Ψηφιακές Κοινωνικές Δομές- Digital Social Structures by Jason Paterakis

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

Ο ψηφιακός χώρος και τα social media ως μέσο αναπαράστασης και μετάδοσης της αρχιτεκτονικής πληροφορίας ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σπουδαστές: Βαϊμάκης- Τσόγκας Δημήτρης Πατεράκης Ιάσων

Επιβλέπων καθηγητής Βαζάκας Αλέξανδρος

the internet is becoming the town square of the global village of tomorrow Bill Gates

Περιεχόμενα Πρόλογος

Εισαγωγή 1.1 Αντικείμενο μελέτης εργασίας 1.2 Στόχος εργασίας 1.3 Μέθοδος συλλογής πληροφοριών – Δομή εργασίας

Χώρος (φυσικός- ψηφιακός) και η πληροφορία που μεταδίδει 2.1 Η απώλεια του φυσικού χώρου 2.2 Χώρος και δίκτυα 2.3 Χωρικότητα του διαδικτύου 2.4 Χώρος- Χρόνος- Πληροφορία

Οι κοινωνικές δομές με την έλευση των δικτύων 3.1 Δίκτυα 3.2 Η έλευση του διαδικτύου και των εικονικών κοινωνιών 3.3 Υπερσυνδεσιμότητα 3.4 Από-εθνικοποίηση

Το αρχιτεκτονικό μήνυμα 4.1 Η «έντυπη αρχιτεκτονική» στο μοντέρνο κίνημα 4.2 Κινούμενη εικόνα και αρχιτεκτονικό μήνυμα

Η ψηφιοποίηση των πάντων/ τα ψηφιακά «οδικά» δίκτυα 5.1 Social media και η ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό ιστό 5.2 Το χρονικό μιας αναζήτησης 5.3 Τα social media στην αρχιτεκτονική 5.3.1 Blogs/ microblogs [μπλόγκ/ μικρομπλόγκ] 5.3.2 Social networking sites [ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης] 5.3.3 Collaborative projects [συλλογικά project] 5.3.4 Content communities [κοινότητες περιεχομένου]

Case study- the S.N.O.A. project

10 |

Συμπεράσματα 7.1 Από τη στατικότητα στην υπερ-κινητικότητα 7.2 Κοινωνικός διαμοιρασμός 7.3 Δυναμική χωροθέτηση μέσω των social media 7.4 Οι δύο κόσμοι και η νέα τάξη πραγμάτων

Ατενίζοντας το μeλλον- e-mortality Ψηφιακό αποτύπωμα |e-mortality Βιβλιογραφία- Index

| 11

12 |

“Καλούμαστε να σχεδιάσουμε το μέλλον που θέλουμε, και όχι απλά να προβλέψουμε την προκαθορισμένη πορεία του.” 1 William J. Mitchell

11 William J. Mitchell, e-topia: Urban life, JΙΜ- but not as we know it , MIT Press, 2000, σελ. 12

| 13

1.0

Εισαγωγή

«11 Μαΐου 2013, 3:40 μ.μ. Κινούμενοι 300 χιλιόμετρα δυτικότερα από το σημείο εκκίνησης, μεταξύ Στοκχόλμης και Όσλο, το σήμα κινητής τηλεφωνίας χάνεται. Το ίδιο και η σύνδεση δεδομένων. Αποκομμένοι από τον κόσμο της πληροφορίας, το μόνο που μας υπενθυμίζει τον προορισμό μας, είναι το σήμα 11 δορυφόρων που καταλήγουν σε ένα κίτρινο στίγμα πάνω στην οθόνη. «Απομένουν 2 ώρες και 15 λεπτά για να φτάσετε στον προορισμό σας». Η σύνδεση δεν αργεί να επανέλθει, συνοδευόμενη από ένα μήνυμα SMS, που μας καλωσορίζει σε μια νέα χώρα. Είναι ένας νέος τρόπος για να κατανοήσει κανείς ότι κάνει μία μετάβαση. Ο τρόπος του πολιτισμού του 21ου αιώνα για να σε καλωσορίσει σε ένα καινούριο μέρος, εκεί που η στατικότητα του τοπίου δε σε προϊδεάζει ή εκεί που τελειώνει το οικείο και ξεκινά το απρόσμενο. Αμερική, Άμστερνταμ, Ιαπωνία, Βερολίνο, κάπως έτσι εξελίσσεται η ιστορία σε όλους τους προορισμούς του πλανήτη, για κάθε ταξιδιώτη. Σε αριθμό που ξεπερνά τα 6 δισεκατομμύρια, ανέρχονταν οι χρήστες κινητής τηλεφωνίας, το έτος 2011. Αυτό μεταφράζεται στο 87% του παγκόσμιου πληθυσμού, ποσό εξωφρενικό αν αναλογιστούμε πως το κινητό τηλέφωνο αποτελεί εμπορικό προϊόν των τελευταίων 30 χρόνων. Δεν αποτελεί παρά ταύτα την εφεύρεση που απασχόλησε τους ερευνητές τις τελευταίες δεκαετίες. Μάλιστα, θα είχε φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του μέσα σε μία μόλις δεκαετία, αν δεν έρχονταν στις αρχές του 1990 μία άλλη εφεύρεση, που μελλοντικά θα έκανε το κινητό τηλέφωνο να δικτυώσει το 87% του παγκόσμιου πληθυσμού σε διαφορετικό επίπεδο.»

14 |

1.1 Αντικείμενο μελέτης εργασίας Βασικό ερώτημα σε αυτή την έρευνα αποτελεί αυτό που απασχολεί κάθε αρχιτέκτονα, η έννοια του χώρου, σε μία όμως διαφοροποιημένη μορφή. Συνηθίζουμε να αναφερόμαστε στον χώρο σαν κάτι απτό, κάτι που όλοι μας νιώθουμε, μπορούμε να αγγίξουμε να πλάσουμε αλλά και να μεταλλάξουμε. Δεν έχουμε όμως αναρωτηθεί τι πραγματικά μπορεί να θεωρηθεί ως χώρος; Ο χώρος ορίζεται κυρίως από αυτά που γίνονται στο εσωτερικό του, λειτουργίες και δραστηριότητες. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται το χώρο μέσω του «εγώ» του, με την ταυτόχρονη δράση του νου, της ψυχής και του σώματός του. 2 Με τη σειρά τους, οι ανθρώπινες κοινωνίες δρουν στο χώρο μέσα από διάφορες δραστηριότητες τόσο υλικές όσο και πνευματικές. Τα ερεθίσματα που λαμβάνει ο άνθρωπος κινούμενος στο χώρο, είναι ουσιαστικά η πληροφορία που μεταδίδει ο χώρος. Ταυτόχρονα, ο άνθρωπος που δημιουργεί χώρο καλείται να προβάλει πληροφορία πάνω σ’ ένα αναπαραστατικό μέσο. Για παράδειγμα, όταν δομούμε μέσα στο χώρο, η πληροφορία που έχουμε στο νου μας αποτυπώνεται πλέον με φυσικά και απτά υλικά και μετατρέπεται σε χειροπιαστή σύνθεση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μία μηχανή που επεξεργάζεται πληροφορίες που λαμβάνει από τις πέντε αισθήσεις: γεύση, όσφρηση, αφή, ακοή και κυρίως την όραση. Επομένως, τα πάντα για τον εγκέφαλο είναι πληροφορίες. Το αναπαραστατικό μέσο του ανθρώπου είναι το ίδιο το περιβάλλον του. Oτιδήποτε υπάρχει γύρω του και μπορεί να το αισθανθεί με έστω μια από τις αισθήσεις του, είναι η πληροφορία που μεταδίδει το εκάστοτε αντικείμενο. Ο αρχιτέκτονας ως συνθέτης του χώρου, καλείται να σχεδιάσει τον μάκρο- κόσμο (πολεοδομικός σχεδιασμός) αλλά και μικρότερο, όπως ένα σπίτι ή ακόμη και ένα έπιπλο, δηλαδή αντικείμενα της καθημερινότητας ενός ανθρώπου. Συνεπώς, στην αρχιτεκτονική η πληροφορία αρχίζει και γίνεται ένα απαραίτητο συστατικό τόσο στον αρχιτεκτονικό όσο και στον αστικό σχεδιασμό. Υπάρχει αυτή η επικοινωνία, σε επίπεδο πληροφορίας, μεταξύ αρχιτεκτονικής και ανθρώπου που είτε εκπαιδεύει, είτε προβάλει, είτε ψυχαγωγεί ή διαφημίζει. Η πληροφορία είναι η γλώσσα του αρχιτέκτονα. Άλλωστε, τα σύγχρονα κτίρια επιστρέφουν σε μια «αφήγηση ιστοριών» και διάδραση με τον χρήστη. Παράλληλα η παρουσία της πληροφορίας στη σύγχρονη κοινωνία είναι τόσο μεγάλη που έχει καταλήξει ένα αισθητικό ζήτημα. Στη σύγχρονη εποχή η υλικότητα του χώρου της πληροφορίας έχει μετεξελιχθεί σε κάτι μεν ορατό, αλλά άυλο. Η πληροφορία ορίζεται ως στοιχείο γνώσης που μεταλλάσσει και δίνει αξία στα πράγματα. Από τεχνικής άποψης, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πληροφορία σαν μια αλληλουχία συμβόλων που αποτυπώνουν και μεταδίδουν κάποιο 2

Walter Gropius, The Theory and Organization of the Bauhaus” 1923. Trans. H. Bayer , σελ. 311

| 15

μήνυμα. Γενικότερα, η πληροφορία είναι αυτή που επηρεάζει με μη τυχαίο τρόπο την εξέλιξη ενός συστήματος. Με την έλευση του διαδικτύου η πληροφορία έχει αλλάξει χώρο μετάδοσης, έχει αλλάξει ρυθμό και η πρόσβαση σε αυτήν έχει αποκεντρωθεί. 3 Εικόνα, ήχος και γραπτός λόγος, είναι οι τρεις τρόποι μετάδοσης πληροφορίας που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο μέχρι σήμερα. Μελλοντικά ίσως δούμε μία στερεοσκοπική εικόνα του εαυτού μας να προβάλλεται σε μία συσκευή δεκάδες χιλιάδες γήινα ή ακόμα και αστρικά μίλια μακριά, μεταβάλλοντας έτσι το φυσικό αλλά και τον ψηφιακό χώρο, όπως σήμερα τον βιώνουμε. Η ανάγκη του ανθρώπου για μετάδοση και ανταλλαγή πληροφορίας δημιούργησε εν μέρει τις σχέσεις των ανθρώπων. Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι σαν οργανισμοί που ζουν και αναπνέουν, μεγαλώνουν – μικραίνουν, εξελίσσονται και ωριμάζουν. Κάποτε, αρχικός στόχος των κοινωνιών ήταν η επιβίωση. Σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός βρίσκεται σε ένα στάδιο μετάβασης, προσπαθώντας να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, αφού η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας επηρεάζει άμεσα όλες τις δραστηριότητές του. Η σημερινή εποχή είναι αλλιώς επονομαζόμενη και ως εποχή της πληροφορίας. Πλέον οι ανθρώπινες κοινωνίες, μπορούμε να ισχυριστούμε πως εξαρτώνται άμεσα από τις ψηφιακές δικτυακές δομές και τις δομές πληροφόρησης. Συνεπώς, η κοινωνία των δικτύων αποτελεί τη χαρακτηριστική κοινωνική δομή στην εποχή της πληροφορίας, όπως αναφέρει ο Manuel Castells. Οι κοινωνικές δομές οργανώνονται γύρω από τις σχέσεις των ανθρώπων, μέσα από την παραγωγή και την κατανάλωση. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των κοινωνικών δομών στην εποχή της πληροφορίας είναι η εξάρτησή τους από τα ψηφιακά δίκτυα. Παρόλο που τα δίκτυα σαν έννοια αποτελούν παλιές μορφές κοινωνικής οργάνωσης , σήμερα έχει αλλάξει ο τρόπος οργάνωσης, μέσω της έλευσης των νέων τεχνικών πληροφόρησης και επικοινωνίας και κατέστη δυνατή μια πιο ευέλικτη μεταφορά της πληροφορίας. Στόχος των νέων ψηφιακών δικτύων είναι η ανταλλαγή άυλων (πληροφορία) στοιχείων. Κύριο μέσο πλέον αποτελεί το διαδίκτυο. Η επικοινωνία είναι κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο έχει δομηθεί το διαδίκτυο, και επιτυγχάνεται είτε λεκτικά είτε γραπτά, είτε μέσω της ανταλλαγής αρχείων. Έτσι, το διαδίκτυο δημιουργεί σχέσεις. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το διαδίκτυο είναι από μόνο του πολλές κοινωνικές δομές -αν όχι μία βασική κοινωνική δομή της εποχής της πληροφορίας- σε έναν άυλο κόσμο, όπου αξία έχει μόνο η πληροφορία και στόχος είναι η καλύτερη και ταχύτερη δικτύωση. Πριν όμως αποκτήσει ο χρήστης επαφή με το περιεχόμενο, δηλαδή με την πληροφορία, χρειάζεται να συνδεθεί στον πομπό, κοινώς στον 3

William J. Mitchell, E-topia, σελ.6

16 |

ηλεκτρονικό υπολογιστή. Μέσα στα 10 τελευταία χρόνια, ο παγκόσμιος χάρτης κάλυψης του διαδικτύου, έχει υποστεί έντονες μεταβολές. Θα έλεγε κανείς πως οι πέντε ήπειροι τείνουν νοητά να μοιάσουν σε μία «Παγγαία του 21ου αιώνα», και το φαινόμενο αυτό εξαπλώνεται εκθετικά, ακόμα και τη στιγμή που συγγράφεται αυτό το κείμενο. Οι φυσικές όμως δυσκολίες, οι ανωμαλίες του εδάφους και τα καιρικά φαινόμενα, κάνουν δυσκολότερη τη σύνδεση διαφόρων περιοχών. Αυτή τη στιγμή, η Google, αναπτύσσει το πρωτότυπο Google balloon, που σκοπό έχει να μεταφέρει bit πληροφορίας μέσω του αέρα στις πιο δύσβατες περιοχές. Όλα τα παραπάνω, περιγράφονται με τον όρο συνδεσιμότητα. Για να έχει ο χρήστης πρόσβαση στην πληροφορία, απαιτείται η εύκολη πρόσβασή του στο διαδίκτυο. Μέσω του όρου συνδεσιμότητα, θα αναλυθούν οι συσκευές, αλλά και εφαρμογές αυτών, που επιτρέπουν τη διάδραση στο διαδίκτυο και κατά συνέπεια αυξάνουν τη μετάδοση πληροφορίας σε αυτό, ακόμα και εν κινήσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κινητό τηλέφωνο, που διαμόρφωσε ένα νέο αστικό περιβάλλον, αλλά και δικτύωσε ανθρώπους κάθε ηλικίας και φυλής. Το φαινόμενο αυτό ξεκίνησε όταν εφαρμόστηκε το πρώτο Smart Messaging System (S.M.S) και κορυφώνεται την τελευταία δεκαετία. Το 2009 το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο Facebook, λανσάρει στην αγορά δωρεάν λογισμικό που συνδέει εκατομμύρια χρήστες μέσω διαδικτύου και κινητών τηλεφώνων smartphones και επιτρέπει την ανταλλαγή φωτογραφίας video και κειμένου σε πραγματικό χρόνο. “Το Internet έχει αλλάξει την καθημερινότητα μας” Πρόκειται για μια φράση που ο καθένας μας έχει πολλάκις αναφωνήσει. Το ίντερνετ είναι ένα γεγονός, ένα φαινόμενο της εποχής μας, ένα ‘εργαλείο’ της καθημερινότητας μας -σχετικά νέο στο ευρύ κοινό- που ήρθε για να μας δώσει πολλά. Κατασκευάστηκε κατ’ αρχάς για να εξυπηρετήσει στρατιωτικούς σκοπούς, όπως θα δούμε παρακάτω. Λέγοντας πολλά, συμπεριλαμβάνουμε κάθε θετική και αρνητική πτυχή του διαδικτύου, κάθε αίσιο και «απαίσιο» αποτέλεσμα που έχει φέρει στον τρόπο που αλληλοεπιδράμε σήμερα, στις απαρχές του 21ου αιώνα. Παραδείγματος χάριν, τα τελευταία δύο χρόνια το διαδίκτυο είναι αυτό που συνέβαλε καθοριστικά στην πυροδότηση σημαντικών γεγονότων σε παγκόσμιο επίπεδο (π.χ. η Αραβική Άνοιξη, τα «Δεκεμβριανά» της Αθήνας), κάτι πολύ λογικό αφού το 1/3 ανθρώπων της Γης είναι πλέον online (2 δισ. χρήστες). Αυτό όμως που εδώ θα μας απασχολήσει, είναι οι επιρροές του διαδικτύου στη μετάδοση πληροφορίας. Συγκεκριμένα, αρχιτεκτονικής πληροφορίας.

| 17

1.2 Στόχος εργασίας Στην παρούσα έρευνα θα μας απασχολήσει ο χώρος του διαδικτύου σαν μια νέα τεχνολογία, καθώς και οι άυλες χωρικές ποιότητες που δημιουργεί. Αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο το κτισμένο. Αρχιτεκτονική συγκροτούν όλες οι ποιότητες του χώρου, υλικές και άυλες, φυσικές-αναλογικές και ψηφιακές. Εστιάζουμε αρχικά στο φυσικό χώρο και πώς ο άνθρωπος τον κατανοεί. Στη συνέχεια, θα μεταβούμε στον ψηφιακό χώρο και στις δομές του, καθώς και πώς ο άνθρωπος τις χρησιμοποιεί. Πώς όμως ο αρχιτέκτονας σήμερα, χρησιμοποιεί την άυλη δομή του ψηφιακού χώρου και τι δημιουργεί μέσα και μέσω αυτής; Θα επικεντρωθούμε, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- social media. Τα social media αποτελούν το κύριο μέσο ανταλλαγής πληροφορίας στο διαδίκτυο του 21ου αιώνα και χαρακτηρίζονται από έντονη διάδραση και συνδεσιμότητα. Επίσης, δεν είναι μονάχα ένα μέσο εκπομπής απόψεων όπως τα Μ.Μ.Ε.-, αλλά ένας χώρος όπου η πληροφορία μεταδίδεται σε διαδραστικό περιβάλλον. Συνεπώς, σα μέσο μετάδοσης έχει να προσφέρει αρκετά σε κάθε τομέα των τεχνών και των επιστημών, κατά συνέπεια και στην αρχιτεκτονική. Ένα άλλο σημαντικό ερευνητικό ερώτημα, είναι το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταμορφώνουνμεταλλάσσουν τον τρόπο επικοινωνίας των αρχιτεκτόνων αλλά και με ποιο τρόπο μεταδίδουν την αρχιτεκτονική πληροφορία. Ερευνώντας πάνω σε αυτό το αντικείμενο και συγκεκριμένα στις αλλαγές που επέφερε ο κόσμος του διαδικτύου στη μετάδοση πληροφορίας, αρχίσαμε την αναζήτησή μας στα μέσα μετάδοσης της πληροφορίας από την εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα. Ξεκινώντας από τα πρώτα αρχιτεκτονικά αναγνώσματα του Βιτρούβιου, παίρνουμε ως σημείο αναφοράς το βιβλίο, ως πρωταρχικό μέσο μετάδοσης της αρχιτεκτονικής πληροφορίας. Ακολουθώντας μία χρονολογική σειρά, σε επόμενες ενότητες θα αναλυθούν οι τόποι διασύνδεσης, επονομαζόμενοι ως ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης- social media, και κατά πόσο οι αρχιτέκτονες εφαρμόζουν επιτυχώς το νέο αυτό μοντέλο επικοινωνίας. Θα μας απασχολήσουν οι κυριότεροι από αυτούς με βάσει τη δημοτικότητά τους και το ρυθμό μετάδοσης ήχου, εικόνας και κειμένου, που τους χαρακτηρίζει. Google, YouTube, Facebook, Twitter, Wikipedia, είναι κάποια παραδείγματα έντονης κινητικότητας και ευρείας αποδοχής. Εκατομμύρια εικονικά προφίλ διαχειρίζονται εκεί καθημερινά και αμέτρητα bit πληροφορίας διασχίζουν τους server της εκάστοτε εταιρίας κοινωνικής δικτύωσης. Ένα ακόμη ερώτημα, ίσως το πιο βασικό που θα θέσουμε είναι το πώς αναπαριστούν την αρχιτεκτονική ιδέα οι νέες μορφές κοινωνικής δικτύωσης και τι μορφές θα μπορούσαν να πάρουν μέσα από τη συνεχώς εξελισσόμενη εποχή του διαδικτύου.

18 |

“Ένα παλιό σενάριο θα επαναληφθεί με νέες βέβαια παραμέτρους. Το πυρίτιο είναι ο νέος χάλυβας και το ίντερνετ είναι ο νέος σιδηρόδρομος.” 4 William J. Mitchell

“Όπως οι εργάτες των σιδηροδρομικών δικτύων του 19ου αιώνα χρησιμοποιούσαν το ατσάλι για να συρρικνώσουν τις απέραντες εκτάσεις των συνόρων της Βορείου Αμερικής, έτσι και αυτά τα νέα κατασκευαστικά συνεργεία δημιουργούσαν μία λεωφόρο πληροφοριών, αναδιαμορφώνοντας τις σχέσεις χώρου και χρόνου με τρόπους που θα άλλαζαν τις ζωές μας για πάντα.” 5 William J. Mitchell

4 5

William J. Mitchell, e-topia: Urban life, Jim- but not as we know it , MIT Press, 2000, σελ. 16 William J. Mitchell, City of bits: space, place, and the infobahn, MIT Press, σελ. 3

| 19

1.3 Μέθοδος συλλογής πληροφοριών- Δομή εργασίας Το υλικό της παρούσας έρευνας συλλέχτηκε κατά ένα μεγάλο μέρος μέσα από την προσωπική μας εμπειρία και σχέση με το διαδίκτυο. Καταναλώνοντας σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας μπροστά σε μία οθόνη υπολογιστή- κινητού τηλεφώνου, χαμένοι στην άβυσσο της πληροφορίας, επιλέξαμε να παραθέσουμε στις παρακάτω σελίδες μέρος της εμπειρίας μας. Μας προβλημάτισε έντονα η ποσότητα της πληροφορίας που ένας απλός χρήστης μπορεί να βρει στο διαδίκτυο και παραπληροφόρηση που πολλές φορές προκαλεί το μέσο αυτό. Άλλο βασικό εργαλείο της έρευνάς μας αποτέλεσε το συγγραφικό και ερευνητικό έργο του William J. Mitchell. Όντας αρχιτέκτονας και θεωρητικός πάνω στις νέες τεχνολογίες και των εφαρμογών τους στο χώρο, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας πάνω στη σύγχρονη πόλη. Παράλληλα μελετήθηκαν συγγράμματα του κοινωνιολόγου Μanuel Castells πάνω στο αντικείμενο της έρευνάς του σχετικά με την κοινωνία της πληροφορίας, την επικοινωνία και την παγκοσμιοποίηση. Στο θέμα της παγκοσμιοποίησης αναζητήσαμε κείμενα της Saskia Sassen, κοινωνιολόγου που ασχολείται με τις επιδράσεις της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιοποίησης στους μετασχηματισμούς του αστικού χώρου. Ταυτόχρονα, αναζητήσαμε μέσα από φιλοσοφικά κείμενα του Immanuel Kant, την έννοια του χώρου και του χρόνου και πως ο άνθρωπος τα αντιλαμβάνεται. Άξιο αναφοράς αποτελεί και το φιλοσοφικό έργο του Michel Foucault, για τον χώρο και το έτερο που δίνει μια άλλη αντίληψη στο χώρο, ονομάζοντας ετεροτοπίa κάθε διαφορετική μορφή οργάνωσης του χώρου, αντίθετη στην κυρίαρχη και επικρατέστερη μορφή. Τέλος, να αναφέρουμε πως η πηγή των εικόνων ήταν το διαδίκτυο, με πολλές από αυτές να έχουν δεχτεί ιδιαίτερη επεξεργασία για τις ανάγκες του αντικειμένου μας. Στο πρώτο κεφάλαιο θα αναλυθεί η έννοια του χώρου και θα τεθεί το ερώτημα αν το διαδίκτυο αποτελεί ένα χώρο σε ψηφιακό περιβάλλον. Παράλληλα θα δοθεί μια χωρική υπόσταση του διαδικτύου και θα παραλληλιστεί με χώρους και τόπους φυσικούς. Τέλος, θα διερευνηθεί το τρίπολο χώρος- χρόνος- πληροφορία και πώς κατέληξαν να είναι τόσο αλληλένδετα μεταξύ τους αλλά και με τον ίδιο τον άνθρωπο. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναζητάμε τις κοινωνικές ρίζες του διαδικτύου. Συγκεκριμένα, πώς έφτασε αυτή η τεχνολογία στα χέρια μας, γιατί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και τι ανάγκες τελικά εξυπηρετεί. Αναλύουμε τις κοινωνίες, ειδικότερα μετά την έλευση του διαδικτύου. Προσπαθούμε να διαπιστώσουμε εάν το διαδίκτυο είναι από μόνο του μια ανθρώπινη κοινότητα και να εντοπίσουμε το μέγεθός της. Ταυτόχρονα δίνουμε έναν ορισμό της κοινωνία των δικτύων και της υπερσυνδεσιμότητας που προκαλούν γενικά τα δίκτυα αυτής της μορφής. Τέλος, συγκρίνουμε την

20 |

υπερσυνδεσιμότητα των κόμβων του διαδικτύου με την παγκοσμιοποίηση των κοινωνιών του φυσικού κόσμου, ώστε να βρεθούν συσχετισμοί σχετικά με το ποιες κοινωνικές αλλαγές που έφερε το ίντερνετ στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Στα δύο επόμενα κεφάλαια θα δούμε αρχικά κάποια από τα πρώτα αναλογικά μέσα που βοήθησαν στην μαζική μετάδοση της αρχιτεκτονικής πληροφορίας, και τι αλλαγές έφεραν στον τρόπο σκέψης του αρχιτέκτονα της περιόδου αυτής. Στη συνέχεια θα μεταφερθούμε στο σήμερα και κυρίως στο χώρο του διαδικτύου και θα αναλυθεί ο τρόπος που μεταδίδεται η αρχιτεκτονική πληροφορία σήμερα, μέσω των social media. Θα παρουσιαστούν ιστότοποι που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση πληροφορίας. Οι χώροι αυτοί θα αναλυθούν με βάση κάποιων όρων που συσχετίζονται με τη μετάδοση της πληροφορίας, καθώς και με τη σχέση υπολογιστή-ανθρώπουδιαδικτύου. Οι όροι που θέτουμε είναι η διάδραση και η συνδεσιμότητα. Η επιλογή έγινε με βάση το αντικείμενο της έρευνας, που είναι οι χώροι κοινωνικής δικτύωσης και η μετάδοση της αρχιτεκτονικής πληροφορίας στο διαδίκτυο. Αν ξεχωρίσουμε ένα διαδικτυακό χώρο κοινωνικής δικτύωσης από ένα κοινό διαδικτυακό χώρο πληροφόρησης, θα παρατηρήσουμε ότι η διαφορά κυρίως έγκειται στην αλληλεπίδρασηδιάδραση χρήστη- χρηστών και αντικειμένου. Κοινώς σε ένα χώρο κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει ανατροφοδότηση πληροφορίας μεταξύ πομπού και δέκτη, ενώ σε μία ιδιωτική ιστοσελίδα για παράδειγμα, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Έτσι, ο χώρος διάδραση θα αποτελέσει στη συνέχεια το κύριο στοιχείο αναφοράς για τους ιστότοπους που θα παρουσιαστούν.

| 21

22 |

| 23

2.0 Χώρος (φυσικός- ψηφιακός) και η πληροφορία που μεταδίδει Πολλά έχουν αλλάξει σήμερα στον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον χώρο. Υπεύθυνη για την μεγάλη αυτή αλλαγή είναι η τεχνολογία. Αυτή έχει καταφέρει να μας βγάλει από τον μικρόκοσμο του εγώ μας και να μας εντάξει σε κάτι μεγαλύτερο. Μέσω της έξαρσης της τεχνολογίας στον 20ό αιώνα έχουμε σαν άνθρωποι καταφέρει να ανακαλύψουμε τόσο τον μέγα, όσο και τον μίκρο- κόσμο. Τα μέσα που διαθέτει πλέον ο άνθρωπος έχουν μεταβάλει όμως και τον τρόπο σκέψης του και τα αποτελέσματα είναι εμφανή στην κλίμακα. Ο χώρος και ο χρόνος πάντοτε αποτελούσαν τα θεμελιώδη υλικά για τη μέτρηση της ανθρώπινης ζωής. 6 Πρόκειται για δύο στοιχεία που έχουν επηρεαστεί άμεσα από την τεχνολογική πρόοδο του ανθρώπου, καθώς και από την συνδυασμένη επίδραση της τεχνολογίας της πληροφόρησης και των κοινωνικών μορφών και διαδικασιών, που προκαλούν τις τρέχουσες ιστορικές αλλαγές. Ο κοινός αποδεκτός ορισμός της έννοιας του χώρου είναι αυτός των τριών διαστάσεων. Πρόκειται δηλαδή για ένα περιβάλλον που έχει σαφή όρια στις τρείς κάθετες διαστάσεις του. Επειδή όμως τα πάντα κινούνται όχι μόνο στο χώρο αλλά και στο χρόνο, ο χρόνος θεωρείται η τέταρτη διάσταση του χώρου. Γενικά όλα τα φυσικά φαινόμενα συμβαίνουν και εξελίσσονται στο χώρο και το χρόνο. Μέγιστη έννοια του αντιλαμβανόμενου χώρου θεωρείται το Σύμπαν, ενώ ελάχιστη οποιοδήποτε σημείο του χώρου το οποίο τείνει να στερηθεί τις τέσσερις διαστάσεις. 7 Ο φιλόσοφος Immanuel Kant, ονομάζει τον χώρο και τον χρόνο a priori μορφές της εμπειρίας του ανθρώπου. Ο χώρος και ο χρόνος προηγούνται της εμπειρίας και αποτελούν ένα έμφυτο βίωμα. 8 Χώρος είναι κάθε τι που ο άνθρωπος βιώνει με όλες του τις αισθήσεις. Αυτό μπορεί να είναι κάτι απτό, κάτι συγκεκριμένο με σαφή όρια και προδιαγραφές. Υπάρχει όμως και η άλλη έννοια του χώρου, το φανταστικό, το άυλο, το νοητό. Αυτό μπορεί να είναι μια εικόνα που δημιουργείται μέσα μας, ένα σχεδιάγραμμα, ένα όνειρο, ακόμη και ο ψηφιακός χώρος. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας είχε ποικίλα επακόλουθα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον που αυτός δημιούργησε. Στο πέρασμα των χρόνων έχει φέρει μεγάλες μορφολογικές αλλαγές και οι ρυθμοί της ζωής έχουν αλλάξει. Η ανάγκη για ποσότητα σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο έχει μεταλλάξει την ίδια την ψυχοσύνθεση του ατόμου. Στις μέρες μας όλο και 6

Manuel Castells, The Informational City: Information Technology, Economic Restructuring, and the Urban Regional Process (1989) σελ. 407 7 Britannica Online Encyclopedia: Space 8 Lucas, John Randolph, Space, time and causality, σελ 149

24 |

περισσότερο έχει δημιουργηθεί η ανάγκη συλλογής μεγαλύτερου αριθμού πληροφορίας. Μπορεί πλέον να θεωρηθεί πως ο κόσμος έχει μετατραπεί σε κοινωνία της πληροφορίας.

2.1 Η απώλεια του φυσικού χώρου Δουλειά του αρχιτέκτονα είναι να σχεδιάζει τον φυσικό χώρο. Αυτός περιλαμβάνει πλατείες, κτίρια, οδικά δίκτυα κ.α., δηλαδή οτιδήποτε έχει να κάνει με το “κτίζειν”. Η πλατεία -στην αρχαιότητα «αγορά»-, αποτελούσε τον χώρο συνεύρεσης των ανθρώπων και ανταλλαγής πολιτικών, κοινωνικών κ.α. απόψεων. Ήταν το μαζικότερο μέσο διαλόγου και ανταλλαγής πληροφοριών. Μέχρι και πριν λίγα χρόνια η πλατεία αποτελούσε το κέντρο των γεγονότων και το κυρίαρχο μέρος συνεύρεσης των ανθρώπων. Πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει, καθώς οι πλατείες έχουν χάσει την παλιά τους «αίγλη». Ακόμη όμως και στον 21ο αιώνα έχουμε ανάγκη από τον δημόσιο χώρο και τις πλατείες, ίσως περισσότερο από ποτέ 9, αλλά αυτός ο χώρος μπορεί να μην είναι μόνο ο φυσικός- υλικός χώρος.

Αυτές οι μορφές στον φυσικό χώρο και κυρίως οι πλατείες έχουν αρχίσει να αλλάζουν φύση, λόγω της αλλαγής των αναγκών του σύγχρονου ανθρώπου και της τεχνολογικής προόδου. Τα οδικά δίκτυα έχουν μεταλλαχθεί σε δίκτυα υπολογιστών και οι πλατείες σε σελίδες κοινωνικών δικτύων. Οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί και ο κόσμος έχει γίνει ένα μεγάλο «χωριό».

William J. Mitchell, E-topiα: urban life, JIM – but not as we know it, MIT press 2000, σελ. 97

| 25

26 |

Η επανάσταση στην αρχιτεκτονική που έφερε η τεχνολογική πρόοδος με το μπετόν αρμέ και τον χάλυβα κατά τη διάρκεια του μοντέρνου κινήματος, έρχεται σήμερα να φέρει μία ακόμη, αυτή τη φορά με τον μαζικό διαμοιρασμό πληροφορίας και απόψεων μέσο της πλατφόρμας του διαδικτύου. Ο άνθρωπος πλέον έχει τη δυνατότητα να διευρύνει τις αισθήσεις και τις δυνατότητές του μέσο του υπολογιστή, που έχει γίνει κατά μία έννοια προέκτασή του. Το διαδίκτυο έχει φέρει την επανάσταση στις επικοινωνίες. Δεν χρειάζεται πλέον, σε πολλές περιπτώσεις η φυσική επαφή με τον άλλο για να επικοινωνήσει από μεγάλη απόσταση. Με ένα απλό «κλικ» έχει πρόσβαση σε τεράστιο εύρος ανθρώπων και πληροφοριών. Ο σύγχρονος άνθρωπος αφιερώνει μεγάλο μέρος του χρόνου του μπροστά σε έναν υπολογιστή, είτε αυτός είναι για την ενημέρωση, είτε για την επικοινωνία, είτε για τη συλλογή πληροφοριών, ακόμα και την εργασία. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο έχουν γίνει ένας δεύτερος κόσμος (second life). Το αναπαραστατικό μέσο του ανθρώπου παύει να είναι κάτι απτό. Με τον υπολογιστή έχουμε τη δυνατότητα να αναπαραστήσουμε και να επεξεργαστούμε μεγαλύτερο όγκο πληροφορίας και δεδομένων, ακόμα και ψηφιακούς κόσμους. Η ζωή και η εργασία μεταφέρεται κατά ένα μεγάλο βαθμό στο διαδίκτυο. Αν θεωρήσουμε όμως, ότι η ζωή αποτελείται από συναισθήματα και σχέσειςδεσμούς, τότε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το second life 10 αποτελεί όντως μια δεύτερη ζωή για πολλούς ανθρώπους.

Second life.: «To second life είναι ένας εικονικός κόσμος σαν πολλούς άλλους με τη διαφορά ότι είναι από τους πιο πετυχημένους οικονομικά μέχρι στιγμής. Είναι μια δεύτερη ζωή που εξελίσσεται μέσα στο διαδίκτυο που σκοπό δεν έχει την κατάργηση του φυσικού κόσμου, αλλά λειτουργεί σαν διάλειμμα από την πραγματική ζωή... Μπορείς να αγοράσεις από ρούχα, σπίτια, οικόπεδα ακόμη και χειρονομίες. Είναι μια κοινότητα ανθρώπων, διαρκώς αυξανόμενη που δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τον πραγματικό κόσμο πέραν τον φυσικών και βιολογικών αναγκών. Είναι μία αυξανόμενη οικονομία που φυσικά πρόσωπα και εταιρίες επενδύουν σε αυτή. Ακόμη και η αρχιτεκτονική που παράγεται σε αυτόν τον κόσμο δεν διαφέρει με την αρχιτεκτονική του φυσικού κόσμου.»

Ανδρέας Αγγελιδάκης, Second Life, Αρχιτεκτονική και Ψηφιακή πραγματικότητα

| 27

28 |

| 29

30 |

2.2 Χώρος και δίκτυα Οι ενέργειες των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων, με τη δημιουργία των δικτύων των δρόμων και των δημόσιων χώρων, μέσω των οποίων οι άνθρωποι μετακινούνται, επηρεάζουν την καθημερινή σωματική δραστηριότητα των ανθρώπων. Ομοίως, στο εσωτερικό των κτιρίων, η διαρρύθμιση του χώρου επηρεάζει το βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι μετακινούνται. Οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων χωρικά πρότυπα επηρεάζουν συμπεριφορές, γίνονται σήμερα όλο και περισσότερα κατανοητοί. Σήμερα έχουμε ένα δίπολο, τα φυσικά δίκτυα και τα ψηφιακά δίκτυα, που παίζουν κυρίαρχο ρόλο αλληλεξάρτησης και αλληλοσύνδεσης. Τα ψηφιακά δίκτυα είναι η πλατφόρμα που έχει πατήσει πάνω στα παλιά δίκτυα και που έφερε την επανάσταση σε πάρα πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας στον φυσικό χώρο. Το στοιχείο που έχουν φέρει τα ψηφιακά δίκτυα στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι η διάδραση σε μεγαλύτερη κλίμακα, η οποία είναι εμφανής όπως ποτέ άλλοτε στο συνδυασμένο περιβάλλον φυσικού και ψηφιακού χώρου. Ως διάδραση ορίζεται η αμφίδρομη σχέση οντοτήτων. Η διάδραση αποτελεί κεντρικό θέμα στην αρχιτεκτονική έρευνα. Αυτή μετατρέπει την συνύπαρξη οντοτήτων σε ένα χώρο (ψηφιακό ή φυσικό) σε κοινωνικό δρώμενο. Κατά τη λειτουργία της διάδρασης έχουμε την ανταλλαγή ερεθισμάτων μεταξύ των οντοτήτων που συμμετέχουν στο «συμβάν». 11 Το μέσο στην ίδια την αρχιτεκτονική αλλάζει, γίνεται ένας συνδυασμός χώρων, δικτύων και παραγόντων όπως η τεχνολογία και η βιολογία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κτιρίου με έντονη τη διάδραση των χρηστών είναι το Blur building των αρχιτεκτόνων Diller & Scofidio. Ένα project που ενσωματώνει ένα διαδραστικό μέσο για την επικοινωνία των χρηστών. Περιλαμβάνει έξυπνα αδιάβροχα (brain coats) που αλληλεπιδρούν όταν βρεθούν κοντά δυο χρήστες, υποδεικνύοντας είτε θετική, είτε αρνητική διάθεση μέσω της εναλλαγής χρώματος και ήχου. 12 Βιώνουμε ήδη την αρχιτεκτονική σαν μετάλλαξη μιας σειράς ποικίλων παραγόντων. Το διαδραστικό αρχιτεκτονικό περιβάλλον επεκτείνει απλώς αυτή τη διάχυση, ενσωματώνοντας σε ένα δυναμικό σύστημα, διασυνδεδεμένο από δομές, καταστάσεις και αντικείμενα που συμμετέχουν με διάφορους τρόπους σε αυτό που θεωρούμε και σχεδιάζουμε σήμερα ως αστικό και κατοικήσιμο χώρο.

The metapolis dictionary of advanced architecture: city, technology and society in the information age, ACTAR, 2003, σελ.563 12 diller & scofidio: the blur building, ιστοσελίδα στο διαδίκτυο: www.designboom.com

| 31

32 |

2.3 Χωρικότητα του διαδικτύου Ξεκινώντας μία περιήγηση στο διαδίκτυο, σαν απλοί χρήστες, χρησιμοποιούμε λέξεις και εκφράσεις, με τις οποίες θα περιγράφαμε έναν χώρο. ‘Μπαίνω’ σε μία ιστοσελίδα, ‘ανοίγω’ ένα παράθυρο, αποθηκεύω μια πληροφορία κ.α. είναι εκφράσεις που θέλουμε να περιγράψουμε μια κατάσταση στο χώρο και που δηλώνουν μια ενέργεια. Άξια αναφοράς είναι τα ρήματα που από μόνα τους δηλώνουν μια ενέργεια και μια αλληλεπίδραση με ένα περιβάλλον ψηφιακό. Περιγράφουν μία κίνησημετατόπιση σε έναν άλλο χώρο από αυτόν που βρισκόμασταν ήδη. Στον φυσικό χώρο χρησιμοποιούμε τους τοίχους για την επίτευξη της ιδιωτικότητας. Στον ψηφιακό αυτό που μπορεί να μας προστατέψει από ανεπιθύμητους επισκέπτες είναι η απλή αγνόηση αποδοχής αιτήματος φιλίας σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο, είτε οι τοίχοι προστασίας που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρονικές σελίδες. Όπως στον φυσικό χώρο έτσι και στον ψηφιακό υπάρχουν οι κακόβουλοι “κλέφτες” -στην γλώσσα του διαδικτύου “χάκερ”-, που εισβάλουν και παραβιάζουν την ιδιωτικότητα του χρήστη. Οι τοίχοι όμως στο διαδίκτυο είναι ρευστοί. Το μέγεθος του χώρου που ορίζουν εξαρτάται από το πλήθος των χρηστών. Η μετάβαση από τη μία σελίδα στην άλλη γίνεται μέσω των υπερσυνδέσμων. Δεν υπάρχουν δρόμοι ή πόρτες, αλλά η αλλαγή χώρου γίνεται μέσα από ηλεκτρονικές διευθύνσεις και κωδικούς πρόσβασης. Η χρονική απόσταση μεταξύ των χώρων δεν υφίσταται στο διαδίκτυο. Η σύνδεση γίνεται σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Στο μέλλον βέβαια το διαδίκτυο μπορεί να αποκτήσει μια δική του γλώσσα για να περιγράφουν οι χρήστες τις κινήσεις και τις δραστηριότητες μέσα σε αυτό. Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, οι άνθρωποι δανείζονται το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον φυσικό κόσμο.

| 33

34 |

Όταν ο χώρος θεωρήθηκε μια ξεχωριστή οντότητα, η αρχιτεκτονική ήταν η τέχνη του χώρου. Όταν ο χρόνος θεωρήθηκε μια ξεχωριστή οντότητα, η μουσική ήταν η τέχνη της χρόνου. 13

13 The metapolis dictionary of advanced architecture: city, technology and society in the information age, ACTAR, 2003, σελ.563

| 35

2.4 Χώρος - Χρόνος – Πληροφορία Ο χώρος χωρίς την έννοια του χρόνου δεν υφίσταται. Για να βιώσει κάποιος το χώρο απαραίτητο στοιχείο αποτελεί ο χρόνος. Ο χώρος και ο χρόνος είναι δύο έννοιες βιωματικές και γίνονται αντιληπτές αυτούσιες. Για να βιωθεί ο χώρος από τον άνθρωπο πρέπει ο χρήστης να κινηθεί. Μια διαδοχή κινήσεων συγκροτεί χρονικές διάρκειες υλοποιημένες μέσα σε ένα χωρικό περιβάλλον. Είτε ο χώρος είναι φυσικός είτε εικονικός, η δομή του χώρου έχει μέσα ενσωματωμένη και μία χρονική δομή. Στον ψηφιακό χώρο οι μορφές δεν είναι στατικές, αλλά φαίνεται να “ρέουν” περνώντας μέσα από μια σειρά διαδοχικών καταστάσεων, που είτε τις μεταλλάσουν είτε τις διαλύουν μέσα από συνεχόμενες αλλαγές στα γεγονότα. Στο παγκόσμιο δίκτυο ανατρέπεται η χρονική διαδοχή των γεγονότων. Τα γεγονότα στον φυσικό χώρο συμβαίνουν τοπικά και σε μεγάλο χρονικό εύρος, με μία χρονική ακολουθία το ένα με το άλλο. Αντίθετα στο χώρο των ροών, όπως τον ονομάζει ο Castells 14, τα πάντα φαίνεται να συμβαίνουν ταυτόχρονα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα, έχουμε συνειδητοποιήσει τη ριζική αλλαγή στη ερμηνεία του χώρου, σε συνδυασμό με την πρόσφατη κατανόηση των θεωριών του χάους και της κβαντικής φυσικής. Η κλασική έννοια του χρόνο και του χώρου και σήμερα του χωροχρόνου, έχουν διαδεχθεί από την έννοια "πληροφορία-χώρος-χρόνος", που είναι πιο κατανοητό για τοπικές δράσεις παρά παγκόσμιες, και η οποία οδηγεί σε μεγαλύτερη απροσδιοριστία στην κατανόηση του σύμπαντος. Ταυτόχρονα, επέτρεψε να εισαχθεί η επίδραση της συνδυαστικής και διαφοροποιημένης, καθολικής και ατομικής πληροφορίας στην χωρική εκδήλωση διεργασιών. Σε τέτοιες διεργασίες, η παγκόσμια θέση στο χώρο πρέπει να συνδυάζεται με την επίδραση των τοπικών πληροφοριών που φέρνει κάθε συγκεκριμένη κατάσταση. Η πληροφορία αυτή έχει μια σημαντική επίδραση επί του συνόλου, συνεχώς τροποποιεί τις τροχιές του. Το παγκόσμιο σύστημα ποικίλλει ανάλογα με την τοπική πληροφορία που λαμβάνει και συσσωρεύει. Η θεωρία των δυναμικών συστημάτων συνίσταται στη μελέτη των εν λόγω χρονικών-χωρικών διεργασιών σε κίνηση. 15

Manuel Castells, The information Society and the Welfare State: The Finnish Model, Oxford UP, 2002, σελ. 343 15 The metapolis dictionary of advanced architecture: city, technology and society in the information age, ACTAR, 2003, σελ. 624

36 |

Συμπέρασμα: Το διαδίκτυο αποτελεί χώρο επικοινωνίας και κοινωνικής δραστηριότητας, που δεν αντικαθιστά τον ήδη υπάρχων φυσικό, αλλά έρχεται να τον συμπληρώσει μέσα από τις μεγάλες δυνατότητες στην υπερσύνδεση και ανταλλαγή ανθρώπων και πληροφοριών. Για τους αρχιτέκτονες αποτελεί μια πρόκληση στο τι μπορούν να παράξουν σαν αρχιτεκτονική, μέσα από το συνδυασμό των δυνατοτήτων του φυσικού και του ψηφιακού χώρου. Η τεχνολογία πάντα έλκυε τους αρχιτέκτονες και αποτελούσε ένα εργαλείο στα χέρια τους για την εξέλιξη του κόσμου.

| 37

Συνεπαρμένος κανείς στη μαγεία του εσωτερικού μίας κεντρικής μονάδας σταθερού υπολογιστή, μπορεί να χαθεί στις ατελείωτες χάλκινες διόδους που μοιάζουν με απέραντες λεωφόρους, να παρασυρθεί από τα πολύχρωμα LED που θυμίζουν πυκνά φωταγωγημένους δρόμους και να απορροφηθεί από το φύσημα των σωστά διατεταγμένων ανεμιστήρων που αγκομαχούν για να ψύξουν τα Byte πληροφοριών, τα οποία διατρέχουν αυτές τις «ατέρμονες λεωφόρους» για να φτάσουν στα δικά μας μάτια. Είναι ακόμα και σήμερα απορίας άξιο και ανατριχιαστικό το πώς μπορεί αυτή η απαράμιλλη μικρογραφία αστικού ιστού να παράξει ήχο και εικόνα και να αναμεταδώσει πληροφορία.

38 |

| 39

3.0 Η κοινωνικές δομές με την έλευση των δικτύων Το διαδίκτυο είναι λοιπόν χώρος. Είναι η σύνδεση μεταξύ των μηχανών που επιτρέπει την αποστολή και τη λήψη πληροφοριών. Τι συμβαίνει όμως με τον χρήστη; Το βασικότερο συστατικό όλων είναι ο άνθρωποςχρήστης. Αποτελεί την κινητήρια δύναμη για κάθε τι που συμβαίνει πάνω στη γη. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος είδε την κοινωνία σαν φυσική κατάσταση, σαν μέρος της ανθρώπινης φύσης, άρχισε να δημιουργεί ποικίλες κοινωνικές δομές. Κοινωνία είναι η διαρκής στο χρόνο συνεργατική ομάδα, τα μέλη της οποίας ανέπτυξαν οργανωμένα πρότυπα σχέσεων μέσω της διαρκούς αλληλεπίδρασής τους. 16 Οι σχέσεις που δημιουργούν μεταξύ τους τα άτομα είναι οι κοινωνικές δομές. Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι χωρικά φαινόμενα, καταλαμβάνοντας περιοχές στην επιφάνεια της γης, όπου λαμβάνουν χώρα διάφορες δραστηριότητες, όπως μεταφορά υλικών αγαθών, άνθρωποι συναντιούνται και πληροφορίες μεταβιβάζονται. Ανάγκες όπως η επικοινωνία, ανταλλαγή συναισθημάτων, η όραση, η ακοή, η αίσθηση, η γνώση, η εργασία, η στέγαση, η παραγωγή, η ανακάλυψη, η αγορά, το παιχνίδι, ο έρωτας, η σκέψη, η πίστη και η ζωή, δημιουργούν τις κοινωνίες και όλες οι κοινωνίες μαζί τον κόσμο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

Britannica online encyclopedia: society

40 |

Για να υπάρξει αλλά και να συνυπάρξει, ο άνθρωπος δημιούργησε τις πόλεις, το μέρος όπου όλες οι κοινωνικές δραστηριότητες των ανθρώπων λαμβάνουν χώρα. Η πόλη έχει υπάρξει το κατεξοχήν στοιχείο ανάλυσης στη θεωρία της κοινωνιολογίας, ώστε να εξερευνηθούν τα θέματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία. Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η μελέτη των πόλεων ήταν στο επίκεντρο της κοινωνιολογίας, με όλες τις μεταβολές που έχουν επιφέρει οι διάφορες διαδικασίες αστικοποίησης, εκβιομηχάνισης, αποξένωση κ.α. Σήμερα η τεχνολογία παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία, την έχει επηρεάσει σε βαθμό ώστε κοινωνικές δομές του παρελθόντος έχουν μεταλλαχτεί. Θεωρώντας την τεχνολογία και την κοινωνία σαν δύο διακριτά πράγματα, η μεταξύ τους σχέση είναι αμφίδρομη, επηρεάζει η μία την άλλη. Μέρος της τεχνολογίας είναι και το διαδίκτυο, αφού είναι δημιουργία των σύγχρονων τεχνολογιών της τηλεπικοινωνίας. Στο διαδίκτυο οι κοινωνικές δομές δεν έχουν την ίδια δυναμική όπως στον φυσικό χώρο. Στο διαδίκτυο η υλική υπόσταση δεν υφίσταται, καθώς και καμία φυσική δύναμη επιβολής της άποψής σου. Τα πάντα είναι πληροφορίες μου μεταφέρονται από έναν χρήστη σε κάποιον άλλο. Το νόμισμα του διαδικτύου θα λέγαμε ότι είναι η πληροφορία. Στο διαδίκτυο εφαρμόζονται άλλες δεξιότητες, όπως η ικανότητα στο λόγο, η ικανότητα της αντίληψης, η δημιουργική ικανότητα, η ικανότητα του φιλτραρίσματος και η ικανότητα της χρήσης της τεχνολογίας. Για να κατανοήσει ο άνθρωπος το διαδίκτυο, πρέπει πρώτα να κατανοήσει τον εαυτό του και την κοινωνία που το διέπει. Τα πάντα στην πραγματική ζωή σήμερα βασίζονται στις κοινωνικές δομές που έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια. Το ίδιο συμβαίνει κατά ένα μεγάλο βαθμό και στον ψηφιακό κόσμο, όπου συναντάμε κοινωνικές δομές άλλης ποιότητας και μεγέθους.

| 41

3.1 Δίκτυα Με τον όρο κοινωνία των δικτύων εννοούμε την υπερσύνδεση ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα. Τα δίκτυα δεν είναι φαινόμενο της σημερινής εποχής. Οι άνθρωποι πάντα δημιουργούσαν δίκτυα για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους. Ένα δίκτυο είναι ένα σύνολο διασυνδεδεμένων κόμβων. Ένα δίκτυο δεν έχει κάποιο κέντρο, μονάχα κόμβους. Οι κόμβοι μπορούν να ποικίλουν ανάλογα με το δίκτυο. Οι κόμβοι αυξάνουν τη σημασία του δικτύου απορροφώντας περισσότερες σχετικές πληροφορίες και επεξεργάζοντάς τες πιο αποτελεσματικά. Η σημασία ενός κόμβου δεν προέρχεται από τα χαρακτηριστικά του, αλλά από την ικανότητά του να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του δικτύου. Ωστόσο, όλοι οι κόμβοι ενός δικτύου είναι απαραίτητοι για την απόδοση του δικτύου. Όταν ένας κόμβος καταστεί περιττός ή άχρηστος, τα δίκτυα τείνουν να τον αναδιαμορφώσουν, να καταργήσουν ορισμένους κόμβους, και να προσθέσουν νέους. Οι κόμβοι μόνο υφίστανται και λειτουργούν ως συστατικά των δικτύων. Τα δίκτυα επικοινωνίας είναι τα μοτίβα επικοινωνίας που δημιουργούνται από τη ροή μηνυμάτων μέσω της επικοινωνίας στον χώρο και τον χρόνο. 17 Τα δίκτυα βρίσκονται σε μία διαδικασία συνεχούς ροής πληροφοριών μεταξύ των κόμβων. Έτσι λοιπόν τα δίκτυα είναι πολύπλοκες δομές επικοινωνίας, που έχουν την ιδιότητα να αυτοπροσαρμόζονται στο περιβάλλον λειτουργίας, για την επίτευξη της ενότητας και του στόχου του δικτύου.

Monge and Contractor, Theories of Communication Networks, 2003

42 |

Τα δίκτυα έχουν μεγάλη αξία. Αποτελούν ένα είδος κοινωνικού κεφαλαίου. Νέες ιδιότητες εμφανίζονται λόγω της σύνδεσής μας σε κοινωνικά δίκτυα και αυτές οι ιδιότητες είναι εγγενείς στη δομή των δικτύων και όχι απλά στα άτομα που τα διαμορφώνουν. Τα άτομα δημιουργούν υπέροργανισμούς. Οι υπέρ-οργανισμοί έχουν ιδιότητες που δεν μπορούν να εξηγηθούν απλά μελετώντας τα άτομα. Η κατανόηση των κοινωνικών δικτύων και το πώς διαμορφώνονται και λειτουργούν μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε όχι μόνο την υγεία και τα συναισθήματα, αλλά και κάθε φαινόμενο σαν την εγκληματικότητα και την οικονομία, μέχρι και τη χρήση καινοτομίας και τη διάδοση της χρήσης ενός προϊόντος. Σαν άνθρωποι διαμορφώνουμε κοινωνικά δίκτυα επειδή τα οφέλη μιας ζωής με φίλους είναι πιο σημαντικά από το κόστος. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν την τάση να απομονώνουν και να κόβουν κάθε σχέση με άτομα κακόβουλα και επιβλαβή, για την επιβίωση του δικτύου. Έτσι η διάδοση καλών και πολύτιμων πραγμάτων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση και την καλλιέργεια κοινωνικών δικτύων. Αντίστοιχα, τα κοινωνικά δίκτυα είναι απαραίτητα για τη διάδοση των καλών και πολύτιμων πραγμάτων, όπως αγάπη, καλοσύνη, ευτυχία, αλτρουισμού και ιδεών. Αν ο κόσμος αντιλαμβανόταν την αξία των κοινωνικών δικτύων, θα επενδύαμε περισσότερο χρόνο τρέφοντας και διατηρώντας τα. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγενώς συνδεδεμένα με την καλοσύνη. “Αυτό που χρειάζεται τώρα ο κόσμος είναι περισσότερες συνδέσεις…” 18 Σήμερα, η ιδέα της ανταλλαγής και της μετακίνησης στον χώρο προέρχεται από τον αποτελεσματικό συνδυασμό των διαφόρων μέσων επικοινωνίας και μεταφοράς που έχουν σχεδιαστεί ως κυκλώματα για να κατευθύνουν τις ροές μηνυμάτων, ανθρώπων, αντικειμένων και πληροφοριών.

Νικόλας Χριστάκης: Η κρυφή επιρροή των κοινωνικών δικτύων. TED video

| 43

17 Δεν φοβάμαι τους υπολογιστές, φοβάμαι την έλλειψή τους Isaac Asimov

44 |

3.2 Η έλευση του διαδικτύου και των εικονικών κοινωνιών Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο που ζούμε και αλληλοεπιδρούμε, που συνάδει και επηρεάζεται από την ευρεία χρήση του διαδικτύου. Το διαδίκτυο δεν αποτελεί απλώς ένα απαραίτητο εργαλείο στη δουλειά, αλλά γίνεται μέρος της καθημερινότητας αποτελώντας τον πιο σπουδαίο τρόπο επικοινωνίας, μετά την άμεση επαφή με κάποιον. Η εξέλιξη της τεχνολογίας παρέχει απεριόριστη πρόσβαση σε πληροφορίες, σε τέτοιο βαθμό ώστε πολλές φορές βρισκόμαστε ανήμποροι να ανταπεξέλθουμε στο φιλτράρισμά τους. Η αρχή έγινε πολύ παλιά με τα πρώτα μέσα επικοινωνίας των ανθρώπων σε απομακρυσμένες περιοχές. Τα μέσα αυτά εξελίχθηκαν και κατέληξαν να έχουν την μορφή που έχουν και σήμερα όπως το τηλέφωνο και η τηλεόραση. Το ίντερνετ όμως ήρθε να φέρει την επανάσταση. Καταρχήν συγκέντρωσε όλες τις λειτουργίες των παλιότερων μέσων σε ένα. Εικόνα, ήχος, μηνύματα και οτιδήποτε μπορεί να ψηφιοποιηθεί μπορεί να σταλεί αλλά και να ληφθεί. Το μεγαλύτερο όμως επίτευγμά του θεωρείται αυτό της ταυτόχρονης ενημέρωσης και επικοινωνίας πλήθους ατόμων αλλά και την δυνατότητα διαμόρφωσής της. Ο χρήστης δεν είναι ένας απλός πομπός ή δέκτης. Η μαζικότητα του διαδικτύου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απλή λογική, στην μεγάλη ελευθερία που σου προσφέρει και στην σχετικά φθηνή λειτουργία του. Το μόνο που χρειάζεται ο χρήστης είναι έναν υπολογιστή, έξυπνο τηλέφωνο ή οποιαδήποτε ηλεκτρονική συσκευή που το υποστηρίζει και μια “dial up” ή “broadband” σύνδεση και ο κόσμος του ίντερνετ ξεδιπλώνεται ευθύς μπροστά του. Όλα δείχνουν ότι στον κόσμο του internet θα εξακολουθήσει να βιώνεται ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνικής πραγματικότητας, μέσα στην οποία ζούμε. Ήδη οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο αναπτύσσουν μια μεγάλη γκάμα κοινωνικών σχέσεων στο χώρο αυτό που διαμεσολαβείται από τις μηχανές, τους υπολογιστές. Στο διαδίκτυο συναντάμε όλων των ειδών τις σχέσεις, που σε γενικές γραμμές συναντάμε και στην καθημερινή ζωή και έχουμε μια άλλη κοινωνία, πολλές φορές μακριά από τους κανόνες του φυσικού κόσμου, που όμως επηρεάζει τις κοινωνίες στον φυσικό κόσμο. Αυτό που πολλές φορές διαφεύγει από την προσοχή μας είναι ότι το διαδίκτυο δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα. Βέβαια το ίντερνετ έχει και τα θετικά του και τα αρνητικά, ανάλογη της χρήσης του.

| 45

3.3 Υπερσυνδεσιμότητα Τα δίκτυα του ίντερνετ, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, έχουν εξαπλωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε έχει καταστεί δυνατή η σύνδεση στο διαδίκτυο σε οποιοδήποτε μέρος βρίσκεσαι. Παράλληλα κάθε μικρή ή μεγάλη ηλεκτρική συσκευή έχει τη δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο και επομένως και τη σύνδεση με άλλες συσκευές. Η αρχή έγινε με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και αρχίζει να εξαπλώνεται σε κινητά, τηλεοράσεις, αυτοκίνητα, παιχνιδομηχανές, ακόμα και ψυγεία. Όλο αυτό το φαινόμενο περιλαμβάνει την συνδεσιμότητα σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή την υπερσυνδεσιμότητα. Η υπερσυνδεσιμότητα λαμβάνει χώρα μέσω ενός δικτύου. Μαζί με τις ηλεκτρονικές συσκευές και ο ίδιος ο χρήστης γίνεται μέρος της παγκόσμιας υπερσυνδεσιμότητας. Είναι δηλαδή συνδεδεμένος πάντα και παντού. Με τη συνεχή μετάβαση από περιφραγμένα σε δικτυακά συστήματα, υπερβαίνουμε τις χωροχρονικές συνθήκες του μοντερνισμού και μπαίνουμε σε μια υβριδική κατάσταση ‘παγκόσμιας 19 υπερσυνδεσιμότητας’ (global hyperconnectivity) Υπερσυνδεσιμότητα είναι ένας όρος που επινοήθηκε από τους καναδούς κοινωνικούς επιστήμονες Anabel Quan- Haase και Barry Wellman, που απορρέει από μελέτες πάνω στην επικοινωνία, σε περιβάλλον δικτυωμένων οργανώσεων και δικτυωμένων κοινωνιών, ατόμου με ατόμου και ατόμου με μηχανή. Ο όρος αναφέρεται στη χρήση πολλαπλών μέσων επικοινωνίας, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, την ανταλλαγή μηνυμάτων, το τηλέφωνο, την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο, πρόσωπο με μηχανή και μηχανή προς μηχανή. 20 Με την αύξηση των «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων, τα κοινωνικά δίκτυα φέρνουν σε επαφή διαφορετικά άτομα και κοινωνικές ομάδες, εντοπίζοντας κάθε πιθανό κοινό τους ενδιαφέρον. Σαν αποτέλεσμα οι αλλαγές μέσα στα επόμενα χρόνια στις κοινωνίες θα είναι ακόμη μεγαλύτερες. Για το διαδίκτυο η έννοια της υπερσυνδεσιμότητας έχει να κάνει με την ανταλλαγή προσωπικών δεδομένων και τον χρόνο που αφιερώνει ο εκάστοτε χρήστης σε αυτό. Πολλές φορές όμως, αυτό ελλοχεύει κάποια προβλήματα αφού ο χρήστης δεν είναι σε θέση να προστατευθεί από φαινόμενα παραβίασης της ιδιωτικότητάς του. Ο φιλόσοφος Michel Foucault έχει περιγράψει το φαινόμενο της παγκόσμιας υπερσυνδεσιμότητας σαν μια κατασκευή με τις αρχές του 19

William J. Mitchell, City of bites, MIT press, 1996, se Anabel Quan-Haase and Barry Wellman. “Hyperconnected Net Work: Computer-Mediated Community in a High-Tech Organization.” Pp. 281–333 in The Firm as a Collaborative Community: Reconstructing Trust in the Knowledge Economy, edited by Charles Heckscher and Paul Adler. New York: Oxford University Press, 2006 20

46 |

Panopticon, όπου τα πάντα είναι ορατά από τη θέση ισχύος. 21 Στην περίπτωση του διαδικτύου υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου επιτρέπεται μια μορφή «πανοπτικής" παρακολούθησης των χρηστών. Βέβαια η αρχιτεκτονική μορφή του panopticon δεν υφίσταται, αλλά αν αναλυθεί σε διάγραμμα κόμβων μπορούμε να δούμε πολλές ομοιότητες στη λογική αυτής της σχεδίασης αφού πάντα υπάρχει ένας κεντρικός κόμβος που διαμοιράζει την πληροφορία και η διαδρομή της καταγράφεται μέσα από κώδικα.

… το “panopticon” δεν πρέπει να θεωρείτε ένα φανταστικό κτίριο, είναι το διάγραμμα του μηχανισμού της εξουσίας, που μεταμορφώνεται στην ιδανική μορφή. Michael Foucaoult, Discipline and punish, 1977

Michael Foucaoult από την ιστοσελίδα www.foucaoult.info , discipline and punish, panopticism

| 47

3.4 Από-εθνικοποίηση Σύμφωνα με τη Saskia Sassen για να περιγράψουμε και να καταλάβουμε καλύτερα την σύγχρονη παγκοσμιοποίηση, δημιουργούμε τον όρο ‘απόεθνικοποίηση’22. Ο πλουραλιστικός χαρακτήρας του σύγχρονου ανθρώπου και η τεχνολογία, δημιούργησαν την από-εθνικοποίηση. Σήμερα δεν υπάρχει χώρα ή οικονομικό σύστημα που να λειτουργεί απομονωμένα. Ο χρόνος και η απόσταση συρρικνώνονται. Όσο και να ισχυριζόμαστε ότι δεν έχουμε καμία σχέση με την παγκοσμιοποίηση, κάνουμε λάθος. Η παγκοσμιοποίηση είναι εδώ. Όλοι είμαστε μέρος αυτής. Η μετατροπή των κοινωνιών είναι στραμμένη στην παγκόσμια κοινωνία. Όλες όμως οι κοινωνίες έχουν τις ιδιαιτερότητές τους. Από τα αρχαία χρόνια έχουν κατασκευαστεί τα εθνικά κράτη που προσέφεραν στις διάφορες κοινωνίες την ταυτότητα, την επικράτεια και την ασφάλεια για να υπάρξουν. Το εθνικό στοιχείο δεν θα πάψει να υφίσταται ποτέ, απλά έχει αποδυναμωθεί. Αυτό που ουσιαστικά έχει αλλάξει άρδην είναι ο τομέας της πληροφορίας, της ενημέρωσης και των υλικών αγαθώνοικονομία. Το εργαλείο της παγκοσμιοποίησης είναι τα δίκτυα και κυρίως το διαδίκτυο. Χωρίς αυτό δεν θα μιλούσαμε για τίποτα από όλα αυτά. Οι ανεξάντλητες δυνατότητες του διαδικτύου για επικοινωνία ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές έχουν κάνει τον κόσμο ένα «παγκόσμιο χωριό». Ταυτόχρονα η δυνατότητα του καθενός να επηρεάζει και να επηρεάζεται σε τόση μεγάλη κλίμακα οφείλεται στο διαδίκτυο. Η αρχιτεκτονική θα έλεγε κανείς ότι είναι από τους πρώτους τομείς, όπου η παγκοσμιοποίηση την επηρέασε σε τόσο μεγάλο βαθμό. Σήμερα με ένα μόνο ‘κλικ’ μπορείς να βρεις τόσο μεγάλο όγκο αρχιτεκτονικής πληροφορίας αλλά και να δημιουργήσεις τις δικές σου θεωρίες περί του θέματος. Σήμερα μιλάμε για μια παγκόσμια αρχιτεκτονική. Τα “golden boys” της αρχιτεκτονικής έχουν διασπείρει σε όλο τον κόσμο κτίρια πανομοιότυπα. Αρκεί να σκεφτούμε τον Calatrava με τα διάσπαρτα στέγαστρα ανά την υφήλιο, τον Jean Nouvel με τους πύργους του σε σχήμα φαλλού κ.α. Οι επιρροές ενός νέου αρχιτέκτονα είναι τόσο μεγάλες σε ποσότητα και αυτό δεν ξεκίνησε με το διαδίκτυο, όπως θα δούμε και παρακάτω. Η αρχή έγινε με το μοντέρνο κίνημα και το “international style” και το διαδίκτυο απλά ήρθε να ενδυναμώσει και να εντείνει το φαινόμενο.

Saskia Sassen, assemblages of a global digital age

48 |

Συμπέρασμα: Το διαδίκτυο προβάλει τον φυσικό κόσμο με τρόπο που δομές του μεταφέρονται στον ψηφιακό. Δεν μεταφέρει τις κοινωνικές δομές αυτούσιες αλλά δημιουργεί καινούριες. Είναι ένα δυναμικό σύστημα που συνεχώς μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την χρησιμότητά του, αλλά υπάρχει και ένα όριο στη χρήση του, καθώς η εξάρτηση δημιουργεί προβλήματα στην σωστή και ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Σαν αρχιτέκτονας δεν μπορείς να αποστασιοποιηθείς από τον φυσικό χώρο αλλά ούτε και να παραβλέψεις τον ψηφιακό. Πλέον οι 2 αυτές μορφές συνθέτουν τον κόσμο που ζούμε.

| 49

50 |

| 51

52 |

| 53

4.0 Το αρχιτεκτονικό μήνυμα Έχοντας κατανοήσει τον όρο και τα όρια μιας κοινωνικής δομής , καθώς και πώς αυτή μεταλλάχθηκε με την έλευση του διαδικτύου, θα προχωρήσουμε στον τρόπο που η πληροφορία μεταδίδονταν σε μία παλαιότερη κοινωνική δομή και πώς το κάνει σήμερα στον ιστοχώρο. Ξεκινώντας από μία εποχή όπου η αρχιτεκτονική πληροφορία έμελλε να δομήσει νέα θεμέλια, την εποχή του μοντέρνου κινήματος, μέσα από ένα σύντομο τεχνολογικό και αρχιτεκτονικό ταξίδι, θα φτάσουμε στη σημερινή εποχή. Σύντομο, μιας και διασχίζοντας τον τελευταίο αιώνα παρατηρεί κανείς το πιο έντονο τεχνολογικό ‘ξέσπασμα’ στην ανθρώπινη ιστορία. Αναταραχές μέσω αυτού, διαφάνηκαν άμεσα σε κάθε τομέα της επιστήμης και των τεχνών, ευνοώντας φιλελεύθερα και ριζοσπαστικά κινήματα στο να αλλάξουν την προκαθορισμένη και αυστηρά συντεταγμένη ροή των πραγμάτων. Τι επιπτώσεις όμως θα έχει αυτό στον τρόπο που αντιλαμβάνεται ο αρχιτέκτονας την αρχιτεκτονική πληροφορία; Πώς αλληλοεπιδρά πλέον με το νέο ψηφιακό κόσμο και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις αυτής της μετα-εποχή;

4.1 Η «έντυπη αρχιτεκτονική» στο μοντέρνο κίνημα Έτος 1887. Σχεδόν ένα αιώνα πριν τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία και δικτύωση, γεννιέται ο Charles-Édouard Jeanneret-Gris, γνωστός ως Le Corbusier μετά το 1920. Ως πρωτοστάτης του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική, ο Le Corbusier διέδωσε αυτό το αρχιτεκτονικό μήνυμα με τις ριζοσπαστικές κτιριακές συνθέσεις του, σε Ευρώπη, Ινδία και Αμερική 23. Βρισκόμαστε σε μία περίοδο όπου η αρχιτεκτονική πληροφορία, μεταδίδεται πρωτίστως με οπτικά ερεθίσματα, τις ίδιες τις αρχιτεκτονικές συνθέσεις ή και φωτογραφίες αυτών. Η «επανάσταση του Γουτεμβέργιου» το 1455 μ.Χ. με την πρώτη τυπογραφική πρέσα 24 και την πρώτη εκτυπωμένη μορφή της Βίβλου, φέρνει μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 80 μία από τις επικρατέστερες μορφές μετάδοσης της πληροφορίας, τον έντυπο τύπο. Ο έντυπος τύπος, δύναται να διανέμεται σε μεγάλες ποσότητες και είναι προσιτός σε πολλά έθνη. Σύμφωνα με τον Β. Ουγκώ, κατά την περίοδο της αναγέννησης υπήρξε έντονη διασπορά της αρχιτεκτονικής πληροφορίας με το μέσο αυτό (Alberti, Palladio) 25. Μερικούς αιώνες αργότερα, η αρχιτεκτονική ιδέα του Le Corbusier φαίνεται να εξυπηρετείται και αυτή από την τυπογραφία, με τον ίδιο να 23

Le Corbusier, ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia Lesley Cormack, Andrew Ede. A history of science in society From Philosophy to Utility, Broadview Press 25 Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Μην κυνηγάτε μάγισσες εκεί που δεν υπάρχουν 24

54 |

συμβάλλει στην έκδοση του περιοδικού L’Esprit Nouveau (Το νέο πνεύμα). Σε μία βιομηχανική εποχή, ο L.C. με άρθρα του υποστηρίζει και μεταδίδει την ιδέα της «Αρχιτεκτονικής Επανάστασης» (Architecture of Revolution), ισχυριζόμενος ότι με χρήση σύγχρονων βιομηχανικών στρατηγικών και τεχνικών θα δοθεί υψηλότερο βιοτικό επίπεδο σε όλα τα κοινωνικά στρώματα 26- 27. Ταυτόχρονα τα άρθρα του μεταξύ 1920-23, γίνονται έναυσμα για την έκδοση του βιβλίου «Vers une architecture» (μετ.: Για μία αρχιτεκτονική). Η αντιφατική εικονογράφηση του κειμένου και η οργανωτική του μορφή, με κείμενα σχέδια και φωτογραφίες, επηρεάζει το αρχιτεκτονικό μήνυμα που μεταδίδεται και το κατευθύνει σύμφωνα με τις επιθυμίες του αρχιτέκτονα-συντάκτη.

22 26 27

Le Corbusier, ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia L’ Esprit Nouveau: Purism in Paris (1918- 1925)

| 55

Ο έντυπος τύπος συνεχίζει να γοητεύει τους απανταχού αρχιτέκτονες μέχρι και σήμερα. Η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας επιτρέπει στον εκδότη\επόπτη αρχιτέκτονα να δίνει το στίγμα που ο ίδιος αποζητά από τη δημιουργία του. Έτσι εκατοντάδες εκδόσεις γνωστών και μη αρχιτεκτονικών αναγνωσμάτων ταξιδεύουν ανά τον κόσμο και φέρουν πολλαπλά αρχιτεκτονικά μηνύματα. Πολλά από αυτά ξεχώρισαν για την ποιότητα γραφής τους ή και για το μήνυμα που πρεσβεύουν. Το S,M,L,XL, 28 βρίσκει μία θέση ανάμεσα στα διασημότερα αναγνώσματα αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Μέσα από στις 1376 σελίδες του, οι Rem Koolhaas και Bruce Mau, συνέθεσαν ένα ανάγνωσμα που ακόμα και σήμερα, δεκαοχτώ χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, βρίσκεται στα ράφια των περισσότερων αρχιτεκτόνων. Και αυτό γιατί μισή χιλιετία μετά την εφεύρεση της τυπογραφικής πρέσας, το βιβλίο σαν αντικείμενο, αντιμετωπίζεται πλέον σαν υλικό στο οποίο πάνω οι αρχιτέκτονες κλήθηκαν να συνθέσουν με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Το S,M,L,XL, τάχθηκε αντίθετα στο ρεύμα της εποχής και στη μαζοποιημένη παραγωγή και σχεδίαση βιβλίων, κατά τη διάρκεια της επταετούς επιμέλειας των συγγραφέων. Χαρακτηριστική είναι η σαφής κατηγοριοποίηση των περιεχομένων με βάση την κλίμακα, ξεκινώντας από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο. Η έντυπη σύνθεση του Koolhaas, αψηφά τη βαρύτητα ζυγίζοντας 2,7 κιλά!- και αποτελεί μία συλλογή από εκθέσεις, ημερολογιακές σημειώσεις, ταξίδια, φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια καθώς και καρτούν, που έγιναν από την εταιρία του O.M.A. 29, τα τελευταία 20 χρόνια. Το βιβλίο έφτασε να εκδίδεται παράνομα και μερικώς διαστρεβλωμένο στην Κίνα και στο Ιράν, με τον εκδότη της τελευταίας χώρας να υποστηρίζει ότι ήταν σημαντικό να διαμοιραστούν οι ιδέες του Koolhaas, ακόμα και με παραχαραγμένη μορφή. Σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian, ο R.Κ. κατόρθωσε μέσω του βιβλίου αυτού να συγκεράσει την έννοια της αρχιτεκτονικής, με τη μόδα, τη συμβουλευτική, τη δημοσιογραφία και τη πολιτιστική κριτική. 30 Αργότερα, η διάδοση χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή σαν ισχυρό συνθετικό εργαλείο και η εξάπλωση του διαδικτύου, θα φέρουν «ηλεκτρονικά βιβλία», επιμελημένα με τις ίδιες αρχές, κάνοντας τις έντυπες εκδόσεις να αποτελούν αντικείμενα πόθου και πολυτελείας. Όσο δύσκολο και χρονοβόρο ήταν τη δεκαετία του 1990 να επιμεληθεί και να παραχθεί ένα βιβλίο τέτοιας κλίμακας, τόσο ευκολότερο και πιο προσιτό γίνεται σήμερα το ηλεκτρονικό βιβλίο και η επιμελής συγγραφή του.

Rem Koolhaas, Bruce Mau, S,M,L,X,L, O.M.A. (Office for Metropolitan Architecture), αρχιτεκτονική εταιρία με έδρα το Ρότερνταμ με ιδρυτές τους Rem Koolhaas, Elia Zenghelis, Madelon Vriesendorp και Zoe Zenghelis (ίδρυση 1975) 30 Justin McGuirk, Tomes, sweet tomes: how Rem Koolhaas re-engineered the architecture book, The Guardian, 17 Μαΐου 2010 29

56 |

| 57

4.2 Κινούμενη εικόνα και αρχιτεκτονικό μήνυμα Στα μέσα της περιόδου αυτής, έρχεται η οπτικοποίηση των μηνυμάτων μέσω της κινούμενης εικόνας να δώσει πολλαπλή διάσταση στο ρυθμό διάδοσης της πληροφορίας. Η τηλεόραση, στα τέλη του 1960, βρίσκεται σε αρκετά σαλόνια και χρησιμεύει αρχικά ως μέσο αναμετάδοσης διαφημίσεων, ψυχαγωγικών προγραμμάτων και ειδήσεων. Η σχέση μέχρι τότε πομπού και δέκτη ήταν μονομερής και το δίκτυο κεραιών κατεύθυνε την πληροφορία. Ο χώρος πλέον αποτυπώνεται σαν ένα γράφημα φωτός που ανακλάται σε ένα φωτοευαίσθητο υλικό, και στη συνέχεια μετατρέπεται μέσω αυτού σε εικόνα 31. Έτσι, το φως που ανακλάται από τοπία, κτίρια, ανθρώπους και οτιδήποτε άλλο μπορεί να βρεθεί στο οπτικό μας πεδίο, δύναται να αναμεταδοθεί από μία κάμερα, δια μέσω της τηλεόρασης, όπου υπάρχει δίκτυο και συνδεσιμότητα. Η κινούμενη εικόνα συνδυασμένη με ήχο, αποκάλυψε μία διαφορετική διάσταση του χώρου και κατά συνέπεια της αρχιτεκτονικής πληροφορίας. Η αρχιτεκτονική βρήκε ένα νέο «τεχνολογικό παιχνίδι», που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σα μία μορφή έκφρασης, διαφορετική από αυτή του βιβλίου. Η υιοθέτηση του μέσου αυτού άργησε περισσότερο, και η αρχιτεκτονική πληροφορία εμφανίστηκε περισσότερο με τη μορφή ντοκιμαντέρ. Κάτι τέτοιο φαίνεται να ενισχύει την υστεροφημία μεγάλων αρχιτεκτόνων και κινημάτων του μοντέρνου και μεταμοντέρνου κινήματος, μιας και το έργο τους παρουσιάζεται μέσω της κινούμενης εικόνας, μέσα απ’ το οπτικό πεδίο του δημιουργού- σκηνοθέτη. Παράδειγμα αποτελεί η ταινία My architect (2003), όπου μεταδίδεται η δραματική εικόνα ενός εκ των μεγαλύτερων αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα , Louis Kahn. Σκηνοθετημένη από την κόρη του γνωστού αρχιτέκτονα, Nathaniel Kahn, η ταινία αυτή αποτελεί μία αναζήτηση της ταυτότητας του πατέρα της, μέσω της αρχιτεκτονικής του κληρονομιάς. Αντίστοιχα, στην ταινία REM (2013), ο γιος του Rem Koolhaas, Tomas, προσπαθεί να αποτυπώσει με πρωτοφανή τρόπο τις κτιριακές συνθέσεις του πατέρα του, προβάλλοντας παράλληλα τη ζωή που κρύβεται μέσα τους 32. Πέρα από τις προσωπικότητες και τα έργα τους, οι ταινίες προβάλλουν και αρχιτεκτονικά κινήματα ή τάσεις από διαφορετικές γωνίες του πλανήτη. Η ταινία KOCHUU 33 (μετ.: in the jar) (2003), προβάλλει την ιαπωνική παράδοση κατασκευής μικρών φυσικών χώρων πανομοιότυπων μεταξύ τους (κάψουλες), που αργότερα επηρέασε τη σκανδιναβική αρχιτεκτονική. Το κίνημα αυτό έγινε ευρέως γνωστό ως το κίνημα των μεταβολιστών.

Buying a camera: everything you need to know, The Verge, 30 Ιουλίου 2013 ArchDaily, ArchDaily Interviews Tomas Koolhaas, Director of ‘REM’, and features Exclusive New Clip 33 Icarus Films, Kochuu: Japanese Architecture / Influence & Origin 32

58 |

"A small film with big thoughts...a dynamic dialogue in design spanning the past, present, and future...Wachtmeister's film footage of architects describing their design ideas within their realized buildings is a veritable historical document." κριτική για την ταινία Kochuu, Journal of the Society of Architectural Historians Εκτός από τα κινήματα, η κινούμενη εικόνα έχει τη δυνατότητα να μας διηγηθεί μία ιστορία. Αυτό συμβαίνει στην ταινία The Pruitt- Igoe Myth (2011), όπου ο σκηνοθέτης μας διηγείται τον «αστικό μύθο» των κοινωνικών κατοικιών Pruitt Igoe, που δομήθηκαν στην πολιτεία St. Louis, στα μέσα της δεκαετίας του 50. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει μηνύματα ρασιοναλισμού, μοντέρνας αρχιτεκτονικής και κοινωνικής κατοίκησης 34. Πέρα όμως από τα άμεσα αρχιτεκτονικά φιλμ, υπήρξαν ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου που έμμεσα προέβαλαν εικόνες αστικών μύθων του παρόντος και του μέλλοντος. Για παράδειγμα στην ταινία Dogville, είδαμε το χώρο με διαφορετική εννοιολογική σημασία. Πόλεις δίχως όρια και κατοικίες δίχως τοίχους. Το μήνυμα του νοητού χώρου μέσα στον αστικό ιστό υπήρξε σαφές. Η ταινία The Matrix, στα τέλη της δεκαετίας του 90, όντας προσιτή και αρεστή στο κοινό κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης, προέβαλε την εικόνα ενός ψηφιακού περιβάλλοντος που υπήρχε παράλληλα με το φυσικό χώρο. Εκεί ο χρήστης μπορούσε να περιηγηθεί και να ζήσει χωρίς φυσικούς κανόνες και περιορισμούς, με τις αποφάσεις του όμως να επηρεάζουν το φυσικό χώρο. Ο γνωστός σήμερα ως κυβερνοχώρος, προωθήθηκε από το σκηνοθέτη της ταινίας στις απαρχές της εποχής της πληροφόρησης και του διαδικτύου. Σχεδόν μία δεκαετία πριν, το Blade Runner με ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, υπήρξε από τις πρώτες ταινίες που παρουσίασαν μία μελλοντική απεικόνιση του φυσικού χώρου, χρησιμοποιώντας φανταστικές εικόνες του Los Angeles από το μέλλον.

Archdaily, The Pruitt-Igoe Myth: An Urban History

| 59

60 |

| 61

Συμπεράσματα: Μέσα από ένα σύντομο ταξίδι στο χρόνο, στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάστηκε η εικόνα του αρχιτεκτονικού μηνύματος πριν την έλευση του διαδικτύου. Τα μέσα της φωτογραφίας και του βιβλίου συνδυαστικά κατάφεραν να αναπαραστήσουν το χώρο σε ρεαλιστικό επίπεδο. Η δυνατότητα επεξεργασίας της εικόνας, έδωσε μία ιδιαίτερη οπτική στο αρχιτεκτονικό μήνυμα και με την έλευση της κινούμενης και έγχρωμης εικόνας, και οι εναλλαγές παραστατικής και αφαιρετικής απεικόνισης, φέρνουν στο χρήστη το αποτέλεσμα που επιθυμεί ο δημιουργός. Ταυτόχρονα όμως, με την πάροδο του χρόνου διαφαίνεται μία αυξημένη κινητικότητα στο χώρο της πληροφορίας. Από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα στην εποχή της τυπογραφίας της Αναγέννησης, φτάσαμε στον καθημερινό άνθρωπο της εποχής της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Σταδιακά το αρχιτεκτονικό μήνυμα αποκτά διαφορετικές μορφές έκφρασης και αναπαράστασης, φτάνοντας στην χρήση των ειδικών εφέ και των φουτουριστικών εικόνων του μέλλοντος. Έτσι, παρατηρούμε πως όσο το μέσο αναπαράστασης εξελίσσεται και εντάσσεται στη γενικότερη τεχνολογική άνοδο της εποχής, τόσο η αρχιτεκτονική πληροφορία γίνεται πιο προσιτή σε μεγαλύτερο κοινό. Παρ’ ότι όμως η συλλογή πληροφοριών έγινε ευκολότερη, η επικοινωνία μεταξύ πομπού και δέκτη ήταν ακόμα μονομερής. Ο χρήστης δε μπορούσε να επικοινωνήσει και να αλληλοεπιδράσει με το δημιουργό. Οι βάσεις δεδομένων είχαν στήσει τα πρώτα τους θεμέλια και πλέον χρειάζονταν να διαμοιραστούν. Αυτό θα μοίραζε τον πλούτο της πληροφορίας σε πολλές κοινωνικές μάζες. Ήταν επιτακτική ανάγκη να βρεθεί κάποιο μέσο που να επιτρέπει την άμεση σχέση πομπού και δέκτη. Να δημιουργηθεί κάποιο αμφίδρομο δίκτυο που θα φέρει επανάσταση στις ανθρώπινες σχέσεις και επικοινωνίες.

31 62 |

Η αντίληψη που υπάρχει για τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, βασίζεται ακόμα στις πρώτες ηλεκτρονικές μηχανές υπολογισμών και τις θεόρατες “μασίνες (mascines)” της προπολεμικής περιόδου, σε μηχανήματα σταθερά και ακριβά.

Έτος 1989. Μία χρονιά σταθμός στην ανθρώπινη ιστορία. Μία ανακάλυψη που θα αλλάξει το μέλλον της ανθρωπότητας σε όλες τις πτυχές της, δίδεται στο ευρύ κοινό. Το διαδίκτυο ξεκίνησε ως μία απόπειρα υπέρβασης των φυσικών αποστάσεων, με τη βοήθεια της «μηχανής του πολέμου». Νέα μονοπάτια ανοίχθηκαν λίγες δεκαετίες μετά, όταν το internet δόθηκε στο ευρύ κοινό. 35

The metapolis dictionary of advanced architecture: City, Technology and Society in the information age, Actar 2003

| 63

Έτος 2013.

Οι επικοινωνιακές ανάγκες του ανθρώπου αλλάζουν. Η «επανάσταση του Γουτεμβέργιου» το 1455 μ.Χ. με την πρώτη τυπογραφική πρέσα, εξελίσσεται στη δεκαετία του 90 στην «επανάσταση του διαδικτύου» και του παγκόσμιου ιστού. Η πληροφορία από το 550 π.Χ., μεταδίδονταν μέσω ταχυδρομικού δικτύου. Σε όλο αυτό, ήρθε χιλιάδες χρόνια μετά ,εν έτει 1792 μ.Χ., μία πρώτη κωδικοποίηση της πληροφορίας με τον τηλέγραφο, για να αναμεταδώσει μηνύματα με μεγαλύτερη ταχύτητα σε μακρινές αποστάσεις. Έναν αιώνα αργότερα, το 1891, η εφεύρεση του ραδιοφώνου, δίνει μία μαζικότερη προσέγγιση στην αναμετάδοση μηνυμάτων. Το ραδιόφωνο, ήταν προσιτό σε κάθε άνθρωπο, μεταδίδοντας ασύρματα, ΜΗ κωδικοποιημένη πληροφορία, όπως έκανε το τηλέφωνο για πρώτη φορά, ένα χρόνο πριν. Η οπτικοποίηση των μηνυμάτων, μέσω της κινούμενης εικόνας δίνει πολλαπλή διάσταση στο ρυθμό διάδοσης της πληροφορίας. Η τηλεόραση, στα τέλη του 1920, βρίσκεται σε κάθε σαλόνι και χρησιμεύει αρχικά ως μέσο αναμετάδοσης διαφημίσεων, ψυχαγωγικών προγραμμάτων και ειδήσεων. Η σχέση μέχρι τότε πομπού και δέκτη ήταν μονομερής και το δίκτυο κατεύθυνε την πληροφορία . Το κενό αυτό πληρώθηκε αργότερα, με την έλευση του διαδικτύου. Πομπός και δέκτης, αλληλεπιδρούν πλέον μεταξύ τους. Η διαφορά εντοπίζεται στο ότι η πληροφορία πλέον δε μεταδίδεται προς μία κατεύθυνση, αλλά υπάρχει «αποθηκευμένη» σε μία νέα μορφή χώρου.

64 |

| 65

5.0 Η ψηφιοποίηση των πάντων/ τα ψηφιακά «οδικά» δίκτυα Ο άνθρωπος μέχρι τώρα συνήθιζε να δέχεται πληροφορία, δίχως να μπορεί να αλληλοεπιδράσει με την πηγή. Τα βιβλία, τα περιοδικά και η κινούμενη εικόνα που είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, αποτέλεσαν την κύρια μορφή πληροφόρησης και μετάδοσης κουλτούρας, μέχρι την ευρεία διάδοση του διαδικτύου. Το διαδίκτυο δεν ισοπέδωσε τις έννοιες του έντυπου τύπου και της εικόνας, αλλά αποτέλεσε τη φυσική εξέλιξη και τη διάδοση αυτών. «Αν φανταζόμασταν τα αστικά τοπία συνδεδεμένα με κάποιου είδους δίκτυα διαδρόμων, με πόρτες και περάσματα που οδηγούν απ’ το ένα κτίριο στο άλλο και δίκτυα δρόμων που επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ απομακρυσμένων πόλεων, τότε έχουμε μία εικόνα του κυβερνοχώρου και της δυνατότητας διάδρασης που φέρνει αυτός στο φυσικό κόσμο. Αυτές οι συνδέσεις σύμφωνα με τον William J. Mitchell, δίνουν πλέον πρόσβαση σε μέρη που οι άνθρωποι ζουν, δουλεύουν, λατρεύουν, και διασκεδάζουν.» 36 Πλέον τα βιβλία και οι ταινίες του προηγούμενου αιώνα, θα ψηφιοποιηθούν, θα αρχειοθετηθούν και θα διανεμηθούν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα. Οι νέες ψηφιακές κοινωνικές δομές θα επιτρέψουν τη διάδραση με το περιεχόμενο και τους συγγραφείς, σκηνοθέτες και καθημερινούς θεατές τους. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το διαδίκτυο δεν έφερε το τέλος μίας αναλογικής εποχής, αλλά τη φυσική εξέλιξη, ψηφιοποίηση και διάδοσή της. Καθήμενοι αυτή τη στιγμή μπροστά από μία γιγάντια οθόνη υπολογιστή, δύναται να συγγράφουμε το κείμενο αυτό, και παράλληλα να έχουμε ανοιχτά παράθυρα πληροφοριών, βίντεο, κείμενα αρχειοθετημένα στις παραδίπλα οθόνες. Στο σαλόνι βρίσκεται ένας φορητός υπολογιστής και παραπέρα ένα tablet, που με τη σειρά τους δίνουν πρόσβαση στους χρήστες τους σε διαφορετικές πληροφορίες, σε διαφορετικούς κοινωνικούς κύκλους. Η ζωή γίνεται ευκολότερη και η έννοια της συνδεσιμότητας, συνδέεται άμεσα με την έννοια της πληροφόρησης στις μέρες μας. Τι είδους όμως πληροφορία φτάνει στην οθόνη μας και με ποιο τρόπο επηρεάζει τη διάδοση της αρχιτεκτονικής στον 21ο αιώνα;

William J. Mitchell, City of bits, σελ.117

66 |

| 67

68 |

| 69

5.1 Social media και η ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό ιστό Έτος 1995. Μία απ’ τις πρώτες ιδέες που παραλλήλιζαν τον πραγματικό

κόσμο με τον ψηφιακό, έρχεται στο προσκήνιο με την ονομασία GeoCities. Σε αυτό τον ιστότοπο, τα ψηφιακά αστικά τοπία ονομάζονταν αναφορικά με τη χρήση που εξυπηρετούσαν και οι χρήστες επέλεγαν ανάλογα με το περιεχόμενο της ιστοσελίδας τους σε ποιο αστικό τοπίο θα φιλοξενηθούν. Για παράδειγμα, οι ιστότοποι που ήταν σχετικοί με τεχνολογία, φιλοξενούνταν σε ένα εικονικό «Silicon Valley» και οι σχετικοί με τη διασκέδαση τοποθετούνταν σε ένα εικονικό «Hollywood». Το 1996, το GeoCities είχε 29 εικονικές πόλεις- γειτονιές, μεταξύ των οποίων και η «Αθήνα και Ακρόπολη», που φιλοξενούσε μαθησιακές, εκπαιδευτικές και φιλοσοφικές ιστοσελίδες. 37 Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, ο τομέας geocities.com, συγκέντρωνε τουλάχιστον 177,000,000 επισκέπτες ετησίως μέχρι το 2008. 38 Ένας στους είκοσι οκτώ ανθρώπους του πλανήτη έκανε χρήση της υπηρεσίας αυτής, με το γεγονός αυτό καθιστά σαφές πως το GeoCities, ήταν αναμφίβολα ένας από τους πρώτους social media ιστότοπους. Ο όρος social media, αναφέρεται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων, κατά τις οποίες δημιουργούν, διαμοιράζονται, και ανταλλάσσουν πληροφορίες και ιδέες σε εικονικές- διαδικτυακές κοινότητες και δίκτυα. 39 Στην έρευνά μας θα μας απασχολήσουν συγκεκριμένου τύπου social media, με βάση τη διάδραση που προσφέρουν και τη συνδεσιμότητα που τα χαρακτηρίζει. Αναφορικά με τη συνδεσιμότητα, υπάρχουν τα mobile social media τα οποία χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με φορητές συσκευές (κινητό τηλέφωνο, tablet). Τα social media, παίρνουν έξι διαφορετικές μορφές σύμφωνα με έρευνα των Andreas Kaplan κaι Michael Haenlein, οι οποίοι εφάρμοσαν σειρά θεωριών στον τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. 40 Collaborative projects [Συλλογικά project] – Wikipedia… Blogs, microblogs [Μπλογκ και μικρομπλόγκ] – Twitter… Content communities [Κοινότητες περιεχομένου]–Youtube, Vimeo, TED Social networking sites [Ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης] – Facebook… Virtual game worlds [Εικονικούς κόσμους παιχνιδιού] – World of Warcraft… Virtual social worlds [Εικονικούς κόσμους κοινωνικής διασύνδεσης]Second life 37

Geocities, Visit these neighborhoods, 9 Φεβρουαρίου 1999 Geocities.com, compete| siteanalytics 39 Social media roadmaps, Exploring the futures triggered by social media, Tohi Ahlqvist, Asta Back, Minna Halonen, Sirkka Heinonen, σελ.13-15, ISBN 978-951-38-7247-2 40 Shi, Zhan; Rui, Huaxia; Whinston, Andrew B. (forthcoming). "Content Sharing in a Social Broadcasting Environment: Evidence from Twitter". MIS Quarterly. 38

70 |

Με βάση αυτή την κατηγοριοποίηση θα αναζητήσουμε παρακάτω πώς μεταδίδεται η αρχιτεκτονική πληροφορία από τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδικότερα θα εξεταστούν οι κατηγορίες που έχουν άμεση αναφορά στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Συγκεκριμένα τα ομαδικά project οι κοινότητες περιεχομένου και οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Οι κατηγορίες αυτές, μπορούν να θεωρηθούν και ως ψηφιακές βιβλιοθήκες του σήμερα μιας και επιτρέπουν στο χρήστη να αλληλοεπιδράσει με την αρχιτεκτονική πληροφορία πιο άμεσα απ’ ότι θα έκανε σε έναν εικονικό κόσμο παιχνιδιού. Επίσης, θα παραθέσουμε πώς μεταλλάχθηκε ο τρόπος επικοινωνίας των αρχιτεκτόνων καθώς και πώς υιοθετούν τις εφαρμογές των social media.

5.2 Tο χρονικό μιας αναζήτησης Ώρα 6:30 μ.μ. Καθήμενοι μπροστά στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, το νέο παράθυρο της εποχής της πληροφόρησης, αναζητάμε για αρχιτεκτονικά στοιχεία. Ένα αλφαριθμητικό πληκτρολόγιο και ένα παράθυρο με έντονη χρωματική παλέτα, φλερτάρουν με την αίσθηση της αφής και της όρασης. Η τραχιά υφή του βιβλίου αντικαταστάθηκε από τη σκληρή πλαστικοποιημένη αίσθηση των πλήκτρων και τη πυκνή σύνθεση που διαμορφώνουν εκατομμύρια pixel στο panel μιας οθόνης. Οδηγοί, το χέρι και ένας κέρσορας με τη σουρεαλιστική μορφή βέλους και η σχεδόν άδεια οθόνη έναρξης μιας μηχανής αναζήτησης. “Google”, επισημαίνει με έντονα χρώματα ένα λογότυπο. Ένα λογότυπο που συνδέει σήμερα τα χαοτικά μονοπάτια του ψηφιακού κόσμου, το συνώνυμο της διαφάνειας- αλήθειας, η σκιαγραφία του προφίλ κάθε δικτυωμένου ατόμου της σύγχρονης κοινωνίας. Πληκτρολογώντας στο κενό κάτω από τα φανταχτερά γράμματα, θα έρθουμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, την αλήθεια, το ψέμα, την πληροφορία, την παραπληροφόρηση, αρκεί να γνωρίζουμε πώς και τι θα αναζητήσουμε. Σα σύγχρονος βιβλιοθηκονόμος, η google καταφέρνει να συγκεντρώσει και να ταξινομήσει κάθε πληροφορία και κάθε λέξη που αναγράφεται σε κάθε ιστότοπο που υφίσταται αυτή τη στιγμή στον ψηφιακό κόσμο. Μάλιστα, πλέον συνδυάζει και αντιλαμβάνεται που βρισκόμαστε, ποιοι είμαστε, τις καθημερινές μας προτιμήσεις, έτσι ώστε να μας «προτείνει» αυτό που θεωρεί πως αρμόζει στην περίστασή μας. Δεν έχει ωράριο όπως ο βιβλιοθηκονόμος, ούτε κουράζεται. Μπορεί να γίνει από ευγενές εργαλείο, ως θρασύτατος παρατηρητής και καταδότης των πιο σημαντικών μας δεδομένων.

| 71

72 |

H google αποτελεί ένα παράδειγμα εταιρίας που διαθέτει φυλλομετρητή ιστοσελίδων- web browser (google chrome), λειτουργικά συστήματα (Chrome os, android os) καθώς και πληθώρα εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης από ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (gmail), μέχρι κοινωνικό δίκτυο (google plus). Η google ήρθε για να μείνει και αυτό αποδεικνύεται από τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν τη μηχανή αναζήτησής της, google search engine, να είναι η πρώτη σε επισκεψιμότητα παγκοσμίως 41. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σύμφωνα με την εταιρία ανάλυσης διαδικτυακής κινητικότητας Alexa, οι ιστότοποι που δέχτηκαν επίσκεψη αμέσως πριν τη μηχανή αναζήτησης της google, ήταν το facebook, το youtube, το yahoo, το amazon και η Wikipedia 42. Όλα τα παραπάνω εμπίπτουν στην κατηγορία των social media, και στη συνέχεια θα δούμε πώς διακινείται η αρχιτεκτονική πληροφορία σε κάποια από αυτά. Πηγαίνοντας κάποιες ενότητες πίσω στην έρευνά μας και θέλοντας να αναζητήσουμε πληροφορίες στο διαδίκτυο, σχετικές με μία προγενέστερη περίοδο της αρχιτεκτονικής, πληκτρολογούμε στη μηχανή αναζήτησης όρους κλειδιά. Μοντέρνο κίνημα, Le Corbusier, SMLXL, OMA… Το μόνο που χρειάζεται πλέον είναι να προσαρμόσουμε τον τρόπο σκέψης μας σε αυτόν του ψηφιακού κόσμο. Του δημιουργού, του συντάκτη, του σκηνοθέτη και τέλος, της μηχανής. Είναι δυσνόητο το πώς γίνεται η επεξεργασία των λέξεων κλειδιά και του πώς και γιατί φτάνει το κάθε αποτέλεσμα στην οθόνη μας. Αλγόριθμοι αναζήτησης φροντίζουν να εκπληρώσουν αυτό το μέρος της έρευνας. Τα αποτελέσματα, μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια στο κάθε πάτημα του πλήκτρου Enter. Blog, video networks, social networks, ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες. Μέσα κοινωνικής διάδρασης, που μας επιτρέπουν να συλλέξουμε, αλλά και να σχολιάσουμε, να διαμοιραστούμε, να αλληλοεπιδράσουμε με την πληροφορία και με τον κοινωνικό κύκλο γύρω από εμάς και αυτήν.

41 42

Search engines, Alexa The web information company, 16 Μαΐου 2013 Search results for https:/www.google.com, 19 Αυγούστου, Alexa The web information company 2013

| 73

5.3 Τα social media στην αρχιτεκτονική 5.3.1 Blogs|Microblogs [μπλόγκ, μικρομπλόγκ] Blogs «Το νέο Architizer! Πάνε δύο εβδομάδες από όταν ξαναλανσάραμε το Architizer. Η νέα πλατφόρμα σκοπεύει να βοηθήσει τους αρχιτέκτονες να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα. Κάναμε ευκολότερη την πλοήγηση, τη συλλογή και την αναζήτηση αρχιτεκτονικής πληροφορίας απ’ όλο τον κόσμο.» Με ανανεωμένη εμφάνιση και απλουστευμένη λειτουργικότητα, μας υποδέχεται μία απ’ τις πιο γνωστές αρχιτεκτονικές ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Στον εικονικό της χώρο φιλοξενεί πάνω από 54.000 project, τα οποία έχουν ανέβει από μέλη της κοινότητας. Το συγκεκριμένο site, επιτρέπει το διαμοιρασμό της εργασίας του αρχιτέκτονα -μέλους καθώς και την εξερεύνηση project, μέσα από έναν λεπτομερή αρχιτεκτονικό κατάλογο. 43 Τα έργα ταξινομούνται ανάλογα με τη χρήση τους και εμφανίζονται στην οθόνη μας πληροφορίες σχετικές αυτά, συνοδευόμενες από φωτογραφίες και σχέδια υψηλής ανάλυσης. Ταυτόχρονα, ο χρήστης δύναται να εξερευνήσει περισσότερα έργα από το ίδιο πρόσωπο- εταιρία, καθώς και να τα διαμοιραστεί με άλλους χρήστες σε άλλα κοινωνικά δίκτυα και να τα σχολιάσει-αξιολογήσει. Όντας μέλος σε αυτή την κοινότητα, μπορείς επίσης να ενημερωθείς για συνέδρια, εκθέσεις και τεκταινόμενα γύρω από τον κόσμο της αρχιτεκτονικής καθώς και να αναγνώσεις άρθρα συνεντεύξεις και σχολιασμούς πάνω σε αρχιτεκτονικά ζητήματα. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργούν και άλλες κοινότητες που ανήκουν στη κατηγορία blogs. Το Archdaily 44 για παράδειγμα, με παρόμοια εμφάνιση, δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να ψάξει δωρεάν μέσα στις ψηφιακές του βιβλιοθήκες, για έργα ή και για αρχιτέκτονες. Οι αναφορές και εδώ συνοδεύονται από λεπτομερείς περιγραφές και εικόνες και φυσικά δε λείπει η δυνατότητα διαμοιρασμού και αξιολόγησης του project, σε αυτό ή άλλα κοινωνικά δίκτυα. Όπως στο Architizer, έτσι και εδώ υπάρχει σύστημα αξιολόγησης των project και λειτουργεί βάσει των προτιμήσεων των χρηστών. Τέλος, στη σελίδα φιλοξενούνται ανακοινώσεις αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και εκθέσεων.

43 44

Ιστότοπος του arcitizer.com Ιστότοπος του archdaily.com

74 |

Microblogs Στο διαδίκτυο, μπορούν να εντοπισθούν πληροφορίες ηχητικές, κινούμενης/στατικής εικόνας και γραπτού λόγου. Είναι τα τρία μέσα που μεταφέρθηκαν από το φυσικό χώρο στον κυβερνοχώρο για να διαμοιραστούν οι χρήστες περιεχόμενο. Τα μέσα αυτά μεταδίδουν σκέψεις συναισθήματα, πληροφορίες, γεγονότα και το μόνο που διαχωρίζει τη φύση τους είναι η ευκολίας αποτύπωσής τους. Είναι πιο εύκολο και γρήγορο να διαμοιραστούμε κάτι με μία σειρά κειμένου, ενώ πιο πολύπλοκο να το κάνουμε με τη χρήση βίντεο. Αυτό χάρισε μεγάλη δημοτικότητα στο Twitter, το οποίο επιτρέπει στο μέλος της κοινότητάς του να ανεβάσει άμεσα κείμενα περιορισμένα στους 140 χαρακτήρες. Το Twitter, ξεκίνησε το 2006 από τον Jack Dorsey και μέχρι το 2012 καταμέτρησε πάνω από 500.000 χρήστες, οι οποίοι καθημερινά ανέβαζαν 340.000 «κείμενα-tweet» 45. Εδώ έχουμε να κάνουμε μονάχα με γραπτό λόγο στην πιο λιτή του μορφή. Μοιάζει να επιστρέφει μορφολογικά στις εποχές των πρώτων, μη εικονογραφημένων βιβλίων, όπου ο συντάκτης προσπαθούσε να αποδώσει τη σκέψη του περιγράφοντάς τη με λέξεις και ελάχιστες εικόνες. Αυτή την πρωτόλεια μορφή επικοινωνίας αναβιώνει το Twitter με τη βοήθεια του διαδικτύου. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως το Twitter αντιπροσωπεύει τη φυσική εξέλιξη του γραπτού λόγου ως μέσο αναπαράστασης, στην εποχή του διαδικτύου. Συμπεράσματα: Τα blogs- microblogs, αποτελούν μία μετουσίωση του περιοδικού, της εφημερίδας και του βιβλίου. Μαζί με τα e-book και τα site που τα φιλοξενούν (βλ.: ISSUU), καταφέρνουν να αποδώσουν με ακρίβεια την αίσθηση ενός χώρου, μέσα από σειρές εικόνων και κειμένου. Βοηθούν στη μετάδοση της αρχιτεκτονικής σκέψης όχι όμως στο βαθμό που θα μπορούσε να το κάνει μία ταινία. Επιπλέον, προσφέρουν τη διάδραση που δε συναντάται στον έντυπο τύπο και συνάμα την επικοινωνία πομπού και δέκτη. Σήμερα φαίνεται να χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες και φοιτητές αρχιτέκτονες, για την ενατένιση του περιεχομένου τους, την αναζήτηση πληροφορίας και επιρροών καθώς και τη διαφήμιση-προώθηση του δικού τους ή ενός εταιρικού προφίλ.

Ingrid Lunden, Analyst: Twitter passed 500m users in June 2012, 140m of them in US; Jakarta “Biggest Tweeting “ city, Techrunch, 30 Ιουλίου 2012.

| 75

76 |

| 77

78 |

5.3.2 Social networking sites [Ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης] Αναφερθήκαμε όμως σε προηγούμενο κεφάλαιο (κεφ.: 5.2) στις μηχανές αναζήτησης και στο ρόλο που διαδραματίζουν ως συνδετικοί κρίκοι του «κυβερνο-χάους». Έτσι λοιπόν, αν αναζητήσει κάποιος ένα από τα παραπάνω μέσα site στο google (η οποιαδήποτε άλλη μηχανή αναζήτησης), θα παρατηρήσει πως εκτός από τον αρχικό σύνδεσμο της ιστοσελίδας, παρακάτω εμφανίζονται δεκάδες άλλα σχετικά αποτελέσματα που παρουσιάζουν το προφίλ του site σε άλλα social media. Το ίδιο συμβαίνει και στην ίδια την ιστοσελίδα, όπου σε ευδιάκριτα σημεία εμφανίζονται σύμβολα και τίτλοι όπως:

«Ακολουθήστε» μας στο Twitter, κάντε «like» στη σελίδα μας στο facebook Κάθε ομαδική ιστοσελίδα, μεμονωμένο project ή άτομο της διαδικτυακής κοινότητας, συνοδεύεται από πολλά διαφορετικά προφίλ, που αλληλεπιδρούν καθημερινά με νέες πληροφορίες. Αυτό συμβαίνει στους Ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης [social networking sites], τη δεύτερη κατηγορία που θα εξετάσουμε. «Οι ιστότοποι αυτοί είναι κοινωνικές δομές, αποτελούμενες από “ηθοποιούς με κοινωνικούς ρόλους” (ανεξάρτητους ή οργανώσεις) και δυαδικούς 46 δεσμούς που τους συνδέουν μεταξύ τους 47.» Οι δυαδικοί αυτοί δεσμοί κάνουν την επικοινωνία περισσότερο ιδιωτική μέσω διαδικτύου, απ’ ότι στην καθημερινή ζωή. Στο βιβλίο “Networked - The new social operating system”, των Lee Rainie και Barry Wellman, οι συγγραφείς αναλύουν τα social media και τα θετικά τους αποτελέσματα, επισημαίνοντας ότι χρησιμοποιούνται για να αποτυπώσουμε αναμνήσεις, να μάθουμε και να εξερευνήσουμε νέα πράγματα, καθώς και να διαφημιστούμε ή να κάνουμε νέες φιλίες. Ισχυρό παραδείγματα των πολύπλευρων αποτελεσμάτων των social media, αποτελεί η εξέγερση στην Αίγυπτο το 2011, όπου το facebook και το twitter, χρησιμοποιήθηκαν για να οργανωθούν συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες 48. Τα δύο τελευταία συγκεντρώνουν σχεδόν το 1/5 του ανθρώπινου πληθυσμού σε μέλη, με το Facebook να φτάνει το 2010 τα 792,999,000 εκατομμύρια και το Twitter τα 167,903,000 49. Συνολικά τα κοινωνικά δίκτυα στον παγκόσμιο ιστό με βάση την ίδια πηγή, χρησιμοποιούνται από παραπάνω του 90% του συνολικού με πρόσβαση

Dyad (sociology), ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia Wasserman, Stanley; Faust, Katherine (1994). "Social Network Analysis in the Social and Behavioral Sciences". Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge University Press. σελ. 1– 27.ISBN 9780521387071 48 Barry Wellman, Lee Rainie (2012). Networked: The New Social Operating System. The MIT Press, ISBN 0262017199. 49 Eric Eldon, ComScore: Google+ grows worldwide users from 65 million in October to 67 million in November, 22 Δεκεμβρίου 2011 47

| 79

στο διαδίκτυο πληθυσμού, 43ών ανεπτυγμένων και μη χωρών. Σήμερα το facebook απαριθμεί περίπου 1,11 δισεκατομμύρια χρήστες. 50

Worldwide

Unique Visitors

Facebook.com

792,999,000

Twitter.com

167,903,000

LinkedIn.com

94,823,000

Google+

66,756,000

MySpace

61,037,000

Others

255,539,000

Έχοντας μία εικόνα για την κλίμακα και την ευρύτητα των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, παρακάτω θα αναλύσουμε με ποιο τρόπο μεταδίδουν αρχιτεκτονική πληροφορία. Σερφάροντας σε κάποια σελίδα στο διαδίκτυο είναι πολύ πιθανόν να συναντήσουμε το κουμπί «share» (μετ.: διαμοιράσου). Η εν λόγω λειτουργία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες, που δίνει πλέον νόημα στην ύπαρξη των κοινωνικών δικτύων. Πατώντας πάνω στην επιλογή θα έρθουμε αντιμέτωποι συνήθως με δεκάδες κοινωνικά δίκτυα, στα οποία θα εμφανισθεί η πληροφορία που επιλέξαμε να διαμοιραστούμε.

Facebook, Twitter, Google+, LinkedIn, Tumblr, Pinterest…

Facebook reports first quarter 2013 results, Facebook, 2 Μαΐου 2013 Eric Eldon, ComScore: Google+ grows worldwide users from 65 million in October to 67 million in November, 22 Δεκεμβρίου 2011 51

80 |

Me…

| 81

Όσο η λίστα συνεχίζεται, ο χρήστης δελεάζεται να κάνει ακόμα ένα λογαριασμό, να ανοίξει ακόμα έναν κοινωνικό κύκλο. Όλα τα παραπάνω χαρακτηρίζονται ως social media και τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην κατηγορία των social networking sites. Ξεκινώντας από το «φαινόμενο facebook», αρκεί να πάμε εν έτει 2003, όταν μία προσπάθεια με το όνομα Facemash, ξεκίνησε στο πανεπιστήμιο του Harvard από τον Mark Zuckerberg, στο δεύτερο έτος των σπουδών του. Δέκα χρόνια αργότερα και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης με κολοσσιαίες επιρροές στον πολιτικό, τον κοινωνικό, και τον ψυχολογικό τομέα 52. Μία σύντομη επίσκεψη και εγγραφή στη σελίδα του facebook, δεν αρκεί για να κατανοήσει ένας μέσος χρήστης άμεσα την πολύπλοκη λειτουργία του και το σωστότερο τρόπο προσέγγισης για να πετύχει το στόχο του είτε αυτός είναι επαγγελματικός είτε προσωπικός. Δεκάδες λειτουργίες, διαφημίσεις, εικόνες και υπενθυμίσεις κατακλύζουν άμεσα την οθόνη, συμπιεσμένα σε μία κάθετη στήλη που ονομάζεται «news feed» (μετ.: ροή ειδήσεων). Χωρίς ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις από τα άλλα κοινωνικά δίκτυα, το facebook μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ζωντανό φόρουμ, που παραμετροποιείται ανάλογα με τις προτιμήσεις και την προσωπική ζωή του χρήστη. Μία προηγμένη μηχανή αναζήτησης και στην περίπτωση αυτή, έρχεται να ανασυντάξει το χάος πληροφοριών και να μας δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Έτσι λοιπόν, στην κορυφή της σελίδας συναντάμε ένα πλαίσιο που μας παροτρύνει να αναζητήσουμε «ανθρώπους, τοποθεσίες και πράγματα». Η διαφορά από τις μηχανές αναζήτησης του παγκόσμιου ιστού, είναι ότι εδώ μπορεί κανείς να εντοπίσει πληροφορίες μόνο μέσα στα όρια του συγκεκριμένου κοινωνικού δικτύου και όχι του ευρύτερου κυβερνοχώρου. «Architecture», θα είναι ο όρος που θα αναζητήσουμε και θα αναλύσουμε τα αποτελέσματά του. Η μηχανή του facebook μας προτείνει «Architects, groups named architecture» και χιλιάδες άλλα αποτελέσματα ακολουθούν, ξεκινώντας από τα σχετικά με τις προηγούμενες προτιμήσεις ή αναζητήσεις του χρήστη. Μάλιστα στα πρώτα αποτελέσματα περιλαμβάνονται πάντα οι προτιμήσεις των εικονικών «φίλων» του χρήστη. Σήμερα όπως είδαμε παραπάνω, το 1/5 του πληθυσμού της γης, διατηρεί ένα προφίλ στο facebook. Αντίστοιχα υπάρχουν ομάδες ανθρώπων με κοινές προτιμήσεις, τα λεγόμενα γκρουπ- «groups», καθώς και σελίδες μέσα στο κοινωνικό δίκτυο που αφορούν δραστηριότητες- «events» ή σελίδες- «pages» που προωθούν οργανισμούς, καταστήματα, εταιρίες και πανεπιστήμια. Συνεπώς, μία αναζήτηση αρχιτεκτονικής πληροφορίας 52

“You Have 0 Friends”, an April 2010 episode of the American animated comedy series, South Park, explicitly parodied Facebook

82 |

περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω, που απαριθμούνται συνήθως σε μερικές χιλιάδες. Αρχιτεκτονικά γραφεία, οργανισμοί, εταιρίες και πανεπιστήμια (pages), αρχιτεκτονικά δρώμενα, workshop, εκθέσεις, διαλέξεις και συνέδρια (events) και άνθρωποι συνδεδεμένοι με εμάς και μη που εργάζονται ως αρχιτέκτονες ή τους αρέσει κάτι από τα παραπάνω (people).

38 Συμπεράσματα: Είναι εμφανείς οι ομοιότητες με τα Blogs και social media sites που παρουσιάστηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο (βλ. κεφάλαιο 3.4.1), με κάποιες όμως ουσιαστικές διαφορές. Παρουσιάζονται τα ίδια αποτελέσματα, με πολύ διαφορετικό τρόπο. Πέρα από τις αισθητικές διαφορές η ευρύτητα, η διάδραση και η ταχύτητα μετάδοσης του περιεχομένου υπερτερεί σε ένα social networking site. Στον αντίποδα, το ίδιο το περιεχόμενο απαιτεί ιδιαίτερη δεξιότητα για να εντοπιστεί, μιας και τα εν λόγω site, απευθύνονται σε ευρύτερο κοινό και δεν αφορούν μόνο τον αρχιτεκτονικό τομέα. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως αφορούν κυρίως το διαμοιρασμό (share) περιεχομένου με άτομα πολλών διαφορετικών κοινωνικών κύκλων και σε αυτό τον τομέα ξεκάθαρα υπερτερούν. Αντιθέτως, λόγω της διευρυμένης συνδεσιμότητάς τους και της αυξημένης προσβασιμότητας, δεν υφίσταται φιλτράρισμα στο περιεχόμενο και τελικά μοιάζει ευκολότερη και εγκυρότερη η αναζήτηση εξειδικευμένης πληροφορίας σε site που ειδικεύονται αποκλειστικά σε αυτή

| 83

(βλ. κεφάλαιο 3.4.1) και αποκλείουν την έντονη διάδραση μεταξύ των ατόμων που τη διαμοιράζονται. Συμπερασματικά, το μέλος μιας διαδικτυακής κοινότητας θα μπορούσε να εντοπίσει την πληροφορία σε κάποιο από τα blogs (π.χ. architizer, archdaily) και έπειτα να τη διασκορπίσει- διαμοιραστεί με ταχύτατους ρυθμούς σε κάποιο social networking site (π.χ. facebook, twitter). Αν ανατρέξουμε στα παραδείγματα ιστότοπων, αρχιτεκτόνων και ταινιών που αναφέραμε παραπάνω και κάνουμε μία αναζήτηση με βάση αυτά στο facebook ή οποιοδήποτε social networking site, θα παρατηρήσουμε ότι διατηρούνται σελίδες και προφίλ σχετικά με αυτά. Για παράδειγμα, το Architizer διατηρεί σελίδα στο facebook, η οποία συγκεντρώνει σχεδόν 800,000 «like», από χρήστες της κοινότητας. Ομοίως το Αrchdaily, συγκεντρώνει σχεδόν τον ίδιο αριθμό «like», στη σελίδα του στο facebook. Μέσω αυτής της κοινότητας το καθένα από αυτά προωθεί το προφίλ του, ενημερώνοντας καθημερινά τους «θαυμαστές» του για τα νέα στο χώρο της αρχιτεκτονικής. Οι αναρτήσεις μπορεί να είναι οι ίδιες με αυτές στον ιδιωτικό τους ιστοχώρο, αλλά ένα social networking site, καθιστά πιο εύκολη την ενημέρωση των μελών, αφού πλέον δε χρειάζεται να επισκεφθούν το site της κάθε εταιρίας, αλλά μπορούν να κοιτάξουν απλά τις ειδοποιήσεις τους στο facebook. Αξιοσημείωτο δε είναι το γεγονός ότι στο facebook, διατηρούνται προφίλ ατόμων- ομάδων- αντικειμένων, που δεν υφίστανται πλέον στο φυσικό κόσμο. Προσωπικότητες άλλης περιόδου, όπως ο Le Corbusier, έχουν τη δική τους θεματική ενότητα. Εδώ, σε αντίθεση με το Wikipedia και τις ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες, θα βρούμε πληροφορίες για άλλα μέλη της κοινότητας που «θαυμάζουν» το Le Corbusier, φωτογραφίες από «εικονικούς» μας φίλους που έχουν επισκεφθεί τα έργα του, καθώς και ομάδες ατόμων, σχετικές με την αρχιτεκτονική του. Ένα social networking site σε αυτή την περίπτωση δε προσφέρει απτή πληροφορία, αλλά συνδέσεις με άλλα μέλη του και ομάδες που μπορούν να μας οδηγήσουν σε αυτή. Το ίδιο ισχύει και για το Rem Koolhaas και το βιβλίο του S.M.L.X.L., τους OMA, και για τις ταινίες που αναφέρθηκαν παραπάνω (REM, Kochuu…)

14,342

84 |

Likes

“Architects are sexy” REM KOOLHAAS changed his cover photo, we have 940 registered users in our forum –now you can login with your facebook account, easy, fast & comfortable, REM KOOLHAAS likes OSCAR NIEMEYER\DANIEL LIBESKIND\JAN KAPLICKY\ZAHA HADID and 1 friend of yours LIKES REM KOOLHAAS

| 85

86 |

5.3.3 Collaborative projects [συλλογικά project] Στην κατηγορία των collaborative project, ανήκουν ψηφιακές βιβλιοθήκες που μπορεί να θεωρηθεί πως μεταδίδουν αρχιτεκτονική πληροφορία. Λαμβάνοντας υπόψιν τη συνολική εικόνα ενός αρχιτέκτονα, τα project κάθε αυτά δε μεταδίδουν από μόνα τους πάντα κάποιο μήνυμα. Έτσι λοιπόν, οφείλει κάποιος να αναλογιστεί την πολιτιστική, οικονομική, πολιτική κουλτούρα που βρίσκεται από πίσω. Μάλιστα οι εξιστορήσεις του παρελθόντος ορισμένες φορές λένε περισσότερα από την εικόνα του ίδιου του έργου. Έτσι λοιπόν, μπορούμε να αναφερθούμε στη Wikipedia 53, ως μία απύθμενη ψηφιακή πηγή αρχιτεκτονικής πληροφόρησης του 21ου αιώνα.

Η Wikipedia, βασίζεται στη λογική του collaborative editing, δηλαδή της συλλογικής επεξεργασίας πληροφοριών. Τα κείμενα συντάσσονται από παραπάνω του ενός ατόμων, χωρίζοντας την εργασία σε υπο-ενότητες, τις οποίες επεξεργάζονται μαζί ή χωριστά 54. Η δυνατότητα αυτή ενισχυμένη από την ευρύτητα του διαδικτύου, κάνει τη Wikipedia μία αστείρευτη πηγή διαδικτυακής πληροφόρησης, με σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια διαδικτυακά άρθρα.

Σημαντικό χαρακτηρίζεται το γεγονός ότι στο τέλος κάθε άρθρου, εντοπίζονται πηγές και υπερσύνδεσμοι σε βιβλία, άλλα επιστημονικά άρθρα, συνέδρια, που ξανά μπορούν να μας βοηθήσουν στην αναζήτησή μας. Έτσι, η wikipedia αποτελεί τον πρώτο προορισμό για ψηφιακές αναζητήσεις πληροφοριών στις μέρες μας. Το αποτέλεσμα αναφέρεται πάντα σε αυτό που αναζητάμε, χωρίς να μας παραπέμπει σε συγγενή αποτελέσματα και διαφημίσεις όπως η μηχανή αναζήτησης της google ή του facebook. Σημαντική είναι η συνδρομή της εγκυκλοπαίδειας αυτής και στον τομέα της αρχιτεκτονικής μιας και υπάρχουν αποθηκευμένες πληροφορίες, από κάθε αρχιτεκτονικό κίνημα, αρχιτέκτονα, έργο, βιβλίο, συνέδριο, επιτροπή. 53

Ιστoσελίδα της wikipedia

Speck, Bruce W. (2008). Collaborative Writing: An Annotated Bibliography. Charlotte, North Carolina: IAP (Information Age Publishing), ISBN 978-1-59311-285-1

| 87

Μάλιστα οι πληροφορίες είναι αναλυτικές και περισσότερο τεκμηριωμένες από ότι σε ένα παραδοσιακό blog και οι αναφορές μας βοηθούν σε κάθε περίπτωση να εντοπίσουμε και άλλες πηγές που ειδάλλως δε θα λαμβάναμε υπόψιν. Η διαφορά σε σχέση με τα υπόλοιπα social media, εντοπίζεται στη διάδραση. Η Wikipedia, δίνει στο χρήστη ένα μικρό βαθμό ελευθερίας, αφήνοντάς τον να κάνει περιορισμένες αλλαγές και να συνεισφέρει σε οποιοδήποτε άρθρο. Οι σχολιασμοί, δεν υφίστανται εδώ, ούτε ο διαμοιρασμός της πληροφορίας. Συμπέρασμα: Μπορούμε να ισχυριστούμε πως η Wikipedia αποτελεί μία διαδικτυακή βιβλιοθήκη με έντονη συγκέντρωση αρχιτεκτονικών και μη πληροφοριών, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να διασφαλίζει την εγκυρότητά τους, εφόσον δύναται να τροποποιηθούν μερικώς από οποιοδήποτε χρήστη. Κάτι τέτοιο μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Wikipedia, θα μπορούσε να συνεισφέρει στον τομέα της αρχιτεκτονικής πληροφόρησης, μέσω της συγκέντρωσης των πηγών και αναφορών της και των συνδέσμων με αυτές και όχι με τα άρθρα της καθαυτά.

88 |

5.3.4 Content communities [κοινότητες περιεχομένου] «Η επανάσταση στην τηλεόραση λαμβάνει και αυτή χώρα στο ίντερνετ. Πρόσφατα το YouTube συναγωνίστηκε σε τηλεθεατές κεντρικά τηλεοπτικά δίκτυα των ΗΠΑ. Ενώ στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του FOX οι τηλεθεατές έβλεπαν τις πρόσφατες εξελίξεις στο Ιράκ, άλλοι τόσοι στο YouTube έβλεπαν μια γάτα να κάθεται πάνω σε μια τουαλέτα, μόνο και μόνο επειδή είχε μπει στο hot list της κεντρικής σελίδας. 55» Το YouTube αποτελεί ιστότοπο διαμοιρασμού βίντεο, όπου οι χρήστες μπορούν να δουν, να ανεβάσουν και να διαμοιραστούν βίντεο 56. Οι λειτουργίες διαμοιρασμού δε διαφέρουν ιδιαίτερα από τα προηγούμενα social media, με μόνη ιδιαιτερότητα τη δυνατότητα ενσωμάτωσης ενός βίντεο σε οποιοδήποτε άλλο site και blog. Αυτή η λειτουργία, καθιστά το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προσιτό σε κάθε χρήση του διαδικτύου, χωρίς να έχει απαραίτητα δημιουργήσει προφίλ στη συγκεκριμένη κοινότητα. Επίσης, διευκολύνει το σχολιασμό και την αξιολόγηση των βίντεο, με τη συμβολή των υπόλοιπων social media. Μπορεί η δημοτικότητα του YouTube, να βασίζεται πολλές φορές σε παραδημοσιογραφικά και ερασιτεχνικά βίντεο, όμως η υπερσυνδεσιμότητα μέσω των φορητών συσκευών με κάμερα, κατάφερε να προσδώσει μία διαφορετική διάσταση στην αντίληψη του χώρουχρόνου. Σα κοινότητα περιεχομένου, κατηγοριοποιεί, προτείνει και προλαμβάνει τις αναζητήσεις μας, ανταμείβοντάς μας με υψηλής ευκρίνειας οπτικοακουστικό υλικό. Σε επίπεδο διαμοιρασμού και διάδρασης των χρηστών μεταξύ τους, το YouTube, δίνει παρόμοιες δυνατότες με τους υπόλοιπους ιστότοπους. Το πιο δημοφιλές βίντεο φτάνει σήμερα το 1 δις. προβολές 57, ενώ κάθε λεπτό ανεβαίνουν στην ιστοσελίδα 60 λεπτά βίντεο 58. Υπάρχει θετική και αρνητική αξιολόγηση των βίντεο, καθώς και σχολιασμός. Επιπλέον, μπορούμε να εγγραφούμε σε «κανάλια», που συνεχώς ανανεώνουν τον κατάλογό τους με νέα βίντεο σχετικά με αρχιτεκτονική και άλλους τομείς. Κανάλια από τα προαναφερθέντα social media, μπορούν να εντοπισθούν και εδώ. Για παράδειγμα, το Architizer διατηρεί το δικό του χώρο, όπως και το Archdaily, παρουσιάζοντας ανά τακτά χρονικά διαστήματα διαλέξεις, συνεντεύξεις, αλλά και κτίρια. Σημαντικός είναι ο αριθμός και από τα πανεπιστήμια που εκπέμπουν στο youtube, με παρουσιάσεις, διαλέξεις και εκδηλώσεις. Όσων αφορά τα πανεπιστήμια και γενικά το επιστημονικό περιεχόμενο, άξια αναφοράς είναι η ιστοσελίδα του TED και TEDx, όπου φιλοξενείται περιεχόμενο επιστημονικού χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, αναμεταδίδονται 55

Ανδρέας Αγγελιδάκης, Second Life, Αρχιτεκτονική και Ψηφιακή πραγματικότητα Jim Hopkins, Surprise! There is a third YouTube co-founder, USA Today, 11 Οκτωβρίου 2006 57 Gangnam Style hits over one billion views on YouTube, BBC news, 21 Δεκεμβρίου 2012 58 Alexei Oreskovic, YouTube hits 4 billion daily video views, Reuters, 23 Ιανουαρίου 2012 56

| 89

διαλέξεις από επιφανείς και μη επιστήμονες και αρχιτέκτονες, καθώς και διαλέξεις πανεπιστημίων. Εδώ το περιεχόμενο αξιολογείται περισσότερο απ’ ότι στο YouTube, όμως η φύση της πληροφορίας περιορίζεται σε ατομικές ή ομαδικές παρουσιάσεις και όχι στην κοινή χρήση και διαμοιρασμό πάσης φύσεως βίντεο. Συμπέρασμα: Η αρχιτεκτονική παρουσιάζεται εδώ σε όλο της το μεγαλείο. Από trailer των προαναφερθέντων αρχιτεκτονικών ντοκιμαντέρ (Rem, Kochuu..), ως τα προσωπικά βιώματα επισκεπτών από αστικά και μη τοπία, μέχρι και καθημερινά αντικείμενα και δραστηριότητες. Εδώ ο όρος αρχιτεκτονική γίνεται πιο αφηρημένος. Αφήνει το χρήστη να προσλάβει την πληροφορία που αυτός επιθυμεί και το δημιουργό να την εκφράσει με τον τρόπο που αυτός επιλέγει. Αφαιρετικές απεικονίσεις με ηλεκτρονική μουσική ή χωρίς τη συνοδεία ήχου, ρεαλιστικές αναπαραστάσειςπαραστάσεις του χώρου, οτιδήποτε περιλαμβάνεται στα πλαίσια ζωής και θανάτου θα το συναντήσουμε εδώ. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το μόνο χωρικό στοιχείο που δε περιγράφει το YouTube είναι ο χώρος που ποτέ δεν έχει ρεαλιστικά αποτυπωθεί, το διαδίκτυο. Αποτέλεσμα αυτού, η απορρόφηση. Ο χρήστης μπορεί να βιώσει σε διαφορετικό επίπεδο το χώρο, απ’ ότι με την απλή παρατήρηση μιας φωτογραφίας ή ενός κειμένου. Η δυνατότητα επεξεργασίας της κινούμενης εικόνας, του ήχου καθώς και η αρχική σκηνοθεσία, μπορούν να καθηλώσουν το χρήστη, προσδίδοντας ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Είναι ευκολότερο εδώ από οποιοδήποτε άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης να αναγνωριστεί η ποιοτική πληροφορία και να απομονωθεί. Πλέον με τη δυνατότητα τρισδιάστατης προβολής, καθώς και υψηλής ευκρίνειας 4Κ, η διάδραση του χρήστη με το μέσο γίνεται ακόμα πιο βιωματική.

90 |

| 91

6.0 Case study- the S.N.O.A. project Επιχειρήσαμε με βάση τις αρχές και το τι θεωρούμε πως πρέπει να προσφέρει μια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης να δημιουργήσουμε ένα δικό μας project. Θελήσαμε οι ίδιοι να διαπιστώσουμε πως οργανώνεται ένας τέτοιος ιστοχώρος και αν μπορεί να καταφέρει να απαντήσει στα ερωτήματα που θέσαμε με την υπάρχουσα τεχνολογία. Επιπλέον μέσα από αυτό το πείραμα, επιδιώκουμε να κατανοήσουμε πώς μεταφράζεται η γλώσσα μηχανής σε εικόνα και κατά συνέπεια αρχιτεκτονική πληροφορία. Στην απόπειρα αυτή δώσαμε το όνομα “S.N.O.A.- the social network of architects”. Το project S.N.O.A., αντιπροσωπεύει ένα κοινωνικό δίκτυο που εξυπηρετεί τη διάδοση της αρχιτεκτονικής μέσω του διαδικτύου. Πρόκειται για μία προσπάθεια οργάνωσης της αρχιτεκτονικής σκέψης και ιδέας, καθώς και ολόκληρης της ζωής ενός ατόμου- ομάδας, όσον αφορά τον τομέα της αρχιτεκτονικής, σε ένα προσωπικό διαδικτυακό χώρο, τον οποίο μπορεί να διαμοιραστεί με όποιον θέλει. Βασισμένο στην έννοια της απλοϊκότητας, το project SNOA, συγκεντρώνει στοιχεία από ιστοχώρους του τομέα αυτού και τα αναδιοργανώνει σε μία διακριτική σύνθεση, η οποία αποτελεί το προσωπικό προφίλ του χρήστη. Μέσω αυτής της σύνθεσης, μπορεί κάποιος να κοινοποιήσει- διαμοιραστεί τα ενδιαφέροντά του, τις ιδέες του καθώς και την αρχιτεκτονική του σκέψη. Οι εικονικοί «φίλοι» του χρήστη μπορούν να σχολιάσουν ή να ακολουθήσουν τις δραστηριότητες- ιδέες του, ενώ ο ίδιος για πρώτη φορά μπορεί να διοργανώσει ή να παρακολουθήσει μία διαδικτυακή έκθεση- εκδήλωση- διάλεξη. Έκθεση, μπορεί να διοργανωθεί από οποιονδήποτε χρήστη ή ομάδα χρηστών (πανεπιστήμιο, ομάδα φοιτητών, εταιρία) και να προσκληθούν οι «φίλοι» του ή και άλλα μέλη του ιστοχώρου. Είναι η πρώτη φορά που κάποιος φοιτητής μπορεί να αλληλοεπιδράσει και να ασκήσει κριτική σε άλλους χρήστες μέσα από έναν αυστηρά αρχιτεκτονικό ιστοχώρο. Το προφίλ κάποιου είναι προσβάσιμο (εάν επιθυμεί) και από άτομα που δεν είναι μέλη της κοινότητας. Έτσι, το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει το προφίλ του για επαγγελματικό σκοπό, όπως θα έκανε με ένα portfolio. Ο σκοπός του “project S.N.O.A.”, αφορά τη διάδοση της αρχιτεκτονικής ιδέας οποιουδήποτε ατόμου σε μία πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από αυτή που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Τα έργα του, οι δραστηριότητές του και οι προσωπικές του ιδέες, μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για συζήτηση με τους κοντινούς, αλλά και με τους πολύ μακρινούς ανθρώπους του και να διαδοθούν. Δεν υπάρχει μια επιτροπή που αξιολογεί και «ανεβάζει» όποια έργα παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Ο κάθε χρήστης ανεβάζει ότι θεωρεί ο ίδιος αξιόλογο. Κριτική υπάρχει από τα

92 |

υπόλοιπα μέλη του χώρου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας υγιής και εποικοδομητικός διάλογος, με την αρχιτεκτονική να βρίσκεται στο επίκεντρο. Απομένει λοιπόν να δούμε που μπορεί να φτάσει αριθμητικά η διάδοση ιδεών και πώς μπορεί να επηρεάσει την παγκόσμια αρχιτεκτονική σκηνή, ξεκινώντας από φοιτητές αρχιτεκτονικής, ως πομπούς μιας «αρχιτεκτονικής ιδεολογίας», της δικής τους «αρχιτεκτονικής ιδεολογίας». Αυτός ο ιστοτόπος, αποτελεί μονάχα ένα έναυσμα για κάτι τόσο μεγάλο, εκμεταλλευόμενος το εργαλείο που έχουμε πλέον όλοι στις ζωές μας και ονομάζεται «internet». Ένα έναυσμα για κάτι που έχει ξαναγίνει σε άλλους τομείς της ζωής και επέφερε κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και άλλες αλλαγές σε βαθύτατα ριζωμένα συστήματα. Ένα πείραμα στο πεδίο της αρχιτεκτονικής. Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζεται η τωρινή μορφή του S.N.O.A., δίχως να γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί στο μέλλον. Στο πρώτο στιγμιότυπο παρουσιάζεται η αρχική σελίδα, που αντικρύζει ο χρήστης εισερχόμενος στον ιστότοπο. Η ιστοσελίδα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες. Το φόρουμ, το οποίο αποτελεί χώρο για συζητήσεις και σχολιασμούς, το προφίλ που αποτελεί τον ιδιωτικό χώρο του χρήστη, το αρχείο, όπου αποθηκεύεται και ταξινομείται κάθε αρχιτεκτονική πληροφορία (κτίριο, πλατεία, κτλ.) και τα νέα όπου εμφανίζονται σε κάθε ανανέωση τα νέα από τους «φίλους» του χρήστη με χρονολογική σειρά. Το προφίλ του χρήστη (δεύτερο στιγμιότυπο), έχει διαμορφωθεί με βάσει ένα κάναβο και καταλαμβάνει ολόκληρη την οθόνη, σε αντίθεση με του περισσότερα social networking sites (που περιορίζονται σε ένα μέρος αυτής). Οι αρχές λειτουργίας του βασίζονται στις δυνατότητες διαμοιρασμού ενός social networking site, στην απλότητα ενός blog, καθώς και στην απεικόνιση ενός virtual social world.

| 93

94 |

| 95

96 |

| 97

98 |

| 99

7.0 Συμπεράσματα “Είμαι ακόμα εδώ: Ξανά πίσω μετά από ένα χρόνο χωρίς ίντερνετ”59. Paul Miller Ο Paul Miller, συντάκτης στην τεχνολογική ιστοσελίδα “The Verge”, μας αφηγείται την ιστορία του μετά από ένα χρόνο απουσίας από τη ζωή στον κυβερνοχώρο. Ήταν ένα πείραμα που ξεκίνησε για να αποδείξει την επίδραση του διαδικτύου στη ζωή ενός δικτυωμένου ανθρώπου. «Ένα χρόνο πριν εγκατέλειψα το ίντερνετ. Νόμιζα ότι με έκανε μη παραγωγικό. Νόμιζα ότι διαφθείρει την ψυχή μου… Τώρα θα έπρεπε να σας λέω πως λύθηκαν όλα τα προβλήματά μου. Πώς έγινα πιο αληθινός. Πιο τέλειος. Είχα διαβάσει τόσα πολλά άρθρα σε blog και περιοδικά για το πώς το διαδίκτυο μας κάνει μοναχικούς, ηλίθιους, ή μοναχικούς και ηλίθιους ταυτόχρονα, που είχα αρχίσει να τα πιστεύω. Ήθελα να μάθω τι ήταν αυτό που μου έκανε το ίντερνετ, ώστε να μπορέσω να το πολεμήσω. Το ίντερνετ όμως, δεν είναι μία προσωπική επιδίωξη, είναι κάτι που κάνουμε μεταξύ μας. Το ίντερνετ είναι το μέρος που βρίσκονται οι άνθρωποι.»

7.1 Από τη στατικότητα στην υπερ-κινητικότητα Διανύουμε τη δεύτερη 10ετία, μετά την έλευση του κυβερνοχώρου στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Ο υπολογιστής, τα πυροβόλα όπλα, το αεροπλάνο, η τηλεόραση αποτέλεσαν εφευρέσεις του προηγούμενου αιώνα που άλλαξαν καθοριστικά την εξέλιξη του κόσμου που γνωρίζουμε. Το διαδίκτυο μέσω του υπολογιστή όμως, περισσότερο απ’ όλα έφερε κάτι νέο στον κόσμο της αρχιτεκτονικής. Τη δυνατότητα του αρχιτέκτονα να εκπέμψει σκέψεις και μηνύματα σε όλη την υφήλιο, γρηγορότερα από ποτέ. Η αρχιτεκτονική σα μία μορφή τέχνης που εξυπηρετείται από την τεχνολογία, υιοθετούσε πάντοτε πρόθυμα και γρήγορα τις νέες αλλαγές προς όφελός της. Το μοντέρνο κίνημα, αποτέλεσε το αποκορύφωμα της εφαρμογής νέων τεχνολογιών και τεχνικών κατασκευής, που ακολουθούνται πιστά ακόμα και σήμερα. Ο υπολογιστής όμως, κατάφερε να εξελίξει αυτές τις τεχνικές που αναπτύχθηκαν την εποχή του μοντέρνου. Μπορούμε να θεωρήσουμε το μοντέρνο κίνημα σαν ένα σύστημα βασισμένο σε δίκτυα, που εξαπλώθηκε μέσα από ένα «δικτυωμένο» κοινωνικό σώμα το οποίο δεν προσδιορίζεται γεωγραφικά και δρα εκτός τοπικής κουλτούρας ή κοινωνικών ομάδων. Στις μέρες μας 59

Paul Miller, I’m still here: back online after a year without the internet, The Verge, 1 Μαΐου 2013

100 |

το φαινόμενο της «αρχιτεκτονικής παραγωγής» έχει ενταθεί καθώς η δικτύωση έχει γίνει ταχύτερη και πυκνότερη. Όπως παλαιότερα συναντούσαμε κάποια ελάχιστα κτίρια διάσημων αρχιτεκτόνων διασκορπισμένα ανά την υφήλιο, (για παράδειγμα το κτίριο της αμερικάνικης πρεσβείας στην Αθήνα), έτσι σήμερα ο κόσμος έχει κατακλυστεί από τους σύγχρονους «starchitects». Όντας όλο και περισσότεροι σε αριθμό με μεγαλύτερη ποσότητα των κτιρίων τους σε όλο τον κόσμο, είναι πλέον σαφές πως το «διεθνοποιημένο» μοντέρνο στυλ εξαπλώνεται γρηγορότερα από ποτέ με τη χρήση των σύγχρονων δικτύων. Αρκεί να αναζητήσουμε στο διαδίκτυο κτίρια της Zaha Hadid, του Rem Koolhaas, του Sandiago Kalatrava κ.α., και θα καταλάβουμε πώς και πόσο γρήγορα μεταδίδει το διαδίκτυο την ιδέα του international style.

Αποτελεί όμως η τεχνολογία του διαδικτύου, μία τάση αναβίωσης της αρχιτεκτονικής πληροφορίας; Η αρχιτεκτονική, σα μία ελιτίστικη μορφή τέχνης, έμοιαζε πάντα αποκομμένη απ’ τις χαμηλές κοινωνικά μάζες, συνθέτοντας αρκετές φορές για τους ανθρώπους, χωρίς τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι κάποτε βρίσκονταν στους δρόμους, στις πλατείες, στις αγορές, στα καταστήματα. Σήμερα, οι άνθρωποι κάθε κοινωνικής τάξης βρίσκονται ταυτόχρονα και στο ίντερνετ. Συνεπώς, και η αρχιτεκτονική σαν κλάδος που εξυπηρετεί τις ανάγκες του ανθρώπου επιδιώκει να βρίσκεται και στο ίντερνετ. Εκεί που δεν υπάρχουν ταξικές διαφορές και κατά συνέπεια η αρχιτεκτονική πληροφορία δεν αποτελεί προνόμιο για τους λίγους. Εκεί που η προσωπική και η κοινωνική πλευρά του εαυτού μας, είναι εκτεθειμένες. Εκεί που ο καθένας μας, προβάλει το δικό του προφίλ, όπως αυτός επιλέγει. Με παρόμοιο τρόπο όπως παρουσίαζε ένας αρχιτέκτονας το προσωπικό του προφίλ σε ένα ακριβό και δυσεύρετο βιβλίο. Υπήρξαν πολλές προσπάθειες και εκτενείς έρευνες ώστε να βρεθεί ένα «φυσικό υποκατάστατο», που να τραβήξει τον άνθρωπο μακριά από τη νέα ψηφιακή του ταυτότητα. Στην πραγματικότητα όμως, το ίντερνετ δεν είναι μία μονάδα. Δε μπορεί να κλείσει. Βρίσκεται παντού και ο καθένας μας είναι μέρος του, όπως σε μία πραγματική αστική κοινότητα. Ο μόνος τρόπος να επιβιώσει ο αρχιτέκτονας στην άκρατη ροή πληροφορίας του 21ου αιώνα, είναι να μάθει να σκέφτεται «ψηφιακά». Δηλαδή, να αναπτύξει πτυχές του χαρακτήρα του που θα του επιτρέψουν να αποδεχθεί αυτή την αλλαγή και να διαχωρίσει τις επιρροές και τα αποτελέσματά της σε θετικά και αρνητικά. Να μπορέσει να φιλτράρει την πληροφορία, να κατευθύνει τις αναζητήσεις του και να αποκτήσει εξοικείωση με την ταχύτητα των δεδομένων. Χρειάζεται να επιστρέψει στο ουμανιστικό μοντέλο του διαφωτισμού και να συνθέσει με νέα εργαλεία, τη διάδραση και τη συνδεσιμότητα. Να δομήσει εντός και εκτός κυβερνοχώρου. Να συνδέσει με περισσότερη λειτουργικότητα τις κοινωνικές δομές του ιστοχώρου, σαν εικονικός πολεοδόμος. Να σχεδιάσει με περισσότερη συνάφεια και ευαισθησία τις σελίδες του διαδικτύου. Να διευρύνει τις γνώσεις του από τις ψηφιακές βιβλιοθήκες

| 101

όποτε χρειάζεται και να διαμοιραστεί τις σκέψεις του πάνω σε αυτά. Να ενσωματωθεί στα κοινωνικά δίκτυα και να αφουγκραστεί τις καθημερινές ανθρώπινες ανάγκες, οι οποίες θα τον οδηγήσουν σε έναν πιο ανθρώπινο σχεδιασμό. Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι τα social media και το διαδίκτυο, μπορούν να ωφελήσουν την αρχιτεκτονική με δύο τρόπους. Με το διαμοιρασμό πληροφορίας και με τη χρήση αυτής για τη δόμηση ενός νέους φυσικού ή ψηφιακού περιβάλλοντος. Όλη αυτή η αλλαγή στην ιδιοσυγκρασία του σύγχρονου αρχιτέκτονα οδηγείται εκτός του ελιτίστικου προτύπου που γνωρίζαμε, μιας και έχει ξεφύγει η γνώση και η πληροφορία από τους περιορισμούς του ακριβού και δυσεύρετου βιβλίου. Πλέον η πληροφορία διαμοιράζεται σε όλους μέσω του δικτύου του ίντερνετ και αυτό έχει άμεσες επιπτώσεις στο μοντέλο συμπεριφοράς του σύγχρονου αρχιτέκτονα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση των social media, διαμοιράζοντας και μαθαίνοντας πληροφορίες. Φυσικά δε χρειάζεται να βρισκόμαστε σε κάθε κοινωνικό δίκτυο. Η καθημερινότητα μοιάζει να έχει αλλάξει… «Αυτό όμως που ακούγεται σαν μια ευχάριστη εναλλακτική, τελικά παίρνει πάρα πολύ χρόνο και έτσι βλέπουμε την Δεύτερη Ζωή να διεκδικεί όλο και περισσότερο πολύτιμο χρόνο από την Πρώτη. Έως ότου ο νέος αρχιτέκτονας απαντήσει στα email της ημέρας, διαβάσει τα δεκάδες blog και σχετικά site, ετοιμάσει την δική του καταχώρηση στο blog του γραφείου, ανεβάσει στο flickr τις χτεσινές φωτογραφίες από το γιαπί, και ίσως και ένα video στο YouTube και τελικά ξεκινήσει και μία μικρή διαμάχη στο καινούργιο πολιτικό blog έχει περάσει τουλάχιστον η μισή μέρα και το AutoCAD παραμένει άπραγο ενώ οι πελάτες εκνευρίζονται που τα σχέδια θα καθυστερήσουν για μια βδομάδα ακόμα. 60» Σίγουρα δεν είναι το ζητούμενο η παρουσία σε κάθε διαδικτυακό τόπο και αναμφίβολα κάτι τέτοιο δε θα λειτουργούσε σαν επιταχυντής της καθημερινότητας, αλλά σα μία επιτακτική ανάγκη και τροχοπέδη για την εξέλιξή μας. Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε «Δεύτερη Ζωή» και στο facebook και στο twitter και στο Instagram. Τα μέσα αυτά δεν ήρθαν για να αντικαταστήσουν το φυσικό χώρο, αλλά για να ενώσουν περισσότερο την ανθρωπότητα. Σκεπτόμενοι ψηφιακά, όντας βυθισμένοι σε ένα απύθμενο κόσμο πληροφορίας, μπορούμε ευκολότερα να φιλτράρουμε και να κρατήσουμε αυτό που ταιριάζει καλύτερα στο δικό μας προφίλ. Να αποκτήσουμε εμπιστοσύνη σε συγκεκριμένες πηγές και απορρίψουμε άλλες, χωρίς να χανόμαστε αποχαυνώνοντας στο άπειρο της αρχιτεκτονικής πληροφορίας.

7.2 Κοινωνικός διαμοιρασμός Παραπάνω αναλύσαμε παραδείγματα από διάφορους τρόπους με τους οποίους ο αρχιτέκτονας- χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση σε 60

Ανδρέας Αγγελιδάκης, Second Life, Αρχιτεκτονική και Ψηφιακή πραγματικότητα

102 |

αρχιτεκτονική πληροφορία στο διαδίκτυο. Τα social media προσφέρουν έντονη συνδεσιμότητα, διάδραση και ροή πληροφορίας ιδίως από την εποχή που εμφανίστηκαν στις φορητές συσκευές. Μπορούμε να διαμοιραστούμε άμεσα με τον κύκλο μας, βίντεο, εικόνα ήχο και κείμενο. «Ο κόσμος γίνεται πιο μικρός και κοινωνικός. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να έχουν επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αρχιτεκτονική. Χάρη στα social media γίνεται ευκολότερο να διαμορφώσουμε μία πρώτη εντύπωση για ένα χώρο, πριν καν τον επισκεφθούμε από κοντά 61.» Όπως είδαμε προηγουμένως, το Facebook βοηθάει με τις φωτογραφίες και τα σχόλια, το Twitter με τις σύντομες αναφορές του, τα Archigram, Archdaily, Wikipedia, με τις αρχειοθετήσεις τους και το YouTube με τα πλέον διαδραστικά βίντεο. Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε ότι, η αρχιτεκτονική μπορεί να γίνει πιο προσιτή με τη χρήση των social media. Η νοερή απεικόνιση του χώρου, υποβοηθείται από την κινούμενη ή στατική εικόνα και γίνεται ακόμα πιο αφηρημένη μέσα από τις γραμμές του κειμένου. Παρόλα αυτά ο έντονος διαμοιρασμός δε συμβαίνει μονάχα μεταξύ χρηστών καταρτισμένων με αρχιτεκτονική πληροφορία. Υφίσταται από όλα τα μέλη της ψηφιακής κοινότητας και κατά συνέπεια εισάγει στοιχεία από την προσωπικότητα και τον άποψη του καθενός. Για παράδειγμα, η έλευση της εφαρμογής του Instagram το 2010 στα κινητά τηλέφωνα, εισήγαγε διαφορετικές έννοιες στον τομέα της ψηφιακής φωτογράφησης και διαμοιρασμού. Η εφαρμογή, άμεσα συνδεδεμένη στο διαδίκτυο, προσφέρει ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα σύλληψης κάθε μέρους, ατόμου, ομάδας ανθρώπων ή χώρου και αντικειμένου που μπορεί να φανταστεί κανείς. Συνοδευόμενη από δεκάδες ψηφιακά φίλτρα επεξεργασίας εικόνας, δίνει τη δυνατότητα στο διαμοιραστή να προσδώσει διαφορετική χροιά στο χώρο που φωτογραφίζει. Οπτική γωνία, χρώμα, αντίθεση, κορεσμός, εστίαση, έννοιες που συναντούσαμε πάντοτε στο χώρο της επαγγελματικής φωτογραφίας, σήμερα γίνονται πιο διαδεδομένες από ποτέ ακόμα και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Απαίτηση λοιπόν της σύγχρονης εποχής αποτελεί η αποστασιοποίηση από την αντίληψη του επιφανειακού φαίνεσθαι και η μεγαλύτερη κατάρτιση στην ποιοτική και έγκυρη πληροφορία. Όλα μοιάζουν ρετουσαρισμένα και περιποιημένα και είναι προσβάσιμα από πολλούς. Ζητούμενο είναι να διαχωρισθεί η αρχιτεκτονική σκέψη από την αρχιτεκτονική εικόνα. Η σκέψη μπορεί να υπάρξει και χωρίς το διαδίκτυο. Απαιτώντας τα ελάχιστα εργαλεία και τη μέγιστη κατάρτιση και αντίληψη του χώρου, ο αρχιτέκτονας δύναται να συλλάβει τη μελλοντική του σύνθεση και χωρίς καλώδια. Αυτό άλλωστε συνέβαινε εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το ίντερνετ εξυπηρετεί το διαμοιρασμό αυτής της σκέψης και όχι την ίδια τη σύλληψη. 61

Maria Lorena Lehman, How social media impacts architectural perception, Sensing Architecture, 25 Σεπτεμβρίου 2012

| 103

7.3 Δυναμική χωροθέτηση μέσω των social media Τα social media, όπως αναφέρθηκε χρησιμοποιούνται ήδη σα μέσο διαμοιρασμού, υλικού σχετικού με την αρχιτεκτονική. Ταυτόχρονα όμως με το διαμοιρασμό, στα πλαίσια της διάδρασης σημαντικό ρόλο έχει και η αξιολόγηση της πληροφορίας. Σήμερα, το διαδίκτυο αποτελεί τον πιο πολυσύχναστο χώρο αξιολόγησης και σχολιασμού του φυσικού χώρου. Αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να βοηθήσουν την αρχιτεκτονική συντελώντας σε μία εξελιγμένη μορφή διαδραστικού και μεταβλητού σχεδιασμού. Μπορεί το διαδίκτυο να αποτελεί το χώρο που σήμερα βρίσκονται οι άνθρωποι, όμως στην πραγματικότητα εκεί βρίσκεται μία μόνο πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξής μας. Ο φυσικός χώρος εξακολουθεί να είναι αυτός που φιλοξενεί τη φυσική μας υπόσταση, ο ψηφιακός όμως εκδηλώνει το κοινωνικό μας προφίλ, παρουσιάζοντας το εξωστρεφές μας εγώ. Η αρχιτεκτονική οφείλει πλέον να προσαρμοστεί με βάση τα νέα στοιχεία του εγώ μας. Ο χώρος πλέον έχει περισσότερες συνδέσεις με τον άνθρωπο. Κατά συνέπεια έχει περισσότερες συνδέσεις με τις προτιμήσεις και τις ιδιαιτερότητές μας. Φανταστείτε ένα χώρο προσαρμόσιμο με βάση αυτές τις παραμέτρους. Ένα θέατρο που «διαβάζει» τις κριτικές διαθέσεις των θεατών του και αλλάζει την ένταση της παράστασης, μία πλατεία που «αφουγκράζεται» τις επικοινωνιακές τάσεις των χρηστών της και προσαρμόζεται, διαμορφώνοντας χώρους με βάσει αυτές. Ένα χώρο παιχνιδιού, που θα «αντλεί» πληροφορίες για τους επισκέπτες του και θα μεταβάλει το βαθμό δυσκολίας μετακινώντας τα στοιχεία του. Άλλωστε, οι δομές του χώρου ήδη άλλαξαν παράλληλα με την έλευση των κοινωνικών δικτύων. Οι ουρανοξύστες με τα ανακλαστικά παράθυρα που απέκρυπταν το περιεχόμενο, αντικαταστάθηκαν με πιο ανθρώπινα κτίρια με έντονη διαφάνεια, που επιτρέπουν την αποκάλυψη του περιεχομένου. Η δραστηριότητα στο διαδίκτυο μπορεί να παρακολουθείται και οι προσωπικές ζωές να εκτίθενται, όμως όλο αυτό έχει και μία θετική όψη. Την εμπιστοσύνη και την ταξική ισότητα. Οι χρήστες του διαδικτύου, γνωρίζουν και πρέπει να το κάνουν, ότι εκθέτουν μεγάλο μέρος της προσωπικότητάς τους σε αυτό το νέο κόσμο. Αυτό συνεπάγεται σε μεγαλύτερη εξωστρέφεια και θετικότερη σχέση με τον κοινωνικό τους περίγυρο εντός και εκτός διαδικτύου. Θα μπορούσαμε

τελικά να πούμε ότι, η αρχιτεκτονική μπορεί να γίνει καλύτερη υπό όρους, με τη χρήση του διαδικτύου και των social media.

104 |

7.4 Οι δύο κόσμοι και η νέα τάξη πραγμάτων Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Είχαμε να κάνουμε με ένα κόσμο, το φυσικό. Μέσα από ένα ταξίδι εκατομμυρίων χρόνων, ξεκινώντας από την ύπαρξη του γνωστού σε εμάς φυσικού κόσμου, ο άνθρωπος εξελίσσεται κάνοντας το ίδιο και στον κόσμο γύρω του, ώστε να καλύψει τις πρωταρχικές του ανάγκες. Αυτές οι ανάγκες μεταλλάσσονται -πέρα από τις βασικές ανάγκες επιβίωσης- με την έλευση των σημερινών δικτύων. Ο άνθρωπος προσαρμοζόμενος στη νέα τάξη πραγμάτων, επιδιώκει να διαμορφώσει το νέο αυτό ψηφιακό χώρο, χρησιμοποιώντας εργαλεία και γνώσεις από το φυσικό χώρο. Ως επακόλουθο, οι ψηφιακές κοινότητες φέρουν στοιχεία από τις φυσικές, το ίδιο και οι οργανωτικές δομές τους. Πολλές φορές μάλιστα, τα στοιχεία αυτά τείνουν να μιμηθούν συμπεριφορές, εικόνες και τάσεις που παρατηρούμε στην καθημερινή μας ζωή. Παραπάνω αναλύσαμε κάποια μέσα, που χρησιμοποιούνται για να αναμεταδώσουν πληροφορία στο φυσικό χώρο. Όταν ο άνθρωπος χρησιμοποίησε ψηφιακά μέσα για να μειώσει τις φυσικές αποστάσεις, δημιουργήθηκε ο νέο ψηφιακός κόσμος, ο κυβερνοχώρος. Σε αυτόν δεν σχεδιάστηκε κάτι από το μηδέν, αλλά παρατηρήσαμε μία φυσική εξέλιξη του υλικού χώρου της εκάστοτε περιόδου. Κατά συνέπεια, στον κυβερνοχώρο, μεταφέρθηκαν κουλτούρες, ήθη, έθιμα, εικόνες, εμπειρίες, σχέσεις του φυσικού χώρου, ψηφιοποιήθηκαν και στη συνέχεια αναμεταδόθηκαν. Το ίδιο συνέβη και στις υλικές δομές πληροφορίας. Το βιβλίο έγινε e-book, η αλληλογραφία e-mail και οι ταινίες web-movies. Το ερώτημα είναι, πώς

το νεοσύστατο διαδίκτυο θα μεταλλάξει τα μέσα πληροφορίας που εξελίσσονταν για εκατοντάδες χρόνια και σε τι θα τα μετατρέψει. Η φυσική τους υπόσταση υπεβλήθη σε πειραματισμούς και

αλλαγές ώσπου μέσα από χρόνια εξέλιξης, πήρε μία ώριμη και τελική μορφή.

Το αρχιτεκτονικό βιβλίο συστάθηκε αποκτώντας την ισχυρότερη μορφή έκφρασής του, με το S.M.L.X.L και άλλα βιβλία σταθμούς στην ιστορία της γραφιστικής και συγγραφικής τέχνης. Μέχρι και σήμερα το φυσικό βιβλίο αναφέρεται πάντα σε πρότυπα της εποχής του μοντέρνου με μικρές διαφοροποιήσεις. Η γραφή αποτελεί μία σταθερά εδώ και εκατομμύρια χρόνια, με μεταλλάξεις πάνω στην τυπολογία των γραμμάτων και τη σημασία των λέξεων- φράσεων που αυτά αρθρώνουν. Η γραφή θα χρησιμοποιείται πάντα στη μετάδοση πληροφορίας και αυτό φαίνεται από τη χρήση του twitter. Η αποτύπωση εικόνας, αποτελεί μία σχετικά νεότερη τεχνική στον τομέα πληροφόρησης. Το μέσο της φωτογραφίας άρχισε να χρησιμοποιείται τους τελευταίους δύο αιώνες και η εξέλιξή του είναι πρωτοφανής. Από τις πρώτες φωτογραφικές μηχανές- κουτιά, φτάσαμε στις επεξεργασμένες φωτογραφίες του Instagram, που ξανά

| 105

προσπαθούν να αναπαράγουν εφέ των πρώτων μηχανών. Και στον τομέα της φωτογραφίας λοιπόν, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Το μέσο έφτασε στα όρια του ιδανικού- απόλυτα περιγραφικού και τώρα προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τις ρίζες του, προσθέτοντας εφέ και συναίσθημα στον στυγνό ρεαλισμό. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το βίντεο, με τη διαφορά ότι αυτό εισάγει πλέον την τρίτη διάσταση και τον παράγοντα της διάδρασης. Φτάνουμε όμως να αναρωτιόμαστε, πού θα οδηγήσει όλη αυτή η εξέλιξη. Θα μπορέσουμε να βιώσουμε τον ψηφιακό χώρο σα φυσικό ή θα παραμείνουμε σε μία στερεοσκοπική απεικόνιση αυτού και της πληροφορίας;

Ποιο θα είναι λοιπόν το νέο μέσο αναπαράστασης του χώρου;

106 |

| 107

108 |

8.0 Ατενίζοντας το μeλλον– e-mortality Ο μεγαλύτερος φόβος των ανθρώπων ήταν πάντοτε ο θάνατος. Στις ανθρώπινες κοινωνίες, η φύση του θανάτου και η επίγνωση της ανθρώπινης θνησιμότητας, έχει υπάρξει για χιλιετίες αντικείμενο ενδιαφέροντος των θρησκευτικών παραδόσεων και φιλοσοφικής έρευνας ανά τον κόσμο. Αυτό περιλαμβάνει την πίστη στην ανάσταση, την μετενσάρκωση, την αναγέννηση ή ότι η συνείδηση παύει οριστικά να υφίσταται, γνωστή ως λήθη. Μέσα από τη βιολογία και την τεχνολογική πρόοδο, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει καταφέρει να παρατείνει την ζωή, αλλά όχι να νικήσει το θάνατο. Στον φυσικό κόσμο η παράταση ζωής αναφέρεται σε μια αύξηση στην μέγιστη διάρκεια ζωής, με την επιβράδυνση ή την αναστροφή της διαδικασίας της γήρανσης. Η υστεροφημία, δηλαδή η καλή φήμη που μας συνοδεύει μετά τον θάνατο, είναι ο τρόπος ώστε μετά το θάνατο το πνεύμα και η φήμη να συνεχίσουν να υπάρχουν. Η φυσική- χωρική υπόσταση κάποιου χάνεται με το θάνατο. Αυτό όμως που μένει είναι η φήμη και οι πράξεις του κατά τη διάρκεια της ζωής του. Πολλοί σημαντικοί άνθρωποι έχουν μείνει στην ιστορία μέσα από τα γραπτά κείμενα, ημερολόγια, φωτογραφίες και γενικά έργα κατά τη διάρκεια του βίου τους. Σε όλες τις επιστήμες, θεωρητικές ή θετικές, γίνεται αναφορά σε έργα ατόμων που έχουν αποβιώσει. Πρόκειται για ένα είδος μεταθανάτιας ζωής με την απουσία του φυσικού χώρου. Σήμερα έχουμε ένα τεράστιο χώρο αποθήκευσης πληροφορίας, το διαδίκτυο. Η ζωή σύγχρονων ανθρώπων αλλά και αποθανόντων έχει ψηφιοποιηθεί. Όπως είδαμε και προηγουμένως, οι τρόποι μετάδοσης της πληροφορίας έχουν αλλάξει. Οι άνθρωποι πάντα επηρέαζαν ο ένας τον άλλον. Σήμερα αυτό συμβαίνει σε μεγαλύτερο βαθμό λόγο του μεγάλου σε όγκο πληροφορίας που έχουμε στην κατοχή μας για επεξεργασία. Στην αρχιτεκτονική μέσο της μηχανής αναζήτησης μπορούμε να βρούμε ένα τεράστιο πλήθος αρχιτεκτονικών έργων ή συγγραμμάτων. Το διαδίκτυο είναι μια ανοιχτή βιβλιοθήκη. Το διαδίκτυο είναι πλέον γεμάτο ψηφιακά αποτυπώματα της ζωής μας. Μια ιδέα που έχει προχωρήσει περιλαμβάνει την φόρτωση της προσωπικότητας ενός ατόμου και της μνήμης μέσω της άμεσης διασύνδεσης μυαλού και υπολογιστή. Χάρη στην αυξανόμενη υπολογιστική ισχύ, αυτό που κάποια μέρα θα είναι δυνατό είναι να «φορτωθεί» η ανθρώπινη συνείδηση σε ένα σύστημα υπολογιστή και θα ζούμε επ’ αόριστο σε ένα εικονικό περιβάλλον. Γιατί όχι στο μέλλον να μην δούμε αρχιτέκτονες που δεν είναι πλέον στη ζωή να αναγεννιούνται ψηφιακά και να επηρεάζουν ακόμα περισσότερο τις νέες γενεές των αρχιτεκτόνων στην αρχιτεκτονική σκέψη.

| 109

110 |

| 111

Βιβλιογραφία William J. Mitchell, e-topia, Urban life, Jim but not as we know it, The MIT Press, 1996, ISBN 9780262632058 William J. Mitchell, City of Bits, Space, Place, and the Infobahn, The MIT Press, 2000, ISBN 9780262631761 William J. Mitchell, Me++, The cyborg self and the networked city, The MIT Press, 2004, ISBN 9780262633130 Manuel Castells, The Informational City: Information Technology, Economic Restructuring, and the Urban Regional Process, 1989, ISBN 9780631179375 Manuel Castells, The information Society and the Welfare State: The Finnish Model, Oxford UP, 2002, ISBN 9780199256990 John Randolph Lucas, Space, time and causality, 1984, Clarendon Press, ISBN 9780198750574 Manuel Gausa, Vicente Guallart, Willy Mϋller, Federico Soriano, Fernando Porras, Jose Morales, The metapolis dictionary of advanced architecture: city, technology and society in the information age, ACTAR, 2003, ISBN 8495951223 Peter R. Monge, Noshir S. Contractor, Theories of Communication Networks, Oxford UP, 2003, ISBN 9780195160376 Bill Hillier, Julienne Hanson, The social logic of space, Cambridge UP, 1984, ISBN 9780521233651 Charles Heckscher, Paul Adler, The Firm as a Collaborative Community: Reconstructing Trust in the Knowledge Economy, Oxford UP, 2006, ISBN 9780199286034 Lesley Cormack, Andreaw Ede. A history of science in society From Philosophy to Utility, Broadview Press, ISBN 15551113325 Rem Koolhaas, Bruce Mau, S,M,L,X,L, ISBN 9781885254863 Stanley Wasserman, Katherine Faust, "Social Network Analysis in the Social and Behavioral Sciences". Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge UP, 1994, ISBN 9780521387071 Bruce W. Speck, Collaborative Writing: An Annotated Bibliography. Charlotte, North Carolina: IAP (Information Age Publishing), 2008, ISBN 9781593112851 Barry Wellman, Lee Rainie, Networked: The New Social Operating System. The MIT Press, 2012, ISBN 0262017199

112 | Walter Gropius, The new architecture and the Bauhaus, The MIT Press, 1965, ISBN 9780262570060 Saskia sassen, Territory, Authority, Rights: From medieval to global assemblages, Princeton UP, 2008, ISBN 9780691136455 Carol S. Eliel, L’ Esprit Nouneau: Purism in Paris, Harry N. Abrams, first edition, 2001, ISBN 9780810967274 Tohi Ahlqvist, Asta Back, Minna Halonen, Sirkka Heinonen, Social media roadmaps, Exploring the futures triggered by social media, VTT Technical Research Centre of Finland, 2008, ISBN 9789513872472 (URL: http://www.vtt.fi/publications/index.jsp) Shi, Zhan; Rui, Huaxia; Whinston, Andrew B. (forthcoming). "Content Sharing in a Social Broadcasting Environment: Evidence from Twitter", MIS Quarterly (URL: http://info.econst.org/wp-content/uploads/2013/04/retweet.pdf) Παναγιώτης Τουρνικιώτης, «Μην κυνηγάτε μάγισσες εκεί που δεν υπάρχουν», περιοδικό Αρχιτέκτονες, ΣΑΔΑΣ- ΠΕΑ, τεύχος 40- περιόδου Β, Ιούλιος/ Αύγουστος 2003

| 113

Ταινίες– Διαδικτυακά Βίντεο AIA National, Social Media in Architecture (URL: http://www.youtube.com/watch?v=4NwDeeu8QTM) Nicholas Christakis: The hidden influence of social networks (URL:http://www.ted.com/talks/nicholas_christakis_the_hidden_influence_of_s ocial_networks.html) Jeremy Clarkson (μετ.: Ιερεμίας Κλάρκσον)- Inventions That Changed The World- The computer (URL: http://www.youtube.com/watch?v=8E56QitzsoU) Tomas Koolhaas, Rem video series in Vimeo (URL: https://vimeo.com/search?q=rem%20tomas%20koolhaas) Nathaniel Kahn, My Architect, 2003 Robert Longo, Johnny Mnemonic, 1995 David Fincher, The social network, 2010 Jesper Wachtmeister, Kochuu, 2003 Chad Freidrichs, The Pruit- Igoe Myth Andy Wachowski, Lana Wachowski, The Matrix, 1999 Lars von Trier, Dogville, 2003 Ridley Scott, Blade Runner, 1982

114 |

Διαδικτυακά άρθρα Ανδρέας Αγγελιδάκης, Second Life, Αρχιτεκτονική και Ψηφιακή πραγματικότητα (URL: http://www.angelidakis.com/text35.html) Diller & Scofidio: the blur building (URL: http://www.designboom.com/eng/funclub/dillerscofidio.html) Britannica: Society (URL: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/551813/society) Michael Foucaoult, discipline and punish, panopticism (URL:http://www.foucault.info/documents/disciplineandpunish/foucault.disci plineandpunish.panopticism.html) Wikipedia: Le Corbusier (URL: http://en.wikipedia.org/wiki/Le_Corbusier) Justin McGuirk, Tomes, sweet tomes: how Rem Koolhaas re-engineered the architecture book, The Guardian (URL:http://www.theguardian.com/artanddesign/2010/may/17/remkoolhaas-architecture-book) Buying a camera: everything you need to know, The Verge (URL: http://www.theverge.com/2012/1/2/2663464/camera-buyers-guide) Karissa Rosenfield, ArchDaily Interviews Tomas Koolhaas, Director of ‘REM’, and features Exclusive New Clip (URL:http://www.archdaily.com/280033/ad-interview-tomas-koolhaasdirector-of-rem-releases-exclusive-new-clip/) Icarus Films, Kochuu: Japanese Architecture / Influence & Origin (URL: http://icarusfilms.com/new2006/koch.html) Archdaily, The Pruitt-Igoe Myth: An Urban History (URL:http://www.archdaily.com/153704/the-pruitt-igoe-myth-an-urbanhistory/) Geocities, Visit these neighborhoods, 9 Φεβρουαρίου 1999 (URL:http://web.archive.org/web/19990209135604/geocities.com/neighborho ods/) Ingrid Lunden, Analyst: Twitter passed 500m users in June 2012, 140m of them in US; Jakarta “Biggest Tweeting “ city, Techrunch (URL: http://techcrunch.com/2012/07/30/analyst-twitter-passed-500m-users-injune-2012-140m-of-them-in-us-jakarta-biggest-tweeting-city/) Wikipedia: Dyad (sociology) (URL: http://en.wikipedia.org/wiki/Dyad_(sociology))

| 115 Eric Eldon, ComScore: Google+ grows worldwide users from 65 million in October to 67 million in November, Techrunch (URL: http://techcrunch.com/2011/12/22/googlesplus/) Facebook reports first quarter 2013 results, Facebook (URL: http://investor.fb.com/releasedetail.cfm?ReleaseID=761090) “You Have 0 Friends”, an April 2010 episode of the American animated comedy series, South Park, explicitly parodied Facebook, Wikipedia (URL: http://en.wikipedia.org/wiki/You_Have_0_Friends) Jim Hopkins, Surprise! There is a third YouTube co-founder, USA Today (URL: http://usatoday30.usatoday.com/tech/news/2006-10-11-youtubekarim_x.htm) Gangnam Style hits over one billion views on YouTube, BBC news (URL: http://www.bbc.co.uk/news/technology-20812870) Alexei Oreskovic, YouTube hits 4 billion daily video views, Reuters (URL: http://uk.reuters.com/article/2012/01/23/idUKL1E8CL0CY20120123) Paul Miller, I’m still here: back online after a year without the internet, The Verge (URL: http://www.theverge.com/2013/5/1/4279674/im-still-here-back-onlineafter-a-year-without-the-internet)

116 |

Πηγές Εικόνων Front cover| Σύνθεση εικόνας του κτιρίου CCTV building του Rem Koolhaas με λογότυπα από social media sites

01|Σύνθεση εικόνων της Γης από το διάστημα και του «Death Star» από την ταινία Star Wars, στο Photoshop.

02|Work

RenatoD

on height, Εικόνα από ιστότοπο flickr, πνευματική ιδιοκτησία:

03|Η σχολή των Αθηνών, νωπογραφία του καλλιτέχνη Ραφαήλ, 1510-11 μ.Χ. 04|Άποψη πλατείας Ομόνοιας, Αθήνα 1931, ιστότοπος της google 05|Exercise

your music muscle, διαφημιστική καμπάνια τηw εταιρίας virgin, 2005 ιστότοπος της google

06|Στιγμιότυπο από το παιχνίδι Second Life, ιστότοπος της google 07|Augmented

reality (AR), www.keiichimatsuda.com

Keiichi

Matsuda,

από

την

ιστοσελίδα

08| The blur building, των αρχιτεκτόνων Diller & Scofidio, για την ΕΧΡΟ 2002 της Ζυρίχης, από τον ιστότοπο www.archinect.com

09|Cyberspace, από τον ιστότοπο www.moddb.com 10|Augmented (hyper)reality (AR): domestic robocop, Keiichi Matsuda, από την ιστοσελίδα www.keiichimatsuda.com

11|The

fiction.eu

synthesis of architecture and network technologies, www.non-

12|The

Dark side of the moon, pink Floyd, 1973, από τον ιστότοπο www.el.wikipedia.org

13| Mobo City, Σύνθεση εικόνων στο Photoshop από τους συγγραφείς, αρχική εικόνα από ιστότοπο flickr, πνευματική ιδιοκτησία αρχικής εικόνας: Nicolas Nova

| 117

14| South Korean performers are suspended in midair to form a human net in

a performance, called "Aphrodite" in Seoul, South Korea. Photograph: Lee Jinman/AP

15|Flight Patterns, Aaron Koblin, από τον ιστότοπο www.aaronkoblin.com 16|Εικόνα από το βιβλίο society of the and 17|Info

Glut, από τη ζωγράφο Laurie Lipton,από τη συλλογή charcoal & pencil on paper

18|Panopticon,

φυλακή στην Κούβα, thegalleryfromoverthere.files.wordpress.com

εικόνα

από

ιστότοπο

19| Antakya Biennial Artist Network, έργο του καλλιτέχνη Burak Arikan, 2010 20|Eye for an i (μέρος 1), σύνθεση εικόνων στο Photoshop από τους συγγραφείς, αρχική εικόνα από Michaelαngelo, The creation of Adam 21|Eye for an i (μέρος 2), σύνθεση εικόνων στο Photoshop από τους συγγραφείς, αρχική εικόνα από Michaelαngelo, The creation of Adam 22|Towards a new architecture- automobiles σελ.124, Le Corbusier, εικόνα από ιστότοπο designer-books.com 23|ΟΜΑ book machine: the books of ΟΜΑ, πνευματική ιδιοκτησία: ιστότοπος Dexigner.com 24|Kochuu, εξώφυλλο ταινίας από ιστότοπο της google 25|The Pruitt- Igoe myth, εξώφυλλο ταινίας από τον ιστότοπο της google 26|Rem, εξώφυλλο ταινίας από τον ιστότοπο της google 27|My architect, εξώφυλλο ταινίας από τον ιστότοπο της google 28|Στιγμιότυπο από την ταινία Dogville, από τον ιστότοπο της google 29|Στιγμιότυπο από την ταινία The Matrix, από τον ιστότοπο της google 30|Στιγμιότυπο

από theaceblackblog.com

την

ταινία

Blade

Runner,

από

τον

ιστότοπο

118 |

31|Classic shot of the Eniac, εικόνα από τον ιστότοπο της wikipedia 32|Pixxxel, πνευματική ιδιοκτησία Jean Yves Lemoigne 33| Σύνθεση και επεξεργασία εικόνων στο Photoshop από τους συγγραφείς,

αρχική εικόνα από ιστότοπο The Verge, πνευματική ιδιοκτησία αρχικής εικόνας Joshua Topolsky

34|Στιγμιότυπο από την αρχική σελίδα της μηχανής αναζήτησης της google 35| Στιγμιότυπο από την αρχική σελίδα του Architizer.com 36| Στιγμιότυπο από την αρχική σελίδα του Archdaily.com 37|Follow

me, σύνθεση και επεξεργασία εικόνων στο Photoshop από τους συγγραφείς, αρχική εικόνα από ιστότοπο Instagram, πνευματική ιδιοκτησία αρχικής εικόνας: Murad Osmann

38|Superman’s

social network nightmare, εικόνα joyoftech.com, πνευματική ιδιοκτησία: Nitrozack& Snaggy

από

ιστοσελίδα

39|Στιγμιότυπο από τη σελίδα του Rem Koolhaas στο facebook 40|Meαsuring the business impact of social media, από τον ιστότοπο www.wildfireapp.blogspot.gr 41|Wikipedia campaign, εικόνα από ιστότοπο fubiz.net 42|Wikipedia campaign, εικόνα από ιστότοπο fubiz.net 43|Στιγμιότυπο

από site S.N.O.A., πνευματική ιδιοκτησία: Ιάσων Πατεράκης, Δημήτρης Βαϊμάκης, Νεκτάριος Ροδίτης

44|Aladeen

M@therf#ckers, στιγμιότυπο από site S.N.O.A., πνευματική ιδιοκτησία: Ιάσων Πατεράκης, Δημήτρης Βαϊμάκης, Νεκτάριος Ροδίτης

45|Πρώτη αποτύπωση του site σε σκίτσο 46|Στιγμιότυπο από την ταινία Johnny mnemonic, από τον ιστότοπο www.imdb.com

| 119

47|Βrain computer interface, από τον ιστότοπο iguru.gr 48| Στιγμιότυπο από την ταινία anime: brain scratch, επεισόδειο 23, 1ης σεζόν, από τον ιστότοπο yayreallifeison.wordpress.com

Back cover|Rem Koolhaas, CCTV, Φαντάσου το κτίριο του εξωφύλλου χωρίς

τα trademarks!!!, από τον ιστότοπο flickr, πνευματική ιδιοκτησία: Francisco Anzola

120 |

| 121

122 |

| 123

124 |