwhub in het nabije Sint-Michielsgestel en bracht in kleine hoeveelheden de bouwmaterialen naar het bouwterrein. Dat werkte heel effectief.” Ook qua bouwtechniek is er nagedacht over duurzaamheid. “Oorspronkelijk was er veel variatie in het ontwerp van de gevels, met verschillende typen dakkappelen, ramen en loggia’s. Janssen de Jong Bouw wees ons erop dat een te grote verscheidenheid behoorlijk duur was om te bouwen en niet duurzaam is in het onderhoud. Daarom zijn we naar iets meer standaardisering overgegaan, zonder afbreuk te doen aan het ontwerp. Zo zijn er bijvoorbeeld nu drie in plaats van acht verschillende dakkapellen.”

Dit eerste project samen met Janssen de Jong Bouw is Rogier goed bevallen. “We passen in communicatie en oplossingsgerichtheid goed bij elkaar, de samenwerking was heel fijn.”

Wonen

Wonen heeft flinke stappen gezet met het modulaire woningbouwconcept ModuFair, 4D-planning is een groot succes op de bouwplaats, de onderhoudstak groeit als kool en er zitten prachtige projecten in de pijplijn. “De organisatie staat als een huis”, concludeert algemeen directeur Wonen Louis Camps tevreden.

Terugblik 2022

Als Louis Camps terugkijkt naar hoe hij het afgelopen jaar heeft beleefd, dan ziet hij een organisatie met meer zelfvertrouwen. “We zijn een stuk assertiever geworden; in de eerste plaats in hoe we onszelf positioneren in de markt, maar ook intern. We merken dat we weer wat creatiever en slimmer zijn geworden, daardoor doen we alles met meer lef.” Met ModuFair bijvoorbeeld heeft Wonen in 2022 geëxperimenteerd met casco’s van circulair beton, afkomstig van zusterbedrijf New Horizon. Louis: “Beton is het meest vervuilende onderdeel van een woning. Uit onze proeven blijkt dat het hergebruik van beton prima werkt. Daarom hebben we besloten dat alle casco’s van ModuFair voortaan van circulair beton worden gemaakt.”

One Piece Flow/4D-planning

Een ander succes is het invoeren van werken volgens One Piece Flow en de daaraan gekoppelde 4D-planning, waarbij het bouwproces binnen BIM visueel wordt gemaakt met een animatiefilmpje. Per dag kun je zo precies zien wat er moet gebeuren en welke materialen daarvoor nodig zijn. “Hoofd Waardecreatie Karel Kalis heeft de invoering van 4D-planning begeleid en iedereen enthousiast gemaakt”, vertelt Louis. “Je kunt heel efficiënt bouwen, met veel minder fouten. Het werkt fantastisch, we zetten 4D-planning nu op veel projecten binnen Wonen in. Bij ModuFair bouwen we dankzij 4D-planning verticaal in plaats van horizontaal: op dag 1 bouwen we woning 1 helemaal op, op dag 2 woning 2 en zo verder. Het gaat veel sneller, en tegelijkertijd is er ook meer rust op de bouwplaats omdat iedereen veel beter is voorbereid en beter weet wat hij moet doen. De bouwers zijn er dan ook superblij mee, ze gaan highfivend over de bouwplaats!”

Duurzaamheid

Louis: “We zijn met heel veel concepten bezig om de CO2-uitstoot van onze producten te verkleinen.

De grootste impact maken we door te werken met duurzame bouwmaterialen zoals circulair beton en hout. Een nieuwe ontwikkeling is ‘Houtwijs’; onder die naam zijn we een samenwerking gestart met een architect en een ontwikkelaar om meer houtbouw te realiseren. Daarvoor zoeken we opdrachtgevers die houtbouw willen. Afgelopen jaar hebben we de voorbereidingen voor Houtwijs getroffen, in 2023 gaan we live.”

Klanttevredenheid

Wonen werkt met de Net Promotor Score om de tevredenheid van klanten te meten. Voor de bouwbedrijven is de score een 7,7. Bij OnderhoudPlus wordt de klanttevredenheid door de woningcorporaties gemeten. Dit bedrijfsonderdeel scoort steeds torenhoog: een ruime 8.

Janssen de Jong Bouw

Janssen de Jong Bouw kende tot nu toe twee waardestromen binnen de bouwbedrijven:

1. Een conceptmatige waardestroom met het eigen concept ModuFair – Daarbij bouwt het bedrijf zo veel mogelijk onderdelen fabrieksmatig en zet ze op de bouwplaats in elkaar.

2. Maatwerkprojecten – Alles wat niet in ModuFair past maar niet groot en complex is.

Daar is nu een derde waardestroom aan toegevoegd:

3. Utilitaire woningbouw – Het bouwen van meer complexe, grotere werken.

Louis: “Het Amadeiro-project markeert het begin van deze nieuwe waardestroom. Het is een mooi project waarin we 220 appartementen bouwen met een grote ondergrondse parkeerkelder in de binnenstad van ’s-Hertogenbosch.

In 2023 leveren we het laatste deel op. We zijn enthousiast over dit soort grootschalige projecten, daarom hebben we besloten ons hier nog meer op te gaan richten.”

“We zijn assertiever, creatiever en slimmer”

Bijzondere projecten

In Nijmegen heeft Janssen de Jong Bouw Oost afgelopen jaar flink gebouwd aan 155 woningen en een parkeerhuis in het project Hart van de Waalsprong. De realisatie van het parkeerhuis was in handen van zusterbedrijf Hercuton. Dit project is in 2023 afgerond. Een ander bijzonder project is het appartementencomplex in Kampen, dat circulair met ModuFair gebouwd gaat worden in 2023. Louis: “In 2022 wonnen we met het ontwerp voor dit complex zelfs de Circular Award van het ministerie van VROM, een prachtig compliment.”

Vooruitzichten 2023

“We hebben vorig jaar bewust gekozen om aan meer tenders mee te doen”, zegt Louis.

“Dat is een goede keuze

hebben we behoorlijk wat werk weten aan te nemen en zit er heel veel in de pijplijn. Rond de bouwvak zullen er weer een aantal mooie projecten starten in Kampen en Enschede. En in de regio Arnhem-Nijmegen wordt gestart met de bouw van 70 woningen in het project Dijkzone te Nijmegen en het ‘Hof van Huesse’ in het centrum van Huissen.”

Van Zanten Vlaardingen

Na de overname van Van Zanten Vlaardingen in 2021 is dit familiebedrijf in bouw en onderhoud in razend tempo ingepast tussen de andere onderdelen van Wonen. “Een mooie uitbreiding voor ons, met een geweldige orderportefeuille”, zegt Louis. “Nagenoeg alle medewerkers zijn aangebleven, we hebben bijna geen verloop gehad. Dat is een goed teken. Iedereen was ook heel blij met onze investering in het bedrijf.”

Vooruitzichten 2023

Voor 2023 wordt een mooi rendement verwacht. Louis: “Er zit een enorme potentie in deze vestiging. We hebben in Rotterdam nu een paar projecten lopen. Vorig jaar kwam er een mooie nieuwe opdracht bij: De Stede in Den Haag, met de bouw van 82 appartementen. Die zijn in 2023 volop in

Janssen de Jong OnderhoudPlus

Janssen de Jong OnderhoudPlus heeft in 2022 het eerste volle jaar als zelfstandige, landelijk opererende organisatie gedraaid. Belangrijke actie was de overname per 1 juni 2022 van het onderdeel Beheer & Onderhoud van ERA Contour in Barendrecht. Hiermee geven wij invulling aan onze groeiambities en versterken we onze positie als landelijk opererende onderhoudspartner. Alle medewerkers van Beheer & Onderhoud zijn in dienst gekomen van Janssen de Jong OnderhoudPlus. Klanten en relaties behouden dus hun vaste aanspreekpunt en zien dezelfde vertrouwde gezichten.

Brede klantenwaaier

Louis: “We zijn blij dat het vorig jaar weer gelukt is om de tender van Wonen Limburg te winnen. We werken al vele jaren voor deze opdrachtgever en ondanks dat het een zware en moeilijke tender was, zijn we opnieuw aan boord gekomen voor de regio Venray. Daarnaast hebben we hard gewerkt om onze klantenwaaier verder uit te breiden, zodat we niet meer afhankelijk zijn van één partij voor het merendeel van ons werk. Ik kan met trots zeggen dat dat fantastisch gelukt is. We gaan voor veel nieuwe klanten het onderhoud doen: er zijn partnerschappen met nieuwe corporaties bij gekomen, maar ook met private partijen zoals Heimstade en Philadelphia. Verder hebben we ook nog veel opdrachten voor scholen, gemeentes en zorginstellingen.”

Vooruitzichten 2023

Afgelopen jaar heeft Janssen de Jong OnderhoudPlus de keuze gemaakt om harder te groeien. Daarvoor is per 2023 een landelijke directeur aangetrokken: Guido Beijer. Louis: “Er is zo veel groeipotentie dat we voornemens zijn om van Janssen de Jong OnderhoudPlus in 2023 een volledig zelfstandige businessunit binnen JAJO te maken.

Prefab Hout Constructies Hardenberg

Prefab Hout Constructies Hardenberg (PHCH) maakt onder andere houten componenten voor de ModuFairwoningen. Begin 2022 is het bedrijf verhuisd naar een vier keer zo grote locatie, ingericht met nieuwe machines. Louis: “We hebben pech gehad doordat de machines te laat werden geleverd – het wereldwijde chiptekort speelde ons parten. Dus heeft PHCH niet kunnen bereiken wat beoogd was en een beetje verlies gedraaid. Gelukkig is de fabriek inmiddels helemaal ingericht. Er is veel meer productieruimte gekomen, ook om te experimenteren met innovaties. De houten trapkernen bijvoorbeeld die we maken voor ModuFair zijn heel succesvol.”

Vooruitzichten 2023

De komende twee jaar wordt de fabriek doorontwikkeld qua efficiency van de productie. “De verwachtingen zijn hoog”, zegt Louis. “We zien waar de kansen liggen. We hebben in ieder geval voldoende werkvoorraad voor onze eigen producten. Dat is het mooie van onze eigen fabriek: we kunnen zelf waarde toevoegen aan onze concepten en zijn niet afhankelijk van externe partners.”

Ondernemingen

Janssen de Jong Bouw | Arnhem, Hardenberg, Hengelo en Son en Breugel

Janssen de Jong OnderhoudPlus | Barendrecht, Hardenberg, Hengelo, Son en Breugel, Vlaardingen en Venlo

Van Zanten Bouw | Vlaardingen

Prefab Hout Constructies Hardenberg | Hardenberg

Ondernemingen

Koninklijke Woudenberg | Ameide, Maastricht Meesters In | Tienhoven Binder Art Services | Tienhoven

Smeed- en constructiebedrijf Van der Vegt | Bleskensgraaf

 St. Brigida kerk

 Geldrop

 Koninklijke Woudenberg

Project uitgelicht

Restauratie & Renovatie

DuMo-scan voorziet in grote behoefte

Opnieuw zijn er prachtige projecten afgerond en nieuwe opgestart, om te zorgen dat bestaand vastgoed duurzaam kan blijven worden gebruikt en historisch erfgoed in Nederland goed bewaard blijft.

Terugblik 2022

2022 was een prima jaar voor Restauratie & Renovatie, de prestaties waren in overeenstemming met het budget. Vanwege het vertrek van de zittende directeur nam Louis Camps (algemeen directeur Wonen binnen JAJO) deze rol ad interim over. In mei 2022 werd het project Huis van de Stad in Rijswijk afgerond: dit betrof de grootschalige renovatie van het voormalig stadhuis dat 15 jaar had leeggestaan. Bijzonder wapenfeit is het binnenhalen van een grote opdracht tot renovatie: Bastion Zuid in ’s-Hertogenbosch. We hebben met opdrachtgever Renschdael Groep de bouwteamovereenkomst ondertekend voor de grootschalige renovatie, transformatie en verduurzaming van dit bijzondere high-end kantorencomplex. De opdrachtgever koos voor Koninklijke Woudenberg vanwege het werk van zusterbedrijf Janssen de Jong Bouw aan het naastgelegen appartementencomplex Amadeiro. Met name het goede omgevingsmanagement gaf de doorslag. Deze opdracht is niet alleen heel goed voor onze omzet en de continuïteit in ons opdrachtenportfolio; hij vervult ook de wens om onze werkzaamheden in de regio ’s-Hertogenbosch uit te breiden én om meer werk op renovatiegebied te doen. Naar verwachting starten de werkzaamheden voor Bastion Zuid in het derde kwartaal van 2023.

Bibliotheek en brandweerkazerne

Verder is Koninklijke Woudenberg in partnerschap met bouwbedrijf Binx vorig jaar gestart met de restauratie van monumentale panden die betrokken worden bij de nieuwe universiteitsbibliotheek in Amsterdam. Dit werk betreft met name restauratie van de gevels, daken en kozijnen. Ook zusterbedrijven Meesters In en Van der Vegt zijn betrokken bij dit grote project, waarmee we nog tot eind 2024 bezig zijn. Een ander mooi project waarmee Koninklijke Woudenberg afgelopen jaar aan de slag ging, was de Amsterdamse brandweerkazerne Dirk – de oudste nog in gebruik zijnde van de Benelux. Niet alleen restaureren we dit historische pand uit 1897, we verduurzamen het ook meteen.

DuMo-adviseur en -scan

Verduurzaming tijdens restauratiewerkzaamheden is een belangrijk uitgangspunt voor ons werk. We hebben hiervoor in 2022 speciaal een ‘DuMo-adviseur’ aangenomen, een specialist die onze klanten adviseert over hoe zij hun monumentale pand kunnen verduurzamen en welke vergunningen, financieringsmogelijkheden en subsidies daarbij een rol spelen.

We hebben daarnaast ook de DuMo-app ontwikkeld. Met deze app kunnen wij een advies op maat aan de klant leveren en inzichtelijk maken wat de impact is van de geadviseerde maatregelen op het energieverbruik van een gebouw. Als DuMo-pilotproject zijn we gestart met de verduurzaming van het eigen hoofdkantoor van JAJO in ’s-Hertogenbosch. Dit leverde direct het verzoek van eigenaren van naburige monumentale panden op om te worden meegenomen in de advisering. Het onderstreept de behoefte die wij zien in de markt: veel eigenaren van monumentale panden voelen de urgentie van verduurzaming, zeker sinds de enorm gestegen energieprijzen.

Duurzaamheidscertificering

De komende jaren gaan we de DuMo-scan actief aanbieden aan businessklanten, met een modulair opgebouwd aanbod van verduurzamingsmaatregelen die zij in delen kunnen laten uitvoeren. Mooie aanvulling op deze activiteit is ook de ISO 14001-certificering die Koninklijke Woudenberg, Meesters In en Van der Vegt hebben verkregen in 2022. ISO 14001 is de internationaal geaccepteerde standaard met eisen voor een milieumanagementsysteem.

Duidelijke aansturing

De MT’s van de verschillende onderdelen binnen Restauratie & Renovatie zijn afgelopen jaar versterkt met nieuwe enthousiaste collega’s: bij restauratiebedrijf Van der Vegt is Gerald Sterkenburg aangetreden als nieuwe manager.

Ook is een overkoepelend managementteam gevormd om schouder aan schouder de samenwerking tussen de drie bedrijven nog beter vorm te geven. De duidelijke aansturing werpt zijn vruchten al af, ook bij het nieuwe label Meesters In Kunst. In 2022 heeft dit bedrijf het eerste jaar als zelfstandig onderdeel succesvol gedraaid. Daarmee is het goed op weg om dé naam te worden voor het realiseren, herstellen, schoonmaken en verplaatsen van kunst in de openbare ruimte in Nederland.

Klanttevredenheid

Klanttevredenheid wordt nog niet gemeten via de Net Promotor Score (NPS), maar we ontvangen positieve feedback van opdrachtgevers. Het ligt wel in de planning om over te gaan op deze meer systematische monitoring. Het MT gaat daarvoor kennis en ervaring ophalen bij de zusterbedrijven binnen JAJO.

Duurzaamheid

Met het inzetten op het verduurzamen van monumenten levert Restauratie & Renovatie de grootste bijdrage aan een duurzamere wereld. Daarnaast zetten we veel stappen in onze bedrijfsvoering, zoals elektrificatie van het wagenpark, de inzet van elektrische bakfietsen in plaats van auto’s op veel plekken en duurzame bouwketen met zonnepanelen op het dak. Binnen Meesters In zijn we in 2022 gestart met het hergebruik van slib – het restafval dat ontstaat bij het slijpen van stenen. We onderzoeken met prototypes hoe we met dit slib en een 3D-printer nieuwe gevelornamenten kunnen maken.

Vooruitzichten 2023

Restauratie & Renovatie heeft een mooie werkvoorraad voor 2023. Naast de bovengenoemde projecten zijn er nog meer grote werken aangenomen: renovatie van het Vlietermonument aan de Afsluitdijk en verduurzaming van de Stadsschouwburg in Den Haag. Naar verwachting gaat het aanbieden van de DuMo-scan nog meer werk opleveren, gezien de grote behoefte aan verduurzaming in de markt van monumentaal vastgoed.

74.000 stenen

Curaçao & Bonaire

Janssen de Jong Curaçao & Bonaire is onderverdeeld in de divisies: Productie, Infrastructuur en Projectontwikkeling & Bouw. Door nauwe samenwerking tussen deze drie divisies krijgt de klant een one-stop-shop ervaring.

Algemeen directeur Caribbean Kurt Verbist blikt terug op een jaar met vele gezichten. Het ene bedrijfsonderdeel had de wind meer mee dan het andere, maar over het geheel gezien hebben de bedrijven in de Caribbean een goed jaar gedraaid.

Productie

Terugblik 2022

“2022 was een heel goed jaar voor onze productiebedrijven”, zegt Kurt Verbist. “We hebben bij Betonindustrie Brievengat meer beton verkocht dan de voorgaande jaren en hebben aan meerdere prestigieuze projecten mogen leveren. Zo hebben we veel voor hotels en luxe appartementencomplexen gewerkt. Met een geschat marktaandeel van 70% kun je ons gerust een marktleider noemen. Ook A&M Cement Company zag mooie verkoopcijfers, met veel export naar Bonaire.”

Veel uit voorraad verkocht

De klimaatverandering – die ook goed merkbaar is op het eiland – heeft de productie van de Mijnmaatschappij Curaçao parten gespeeld. Er is in 2022 ongewoon veel regen gevallen op Curaçao, waardoor er 47 onwerkbare dagen waren: regen in een bovengrondse mijn zorgt ervoor dat zand modder wordt en niet meer kan worden gezeefd. Daardoor lopen alle productiefaciliteiten vast. Kurt: “Ik heb in de afgelopen 20 jaar nog nooit zo veel regen meegemaakt. We hebben helaas minder kunnen produceren dan we hadden beoogd. Qua verkoop was 2022 wel een topjaar: we hebben meer dan 800.000 ton aan zand, stenen, aggregaten en fosfaat verkocht. Maar daarvoor hebben we voornamelijk onze voorraad moeten aanspreken. Het gaat in 2023 een uitdaging worden om die voorraad weer aan te vullen.”

In 2022 heeft het bedrijf geïnvesteerd in de vervanging van generatoren voor de primaire energievoorziening, de oude boorinstallatie en de primaire laadschop CAT 988K. Deze laatste twee zijn essentiële materieelstukken in de productie.

Duurzame 3D-geprinte woningen

Betonindustrie Brievengat heeft twee studenten van hogeschool Saxion uit Nederland op bezoek gehad om de MPG te berekenen van de woningen die met een 3D-betonprinter worden gebouwd. De MPG –MilieuPrestatie Gebouwen – geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. Sinds 1 juli 2021 heeft de Nederlandse overheid de MPG voor nieuwbouwwoningen aangescherpt van 1,0 naar 0,8. Kurt: “De studenten rekenden uit dat onze 3D-woningen een score van 0,56 halen. Een mooi resultaat, waarmee we vooroplopen qua duurzaamheid; pas in 2030 wordt een MPG-waarde van 0,5 verplicht. We kunnen onze ‘groene’ woningen hiermee goed promoten.” Inmiddels zijn er negen 3D-geprinte woningen verkocht.

Vooruitzichten 2023

“Er staan verschillende mooie projecten op de planning waaraan we onze bouwmaterialen gaan leveren”, zegt Kurt. “Onder meer het Marriott Beach Resort, Hofi Vida Nova, Energis biodieselfabriek, FKP appartementen en het Majestic-hotel. Voor de bouw van verschillende grote villa’s leveren we betonblokken en klinkers. Een belangrijk project is het Penresort waar Mijnmaatschappij Curaçao 160.000 bolders gaat leveren voor de golfbrekers voor het resort. Dit in combinatie met de betonlevering van Betonindustrie Brievengat voor het hele project. Dit is het resultaat van de samenwerking binnen onze ondernemingen die zijn vruchten afwerpt.”

De levering van kalksteenkorrels voor waterfiltering breidt zich ook verder uit. Curaçao Calcium is gegroeid in 2022 en zal door de vraag naar drinkwater in de toekomst bijdragen aan de omzet. Inmiddels voorzien we de waterindustrie in meer dan 23 landen, van Chili tot aan de VS. Het enige dat we niet in de hand hebben, zijn de weersomstandigheden. Als het opnieuw zo extreem veel gaat regenen, zullen we moeite hebben om de productie aan de gang te houden en de voorraden aan te vullen.”

Infrastructuur Terugblik 2022

Vorig jaar is gelukkig weer een goed jaar geweest voor de divisie Infrastructuur. Op Curaçao is een deel van de wegenbouwprojecten van start gegaan, maar nog niet alles.

Kurt: “Omdat de aanbestedingen vanuit de Curaçaose overheid tijdens de coronaperiode achterbleven, zijn we ons sterker gaan focussen op andere marktsegmenten. Vorig jaar hebben we die transformatie gemaakt, met veel werkzaamheden voor particulieren. Die nieuwe koers heeft zich goed bewezen. Goed om te noemen is ook het Hofi Mango op Curaçao, een bijzonder project van stand-upcomedian en acteur Jandino Asporaat. Dit is een prachtig natuurpark met honderden eeuwenoude mangobomen, een oude suikermolen en een rumdistilleerderij waarvoor we de paden hebben aangelegd en nog wat andere infrastructurele werken hebben verricht.”

Verder heeft Bonaire een topjaar beleefd aan infrastructurele werken, met een goede mix van particuliere en overheidsprojecten. Ook het Sunset-park op Bonaire – een recreatief park voor de lokale bevolking –is opgestart. De kuststrookverfraaiing bij Mari Pampoen is door Curaçaose Wegenbouw Maatschappij (CWM) afgerond, samen met Albo Caribbean.

Vooruitzichten 2023

Op Curaçao staat er nog steeds een groot onderhoudsproject van de overheid in de planning voor het wegennet. Kurt: “Dat is deels begonnen, maar nog

Op Bonaire verwachten we in ieder geval weer veel werkzaamheden binnen het onderhoudsprogramma voor de wegen. De overheid heeft daarvoor veel gelden vrijgemaakt.”

Projectontwikkeling & Bouw Terugblik 2022

De bouw van het prestigieuze West End-project met horeca en winkels midden in het hart van Willemstad is gestart. Volgens planning is dit project in september 2023 klaar. Kurt: “Het is een uniek gebouw, pal tegenover het gouvernementspaleis, waardoor iedereen het zal zien. Daarmee is het een mooi visitekaartje. Prettig aan deze opdracht is dat we hiervoor direct benaderd zijn door de klant, zonder aanbesteding.”

Er is ook een principeakkoord bereikt voor het masterplan van het Dormio Eco Resort, een partnerschap tussen Janssen de Jong Caribbean en de Dormio Groep. Vorig jaar is gewerkt aan het definitieve ontwerp. In 2023 wordt de bouwvergunning ingediend voor dit bijzondere resort gericht op ecotoerisme.

Project uitgelicht

Ondernemingen

Mijnmaatschappij Curaçao | Curaçao

Betondindustrie Brievengat | Curaçao

A&M Cement Company | Curaçao

Curaçao Calcium | Curaçao

Albo Caibbean | Curaçao

Smart Development | Curaçao

Eigen Woning Plan | Curaçao

CWM Infrastructure | Curaçao

Brievengat | Curaçao

BWM Infrastructure | Bonaire

3D Concrete | Curaçao

Asfalt Centrale | Curaçao

 Hofi Mango Park

 Curaçao

 CWM

Vooruitzichten 2023

De strategische focus voor de komende jaren ligt op ontwikkeling, legt Kurt uit. “Vorig jaar hebben we een switch gemaakt, we gaan verder als ontwikkelende bouwer. Dat betekent dat wij vooral projecten zullen ontwikkelen. Af en toe zullen we zelf bouwen als het een prestigieus project betreft. Dat doen we dan bij voorkeur in een bouwteam of via een directe uitnodiging. Het idee hierachter is dat we andere aannemers ook bouwprojecten gunnen. Zij zijn immers ook allemaal klant bij onze productiebedrijven.”

Qua werk is het portfolio goed gevuld met het Dormio Eco Resort, met de bouw van een aantal high-end villa’s en met de verkaveling en verkoop van bouwgrond. Bovendien wordt er verder gebouwd aan het Eigen Woning Plan: het project waarbij in verschillende fasen en op verschillende locaties op Curaçao 500 middenstandswoningen worden neergezet.

Klanttevredenheid

Kurt: “Klanten vertrouwen op ons vanwege onze professionaliteit en de manier waarop wij werken. Onze focus ligt op snel schakelen, ontzorgen, toegankelijk zijn en marktconforme prijzen. Met in totaal 17 verschillende merken op Curaçao zijn we een toonaangevende partij waar iedereen rekening mee houdt.”

Duurzaamheid en circulariteit

Naast het berekenen van de MPG van de 3D-geprinte woningen werken de verschillende bedrijven op Bonaire en Curaçao op veel andere manieren aan duurzaamheid. De productiebedrijven (Betonindustrie Brievengat en Mijnmaatschappij Curaçao) zijn de enige bedrijven op beide eilanden die motorolie en hydraulische olie hergebruiken. Dankzij een speciale filtermachine kan de olie van het zware materieel tot drie keer worden hergebruikt. Er worden ook duurzame oplossingen gezocht voor de wegenbouw: zo heeft CWM verschillende projecten uitgevoerd met een innovatieve en duurzame techniek waarbij bit foam wordt ingezet om grond te hergebruiken en stabiliseren. Het asfalt van de wegen wordt gefreesd en hergebruikt in funderingen. In 2022 is bovendien een pilotproject gestart om het oude asfalt weer in nieuw asfalt te gebruiken.

Ook beton wordt gerecycled: puinbeton afkomstig van sloop wordt afgebroken en hergebruikt in nieuw beton en in de fundering van wegen. Het overschot van dit materiaal wordt per boot geëxporteerd naar de andere eilanden. Ten slotte draait Betonindustrie Brievengat nu voor 80% op zonne-energie, net als verschillende werkplaatsen. Verder zijn er een aantal elektrische auto’s aangeschaft voor de bodes en voor kantoormedewerkers.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

De JAJO-bedrijven in de Caribbean zijn al sinds 1998 trouwe sponsor van Stichting Signaal Sosial. Deze stichting is opgericht om de leefomstandigheden van kinderen op Curaçao, Bonaire en de Bovenwindse eilanden te verbeteren en hun kansen te vergroten. Een mooi voorbeeld van zo’n project is Samen naar de Top. Samen naar de Top biedt huiswerkbegeleiding op maat en geeft ook gratis opvoedingsondersteuning aan ouders. De organisatie vangt kinderen na school op uit de (kansarme) wijken van Montange, Fuik en omgeving en geeft niet alleen hulp tijdens huiswerkbegeleiding maar besteedt ook extra aandacht aan leerproblemen, taakaanpak, faalangst en concentratieproblemen bij kinderen van 6 t/m 12 jaar. De kinderen komen in de middag hier terecht, krijgen hun warme lunch en aan het einde van de dag ook een boterham. Ook organiseren ze diverse leuke activiteiten, zoals een sportdag, uitjes en workshops. Het is een mooi project dat het heel goed doet en waar Stichting Signaal Sosial erg trots op is.

Alle bedrijven binnen de drie divisies doen bovendien aan sponsoring in hun nabije omgeving. Kurt: “We helpen voornamelijk scholen, sportverenigingen en particuliere zorginstanties. We leveren bijvoorbeeld bouwmaterialen of leggen een speeltuin aan bij een school.” Ook het welzijn van de eigen medewerkers is belangrijk: vorig jaar zijn onder de noemer ‘Workplace wellbeing’ op alle locaties lounges ingericht met onder meer een bar en pooltafel. Kurt: “We hebben inmiddels veel jonge mensen in dienst, een deel van hen is teruggekeerd uit Nederland. Zij hebben een andere verwachting van hun werkplek dan de oudere collega’s. We werken aan een meer open sfeer binnen onze bedrijven, met een minder strakke aansturing van bovenaf, meer individuele vrijheid en ook meer plezier met elkaar.”

Kurt Verbist, algemeen directeur Caribbean

‘Onze 3D-geprinte woningen lopen voorop qua duurzaamheid.’

Aruba

Voor Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba en Arubaanse Wegenbouw Maatschappij (AWM) stond 2022 in het teken van herstel.

Ondernemingen

Aruba

Terugblik 2022

Het toerisme op Aruba was afgelopen jaar weer bijna gelijk aan de situatie vóór de coronapandemie. De hotels, het cruisetoerisme, het vliegveld: overal werd er weer goed zaken gedaan. Dat zorgde ook voor een goede omzet van Albo Aruba en AWM, de budgetten zijn weer gehaald. Minder positief is de onzekerheid rondom de belastinghervormingen die de lokale overheid heeft aangekondigd. Zo komt er een verhoging aan op invoerrechten en werd de belasting op bedrijfsomzetten (BBO) verhoogd. “Dit zet een rem op investeringen”, zegt algemeen directeur Caribbean Kurt Verbist. “Veel partijen zijn nu huiverig om te investeren en wachten tot er meer duidelijkheid is over de aangekondigde hervormingen.”

Projecten

Een belangrijk project voor Albo Aruba en AWM in 2022 was het Gateway 2030 Phase 1A-project op de luchthaven. Naast uitbreiding van de vertrekhal en een nieuw gebouw voor de bagage-afhandeling zijn er afgelopen jaar ook vier hard stands aangelegd; parkeerplaatsen voor de vliegtuigen met een ondergronds tanksysteem om ter plaatse de vliegtuigen te kunnen tanken. De werkzaamheden gaan nog door in 2023, dan zullen er ook weer nieuwe stands worden aangelegd. Verder is het WEB Recip IV-project afgerond, waarbij zes stroomgeneratoren zijn geplaatst voor uitbreiding van de stroomcapaciteit op Aruba. Ook de renovatie van brandweerkazerne San Nicolas is afgerond.

Circulariteit

“In feite werken we op Aruba al een jaar of zeven, acht zo veel mogelijk circulair”, zegt Kurt. “In de eerste plaats vanuit economische motieven: op een eiland moet alles worden geïmporteerd. Hergebruik van bouwmaterialen scheelt invoer- en transportkosten. Met name qua infrastructuur proberen we al het materiaal te hergebruiken, van grond en asfalt tot beton.

Daarvoor hebben we een eigen crusher en zeef aangeschaft.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Albo Aruba en AWM zijn nauw betrokken bij de eilandgemeenschap. Zij ondersteunen kleine lokale organisaties zoals sportverenigingen met materiaal, of dragen bij aan het onderhoud van de sportvelden.

Vooruitzichten 2023

AWM gaat in 2023 verhuizen naar een nieuwe, grotere locatie op een industrieterrein. Naast een werkplaats, opslagruimte en kantoor wordt hier ook de nieuwe asfaltmolen geïnstalleerd die afgelopen jaar is aangeschaft. Deze molen wordt gestookt op gas in plaats van olie en is daarmee schoner en goedkoper in het gebruik. Verder wordt het wagenpark uitgebreid met elektrische auto’s.

De orderportefeuille is goed gevuld, wat voor 2023 een positieve verwachting geeft. Zo is Albo Aruba begin 2023 gestart met renovatiewerkzaamheden aan de Universiteit van Aruba, een project gefinancierd door UNDP – het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties.

AWM heeft

opdracht

gekregen voor asfaltleveringen

ter waarde van 4,3 miljoen Arubaanse florin voor het wegennet op Aruba.

Albo Aruba | Aruba AWM infrastructure | Aruba

Bovenwindse eilanden Terugblik 2022

De Bovenwinden hebben afgelopen jaar een directiewisseling gekregen: Michiel Witteveen heeft als bedrijfsleider het stokje overgenomen van directeur Pierre Montesant. Pierre is op zijn beurt begonnen als directeur van CWM en BWM op Curaçao, omdat Wendell Bonafacio in september 2023 met pensioen zal gaan. Kurt: “Michiel brengt een frisse wind mee als peoplemanager en marketingexpert. Hij is een goede aanwinst voor de Bovenwinden.”

Projecten

Op Sint Maarten liepen de verschillende wederopbouwprojecten die worden gefinancieerd door de Wereldbank afgelopen jaar door, zoals de renovatie van scholen en het aanleggen van utiliteiten voor het lokale water- en elektrabedrijf GEBE. Op Sint Eustatius is verder gebouwd aan het vijfsterrenresort Golden Rock Resort. “Dit is een uniek project voor Sint Eustatius”, zegt Kurt. “Zo’n groot project heeft het eiland nog niet eerder gehad. Het toont het vertrouwen dat de investeerder – The Golden Rock Dive and Nature Resort – heeft in de aantrekkingskracht van het eiland. Wij hebben afgelopen jaar een aantal villa’s gebouwd, het zwembad aangelegd en wat infrastructurele werken verricht.” Een ander project op Sint Eustatius was de bescherming van de westkust tegen erosie door golfslag en regen. Statia Roads & Construction heeft voor het herstel en de versterking een duurzame methode toegepast: het strategisch stapelen van keien.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Het water in de betonindustrie op de eilanden wordt zo veel mogelijk gezuiverd en hergebruikt, net als het puinbeton afkomstig uit sloop. Ook krijgen de kantoren op termijn allemaal zonnepanelen.

Verder zetten de bedrijven zich in voor hun eigen gemeenschap. Bijvoorbeeld met het opknappen van schoolpleinen, het sponsoren van jeugdactiviteiten en het leveren van bouwmaterialen aan arme mensen van wie de woning in slechte staat is.

Vooruitzichten 2023

“Voor alle eilanden is het vooruitzicht redelijk positief”, zegt Kurt. “Ik verwacht dat we ons budget gaan halen. Al moeten we op de eilanden altijd een slag om de arm houden vanwege het orkaanseizoen. Als dat heel zwaar wordt, heeft dat verstrekkende gevolgen, ook voor ons.”

Bovenwindse eilanden

Op Anguilla, Saba, Sint-Eustatius en Sint Maarten –de ‘Bovenwinden’ – genieten de wegenbouw- en bouwbedrijven onder JAJO-vlag een goede reputatie.

“Wij worden er gezien als een specialist die hoge kwaliteit levert”, zegt algemeen directeur Caribbean Kurt Verbist.

Ondernemingen

Central Mix Concrete | Sint Maarten

Statia Roads & Construction | Sint Eustatius

Anguilla Roads & Construction | Anguilla Saba Roads & Construction | Saba

Windward Roads & Construction | Sint Maarten

“Na HoutWerk I hadden we de smaak te pakken”, zegt Bob Jansen van ontwikkelingsbedrijf Lingotto. Op Campus Werkspoor in Utrecht wilde Lingotto graag een tweede volledig houten gebouw laten bouwen door Woody Building Concepts. “We willen de Campus graag presenteren als een natuurlijk terrein, met kantoorgebouwen in het groen. Dan móet je wel met hout werken.”

“De structuur van HoutWerk II is precies hetzelfde als zijn voorganger”, begint Bob. “We hebben wel wat aanpassingen gemaakt op basis van de geleerde lessen uit HoutWerk I. Zo wilden we een rustiger beeld krijgen rondom de zichtbare installaties. Daarvoor is de draagrichting in de constructie veranderd. Ook hebben we gekozen voor een meer ‘corporate’ entree, met een grotere lift en mooiere trappen. De gevel ziet er ook iets anders uit.”

Bij elk houten gebouw dat Lingotto neerzet, berekent het bedrijf hoeveel bomen ervoor nodig waren. Bob: “Dat aantal planten we vervolgens aan in ons eigen bos in Rijssel. Over 20-25 jaar kan dat als productiebos dienen; vooralsnog is het vooral een bijdrage aan de biodiversiteit, we planten veel verschillende boomsoorten.

Voor HoutWerk II planten we minimaal 300 bomen.”

Door een houten gebouw lopen is een heel andere ervaring dan door een betonnen gebouw, constateert Bob. “Beton is vrij kil. Bij hout zie je de natuurlijke nerven nog.

Zeker als je het combineert met planten, geeft hout een heel prettige, natuurlijke uitstraling. Niet voor niets hebben we HoutWerk II al helemaal verhuurd, nog vóór de bouw was begonnen. HoutWerk I is ook heel populair om in te werken, wij krijgen veel positieve feedback van gebruikers. Fijn van hout is bovendien dat de bouwsnelheid hoog is: HoutWerk II wordt in acht maanden neergezet. Of we hiermee doorgaan?

Zeker, we zitten nu met Woody Building Concepts om de tafel om te onderzoeken of we een volgend houten gebouw nog simpeler en flexibeler in elkaar kunnen zetten. De samenwerking met hen is heel prettig, we kunnen in alle openheid van gedachten wisselen met elkaar. Ik heb het gevoel dat er echte synergie is.”

Van de oprit naar het gebouw tot aan de koffiekopjes op tafel: elk detail klopt binnen het concept van Houtlab, een duurzame, circulaire en inspirerende kantoor- en productieruimte.

Job Kuijpers, commercieel manager Woody Building Concepts, is betrokken bij de bouw en inrichting.

Houtlab wordt niet alleen een kantoor voor verschillende JAJO-bedrijven en een productieplaats voor speciale houtproducten. Het is ook een ruimte om te experimenteren met nieuwe duurzame bouwconcepten en circulaire materialen. “Neem de betonnen vloer in Houtlab waarmee we een primeur hebben”, begint Job. “Met de nieuwe technologie van Van Berlo in combinatie met de circulaire grondstoffen van New Horizon hebben we het CO2-profiel van de betonvloer drastisch kunnen verlagen met circa 40%. De verduurzaming in de betonvloer is opgebouwd in drie stappen. De eerste stap is het gebruik van minder cement, de tweede het gebruik van circulaire grondstoffen van New Horizon en de derde stap het doseren van staalvezels in het betonmengsel in plaats van het traditionele wapeningsstaal. Al deze stappen leveren niet alleen een verduurzaming op maar ook een goede, stevige vloer.” Andere duurzame bouwmaterialen die we gebruikt hebben, zijn circulair staal en ‘citumen’, circulaire bitumen dakbedekking, en natuurlijk de volledig houten hoofddraagconstructie. Ook de hele inrichting is circulair.” Job: “Verder leggen we een natuurinclusief buitenterrein aan met halfopen straatklinkers en een kelder die als waterbuffer dient – dat is goed voor de wateraccumulatie. Een werkomgeving met veel hout en groen vergroot bovendien het werkcomfort, dat gaan we hier ook ervaren.”

“We nodigen iedereen uit om een kijkje te komen nemen en zich te laten inspireren, ook onze collega’s uit de bouwwereld zijn welkom”, zegt Job. “Want de duurzaamheidsopgave is heel groot en we moeten dit met zijn allen doen. We stellen Houtlab daarom open voor verschillende partijen om te kunnen samenwerken in een ‘broedkamer’ van innovatie en circulariteit. We geven nu al rondleidingen aan geïnteresseerden en bedrijven kunnen in overleg een vergaderruimte boeken.” Job kan zelf niet wachten tot hij in Houtlab gaat werken vanaf de ingebruikname in mei 2023.

“Ik geloof echt dat deze manier van bouwen de toekomst heeft. De bouw staat voor een grote opgave. Wij willen met Houtlab aantonen dat het anders kan. Duurzamer. Innovatiever. Daarmee kunnen we hopelijk weer veel deuren openen en een bijdrage leveren aan een mooiere toekomst.”

Financiële gang van zaken

Omzet en onderliggende

EBITDA

Ondanks de margedruk als gevolg van de prijsstijgingen van arbeid, energie en materialen realiseerde Janssen de Jong Groep in 2022 een omzet van € 534 miljoen, een stijging van 16% ten opzichte van 2021. De groei werd met name gerealiseerd door de clusters Wonen (+ 38,6%), Bedrijfshuisvesting (+ 23,7%) en Caribbean (+ 47,4%). De EBITDA steeg in 2022 van € 27,1 miljoen naar € 27,9 miljoen, een stijging van 3,1%.

Netto-omzet

Projectontwikkeling

& Renovatie

EBITDA

De nettowinst kwam uit op € 17,5 miljoen, ten opzichte van een nettowinst in 2021 van € 18,1 miljoen.

Financieringsstructuur en balansverhoudingen

De verkorte balans per 31 december 2022 op basis van geïnvesteerd vermogen is als volgt weer te geven:

Verkorte balans

Ondanks de goede winstgevendheid daalde de solvabiliteit van 42,4% naar 37,1%. Ultimo 2022 was sprake van een balansverlenging van bijna € 60 miljoen ten opzichte van ultimo 2021. Dit wordt voor een groot deel verklaard door een hoger activiteitenniveau in december dat hoger lag dan voorgaand jaar, wat resulteerde in hogere debiteurenen crediteurensaldi. Dit is in het volgende overzicht ook zichtbaar.

Werkkapitaal

Strategische grondpositities

De totale liquiditeitspositie bedroeg per 31 december € 33 miljoen, hetgeen ten opzichte van 2021 een mutatie is van (-/-) € 9 miljoen. Er is geen gebruik gemaakt van de diverse kredietfaciliteiten op 31 december 2022.

Vooruitzichten 2023

Voor 2023 verwacht de Raad van Bestuur minimaal een omzet en resultaat gelijk aan dat van 2022.

Raad van Bestuur, 30 mei 2023

Ivo van der Mark

Patrick Booij

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

De cijfers van 2022

Activa

Vaste activa

Immateriële vaste activa

Goodwil

Ontwikkelkosten

Materiële vaste activa

Bedrijfsgebouwen en -terreinen

Machines en installaties

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Financiële vaste activa

Deelnemingen

Vorderingen op deelnemingen

Vorderingen op aandeelhouder

Overige vorderingen

Vlottende activa

* De cijfers van voorgaand jaar zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Netto-omzet

Kosten van grond- en hulpstoffen

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Lonen, salarissen en sociale lasten

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

Kasstroom uit operationele activiteiten

Resultaat na belastingen

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa incl. waarderingsaanpassingen

Aanpassingen tot netto-kasstroom

Mutatie voorzieningen

Werkkapitaal (excl. liquide middelen en bankschulden) en overige mutaties

Ontvangen dividend

Netto-kasstroom uit operationele activiteiten

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investeringen materiële vaste activa

Desinvesteringen materiële vaste activa

Investeringen immateriële vaste activa

Investering niet-geconsolideerde deelnemingen

Ontvangen aflossingen

Mutatie langlopende vorderingen op deelnemingen

Mutatie overige langlopende vorderingen

Investering vastgoedbeleggingen

Desinvestering vastgoedbeleggingen

Verwerving dochterondernemingen

Netto-kasstroom uit investeringsactiviteiten

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Toelichting

Grondslagen

Algemeen

voor

de financiële verslaggeving

Janssen de Jong Groep B.V. is statutair en feitelijk gevestigd te ‘s-Hertogenbosch, Julianaplein 10a (KvK 17094991). Janssen de Jong Groep B.V. is een bouwgroep en actief middels een zestal clusters: Projectontwikkeling, Wonen, Restauratie & Renovatie, Bedrijfshuisvesting, Urban Mining en Caribbean. Overzicht van de gehouden belangen is opgenomen onder het hoofdstuk ‘Overzicht deelnemingen’. Janssen de Jong Groep B.V. maakt deel uit van Uranus 1952 B.V. te ‘s-Hertogenbosch.

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Consolidatie

In de geconsolideerde jaarrekening worden, overeenkomstig uniforme grondslagen, integraal opgenomen de financiële gegevens van Janssen de Jong Groep B.V. en haar dochterondernemingen. Onderlinge activa en passiva, baten en lasten alsmede op balansdatum ongerealiseerde winsten die het gevolg zijn van onderlinge activiteiten van dochterondernemingen worden geëlimineerd.

Nieuwe dochterondernemingen worden in de consolidatie opgenomen vanaf het moment dat Janssen de Jong Groep B.V. beslissende invloed uitoefent op het beleid. Indien Janssen de Jong Groep B.V. geen beslissende invloed meer heeft op het beleid, worden dochterondernemingen niet langer in de consolidatie opgenomen. Indien bij verwerving van nieuwe dochterondernemingen de (verschuldigde) verkrijgingsprijs van de deelneming hoger is dan het aandeel in het eigen vermogen op basis van waarderingsgrondslagen van Janssen de Jong Groep B.V. en op basis van de reële waarden van de activa en passiva op overnamedatum, wordt het verschil (goodwill) geactiveerd en naar gelang de economische levensduur afgeschreven. De vennootschappelijke winst-en-verliesrekening is opgesteld met toepassing van artikel 402, titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

Minderheidsbelang derden

De dochterondernemingen van Janssen de Jong Groep B.V. zijn integraal geconsolideerd, waarbij het minderheidsbelang van derden afzonderlijk tot uitdrukking is gebracht binnen het groepsvermogen. Het minderheidsbelang derden wordt gewaardeerd op het proportionele deel van derden in de nettowaarde van de activa en verplichtingen, bepaald volgens de waarderingsgrondslagen van de onderneming. Indien de aan het minderheidsbelang van derden toerekenbare verliezen het minderheidsbelang in het eigen vermogen van de geconsolideerde maatschappij overtreffen, dan wordt het verschil, alsmede eventuele verdere verliezen, volledig ten laste van de meerderheidsaandeelhouder gebracht, tenzij en voor zover de minderheidsaandeelhouder de verplichting heeft, en in staat is, om die verliezen voor zijn rekening te nemen. Het aandeel van derden in het resultaat wordt afzonderlijk als laatste post in de geconsolideerde winst-enverliesrekening in aftrek op het groepsresultaat gebracht.

Vreemde valuta

Activa en passiva van dochterondernemingen in niet-eurolanden worden omgerekend tegen de per balansdatum geldende koersen. De koersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van het aan deze ondernemingen ter beschikking gestelde vermogen, worden rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De posten van de winst-enverliesrekening van deze ondernemingen worden omgerekend tegen de gemiddelde koers in het verslagjaar.

In- en verkooptransacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de op het moment van de transacties geldende koersen. Koersverschillen die voortvloeien uit de afwikkeling van deze transacties en uit de omrekening van monetaire posten worden in het resultaat verwerkt.

Koersverschillen welke ontstaan ten gevolge van vreemde valutatransacties, die zijn aangegaan ter afdekking van het risico van koersfluctuaties over de netto investering in de buitenlandse deelnemingen, worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht.

Verbonden partijen

Partijen die gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kunnen uitoefenen, alle dochterondernemingen, deelnemingen en sleutelfunctionarissen worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties met verbonden partijen vonden ”at arms’ length” plaats. Transacties tussen dochterondernemingen worden in de consolidatie geëlimineerd.

Pensioenen

De Nederlandse bedrijven binnen Janssen de Jong Groep B.V. nemen deel in de pensioenregeling van BPF Bouw en PMT. Deze zijn aan te merken als een uitkeringsovereenkomst. Voor brutolonen hoger dan het fiscaal maximum zijn excedentverzekeringen afgesloten. De Caribische bedrijven hebben hun pensioenregeling ondergebracht bij Guardian Group, Vida Nova Bank en Ennia. De premies worden verantwoord als pensioenlast zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen.

Leasing

De onderneming kan financiële en operationele leasecontracten afsluiten. Een leaseovereenkomst waarbij de vooren nadelen verbonden aan het eigendom van het leaseobject geheel of nagenoeg geheel door de lessee worden gedragen, wordt aangemerkt als een financiële lease. Alle andere leaseovereenkomsten classificeren als operationele leases. Bij de leaseclassificatie is de economische realiteit van de transactie bepalend en niet zozeer de juridische vorm. Classificatie van de lease vindt plaats op het tijdstip van het aangaan van de betreffende leaseovereenkomst. Als de onderneming optreedt als lessee in een operationele lease, wordt het leaseobject niet geactiveerd. Vergoedingen die worden ontvangen als stimulering voor het afsluiten van een overeenkomst, worden verwerkt als een vermindering van de leasekosten over de leaseperiode. Leasebetalingen en vergoedingen inzake operationele leases worden lineair over de leaseperiode ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht, tenzij een andere toerekeningsystematiek meer representatief is voor het patroon van de met het leaseobject te verkrijgen voordelen.

Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst- en verliesrekening opgenomen. Activa die zijn verkregen als gevolg van financiële leasecontracten zijn gewaardeerd tegen reële waarde of lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen verminderd met de cumulatieve afschrijvingen.

De verplichtingen die samenhangen met financiële leasecontracten zijn opgenomen onder langlopende en kortlopende schulden.

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een gemiddelde koers. Koersverschillen op geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Betaalde dividenden en geldmiddelen begrepen in de aan- of verkoopprijs van dochterondernemingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, zoals financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De individuele posten van het kasstroomoverzicht zijn niet noodzakelijkerwijs af te leiden uit de mutaties tussen de individuele balanssaldi, voornamelijk als gevolg van valuta-omrekeningsverschillen en eliminatieposten.

Bijzondere waardeverminderingen

Voor materiele en immateriële vaste activa wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat deze activa onderhevig zijn aan bijzondere waardeverminderingen. Als dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat. De realiseerbare waarde is de hoogste van de bedrijfswaarde en de opbrengstwaarde. Als het niet mogelijk is de realiseerbare waarde te schatten voor een individueel actief, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort. Wanneer de boekwaarde van een actief (of een kasstroom genererende eenheid) hoger is dan de realiseerbare waarde, wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. Indien sprake is van een bijzonder waardeverminderingsverlies van een kasstroom genererende eenheid, wordt het verlies allereerst toegerekend aan goodwill die is toegerekend aan de kasstroom genererende

eenheid. Een eventueel restant verlies wordt toegerekend aan de andere activa van de eenheid naar rato van hun boekwaarden. Verder wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er enige indicatie is dat een in eerdere jaren verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies is verminderd. Als een dergelijke indicatie aanwezig is, wordt de realiseerbare waarde van het betreffende actief (of kasstroom genererende eenheid) geschat. Terugneming van een eerder verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies vindt alleen plaats als sprake is van een wijziging van de gehanteerde schattingen bij het bepalen van de realiseerbare waarde sinds de verantwoording van het laatste bijzonder waardeverminderingsverlies. In dat geval wordt de boekwaarde van het actief (of kasstroom genererende eenheid) opgehoogd tot de geschatte realiseerbare waarde, maar niet hoger dan de boekwaarde die bepaald zou zijn (na afschrijvingen) als in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het actief (of kasstroom genererende eenheid) zou zijn verantwoord.

Een bijzonder waardeverminderingsverlies voor goodwill wordt niet teruggenomen in een volgende periode. Gedurende het boekjaar is sprake geweest van bijzondere waardeverminderingen van (im)materiele vaste activa. Hiervoor wordt verwezen naar het verloopoverzicht bij de afzonderlijke toelichting in noot 1.

Algemene grondslag Fusies en overnames

Een overname is een transactie waarbij Janssen de Jong Groep B.V. de beschikkingsmacht verkrijgt over het vermogen (activa en passiva) en de activiteiten van een overgenomen partij. Overnames worden verwerkt op basis van de ‘purchase accounting’-methode op de datum waarop de zeggenschap overgaat naar Janssen de Jong Groep B.V. (de overnamedatum). De verkrijgingsprijs wordt daarbij gesteld op het overeengekomen geldbedrag of equivalent voor de verkrijging van de overgenomen partij, dan wel de reële waarde van de op overnamedatum verstrekte tegenprestaties. De verkrijgingsprijs wordt vermeerderd met de kosten die direct toerekenbaar zijn aan de overname. Bij uitgestelde betaling van de koopsom wordt de verkrijgingsprijs gesteld op de contante waarde van de koopsom.

De identificeerbare activa en passiva van de overgenomen partij verwerkt Janssen de Jong Groep B.V. op de overnamedatum. Deze activa en passiva worden afzonderlijk verwerkt tegen hun reële waarden, mits het waarschijnlijk is dat toekomstige economische voordelen naar Janssen de Jong Groep B.V. zullen vloeien (activa) dan wel de afwikkeling zal resulteren in een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen (passiva), en de kostprijs of reële waarde ervan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Zie de grondslag in de paragraaf ‘Immateriële vaste activa’ voor de verwerking van eventuele positieve of negatieve goodwill die ontstaat bij de overname.

Een overeengekomen mogelijke aanpassing van de verkrijgingsprijs die afhankelijk is gesteld van toekomstige gebeurtenissen wordt opgenomen in de verkrijgingsprijs zodra de aanpassing waarschijnlijk is en het bedrag ervan betrouwbaar kan worden bepaald. Ook is het mogelijk dat een eerdere schatting van de aanpassing van de verkrijgingsprijs moet worden herzien. Dergelijke aanpassingen van de verkrijgingsprijs, die worden verwerkt als schattingswijzigingen, resulteren ook in aanpassingen van de bepaalde (positieve of negatieve) goodwill. De aangepaste goodwill wordt prospectief afgeschreven vanaf het moment van de wijziging van de verkrijgingsprijs. Vergelijkende cijfers worden niet aangepast.

JAJO Groep heeft op 28 juni 2022 25,1% van de aandelen en stemrechten van Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. overgenomen voor een koopsom van EUR 6.285.714. Hiermee is op de genoemde datum zeggenschap in Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. verkregen. Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. is actief in het verkrijgen, vervreemden, beheren en exploiteren van onroerende en roerende zaken en beperkte rechten daarop. De overname van Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. is verwerkt volgens de ‘purchase accounting’ methode.

Algemene grondslag Financiële instrumenten

Financiële instrumenten die op grond van de juridische realiteit worden aangemerkt als eigenvermogensinstrumenten, worden gepresenteerd onder het eigen vermogen. Uitkeringen aan houders van deze instrumenten worden in mindering op het eigen vermogen gebracht na aftrek van eventueel hiermee verband houdend voordeel uit hoofde van belasting naar de winst.

Financiële instrumenten die op grond van de juridische realiteit worden aangemerkt als een financiële verplichting, worden gepresenteerd onder schulden. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot deze

financiële instrumenten worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord als kosten of opbrengsten. Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als de onderneming beschikt over een deugdelijk juridisch instrument om het financiële actief en de financiële verplichting gesaldeerd af te wikkelen en de onderneming het stellige voornemen heeft om het saldo als zodanig netto of simultaan af te wikkelen.

Stelselwijziging

Voor verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari 2022 zijn nieuwe richtlijnen van kracht inzake de opbrengstverantwoording (RJ 270.1 ‘De verwerking van opbrengsten’ en RJ 221 ‘Onderhanden projecten’).

Met ingang van boekjaar 2022 is dientengevolge de presentatie van onderhanden projecten in de balans en de winsten-verliesrekening gewijzigd. Tot en met boekjaar 2021 werd het saldo van alle onderhanden projecten als één totaal verwerkt en gepresenteerd in de balans, als actiefpost of als passiefpost (naar gelang het saldo). Vanaf boekjaar 2022 is deze gesaldeerde presentatie niet langer toegestaan en dienen onderhanden projecten naar gelang hun saldo als actief of als passief (ongesaldeerd) te worden gepresenteerd in de balans. Tot en met boekjaar 2021 werden de gerealiseerde projectopbrengsten als opbrengsten in de winst-en-verliesrekening gepresenteerd als wijziging in onderhanden projecten, zolang het project nog niet was voltooid. Vanaf boekjaar 2022 is deze presentatie niet langer toegestaan en dienen alle gerealiseerde projectopbrengsten als netto-omzet te worden gepresenteerd. De in deze jaarrekening opgenomen vergelijkende cijfers van onderhanden projecten (vlottende activa) ad € 9.712 (was nihil), en onderhanden projecten (kortlopende schulden) ad € 25.338 (was € 15.626), netto-omzet ad € 460.725 (was € 444.647) en wijziging in onderhanden projecten ad nihil (was € 16.078) zijn hierop aangepast. De invloed van deze stelselwijziging op vermogen en resultaat is nihil.

Schattingen

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de directie van Janssen de Jong Groep B.V. zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat de directie schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Continuïteit

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Grondslagen voor de financiële verslaggeving

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de winsten-verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen, waarmee wordt verwezen naar de toelichting. De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als financiële derivaten verstaan. Alle aan- en verkopen volgens standaard marktconventies van financiële activa worden opgenomen per transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop Janssen de Jong Groep B.V. de bindende overeenkomst aangaat. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Voor de waardering en verwerking van derivaten wordt verwezen naar toelichting (15) Risicobeheer en financiële instrumenten.

Immateriële vaste activa

Goodwill ontstaan bij de verwerving van deelnemingen wordt bepaald als het verschil tussen de verkrijgingsprijs en het aandeel in de nettovermogenswaarde van de deelneming bepaald naar het moment van verwerving. Hierbij wordt tevens in acht genomen de niet op de balans van de overgenomen partij voorkomende activa en passiva. Goodwill van verworven deelnemingen wordt geactiveerd en lineair afgeschreven over de verwachte economische levensduur. Aan het einde van het boekjaar vindt een beoordeling plaats van de boekwaarde. Indien en voor zover een waardedaling is opgetreden, wordt deze ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreedt. Immateriële vaste activa worden in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige voordelen die dat actief in zich bergt, zullen toekomen aan de onderneming en de kosten van dat actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, onder aftrek van over deze waarde berekende lineaire afschrijvingen gebaseerd op de verwachte economische gebruiksduur. Met waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden.

Materiële vaste activa worden in de balans verwerkt indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige prestatie-eenheden met betrekking tot dat actief zullen toekomen aan de onderneming en de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. De kostprijs van de genoemde activa bestaat uit de verkrijgings- of vervaardigingsprijs en overige kosten om de activa op hun plaats en in de staat te krijgen noodzakelijk voor het beoogde gebruik. Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd als zij de gebruiksduur van het object verlengen en/of leiden tot toekomstige prestatieeenheden met betrekking tot het object. Ter zake van verwachte kosten van periodiek groot onderhoud aan gebouwen, installaties e.d. wordt geen voorziening gevormd, maar deze worden gekapitaliseerd bij het investeren.

Financiële vaste activa

Deelnemingen in dochterondernemingen worden in beginsel gewaardeerd op basis van een evenredig deel van de nettovermogenswaarde. Dochterondernemingen maken gebruik van dezelfde rondslagen als gehanteerd bij de moedermaatschappij. Minderheidsbelangen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan wel lagere marktwaarde, tenzij invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financieel beleid van de deelneming; in dat geval vindt waardering plaats tegen nettovermogenswaarde. Met waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden. Vorderingen worden initieel op reële waarde gewaardeerd en daarna op geamortiseerde kostprijs, rekening houdend met een voorziening voor oninbaarheid.

Joint ventures

Deelnemingen waarin de onderneming de zeggenschap gezamenlijk met andere deelnemers uitoefent (joint ventures), worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis van de nettovermogenswaarde. Bij inbreng in of verkoop van activa door de vennootschap aan een joint venture, verantwoordt de vennootschap dat deel van het resultaat in de winst-en-verliesrekening dat correspondeert met het relatieve belang van de andere deelnemers in de joint venture. Er wordt geen resultaat verantwoord als de door de deelnemers ingebrachte niet-monetaire activa ongeveer aan elkaar gelijk zijn wat betreft aard, gebruik (in dezelfde bedrijfsactiviteit) en reële waarde. Eventuele niet verantwoorde resultaten worden in mindering gebracht op de nettovermogenswaarde van de joint venture. Eventuele verliezen op vlottende activa of bijzondere waardeverminderingen van vaste activa verantwoordt de onderneming daarentegen direct en volledig.

Bij verkoop van activa door de joint venture aan de vennootschap, verantwoordt de vennootschap het aandeel in de winst of verlies van de joint venture op die verkoop pas in de winst-en-verliesrekening als het betreffende actief is (door)verkocht aan een derde. Als echter sprake is van een verlies op vlottende activa of een bijzondere waardevermindering van vaste activa, neemt de vennootschap zijn aandeel in dit verlies direct.

Latente belastingen

De post latente belastingen heeft betrekking op de nominale waarde van de toekomstige belastingvorderingen met een verdisconteringsvoet van 4% voor de tijdswaarde van deze latentie, die voortvloeit uit verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waarderingsgrondslagen, berekend tegen de geldende nominale tarieven.

Vastgoedbeleggingen

Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen kostprijs. Met duurzame waardeverminderingen wordt rekening gehouden. In dat geval vindt afwaardering naar lagere bedrijfswaarde of directe opbrengstwaarde plaats. Waardeverminderingen worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin deze optreden. Over vastgoedbeleggingen die op termijn in een herontwikkelingsproject zullen worden ingebracht, zien wij de restwaarde gelijk aan de kostprijs. Over deze vastgoedbeleggingen wordt dan ook niet (meer) afgeschreven. De eerste waardering van vastgoedbeleggingen is tegen de verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de koopsom en alle direct toe te rekenen uitgaven zoals juridische advieskosten, overdrachtsbelasting en andere transactiekosten. Als sprake is van een uitgestelde betaling van de koopsom, wordt de verkrijgingsprijs gesteld op de contante waarde daarvan. De verkrijgingsprijs van zelf vervaardigde vastgoedbeleggingen is het bedrag van de kosten tot en met het moment dat de vervaardiging of ontwikkeling gereed is.

Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten en/of waardestijgingen te realiseren, en niet voor: (i) gebruik in de productie of de levering van goederen of diensten of voor bestuurlijke doeleinden in het kader van de gewone bedrijfsuitoefening; of (ii) verkoop als onderdeel van de gewone bedrijfsuitoefening. De uitgaven na eerste verwerking van een vastgoedbelegging worden geactiveerd als het waarschijnlijk is dat de uitgaven zullen leiden tot een toename van de verwachte toekomstige economische voordelen. Alle overige uitgaven worden verantwoord als kosten in de winst-en-verliesrekening in de periode dat ze zich voordoen. Een vastgoedbelegging wordt niet langer geactiveerd in geval van afstoting of permanente buitengebruikstelling, en bij buitengebruikstelling indien geen toekomstige economische voordelen meer worden verwacht. Winsten of verliezen bij afstoting of buitengebruikstelling van een vastgoedbelegging worden bepaald als het verschil tussen de netto opbrengt en de boekwaarde van het actief en worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. De te ontvangen vergoedingen bij afstoting van een vastgoedbelegging worden verwerkt tegen de reële waarde. Het verschil tussen het nominale bedrag van de vergoeding en de reële waarde wordt verwerkt als rentebate op een tijdsevenredige basis, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op vergelijkbare vorderingen. Eventuele verplichtingen die de onderneming behoudt na vervreemding van een vastgoedbelegging worden verwerkt zoals toegelicht onder het hoofd voorzieningen.

Voorraden

De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen of lagere opbrengstwaarde. Grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen aanschafprijs op basis van de ‘first-in, first-out’ (FIFO)-methode of lagere opbrengstwaarde. De waardering van de voorraad grondposities vindt plaats tegen verwervingsprijs, vermeerderd met eventuele belastingen en bijkomende kosten, exclusief rentekosten. Indien binnen een gestelde termijn na verwerving van onroerend goed, bestemd voor projectontwikkeling, geen noemenswaardige ontwikkelingsactiviteiten zijn gestart, worden systematisch voorzieningen getroffen ten laste van het resultaat. De voorziening zal maximaal bedragen het verschil tussen het geïnvesteerde bedrag en de geschatte lagere directe opbrengstwaarde van het onroerend goed. Voor eigen rekening en risico ontwikkeld onroerend goed, bestemd voor de verkoop, wordt gewaardeerd tegen bestede kosten (exclusief rentekosten) of geschatte lagere directe opbrengstwaarde.

De voorraden gereed product en handelsgoederen worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten, waaronder de kosten van het bedrijfsbureau, onderhoudsafdeling en interne logistiek.

De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Onderhanden projecten

Onderhanden projecten betreffen projecten in opdracht van derden. Deze worden gewaardeerd tegen kostprijs plus tot dan toe opgenomen winst, naar rato van de voortgang van het project, verminderd met verwachte verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen. In geval verliezen op projecten worden verwacht, wordt het totale verwachte verlies op het project direct als last in de betreffende periode verantwoord. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met de projecten en een toerekening van de direct toerekenbare indirecte kosten. Opbrengsten als gevolg van meerwerk worden betrokken in de totale contractopbrengsten als het bedrag op enigerlei

wijze door de opdrachtgever is geaccepteerd. Claims en incentives worden gewaardeerd in het onderhanden werk als het nagenoeg zeker is dat deze geaccepteerd respectievelijk behaald zullen worden. De geactiveerde winst op onderhanden werken is gebaseerd op het verwachte eindresultaat, rekening houdend met het voortgangspercentage. Het voortgangspercentage bestaat uit de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale verwachte kosten, te bezien per project afzonderlijk. De post onderhanden projecten bestaat uit het saldo van gerealiseerde projectkosten, toegerekende winst, en indien van toepassing, verwerkte verliezen en reeds gedeclareerde termijnen. Onderhanden projecten worden (op collectieve basis) afzonderlijk in de balans onder vlottende activa gepresenteerd. Indien het een creditstand vertoont, worden deze gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Uitgaven voor projectkosten voor nog niet verrichte prestaties worden opgenomen onder de voorraden. Het resultaat van een aannemingscontract kan betrouwbaar worden ingeschat als de totale projectopbrengsten, de vereiste projectkosten om het project af te maken en de mate waarin het onderhanden project is voltooid, voldoende kunnen worden vastgesteld, en als het waarschijnlijk is dat de economische voordelen naar de vennootschap zullen toevloeien en als de aan het onderhanden project toe te rekenen projectkosten duidelijk te onderscheiden zijn en op betrouwbare wijze te bepalen zijn.

Indien het resultaat van een onderhanden project niet betrouwbaar kan worden ingeschat, worden de projectopbrengsten slechts verwerkt in de winst-en-verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald. De projectkosten worden verwerkt in de winst- en verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Onder projectopbrengsten wordt verstaan de in het contract overeengekomen opbrengsten vermeerderd met eventuele opbrengsten op grond van meer- of minderwerk, claims en vergoedingen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat de opbrengsten zullen worden gerealiseerd en betrouwbaar kunnen worden bepaald. De projectopbrengsten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties die is of zal worden ontvangen.

Vorderingen

De vorderingen worden gewaardeerd bij eerste verwerking tegen reële waarde. Na de eerste verwerking worden de vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarop een voorziening voor mogelijke oninbaarheid in mindering is gebracht. De voorziening wordt bepaald op basis van individuele beoordeling van uitstaande vorderingen. De vlottende activa hebben een verwachte looptijd van maximaal een jaar.

Liquide middelen

Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekeningcourantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Belastingen

Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen, behalve voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt.

Eigen vermogen

Indien de vennootschap eigen aandelen inkoopt, wordt de verkrijgingsprijs van de ingekochte aandelen in mindering gebracht op de overige reserves, totdat deze aandelen worden ingetrokken of worden verkocht. Indien ingekochte aandelen worden verkocht, komt de opbrengst uit verkoop ten gunste van de overige reserves.

Kosten direct samenhangend met de inkoop, verkoop en/of uitgifte van nieuwe aandelen worden rechtstreeks ten laste gebracht van het eigen vermogen, onder verrekening van relevante winstbelastingeffecten. Overige rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen worden eveneens verwerkt onder verrekening van relevante winstbelastingeffecten. In de wettelijke reserve worden omrekeningsverschillen verantwoord die het gevolg zijn van de omrekening van de functionele valuta van bedrijfsuitoefeningen in het buitenland naar de presentatievaluta van de moedermaatschappij. Bij verkoop van een deelneming worden de op deze deelneming betrekking hebbende cumulatieve omrekeningsverschillen overgeboekt naar de overige reserves. De wettelijke reserve omrekeningsverschillen heeft betrekking op deelnemingen van het Cluster Caribbean en Polen.

Voorzieningen

Algemeen

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen. Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting.

Jubileumuitkeringen

De voorziening voor jubileumuitkeringen betreft de contante waarde van de uitkeringen aan de medewerkers inzake jubilea. Bij de berekening van de voorziening is rekening gehouden met een vertrekkans van de medewerkers.

Voorziening voor latente belastingen

De voorziening voor latente belastingen heeft betrekking op toekomstige belastingverplichtingen, die voortvloeien uit verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waarderingsgrondslagen, berekend tegen de geldende nominale tarieven. De hieruit voortvloeiende voorziening is tegen nominale waarde opgenomen.

Voorziening voor garantieverplichtingen

De voorziening voor garantieverplichtingen houdt verband met de geschatte kosten van de vervanging van geleverde producten en verrichte diensten, voor zowel in rechte afdwingbare verplichtingen (geleverde producten of verrichte diensten voldoen niet aan de overeengekomen kwaliteiten) of feitelijke verplichtingen (bij wijze van service/ coulance, voor zover algemeen bekend en gebruikelijk). Deze geschatte kosten zijn gebaseerd op historische garantiedata en het gemiddelde van alle mogelijk uitkomsten, vermenigvuldigd met de kans dat de uitkomst zich zal voordoen.

Voorziening voor claims, geschillen en rechtsgedingen

Een voorziening uit hoofde van claims, geschillen en rechtsgedingen wordt gevormd indien het waarschijnlijk is dat de onderneming in een procedure zal worden veroordeeld. De voorziening betreft de beste schatting van het bedrag waarvoor de verplichting kan worden afgewikkeld, en omvat tevens de proceskosten.

Overige voorzieningen

De voorziening voor opruiming van aanwezige milieuvervuiling wordt gevormd indien de wetgeving, in het land waar de milieuvervuiling zich voordoet, daartoe verplicht. De voorziening betreft het verwachte bedrag voor de opruiming vanaf het moment dat het vrijwel zeker is dat een dergelijke wetgeving van kracht zal worden. Voor kosten van herstel die het gevolg zijn van het uitoefenen van de activiteiten, wordt een voorziening opgebouwd naarmate de activiteiten plaatsvinden. Dotaties aan de voorziening worden ten laste gebracht van de winst-en-verliesrekening. Het bedrag is de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichting af te wikkelen.

Langlopende schulden

Rentedragende en niet-rentedragende langlopende schulden zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De rentelasten worden verantwoord in de perioden waarop ze betrekking hebben.

Handelscrediteuren en overige schulden

Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met (in geval van een financiële verplichting die niet tegen reële waarde, met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening, is opgenomen) de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst- en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal een jaar.

Grondslagen voor resultaatbepaling

Baten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Opbrengsten worden verantwoord indien alle belangrijke risico’s zijn overgedragen aan de koper.

Bedrijfsopbrengsten

De overeengekomen opbrengsten en lasten met betrekking tot onderhanden projecten worden in de winst-enverliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale te verwachten kosten. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Opbrengsten als gevolg van meerwerk worden betrokken in de totale contractopbrengsten als het bedrag door de opdrachtgever is geaccepteerd. Claims en incentives worden gewaardeerd in de onderhanden projecten als het nagenoeg zeker is dat deze geaccepteerd respectievelijk behaald zullen worden. Andere opbrengsten worden opgenomen tegen de gefactureerde waarden. De netto-omzet wordt verantwoord onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen.

De post wijziging in onderhanden projecten betreft de (aanpassing voor) in eerdere verslagjaren verwerkte projectopbrengsten van dit jaar voltooide projecten en de projectopbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum.

Kosten van grond- en hulpstoffen

Hieronder zijn begrepen de ten behoeve van de bedrijfsopbrengsten gemaakte kosten ten aanzien van grond- en hulpstoffen.

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten

Hieronder zijn begrepen de ten behoeve van de bedrijfsopbrengsten gemaakte kosten, voor zover deze kosten door derden in rekening zijn gebracht.

Personeelsbeloningen

De kosten voortvloeiend uit personeelsbeloningen zoals lonen, salarissen, pensioenpremie en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Voor de beloningen met opbouw van rechten, winstdelingen en bonussen worden de verwachte lasten gedurende het dienstverband in aanmerking genomen. Toevoegingen aan en vrijval van verplichtingen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Indien een beloning wordt betaald, waarbij geen rechten worden opgebouwd (bijvoorbeeld doorbetaling in geval van ziekte of arbeidsongeschiktheid) worden de verwachte lasten verantwoord in de periode waarover deze beloning is verschuldigd.

Ten laste van de resultatenrekening zijn uitsluitend de betaalde en nog over de verslagperiode te betalen pensioenpremies gebracht. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Indien op basis van de uitvoeringsovereenkomst met betrekking tot een bedrijfstakpensioenregeling per balansdatum een verplichting bestaat, wordt een voorziening gevormd als het waarschijnlijk is dat de aanwending van een maatregelenpakket, dat nodig is voor het herstel van de per balansdatum bestaande dekkingsgraad, zal leiden tot een uitstroom van middelen en de omvang daarvan betrouwbaar kan worden geschat.

Pensioenen

Pensioenregelingen die vergelijkbaar ingericht zijn en functioneren op de wijze waarop het Nederlandse pensioenstelsel is ingericht en functioneert, met een strikte scheiding tussen de verantwoordelijkheden van en een risicodeling tussen de betrokken partijen (onderneming, fonds en deelnemers), worden verwerkt en gewaardeerd conform Nederlandse

pensioenregelingen. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies.

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

Immateriële vaste activa inclusief goodwill en materiele vaste activa worden vanaf het moment van gereedheid voor ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen en vastgoedbeleggingen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging van de toekomstige gebruiksduur plaatsvindt, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekwinsten en -verliezen uit de incidentele verkoop van materiele vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen.

Overige bedrijfskosten

De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Verwerking koersverschillen

Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling van monetaire posten, dan wel bij de omrekening van monetaire posten in vreemde valuta, worden verwerkt in de winst- en verliesrekening in die periode.

Financiële baten en lasten

Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening van monetaire posten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt in de periode dat zij zich voordoen.

Resultaat deelnemingen

Als resultaat deelnemingen wordt verantwoord het aandeel in het resultaat na belastingen van de deelnemingen, die tegen nettovermogenswaarde worden gewaardeerd alsmede het dividend uit (minderheids-) deelnemingen, die tegen verkrijgingsprijs worden gewaardeerd. De resultaten van deelnemingen die gedurende het boekjaar zijn verworven of zijn afgestoten, worden vanaf het verwervingsmoment respectievelijk tot het moment van afstoting verwerkt in het resultaat van Janssen de Jong Groep B.V..

Belastingen

Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winst- en-verliesrekening opgenomen, behalve voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt, of op overnames. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is besloten, en eventuele correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting.

Indien de boekwaardes van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving afwijken van hun fiscale boekwaardes, is sprake van tijdelijke verschillen. Voor belastbare tijdelijke verschillen wordt een voorziening latente belastingverplichtingen getroffen.

Voor verrekenbare tijdelijke verschillen, beschikbare voorwaartse verliescompensatie en nog niet gebruikte fiscale verrekeningsmogelijkheden wordt een latente belastingvordering opgenomen, maar uitsluitend voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst fiscale winsten beschikbaar zullen zijn voor verrekening respectievelijk compensatie. Latente belastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd.

Toelichting op de afzonderlijke posten van de balans

Ultimo 2022 is een bijzondere waardeverminderingstoets uitgevoerd. Bij de bijzondere waardeverminderingstoets van de immateriële vaste activa is de boekwaarde getoetst aan de bedrijfswaarde van de activa. De schatting van het management van de bedrijfswaarde van de activa ligt lager dan de boekwaarde en is daarmee de basis geweest voor de vaststelling van de bijzondere waardevermindering.

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Stand begin boekjaar:

Cumulatieve afschrijvingen

Boekwaarde begin boekjaar

Mutaties in boekjaar:

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige mutaties Saldo mutaties

Stand einde boekjaar:

Boekwaarde einde boekjaar

De geschatte gemiddelde gebruiksduur is als volgt: bedrijfsgebouwen 10-40 jaar, machines en installaties

5-10 jaar en andere vaste bedrijfsmiddelen tussen 3 en 7 jaar. De cummulatieve standen worden beinvloed door de post valuta-omrekeningsverschillen.

2. Materiële vaste activa

Onder deelnemingen zijn opgenomen ondernemingen waarin de aandelenparticipatie minder bedraagt dan 50% en/of waarin Janssen de Jong Groep geen beslissende invloed heeft op het beleid.

Ten aanzien van de langlopende vorderingen op deelnemingen is geen concrete datum van terugbetaling bepaald. Deze zijn overwegend langlopend en hangen samen met nog te ontwikkelen projecten.

Bij de post vorderingen op deelnemingen wordt gemiddeld 4% rente vergoed op vorderingen en 8% op een lening u/g van € 3,6 miljoen. Op de overige vorderingen worden rentes van 3 -5% ontvangen. De vorderingen op deelnemingen hebben, met uitzondering van de lening u/g, een looptijd van onbepaalde tijd. De lening u/g heeft een looptijd van 4 jaren en eindigt in boekjaar 2024.

De vordering op de aandeelhouder heeft een kortlopend karakter. Hierop wordt een rente à 3% vergoed.

3. Financiële vaste activa

Boekwaarde begin boekjaar:

De post vastgoedbeleggingen betreft drie panden die tijdelijk zijn verhuurd in afwachting van herontwikkeling. Verder worden enkele bedrijfsunits langjarig verhuurd.

De reële waarde is per saldo gelijk aan de huidige boekwaarde.

De reële waarde van de vastgoedbeleggingen is niet gebaseerd op een waardering door een onafhankelijke en ter zake kundige taxateur, maar aan de hand van een interne waarderingssystematiek op basis van de kostprijs van deze activa en waarde waartegen deze bij eventuele toekomstige (her)ontwikkeling zullen worden ingebracht in eigen projecten.

Huurinkomsten vastgoedbeleggingen

De waarde van de voorraad bedraagt € 45,8 miljoen. Hierin is onderstaande voorziening verwerkt.

Stand begin boekjaar voorziening voorraad:

Dotatie ten laste van het resultaat

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

Overige

4. Vastgoedbeleggingen

5. Voorraden

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Geboekte kosten projecten derden

Verliesvoorziening onderhanden projecten

Geboekte winst onderhanden projecten

Gedeclareerde termijnen

Totaal

6. Onderhanden projecten

Geboekte kosten projecten derden

onderhanden projecten

winst onderhanden projecten

Ontvangen voorschotten zijn gecorrigeerd in het onderhanden werk. Er zijn geen uitgaven geactiveerd voor nog niet verrichte prestaties. Er zijn geen aanpassingen gedaan als gevolg van inhoudingen bij formele ingebrekestelling.

Te declareren termijnen op afgesloten werken

op derden

op gelieerde ondernemingen

Op de post debiteuren is een voorziening van circa € 2,6 miljoen in mindering gebracht.

In verband met financieringsfaciliteiten op groepsniveau vindt dagelijks cashpooling plaats. Over de direct opeisbare tegoeden kan vrij worden beschikt. Schulden aan kredietinstellingen waarbij tevens tegoeden worden aangehouden, worden in mindering gebracht op deze tegoeden, voor zover deze rekeningen voor saldering in aanmerking komen. Voor een nadere toelichting betreffende zekerheden en andere kredietvoorwaarden wordt verwezen naar de toelichting bij de post Kredietinstellingen (12).

6. Onderhanden werken

7. Debiteuren en overige vorderingen

8. Liquide middelen

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

2022

Stand begin boekjaar

Verdeelde winst vorig boekjaar

Uitgekeerd dividend

Overige mutaties

Valuta-omrekeningsverschillen

Onverdeelde winst dit boekjaar

Stand einde boekjaar

Het bedrag bij overige mutaties in 2022 is het gevolg van een stelselwijziging die samenhangt met de aankoop van Van Zanten Bouw in 2021 welke niet correct was verantwoord.

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt per einde boekjaar € 5.800.000, verdeeld in 58.000 gewone aandelen van nominaal € 100 elk. Het geplaatst, gestort en opgevraagd kapitaal per einde boekjaar bedraagt € 1.449.700, zijnde 14.497 gewone aandelen.

9. Eigen vermogen

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

10a. Voorzieningen voor jubileumuitkeringen

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Vrijval ten gunste van het resultaat

Deze voorziening heeft betrekking op kosten verband houdend met pensioenen en jubilea. De gehanteerde disconteringsvoet bij de jubileum voorziening bedraagt 2%.

10b. Overige voorzieningen

Voorziening voor herstructurering en reorganisatie

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen Vrijval ten gunste van het resultaat

Deze voorziening heeft betrekking op kosten verbandhoudend met reorganisaties, afwikkeling van gesaneerde of beëindigde activiteiten en afvloeiingen.

Voorziening voor garantieverplichtingen

Stand begin boekjaar:

Dotatie ten laste van het resultaat

Onttrekkingen

Vrijval ten gunste van het resultaat

Valuta-omrekeningsverschillen

Diverse

De diverse voorzieningen hebben onder andere betrekking op risico’s en kosten in het kader van Antilliaanse cessantiaverplichtingen (€ 4,1 miljoen), milieu (€ 1,1 miljoen), diverse procedures en claims (€ 2 miljoen) en onderhoud (€ 1,4 miljoen). Onder Cessantia wordt verstaan de eenmalige uitkering in geld die de werkgever moet betalen aan werknemers wanneer het dienstverband eindigt. De disconteringsvoet bedraagt 6%.

Recapitulatie overige voorzieningen

De overige voorzieningen kunnen voor circa € 10,9 miljoen (vorig boekjaar: circa € 9,7 miljoen) als langlopend worden beschouwd. Een langlopend karakter hebben de diverse voorzieningen waaronder procedures, onderhoud en een substantieel deel van de garantieverplichtingen.

De voorziening uit hoofde van claims, geschillen en rechtsgedingen heeft betrekking op geschillen waarbij de onderneming en/of dochterondernemingen betrokken zijn. Hoewel de afloop van deze geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld, wordt mede op grond van ingewonnen juridisch advies verwacht dat de geschillen waarschijnlijk een nadelige invloed zullen hebben op de geconsolideerde financiële positie.

11. Langlopende schulden

Stand begin boekjaar:

Opname

Aflossing

Overige

Stand einde boekjaar

Langlopende schulden

Langlopende leningen: Geen onderpand

De rente welke in rekening wordt gebracht is 3% - 4,5%.

12. Kredietinstellingen (kortlopend)

De vennootschap heeft ten behoeve van de financiering van Janssen de Jong Groep, multi-purpose - i.c. werkkapitaal - faciliteiten bij kredietinstellingen van €20 miljoen. De rekening-courant faciliteit heeft een opslag van 2,2 boven op de 1 maands Euribor. Tevens is er een beschikbaarheidsvergoeding betaald over het niet gebruikte deel van de faciliteit van circa 0,65%. Er wordt gebruik gemaakt van saldo- en rentecompensatie. Ten behoeve van de betrokken kredietinstellingen zijn zekerheden verleend. Deze zekerheden betreffen het verstrekken van een substantieel deel van de activa als zekerheid, waaronder het verpanden van de bedrijfsuitrusting, voorraden en vorderingen. Tevens is een recht van hypotheek verstrekt op het onroerend

goed van de materiële vennootschappen. Voorts hebben de materiële vennootschappen zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor elkaars verplichtingen jegens de kredietinstellingen. De leningen en faciliteit overeenkomsten schrijven bepaalde financiële ratio’s en verplichte aflossingen voor.

In het Caribisch gebied beschikken een aantal vennootschappen over een eigen beperkte kredietfaciliteit. Ultimo 2022 is één van de met kredietverstrekkers overeengekomen ratio’s (de guarantor cover) niet gehaald. Met het verlengen van de financiering en aanvullende afspraken met onze kredietverstrekkers voldoet ook deze ratio inmiddels weer aan de norm en is de looptijd van de financiering geborgd tot 10-3-2024.

Te betalen kosten afgesloten werken

15. Risicobeheer en financiële instrumenten

Afgeleide financiële instrumenten

Om het risico van fluctuaties in valutakoersen en rentetarieven af te dekken, kan gebruik gemaakt van afgeleide financiële instrumenten (‘derivaten’).

De waardeveranderingen van deze derivaten worden dan verantwoord in de periode waarin ook de financiële gevolgen van de afgedekte posities worden verantwoord (toepassing kostprijs hedge accounting).

Per jaareinde houdt de onderneming geen afgeleide financiële instrumenten.

Valutarisicobeheer

Teneinde Janssen de Jong Groep zoveel mogelijk te beschermen tegen de risico’s van wisselende koersen van vreemde valuta, voornamelijk de US-dollar, wordt in beperkte mate gebruik gemaakt van afgeleide financiële instrumenten. De vennootschap maakt daarbij

hoofdzakelijk gebruik van valuta-termijntransacties. Per ultimo 2022 is er geen valuta-termijncontract afgesloten.

Een eventuele stijging of daling van de dollarkoers met 1% zal geen materieel effect hebben op de resultaten.

Markt- en kredietrisicobeheer

Janssen de Jong Groep kent individueel en in groepsverband procedures, richtlijnen en interne afspraken ter beheersing van markt- en kredietrisico’s. Regelmatig wordt onderzoek naar de kredietwaardigheid van partijen gedaan. In voorkomende gevallen worden kredietrisico’s afgedekt of worden zekerheden gevraagd.

12. Overige schulden (kortlopend)

13. Overlopende passiva

16. Niet in de balans opgenomen regelingen

Ten behoeve van opdrachtgevers en derden zijn door financiële instellingen alsmede de vennootschap per 31 december 2022 garanties en borgtochten afgegeven van in totaal circa € 19,5 miljoen (vorig boekjaar: circa € 17 miljoen). Deze betreffen in hoofdzaak verplichtingen uit hoofde van aannemingscontracten.

Er is een eerste pandrecht op (vorderings-)rechten uit de overeenkomst van geldlening tussen Steenbergen Boon B.V. en Janssen de Jong Groep B.V.

Janssen de Jong Groep heeft enkele operationele lease-overeenkomsten afgesloten die voornamelijk betrekking hebben op rollend materieel en vervoermiddelen, met een looptijd van één tot circa vijf jaar. De hieruit voortvloeiende verplichtingen bedragen op balansdatum circa € 5,0 miljoen (2021 € 5,3 miljoen).

De verplichtingen uit huurovereenkomsten van Janssen de Jong Groep bedragen per jaareinde circa € 2,5 miljoen (vorig boekjaar: circa € 2,5 miljoen).

Verder is Janssen de Jong Groep onvoorwaardelijke grondaankoopverplichtingen aangegaan voor in totaal ruim € 4,6 miljoen in de periode 2022 tot en met 2023. Daarnaast zijn voorwaardelijke grondaankoopverplichtingen aangegaan voor in totaal circa € 18,9 miljoen. Deze verplichtingen strekken zich uit over de komende 10 jaar. Dit met het oog op de ontwikkeling van deze gronden door het Cluster Projectontwikkeling.

Alle in het ‘Overzicht deelnemingen’ genoemde Nederlandse vennootschappen waarin Janssen de Jong Groep een 100% belang heeft, zijn opgenomen in de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting uitgezonderd de navolgende deelnemingen; Van Zanten Bouw B.V., New Horizon Urban Mining B.V., New New Horizon Oogstbedrijf B.V., New Horizon Utiliteitsgebouwen B.V., New Horizon Material Balance B.V., Materialenscout B.V., Nikola-Park Innovations B.V., Oogstkaart B.V., Pijnacker de Scheg, Utrecht Projecten I, Houtsnip, OnderhoudPlus, Hercuton Property XX, Hercuton Property XXI en de buitenlandse entiteiten.

Alle in het ‘Overzicht deelnemingen’ genoemde Nederlandse vennootschappen waarin Janssen de Jong Groep een 100% belang heeft, zijn opgenomen in de fiscale eenheid voor de omzetbelasting uitgezonderd de navolgende deelnemingen; Van Zanten Bouw B.V., New Horizon Urban Mining B.V., New New Horizon Oogstbedrijf B.V., New Horizon Utiliteitsgebouwen B.V., New Horizon Material Balance B.V., Materialenscout B.V., Nikola-Park Innovations B.V., Oogstkaart B.V., Hercuton Property XX, Hercuton Property XXI en de buitenlandse entiteiten.

De vennootschapsbelasting is in elk van de vennootschappen opgenomen voor dat deel dat de desbetreffende vennootschap als zelfstandig belastingplichtige verschuldigd zou zijn, zonder rekening te houden met de toerekening van de voordelen van de fiscale eenheid aan de verschillende maatschappijen. De verantwoorde latente belastingen zijn latente vorderingen op respectievelijk latente verplichtigen aan het hoofd van de fiscale eenheid, Uranus 1952 B.V.

17. Netto-omzet

18. Gemiddeld aantal medewerk(st)ers

Toelichting op de afzonderlijke posten van de winst-en-verliesrekening

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de vennootschap en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door BDO Audit & Assurance B.V. zoals bedoeld in art 1, lid 1 Wta

(Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. De vermelde accountantshonoraria betreffen de bedragen die gedurende het boekjaar ten laste van Janssen de Jong Groep zijn gebracht.

De in de resultatenrekening verwerkte koersverschillen zijn nihil.

20. Accountantshonoraria

21. Koersverschillen

22. Belastingen over het resultaat

Hieronder is opgenomen de te betalen belasting over de in Nederland en het buitenland behaalde resultaten. Tevens is hieronder begrepen de mutatie in de voorziening voor latente belastingen.

Het toepasselijke belastingtarief in Nederland bedraagt dit boekjaar 25,8% (vorig boekjaar 25%). De tarieven voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten bedragen respectievelijk 25% (idem vorig boekjaar), 22% (idem vorig boekjaar) en 34,5% (idem vorig boekjaar).

Het effectieve belastingpercentage voor Janssen de Jong Groep bedraagt dit boekjaar 18% (vorig boekjaar 21%). De afwijking met het nominale belastingpercentage wordt veroorzaakt door aansluiting op de definitieve aanslagen en daarnaast is er sprake van enkele belastingvrijstellingen.

Resultaat voor belastingen

Nominaal tarief

Belastinglast tegen nominaal tarief

Fiscaal vrijgestelde resultaten

Benutting niet gewaardeerde verrekenbare verliezen

Niet-aftrekbare kosten goodwill

Overige fiscaal / commerciële verschillen

23. Bezoldiging (gewezen) bestuurders en commissarissen

Aan de leden van de Raad van Bestuur werd ten laste van het resultaat een totaal bedrag aan bezoldiging (inclusief pensioenlasten) uitgekeerd van € 1.298.000 (vorig boekjaar: € 2.217.000). Aan de leden van de Raad van Commissarissen werd ten laste van het resultaat een totaal bedrag aan bezoldiging uitgekeerd van € 140.000 (vorig boekjaar 140.000).

Bezoldiging commissarissen 2022

H.N.J. Smits

I. Frings - Van de Spijker

J.B.J. Stegmann

Vennootschappelijke balans (opgemaakt vóór winstverdeling)

* De cijfers van voorgaand jaar zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening

(e) Resultaat deelnemingen na belastingen Financiële baten en lasten groepsmaatschappijen

De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn opgenomen in de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening, waar eenvoudshalve naar wordt verwezen.

(a) Immateriële vaste activa

Stand begin boekjaar:

aanschaffingswaarde

Mutaties in het boekjaar:

Bijzondere waardeverminderingen Aankoop deelnemingen

Stand einde boekjaar:

Cumulatieve aanschaffingswaarde

Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

De geactiveerde goodwill wordt in 10, 15 of 20 jaar afgeschreven, afhankelijk van de geschatte economische levensduur.

Ultimo 2022 is een bijzondere waardeverminderingstoets uitgevoerd. Bij de bijzondere waardeverminderingstoets van de immateriële vaste activa is de boekwaarde getoetst aan de bedrijfswaarde van de activa. De schatting van het management van de bedrijfswaarde van de activa ligt lager dan de boekwaarde en is daarmee de basis geweest voor de vaststelling van de bijzondere waardevermindering.

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld

(b) Financiële vaste activa

Op de vordering op de aandeelhouder wordt een rente vergoed à 3%. De stand bij overige deelnemingen is aangepast (overige mutaties) als gevolg van een stelselwijziging die samenhangt met de aankoop van Van Zanten bouw in 2021 welke niet juist was verantwoord.

(c) Voorzieningen

Pensioenen en jubileumuitkeringen Voorziening

(d) Gemiddeld aantal medewerk(st)ers

Het gemiddeld aantal medewerkers gedurende het jaar, omgerekend naar voltijdse equivalenten, bedroeg 10 (2021: 9).

(e) Resultaat deelnemingen na belastingen

Door de vennootschap kunnen algemene beheerskosten aan dochterondernemingen in rekening worden gebracht. Eveneens vindt verrekening van rente plaats over vorderingen en schulden in rekening-courant met de desbetreffende Janssen de Jong dochterondernemingen. De ten laste van dochterondernemingen gebrachte vennootschapsbelasting is berekend op basis van de bedrijfseconomische winst van deze vennootschappen, verhoogd met de fiscaal niet aftrekbare kosten en met de eliminatie van posten waarover geen vennootschapsbelasting is verschuldigd.

(f) Niet in de balans opgenomen regelingen

De vennootschap staat ten behoeve van de financiering van een aantal dochterondernemingen jegens

kredietinstellingen borg voor de nakoming van de uit deze financiering voortvloeiende verplichtingen. Overigens wordt verwezen naar de toelichting op deze post bij de geconsolideerde balans.

Winstbestemming boekjaar 2021

De jaarrekening 2021 is vastgesteld in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden op 25 mei 2022. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het voorstel van het bestuur; € 10.000.000 uit te keren als dividend over 2021 en het resterende bedrag toe te voegen aan de overige reserves.

Winstbestemming boekjaar 2022

De winst over het boekjaar 2022 ad € 17.531.000 staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Aangezien de jaarrekening is opgemaakt vóór resultaatverdeling is het resultaat 2022 volledig opgenomen onder het eigen vermogen als onverdeeld resultaat.

‘s-Hertogenbosch, 30 mei 2023

Raad van Commissarissen

H.N.J. Smits (voorzitter)

Raad van Bestuur

I.M.H. van der Mark

A.E. Frings P. Booij

J.B.J. Stegmann

Overige gegevens

Statutaire bepalingen inzake de winstbestemming en winstverdeling

In artikel 25 en 26 van de statuten zijn bepalingen opgenomen inzake de bestemming en verdeling van de winst. De belangrijkste bepalingen luiden als volgt:

Artikel 25

id 2: De winst, zoals die blijkt uit de vastgestelde winst-en-verliesrekening, staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders.

Artikel 26

lid 1.a.: De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover het eigen vermogen groter is dan het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.

lid 1.b.: Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

Controleverklaring van de onafhankelijke

accountant

RA2414

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van Janssen de Jong Groep B.V

RA2414

Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van Janssen de Jong Groep B.V.

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2022

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2022

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2022 van Janssen de Jong Groep B.V. te ’s Hertogenbosch gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2022 van Janssen de Jong Groep B.V. te ’s Hertogenbosch gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Janssen de Jong Groep B.V. op 31 december 2022 en van het resultaat over 2022 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

De jaarrekening bestaat uit:

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Janssen de Jong Groep B.V. op 31 december 2022 en van het resultaat over 2022 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

1. de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2022;

De jaarrekening bestaat uit:

2. de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2022; en

1. de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2022;

2. de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2022; en

3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij zijn onafhankelijk van Janssen de Jong Groep B.V. zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij zijn onafhankelijk van Janssen de Jong Groep B.V. zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

B. Informatie ter ondersteuning van ons oordeel

Wij hebben onze controlewerkzaamheden bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel en bij het vormen van ons oordeel hierover. Onderstaande informatie ter ondersteuning van ons oordeel moet in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen of conclusies

Controleaanpak continuïteit Zoals toegelicht in het onderdeel ‘Continuïteit’ op pagina 71 van de jaarrekening en in het onderdeel ‘Vooruitzichten 2023’ in het bestuursverslag heeft het bestuur zijn continuïteitsbeoordeling voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening uitgevoerd en geen gebeurtenissen of omstandigheden geïdentificeerd die gerede twijfel kunnen doen ontstaan over de mogelijkheid van de entiteit om haar continuïteit te handhaven (hierna: continuïteitsrisico's).

Onze werkzaamheden om de continuïteitsbeoordeling van het bestuur te evalueren omvatten onder andere:

 overwegen of de continuïteitsbeoordeling van het bestuur alle relevante informatie bevat waarvan wij als gevolg van onze controle kennis hebben door het bestuur te bevragen over de belangrijkste veronderstellingen en uitgangspunten. Het bestuur heeft hierbij onder andere aandacht gehad voor de orderportefeuille, de fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen, het behalen van de bankconvenanten en de ontwikkeling van de EBITDA.

 evalueren van de begrote operationele resultaten en daaraan gerelateerde kasstromen voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening rekening houdend met de ontwikkelingen in de branche zoals fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen en onze kennis uit de controle;

 analyseren of de huidige en de benodigde financiering voor het kunnen continueren van het

andere aandacht gehad voor de orderportefeuille, de fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen, het behalen van de bankconvenanten en de ontwikkeling van de EBITDA.

 evalueren van de begrote operationele resultaten en daaraan gerelateerde kasstromen voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening rekening houdend met de ontwikkelingen in de branche zoals fluctuerende inkoopprijzen, het stikstofbeleid en de impact daarvan op het verkrijgen van vergunningen en onze kennis uit de controle;

 analyseren of de huidige en de benodigde financiering voor het kunnen continueren van het geheel van de bedrijfsactiviteiten is gewaarborgd, inclusief het voldoen aan relevante convenanten;

 inwinnen van inlichtingen bij het bestuur over zijn kennis van continuïteitsrisico's na de periode van de door het bestuur verrichte continuïteitsbeoordeling.

Uit onze werkzaamheden blijkt dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is en er geen continuïteitsrisico's zijn geïdentificeerd.

Controleaanpak frauderisico’s

Wij hebben risico’s geïdentificeerd en ingeschat op een afwijking van materieel belang op de jaarrekening die het gevolg is van fraude. Wij hebben tijdens onze controle inzicht verkregen in de entiteit en haar omgeving, de componenten van het interne beheersingssysteem, waaronder het risico-inschattingsproces en de wijze waarop het bestuur inspeelt op frauderisico’s en het interne beheersingssysteem monitort en de wijze waarop de raad van commissarissen toezicht uitoefent, alsmede de uitkomsten daarvan. Wij verwijzen naar het bestuursverslag, waarin het bestuur zijn frauderisicoanalyse heeft opgenomen.

Wij hebben de opzet en de relevante aspecten van het interne beheersingssysteem en in het bijzonder de frauderisicoanalyse geëvalueerd, alsook bijvoorbeeld de gedragscode. Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd, en voor zover wij noodzakelijk achten, de werking getoetst van interne beheersmaatregelen gericht op het mitigeren van frauderisico’s.

Als onderdeel van ons proces voor het identificeren van risico’s op een afwijking van materieel belang in de jaarrekening die het gevolg is van fraude, hebben wij frauderisicofactoren overwogen met betrekking tot frauduleuze financiële verslaggeving, oneigenlijke toe-eigening van activa en omkoping en corruptie. Wij hebben geëvalueerd of deze factoren een indicatie vormden voor de aanwezigheid van het risico op afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude.

De door ons geïdentificeerde frauderisico’s en uitgevoerde specifieke werkzaamheden zijn als volgt:

Frauderisico Controlewerkzaamheden en waarnemingen Het bestuur bevindt zich in een unieke positie om fraude te plegen, omdat het in staat is de administratieve vastleggingen te manipuleren en frauduleuze financiële overzichten op te stellen door interne beheersingsmaatregelen te doorbreken die anderszins effectief lijken te werken.

Daarom besteden wij bij al onze controles aandacht aan het risico van het doorbreken van maatregelen van interne beheersing door het bestuur bij:

-Journaalposten en andere aanpassingen die tijdens het opstellen van de jaarrekening zijn gemaakt;

- Schattingen en schattingsprocessen;

- Significante transacties buiten het kader van de normale bedrijfsuitoefening.

Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd van de maatregelen van interne beheersing in de processen voor het genereren en verwerken van journaalposten en het maken van schattingen, uitgaande van een risico op doorbreking van dat proces. We hebben ook het proces rondom de totstandkoming van financiële verslaggeving beoordeeld.

Tevens hebben wij specifieke aandacht gegeven aan de toegangsbeveiligingen in het IT-systeem en de mogelijkheid dat hierin functiescheiding kan worden doorbroken.

Wij hebben journaalposten geselecteerd op basis van risicocriteria, zoals memoriaalboekingen ten aanzien van de projecten en in de omzetverantwoording. Hierop zijn controlewerkzaamheden verricht, waarbij wij tevens aandacht hebben besteed aan significante transacties buiten de normale bedrijfsuitoefening. Daarnaast hebben wij controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van belangrijke schattingen van het bestuur, waaronder de waardering van de onderhanden projecten.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor fraude of vermoedens van fraude ten aanzien van het doorbreken van de interne beheersing door het bestuur.

Frauderisico Controlewerkzaamheden en waarnemingen

De onderneming heeft diverse projecten onderhanden, waarvan sommige naar verwachting winstgevend zijn en andere verlieslatend. De directies van de lokale entiteiten worden gestimuleerd om de door deze directies ingediende begroting minimaal te realiseren. Dit zou tot een specifieke tendens kunnen leiden van resultaatssturing door lokale directies als het niet of ruimschoots realiseren van het budget een reële mogelijkheid wordt. Er is geen sprake van beloningen voor personeel of directie die in belangrijke mate afhankelijk is van het resultaat of de omzet. Derhalve onderkennen wij het frauderisico op zowel de volledigheid als de juistheid van de opbrengstverantwoording.

Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd van de maatregelen van interne beheersing in de processen rondom:

- de toerekening van kosten en omzet aan projecten;

- het evalueren van de oordeelsvorming en veronderstellingen van het management bij het maken van schattingen, zoals de waardering van grondposities, projectrisico’s en de voortgang van projecten en daarmee samenhangende winst (of verlies) toerekening.

Om het risico van frauduleuze financiële verslaggeving rondom projectwaarderingen af te dekken hebben wij een gedetailleerde analyse van journaalposten tussen de projecten gemaakt. Wij hebben gegevensgerichte werkzaamheden uitgevoerd op specifieke (op basis van fraudekarakteristieken) boekingen. Hierbij lag nadruk op de memoriaalboekingen rondom de onderhanden projecten. Tevens hebben wij getoetst of kosten op de juiste projecten worden geboekt.

Wij hebben werkzaamheden verricht op de mogelijk tendenties bij de inschatting van het management van de nog te maken kosten. Wij hebben een analyse uitgevoerd door de laatste projectprognoses te vergelijken met de projectbegrotingen, de inschattingen uit de vorige perioden en de gemaakte kosten tot aan de opmaakdatum van de jaarrekening.

Projecten met uitkomsten die afwijken van de verwachting hebben wij diepgaand onderzocht en besproken met projectleiders. Wij hebben een toetsing uitgevoerd op de kwaliteit van de schattingen uit voorgaande jaren door het management door de resultaten op de afgeronde projecten in het boekjaar te vergelijken met de inschattingen uit de vorige perioden.

Wij hebben de in de prognoses verwerkte omzet getoetst met door opdrachtgever getekende overeenkomsten, inclusief eventueel meerwerk.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor fraude of vermoedens van fraude ten aanzien van het risico op fraudeleuze financiële verslaggeving rondom projectwaarderingen.

Frauderisico Controlewerkzaamheden en waarnemingen

99 |

De omvang van één van de significante deelnemingen brengt met zich mee dat de administratieve organisatie en interne beheersing niet op alle onderdelen geoptimaliseerd is en daardoor niet altijd effectief is. Hierdoor is een risico aanwezig op het onrechtmatig onttrekken van middelen via de bankapplicatie of het onrechtmatig muteren van crediteurenstamgegevens.

Om die reden hebben wij aan dit risico significante aandacht besteed.

Als gevolg van de tekortkomingen in de interne beheersing rondom de betalingsorganisatie, in samenhang met het risico op muteren van crediteurenstamgegevens, konden wij niet op de interne beheersing steunen. Onze bevindingen rondom de administratieve organisatie en interne beheersing hebben wij schriftelijk aan het management gerapporteerd en zijn direct opgevolgd.

Om het risico op onrechtmatige onttrekkingen te ondervangen hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Wij hebben aan de hand van een overzicht van betalingsrechten van de bank vastgesteld dat de bevoegdheid voor het doen zelfstandige betalingen beperkt is tot kernfunctionaris(sen)

• Wij hebben met een deelwaarneming vastgesteld of aan de betalingen een intern geautoriseerde factuur of opdracht ten grondslag ligt.

crediteurenstamgegevens. Om die reden hebben wij aan dit risico significante aandacht besteed.

ondervangen hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Wij hebben aan de hand van een overzicht van betalingsrechten van de bank vastgesteld dat de bevoegdheid voor het doen zelfstandige betalingen beperkt is tot kernfunctionaris(sen)

• Wij hebben met een deelwaarneming vastgesteld of aan de betalingen een intern geautoriseerde factuur of opdracht ten grondslag ligt.

Ten aanzien van de crediteurenstamgegevens hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Aan de hand van de logging van het administratief pakket hebben wij geïdentificeerd voor welke crediteuren één of meerdere stamgegevens zijn gewijzigd

• Van de crediteuren waarvan de stamgegevens in het boekjaar zijn gewijzigd, hebben wij de belangrijkste wijzigingen gecontroleerd aan de hand van onderliggende documentatie.

• Voor in het boekjaar nieuw aangemaakte crediteuren hebben wij navraag gedaan of daadwerkelijk sprake is van een nieuwe inkooprelatie met die betreffende crediteuren en zijn wij nagegaan of door betreffende crediteur daadwerkelijk leveringen hebben plaatsgevonden.

• Wij hebben een cijferanalyse uitgevoerd op de overige bedrijfskosten, waarbij relevante afwijkingen ten opzichte van onze verwachting nader (in detail) zijn uitgezocht.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot specifieke aanwijzingen voor frauduleuze onttrekkingen of vermoedens daarvan.

Frauderisico Controlewerkzaamheden en observaties Janssen de Jong is actief in onder andere infra. De activiteiten vinden gedeeltelijk plaats in landen waar het risico op het betalen van steekpenningen bestaat. Omdat steekpenningen niet zijn toegestaan in Nederland en worden beschouwd als corruptie, besteden wij significante aandacht aan dit risico.

Wij hebben inzicht verkregen in de activiteiten van Janssen de Jong Groep en hebben journaalposten gecontroleerd om te identificeren of er steekpenningen zijn betaald aan overheidspersoneel, politieke partijen of politieke individuen.

De directie heeft beleid geïmplementeerd om geen betalingen aan overheidspersoneel, politieke partijen of politieke individuen te doen. Wij hebben hierop specifieke werkzaamheden verricht.

Vervolgens hebben wij een specificatie van de opboekingen op de debiteuren en crediteuren in het boekjaar verkregen ter identificatie van gevoelige partijen.

Onze werkzaamheden hebben niet geleid tot vermoedens van materiele fraude als gevolg van het betalen van steekpenningen, of indicaties van corruptie of andere onregelmatigheden.

In onze controle bouwen wij een element in van onvoorspelbaarheid. Ook hebben wij de uitkomst van andere controlewerkzaamheden beoordeeld en overwogen of er bevindingen zijn die aanwijzing geven voor fraude of het niet-naleven van wet- en regelgeving.

Wij hebben kennis genomen van de beschikbare informatie en om inlichtingen gevraagd bij leden van het bestuur en de raad van commissarissen.

Uit onze werkzaamheden volgden geen signalen of vermoedens van fraude die kunnen leiden tot een afwijking van materieel belang.

C. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

 bericht van de Raad van Commissarissen;

 verslag van de Raad van Bestuur;

Uit onze werkzaamheden volgden geen signalen of vermoedens van fraude die kunnen leiden tot een afwijking van materieel belang.

C. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

 bericht van de Raad van Commissarissen;

 verslag van de Raad van Bestuur;

 kerncijfers;

 partner in vastgoed;

 Corporate Governance;

 maatschappelijk verantwoord ondernemen;

 de zes Clusters;

 financiële gang van zaken;

 overige gegevens;

 besturingsstructuur; en

 overzicht deelnemingen.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:  met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; en  alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

101 |

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

D. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

 het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

 het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap;

 het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

 het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;

 het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

 het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

103 |

Rotterdam, 30 mei 2023

BDO Audit & Assurance B.V. namens deze, drs. A. Thomson RA

Besturingsstructuur

Raad van Commissarissen

Ir. drs. H.N.J. Smits (1950)

 Voorzitter Raad van Commissarissen

 Nederlandse

Mevr. drs. A.E. Frings (1969)

 Lid Raad van Commissarissen

 Nederlandse

 Partner bij Boer & Croon Executive management tot 30 april 2023, directielid Simac Techniek per 1 mei 2023, lid Raad van Advies Bex*, lid Raad van Toezicht Eindhoven Citymarketing en lid Raad van Toezicht GLOW

Raad van Bestuur

I.M.H. van der Mark (1980)

 Voorzitter Raad van Bestuur, CEO en Algemeen directeur a.i. Janssen de Jong Projectontwikkeling per 1 november 2022

Groepsstaf

Drs. P. Booij (1973)

 Raad van Bestuur, CFO a.i. per 1 mei 2023

Mr. J.B.J. Stegmann (1960)

 Lid Raad van Commissarissen

 Nederlandse

 Commissaris bij MN Services N.V., Voorzitter Raad van Toezicht Stichting tot Beheer Museum Boijmans van Beuningen

Mr. M.J.Z. Stijnders (1962)

 Group Legal Counsel

 Commissaris Curaçao Airport Partners per 21 september 2022

J.G.J. Hettinga (1971)

 Group HR Manager

S.H.J. van der Geld (1975)

 Group Marcom Manager

Directie

Ing. L.G.P.M. Camps (1968)

 Algemeen directeur Janssen de Jong Bouw, Janssen de Jong OnderhoudPlus, Prefab Hout Constructies Hardenberg, van Zanten, Algemeen directeur a.i. Koninklijke Woudenberg per 19 juli 2022

Ing. Michel B.A. Baars MRICS (1972)

 Algemeen directeur New Horizon Urban Mining

Ing. M.E.S. Bijen (1971)

 Directeur Arubaanse Wegenbouw Maatschappij

Ir. M.R. Bakker (1972)

 Algemeen directeur Hercuton, Remco Ruimtebouw, Woody Building Concepts, ServicebouwPlus, Pvvt en Remco International

Ing. K.E. Verbist (1978)

 Algemeen directeur Caribbean

Ing. G. Beijer (1975)

 Directeur Janssen de Jong OnderhoudPlus (landelijk)

W.E. Bonafacio (1958)

 Directeur Curaçaose Wegenbouw Maatschappij, Bonairiaanse Wegenbouw Maatschappij, Eigen Woning Plan, Bonaire Woningplan, Albo Caribbean en Smart Development

drs. ing. S. Donker (1992)

 Directeur Janssen de Jong Bouw Zuid

S.H.M. Jaeqx MSc. RA (1983)

 Area Controller Caribbean

Ing. W. van der Jagt (1971)

 Technisch directeur Koninklijke Woudenberg

Mr. E.J.G. Kuperus (1960)

 Directeur Hercuton

Ing. P.G.J. Montesant (1970)

 Directeur Windward Roads, Saba Roads & Construction, Statia Roads Construction, Sancoro en Anguilla Roads & Construction, Curaçaose Wegenbouw Maatschappij en Bonairiaanse Wegenbouw Maatschappij

Drs. ing. P.A.M. Renkens (1965)

 Directeur Janssen de Jong OnderhoudPlus Zuid

Ing. R.J. Mellema (1975)

 Directeur Janssen de Jong Bouw Noord

C.A. de Niet (1988)

 Directeur Van Zanten Bouw

G.C. Rijkers (1973)

 Directeur Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba

G.L. Rompelberg (1965)

 Financieel directeur Janssen de Jong Projectontwikkeling

R. Westland (1968)

 Directeur Ocmer

Overzicht deelnemingen

De aandelen van Janssen de Jong Groep B.V. worden gehouden door Uranus 1952 B.V. In onderstaand overzicht zijn de deelnemingen weergegeven. Het rechtstreekse en/of middellijke aandeel in het geplaatste kapitaal bedraagt 100%, tenzij anders vermeld.

Janssen de Jong Groep B.V.

Zandstaete Beheer B.V. (30% - niet geconsolideerde deelneming) - ‘s-Hertogenbosch

Beheer en Exploitatie Maatschappij Wout B.V. (25,1%niet geconsolideerde deelneming) - Amsterdam

Catenda AS (1,5% - niet-geconsolideerde deelneming)Noorwegen

Urban Mining

New Horizon Urban Mining B.V. - Raamsdonkveer NikolaPark Innovations B.V. - Raamsdonkveer

Oogstkaart B.V. - Raamsdonkveer

Materialenscout B.V. - Raamsdonkveer

New Horizon Licenties B.V. - Raamsdonkveer

New Horizon Utiliteitsgebouwen B.V. - Raamsdonkveer

New Hoirizon Oogstbedrijf B.V. - Raamsdonkveer

Projectontwikkeling

Janssen de Jong Projectontwikkeling B.V. - Son en Breugel

Janssen de Jong Grondbank B.V. - Son en Breugel

Commandiet B.V. - Son en Breugel

Geerpark B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Zuidgrond B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

HOY Vastgoed B.V. - Son en Breugel

Project I B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Levenssteen B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Utrecht Projecten I B.V. - Son en Breugel

V.O.F. Eugenia (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Merwede Vijf B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Utrecht

V.O.F. de Bolst-Erp (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Pijnacker De Scheg B.V. - Son en Breugel

Gouda Groenhoven B.V. (50%- niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

Zonnepark Lungendonk B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

Houtsnip B.V. - Son en Breugel

Kop West Alphen B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Son en Breugel

Menu Utrecht B.V. - Son en Breugel

J&H Connect B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Son en Breugel

Pagelaan Grond B.V. - Son en Breugel

Restauratie & Renovatie

Koninklijke Woudenberg Ameide B.V. - Ameide

Meesters in B.V. - Ameide

Smeed- en Constructiebedrijf Van der Vegt B.V. - Ameide

Binder Art Services B.V. - Ameide

De Kroon B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming)

- Rijssen

V.O.F. Nieuw Laecken (50% - proportionele consolidatie)

- Oegstgeest

Wonen

Janssen de Jong Bouw Zuid B.V. - Son en Breugel

Janssen de Jong Bouw Oost B.V. - Hengelo

Janssen de Jong Bouw Noord B.V. - Hengelo

OnderhoudPlus Noord-Oost B.V. - Hengelo

Prefab Hout Constructies Hardenberg B.V. - Hengelo

Bouwcombinatie Janssen de Jong - Van Schijndel B.V. (50% - niet-geconsolideerde deelneming) - Geffen

Janssen de Jong OnderhoudPlus B.V. - Son en Breugel

Van Zanten Bouw B.V. - Vlaardingen

Bedrijfshuisvesting

Remco NL B.V. - Nieuwkuijk

Remco International B.V. - Nieuwkuijk

Remco Ruimtebouw B.V. - Nieuwkuijk

Ocmer SP.z.o.o. - Polen

Hafkon International B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property III B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property V B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property VI B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property VII B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property IX B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property X B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XI B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XII B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XV B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XX B.V. - Nieuwkuijk

Hercuton Property XXI B.V. – Nieuwkuijk

Steenbergen Boon (24% - niet-geconsolideerde deelneming) - ‘s-Hertogenbosch

S&B Global Participations B.V. - Nieuwkuijk

Participations Western Europe B.V. - Nieuwkuijk

Participations Eastern Europe B.V. - Nieuwkuijk

AFL Property B.V. - Nieuwkuijk

Caribbean

Janssen de Jong International Secondment Agency B.V.Son en Breugel

Janssen de Jong Caribbean Holding B.V. - Curaçao

Janssen de Jong Finance B.V. - Curaçao

Janssen de Jong Caribbean B.V. - Curaçao

Curaçaose Wegenbouw Maatschappij B.V. – Curaçao

Mijnmaatschappij Curaçao B.V. - h.o.d.n. Mijnmaatschappij

Curaçao, Betonindustrie

Brievengat - Curaçao

A&M Cement Company (50%proportionele consolidatie) - Curaçao

Fuikbaai -Curaçao

MMC Tafelberg N.V. (50%- proportionele consolidatie) - Curaçao

3D Concrete Caribbean B.V. - Curaçao

EWP Eigen Woning Plan N.V. - Curaçao

Eigen Woning Plan IV B.V. - Curaçao

Sea Shore Properties N.V. - Curaçao

Janssen de Jong Caribbean Airport Constructors N.V. - Curaçao

Curaçao Airport Investments N.V. (10%- nietgeconsolideerde deelneming) - Curaçao

Smart Development Caribbean B.V. - Curaçao

Dormio Ecoresort B.V. (50% proportionele consolidatie)Curaçao

Albo Caribbean B.V. - Curaçao

Bonairiaanse Wegenbouw Maatschappij N.V. - Bonaire

Bonairiaans Woning Plan N.V. - Bonaire

Windward Roads B.V. - Sint Maarten

Central Mix Concrete B.V. - Sint Maarten

Sancoro s.a.r.l. - Sint Maarten (fr)

Statia Roads & Construction B.V. - Sint Eustatius

Saba Roads & Construction B.V. - Saba

Anguilla Roads & Construction Inc. - Anguilla

Janssen de Jong Aruba N.V. - Aruba

Albo Holding Company N.V. - Aruba

N.V. Arubaanse Wegenbouwmaatschappij - Aruba

Algemeen Bouwbedrijf Albo Aruba NV - Aruba