Magazine voor vastgoedbeleggen en lifestyle
nr. 1 - augustus 2009
De vastgoedbelegger
Alles draait om vertrouwen Vastgoed in Rijswijk van de belegger
Op bezoek bij Vivienne Nooij
Interview Jaap Koelewijn
De psychologie
De smaak van het seizoen
BEST - 1
In goede en slechte tijden
Voor u ligt de eerste editie van BEST, ons nieuwe magazine over vastgoed en lifestyle. Een heel ander verhaal dan u van ons gewend bent. Ruim tien jaar hebben wij intensief gecommuniceerd over beleggingen in vastgoed. Dat blijven we zeker doen, maar we gaan een stapje verder. Behalve over vertrouwen, gebouwen en rendement, maakt u in BEST ook kennis met onze organisatie en de mensen achter Van Boom & Slettenhaar. Wij beseffen elke dag dat beleggen voor u een wezenlijk, maar ook beperkt deel van het leven is. De waarde van het bestaan is meer dan dat. In BEST maakt u kennis met onze visie op de balans tussen leven en beleggen. Onze degelijke track record is te danken aan een duidelijke en standvastige filosofie. Eind 2007 hebben wij veel fondsen verkocht. Onze beleggers hebben hiermee een gemiddeld rendement genoten van dertien procent over de afgelopen zeven jaar. Een mooi resultaat in een tijd waarin de internetbubble en de telecomhype werden doorgeprikt.
Gerton Gerton van Boom Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen
Middenin de kredietcrisis zetten we nu alle zeilen bij om de juiste koers van ons fonds B&S Vastgoed Nederland NV vast te houden. De vooruitzichten voor het dividend van de derde emissie in 2009 kunnen positief genoemd worden, ondanks het feit dat de NV het nodige noodweer moest trotseren. Ondanks tijdelijke sentimenten blijft vastgoed een rustige, solide belegging voor de lange termijn. Dat is nuttig, maar ook aangenaam. In BEST schenken wij volop aandacht aan de aangename kanten van het beleggen. Wij wensen u veel plezier en inspiratie bij het lezen.
Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen BV Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen BV is een onafhankelijk emissiekantoor, gericht op vastgoedbeleggingen voor particuliere en institutionele investeerders. De organisatie, opgericht in 1997 heeft een grote expertise opgebouwd in het structureren en aanbieden van vastgoedfondsen. Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen heeft zich gespecialiseerd in commerciële Nederlandse vastgoedbeleggingen: kantoren, bedrijfsruimten en winkels. De kernwaarden van de beleggingen van Van Boom & Slettenhaar zijn: spreiding, kwaliteit, een laag kostenprofiel, een solide rendement en transparantie. Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen BV staat onder doorlopend toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en is lid van de Vereniging Vastgoed Vastgoedfondsen en laat haar fondsen beoordelen door Stichting Transparantie Vastgoedfondsen. Van Boom & Slettenhaar Groep BV bestaat uit vier werkmaatschappijen. De B&S Vastgoed Academy is in oprichting.
Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen Torenlaan 36 Postbus 575 1250 AN Laren (Nh) Telefoon 035 - 523 26 00 Fax 035 - 523 26 09 E-mail Info@vanboomslettenhaar.nl
de belegger
Magazine voor vastgoedbeleggen en lifestyle
nr. 1 - augustus 2009
4
vragen Eltjo Hamster over Van Boom & Slettenhaar Projectontwikkeling.
Het vertrouwen van Jens en Anne Stellingwerf
9
smaak
interview Jaap Koelewijn, commissaris vastgoedfonds B&S Vastgoed Nederland NV.
17
op bezoek
7
Wij bezochten Vivienne Nooij, een bijzondere kunstanares.
Restaurant Lakes in Hilversum horizon
21
persoonlijk Mooie gadgets en speeltjes waamee je voor de dag kunt komen.
13, 16
Q&A Erik Slettenhaar antwoordt op vragen over beleggen in vastgoed.
eigen tijd Informatie over reizen en vrije tijd
10
agenda
Pearl Building, een parel in Rijswijk
Dag van de belegger – een verslag.
19 20 23
kennis Colofon BEST is het relatiemagazine van Van Boom & Slettenhaar Vastgoed fondsen. Het magazine verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 20.000. Redactieadres: Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen Postbus 575, 1250 AN Laren (NH) Tel: 035 52 32 600, Fax: 035 52 32 609 E-mail: info@vanboomslettenhaar.nl
14
Emoties beïnvloeden financiële beslissingen
Redactie: Nederlands Redactie Instituut, Bussum Ontwerp: Bruksvoort Design & Content, Houten Druk: Constant Tanghe BEST is gedrukt op PEFC-gecertificeerd papier. Foto omslag: Bert Verhoeff Illustratie: Mathijs Sluiter
© BEST 2009 BEST -
Tien jaar geleden belegden Jens en Anne Stellingwerf voor het eerst in een vastgoedfonds. Sindsdien zijn ze trouwe klanten van Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen. ‘Bij aanbieders van beleggingsproducten let ik altijd op de sfeer.’ Jaren geleden begon Jens met zijn eerste beleggingen. Meer als probeersel dan om er grote klappers mee te maken. ‘Ik deed het samen met mijn vroegere vrienden van de universiteit’, legt hij uit. ‘We vormden een beleggingsclub, die eigenlijk een soort alibi was. Zo hadden we een reden om elkaar af en toe op te zoeken.’ Dat is nu wel anders. Jens en Anne Stellingwerf zijn serieuze beleggers geworden die voortdurend op zoek zijn naar de
- BEST
beste mogelijkheden Dankzij een goede baan hielden ze wat over om te beleggen. ‘Natuurlijk niet gelijk alles wat we hadden’, zegt Jens. ‘We begonnen klein en het ging altijd goed. Nu we een aantal jaren beleggen, hebben we de financiële ruimte gekregen om leuk te leven. Wat er over blijft beleggen we opnieuw.’ Die voorspoed komt mede doordat Jens en Anne zich heel goed informeerden en geen gekke dingen deden. Ook nu ze
de belegger
Jens en Anne Stellingwerf
Alles draait om
vertrouwen Wie Jens en Anne Stellingwerf Leeftijd 54 (Anne) en 57 (Jens) Beroep Jens is ontwerper van wiskundige modellen en zakenman; Anne is kunstenares Woonachtig Halle (Gld) Beleggen sinds 1983 Vastgoedbeleggers sinds 1998
‘Het is leuk om te zien waarin je belegt’ vaste en betrokken beleggers zijn geworden, is oplettendheid troef. Geen vergadering van Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen slaat het echtpaar over. ‘En als we in de buurt van een pand van Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen zijn, nemen we even een kijkje’, zegt Anne. ‘Het is leuk om te zien waarin je belegt.’ Door hun behoedzame manier van beleggen hebben ze ook geleerd welke aanbiedingen ze moeten negeren. ‘Op papier
heel mooie fondsen waarin jaarlijkse rendementen van tien tot vijftien procent worden beloofd, leggen we gelijk aan de kant’, zegt Jens. ‘Zulke hoge opbrengsten zijn niet realistisch, die zie je alleen bij ontwikkelprojecten voor de lange termijn. Het bestaat niet dat zulke beleggingen gelijk uitkeren.’
Plezier Bij succesvol beleggen hoort ook passie, vinden Jens en Anne. ‘Jens vindt het leuk om al die stukken te bestuderen en vergaderingen te bezoeken’, vervolgt Anne. ‘Hij pluist het helemaal uit, tot hij het naadje van de kous weet. Door zijn enthousiasme ben ik mij ook voor beleggen gaan interesseren.’ Aandelen komen er niet meer in bij Jens, die thuis over de beleggingsportefeuille gaat. ‘Daar ben ik klaar mee’,
BEST -
‘Beleggen draait niet alleen om het geld’ zegt hij. Met de resultaten heeft die resolute keuze niets te maken, die waren doorgaans prima. Maar hij vindt aandelen te speculatief. ‘Ik breng ze al gauw in verband met marchanderen en te weinig controleren. Word je door de bank uitgenodigd om je in te schrijven op een nieuwe emissie, blijkt het prospectus er nog niet te zijn. Deze handel is mij niet overzichtelijk genoeg, waardoor ik mij ga afvragen hoeveel geld er blijft hangen bij adviseurs, banken en commissarissen. Ik heb nog een paar aandelen, omdat ik bij een beleggingsclub zit, maar daar blijft het bij.’
Sfeer De zoektocht naar andere mogelijkheden is vooral leerzaam. Maar, zo zegt Anne, je moet je niet gek laten maken door al die aanbiedingen. ‘Soms bezoeken we een bijeenkomst van een beleggingsmaatschappij. Dan let ik heel goed op de sfeer. Soms merk ik dat bestuurders zelf er niet zijn en dat de adviseurs een ongeïnteresseerde indruk maken. Hoe gaan ze om met de mensen als er een keer iets fout gaat, vraag ik mij dan af. Fouten gebeuren en dan is het belangrijk om te weten welke maatregelen de organisatie in zulke
6 - BEST
gevallen neemt. Tot mijn verbazing merk ik dat er sommige beleggingsmaatschappijen zijn die op kritische vragen niet eens antwoord geven. Dat kun je toch niet maken tegenover de mensen? Daaraan merk je het verschil tussen de verschillende aanbieders van beleggingsproducten. Voor ons hoeft het dan niet meer.’
Snelle resultaten De stap van het echtpaar Stellingwerf naar het vastgoed dateert van tien jaar geleden. Toen ging Jens op zoek naar andere vormen van beleggen. Hij wilde deelnemen aan cash flow-projecten waarbij hij tegelijk mee kon kijken naar wat er gebeurt met de beleggingen. ‘Cash flow biedt rust. Zeker als je het wilt gebruiken voor een stukje inkomen. Ik ben me toen gaan verdiepen in de markt voor onroerend goed. Toen al was duidelijk dat alle rijke mensen uit het vastgoed kwamen. Dat betekent niet dat iedereen er rijk van wordt, maar wel dat er interessante mogelijkheden liggen.’ Nadat Jens en Anne in het eerste fonds waren gestapt dat Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen opende, zijn ze nooit meer weggegaan. Evenementen bezoeken ze graag. ‘Want’, zo besluit Anne, ‘beleggen draait niet alleen om het geld. Het gaat ook om vertrouwen en betrokkenheid. Als er vertrouwen is, raak je vanzelf betrokken en dan is beleggen heel plezierig.’
smaak Restaurant Lakes, Hilversum
Chef-kok Erik de Boer Hoe ziet jouw dag eruit? ‘Om half negen naar de groothandel en kleinere leveranciers. Tien uur hier, mise en place voor de lunch, die om twaalf uur begint. Lunch tot een uur of drie, vier. Laatste voorbereidingen voor het diner, om vijf uur zelf eten en van zes tot half twaalf het diner. Na het opruimen, schoonmaken en bestellingen doen. Rond twaalf uur in de auto naar huis.’
Wat heb je met koken? ‘Ik wilde altijd al kok worden. Ik wil iets doen wat ik leuk vind. En ik moet er niet aan denken om als een slaaf op kantoor te zitten en mij naar huis en werk te slepen. Elke dag begin ik met nul: iedereen kan vanavond dolenthousiast zijn, mijn gasten die morgen komen hebben daar niks mee te maken. Die uitdaging houdt het spannend, het is nooit saai.’
Hoe belangrijk is die Michelin-ster? ‘Echt belangrijk is dat je leveranciers en je personeel betaald worden en dat je blij bent met wat je doet. Ik rekende niet op een Michelin-ster. Die hebben we toch gekregen. We zijn er ingenomen mee.’
De smaak van het seizoen BEST - 7
Aankomst
In het glas
Restaurant Lakes zit in een rond, voorbeeldig gerestaureerd paviljoen van Dudok. Pal aan het water, met een prachtig uitzicht op de haven en de roeivereniging is dit een oase van rust en schoonheid naast een foeilelijk industrieterrein. We zijn aangenaam verrast door het grote parkeerterrein voor de deur en de verzorgde entree met brandende olielampjes langs het pad naar binnen.
Bij aankomst tref je al een enorme wijnkoelkast in de entree, de wijnkaart is vuistdik en de sommelier vertelt al snel over een geslaagde proeverij eerder die week. Op de kaart staan geen wijnen per glas, dus wij kiezen voor anderhalf wijnarrangement. Heerlijk toch die oplossing voor de wijnliefhebbende Bob: wel proeven maar niet te veel. De keuze van de sommelier is prima. Met name de Ribero del Duero bij de kalfslende is opmerkelijk. Deze licht gekoelde wijn is prettig soepel met verbazingwekkend veel lengte in de afdronk.
Binnen Modern-chique is een goede omschrijving. Het interieur is ontworpen door Suzanne Loggere en dat resulteert in dikke stoffen, luxe meubels en een rijke sfeer met veel zwart en zilver. Tegen de avond valt het licht op het ragfijne zilverdraad dat subtiel door de antraciet gordijnen geweven is.
Aandacht De bediening is vriendelijk en informeel. Water en brood worden prompt aangevuld en een anekdote over de rumbaba’s van het dessert wordt ons op ooghoogte verteld. We voelen ons welkom.
Op het bord
8 - BEST
Restaurant Lakes Vreelandseweg 50 1216 CH Hilversum T: 035 57 79 996 info@restaurantlakes.nl www.restaurantlakes.nl Chefkok Erik de Boer Gastheer Majid Fitouri Pand Wildschut (Dudok) Open maandag tot en met zaterdag. Op zaterdag geen lunch
Aanbieding
De menukaart is aangenaam overzichtelijk. Snoepend van de amuses, een makreelmousse met citroengelei, en een klein pompoensoepje, kiezen wij het viergangenmenu, dat prima oogt en voor 59 euro relatief een goede deal is. We starten met een canneloni van malse rauwe ossenhaas, gevuld met aangemaakte koningskrab. Erbij liggen kwarteleitjes en flinterdunne toastjes met smeuïge kalfsfilet americain. Deze torentjes zijn afgemaakt met een klein schepje zoete uiencompote. Een redelijk volumineus voorgerecht, maar erg lekker. Het tussengerecht is het pièce de resistance van Lakes: onvergetelijk van smaak en razend knap gemaakt. Een mousseline van jacobsschelpen, gevuld met een kreeftenbisque en omringd door kleine mosseltjes. De coquilles zijn met ei gepureerd tot een fluweelzacht mengsel, dat vervolgens in de oven knapperig stolt. Als verrassing zit in het midden de nog vloeibare kreeft, een meesterstukje van techniek, textuur en heerlijke smaken. Na dit culinaire feestje wordt zacht gegaarde kalfslende opgediend, vergezeld van groene asperges, cantharellen en risotto. Mijn disgenoot geniet vervolgens nog van het dessert van rumbaba’s met rumijs en verse ananas.
Bij een bezoek aan restaurant Lakes krijgt u als relatie van Van Boom & Slettenhaar uw eerste glas gratis. Noem onze naam bij uw reservering, en u bent verzekerd van alle egards. Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen wenst u een fijne avond in Lakes.
vragen
9 vragen aan Eltjo Hamster Wat is jouw rol binnen Van Boom & Slettenhaar Projectontwikkeling? ‘Ik creëer hoogwaardig commercieel vastgoed. Dan moet je denken aan de bouw van winkels, kantoorpanden en andere gebouwen voor zakelijk gebruik die voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen en met een kwalitatief goede huurder.’
Over welke kwaliteiten hebben we het dan? ‘Zowel het gebruik van duurzame materialen en toepassing van duurzame installaties, de zorg voor het werk als de huurders die we erin zetten. We gaan bij de ontwikkeling uit van de lange termijnvisie. We hechten daarbij veel waarde aan zaken als duurzaamheid en alternatieve aanwendbaarheid van het vastgoed. Hoe beter de kwaliteit van het vastgoed, hoe minder klachten van huurders des te minder kosten van onderhoud en energie we hebben. Verder is het voor de rentabiliteit belangrijk om goede huurders te hebben, die staan borg voor solide huuropbrengsten.’
Voor welke uitdaging sta je? ‘De huurprijzen staan onder druk. Dat heeft mede te maken met het grote aanbod van bestaand vastgoed en de achterblijvende vraag naar nieuwbouw. Tegelijkertijd zijn de kosten van grond en bouwen de afgelopen jaren blijven stijgen. Onder zulke omstandigheden moeten we toch waarde creëren voor zowel huurders als beleggers.’
Vanwaar dan je investering in topkwaliteit? ‘Omdat juist in het topsegment van het vastgoed het aanbod kleiner is dan de vraag. Dat is dan ook een gunstige markt voor ons. Er zijn veel organisaties die in eersteklas kantoren en winkels willen zitten, maar die niet voldoende bediend kunnen worden.’
Hoe maak je een hogere huurprijs acceptabel? ‘Door volledig transparant te zijn over de samenstelling van de huurprijs. Wij leggen de klant uit dat de huurprijs een afgeleide is van de stichtingskosten en van ons beoogde rendement. Wij zijn heel helder in onze uitleg over de kosten voor bijvoorbeeld grondaankoop, bouw, rentelasten, aansluitingskosten en leges. Door dit inzicht weet een klant dat hij niet te veel huur betaalt en dat wij het vastgoed waarderen op de werkelijke waarde.’
Wat is je favoriete project? ‘Een project waar ik volop mee bezig ben, is een hotel langs de A1 in Amersfoort. Vlak bij het klaverblad Hoevelaken, waar de A28 en de A1 elkaar kruisen, bouwen we momenteel een
hotel met 144 kamers, een restaurant en een zalencomplex. Na de oplevering met de aannemer, kan naar verwachting het vierde kwartaal de hotelexploitant de inrichting van de kamers verzorgen.’
Is zo’n project uitzonderlijk? ‘Ja, ieder project heeft zijn specifieke zaken. Vooral bij hotels, hangt veel af van het concept van de hotelexploitant. Wij hebben hier gekozen voor de zakelijke markt met relatief kleine kamers en veel vergaderfaciliteiten.’
Is dat niet heel riskant? ‘Nee, we hebben van te voren uitgebreid onderzoek gedaan naar de locatie en het concept. Ook hebben we onderzocht voor welke ketens deze locatie geschikt is. Er is veel interesse in de hotelmarkt om op deze locatie te zitten. Op deze manier kunnen we de meest degelijke huurder selecteren die zich voor lange tijd aan ons verbindt. Bovendien dient de hotelexploitant zelf ook veel te investeren in de inrichting van de nieuwe locatie.’
Lukt dat altijd? ‘Het is de kunst om het te laten lukken. Projectontwikkeling heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot risicomanagement. Op dit moment ontwikkelen we uitsluitend direct voor eindgebruikers. Pas als de huurder is gecontracteerd gaan we de verplichtingen aan voor de aankoop van de grond, het aanbesteden van het werk en kunnen we de financiering verzorgen. Hoe sneller je dat samenbrengt, hoe kleiner de risico’s en hoe lager de kosten.’ Naam Eltjo Hamster Leeftijd 38 Beroep Projectontwikkelaar Opleiding HTS Bouwkunde Werkt bij Van Boom & Slettenhaar Project ontwikkeling Functie Directeur projectontwikkeling Aantal projecten in portefeuille 5
BEST -
Vastgoed is meer dan muren en ramen. Veel objecten zijn van een verrassende schoonheid. BEST brengt het mooiste vastgoed van Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen in beeld.
Pand Pearl Building, Verrijn Stuartlaan 7, Rijswijk Ontwerp en directievoering Van Heerden & Partners Architecten BV Projectarchitecten Clé van Heerden en Bart Dek Huurder Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) Locatie Businesspark Plaspoelpolder, bij snelweg A4 Bestemming kantoor Bouwjaar 1970. In 2006/2007 van binnen en van buiten gerenoveerd. Opgeleverd in 2007. Verhuurbaar oppervlak 3755m2. Parkeerplaatsen 55 op eigen afgesloten terrein, ook parkeer gelegenheid aan openbare weg Koopsom 8.371.667, euro (von)
10 - BEST
Pearl Pearl Building Uit een stevige solide sokkel rijst ranke hoogbouw op. Het contrast tussen de antracietgrijze, donkere gevelbeplating van de sokkel en het parelgrijze aluminium van de hoogbouw had nauwelijks groter kunnen zijn. De voorkant van het gebouw wordt gedomineerd door een spectaculaire glaspui, waardoor vanaf de straat de dubbelhoge entree en het ruime, lichte atrium zichtbaar zijn. Een lichtbalk met permanent het laatste nieuws versterkt de kosmopolitische uitstraling. Het is bijna niet voor te stellen dat op deze plek een paar jaar geleden nog een verwaarloosde fabriekshal stond, opgetrokken uit wit en blauw blik. Vooral de hal onderging een dramatische metamorfose. ‘De bedrijfshal kreeg een kan-
horizon
Building Rijswijk toorfunctie, wat betekende dat we er daglicht in moesten brengen’, zegt architect Clé van Heerden. Een deel van het plafond is vervangen door een glazen kap. Daglicht stroomt daardoor volop naar binnen in de huidige redactieruimte van het ANP. Gecombineerd met de ramen aan de zijkant is het gebouw aangenaam transparant. Die transparantie wordt nog versterkt door de open glazen gevel aan de voorkant. Een bijkomend voordeel van de glazen overkapping boven de redactieruimte is het prachtige zicht op de erboven en naast gelegen hoogbouw. ‘Zo houden de mensen die hier werken grip op hun omgeving’, legt Van Heerden uit. Het gebouw valt verder op door de mooie afwerking. Het grind op het dak van de laagbouw sluit perfect aan op de onderdorpels van de kozijnen van de hoogbouw, zonder dat daar een loden rand te zien is. Andere opvallend zorgvuldig
uitgewerkte details zijn de voor- en zijgevels, die net niet op elkaar aansluiten. Met recht een pareltje.
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) Het ANP bestaat 84 jaar. In september 2007 is deze organisatie verhuisd naar het nieuwe hoofdkantoor in Rijswijk. Vanuit de lichte moderne redactieruimte op de begane grond levert de nieuwsdienst 24 uur per dag en zeven dagen per week nieuwsberichten. Jaarlijks zijn dat er meer dan 160.000. Ook gaan vanuit het hoofdkantoor fotografen en camerateams op pad om vanuit binnen- en buitenland beeldmateriaal aan te leveren. Dat resulteert jaarlijks in zo’n zeshonderdduizend foto’s voor mediagebruik. Het ANP werkt nauw samen met internationale persbureaus, zoals Reuters, DPA en AFP. Stille getuigen van die samenwer-
BEST - 11
king zijn de aansprekende satellietschotels op het dak van het Pearl Building. Naast de hoofdvestiging in Rijswijk zijn er redactiekantoren in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Brussel. Naast ANP Nieuws heeft het ANP ook een aantal zogenaamde business lines. Die vinden we op de eerste verdieping van de hoogbouw. Een deel van de bureaus in de lichte grote ruimtes horen bij ANP Pers Support. Kernactiviteit is het distribueren van persberichten naar de media. Meer dan dertienhonderd bedrijven en instanties maken, al dan niet op contractbasis, gebruik van deze dienst. ANP Pers Support is een joint venture van het ANP en PR Newswire. PR Newswire is wereldmarktleider op het gebied van het distribueren van persinformatie. Andere business lines die hun intrek hebben genomen op de eerste verdieping zijn onder andere ANP Photo en ANP Multimedia. ANP Photo heeft een wireservice voor gebruikers die dagelijks foto’s nodig hebben. Daarnaast kunnen andere gebruikers ook foto’s zoeken, bestellen of downloaden. ANP MultiMedia levert kant-en-klaar nieuws voor radio, internet en mobiele telefonie. Dat gebeurt in de vorm van tekst, foto, audio, video en alle denkbare combinaties daarvan.
12 - BEST
Op de tweede verdieping van het gebouw is de directiekamer gevestigd evenals de ondersteunende diensten.
Bedrijventerrein Plaspoelpolder Al in het verre verleden was de Plaspoelpolder een vestigingsplek voor ondernemingen. In de middeleeuwen vestigde zich ter hoogte van de huidige haven een steenbakkerij die veel bouwprojecten in de regio voorzag van bakstenen. Even verderop, aan het Jaagpad, stonden vier molens met namen als ‘De Hoop’ en ‘Clarissa Maria’. Tegenwoordig leven die namen voort op de brug en de viaducten van de A4 bij Rijswijk. Destijds maakten bedrijven vooral gebruik van de transportmogelijkheden van de Vliet. Anno 2008 is de bereikbaarheid nog steeds prima, nu vanwege de nabijheid van verschillende snelwegen. De beschikbare grond begint overigens wel een probleem te worden. Bovendien zijn veel panden inmiddels gedateerd. Dit decennium is de gemeente Rijswijk begonnen met een revitalisatie van het terrein. Pearl Building is een schoolvoorbeeld hoe goed zo’n renovatie kan uitpakken.
persoonlijk
Wolvilten tas De Eco-tas joshjakus Carry uit San Fransisco is een moderne, creatieve handtas, gemaakt van wolvilt. Dit materiaal is altijd grijs. De tas is leverbaar met verschillende kleuren ritssluiting. Volledig open kan de tas plat liggen. De prijs is 99,00 euro.
www. magasens.eu
Deense stijl Sinds oktober heeft de Deense ontwerpster Eva Solo een Nederlandse agent, gevestigd in Breda. Solo heeft een verfijnde lijn voor in de keuken en de slaapkamer ontworpen. Voorbeelden zijn deze spiegeldoos voor make-up en sieraden en de koffiekan.
www.evadenmark.dk/1
Afrikaanse slipper Dit schoeisel is een mix van comfort en design ontworpen door de bekende Nederlandse schoenenontwerper Jan Jansen. De kleuren en patronen zijn gekozen door ZuidAfrikaanse weeskinderen, die hierbij begeleid zijn door de textielontwerpster Annabella Loubser. De zool is gemaakt uit oude autoband. De kurk in het voetbed komt uit Portugal. Een even comfortabele als verantwoorde zomerdracht. De Plakkies kosten 39,95 euro per paar.
www.plakkies.co.za
BEST - 1
Emoties beïnvloeden financiële beslissingen
De psychologie Beleggen is een kwestie van scherp inzicht en goed nadenken, zo menen we. Economen hebben echter ontdekt dat emoties een veel grotere rol spelen bij financiële beslissingen dan we aannemen. ‘Veel mensen hebben grote moeite om het intellect te laten winnen.‘ Wie durft toe te geven het gevoel mee te wegen bij beleggen, hoeft zich niet te schamen. Beslissingen over beleggingen zijn helemaal niet zo nuchter en welberedeneerd als deskundigen doen geloven. ‘De homo economicus bestaat niet’, aldus professor Henriëtte Prast. Zij is bijzonder hoogleraar persoonlijke financiële planning aan de Universiteit van Tilburg. Vier boeken schreef zij over het onderwerp, waarvan de laatste in 2007 uitkwam (‘Emotie economie’). ‘De traditionele economie gaat uit van de ratio’, zei ze vorig jaar in het Leidse universiteitsblad Mare. ‘Maar mensen handelen vaak zeer irrationeel en gaan uit van hun gevoel.’
een compleet boek aan (‘Beyond Greed and Fear: understanding Behavioral Finance and the Psychology of Investing’). Hij bekleedt een leerstoel aan het Department of Finance van de Leavery School of Business. Shefrin stelt dat beleggers de bijna onweerstaanbare neiging hebben om trends op lange termijn af te leiden uit gebeurtenissen die spelen op korte termijn. ‘Een eerste behoorlijke stijging of daling van een aandeel wordt door beleggers vaak gezien als het begin van een trend. Met als gevolg dat de daling of stijging wordt versterkt doordat alle beleggers achter elkaar aanlopen en hetzelfde doen.
Onweerstaanbaar Vatbaar
’De homo economicus bestaat niet’ Jaren heeft het geduurd, zo vertelt Prast, voordat het normaal werd gevonden om het psychologische aspect te betrekken bij economisch onderzoek. Maar nu kun je bijna geen onderzoek meer publiceren zonder daar de psychologie bij te betrekken. De psychologie rond beleggen is ook uitgebreid bestudeerd, onder andere door een aantal Amerikaanse wetenschappers. De Amerikaanse hoogleraar Hersh Shefrin wijdde er
14 - BEST
Als daarom de trend te lang doorloopt, wordt men onrustig. Het moet toch wel eens de andere kant uitgaan. Het is een mix tussen intellect en emoties. Veel mensen hebben grote moeite het intellect te laten winnen.’ Wat zijn die menselijke eigenschappen die beleggers vatbaar maken voor emotionele beslissingen? Zelfoverschatting, vasthoudendheid en selectieve waarneming, zo blijkt uit de inventarisaties van diverse economen die de psychologie bij economische beslissingen bestudeerden. Zelfoverschatting bij beleggers hebben zij al regelmatig waargenomen. Mensen denken beter te presteren en betere afwegingen te maken dan degenen om hen heen. ‘Voor economen is een van de grote mysteries waarom er op
kennis
van de belegger financiële markten zo veel gehandeld wordt’, aldus Richard Thaler, een Amerikaanse econoom die veel onderzoek heeft gedaan naar irrationeel handelen bij financiële beslissingen. In 2005 kreeg hij hiervoor een eredoctoraat aan de Erasmus Universiteit. ‘Als iedereen over dezelfde informatie beschikt, is er geen reden om voortdurend aandelen en obligaties te verhandelen. Dat mensen toch denken er beter van te worden, komt door zelfoverschatting. Ik handel met jou omdat ik denk dat ik je te slim af ben. Jij handelt met mij om precies dezelfde reden.’
De menselijke geest maakt feiten passend
Hoe lossen we dit probleem van de nieuwe feiten dan op? Door nieuwe argumenten te zoeken om het oorspronkelijke besluit opnieuw te kunnen onderbouwen. Een prima prestatiefactor, maar niet zo handig voor mensen die een slechte beslissing blijven verdedigen. Een derde psychologische factor die de belegger beïnvloedt is die wat psychologen ‘narrow framing’ noemen, oftewel selectieve waarneming. Als we een beslissing moeten nemen, is het aantal aspecten dat we daarbij kunnen betrekken maar zeer beperkt. We bekijken slechts enkele kanten van de zaak en hakken dan de knoop door. Ook dat is een natuurlijke reflex die nut heeft in het dagelijks leven. Het is namelijk ondoenlijk om alle aspecten van een probleem te analyseren. Als we ze toch allemaal proberen mee te wegen, zouden we besluiteloos worden.
Evolutie Psychologen wijzen erop dat het mechanisme van zelfoverschatting belangrijk is voor de evolutie. Wie niet gelooft in eigen kunnen, delft het onderspit. Dat geldt nog steeds, al leven we niet meer in het stenen tijdperk. Ook in het moderne leven is een flinke dosis zelfvertrouwen nodig om ons in de maatschappij te kunnen bewegen. Maar bij beleggen kan zo’n oermechanisme ons in de wielen rijden. Vanuit hun zelfoverschatting nemen beleggers soms beslissingen die ze mijden als ze er nog eens een nachtje over slapen. Het omgekeerde komt ook voor: mensen blijven passief waar ze juist in actie moeten komen. Een andere menselijke eigenschap is ook van grote invloed op beslissingen van beleggers: vasthoudendheid. Weer eentje die de mens in staat stelt om te overleven. Maar de grens tussen vasthoudendheid en koppigheid is dun. Mensen die worden geconfronteerd met feiten die niet passen bij hun beslissingen, hebben de neiging om deze nieuwe informatie te verwerpen. De menselijke geest maakt feiten passend.
Presteren Gelukkig maar, want anders zouden we de hele dag op onze beslissingen terugkomen. Samenwerken zou onmogelijk worden en we zouden weinig presteren.
Overvloed De keerzijde van deze eigenschap is dat we het geheel aan feiten niet overzien. De kans dat wezenlijke informatie onopgemerkt blijft is groot. Dat is ook het geval bij veel beslissingen over beleggingen. Het is niet altijd te doen om de volledige informatie hierover te bestuderen, daarvoor is het vaak te veel. Strikt genomen is beleggen dan ook te ingewikkeld voor de ratio. Al die psychologische kenmerken in de menselijke geest zijn van invloed op de financiële markten, stellen economen. De markt kan heel lang bewegen op basis van verkeerde aannames of vooroordelen van groepen beleggers. Een blik op de psychologie van de belegger is verhelderend, maar niet zaligmakend. Realisme en nuchterheid leiden namelijk ook niet altijd tot sublieme resultaten. Enkele grote Amerikaanse beleggingsfondsen voorspelden de huidige kredietcrisis op basis van uitstekende argumenten. Alleen dachten zij op basis van hun informatie dat de crisis zich zou voordoen in 2005. Ze zijn toen uit aandelen gestapt, maar misten vervolgens een stijging van tientallen procenten in twee jaar tijd. Gelijk hebben en toch veel geld mislopen: het kan de beste belegger overkomen.
BEST - 1
persoonlijk
Eerlijke horlogehouder
Inzichtelijke halsketting
Wie van luxe houdt en ook van fair trade kan eens kijken naar deze stijlvolle horloge- en armbandhouder van de boetiek Things2ware. Alle producten komen uit Bangladesh, terwijl de styling Nederlands is. Deze houder bestaat uit een losse koker die met klittenband in twee ronde hulzen past. Om de koker valt een losse leren flap die de sieraden beschermt. De buitenkant van de houder sluit met twee drukkers aan de zijkanten en een leren bandje voorzien van een drukker in het midden. Prijs: 65,50 euro.
‘Inzicht’, heet deze halsketting van ontwerpster Miranda van Dijk. Het is een 150 cm lang sieraad, gemaakt van veterdraad in licht- en donkerbeige. Het is onderdeel van haar nieuwste sieradencollectie Abandoned by Nature-The Evolution. Elke collectie van Van Dijk heeft een thema. Deze gaat over de laatste vrouw op aarde. Inzicht kost 125 euro.
www.things2ware.nl
www.puurandes.nl
Handgemaakte armband Deze handgemaakte Wrap Chic in ivoorkleur is onderdeel van een serie zomerarmbanden voor alle generaties. De armband kan een aantal slagen om de pols worden gedraaid en is daarna eenvoudig vast te knopen. De materialen zijn suède en glas. Er zijn drie bedels die zijn afgewerkt met Swarovski steentjes. Elk exemplaar is handgemaakt. Prijs 29,95.
www.littlegift.nl
Zonder knoppen De ODM SDD99B is een van de nieuwe modellen met een touchscreen. Geen knopjes meer om de tijd te verzetten of om instellingen te regelen. Te regelen valt er genoeg, want er zijn vijftig voorgeprogrammeerde tijden, een kalenderfunctie, een programmeerbare screensaver en een siliconen band waarbij de eigenaar de schakels zelf kan verwisselen.
www.kenmarwatches.com
16 - BEST
interview
Hoogleraar Jaap Koelewijn over de waarde van vastgoed
‘De demper van de beleggingsportefeuille’
Opeens was daar de kredietcrisis en werden beleggers onzeker. Te midden van de turbulentie lijkt vastgoed een anker. Hoogleraar Jaap Koelewijn, commissaris van B&S Vastgoed Nederland NV, plaatst wel een kanttekening.
‘Vastgoed is een ingewikkelde markt’ ‘Vastgoed magnetiseert, want het is zichtbaar en tastbaar en heeft als beleggingsobject goede marges laten zien. Een belegging die bovendien vrij snel rendeert en goed is voor mooie waardestijgingen. Iedereen kent de verhalen van panden die na dertig jaar meer dan tien keer zo veel waard zijn geworden. Zo is het de afgelopen dertig jaar gegaan in het vastgoed.’ Jaap Koelewijn geeft zijn visie over de betekenis van vastgoedbeleggingen. Zeker nu beleggers zenuwachtig zijn, mede door de kredietcrisis en een aantal fraudegevallen rond vastgoed. Vastgoed, zo stelt Koelewijn, kent gemiddeld genomen kleinere risico’s dan die van een aantal andere beleggingsproducten, terwijl het rendement heel acceptabel kan zijn. ‘Het heeft een dempend effect op je beleggingsportefeuille’, zegt hij. ->
BEST - 17
Verblind Maar, zo vervolgt hij, sommige mensen zijn wel heel naïef geweest bij hun keuze voor vastgoedfondsen, verblind door al te mooie verhalen. ‘Je kunt niet met droge ogen negen of tien procent rendement op een vastgoedbelegging garan-
‘De belegger moet er maar aan wennen dat de periode van snel geld verdienen voorbij is’ deren, dan moet er als belegger een belletje bij je gaan rinkelen. Sowieso moet je altijd alert zijn bij beleggen. Toen ik gevraagd werd commissaris te worden door Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen, heb ik mij eerst grondig verdiept in de achtergrond van zowel het bedrijf als de mensen erachter. Kijk eerst of een aanbieder van beleggingsproducten is aangesloten bij de Autoriteit Financiële Markten, de AFM. Toezicht door deze autoriteit is geen waterdichte garantie op resultaat, maar wel een aanwijzing dat het om een betrouwbare partij gaat. Ook moet je kijken of er voor alle aangeprezen producten prospectussen zijn opgesteld.’ Ondanks alle mitsen en maren spreken de cijfers op de lange termijn in het voordeel van het vastgoed. Gemeten in de tijd is het een stabiele vorm van beleggen, benadrukt Koelewijn. ‘Dat blijkt uit talrijke statistieken. De risico’s van vastgoed zijn gemiddeld genomen groter dan die van obligaties, maar kleiner dan die van aandelen. Je ziet ook dat aandelen het minder goed doen als de inflatie oploopt. De prestaties van vastgoed blijven onder zulke omstandigheden redelijk stabiel.’
Kopje onder Waarom dan niet met z’n allen het vastgoed in, als het zo stabiel is? Omdat niet alles goud is wat daar blinkt, waarschuwt Koelewijn. Het is een moeilijke markt met enorme verschillen. Zonder deskundigheid is de kans groot dat je hier kopje onder gaat. ‘De vastgoedmarkt is niet transparant. Je moet er heel goed de weg weten om aantrekkelijke objecten te kunnen onderscheiden en te kopen. Dit hangt samen met heel veel factoren waarop je weinig invloed hebt, die zijn onderdeel van het risico van vastgoed. Zoals de locatie, de huurders en de technische kwaliteit van het pand. Vastgoed kan technisch nog in goede staat zijn, maar toch niet meer verhuurbaar zijn omdat het niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd. Om in aanmerking te komen voor het kopen van goede objecten, moet je meedraaien in de juiste netwerken. Kortom: je moet heel goed zijn ingevoerd in deze markt.’
18 - BEST
Jaap Koelewijn JAAP KOELEWIJN (53) IS COMMISSARIS VAN HET NIET BEURSGENOTEERDE VASTGOEDFONDS B&S VASTGOED NEDERLAND NV. DAARNAAST IS HIJ HOOGLERAAR CORPORATE FINANCE AAN NYENRODE UNIVERSITY EN ADVISEUR FINANCIERING EN BELEGGINGEN. HIJ PROMOVEERDE AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT OP HET ONDERWERP BEDRIJFSECONOMISCH TOEZICHT OP BANKEN, WAARNA HIJ WERKTE BIJ MEESPIERSON, RABO-DOCHTER IRIS EN DE AUTORIEIT FINANCIËLE MARKTEN..
Om die reden is het volgens Koelewijn voor onervaren beleggers riskant om te beleggen in buitenlands vastgoed. Gebrek aan overzicht en kennis van de markt en de grote juridische verschillen verhogen de risico’s. De belegger moet er maar aan wennen dat de periode van snel geld verdienen voorbij is. Dat komt doordat de omstandigheden zijn veranderd. Koelewijn: ‘De extreem lage rente bijvoorbeeld is voorbij. We hebben een periode van drie procent meegemaakt, toen was de financiering van vastgoed heel goedkoop. Nu de rente fors is gestegen als gevolg van de hoge renteopslagen die banken momenteel in rekening brengen, is het financieren van vastgoed behoorlijk duurder geworden. Daarnaast hebben er afboekingen plaatsgevonden. Maar nog altijd heeft vastgoed het vermogen om op lange termijn bescherming te bieden tegen inflatie, mede dankzij de indexering van de huuropbrengsten. Bij een solide beleggingsportefeuille hoort dan ook vastgoed. Mits het van goede kwaliteit is, dan beperk je de risico’s maximaal.’
Q&A
Vraag Antwoord Door Erik Slettenhaar
Welke signalen? Wat zijn de punten waar ik als belegger op moet letten bij de keuze van een niet-beursgenoteerd vastgoedfonds? Ga na of het fonds een doorlopende vergunning van de AFM (Autoriteit FinanciĂŤle Markten) heeft. De AFM houdt toezicht op dergelijke fondsen en controleert op deskundigheid en betrouwbaarheid van de bestuurders. Is het fonds aangesloten bij de brancheorganisaties als Vereniging Vastgoed Fondsen (VVF) en de Stichting Transparantie Vastgoedfondsen (STV)? De vastgoedfondsen die aangesloten zijn bij deze brancheorganisaties dienen te voldoen aan een gedragscode. Het prospectus dient volledig en transparant opgesteld te zijn en wordt gecontroleerd op belangrijke rendementsbepalende aspecten, zoals een transparante beleggingsstrategie. Een ander punt van aandacht is het trackrecord van de initiatiefnemer/beheerder. Bij het ontbreken van een trackrecord is extra alertheid van belang. Tenslotte: plaats vraagtekens bij extra hoge rendementen die de initiatiefnemer/beheerder biedt. Hoge rendementen kennen doorgaans een hoog risicoprofiel!
CV of NV? Gelet op mijn hoge leeftijd vraag ik me af of ik wel in een CV moet beleggen, omdat mijn inleg dan voor langere tijd vaststaat. Is beleggen in een NV aantrekkelijker? Het klopt dat bij een CV de participaties in beginsel niet verhandelbaar zijn en daardoor de inleg voor langere tijd niet
liquide kan worden gemaakt. De participaties komen echter na overlijden van de participant bij de erfopvolger(s) terecht, die dan ook als participant(en) de belegging kunnen voortzetten. Mocht u de participatie te gelde willen maken dan is dit mogelijk, zij het dat de beherend vennoot en de overige vennoten hun medewerking moeten verlenen. De vennoten die echter niet binnen 4 weken na schriftelijk verzoek van de Beheerder schriftelijk hebben gereageerd, worden geacht akkoord te zijn met de overdracht. Alleen in geval van uitdrukkelijk bezwaar van een medevennoot tegen overdracht van de participatie kan de overdracht worden geblokkeerd. De overdracht van aandelen van een Naamloze Vennootschap is soepeler geregeld. Certificaten van aandelen zijn normaal gesproken maandelijks verhandelbaar middels een handelsformulier.
Tijd voor vastgoed? Is het een goed moment om nu in vastgoed te beleggen? Een vastgoedbelegging wordt vaak aangegaan met een lange termijn horizon. Het is pas achteraf te bepalen wat een goed moment is geweest om in te stappen. Raadzaam is om te spreiden in soorten vastgoed en in de tijd. De structuur van B&S Vastgoed Nederland NV is zo opgezet dat jaarlijks vastgoed aangekocht wordt. Als gevolg hiervan worden duurdere en goedkopere aankopen gemiddeld. Op deze manier wordt op een gemiddelde aangekocht. B&S Vastgoed Nederland NV richt zich bovendien uitsluitend op Nederlands commercieel Vastgoed en kiest voor conjunctuur ongevoelige vastgoedobjecten.
BEST - 19
eigen tijd
Beste reizen najaar 2009 Steeds meer mensen gebruiken een reis om tot rust te komen. Het ultieme ontspannen is puur persoonlijk. Daarom is het zo fijn dat er vanaf dit najaar een keur aan prettige reisbestemmingen op ons ligt te wachten.
Zuid-Afrika per trein
Geef u over aan het monotone ritme van ijzeren wielen op rails. Ontspannen en toch zo veel mogelijk zien. Dat is het credo van de luxueuze treinreizen met de klassieke Blue Train in Zuid-Afrika. De hele reis staat er een butler voor u klaar, de koks hebben culinaire prijzen gewonnen en elk compartiment doet nauwelijks onder voor een hotelkamer in een vijfsterrenhotel.
www.luxurytrains.co.za
No fuzz
Lekker snel en gemakkelijk te bereiken blijft Londen, onlangs door het toonaangevende Amerikaanse zakenblad Forbes weer uitgeroepen tot meest stijlvolle stad ter wereld. En inderdaad, er is minder dan 24 uur nodig om inkopen te doen bij Harrods, te dineren bij één van de 45 restaurants met één of meer Michelinsterren en te slapen in het trendy Sanctum Soho.
Liefhebbers van bijzondere gebouwen kunnen hun hart ophalen in Chicago, het architectuur-walhalla van de Verenigde Staten. Mies von der Rohe, Frank Lloyd Wright, Bofill, alle grote namen uit de architectuur hebben hier hun sporen nagelaten. Een architectuurcruise van negentig minuten over de Chicago River, wordt georganiseerd door de Chicago Architecture Foundation. De art deco-wolkenkrabbers die gepasseerd worden zijn adembenemend mooi:
www.architecture.org
20 - BEST
Met liefde gebouwd
op bezoek
Op bezoek bij Vivienne Nooij, kunstenares
‘Loslaten brengt je bij emoties’ Zes jaar geleden verruilde Vivienne Nooij de directieburelen van het bedrijfsleven voor een schildersatelier. Anno 2009 is zij doorgebroken. Best ging in haar werkatelier op zoek naar de essentie van haar werk.
schilderijen komen tot stand over een langere periode. ‘Anton Heijboer, Herman Brood, dat waren snelle schilders’, zegt Nooij. ‘Die vingen de emotie van het moment. De expressie die ik weergeef is ontleend aan de gemoedstoestand over een langere periode. Dat is hoe ik werk. Aan andere schilders spiegel ik mij overigens niet, dat zou maar afleiden.’
‘Als je van een afstandje kijkt naar dit schilderij, lijkt het bruin.’ Vivienne Nooij loopt naar het langwerpig doek dat achterin haar atelier op een schildersezel rust. ‘Maar als je er dichtbij staat, zie je een schakering van kleuren. Oranje, geel, blauw, alles zit erin verwerkt.’ Ergens in de komende maanden zal dit doek echter keurig omlijst het werkatelier verlaten. Net als tientallen andere schilderijen en objecten, die hun weg naar het publiek al hebben gevonden. In een rustig maar gestaag tempo. Haar
Nooij werkt vaak aan meerdere schilderijen tegelijk. In het werkatelier nabij het centrum in Bussum staan twee doeken, bijna letterlijk in de grondverf. Behalve de bruine staat er ook een witte, doorbroken met heldere kleuren. ‘Misschien laat ik het zo wit’, mijmert Nooij. ‘Het is de eerste keer dat ik werk met zoveel wit. Het bevalt me.’ Een duidelijk beeld ontbreekt, precies zoals het hoort hier. Vivienne Nooij schildert abstract. ‘Nooit schilder ik iets herkenbaars. Het werkt gewoon het lekkerst als ik mijn fantasie
BEST - 21
op een schilderij kan loslaten. Zonder het herkenbare kom je eerder bij emoties.’
Intuïtief Welke emoties dat zijn? Dat weet Nooij nooit van tevoren. ‘Het schilderij vertelt het mij’, zegt ze. ‘Ik werk intuïtief, bijna in meditatieve toestand. Mijn hoofd doet dan niet zo mee. Toen ik mijn eerste schilderij maakte, wist ik nog niet wat het betekende. Toen ik er later naar keek, ontdekte ik vormen van levende wezens. Je moet het leven niet aan je voorbij laten gaan, dat was voor mij de boodschap. Maak keuzes, geniet van momenten, ook van de alledaagse dingen. Als een schilderij mij zo’n verhaal vertelt, bouw ik dat thema uit. Dan kom ik met meer werken die over hetzelfde gaan. Levendig wezen was dan ook mijn eerste echte thema. Een thema telt tien tot twintig werken.’ Met kunstzinnigheid is de ondernemersdochter bepaald niet opgegroeid. Vivienne Nooij studeerde bedrijfskunde aan Nyenrode en economie aan de Universiteit Maastricht. Ze werkte als bedrijfsleider bij V&D, daarna als adviseur bij een groot marketingbureau. Bij topbedrijven schoof ze aan bij directies en adviseerde over strategie en beleid. Tot ze als jonge dertiger een radicale keuze maakte voor de kunst. ‘Toen ik 33 was heb ik ontslag genomen’, vertelt ze. ‘Mijn hersenen werden verhuurd, zo voelde het. Niet om mensen gelukkiger te maken, maar om de productie te vergroten.’ Waarna ze tal van cursussen volgde om haar kunstzinnige vorming te ontwikkelen, van beeldhouwen en hoeden maken tot aurahealings.
uitstraling komt mede door de vele lagen op het doek. ‘Dat is het mooie van schilderen’, lacht ze. ‘Als mijn werk me niet bevalt, schilder ik er gewoon overheen. Dat leidt me weer tot iets anders.’ Aan haar visie en werkwijze doet ze geen enkele concessie. ‘Als ik in opdracht schilder, mogen mensen wel het thema bepalen, maar niet de beelden. Soms krijg ik het advies om handen en voeten te schilderen. Dat zou beter zijn voor de verkoop. Ook zou ik minder groen moeten gebruiken, want dat is commercieel gezien geen handige kleur. Maar ik schilder alleen dingen die uitdrukking geven aan datgene dat ik wil maken.’ Houd je dan als schilderes nog wel een publiek over? Toch wel, want steeds meer kunstminnaars weten haar te vinden. ‘Dat is een vorm van waardering die ik heel fijn vind. Soms zijn mensen tot tranen geroerd als zij mijn werk zien. Voor hen heb ik iets overgebracht dat zij herkennen.’
‘Tegenwoordig durf ik mijzelf kunstenares te noemen’ Inmiddels is ze doorgebroken als schilderes. Haar werk verkoopt en ze exposeert op diverse plaatsen. Zo zijn haar doeken te zien in restaurant Fraîche in Naarden-Vesting. Voor de kunstbeurs Art Laren 2009 ontwierp ze het interieur van de stand van Van Boom & Slettenhaar.
Vivienne Nooij Thuis ophangen ‘Tegenwoordig durf ik mijzelf kunstenares te noemen’, glimlacht ze. ‘In het begin was ik er nog niet aan toe om iets te verkopen. Zelfs niet als er om werd gevraagd. Ik kon er nog geen afstand van nemen, alles hield ik voor mijzelf. Pas later kwam ik er toe om het thuis op te hangen. Pas toen ik meer produceerde, durfde ik los te laten.’ Door de jaren heeft ze een eigen stijl ontwikkeld. Een Nooij is herkenbaar aan de pure en onorthodoxe abstractie op langwerpige doeken met krachtige kleurstellingen. De sterke
22 - BEST
VIVIENNE NOOIJ (39) IS KUNSTENARES IN BUSSUM. ZE SCHILDERT ABSTRACT WERK, WAARBIJ ZE VEEL AANDACHT HEEFT VOOR KLEURSTELLING . AL HAAR WERK MAAKT ZE OP LANGWERPIGE DOEKEN, ZOWEL VRIJ ALS IN OPDRACHT. SCHILDERIJEN ZIJN TE ZIEN BIJ DIVERSE BEDRIJVEN IN HET LAND. HAAR TIJD VERDEELT ZIJ OVER HAAR WERK ALS KUNSTENARES EN HAAR GEZIN. EEN PROEVE VAN HAAR WERK IS TE ZIEN OP HAAR WEBSITE: WWW.VIVIENNENOOIJ.NL
agenda B&S Workshops
‘Kijken naar vastgoed’ Om u als particuliere belegger meer inzicht te geven in de factoren die een rol spelen bij investeren in vastgoed heeft Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen de Vastgoed Academy opgericht. Komend najaar zal Van Boom & Slettenhaar weer de succesvolle workshops ‘Kijken naar Vastgoed’ organiseren waarbij de deelnemers aan een case werken en een technische rondleiding krijgen in één van de panden van Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen. Op de website vindt u een overzicht van de workshops. www.vanboomenslettenhaar.nl
16 tot en met 20 september
50PlusBeurs in de Jaarbeurs Utrecht Maar liefst 97.000 bezoekers kwamen in 2008 naar de 50PlusBeurs te Utrecht, het omvangrijkste evenement ter wereld voor actieve 50-plussers. Ook dit jaar wordt deze beurs weer gehouden. Vijf dagen lang kan men zich laten informeren, amuseren en adviseren op uiteenlopende themagebieden. En dat alles onder grote mediabelangstelling. Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen is in 2009 voor het eerst op deze succesvolle beurs met een eigen stand aanwezig, van 16 tot en met 20 september. www.vijftigplusbeurs.nl
27 en 28 november Dag
van de belegger in de Rai Amsterdam
Vorig jaar was de 30ste Dag van de Belegger met meer dan 7000 bezoekers de drukst bezochte editie ooit. Het waren twee bijzondere dagen. Veel vertrouwde en geïnteresseerde beleggers hebben de stand van Van Boom & Slettenhaar bezocht. In totaal waren er meer dan 85 interactieve workshops, 90 (inter)nationale topsprekers (waaronder 10 CEO’s) en meer dan 50 toonaangevende exposanten. Dit jaar is het speciale thema van de beurs ‘De weg naar beursherstel’. Van Boom & Slettenhaar Vastgoedfondsen is weer met een stand aanwezig op de dag van de belegger. Wij kijken er naar uit om u te verwelkomen. www.dagvandebelegger.nl
BEST - 23
Hoe moet u naar vastgoed kijken? De Van Boom & Slettenhaar Vastgoed Academy geeft u meer inzicht in strategische en technische vastgoedfactoren
Van Boom & Slettenhaar doet al jaren uitgebreid en deskundig onderzoek naar kwalitatief sterk vastgoed. In de afgelopen 10 jaar is Van Boom & Slettenhaar dan ook uitgegroeid tot één van de topaanbieders op het gebied van niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggingen. Deze kennis willen wij graag met u als relatie delen. Daarom heeft Van Boom & Slettenhaar de Vastgoed Academy voor particuliere beleggers opgericht. Aan de hand van praktische workshops leert u meer over de strategische en technische vastgoedfactoren die een rol spelen bij het investeren in vastgoed. Vooral nu gelooft Van Boom & Slettenhaar dat stabiel rendement in degelijke kwaliteit zit en kwaliteit in kennis.
Sterk met vastgoed
Wilt u gratis (eventueel met introducé) één van onze exclusieve vastgoedworkshops bezoeken? Neem voor data en locaties vandaag nog telefonisch contact op via:
+31 (0) 35 - 52 32 600 of stuur een e-mail naar:
info@vanboomslettenhaar.nl.